University of the Philippines Manila

College of Arts and Sciences

Ang Pgpapatupad ng Administrative Order 2008-0029, Implementing Health Reforms for

Rapid Reduction of Maternal and Neonatal Mortality, sa Barangay na Lebel at Epekto nito sa
Aksesibilidad ng Maternal na Serbisyong Pangkalusugan

Erika Mae U. Gumabol

BA Political Science
Ulat ng Pananaliksik

Talaan ng mga Nilalaman

Talahanayan......2
Panimula ... 3
Pagsusuri ng mga Kaugnay na Literatura ...................................5
Analitikong Balangkas .......16
Metodolohiya .................. ........................19
Etika .. ......................21
Resulta ................................. .........................22
Diskusyon ................32
Konklusyon at Rekomendasyon ........34
Batis.. ................................................36
Mga Appendix ..........................................40

Mga Talahanayan at Talangguhit

Talahanayan 1: Paghahambing sa 1990 at 2008 Maternal Mortality
Talahanayan 2: Mga Target ng AO. 2008-0029
Grap 1: Maternal Mortality Ratio, Philippines, 1990-1998, 2006, 2010 at 2015
Appendices

Appendix 1

Free and Prior Informed Consent

Appendix 2

Letter with Free Prior and Informed Consent City Health Office

Appendix 3

KII Guide para sa Opisyal ng Barangay

Appendix 4

KII Guide para sa Tagapamahala ng Center

Appendix 5

FGD Guide para sa mga BHWs

Appendix 6

FGD Guide para sa mga Kababaihan

Panimula
Batid ng buong mundo ang kahalagahan ng papel ng kababaihan sa lipunan at
nararapat lamang na bigyang pansin ang bulnerableng populasyong ito. Bulnerable hindi
dahil sa silay mahina kundi dahil silay makiling o prone sa pang-aapi. Ang mga
Nagkakaisang mga Bansa, World Health Organization (WHO) at iba pang internasyonal na
organisasyon ay nagkakaisa sa pagsulong sa kanilang kapakanan at pag-unlad.
Ang Pilipinas ay lumikha ng mga batas at polisiya upang tumugon sa mga
pangangailangan at pagbibigay ng kapangyarihan sa mga kababaihan. Isa na dito ang
Administrative Order No. 2008-0029 Implementing Health Reforms for Rapid Reduction of
Maternal and Neonatal Mortality o estratehiyang Maternal, Neonatal and Child Health and
Nutrition (MNCHN) upang tugunan ang pagtaas ng mortalidad ng mga bata at nagdadalang
tao. Isa na sa pinaka-dahilan nito ay ang kawalan ng akses sa kalidad na maternal na
serbisyong pangkalusugan.
Ang pag-aaral na ito ay naglalayong matukoy kung napabuti nga ba ng nasabing
batas ang akses ng mga kababaihan sa maternal na serbisyong pangkalusugan na dapat
pagtuunan ng pansin dahil lagi itong kasama sa sampung pinakamadalas na dahilan ng
pagkamatay sa maraming bansa, partikular na sa papalagong mga bansa.
Susuriin din kung ang target ng batas ay angkop sa mga pangangailangan ng mga
kababaihan, at kung hindi lamang sa pisikal na pag-abot sa mga serbisyong ito pero maging
sa sosyal na dimensyon.
Panhunahing Tanong:
Napabuti ba ng Administrative Order No. 2008-0029 Implementing Health Reforms for Rapid
Reduction of Maternal and Neonatal Mortality o estratehiyang Material, Neonatal and Child
Health and Nutrition (MNCHN) ng Kagawaran ng Kalusugan ang aksesibilidad ng maternal
na serbisyong pangkalusugan?
Tiyak na mga Tanong:
1. Ano ang maternal health, maternal death, at aksesibilidad ng serbisyong
pangkalusugan para sa mga nagdadalang-tao?
3

2. Ano ang pinakamadalas na alalahaning pangkalusugan o panganib sa mga

nagdadalang-tao at paano tinutugunan ng ito?
3. Bakit kailangang bigyan ng kaukulang pansin o tugunan ng pamahalaan ang batayang
pangangailangan ng mga nagdadalang-tao?
4. Gaano ka-abot kaya o aksesable ang maternal healthcare sa mga nagbubuntis sa
barangay na lebel?
5. Ano ang mga layunin ng batas na Administrative Order No. 2008-0029 o estratehiyang
Material, Neonatal and Child Health and Nutrition (MNCHN)?
6. Ano ang mga probisyon nito?
7. Ano ang resulta ng repormang ito?
8. Napapatupad ba ito ng maayos sa barangay na lebel?
9. Kumpara sa ibang papa-unlad na bansa o third world countries, gaano kahalaga na
ang naiimbag ng gobyerno sa pagpapabuti ng katayuan ng mga kababaihan
pagdating sa maternal healthcare?
10. Ano ang mga hadlang at problemang kinakaharap ng pamahalaan sa pagtugon sa
kinakailangang serbisyong pangkalusugan ng mga nagdadalang-tao?

PAGSUSURI NG MGA KAUGNAY NA LITERATURA

Whose faces are behind the numbers?
What were their stories? What were their dreams?
They left behind children and families.
They also left behind clues as to why their lives ended early. 1

Ang reproductive health ay ang mabuting kalagayan sa pisikal, kaisipan at

panlipunan, at hindi lamang ang kawalan ng sakit o kahinaan sa lahat ng bagay kaugnay sa
sistemang reproductive at lahat ng layon at proseso nito (Guerrero, 1999, p.45). Sa buong
mundo, pinakasalat sa reproductive health ang mga bansang papaangat pa lamang o
tinatawag ding mga bansang 3rd World. Sa Pilipinas, ang batayang pangangailangan sa
maternal na kalusugan ay hindi parin madaling makuha ng ilan sa mga kababaihan sa
lungsod at lalo na ng mga kababaihan sa kanayunan. Kaakibat nito ang mga karapatang
sekswal at reproduktibo ng kababaihan sa malayang pagdedesisyon tulad ng sinabi nila
Correa at Petchesky (1994) na ang kasama sa karapatang ito ay malayang pagdedesisyon
ukol sa pagtatalik, pagbubuntis, panganganak, pangangalaga sa anak, ginekologikal na
kalusugan at mga pagkukunan o pangangailangan upang makapagdesisyon ng mabisa at
ligtas (Guerrero, 1999, p.45). Ayon sa World Health Organization (WHO), ang maternal
health ay ang mabuting kalagayan tuwing nagdadalang-tao, panganganak at postpartum
period o anim na buwan matapos manganak. Ang mga serbisyong pangangalaga para dito
ay parehong panlunas at pangontra o pagpigil sa mga sakit kasama na ang pagtuturo o
paghahatid impormasyon na importante tuwing nagdadalang-tao (World Bank). Lahat ito ay
upang maiwasan ang maternal death o kamatayan ng babae tuwing buntis o sa loob ng
apatnaput-dalawang araw matapos ang pagbubuntis maging ito man ay dahil sa
pagbubuntis, aksidente o hindi.

Sa libro ni Capellan Arriola (1989), isinalaraawan kung paano binago ng mga Espaol
ang pagtingin sa kababaihan naging patriyarkal ang lipunan. Kung noon ay ang kakayahan
1 Kaninong mga mukha ang nasa likod ng mga numero? Ano ang kanilang kwento? Ano ang
kanilang mga pangarap? May mga anak at pamilya silang na-iwan. Nag-iwan din sila ng mga bakas
kung bakit maagang nalagot ang kanilang buhay. (Jean, 2001, p.1)
5

nilang magbuntis ay animoy unang kailangan bago magsama ang babaet lalaki, ngayon
nakikita ito bilang kahinaan at tanging gawain ng mga kababaihan. Mayroon ngang
paniniwala na ang mga babae ay hindi maaasahan sa ekonomiya dahil silay maaaring
magbuntis kaya mas hindi produktibo kaysa lalaki. Ngunit, walang konkretong patunay na
ang mga kababaihan, dahil lamang silay nakapagbubuntis, ay hindi kasing produktibo ng
mga kalalakihan. Ang panganganak ay normal at di nararapat na tignan bilang kahinaan.
Bagkus, itoy isang indikasyon ng kalusugan ng isang babae. Sa isang punto ng kanilang
buhay, karamihan ay nagnanais manganak ngunit may kaakibat itong panganib.
Ang pagsulong sa karapatan at katayuan ng mga kababaihan ang isa sa mga
pangunahing alalahanin ng United Nations (UN). Kasama ng WHO, isinama nila sa walong
Millenium Development Goals (MDGs) ang pagpapabuti ng maternal health na inaasahang
makamit sa taong 2015. Ang unang layunin ng MDGs ay pagpuksa sa matinding kahirapan at
gutom. Pangalawa, pagkamit ng panlahat na edukasyon. Pangatlo, isulong ang
pagkapantay-pantay maging sa kasarian at pagbibigay kapangyarihan sa kababaihan.
Ikaapat, pababain ang pagkamatay ng mga bata. Panglima naman ang pagpapahusay sa
maternal health. Susunod ay ang paglaban sa HIV/AIDS, malaria at iba pang laganap na
sakit. Tapos nito ay ang pagtitiyak sa sustenableng kapaligiran. Ang huli ay ang pagbuo ng
pandaigdigang pagkilos tungong kaunlaran.
Ang ikalimang MDG ay naglalayong pababain ang Maternal Mortality Ratio (MMR)2 na
430 maternal deaths sa 100,000 nanganganak noong 1990 sa 100:100,000 sa darating na
2015 at upang magkaroon ng daan ang lahat sa maayos na reproductive health. Ngunit sa
kabila nito, ayon sa ulat noong 2005, ang MMR ay mataas parin sa 56 na bansa kung saan
99% ng maternal deaths ay nagaganap, lalong-lalo na sa sub-Saharan Africa 3. Matapos ang
limang taong pag-iral ng MDGs, ang proporsyong 400:100,000 sa buong mundo ay
napakalayo sa inaasahan.
Isa pang panukat ng maternal mortality ay ang Maternal Mortality Rate (MMRate), ang
bilang ng maternal deaths sa populasyon na hinati sa bilang ng kababaihang nasa edad na
2 MMR ay ang bilang ng maternal deaths sa populasyon na hinati sa bilang ng nanganganak (WHO,
2010, p.5).
3 Kalahati ng naitalang maternal deaths ay sa sub-Saharan Africa at isangkatlo ay sa Timog Asya na
kung susumahin ay 85% ng maternal deaths na ang sa dalawang rehiyong ito (National Womens
Council of Uganda, 2011).
6

maaari nang magbuntis. Ipinakikita nito di lamang ang panganib ng pagkamatay habang
buntis kada panganganak kundi pati na rin ang pertilidad ng populasyon. Iba pa rito ang
maternal morbidity na ibig sabihin ay kahit anong pag-alis sa matinong kaisipan o
pisyolohikal na kalusugan habang nagbubuntis, matapos manganak hanggang isang taon
(Last, Dictionary of Epidemiology, 1995).
Mga Panganib Dulot ng Kawalan ng Access sa Kalidad na Serbisyong Kalusugan ng
mga Nagdadalang-tao
Bakit nga ba nagaganap ang pagkamatay tuwing buntis at ano ang magagawa upang
maiwasan ito? Itoy nagaganap dahil sa: (1) kawalan ng kaalaman sa mga tanda ng mga
komplikasyon sa pagbubuntis, (2) kawalan ng aksesibilidad sa serbisyong pangkalusugan,
(3) mababang kalidad ng mga kagamitan at serbisyong pangkalusugan (WHO, 2004, pp.1-2),
(4) kawalan ng buong saklaw na reproductive healthcare kasama ang impormasyon at
serbisyo ukol sa pagpaplano ng pamilya, (5) di sinasadyang pagbubuntis, (6) kawalan ng
aksyon at motibasyon ng gobyerno, (7) kawalan ng batas upang gawing pormal ang paguukol ng sapat na pondo para dito (Tulali, 2009, p.3).

Para sa pag-aaral na ito, ang pangalawa at pang-apat na rason ang bibigyang diin.
Sa buong mundo, walong milyong babae ang nagdurusa dahil sa komplikasyon sa
panganganak at 500,000 naman ang namamatay dahil sa mga rasong di maiiwasan 4. Sa
mga papalagong bansa, kabalintunaang mas maraming namamatay at nagkakaroon ng
komplikasyon sa panganganak ngayon kaysa sa nakaraang mga siglo sa kabila ng
pagkakaroon ng mataas na antas ng siyensya at teknolohiya.
Maraming bansa na may mabababang tala ng MMR ay dahil madami dito ay
nagaganap sa labas ng medical na pasilidad, mahirap matukoy kung ang pagkamatay ay
may tuwirang kaugnayan sa pagbubuntis o wala. Kaya para sa pag-aaral na ito, lahat ng
tuwiran at di-tuwirang maternal deaths ay isasaalang-alang.
Ayon sa WHO, 70% ng pagkamatay ay dahil sa tuwirang mga kadahilanan
(pagdurugo, impeksyon, di ligtas na pagpapalaglag, sakit sa puso at dugo o eclampsia at
pigil na panganganak) at di-tuwirang mga rason (HIV, malaria at anemia). Pansinin na halos
4 more than 80% of maternal deaths could be prevented or avoided through actions that are
proven to be effective and affordable, even in the poorer countries of the world (WHO, 2004, p.5)
7

lahat sa mga nasabing dahilan ay maiiwasan at ang mga pangontra dito ay abot-kaya kahit
sa mga papalagong bansa.
Ayon sa datos sa Rights, Empowerment and Development ni Dr. Nafis Sadik (1995),
mga 585,000 kababaihan sa buong mundo ay namamatay kada taon sa dahilang may
kinalaman sa pagbubuntis liban sa mga nagkasakit o nagkaroon ng kapansanan matapos
manganak. Sa 75 milyong pagbubuntis kada taon, 45 milyon ang nalalaglag (Guerrero, 1999,
p.4) nagpapakita ng bigat na nadarama ng kababaihan sa pag-iisip na di nila kayang
itaguyod ang buhay nilang mag-ina maging habang nagbubuntis pa lamang at hindi na sila
magiging malaya, di makapagtrabaho o matanggap sa trabaho, at mas malala pang pasanin
kung walang susuportang ama ng bata 5. May datos ding nagpapakita na noong 1977 sa 3 rd
World countries, ang pinakamabigat na problema ng mga kababaihan na nasa edad 15-44 ay
mga sakit kaugnay ng pagbubuntis habang ang mga STDs o mga karamdamang nakukuha
sa pakikipagtalik ay pumapangalawa. Noong 2008, 65% ng kabuuang bilang ng maternal
deaths ay sa United Republic of Tanzania.
Si Ginang Janet Museveni, ang Unang Ginang ng Uganda, ay nagudyok sa kongreso
na unahin ang maternal healthcare dahil 6,000 ang namamatay kada taon dahil sa
pagbubuntis at panganganak liban pa sa mga nagkaroon ng chronic debilitating injuries6 o
mga sakit at kapansanan matapos magbuntis. Dahil dito, inilaan ng gobyerno ang 15% ng
pambansang gugulin sa kalusugan, isinulong ang kalayaan ng pagpili na may sapat na
kaalaman at aksesibilidad, itaas ang kalidad ng serbisyong kalusugan (Uganda National
Reproductive Sexual and Reproductive Health Policy), ang edukasyong sekswal at
bokasyonal, at estratehiyang unibersal na pangunahing edukasyon. Ngunit, hindi parin ito
sapat sapagkat maraming nagdadalang-tao sa Africa ang nagsabi na kahit na sila na mismo
ang bumili ng kinakailangan para sa araw ng panganganak dahil nga kulang ang ospital ng
mga ganoon, hindi parin sila pinansin ng mga nars at wala ring mga libreng doctor. Naging
dahilan ito ng pagkamatay ng sanggol. Isang organisasyon ang nagpetisyon sa korte na
humihingi ng deklarasyong mula sa gobyerno na hindi nila nagampanan ang kanilang
5 Ang karaniwang gastos sa panganganak sa ospital sa Metro Manila ay P10,000 sa pampubliko at
P50,000-60,000 naman sa pribadong ospital. Liban pa rito ang pre-natal check-ups at mga bitamina
at gamot kung may mga komplikasyon man.
6 For every woman who dies in pregnancy and child birth, six others survive but with chronic
debilitating injuries and ill-health, sabi ni Museveni.
8

tungkulin na pagtibayin, protektahan at isulong ang karapatan sa buhay at serbisyong

pangkalusugan. Mula 1990 hanggang 2005, ang MMR sa sub-Saharan Africa ay bumaba
lamang ng 2%.
Sa papalagong mga bansa, maraming maternal deaths at kapansanan ang maaaring
maiwasan kung lahat ng pagbubuntis ay ninanais, lahat ng panganganak ay sa presensiya ng
dalubhasa at lahat ng komplikasyon ay natutugunan sa maayos na pasilidad. Sa kabuuuan,
ang mga karamdaman at iba pang dahilan ng maternal deaths ay may kongkretong
kaugnayan sa antas ng kahirapan ng lipunan.

Kalagayan ng Maternal Mortality at Aksesibilidad ng Maternal Healthcare

Ang pinaka-isinusulong ng Gender and Development (GAD) ay maternal na kalusugan
sapagkat labing-isang kababaihan ang namamatay araw-araw dahil sa pagbubuntis o
panganganak (Meyer, 2011). Sa Pilipinas, tanging 79% ng mga nagdadalang-tao sa lungsod
ang nanganganak sa ospital o klinika kung saan may propesyonal na tumutulong sa
pagpapa-anak at kalahating porsyento lamang sa pook-rural (Rogan at Olvea, 2004).
Makikita sa datos na ang Asya ay malayong malayo sa naitakdang MMR ng MDG
samantalang ang mga malalagong bansa ay dalawamput walong beses ang baba ng MMR
kumpara sa Asya (tingnan ang Talahanayan 1).

Talahanayan 1: Paghahambing sa 1990 at 2008 Maternal Mortality

Region

1990

2008

% Taunang

% Taunang

pagbabago

pagbabago sa

sa MMR mula
1990 at 2008
MMR

Maternal

MRR

deaths
WORLD TOTAL

MMR mula
1990 at 2008

Maternal
deaths

400

546 000

260

358 000

34

2.3

Developed regionsa

16

2000

14

1700

13

0.8

Countries of the

68

3200

40

1500

41

3.0

Commonwealth of
Independent States
9

(CIS)b
Developing regions

450

540 000

290

355 000

34

2.3

Africa

780

208 000

590

207 000

25

1.6

Northern Africac

230

8600

92

3400

59

5.0

Sub-Saharan Africa

870

199 000

640

204 000

26

1.7

Eastern Asia

110

29 000

41

7800

63

5.5

South Asia

590

234 000

280

109 000

53

4.2

South-Eastern Asia

380

46 000

160

18 000

57

4.7

Western Asia

140

6100

68

3300

52

4.0

Latin America at

140

17 000

85

9200

41

2.9

290

540

230

550

22

1.4

Caribbean
Oceania

Mula sa Trends in Maternal Mortality 1990-2008. WHO, UNICEF, UNFPA at World Bank.
(a) kasama ang Albania, Australia, Austria, Belgium, Bosnia and Herzegovina, Bulgaria, Canada, Croatia, Czech Republic,
Denmark, Estonia, Finland, France, Germany, Greece, Hungary, Iceland, Ireland, Italy, Japan, Latvia, Lithuania,
Luxembourg, Malta, Montenegro, Netherlands, New Zealand, Norway, Poland, Portugal, Romania, Serbia, Slovakia,
Slovenia, Spain, Sweden, Switzerland, The former Yugoslav Republic of Macedonia, the United Kingdom, and the United
States of America.
(b) The CIS countries are Armenia, Azerbaijan, Belarus, Georgia, Kazakhstan, Kyrgyzstan, Tajikistan, Turkmenistan, the
Republic of Moldova, the Russian Federation, Ukraine, and Uzbekistan.
(c) hindi kasama ang Sudan na kasama na sa sub-Saharan Africa

Sa ulat na inilabas ng WHO (2010), nahihirapan ang mga papalagong bansa na abutin
ang 2015 target. Sa Pilipinas, 209 ang namamatay kada 100,000 na panganganak, 110 sa
Thailand, 62 sa Malaysia at 14 naman sa Singapore (UNFPA, 2009). Ayon pa kay Henry
Plaza ng United Nations Population Fund (UNPFA) office sa bansa, sa bagal ng pagunlad,
ang MRR sa 2015 ay magiging 140 na malayong malayo kumpara sa 55 ng MDG. Ang
pagiging archipelago ng bansa ay isang malaking sanhi nito.
Kinakailangan pag-aralan ang estado ng kalusugan ng mga buntis upang mapabuti ito
sa pamamagitan ng mga programa at batas. Malalaman din ang epekto ng mga nakaraang
polisiya ukol sa maternal health gamit ang mga pag-aaral na ito.
Maraming hiniram na estratehiya ang Pilipinas upang pababain ang MMR. Pinagtagnitagni ito sa MNCHN strategy na naglalayong desentralisahan ang mga tungkulin ng
Kagawaran ng Kalusugan sa iba pang sangay ng gobyerno lalo na sa mga Local
10

Government Units (LGUs) o local na pamahalaan. Ilan dito ay ang pagpokus sa pagsasanay
ng mga katulong sa panganganak o birth attendants katulong ang mga LGUs sa buong
bansa, pag-oorganisa ng mga proyektong pangkalusugan sa bawat barangay at pagbuo ng
Rural Health Units (RHUs), at pagkakaroon ng matibay ang malawak na network o kaakibat
na mga grupo at indibidwal na nakiki-isa sa layunin. Sa mga papaunlad na bansa, isa sa mga
pinaka-isinusulong ay ang paggamit ng contraceptives7.
Ang Cuba na isa rin sa mga 3rd World countries ay may sariling package tulad ng
MNCHN, at nahahati lamang sa tatlo: pagkakaroon ng policlinics, pakikipag-ugnayan sa mga
komunidad, at siyensya na may direktang tugon mula sa komunidad. Ang resulta ay MMR na
33/100,000 births noong 2000. Bagkus mahirap ding bansa ang Cuba, nagawa nilang
umangat ng husto pagdating sa kalagayang pangkalusugan na mas mataas pa o kapantay
ng ibang maunlad nang mga bansa tulad ng Canada. Ito ay dulot ng gobyerno nilang inaako
ang buong responsibilidad sa paghahatid ng pangangailangang pangkalusugan ng kanyang
mga mamamayan na tinatawag na National Health System (Harvard Public Health College,
2002). Noong 2005, 7.6% ng GDP ang nagastos ng Cuba sa sektor ng kalusugan na kung
saan 91% nito ay galing mismo sa gobyerno (WHO, 2008). Dahil din dito, maraming dayuhan
ang nagpupunta upang magpagamot sa murang halaga kaya nakatutulong ang kanilang
polisiya sa pag-angat din ng kanilang ekonomiya. Wala ding pribadong ospital o klinika, lahat
ay pinatatakbo ng gobyerno at may mga doktor din sa bawat komunidad na siyang unang
takbuhan ng mamamayan imbes na ospital o albularyo.
Sa mga industriyalisadong mga bansa naman, nangalahati ang MMR dahil sa pagunlad ng ambulatory midwifery at kagamitan sa mga ospital. Ngunit sa Congo na ang
estratehiya ay pagpapakalat ng mga ospital, walang pinagbago dahil hindi lamang
pagkakaroon ng ospital ang problema kundi ang pakikitungo at kasanayan din ng mga
kawani pangkalusugan. Sinabi na lahat ng estratehiyang itoy mababalewala kung hindi
gumagana ng maayos ang gobyerno. If one wants to tackle maternal mortality, investments
in health care will only be really worthwhile if they go along with an investment in the civil
societys capacity to build up pressure for accountability (De Brouwere and Lerberghe, 2001,
p.3). Nasa mga mamamayan din ang responsibilidad na ipaglaban ang kanilang mga
karapatan at itulak ang gobyerno na gawin ang kanilang tungkulin at tugunan ang kanilang
mga pangangailangan.
7 Ang contraceptives ay anumang kagamitan, gamot o kemikal na pumipigil sa pagbubuntis
11

Sa isang malawakang pagpapatupad ng polisiya sa Sri Lanka, napababa ng husto ang

MMR sa pamamagitan ng: (1) libreng access sa matatag na sistemang pangkalusugan, (2)
pagsasanay sa mga komadrona o Traditional Birth Attendants (TBAs), (3) pangangalap ng
impormasyong pangkalusugan at paggamit nito sa paggawa ng mga polisiya, at (4)
pagpokus sa mga bulnerableng grupo sa lipunan (Milenium Development Goals Country
Report, 2005).
Ilan lamang ang mga ito sa mga estratehiya ng ibat ibang bansa upang mapabuti ang
kalagayan ng maternal healthcare at maabot ang MDG #5.
Ang pagkabigo ng isang estratehiya ay ang hindi pagpansin sa tunay na kalagayan ng
serbisyong pangkalusugan sa mga nagdadalang-tao at kawalan ng masusing pag-aaral ukol
dito. Ayon sa WHO (Beyond the Numbers: Reviewing maternal deaths and complications to
make pregnancy safer, 2004, p.7) marami pang anggulo sa kadahilanan ng pagkamatay ng
nagdadalang-tao na kung ito nga bay dahil sa hindi alam ng mga buntis ang kailangan
upang masigurado ang kanilang kalusugan o mga palatandaan na may hindi normal sa
kanilang pagbubuntis, dahil nga ba walang serbisyo para sa kanila o di ito abot o accessible,
o di kayay ang mga serbisyong ito ay di nakakatulong at nakakapaminsala pa?. Ang pagalam dito ay makakatulong sa pamahalaan na tumugon at bumuo ng epektibo at
matagumpay na estratehiya.
Ayon kay Ma. Teresa Guia-Padilla ng Philippine Team of Internal Reproductive Rights
Research Action Group (IRRRAG) sa kanyang atrikulo8, ang aksesibilidad ay di natatapos sa
pagkakaroon ng malapit na ospital o klinika (spatial aspect) ngunit nangangailangan din ng
pagsasaalang-alang sa oras, mapagkukunan ng panggastos, at panlipunan o emosyonal na
pagtanggap ng mga nagbubuntis.
Napagalaman din na ang bansa ay isa sa may pinakamataas na mortality rates sa
Asya dahil sa kawalan ng serbisyo ukol sa pagpaplano sa pamilya at kakulangan sa mga
nars at doctor (EPF, 2007). Ang brain drain9 at kawalan ng pambansang laang-gugulin ang
ugat ng problema. Sinabi din na ang karapatang sekswal at reproductive ay hindi kasama sa
politikal na adyenda ng estado sa kabila ng kahalagahan nito sa mga Pilipino dahil na rin sa
8Sa librong Negotiating Reproductive Rights nila Roz Petchesky at Karen Judd ng IRRRAG (1998)
9 Pagkaubos ng mga propesyonal sa bansa
12

malakas na impluwensya ng Simbahang Katolika. Ang pagsusulong sa pagpaplano ng

pamilya ay di sapat.
Ang sapat na pondo ay napakahalaga sa pagkamit ng panlimang MDG ngunit malayo
sa 5% ng Gross Domestic Product (GDP) na mungkahi ng WHO ang inilaan ng gobyerno
para sa kalusugan 3% lamang. Hindi ito sapat ngunit nariyan ang mga NGOs, mga
samahang pangkababaihan, pandaigdigang organisasyon at iba pang handang magbigay ng
karagdagang pondo para sa mga proyekto nito. Sa Tsina, napagalaman sa pag-aaral ng
United Nations Children's Fund (UNICEF) na ang unang kinakaharap na problema sa mga
gawaing ang layunin ay pagbaba ng maternal deaths ay ang kawalan o kakulangan ng pondo
at ang hindi pantay na paglalaan ng gugulin sa pook urban at pook rural. Sa Cuba, mataas
ang pondo para sa kalusugan kayat kilala sila sa pagkakaroon ng abot kayat kalidad na
serbisyong pangkalusugan.
Naglabas naman ng libro ang Asian Development Bank (ADB) noong 2002 ukol sa
sitwasyon ng mga kababaihan sa Pilipinas katulong si Jeanne Frances Illo bilang
kasangguni. Naglalaman ito ng impormasyon na nagpapakita ng kakulangan ng estado sa
pagbibigay suportang pinansyal sa pangkalusugang alalahanin ng mga kababaihan. Ipinakita
din na noon, ang mga kampanya para sa reproductive health ay limitado lamang sa STDs at
maternal healthcare ngunit karamihan sa mga batas at polisiyang ipinasa, tulad ng RA 7192
o Women in Development and Nation Building Act na nagpadagdag ng mga maternal na
benepisyo sa mga kababaihan sa pribadong sector, ay hindi ganap na naipapatupad dahil na
rin sa kawalan ng pondo para dito.
Dalawang salik ang nakitang dahilan ng maternal deaths. Ang una ay ang
sosyoekonomikong salik tulad ng kakulangan sa edukasyon, malnutrisyon, kahirapan, bisyo
at iba pa samantalang ang pangalawang salik ay mga medikal na problema tulad ng
pagdurugo, asphyxia, at congenital malformations maliban sa iba (Guerrero, 1999, p.122). Sa
pananaliksik ng Thomas Coram Research Unit ng University of London Institute of
Education, ang iminungkahi nilay matutong pagtagumpayan ang sosyoekonomikong
problema sa pamamagitan ng mahusay na medikal na interbensyon, makataong ospital at
klinika, at pangangalaga sa mga inang may mas mapanganib na kalagayan na kadalasay
nakikita lamang sa pribadong ospital o klinika dahl na rin sa kawalan nanaman ng sapat na
pambili materyales at serbisyo ng mga nars at doctor na hindi naman kulang dito sa bansa
dahil sa walang sobra na ngunit dahil sa walang pansweldo ang pamahalaan sa kanila.
13

Sa Pilipinas, mas matindi ang problemang sosyoekonomiko sa salik na edukasyon at

kakayahang pinansyal. Ang mga kababaihang nakapag-aral at nagtatrabaho ay mas
malamang na magpapatingin sa doktor kaysa sa hindi nakapag-aral o walang
pinagkakakitaan (Navaneetham at Dharmalingam, 2000, p.7). Napatunayan ito sa ginawang
pag-aaral sa Timog India.
Liban sa pagpokus sa kalagayang pangkalusugan, hindi namamaksima ang paggamit
sa ibat ibang porma ng media upang maghatid ng tamang impormasyon at maitaguyod ang
kanilang mga programa. Lalong-lalo na ang pagmamaksima sa paglalagak ng pondo
(economic efficiency) sa ibat ibang pangangailangan ng sector ng kalusugan upang kahit na
maliit lamang ang pondo ay mas maraming mamamayan ang mabibigyang serbisyo.
Ayon sa obserbasyon ng UNFPA, ang pagkakaroon ng polisiya o programa ay di
sapat. May problema sa maling paggamit ng pambasang pondo at kawalan ng reporma sa
mga pampublikong mga institusyon. Ang estratehiya ng bansa na MNCHN ay naglalayong
palawakin ang sakop ng mga programa ng DOH ngunit ang kinalabasan lamang ay
pagpapasa ng responsibilidad sa ibat ibang organisasyon at lokal na pamahalaan upang
tugunan ang pangangailangang pangkalusugan ng mga nagdadalang-tao. Upang maging
epektibo ang pamahalaan, kinakailangang mapaunlad ang pamumuno at pagtataguyod sa
mga estratehiyang nakaaapekto sa MNCHN, sa pambansang estratehiyang pangkalusugan
at pagkakaroon ng kalidad na serbisyo, at sa koordinasyon at suporta, mapa-internasyonal
man o lokal, na programang MNCHN.
Ang higit pang mas mahalagang usapin ay ang tama at episyenteng pagpapatupad ng
batas na napipigil ng kawalan ng epektibong programa, pangangasiwa at institusyon o lakastao na ang tanging tungkulin lamang ay pagtiyak sa tamang implementasyon nito.
Matapos ipatupad ang batas ay wala nang naging masusing pagbabantay sa proseso
ng pagpapatupad nito. Sabihing ang estratehiya ay malinaw pagdating sa mga layunin, at
papel ng mga sangay sa programa na kung babasahin lamang ay maganda at maayos
naman ngunit kung isasakatuparan na ay nagkakaroon ng problema. Gaya ng nasabi,
mahirap mag-monitor o magbantay sa proseso ng pagpapatupad ng batas, lalo na sa
pambarangay na lebel. Mahalaga ito sapagkat sa pamamagitan nito matitiyak na maayos
ang daloy ng polisiya at magawan ng sapat na pagsusuri.

14

Napaka-onti ng mga batas at polisiyang ipinasa na naglalayong magbigay ng tunay na

aksesibilidad sa serbisyong pangkalusugan ng mga nagdadalang-tao at karamihan, kung
hindi lahat, ay walang pangil para sa tapat na pagpapatupad. Ang maternal healthcare
ngayon ay natatali na lamang sa usaping contraceptives at pagkontrol sa populasyon. Kahit
na itoy nagbibigay ng pagpipiliian sa kababaihan ukol sa pagpaplano ng pamilya, hindi
naman nito tunay na tinutugunan ang pangkalusugang pangangailangan ng mga kababaihan
tuwing nagbubuntis. Sa ngayon, higit sa 10 milyong kababaihang Pilipino ay nagdurusa sa
kahirapan (Tulali, 2009, p.1). Kahirapan ang siyang tunay na ugat ng problema na kung
masosolusyonan ay tunay na makapagbababa ng pinsala sa mga kababaihan.
Sa huli, ang problema sa pagpapatupad ng batas at di pagkamit ng ninanais na
resulta nito sa lipunan ay ang di pagtugon sa kinakailangang solusyonan. Dala na rin ng
kawalan ng political will o matinding kagustuhan ng mga ahensya sa gobyerno upang
ipatupad ito ng maayos at mabilis.

15

ANALITIKONG BALANGKAS
Ang pagbibigay ng serbisyong pangkalusugan lalo na sa mga kababaihan ay tungkulin
ng estado. Ayon sa Pambansang Konstitusyon (1987) sa Artikulo XIII Seksyon 11 na
nagsasabing dapat magsagawa ang Estado ng pinag-isa at komprehensibong lapit sa
pagpapaunlad ng kalusugan na magbibigay ng mga pangunahing pangangailangan, mga
lingkurang pangkalusugan at iba pang mga lingkurang panlipunan na makakayanan ng lahat
ng mga mamamayan. Dapat magkaroon ng priority para sa mga pangangailangan ng
mahihirap na maysakit, matatanda, may kapansanan, mga babae, at mga bata at
particular na ang kanilang tungkulin sa mga kababaihan sa Seksyon 14 na dapat
pangalagaan ng Estado ang mga kababaihang nagtatrabaho sa pamamagitan ng ligtas at
nakapagpapalusog na mga kalagayan sa pagtatrabaho, nagsasaalang-alang ng kanilang
mga gawain bilang ina ngunit maging ito ay di sapat dahil sa kawalan ng political will ng
mga opisyales. Marami ngang batas ngunit marami din ang di napapatupad ng maayos.
Sa napakaraming salik na maaaring maging dahilan ng mataas na MMR ang pagaaral na ito ay ungkatin ang ugat ng problema sa aksesibilidad ng serbisyong pangkalusugan
para sa mga nagdadalang-tao at kung natutugunan ba ito ng batas.
Isa sa mga layunin ng ipinasang batas ukol sa estratehiyang MNCHN ay upang
mapadali ang pag-abot ng serbisyong pangkalusugan para sa mga kababaihan partikular na
ang mga nagdadalang-tao na isa din sa mga maituturing na bulnerableng sektor sa lipunan.
Nakapaloob dito ang pagkakaroon ng mga ospital o klinika at mga gamot at materyales sa
bawat barangay na maaari nilang malapitan at magamit. Ang aksesibilidad ay di lamang sa
pisikal na aspeto ng pag-abot sa serbisyo na pagkakaroon ng kumpletong mga pangunahing
kagamitan, pasilidad at mga tauhang binubuo ng mga nars, doktor o lisensyadong
komadrona. Gaya nga ng nasabi sa artikulo ni Ma. Teresa Guia-Padilla (1998), hindi ito
natatapos sa pagkakaroon ng malapit na ospital o klinika. Naroon ang usapin ukol sa oras,
kakayanang pinansyal at tiwala ng mga nagdadalang-tao.
Kailangang isaalang-alang ang oras ng mga kababaihan para magpatingin sa
dalubhasa. Sa papaangat na mga bansa, marami sa mga kababaihan ay limitado sa bahay
upang magbantay o magtrabaho sa labas at pagkauwiy maraming gawaing bahay.

16

Ang pinagkukunan ng mga kababaihan ng panggastos ay di sapat lalo na sa

kanayunan kung saan ang kalalakihan ang kadalasang kumikita ng pera. Kahit na may
klinika o ospital na malapit, maging ang pagpapatingin man ay walang bayad, di parin nila
mabili ang mga medisina o lab expenses tulad ng cholesterol screening, mammogram, Pap
smear at blood stool test.
Naroon din ang aspeto ng pagtitiwala. Marami ang mas may tiwala sa mga komadrona
kaysa sa mga doctor o nars sa klinika/ospital. Ang malamig 10 na pakikitungo ng mga nars at
doctor ang isa sa mga dahilan kung bakit.
Mayroon ding poor referral systems kung saan hindi alam ng tao kung saan nila
dadalhin ang pasyenteng nangangailangan ng hustong pag-aalaga kaya dinadala nila sa
albularyo o informal health providers at mas malala pa, maski ang mga doctor ay hindi na
sinusubaybayan ang mga pasyenteng ipinasa sa ibang doctor. Itoy maaaring dahil sa
kakulangan ng tamang kagamitan o kung ang pasyente mismo ang umaayaw dahil sa
nakikitang hindi niya nagustuhan tulad ng maduming paligid at kasanayan. Kahit na nais ng
mga buntis ang tamang pangangalaga sa kalusugan, itoy maaaring magdulot lamang ng
pinsala. May kaso ngang nagdurugo ang isang babae matapos gamitin ng isang
estudyanteng doctor ang maling instrumento sa pagpapaanak. Napag-alamang ang ginamit
na instrument ay nakasugat sa kanyang cervix.
Isa sa mga salik na paulit-ulit na napapatunayang malaki ang epekto sa bisa ng isang batas
ay ang pagba-badyet. Batid na sa nabanggit na konsepto ng aksesibilidad, nangaingailangan
ito ng sapat at masusing pagpopondo. Sa spatial na aspeto palang ay malaki na ang
kinakailangang gugulin liban pa rito ang dagdag na pasweldo o allowance sa mga doctor,
nars o boluntaryo sa mas mahabang oras pagbibigay serbisyo at alalay. Gagastos din sa
regular na pagtuturo o pagpapaalala sa kanila ukol sa sensitibong pakikitungo sa mga
pasyente. Kaya naman, sa pag-aaral na ito, may direktang relasyon ang aksesibilidad at
pagbabadyet. Ngunit hindi nangangahulugang kung malaki ang badyet na inilagak sa isang
proyekto ay magiging matagumpay na ito. Naririto ang konsepto ng economic efficiency o
ang pagmamaksima sa pondo kung saan inilalaan ang kapital sa mga alternatibong paraan o
bagay na magreresulta sa mas malaking output sa parehong halaga.

10 Impersonal at teknikal
17

Sa pamamagitan ng paghuhukay pa ng mga impormasyon ukol sa paglalagak ng

pondo tungo sa mas madaling pag-abot sa mga serbisyong kalusugan pang-maternal,
makikita pa na ang pagkakaroon ng mahusay na budget officer o tagapamahala ng pondo at
pagmomobilisa ng mga tao ay mabisa para sa EO 2008-0029.
Sa naturang batas, ang pinagkakagastusan ay ang paggagawad ng legalidad sa mga
klinika o health centers sa bawat barangay at pagbibigay karagdagang pagsasanay sa mga
TBAs o komadrona, pagdaragdag ng mga kagamitan at pagpapalaganap ng mga
kontraseptibo.
Samakatuwid, may aksesibilidad sa maternal na serbisyong pangkalusugan kung may
(1) malapit na klinika o ospital, kumpletong tauhan, kagamitan at mga instrumento, (2) kung
ito ay bukas kung kinakailangan o isinasaalang-alang ang oras ng mga ina o nagdadalangtao, (3) kung ang pagpaptingin ay libre o abot-kaya lalo na ang mga lab tests, (4) kung
maayos ang pakikitungo ng mga nars, doctor at boluntaryo, at (5) may maayos na referral
system.

18

METODOLOHIYA
Saklaw ng Pananaliksik
Dahil ito ay pananaliksik lamang sa isang health center sa isang barangay na pinili
batay sa ilang criteria, ang mga resulta ng pananaliksik na ito ay hindi pwedeng gamiting
pamantayan para sa ibang health centers at barangays. Ngunit ang mga resulta ng
pananaliksik na ito ay pwedeng gamitin sa pagbuo ng hepotesis at pandayan para sa mas
malawakang pag-aaral sa usaping aksesibilidad ng reproductive health services.
Pangangalap ng Datos
Upang makakalap ng impormasyon ukol sa tunay na kalagayan ng aksesibilidad ng
serbisyong kalusugan pang-maternal at bisa ng AO 2008-0029 o estratehiyang MNCHN,
hinati sa tatlong klase ang mga pagkukunan: mga kakapanayamin, obserbasyon, at literatura
o babasahin. Liban sa mga babasahin at mga websites, karamihan sa mga datos na ginamit
ay sa komunidad, partikular na sa San Andres Bukid, Paco Manila na kilalang may mataas
na batang populasyon at bilang ng anak-dalita. Ang San Andres ang pinakamaliit na distrito
ng Maynila ngunit pangalawa sa pinakapopulado sunod sa Tondo. Sa katunayan, karamihan
ng mga unang naninirahan dito ay galing ng Tondo. Residensyal itong lugar sa ilalim ng
ikalimang distrito ng Maynila. Hati ito sa dalawang sektor, ang kanluranin na binubuo ng
Singalong at ang silangang sektor na dating parte ng Paco at Sta. Ana. Dito iikot ang case
study upang makita kung tunay nga bang nakakarating sa mababang lebel ang
implementasyon ng nasabing batas.
Ang pangunahing pagkukunan ng impormasyon ay ang pakikipanayam sa mga
eksperto at mga taong sangkot sa pag-aaral, pagmamasid at pagsiyasat partikular na sa
barangay health center at mga interaksyon ng mga nars, doktor, barangay health workers o
mga boluntaryo at mga nagdadalang-tao.
Sa pamamagitan ng Focus Group Discussion (FGD) nakapanayam ko ang mga 12 na
kababaihan na bumibisita sa center ukol sa aksesibilidad at kalidad ng serbisyong
pangkalusugan. Nakapanayam ang mga kababaihan na may anak na at mga nagdadalangtao pa lamang sa ukol sa mga serbisyong pangkalusugan sa kanilang lugar at mga pagunlad nito kung meron man. Nalaman ang mga pagbabago o pag-uswag (development) sa
19

nakaraang limang taon, partikular na noong 2008 kung kalian ipinatupad ang batas. Sa
diskusyon, dalawa hanggang apat na kababaihan ang naging FGD upang magkalakas loob
at di mahiyang sumagot at upang mas masinsinan din ang usapan dahil sa liit ng grupo. Ang
mga kinapanayam na mga kababaihan ay magmumula sa San Andres at may ilan na sa
ibang lugar sapagkat may mga kababaihang nagpupunta na galing pa sa Ermita, Paco atbp.
Criteria sampling ang ginamit. Dapat sa health center siya nagpapatingin, at maaaring siyay
ina na, nagdadalang-tao pa lamang o wala pang isang buwan matapos manganak.
Tinukoy ang mga pagbabago, ng mga pasilidad sa barangay health centers, kung
gaano kaabot-kaya ang mga singil nila, gaano karami ang lumalapit na mga nagdadalangtao, at iba pa na masasagot ng pamunuan sa mga klinikang pambarangay, mga Barangay
Health Teams o Womens Health Team, at BHWs o Barangay Health Workers ukol sa
kabuuuang sitwasyon ng mga kababaihan sa komunidad.
Sa impormasyon sa pondo naman, nakapanayam ang unang sekretarya ng barangay
at isang kagawad tungkol sa paglalaan nito para sa kalusugan ng komunidad at kung may
mga proyekto ba para sa mga kababaihan. Hindi na nakapanayam ang chairman dahil
marami daw ang gawain. Inalam din kung silay may sapat na karunungang pinansyal o kung
may sangay na dito lamang nakatutok.
Hinati sa ibat ibang kategorya ang lahat ng impormasyong nakalap at gumawa ng
literature review, FGDs at key informant interview (KII). Sinuri ang mga ito sa pamamagitan
ng triangulation by method at triangulation by data source.
Sa pag-aanalisa ng mga datos, ginamitan ng triangulation by method ang mga
impormasyon galing sa mga panayam sa mga opisyal sa barangay at punong tagapamahala
ng health center, mga istatistika, at babasahin ng nakasaad sa batas tungkol sa pagbabadyet
ng pondo upang malaman kung may pagkakaiba ba ang o wala.
Ang mga datos galing sa BHWs, mga kababaihan at tagapamahala ng health center
tungkol sa pagiging abot-kaya o aksesibilidad at kalidad ng maternal na serbisyong
pangkalusugan, mga dokumento, pagsusuri o reviews ukol sa AO 2008-0029 o MNCHN
strategy ng gobyerno ay inalisa gamit ang triangulation by data source upang makalap ang
mga ebidensyang kinakailangan sa pag-aaral.

20

Nakapanayam din ang isang doktor na eksperto sa maternal health care upang hingan
ng opinyon ukol sa kalidad ng nasabing health center. Ang iba pang datos na kinailangan ay
nanggaling sa DOH, City State Office at iba pang sangay ng gobyerno na may kinalaman sa
pagpapatupad ng nasabing batas ngunit hindi rumesponde ang DOH sa mga hiling kong
panayam. Ang pagbabasehan sa ngayon ay ang mga ulat at iba pang publikasyon sa
kanilang website.
Hahatiin sa ibat ibang kategorya ang lahat impormasyong nakalap at gagawa ng
literature review, FGDs at key informant interview (KII). Susuriin ang mga ito sa pamamagitan
ng triangulation by method at triangulation by data source ang mga impormasyon galing sa
mga panayam sa mga opisyal sa barangay at punong tagapamahala ng health center, mga
istatistika, at babasahin ng nakasaad sa batas tungkol sa pagbabadyet ng pondo upang
malaman kung may pagkakaiba ba ang o magbuo sa datos.
ETIKA
Ang pag-aaral na ito ay sinikap na sumunod sa lahat ng wastong konsiderasyon o
etika tulad ng paggalang sa pagtago ng pagkakalilanlan ng kinapanayam, pagiging
kompidensyal nito, at partikular na ang pagiging sensitibo sa kultura at kasarian o gender sa
lahat ng tanong at pakitungo sa kanila. Ginamitan ng audio recorder sa lahat ng panayam at
FGDs nang may permiso at iginalang ang mga kahilingan sa mga nasabing hindi nila nais
masipi o mabanggit sa pag-aaral. Kinumpleto din ang anumang mga kinailangang sulat,
patunay, impormasyon at kung ano pa na hiningi ng tagapamahala ng komunidad, mga
kababaihan at tagapamahala ng health center at sinagot din ang anumang mga katanungan
ukol sa pag-aaral kapalit ng permiso upang makagawa ng FGDs at mga pakikipanayam.
Magkakaroon po ng akses sa kinalabasan ng pag-aaral ang komunidad at sa audio
record at naitalang kabuuan ng panayam ang mga nakapanayam.
Naging sensitibo sa pakikitungo sa mga kababaihan na bulnerable dahil silay
nagdadalang-tao. Kung mangyari mang mabunyag ang identidad ng mga nakapanayam,
wala o maliit lamang na panganib (minimal risk) ang maaaring idulot nito sapagkat wala
namang nakakakompromisang impormasyong hiniling ang mananaliksik. Hindi rin nalantad
ang mga kinapanayam sa panganib dala ng mga paraan ng aking pananaliksik. Sinikap na
hindi makaapekto ang pananaliksik sa operasyon ng barangay health center.
21

Maaari pong matamasa ang mga benepisyo sa nasabing pag-aaral tulad ng

pagkakamulat sa mga isyu ukol sa maternal healthcare at kung ano ang ginagawa ng
pamahalaan upang bumaba ang maternal deaths sa bansa, at dagdag kaalaman sa
maternal mortality at mga karapatan ng mga nagdadalang-tao dahil madaling maintindihan at
basahin ang pag-aaral dahil ginamit ng mananaliksik ang wikang Tagalog at simpleng mga
salita lamang.
MGA RESULTA
Anyo o Profile ng mga Nagdadalang-tao
Ang mga kababaihang karaniwang nagpupunta sa health center ay mga maybahay at
walang pinagkukunang panggastos kundi mula sa kanilang mga kamag-anak o asawa. Sa
mga nakapanayam, dalawa lamang ang may sariling trabaho. Ang edad ng mga buntis na
nagpupunta ay labing-apat hanggang sa apatnaput limang taong gulang na. Pabata nga
daw ng pabata ang mga nagpapatingin sa center ayon sa mga boluntaryo at ang masama pa
ay karamihan ng nagdadalang-tao ay bihirang magpatingin sa unang tatlong buwan ng
pagbubuntis kung saan ito pinakamaselang panahon. Sa labin-dalawang kababaihang
nakapanayam, apat lamang ang nakapagpa-prenatal check-up.s Ngunit, mababa na rin,
ayon sa mga boluntaryo, ang 50 kada araw na bumibisita sa kanila. Ang kadalasang sakit din
ng mga nagdadalang-tao ay UTI at malnutrisyon.

Maternal Mortality

22

250
200
150
MMR
Target

100
50
0
19901991199219931994199519982006200820102015

Grap 1: Maternal Mortality Ratio, Philippines, 1990-1998, 2006, 2010 at 2015

Source: NSCB at DOH

Makikita sa Grap 1 na ang sa nakaraang mga taong 1990 hanggang taong 2008 na
maliit lamang ang pagbaba ng tala ng MMR ngunit ang target ay biglang bumaba sa 100
noong 2010 hanggang 52 sa darating na 2015. Ayon sa DOH, aabutin ito sa pamamagitan ng
mga programa sa ilalim ng AO. 2008-0029. Napag-alaman na ang mga maternal deaths sa
Pilipinas ay dahil sa apat na panganib o risks. Una, biglaan, wala sa panahon o di
sinasadyang pagbubuntis11. Pangalawa, ang pagbubuntis ay nangangailangan ng tamang
alaga sa ina at sa fetus. Pangatlo, panganganak nang walang presensya ng mahusay na
tagapanganak12 tulad ng mga mahusay na komadrona, nars, doctor at physicians pati na rin
ang kawalan ng akses sa emergency obstetric at neonatal care. Ang panghuli, ay dala ng
kawalan ng tamang postpartum at postnatal care.
Walang datos ng maternal mortality ang center dahil agad nilang ipinapasa sa ospital
ang mga high risk o mga delikadong pagbubuntis. Ayon sa mga lisensyadong komadrona,
ang mga ito ay base sa edad, tangkad, bilang ng anak, mga nakaraang komplikasyon sa
panganganak, at kung may mga sakit na urinary tract infection (UTI), tuberculosis (TB),
asthma, goiter, mga komplikasyon sa dugo o hindi normal na blood count at pressure, at
11 Ayon sa pag-aaral ng Guttmacher Institute, kalahati sa lampas tatlong milyong
pagbubuntis sa Pilipinas ay di sinasadya
12 Lampas kalahati ng panganganak ay nagaganap sa bahay at sangkatlo lamang dito
ang may gabay ng mahusay na tagapanganak (DevPulse, 2010)
23

kung may sakit sa puso. Kung nasa edad 17 pababa dahil hindi tiyak ang kahandaan ng
bahay-bata at cervix ng magiging ina at edad 36 pataas dahil sa panganib na dulot ng mga
sakit na karaniwan sa mga may edad na; kung may tangkad na 4.9 pababa dahil may
posibilidad na kakailanganing operahan dahil maliit din ang labasan ng sanggol; kung may
apat o higit pang mga anak dahil sa banta ng labis na pagdurugo; kung tatlong beses nang
nalaglagan; kung nagluwal na ng patay na sanggol; at kung cesarian na minsan.
Ang mga high risk pregnancies ay isinasangguni na sa ospital kapag manganganak
na. Nakasaad sa pink card na ibinibigay sa mga nagdadalang-tao na unang beses palang
nagpapatingin ang mga kinakailangang itala sa kanilang medical records, nakasaad din dito
ang mga babala, simptomas ng mga delikadong panganganak at iba pang payo at tagubilin.
Ang Estratehiyang MNCHN
Ang mga panganib sa pagbubuntis ay sinabing maiiwasan o mababawasan sa
pamamagitan ng Fourmula One for Health (F1)13. Ang apat na pormula ay ang sumusunod:
health service delivery, health regulation, health financing at governance for health.
Una ay ang Healh Service Delivery o pagkakaroon ng mga pasilidad na nagbibigay ng
basic emergency obstetric and neonatal care (BEmONC)14, comprehensive emergency
obstetric and newborn care (CEmONC)15 o mga pasilidad na nakatutok sa pagpapa-anak
upang maiwasan ang panganganak sa bahay. May tatlong lebel ito upang tiyakin na may
malalapitan ang mga nagdadalang-tao:

13 F1 na hinalaw sa sasakyang pangkarera dahil sa pagtutok ng programa sa bilis, precision at

epektibong koordinasyon upang tiyakin ang equity pati na ang pagiging epektibo at efficient ng
sistemang pangkalusugan.
14 May anim na pangunahing obstetric functions: (1) administrasyon ng oxytocin sa pangatlong
stage ng panganganak, (2) pagbibigay ng anti-convulsants, (3) pagbibigay ng antibiotics, (4)
pagpapa-anak, (5)paglilinis ng bahay-bata, (6) at pagtanggal placenta; kayang magsalin ng dugo,
newborn resuscitation, manggamot ng sepsis/impeksyon, at magbigay ng oxygen support. Mga BHS,
pribado o pampublikong klinika/ospital, at rural healtrh units (RHUs).
15 Kasama ang mga serbisyo ng BEmONC, pagoopera ng c-section, at pag-aalaga ng mga
premature na sanggol. Mga pribado o pampublikong ospital.
24

a. Ikatlong lebel CEmONC na dapat di lalampas sa isang oras na byahe sa

komunidad, bukas 24-oras, may isang obstetrician, isang pediatrician, isang
anesthesiologist, anim na nars, isang medical technologist, at anim na
lisensyadong komadrona
b. Ikalawang lebel BEmONC na dapat di lalampas sa 30-minutong byahe sa
komunidad,

bukas

24-oras,isang

physician,

isang

nars

at

lisensyadong

komadrona, at may transportasyon upang mailipat sa CEmONC o ibang pasilidad

na kailangan ng pasyente
c. Unang lebel RHUs, health centers, BHS, na dapat magkaroon ng Womens
Health Teams o Barangay Health Teams na pinamumunuan ng isang nars o
lisensyadong komadrona na siyang mag-oorganisa ng mga tao sa proyekto,
titingin kung ano ang mga kulang sa pasilidad, magkakalat ng adbokasiya at iba
pa sa lokal na lebel
Nang naitanong ng mananasaliksik kung mayroon bang nagpupunta upang magobserba
at/o makipanayam sa mga tauhan ng health center ukol sa kanilang mga serbisyo at
pasilidad, marami daw na kumukuha pa nga ng litrato at nakikipanayam sa mga pasyente
ngunit hindi kumukuha ng permiso mula kay Dr. Mendoza, ang punong doktor na itinalaga sa
center, at hindi rin sinasabi ang layon kaya hindi tiyak kung ito nga bay para sa ebalwasyon
sa unang lebel ng health service delivery. Tanging amg mga nasa DOH at city health office
lamang ang nakaka-alam kung sinu-sino ang mga itinalagang BEmONC at CEmONC. Wala
ding nagaganap na pormal na ebalwasyon at pagsusuri sa center.
Pangalawa ay ang Health Regulation o pagtulak sa mga alituntunin at gabay sa pagbuo
at pagpapatakbo ng mga pasilidad pangkalusugan pati na rin ang pagdaragdag at paglinang
ng kasanayan ng mga tauhan (health staffs) katambal ng sapat na mga insentibo
(performance-based incentive mechanism).
Regular at mainam naman daw ayon sa punong nars ay pagsasagawa ng mga misyon
o proyekto pati na rin ang patuloy na pagsasanay sa mga doktor, nars, boluntaryo at TBAs
ngunit kulang na kulang para sa kanila ang allowance at insentibong ibinibigay ng
pamahalaan. Marami na ang umalis na tauhan at ang mga nananatili ay dahil na lamang sa
pagsusulong ng adbokasiya o pagmamahal sa tungkulin/adhikain. Ang mga doktor ay tatlo

25

lamang, ang mga nars na dati ay sampu ngayon ay anim na lamang, at ang mga boluntaryo
ay walo na lamang mula sa pagiging labing-apat.
Pangatlo ay ang Health Financing o aplikasyon ng mga estratehiya sa paggastos sa
pinagsamang pondo ng DOH at LGUs, PhilHealth at iba pang panggagalingan ng badyet.
Inilabas ang Manual of Operations (MOP) para maging gabay sa mga LGUs at iba pang
kasama sa pagpapatupad ng batas. Kasama na sa manual na ito ang pagbabadyet
pagbabantay at ebalwasyon sa batas.
Ayon nga sa sekretarya ng barangay, wala silang natatanggap na pondo para sa
health center o para sa mga proyektong pangkababaihan. Ang pinag-uukulan kasi ng pansin
ng mga opisyal ay ang pagpapa-igting ng seguridad sa lugar dahil sa pataas na bilang ng
kriminalidad sa lugar. Nasabi ng sekretarya ng barangay na ang mga proyektong
pangkabuhayan nila ay kulang na kulang sa pondo at limitado sa mga negosyo sa kariton
tulad ng manga, singkamas, bagoong, fishballs, palamig at iba pa. At dahil nga mobile o
palipat-lipat ito, hindi ito napapakinabangan ng mga kababaihan na karamihan ay nasa
bahay upang mag-alaga ng mga anak, kapatid o ng matatanda.
Sinabing ang center ay direkta nang nakikipagugnayan sa DOH kundi man sa city health
office dahil ang sakop naman nitong barangay ang apatnaput apat at hindi lamang ang 803.
Wala din diumano silang pondo para sa serbisyong pangkalusugan sa lugar dahil may mga
medical missions naman na regular na nagaganap mula sa pamahalaan at NGOs o civil
society groups. Sinabi din ng mga tagapamahala sa center na walang dumarating na pera sa
kanila kundi puro mga materyales lamang kada buwan. Ang ginagamit na panggastos sa
pagpapanatili at pagpapaunlad ng pasilidad at pagbili ng mga kagamitang kulang ay mula sa
mga donasyon o pagso-solicit. Hindi rin nakararating sa center ang MOP.
Panghuli ay ang Governance for Health o pagbuo ng mga mekanismo sa pamamahala na
sisiguro sa pagtutupad ng mga pangako, tungkulin o pananagutan (commitment at
accountability). Isinasaalang-alang dito ang partisipasyon ng ibat ibang uri ng mamamayan,
non-partisan leadership at pagpapanatili ng popular na suporta upang mapagpatuloy ang
mga proyekto/programa mabago man ang politikal, ekonomiko at socio-cultural na
kondisyon.

26

Isa sa mga mekanismo ay ang pagkakaroon ng regular na pagpupulong sa pagitan ng

DOH, LGUs, pampubliko at pribadong tagabigay ng alaga sa kalusugan (providers of health
care), at iba pa. Kasabay nito ang pagmomobilisa sa mga mga nasabing health service
delivery networks. Liban pa dito ang pagbuo ng epektibong sistema ng pagbabantay sa
implementasyon ng batas na nakasaad sa MOP. Sa kabila nito, walang nagaganap na
pagpulong sa pagitan ng tagapamahala sa center, LGUs, DOH at mga sangay nito tungkol
dito.

Talahanayan 2: Mga Target ng AO. 2008-0029

LAYON

2003 (%)

TARGET sa

Pataasin ang CPR

Padamihin ang kababaihang may apat at pataas na

35.9*
70

2015 (%)
60
80

antenatal checkups
Pagdami ng mahusay na tagapanganak (skilled birth

40

80

attendants)
Pagdami ng nabakunahang bata

70

95

*datos noong 2006

Ayon sa batas, masasabing matagumpay ito kung naabot ang mga target na makikita sa
itaas (Talahangayan 2).
Kaalaman sa Batas
Mapunta naman sa lokal kaalaman tungkol sa batas na A.O. 2008-0029 o
estratehiyang MNCHN, sabi sa city health office, hindi alam ng mga barangay health centers
ang tungkol sa batas dahil sila na mismo ang nagbibigay ng mga direksyon, programa at
mga gawain sa ibaba na may kinalaman sa batas. Ayon pa sa tagapamahala, ang kanilang
gawain lamang na natatanggap mula sa city health office ay implementasyon ng kung
anumang programang may kinalaman sa batas kaya hindi sila ganoon ka-alam sa mga
nilalaman nito. Ngunit, napag-alaman ng mananaliksik na tanging mga regular o dati nang
mga gawain ang dumarating na utos mula sa nakatataas na sangay ng gobyerno ayon sa
punong tagapamahala ng center. Mga gawain tungkol pagsusulong sa breastfeeding,
27

feeding

programs,

bakuna,

tumutulong

magpamahagi

ng

condom,

at

pagkakalat

impormasyon ukol sa family planning ang iniikutan ng mga misyong pangkababaihan. Maski
ang barangay 803 kung saan sakop ang nasabing health center ay hindi pamilyar sa batas.
Malinaw na nakasaad sa batas ang pagkakaroon ng mga pulong sa pagitan ng mga LGUs,
NGOs, DOH at piling mga sangay ng pamahalaan 16 ngunit wala namang nagaganap na
pagpupulong ayon sa tagapamahala ng center at ng sekretarya ng barangay tungkol sa
maternal health care. Pamilyar naman ang punong boluntaryo sa batas dahil sa mga pantasaral na dinadaluhan niya ngunit mga programa lamang din ito ukol sa pagpapasuso, bakuna
at iba pa.
Sa katunayan, ang Pantawid Pamilyang Pilipino Program (4Ps) ang mas
pinagtutuunan ng pansin sapagkat may pagpupulong na nagaganap ukol dito at may isang
tauhan sa center na ang gawain ay nakatuon lamang doon.

Aksesibilidad sa Maternal na Serbisyong Pangkalusugan

Ang aksesibilidad sa maternal na serbisyong pangkalusugan ay nasabing may limang
salik nga at masasabing naabot naman ito ng barangay health center ayon sa mga
kasagutan ng nakapanayam na kababaihan at isang eksperto.
Una, isang salik ng aksesibilidad ang pagkakaroon ng malapit, kumpleto at maayos na
mga tauhan, kagamitan at pasilidad. Ayon sa mga BHWs at punong nars, madaling masira
ang mga kagamitan tulad ng timbangan dahil sa dami ng gumagamit at isang beses lamang
sa isang buwan nagpapadala ng mga kagamitan at supplies ang gobyerno kaya kapag may
nasira ay kukuha sa pondo mula sa mga donasyon upang makabili ng pamalit. Kadalasan pa
sa mga gamot o bitaminang ipinapamigay ay malapit na ring lumipas o mag-expire. Sa
pasilidad naman, may anim na higaan sa isang kwarto para sa lying-in patients at noong
16 Ang mga may mahahalagang papel sa pagpapatupad ng nasabing batas ay ang DOH, partikular na ang
Office of the Undersecretary for Policy Standards and Development Team-Service Delivery, National Centers for
Disease Prevention and Control (NCDPC), National Center for Health Facilities Development (NCHFD),
National Center for Health Promotion (NCHP), Health Human Resources Development Bureau (HHRDB),
Bureau of Local Health Development (BLHD), Health Policy Development and Planning Bureau (HPDPB),
Bureau of International Health Cooperation (BIHC), National Epidemiology Center (NEC), LGUs, PhilHealth,
Finance, Procurement and Materials Management Services, Office of Special Concerns, Field Implementation
and Management Office and Centers for Health and Development, Commission on Population (PopCom),
National Nutrition Council (NNC), Philippine National AIDS Council (PNAC), at mga propesyonal na grupo.

28

2009 lamang napakabit at mula pa ito sa mga donasyon. Bagamat anim lamang ang higaan,
hindi naman nagkakaroon ng pagkakataong kulang ito.
Pangalawa ang pagiging abot-kaya ng mga singil. Libre ang lahat ng serbisyo sa
health center ngunit wala silang lab tests kundi yung mga batayang pag-iksamen lamang
tulad ng blood pressure, nutrition, sa dugo at iba pa. Dahil sa batas, may newborn screening
na sila na nagkakahalagang P600.00. liban dito, ang pagpapaturok ng anti-tetanus,
pamimigay ng bitamina para sa dugo (perosulfate with folic acid) at pagpapatingin ay libre at
ang donasyong hinihiling ay hindi sapilitan. Ayon sa mga nakapanayam na kababaihan, ilan
sa kanila ay noon lamang naturukan ng anti-tetanus toxiod at natutuwa sila sa mga libreng
bitamina at gamot. Itong salik na ito ay kaakibat ng pagkakaroon ng pinansyal na kapasidad
ng mga kababaihan. Hindi magagawan ng paraan ng center kundi ng iba pang sangay ng
pamahalaan.
Pangatlo, ang pagiging bukas nito sa oras na hindi hadlang sa mga kababaihang
naghahanapbuhay. Mayorya ng mga buntis na nagpapatingin sa center ay maybahay at wala
rin sariling pinagkukunan ng panggastos kaya para sa kanila, walang problema kung hapon
lamang sa loob ng tatlong araw kada linggo 17 ang naka-iskedyul na pagpapatingin. Isa
lamang sa kababaihan ang may sariling hanapbuhay na pagtitinda ang nakapanayam at para
sa kanya, hindi naman malaking kawalan ang oras na ipinupunta niya sa doktor dahil saglit
lang naman ito. Sa obserbasyong ng mananaliksik, wala pang tatlumpung minuto ang
pagpapatingin kahit na unang check-up pa ito. At sinabi din naman ng mga BHWs na kahit sa
umaga pa sila pumunta o hindi pa nila panahon ng check-up tinatanggap naman ng mga
doktor ang mga buntis.
Pang-apat, ang pagkakaroon ng tiwala ng mga kababaihan sa mga doktor at iba pang
tauhan ng center. Wala namang naging problema sa salik na ito sapagkat may regular na
pagpupulong o seminars ang mga doktor, boluntaryo at nars ukol sa pakikitungo sa mga
pasyente. Malaking kabutihan din ang dulot ng mga regular na paglabas at pagha-house-tohouse nila sa kani-kanilang barangay at minsan ay sa iba pang 43 na barangay na sakop ng
center. Napansin din ng mananaliksik na kilala ng mga tauhan ang halos lahat ng kanilang
pasyente kahit unang araw palamang nilang magpapatingin sa doktor at may peer

17 Lunes, Miyerkules (para sa mga unang beses palang magpapatingin sa doktor), at Biyernes.
29

approach18 sa pagtuturo sa mga kababaihan. Ayon pa sa sekretarya ng barangay, parang

kaibigan kung ituring ng mga boluntrayo at nars ang mga tao tuwing silay bumibisita.
Suportado din ng barangay ang mga gawain nila kung kinakailangan ng tulong sa pagtipon
ng tao, materyales na gagamitin tulad ng mga upuan, mikropono at kung ano pa. Hindi rin
naman nahirapan ang mananaliksik na kunin ang kooperasyon nila sa pagkuha ng mga
kinakailangang datos.
Pang-lima, pagkakaroon ng maayos na referral system. Dalawa ang hospital na
pinakamalapit at madalas na tinatakbuhan ng mga buntis na delikado ang panganganak, ang
Ospital ng Maynila at ang Bagong Ospital ng Sta. Ana. May dalawang ambulansya sila mula
sa pamahalaan at mula sa isang rorary club. May letra ng rekomendasyon mula sa center
para sa mga iba pang lab tests na mura kundi libre kasama ang pink card na naglalaman ng
kanilang medical records. Mayroon ding dalawang pribadong klinika na eksperto sa
obstetrics and gynecology (OB/GYN) na pinakamalapit at may bawas na singil kung may
recommendation letter mula sa center. Masasabing maayos ang kanilang referral system.
Mga Pagbabago Matapos Ipatupad ang Batas
Sa pasilidad at kagamitan, may tatlong pinakakapansin-pansing pagbabago, ang
pagkakaroon ng airconditioning, pagkakaroon ng anim nang higaan at karagdagang
ambulansya ngunit dahil ito sa mga donasyon. Hindi rin naging makabago ang mga
kagamitan bagamat hindi naman ito sobrang luma. Ayon sa mga nakapanayam na
kababaihan, mas maayos na at maganda ang pasilidad kaysa dati.
Sa pangangalat ng impormasyon naman, gamit nila ang mga tarpaulins, megaphone,
pagbabahay-bahay, mga anunsyo, tuwing bibisita ng center, katulong ang mga opisyal ng
barangay. Ang bagong pinakakalat na impormasyon ngayon ay tungkol sa mga naitutulong
ng mga kontraseptibo sa pagpaplano ng pamilya habang namimigay ng mga condom.
Maayos ang diseminasyon ngunit walang pinagbago sa mga dati nang ginagawa.
Ang bilang ng mga tauhan ay kulang na kulang ayon sa tagapamahala ng center
ngunit kinakaya naman ito dahil sa mataas na lebel ng kasanayan ng mga tauhan. Patuloy
18 Sa kontekstong ito, ang peer approach ay tumutukoy sa pagtuturo sa publiko sa paraang
medaling intindihin at kadalasang ginagawa na parang pag-uusap ng magkakaibigan o
magkakakilala.
30

ang mga pantas-aral at pagsasanay nila. Isa nang pinakamabigat na dahilan kung bakit
walang nagnanais na dumagdag sa serbisyo ay dahil sa kawalan ng kaunlaran sa mga
natatanggap na allowance at iba pang insentibo. May mga tradisyonal na tagapag-anak din
na ipinapasa ng center sa sangay na magsasanay sa kanila upang magkaroon ng lisensya at
ngunit hindi pa rin sapat ang bilang ng mga tauhan.
Sa mga serbisyo naman, may PhilHealth na ngayon at libreng anti-tetanus toxoid dahil
ibinalik na ulit ito ni Mayor Lim matapos ipagbawal ng nakaraan mayor, may Tuberculin
Skin Test (TST) test na noong 2009 at ang newborn screening test (NST). Ang Newborn
Screening Law (RA9288) ng 2004 at ang Breastfeeding Act (RA7600) ng 1992 na kaugnay
ng batas ay mas pina-igting pa ang pagpapatupad at promosyon.
Walang nagbago sa pagpopondo mula sa pamahalaan, at pakikipag-ugnayan sa mga
sangay ng pamahalaan at iba pang sektor ukol sa A.O. 2008-0029.
Nang

tanungin

kung

sa

antas

na

isa

(pinakamababa)

hanggang

sampu

(pinakamataas), nasaan ang kalidad ng naturang barangay health center, ayon sa opisyal ng
barangay at tagapamahala ng center ay nasa 9 ito, sa mga kababaihan naman ay 8 ang
karaniwang sinasabi. Ayon naman sa isang nakapanayam na doktor ng probadong klinika,
bagamat may mga kapansin-pansing kakulangan, hindi maipagkakaila na mahuhusay ang
mga tauhan sa center at hindi naman nakakakompromisa sa klinika niya sapagkat doon din
nirerekomenda ng center ang ibang pasyente kung magpapa-lab test.
Mga Hadlang sa Tagumpay ng Estratehiyang MNCHN at mga Posibleng Solusyon
Para sa mga mga opisyales ng barangay at tauhan ng center, malaking hadlang sa
nasabing batas ang korapsyon dahil sa kabila ng malaking pondong inilaan at nalikom para
dito, walang nakararating sa kanila. Dagdag pa, kahit anong sabi sa kinauukulan ay wala din
naman daw nangyayari. Ayon sa mga opisyal ng barangay, ang problema sa pagpopondo ay
matagal na at nariyan kahit saan kaya ang dapat daw pagtuunan ng pansin ay kung ano ang
magagawa mismo ng mga tao sa komunidad. Dagdag pa, kulang umano sa disiplina at
kooperasyon sa kabila ng pagsisikap ng mga tauhan ng center at ng mga opisyales sa
barangay na turuan sila ukol sa pagpaplano ng pamilya at mga payo tuwing nagbubuntis,
hindi lahat ay sumusunod. Ika nga ng sekretarya ng barangay, matitigas ang ulo ng mga

31

tao sa lugar kahit ilang beses pang pagsabihanhindi rin naman sila gagastos para sa
condomkaya maganda nga yung RH Bill
Ayon pa sa mga boluntaryo, ang mga hadlang sa tagumpay ng batas ay kawalan ng
mga sapat insentibo at sobrang baba ng allowance. Kailangan kasi daw talaga ng mga
tauhan dahil sa sobrang dami din ng gawain. Kinakailangan din ang tunay na kooperasyon
ng mga kababaihan sa komunidad.
Ayon naman sa tagapamahala ng center, ang pinansyal na kapasidad ng mga
kababaihan ang dapat pagtuunan ng gobyerno dahil kahit libre ang mga serbisyo sa kanila,
hindi naman lahat ng pangangailangan ay nasasagot nila tulad na lamang ng mga lab tests
na kailangan pang gastusan ng mga nagdadalang-tao. Ang pinakamalapit nga daw na mura
kundi libreng ospital na mayroon ng kinakailangang pagsusuri ay sa San Lazaro na may
kalayuan din. Sa kabila ng pagiging mababa ng singil kaysa sa mga pribadong klinika o
ospital, hindi parin nakapupunta ang mga kababaihan dahil wala umano silang pamasahe
upang magpabalik-balik doon at kung meron man, mahaba ang pila kaya umaabot ng buong
araw ang paghihintay kung minsan. Kaya naman nirerekomenda na rin nila sa pasyente ang
pagpunta sa mga pribadong klinika/ospital.
Malayo ang mga pinganggagalingan ng ibang kababaihan at nakakaabot pa nga sa
Cavite ngunit dahil may kamag-anak na sakop ng center, napapakinabangan nila ang
serbisyo. Nagkakaisa sila sa paniniwalang dekalidad ang serbisyo ng center ngunit di
maiiwasan ang mga kakulangan sa lab tests. Maging ganoon man, mabilis ang pagtitingin ng
mga doktor at pag-asista ng mga boluntaryo. Sa kabuuuan, nasisiyahan sila sa serbisyo sa
center ang iba nga sa kanila ay naisasama din sa mga pantas-aral tungkol sa maternal
health care at sa pagbubuntis.
DISKUSYON
Makikita na walang dagdag sa pondo, pag-unlad ng kagamitan at pasilidad na may
kinalaman sa nasabing batas ang naganap. Nabawasan pa ang bilang ng mga tauhan
bagamat nadagdagan ang kasanayan ng mga nananatili, ngunit nagkakaroon naman ng
Philhealth na parte ng nasabing batas kasabay ng pagpapaigting at promosyon ng mga
nakaraang batas ukol sa maternal health care. Ayon sa mga nakalap na impormasyon,
bagamat hindi kumpleto ang kagamitan at kasanayan upang tumugon sa mga delikadong
32

pagbubuntis, maayos naman ang pagpapasa ng pasyente sa ospital. Kaya, masasabing ang
aksesibilidad ng maternal na serbisyong pangkalusugan ay sapat lang ngunit maliit lamang
ang naiambag ng batas ukol dito. Sa limang na aspeto ng aksesibilidad, dalawa lamang ang
napaunlad ng nasabing batas ang unang aspeto sa pagkakaroon ng malapit na
matatakbuhan para sa maternal na serbisyong pangkalusugan at panglimang aspeto na
pagkakaroon ng maayos na referral system. Sa katunayan, lumalabas sa pag-aaral na ang
inisyatibo at pagsisikap ng mga tauhan sa center ang dahilan ng satisfactory o kasiyasiyang
serbisyo para sa mga kababaihan. Bago pa man napatupad ang batas, nasakop na ng
barangay health center ang limang aspeto ng aksesibilidad ayon sa unang lebel.
Mahihinuha din na kontento na ang mga kababaihan sa serbisyo ng health center. Wala
din silang sinabing maaaring gawin pa ng pamahalaan, ng barangay o ng center sa
pagpapataas ng aksesibilidad ng maternal na serbisyong pangkalusugan. Isang malaking
dahilan nito ay ang kawalang-malay sa batas at sa mga karapatan nila, at dahil na rin hindi
sila sanay na magpunta sa pribadong mga ospital o klinika kung saan makikita ang kaibahan
ng serbisyo at pasilidad.

Ang apat na pormula ng estratehiya ay hindi nasusunod ng maayos. Ito ang pinakamalaking kahinaan ng batas. Hindi epektibo ang patuloy na mga pagsasanay ng mga tauhan
kung wala namang dagdag na insentibo. Ang mga programang dapat pinaplano ay wala din
pondo ngunit normal na para sa barangay at sa health center ang kakulangang ito kaya sa
tao nalang dumedepende para sa kaunlaran. Gaya nga ng nasabi, walang perang napupunta
sa kanila at kung mayroon man hindi naman nabigay ang MOP kaya balewala din ang
nakasaad sa batas na mahusay na pagba-badyet. Hindi namamaksima ang pondo
(economic efficiency19) sa ibat ibang pangangailangan ng sector ng kalusugan upang kahit
na maliit lamang sana ang pondo ay mas maraming mamamayan ang mabibigyang serbisyo.
Walang ding nangyayaring pagbabantay sa batas dahil una sa lahat, hindi naman nila gamay
ang nakasaad sa batas. Natabunan na rin ng ibang mga prayoridad at proyekto ng
kasalukuyang administrasyon ang pagpapatupad sa naturang batas.
19Ang konsepto ng economic efficiency ay ang pagmamaksima sa pondo kung saan inilalaan ang
kapital sa mga alternatibong paraan o bagay na magreresulta sa mas malaking output sa parehong
halaga.
33

Mahahati sa tatlong batis ang mga hadlang at solusyon na iminungkahi ng mga

nakapanayam: sa komunidad, pamahalaan, at sa barangay health center. May problema sa
disiplina ng komunidad kaya nararapat na pagtibayin umano ang relasyon at kooperasyon sa
pagitan nila at ng center. Napakatalamak ng korapsyon sa gobyerno at nawalan na ng pagasa ang mga mamamayan sa pagtutuwid pa nito ngunit liban dito, mali din ang prayoridad at
target ng batas. Dapat nga ay pagsasakapangyarihan o empowerment ng mga kababaihan
sa pamamagitan ng pagpapataas ng pinansyal na kapasidad. Sa center naman, ang
kakulangan sa tauhan ang pinaka-problema dahil bagamat siksik sa kasanayan, balewala din
kung wala namang sasanayin.
Masasabing namamaksima ang paggamit sa ibat ibang porma ng media upang
maghatid ng tamang impormasyon at maitaguyod ang kanilang mga programa sa barangay
na lebel. Ngunit hindi namamamaksima ng DOH ang telebisyon, diyaryo, radyo at maging
ang internet sa paghahatid ng impormasyon ukol sa mga programa at batas. Bagamat
mayroong bagong website ang DOH, hindi maayos at kompleto ang kanilang database. Ang
mga nakalagay pang mga batas doon ay simula 2009 lamang kaya kinakailangang bumalik
sa dating website na hindi na maakses kung minsan.
Sa unang indikasyon kung nagtatagumpay ba ang batas, ang pagpapataas ng CPR,
makikita na kung ano talaga ang prayoridad ng pamahalaan, at iyon ay pagbabawas ng
populasyon at hindi tuwirang pag-angat ng kalidad ng maternal na serbisyong
pangkalusugan. Sinusuportahan lamang nito ang nosyon na ang maternal health care ay
natatali na lamang sa usaping kontraseptibo at pagkontrol sa populasyon. Gaya nga ng
nasabi, pabata ng pabata ang mga nagbubuntis kaya isinusulong din ng center ang RH Bill at
paggamit ng mga kontraseptibo ngunit

sinabi nga ng opisyal sa barangay, hindi sila

gagastos para lang sa condom kaya umaasa sila sa libreng pamimigay nito.
Makikita sa mga sakit ang kalagayang pinansyal ng mga nagdadalang-tao. Madalas ang
malnutrisyon at UTI dahil sa pagkain ng mga maaalat tulad ng tsitsirya, tuyo, delata at iba pa
na hindi masustansiya lalo na kapag palagiang kinakain. Ayon din sa DOH pataas ng pataas
ang dami ng kaso ng malnutrisyon sa mga buntis kaya nagpasagawa sila ng feeding
programs sa center. Isa nanamang pansamantalang solusyon sa kahirapan.
34

Hindi din nabawasan ang mga problema sa pagbibigay ng kalidad na maternal na

serbisyong pangkalusugan dahil ilan lamang sa probisyon nito ang natutupad at wala
masyadong pag-unlad sa pasilidad at serbisyo. Mas lumalala din umano ang mga
karamdaman ng mga buntis na pumupunta upang magpatingin. Mas dumadami din ang
bilang at tulad nga ng nasabi, pabata sila ng pabata.

KONKLUSYON AT MGA REKOMENDASYON

Sa kabuuan, hindi napabuti ng Administrative Order No. 2008-0029 Implementing
Health Reforms for Rapid Reduction of Maternal and Neonatal Mortality o estratehiyang
Material, Neonatal and Child Health and Nutrition (MNCHN) ng Kagawaran ng Kalusugan
ang aksesibilidad ng maternal na serbisyong pangkalusugan.
Mali ang target ng batas. Gaya din ng sinabi ng tagapamahala ng center ay pagtuunan
ng pansin ng gobyerno ang pagsasakapangyarihan sa mga kababaihan sa pamamagitan ng
pagbibigay hanapbuhay sa kanila dahil tunay na magastos ang pagbubuntis. Muli,
napatunayang ang kahirapan ang tunay na ugat ng problema na kung masosolusyonan ay
tunay na makapagpapababa ng pinsala sa mga kababaihan.
Hindi magiging epektibo ang batas kung wala ang partisipasyon ng masa. Maging ang
mga namamahala sa mga health centers ay hindi alam ang batas na dapat sana ay sila ang
pinaka-aktibo sa pagpapatupad nito dahil sila ang nakakaalam ng tunay na sitwasyon at
pangangailangan ng mga kababaihang nagdadalang-tao.
Maraming nakasaad sa batas ang di nasusunod o binabalewala tulad ng dagdag na
insentibo,

pagmomobolisa,

pakikipag-ugnayan

sa

pribadong

sektor,

pagpupulong,

pagbabantay, at pagbibigay ng pondo kasabay ng MOP na mismong susi sa tagumpay ng

batas. Nararapat na magtalaga ang pamahalaan ng magbabantay sa batas na ito upang
siguruhing magawang maayos ang mga nakasaad dito. Silay maaaring manggaling sa DOH
at iba pang sangay nito, sa NGOs, o maging isa sa komunidad na kailangan lamang nilang
paliwanagan sa nilalaman ng batas.
Ang mekanismo ay hindi malinaw dahil walang nakasaad sa batas na tiyak o specific na
mga paraan ng implementasyon sa apat na hakbang nito. Dahil na rin ito sa kawalan ng
ugnayan at pagpupulong ng mga kasangkot. Kung nais talagang maabot ang mga target na
35

nakasaad sa unang grap, kinakailangan ng masidhing pagsisikap at pagmomobilisa ng mga

tauhan sa pribado at pampublikong sektor.
Kung isinusulong din naman na ng pamahalaan sa lokal na lebel ang paggamit sa mga
kontraseptibo, mas mainam kung ipasa na rin ang RH Bill na mas malawak ang saklaw at
mas pinagtutuunan ng pansin ang maternal na serbisyong pangkalusugan at ang kalagayan
ng mga kababaihan.
Ganoon paman, napahusay nito ang pagsasanay sa mga tauhang medikal, napalawak
ang saklaw ng PhilHealth at naisulong ang nutrisyon, pagpapasuso at pagkakaroon ng NST
sa pinakamababang lebel ng health service delivery.

36

Batis

Rogan, Shanna Elaine, and Ma. Virginia Olvea. Factors Affecting Maternal Health
Utilization in the Philippines. Manila: National Convention on Statistics, 2004. Print.
"ANG 1987 KONSTITUSYON NG REPUBLIKA NG PILIPINAS." SEAsite - SE Asian
Languages and Cultures. N.p., n.d. Web. 3 Sept. 2011.
<http://www.seasite.niu.edu/Tagalog/ang_1987_konstitusyon_ng_republi.htm>.
Arriola, Fe Capellan. "Buntis." Si Maria, Nena, Gabriela Atbp.: Kwentong Kasaysayan ng
Kababaihan. Manila: GABRIELA and Institute of Women's Studies, St. Scholastica,
1989. 59-63. Print.
Bautista, Faye, and Marymell Martillian. Correlation Between Maternal and Child Health
Services and Mortality. Manila: National Convention on Statistics (NCS), 2007. Print.
Berg, Cynthia Jean. Strategies to reduce pregnancy-related deaths from identification and
review to action. Atlanta, [Ga.: Centers for Disease Control and Prevention, 2001.
Print.
Beyond the numbers: reviewing maternal deaths and complications to make pregnancy
safer.. Geneva: Dept. of Reproductive Health and Research, World Health
Organization, 2004. Print.
Boulvain, M.. "Maternal morbidity." Geneva Foundation for Medical Education and Research.
Department of Obstetrics and Gynecology Geneva University Hospital, 4 Sept. 2008.
Web. 26 July 2011. <http://www.gfmer.ch/Endo/Lectures_08/maternal_morbidity.htm>.
Briones, Leonor Magtolis, and Gwendolyn Valdez. Institutionalizing Gender-Responsive
Budgeting in the Philippines: The Beginning. Quezon City: Uneversity of the
Philippines Diliman, 2004. Print.
Bugembe, Anthony. "Prioritise Maternal Healthcare, First Lady Tells Policy Makers." The New
Vision [Uganda] 24 Nov. 2008: n. pag. Partners in Population and Development Africa
Regional Office. Web. 23 July 2011.
Chapman, Jane Roberts. Economic independence for women: the foundation for equal
rights. 1976. Reprint. Beverly Hills, Calif.: Sage Publications, 1999. Print.
37

"Chapter 6: Special Report - Implementing ICPD/POA." UNFPA - United Nations Population

Fund. United Nations Population Fund, 5 Sept. 1994. Web. 25 July 2011.
<http://www.unfpa.org/swp/1997/chapter6.htm>.
"Cuba Republic Health Insurance Advice - Global Health Insurance." International Medical
Insurance Solutions for Expats with Global Health Insurance. N.p., n.d. Web. 1 Sept.
2011. <http://www.global-health-insurance.com/countries/cuba/>.
David, Rina. Case study of the Women's Health Care Foundation, Quezon City, Philippines .
Research Triangle Park, NC: Family Health International, 1997. Print.
DevPulse. "An MDG Challenge: Reducing maternal and infant mortality." DevPulse: NEDA
Development Advocacy Factsheet 15 Jan. 2010: n. pag. National Economic
Development Authority (NEDA). Web. 26 July 2011.
European Parliamentary Forum. "Philippines: The influence of the Catholic Church on
Reproductive Health and policy making in the Philippines.." Welcome to EPF:
Nieuwsbrief. N.p., 4 Nov. 2007. Web. 25 July 2011.
<http://www.epfweb.org/conferences/5/3483/philippines-the-influence-of-the-catholicchurch-on-reproductive-health-and-policy-making-in-the-philippines./>.
Finer, Lawrence, and Kathryn Kost. "Unintended Pregnancy Rates at the State Level."
Perspectives of Sexual and Reproductive Health June 2011: 2-87. Guttmacher
Institute. Web. 25 July 2011.
Gallup, Betsy. "Cost of Having a Baby." Love to Know Pregnancy. Love to Know Corp., n.d.
Web. 26 July 2011. <pregnancy.lovetoknow.com/wiki/Cost_of_Having_a_Baby>.
Guerrero, Sylvia H.. Selected readings on health & feminist research: a sourcebook. Diliman,
Quezon City: University Center for Women's Studies, University of the Philippines,
1999. Print.
Guerrero, Sylvia H.. Gender-sensitive & feminist methodologies: a handbook for health and
social researchers. Diliman, Quezon City: University Center for Women's Studies,
University of the Philippines, 1999. Print.
"Harvard Public Health Review Summer 2002 text only." Harvard School of Public Health HSPH. Development Communications in the Office of Resource Development, n.d.
Web. 1 Sept. 2011.
38

<http://www.hsph.harvard.edu/review/review_summer_02/txt677cuba.html>.
Illo, Jeanne Frances I.. Women in the Philippines . Manila: Asian Development Bank, 1997.
Print.
Joint review of the maternal and child survival strategy in China . Beijing: UNICEF, 2006.
Print.
"Making Pregnancy Safer." World Health Organization. N.p., n.d. Web. 22 July 2011.
<www.who.int/making_pregnancy_safer/topics/mdg/en/index.html>.
"Maternal Health." World Health Organization. N.p., n.d. Web. 22 July 2011.
<www.who.int/topics/maternal_health/en/>.
Meyer, Renaud. "Speech: Advocacy Forum on the Gender and Development (GAD) Budget."
UNDP in the Philippines :: Welcome to the United Nations Development Programme .
United Nations Development Programme, 1 Mar. 2011. Web. 27 July 2011.
<http://www.undp.org.ph/?link=speeches&id=55&speaker=&act=fullspeech&page=4>.
Michael, Wambi. "Uganda: Rights-Group - Government Needs to Prioritise Maternal Health."
allAfrica.com: Home. N.p., 15 June 2011. Web. 25 July 2011.
<http://allafrica.com/stories/201106160829.html>.
Michael, Wambi. "Government Needs to Prioritise Maternal Health." Inter Press Service
[Kampala] 15 June 2011, sec. Uganda: n. pag. IPS: The Story Underneath. Web. 23
July 2011.
Monea, Emily, and Adam Thomas. "Unintended Pregnancy and Taxpayer Spending."
Perspectives on Sexual and Reproductive Health June 2011: 88-93. Guttmacher
Institute. Web. 25 July 2011.
Nasreen, Hashima-e, Syed Masud Ahmed, Housne Ara Begum, and Kaosar Afsana.
"Maternal, Neonatal and Child Health Programmes in Bangladesh." BRAC Research.
, Institute of Health Economics, University of Dhaka, n.d. Web. 3 Sept. 2011.
<www.bracresearch.org/monographs/Monograph_32.pdf>.
Navaneetham, K., and A. Dharmalingam. Utilization of maternal health care services in South
India . Thiruvananthapuram [Kerala, India: Centre for Development Studies, 2000.
Print.
39

Piccoli, Giorgina, and Scott Karakas. "Paula Modersohn-Becker, the challenges of pregnancy
and the weight of tradition." Philosophy, Ethics, and Humanities in Medicine Jan.
2011: 1-7. Philosophy, Ethics, and Humanities in Medicine. Web. 26 July 2011.
Trends in maternal mortality 1990 to 2008 : estimates. Geneva: World Helath Organization,
2010. Print.
Tulali, Carlos O.. "Philippine Government Policies in Reducing Maternal Mortality." Scribd.
Philippine Legislators Committee on Population and Development Foundation,
Inc., n.d. Web. 27 July 2011. <http://www.scribd.com/doc/26659193/PhilippineGovernment-Policies-in-Reducing-Maternal-Mortality>.
Virola, Romulo. "The MDGs: Will the Philippines make it?." National Statistical Coordination
Board. N.p., 6 Jan. 2006. Web. 24 July 2011.
<www.nscb.gov.ph/headlines/StatsSpeak/010906_rav_mdg.asp>.
World Health Organization. Beyond the numbers: reviewing maternal deaths and
complications to make pregnancy safer.. Geneva: Dept. of Reproductive Health and
Research, World Health Organization, 2004. Print.

40

APPENDICES
Appendix 1: Free Prior and Informed Consent - pangkalahatan
University of the Philippines Manila
Padre Faura St. Ermita, Manila

Free Prior and Informed Consent

Ginagalang na _____________,
Ako po ay nasa ikaapat na taon sa kolehiyo sa Unibersidad ng Pilipinas at nagsasagawa ng pagaaral tungkol sa epekto ng AO. 2008-0029 o estratehiyang Maternal Neonatal Child Health and
Nutrition (MNCHN) sa aksesibilidad ng maternal na serbisyong pangkalusugan. Ito po ay bilang isang
rekisito para sa mga magtatapos sa aming kolehiyo.
Itoy para na rin suriin ang nasabing batas kung nasusunod ba ang mga nakasaad dito at kung
anong mga hadlang sa pagiging matagumpay ng nasabing batas. Napili ko po ang komunidad sa San
Andres Bukid, Manila upang pag-aralan. Ang mga sumusunod ang makakatulong sa aking pag-aaral:
mga tauhan sa Barangay Health Center, Brgy. Chairman, mga kababaihan (ina at nagdadalang-tao) sa
komunidad at mga bumibisita sa brgy. Health Center. Ang mga gawain lamang ay panayam at pagoobserba sa health center.
Alinsunod sa etika ng pag-aaral, ang lahat po ng mga datos na makakalap ay konpidensyal at
gagamitin lamang sa nasabing pag-aaral na hindi isasapubliko.
Iginagalang po ang mga katanungan, hiling at komento sa panayam kung nais ninyong
tanggalin ito sa tala pati na ang pag-iwas sa sensitibong mga paksa. Magkakaroon po ng akses sa
kinalabasan ng pag-aaral ang komunidad at sa audio recorded at naitalang kabuuan ng panayam ang
mga nakapanayam.
Maaari pong matamasa ang mga benepisyo sa nasabing pag-aaral tulad ng pagkakamulat sa
mga isyu ukol sa maternal healthcare at kung ano ang ginagawa ng pamahalaan upang bumaba ang
maternal deaths sa bansa, liban sa dagdag na kaalaman sa maternal mortality, batas at mga karapatan,
41

maaaring maging daan ang pag-aaral na ito upang mapabuti pa ang nasabing batas at mag-ganyak din
ng pagkilos upang tugunan ang mga pangangailangang sa pangangalaga sa mga nagdadalang-tao.
Naniniwala akong ang inyong kaalaman at opinyon ay kritikal sa tagumpay ng nasabing pagaaral. Pinahahalagahan ko po ang inyong pagpayag na makapanayam sa loob ng isang oras kung kalian
maluwag ang inyong iskedyul.
Maraming salamat po!

Lubos na gumagalang,
_____________________
Erika Mae U. Gumabol
UP Manila Student
Major in BA Political Science
ichikiamae@gmail.com
0915-149-1206

42

Appendix 2: Sulat na many FPIC para sa City Health Office

University of the Philippines Manila
Padre Faura St. Ermita, Manila

Dr. Jerry Yson

Assitant City Health Officer
Manila City Hall

Ginagalang na Dr. Jerry Yson,

Ako po ay nasa ikaapat na taon sa kolehiyo sa Unibersidad ng Pilipinas at nagsasagawa ng pagaaral tungkol sa epekto ng AO. 2008-0029 o estratehiyang Maternal Neonatal Child Health and
Nutrition (MNCHN) sa aksesibilidad ng maternal na serbisyong pangkalusugan. Ito po ay bilang isang
rekisito para sa mga magtatapos sa aming kolehiyo.
Itoy para na rin suriin ang nasabing batas kung nasusunod ba ang mga nakasaad dito at kung
anong mga hadlang sa pagiging matagumpay ng nasabing batas. Napili ko po ang komunidad sa San
Andres Bukid, Manila upang pag-aralan. Ang mga sumusunod ang makakatulong sa aking pag-aaral:
mga tauhan sa Barangay Health Center, Brgy. Chairman, mga kababaihan (ina at nagdadalang-tao) sa
komunidad at mga bumibisita sa brgy. Health Center. Ang mga gawain lamang ay panayam at pagoobserba sa health center.
Alinsunod sa etika ng pag-aaral, ang lahat po ng mga datos na makakalap ay konpidensyal at
gagamitin lamang sa nasabing pag-aaral na hindi isasapubliko.
Iginagalang po ang mga katanungan, hiling at komento sa panayam kung nais tanggalin ito sa
tala pati na ang pag-iwas sa sensitibong mga paksa. Magkakaroon po ng akses sa kinalabasan ng pagaaral ang komunidad at sa audio recorded at naitalang kabuuan ng panayam ang mga nakapanayam.
Maaari pong matamasa ang mga benepisyo sa nasabing pag-aaral tulad ng pagkakamulat sa
mga isyu ukol sa maternal healthcare at kung ano ang ginagawa ng pamahalaan upang bumaba ang
maternal deaths sa bansa, liban sa dagdag na kaalaman sa maternal mortality, batas at mga karapatan,
43

maaaring maging daan ang pag-aaral na ito upang mapabuti pa ang nasabing batas at mag-ganyak din
ng pagkilos upang tugunan ang mga pangangailangang sa pangangalaga sa mga nagdadalang-tao.
Kaya naman nais ko pong humingi ng permiso upang lehitimong makapanayam ang mga
tauhan sa nasabing health center at pati na ang pagkuha ng mga dokumentong kinakailangan sa aking
pananaliksik.
Maraming salamat po!

Lubos na gumagalang,
_____________________
Erika Mae U. Gumabol
UP Manila Student
Major in BA Political Science
ichikiamae@gmail.com
0915-149-1206

44

Appendix 3: KII Guide para sa Opisyal ng Barangay

Key Informant Interview Guide
Title: Ang mga Epekto ng Administrative Order Implementing Health Reforms for Rapid
Reduction of Maternal and Neonatal Mortality sa Aksesibilidad ng Maternal na Serbisyong
Pangkalusugan
Interviewee: Erika Mae U. Gumabol
Date: December 12-20, 2011
Occupation o Posisyon: Barangay Chairman
Oras na kinakailangan: isang oras (1 hr.)
Layunin ng KII na matukoy ang mga sumusunod:
1. Kalagayan ng health care sa barangay
a. Mga malalapitang ospital/klinika/health stations
i. Pribado
ii. pampubliko
b. Pagpopondo sa barangay health center
c. Mga prayoridad na sakit o taong titingnan
2. Mga pagbabago o pag-uswag sa serbisyong pangkalusugan, kung mayroon man sa
pagpasa ng AO. 2008-0029
a. Mga pagpupulong ukol sa pagpaplano para sa maternal health care
b. Mga sangay ng pamahalaan na nagmo-monitor at kasama sa proyekto
c. Pagsasanay sa mga komadrona, doktor, nars at mga BHWs
d. Pasilidad na nagbibigay ng basic emergency obstetric and neonatal care
(BEmONC) o comprehensive emergency obstetric and newborn care
(CEmONC)
e. Kagamitan at pagmomobilisa ng mga tauhan (health staffs)
i. Womens Health Teams o Barangay Health Teams
ii. Karagdagang gamit
iii. Karagdagang mga tauhan sa mga pasilidad
3. Mga suhestiyon o hinaing ukol sa serbisyong kinakailangan ng mga kababaihan at
aksesibilidad nito
a. Sa pagpopondo
b. Kaayusan ng mga gawain o karagdagang mga tauhan
c. Pagpapalawak sa oras na bukas ang center
45

d. Papel o gampanin ng komunidad

e. Pagmo-monitor at ebalwasyon sa batas
I. Introduction (10 min)
Pagtanggap sa kakapanayamin at pagpapakilala sa sarili.
Pagpapaliwanag ng layunin ng panayam at kung bakit siya ang napili.
Ipaliwanag ang paggamit ng audio recorder at pagtitiyak ng kompidensyalidad
ng laman ng panayam.

Ang bansa ay lumikha ng mga batas at polisiya upang tumugon sa mga

pangangailangan at pagbibigay ng kapangyarihan sa mga kababaihan. Isa na dito ang
Administrative Order No. 2008-0029 Implementing Health Reforms for Rapid Reduction of
Maternal and Neonatal Mortality o estratehiyang Maternal, Neonatal and Child Health and
Nutrition (MNCHN) upang tugunan ang pagtaas ng mortalidad ng mga bata at nagdadalang
tao. Isa na sa mga dahilan nito ay ang kawalan ng akses sa kalidad na maternal na
serbisyong pangkalusugan.
Ang pag-aaral na ito ay naglalayong matukoy kung napabuti nga ba ng nasabing batas
ang akses ng mga kababaihan sa maternal na serbisyong pangkalusugan.
Ang barangay health center ng San Andres po ang napili para sa masusing pag-aaral
ukol sa nabanggit. Naniniwala po ang mananaliksik na ang kaalaman ninyo ukol sa
pagpopondo at mga prayoridad na proyekto ng pamahalaan ay malaking tulong sa
pagpapayaman ng pag-aaral na ito.
Mga Katanungan:
1. Gaano katagal na po kayong nanunungkulan bilang barangay chairman?
2. Ilan ang mga klinika, ospital at health centers sa komunidad?
a. Pribado
b. Pampubliko

46

3. Anu-ano po ba ang mga proyektong inilunsad ukol sa serbisyong pangkalusugan?

Mayroon bang para lamang sa kalagayan ng mga kababaihan?
4. May nagpaalam na ba sa inyo tungkol sa AO 2008-0029 o estratehiyang Maternal,
Neonatal, Child and Nutrition (MNCHN) na ipinatupad ng pamahalaan?
5. May regular bang pagtitipon na nagaganap sa pagitan ninyo at ng DOH, iba pang
LGUs at namumuno sa barangay health center?
6. Kung mayroon, kailan at tungkol saan ang huling pagtitipon?
7. Sino ang mga nagmomonitor sa mga nasabing proyekto at ano ang resulta ng mga
ito?
8. May mga aksyon po ba upang ipaalam na may barangay health center na maaaring
puntahan o mga health advisory o kung anuman na pangangalat ng impormasyon na
nagaganap?
9. May mga karagdagang pasilidad bang nabuo?
a. Kagamitan
b. Tauhan
c. Tatlong lebel ng paghahatid sa serbisyo (Service Delivery Network)
i. CEmONC
ii. BEmONC
iii. BHS Womens Health Teams
10. Nakasaad sa batas na magkakaroon ng pagsasanay o eksaminasyon sa kaalaman ng
mga komadrona/hilot o mga traditional birth attendants (TBAs) para bigyan sila ng
lisensya upang makatulong sa pagbibigay maternal na serbisyong pangkalusugan.
Mayroon na bang naganap na ganito o plano ukol dito?
a. Ilan na ang nabigyan ng pagsasanay/pagsusulit?
b. Kalian balak umpisahan at sino ang mamumuno rito?
11. Sa kabilang banda, may nagaganap na pagsasanay ba para sa mga doktor, nars at
mga BHWs ukol sa pakikitungo sa mga pasyente?
12. Anu-ano ang mga resulta ng mga naumpisahan nang proyekto?
a. mga kagamitan/pasilidad
b. pagbaba at/o kawalan ng mga singil
c. mga mas pinabuti at/o dagdag na serbisyo
d. training at/o pagdaragdag ng medical staffs
e. oras na bukas ang center o pagdagdag pa ng isang health center
13. Anuano ang mga nakikita ninyong problemang hadlang sa tagumpay ng nasabing
batas sa layunin nitong gawing abot-kaya o accessible ang maternal na serbisyong
pangkalusugan?
a. mga kakulangan sa batas
b. ugnayan at pagmomobilisa sa mga sangay ng pamahalaan at pribadong sektor
47

c. pondo
d. dami ng mga gawain
e. pagmamaksima sa ibat ibang porma ng media
14. Sa usaping budget, may kaukulang ibinibigay ba ang pamahalaan para sa serbisyong
pangkalusugan lamang o sa partikular na programang MNCHN?
a. Kung wala, paano ninyo hinahati ang pondo para sa barangay? Ilang porsyento
bawat alalahanin (kalusugan, kaligtasan/kaayusan, kalinisan, kabuhayan,
selebrasyon atbp.)
b. Sapat ba ito?
15. Ano kaya ang maaaring solusyon dito?
a. sa parte ng pamahalaan (DOH, LGUs atbp.)
b. sa parte ng center
c. sa parte ng komunidad
16. Sa inyong palagay, ang mga pagbabago bang nabanggit ay sapat na upang sabihing
umunlad ang aksesibilidad ng mga kababaihan sa maternal na serbisyong
pangkalusugan?
a. Masasabi mo bang mabababa, katamtaman o mataas ang kalidad ng maternal
na serbisyong pangkalusugan dito?
17. Masasabi bang ang kakulangan sa pondo ay ang pinakamabigat na problema sa
pagkamit ng aksesibilidad sa maternal na serbisyong pangkalusugan?

Pagtatapos:
May mga katanungan pa po ba kayo ukol sa mga napag-usapan?
May mga dapat pa po ba akong malaman o kakilalang maaari kong malapitan ukol sa
pag-aaral na ito?
Maraming salamat po sa inyong oras at kaalaman. Kung may mga karagdagang opinyon
o katanungan po kayo, maaari ninyo akong makausap sa numerong ito 09151491206.
Muli, ako po si Erika at maraming salamat po.

48

Appendix 4: KII Guide para sa Tagapamahala ng Center

Key Informant Interview Guide
Title: Ang mga Epekto ng Administrative Order Implementing Health Reforms for Rapid
Reduction of Maternal and Neonatal Mortality sa Aksesibilidad ng Maternal na Serbisyong
Pangkalusugan
Interviewee: Erika Mae U. Gumabol
Date: December 12-20, 2011
Occupation o Posisyon: namumuno sa Barangay Health Center
Oras na kinakailangan: isang oras (1hr.)
Layunin ng KII na matukoy ang mga sumusunod:
4. Kalagayan ng health care sa barangay
a. Pagpopondo rito
b. Mga prayoridad na sakit o taong titingnan
c. Kalagayan ng pasilidad
d. Mga tauhan
e. Mga natutugunan
5. Aksesibilidad ng maternal na serbisyong pangkalusugan
6. Mga pagbabago o pag-uswag sa serbisyo, kung mayroon man sa pagpasa ng AO.
2008-0029
a. Mga kamakailan lamang na pag-uusap kasama ang mga opisyales ng
pamahalaan (Bgy. Chairman, mayor atbp.) ukol sa pagpaplano
b. Pagsasanay sa mga komadrona, doktor, nars at mga BHWs
c. Pasilidad na nagbibigay ng basic emergency obstetric and neonatal care
(BEmONC) o comprehensive emergency obstetric and newborn care
(CEmONC)
d. Pakikipagugnayan sa Womens Health Teams
7. Mga suhestiyon o hinaing ukol sa serbisyong kinakailangan ng mga kababaihan at
aksesibilidad nito
a. Sa pagpopondo
b. Kaayusan ng mga gawain o karagdagang mga tauhan at kanilang mga
pangangailangan
49

c. Dagdag na serbisyo o alternatibong solusyon para sa mga di natutugunan ng

center
d. Pagpapalawak sa oras na bukas ang center
e. Papel ng pamahalaan, komunidad at ng center
II. Introduction (10 min)
Pagpapaliwanag ng layunin ng panayam at kung bakit siya ang napili.
Ipaliwanag ang paggamit ng audio recorder at pagtitiyak ng kompidensyalidad
ng pagkakakilanlan ng laman ng panayam.
Batid ng buong mundo ang kahalagahan ng papel ng kababaihan sa lipunan at
nararapat lamang na bigyang pansin ang bulnerableng populasyong ito. Ang mga
Nagkakaisang mga Bansa, World Health Organization (WHO) at iba pang internasyonal na
organisasyon ay nagkakaisa sa pagsulong sa kanilang kapakanan at pag-unlad.
Isa na ang Pilipinas sa lumikha ng mga batas at polisiya upang tumugon sa mga
pangangailangan at pagbibigay ng kapangyarihan sa mga kababaihan. Isa na dito ang
Administrative Order No. 2008-0029 Implementing Health Reforms for Rapid Reduction of
Maternal and Neonatal Mortality o estratehiyang Maternal, Neonatal and Child Health and
Nutrition (MNCHN) upang tugunan ang pagtaas ng mortalidad ng mga bata at nagdadalang
tao. Isa na sa mga dahilan nito ay ang kawalan ng akses sa kalidad na maternal na
serbisyong pangkalusugan.
Ang pag-aaral na ito ay naglalayong matukoy kung napabuti nga ba ng nasabing batas
ang akses ng mga kababaihan sa maternal na serbisyong pangkalusugan.
Susuriin din kung ang target ng batas ay husto sa mga pangangailangan ng mga
kababaihan, at kung hindi lamang sa pisikal na pag-abot sa mga serbisyong ito pero maging
sa sosyal na dimensyon.
Ang barangay health center ng San Andres po ang napili para sa masusing pag-aaral
ukol sa nabanggit. Napili po kayo dahil na rin sa kaalaman ninyo sa kabuuuang operasyon ng
barangay health center at mahalaga po ito sa kabuuan ng pag-aaral na ito.
Mga Katanungan:
1. Gaano na katagal ang health center?
50

2. Gaano na kayo katagal na namumuno rito?

3. Ilang oras po ba bukas ang center at ilang araw sa isang linggo?
4. Ilan po ang tauhan ninyo dito sa center?
a. Nars
b. Doktor
c. BHWs
5. Ilan ang mga ina o nagdadalang-tao na dumadalo kada araw?
a. Lugar
b. Edad
c. Trabaho/pinagkukunan ng panggastos
6. Anu-ano ang mg serbisyong kaya ninyong ibigay sa kanila?
a. Anong pinakamalimit na ipinupunta ng mga ina?
7. May bayad ba ang serbisyo at lab tests? Kung mayroon, magkano?
8. Kompleto ba ang mga kinakailangan ninyo sa pag-check up sa kanila? Lab tests?
9. Maayos pa ba ang mga kagamitan o modern ba ang mga ito?
10. Maaaari po bang malaman ang mga datos ukol sa Maternal Mortality?
a. Pangunahing dahilan ng pagkakaroon ng komplikasyon sa panganganak
b. Pangunahing dahilan ng pagkamatay
11. Saan ninyo sila ipinapasa kung wala sa inyo ang kinakailangan nilang serbisyo?
a. BEmONC o CEmONC
b. Pribadong ospital/klinika
c. Pampublikong ospital/health centers
12. May ugnayan ba sa mga miyembro ng Womens Health Team ng barangay?
13. Liban dito sa health center, may mga komadrona ba o Traditional Birth Attendants
(TBAs) na nilalapitan ng mga kababaihan ukol sa maternal na serbisyong
pangkalusugan?
14. Sa pagpapatakbo ng center, sapat ba ang natatanggap na pondo sa pamahalaan?
Kung hindi,
a. saan kumukuha ng karagdagang pondo?
b. ano ang mga isinasakripisyo upang makatipid?
c. May mga ugnayan bas a mga NGO o mga indibidwal at charities na nagbibigay
tulong?
15. Nabalitaan niyo na po ba ang tungkol sa AO 2008-0029 o estratehiyang Maternal,
Neonatal, Child and Nutrition (MNCHN) na ipinatupad ng pamahalaan?
16. May aktibong partisipasyon o suporta ba dito ang gobyerno?
17. May regular bang pagtitipon na nagaganap sa pagitan ninyo at ng DOH, LGUs o ng
punong barangay?
a. Kailan ang huling ugnayan ninyo sa sa punong barangay at tungkol saan ito?
b. Anu-ano ang mga plano para sa pag-unlad ng maternal sa serbisyong
pangkalusugan?
18. Kayo bay may training para sa mga doctor at mga BHWs sa center? Sa mga TBAs sa
lugar?
19. Anu-ano ang mga resulta ng mga naumpisahan nang proyekto?
a. mga kagamitan/pasilidad
b. pagbaba at/o kawalan ng mga singil
51

c. mga mas pinabuti at/o dagdag na serbisyo

d. training at/o pagdaragdag ng medical staffs
e. oras na bukas ang center o pagdagdag pa ng isang health center
20. May mga aksyon po ba upang ipaalam na may barangay health center na maaaring
puntahan o mga health advisory o kung anuman na pangangalat ng impormasyon na
nagaganap?
21. Sa inyong palagay, ang mga pagbabago bang nabanggit ay sapat na upang sabihing
umunlad ang aksesibilidad ng mga kababaihan sa maternal na serbisyong
pangkalusugan?
a. Masasabi mo bang mabababa, katamtaman o mataas ang kalidad ng maternal
na serbisyong pangkalusugan dito?
22. Ano ba ang pinakamabigat na hinaing ng mga ina na dapat pagtuunan ng pansin ng
pamahalaan?
a. Sakit ng nagdadalang-tao
b. Kagamitang kinakailangan sa pagsusuri ng pasyente
c. Kaukulang gamot (mabisat abot-kaya)
d. Kawalan ng oras sa pagpunta ng center
23. Anuano ang mga nakikita ninyong problemang hadlang sa tagumpay ng nasabing
batas sa layunin nitong gawing abot-kaya o accessible ang maternal na serbisyong
pangkalusugan?
a. mga kakulangan sa batas
b. ugnayan at pagmomobilisa sa mga sangay ng pamahalaan
c. pondo
d. dami ng mga gawain
24. Ano kaya ang maaaring solusyon dito?
a. sa parte ng pamahalaan
b. sa parte ng center
c. sa parte ng komunidad
Pagtatapos:
May mga katanungan pa po ba kayo ukol sa mga napag-usapan?
May mga dapat pa po ba akong malaman o kakilalang maaari kong malapitan ukol sa
pag-aaral na ito?
Maraming salamat po sa inyong oras at kaalaman. Kung may mga karagdagang opinyon
o katanungan po kayo, maaari ninyo akong makausap sa numerong ito 09151491206.
Muli, ako po si Erika at maraming salamat po.

52

Appendix 5: FGD Guide para sa mga BHWs

Title: Ang mga Epekto ng Administrative Order Implementing Health Reforms for Rapid
Reduction of Maternal and Neonatal Mortality sa Aksesibilidad ng Maternal na Serbisyong
Pangkalusugan
Method: Focus Group Discussion
Topic: Akses sa maternal na serbisyong pangkalusugan, kalagayan ng kalusugan ng mga
kababaihan, pag-uswag ng serbisyo at mga opinyon ukol dito
Target: Barangay Health Workers o mga boluntaryo
Focus Group Discussion Guide
Oras na kinakailangan: isang oras (1hr.)
Layunin ng FGD na matukoy ang mga sumusunod:
8. Kalagayan ng mga kababaihan sa komunidad
9. Kalagayan ng maternal health care
10. Aksesibilidad ng maternal na serbisyong pangkalusugan
11. Mga pagbabago, kung mayroon man, sa serbisyo at karakter ng mga kababaihan
12. Mga suhestiyon o hinaing ukol sa serbisyong kinakailangan ng mga kababaihan base
sa kanilang karanasan
III. Introduction (10-15 min)
Pagtanggap sa mga kasali at pagpapakilala sa sarili.
Pagpapaliwanag ng layunin ng FGD at kung bakit sila ang napili.
Sabihin ang mga proseso sa diskusyon at mga alituntunin tulad ng pagsasalita

ng bawat isa at ng di sabay sabay.

Ipaliwanag ang paggamit ng audio recorder at pagiging kompidensyal ng
pangalan o identity ng mga kasali.

Batid ng buong mundo ang kahalagahan ng papel ng kababaihan sa lipunan at

nararapat lamang na bigyang pansin ang bulnerableng populasyong ito. Ang mga
Nagkakaisang mga Bansa, World Health Organization (WHO) at iba pang internasyonal na
organisasyon ay nagkakaisa sa pagsulong sa kanilang kapakanan at pag-unlad.
Isa na ang Pilipinas sa lumikha ng mga batas at polisiya upang tumugon sa mga
pangangailangan at pagbibigay ng kapangyarihan sa mga kababaihan. Isa na dito ang
53

Administrative Order No. 2008-0029 Implementing Health Reforms for Rapid Reduction of
Maternal and Neonatal Mortality o estratehiyang Maternal, Neonatal and Child Health and
Nutrition (MNCHN) upang tugunan ang pagtaas ng mortalidad ng mga bata at nagdadalang
tao. Isa na sa mga dahilan nito ay ang kawalan ng akses sa kalidad na maternal na
serbisyong pangkalusugan.
Ang pag-aaral na ito ay naglalayong matukoy kung napabuti nga ba ng nasabing batas ang
akses ng mga kababaihan sa maternal na serbisyong pangkalusugan.
Susuriin din kung ang target ng batas ay husto sa mga pangangailangan ng mga
kababaihan, at kung hindi lamang sa pisikal na pag-abot sa mga serbisyong ito pero maging
sa sosyal na dimensyon.
Ang barangay health center ng San Andres po ang napili para sa masusing pag-aaral
ukol sa nabanggit. Naniniwala ang mananaliksik na ang inyong kaalaman sa mga nabanggit
na isyu ay mahalaga sa pagpapayaman ng pag-aaral na ito.

Alituntunin
Malaya po kayong magsalita kahit na hindi tinatawag upang maghayag ng opinyon sa
kung anon mang sinasabi ng kasama. Magsabi lamang po kung hindi naunawaang maigi ang
tanong. Maging Malaya po kayong magsalita ng katotohanan sapagkat sinisiguro naman ang
kompidensyalidad ng inyong salaysay at identidad.
Huwag din po sanang magagalit kung inabala ko kayo sa pagsasalita dahil isa lamang poi
tong paraan upang makuha ang mga impormasyon at pagtingin ng lahat.
Gagamit po ng voice recorder para lamang epektibong makuha lahat ng napag-usapan.
Wala pong makakarinig ng recording liban sa tagapagsaliksik at mga kasali.
Magsimula na po tayo. Kilalanin po muna natin ang isat isa. Sabihin lamang po ang
unang pangalan, trabaho o iba pang pinagkukunan ng panggastos, at kung bakit po sila
naging BHW. Sisimulan ko nap o ang pagpapakilala
IV. Diskusyon
A. Kalagayan ng mga kababaihan sa komunidad
Kalusugan
i. Kadalasang dahilan ng pagkakaroon ng komplikasyon o kamatayan dahil
sa pagbubuntis
ii. Maternal mortality
54

Edad

B. Kalagayan ng maternal healthcare sa barangay

Mga pasilidad
Mga kagamitan
Mga tauhan: nars, doctor, mga boluntaryo
i. Bilang
ii. kasanayan
C. Aksesibilidad ng maternal na serbisyong pangkalusugan
pagkakaroon ng malapit na klinika o ospital
Pagkakaroon ng kompletong kagamitan
Oras na bukas ang center at iba pang mga matatakbuhan ng mga ina
Mga singil sa lab tests at mga serbisyong labas sa libre kung meron man
Pakikitungo ng mga nars, doctor at iba pang tauhan ng pasilidad
D. Mga pagbabago kung mayroon man, sa serbisyo at karakter ng mga kababaihan
Mga napansing pag-uswag sa kagamitan, pasilidad at serbisyo
Bilang ng mga boluntaryo at iba pang tauhan sa center
Pagtanggap ng mga kababaihan sa tungo o approach ng mga boluntaryo
Kalagayan ng kalusugan ng mga kababaihan sa lugar
E. Mga suhestiyon o hinaing ukol sa serbisyong kinakailangan ng mga kababaihan
base sa kanilang karanasan
Mga kinakailangan ng mga boluntaryo
Mga di natutugunan ng health center
Mga solusyon sa nakikitang problema sa aksesibilidad ng serbisyong

pangkalusugan
Papel ng komunidad, pamahalaan at BHS o center

V. Pagtatapos (10 min)

Pasasalamat at huling mensahe
May mga katanungan pa po ba kayo ukol sa mga napag-usapan?
May mga dapat pa po ba akong malaman o kakilalang maaari kong malapitan ukol sa
pag-aaral na ito?
Maraming salamat po sa inyong oras at kaalaman. Kung may mga karagdagang opinyon
o katanungan po kayo, maaari ninyo akong makausap sa numerong ito 09151491206.
Muli, ako po si Erika at maraming salamat po.

55

56

Appendix 6: FGD Guide para sa mga Kababaihan

Title: Ang mga Epekto ng Administrative Order Implementing Health Reforms for Rapid
Reduction of Maternal and Neonatal Mortality sa Aksesibilidad ng Maternal na Serbisyong
Pangkalusugan
Method: Focus Group Discussion
Topic: Akses sa maternal na serbisyong pangkalusugan, pag-uswag ng serbisyo at mga
opinion ukol dito
Target: Kababaihan
Focus Group Discussion Guide
Oras na kinakailangan: isang oras (1 hr.)
Layunin ng FGD na matukoy ang mga sumusunod:
13. Kalagayan ng maternal health care
14. Aksesibilidad ng maternal na serbisyong pangkalusugan
15. Mga pagbabago, kung mayroon man, sa serbisyo
16. Karanasan sa pagpapatingin sa barangay health center
17. Mga suhestiyon o hinaing ukol dito
VI. Introduction (10-15 min)
Pagtanggap sa mga kalahok at pagpapakilala sa sarili.
Pagpapaliwanag ng layunin ng FGD at kung bakit sila ang napili.
Sabihin ang mga proseso sa diskusyon, at mga alituntunin tulad ng pagsasalita

ng bawat isa at ng di sabay sabay.

Ipaliwanag ang paggamit ng audio recorder at pagiging lihim o kompidensyal ng
pangalan o identity ng mga kasali.

Batid ng buong mundo ang kahalagahan ng papel ng kababaihan sa lipunan at

nararapat lamang na bigyang pansin ang bulnerableng populasyong ito. Ang mga
Nagkakaisang mga Bansa, World Health Organization (WHO) at iba pang internasyonal na
organisasyon ay nagkakaisa sa pagsulong sa kanilang kapakanan at pag-unlad.
Isa na ang Pilipinas sa lumikha ng mga batas at polisiya upang tumugon sa mga
pangangailangan at pagbibigay ng kapangyarihan sa mga kababaihan. Isa na dito ang
Administrative Order No. 2008-0029 Implementing Health Reforms for Rapid Reduction of
Maternal and Neonatal Mortality o estratehiyang Maternal, Neonatal and Child Health and
Nutrition (MNCHN) upang tugunan ang pagtaas ng mortalidad ng mga bata at nagdadalang

57

tao. Isa na sa mga dahilan nito ay ang kawalan ng akses sa kalidad na maternal na
serbisyong pangkalusugan.
Ang pag-aaral na ito ay naglalayong matukoy kung napabuti nga ba ng nasabing batas ang
akses ng mga kababaihan sa maternal na serbisyong pangkalusugan.
Susuriin din kung ang target ng batas ay husto sa mga pangangailangan ng mga
kababaihan, at kung hindi lamang sa pisikal na pag-abot sa mga serbisyong ito pero maging
sa sosyal na dimensyon.

Alituntunin
Malaya po kayong magsalita kahit na hindi tinatawag upang maghayag ng opinyon sa
kung anon mang sinasabi ng kasama. Magsabi lamang po kung hindi naunawaang maigi ang
tanong. Maging Malaya po kayong magsalita ng katotohanan sapagkat sinisiguro naman ang
kompidensyalidad ng inyong salaysay at identidad.
Huwag din po sanang magagalit kung inabala ko kayo sa pagsasalita dahil isa lamang po
itong paraan upang makuha ang mga impormasyon at pagtingin ng lahat.
Gagamit po ng voice recorder para lamang epektibong makuha lahat ng napag-usapan.
Wala pong makakarinig ng recording liban sa tagapagsaliksik at mga kasali.
Magsimula na po tayo. Kilalanin po muna natin ang isat isa. Sabihin lamang po ang
unang pangalan, trabaho o pinagkukunan ng panggastos, address, edad at kung ilan na po
ang anak nila. Ako na po ang magsisimula
VII.

Diskusyon
F. Kalagayan ng mga kababaihan sa komunidad
Kalusugan
i. Mga iniindang karamdaman tuwing buntis at isang buwan matapos

manganak
ii. Pagpapatingin sa obstetrician o physician
Pinagkukunan ng panggastos o trabaho
edad

G. Kalagayan ng maternal healthcare sa barangay

Mga pasilidad
Mga kagamitan
Mga tauhan: nars, doctor, mga boluntaryo
i. Bilang
ii. Kasanayan o pakikitungo sa mga pasyente
58

H. Aksesibilidad ng maternal na serbisyong pangkalusugan

pagkakaroon ng malapit na klinika o ospital
Pagkakaroon ng kompletong kagamitan
Oras na bukas ang center
Mga singil sa lab tests at mga serbisyong labas sa libre kung meron man
Pakikitungo ng mga nars, doctor at iba pang tauhan ng pasilidad
I. Karanasan sa barangay health center at mga pagbabago
Mga napansing pag-uswag sa kagamitan, pasilidad at serbisyo
Gaano kalimit nagpupunta sa center
J. Suhestiyon o hinaing
Papel ng pamahalaan, barangay health center, at ng komunidad
Pakikitungo ng mga tauhan sa health center
Singil sa karagdagang serbisyo
Mga serbisyo
Oras na bukas ang center
Mga kagamitan at pasilidad
Mga programa/proyekto
VIII.

Pagtatapos (10 min)

Pasasalamat at huling mensahe
May mga katanungan pa po ba kayo ukol sa mga napag-usapan?
May mga dapat pa po ba akong malaman o kakilalang maaari kong malapitan ukol sa
pag-aaral na ito?
Maraming salamat po sa inyong oras at kaalaman. Kung may mga karagdagang opinyon
o katanungan po kayo, maaari ninyo akong makausap sa numerong ito 09151491206.
Muli, ako po si Erika at maraming salamat po.

59