Dorota KAPCISKA-POPOWSKA

Przemysowy Instytut Maszyn Rolniczych

ul. Starocka 31, 60-963 Pozna
e-mail: office@pimr.poznan.pl

COMPARATIVE RESEARCH OF QUALITY AND DURABILITY OF WELDED JOINTS OF

THE HARDOX 500 AND S355 STEELS
Summary
The paper presents changes of mechanical properties of welded joints of the HARDOX 500 and S355 steels made through
different technological methods. Also the linear decomposition of the elements responsible for tribological properties of
these steels is determined.

PORWNAWCZE BADANIA JAKOCIOWE I TRWAOCIOWE POCZE

SPAWANYCH STALI HARDOX 500 I STALI S355
Streszczenie
Artyku przedstawia zmiany waciwoci mechanicznych zcz spawanych ze stali HARDOX 500 i S355, wykonanych rnymi metodami technologicznymi. Okrelono rwnie rozkad liniowy pierwiastkw odpowiedzialnych za waciwoci tribologiczne tych stali.

niem, odpuszczeniem, dyfuzj i rekrystalizacj oraz zjawiska starzeniowe.

W praktyce istnieje wiele metod czenia metali, jak
rwnie tworzyw sztucznych np.: spajanie na zimno, lutowanie, zgrzewanie itp. Wszystkie te metody odgrywaj
znaczn rol w procesach produkcyjnych, jednak szczeglne znaczenie ma spawanie [1, 2, 3, 4].

1. Wprowadzenie
Zcze spawane ma czsto niejednorodn struktur, co
wpywa negatywnie na jego waciwoci mechaniczne.
Waciwoci zcza spawanego nie s takie same jak materiau rodzimego. W strefie wpywu ciepa wystpuje znaczne obnienie waciwoci plastycznych, czego konsekwencj s mikropknicia, pory, zaulenia i inne wady. Zmiany strukturalne wystpujce w czasie nagrzewania i chodzenia metalu wywouj wok zcza spawanego silne pole
napre wewntrznych.
Na poszczeglne strefy zcza spawanego wpyw ma rodzaj zastosowanego materiau i przebieg procesw metalurgicznych spawania. Procesy te mona podzieli na trzy grupy:
Zjawiska fizyczne i reakcje chemiczne, ktre wystpuj
w uku elektrycznym, midzy kropl roztopionego metalu a
atmosfer uku. W uku elektrycznym zachodzi dysocjacja
czstek oraz zwizkw chemicznych, parowanie metalu,
utlenianie metali i zawartych w nich skadnikw, przechodzenie skadnikw z atmosfery uku do kropli, wzajemne
oddziaywanie metalu i gazu oraz metalu i ula.
Reakcje chemiczne zachodzce w jeziorku ciekego metalu
oraz midzy jeziorkiem a warstw ula lub atmosfer ochronn. W jeziorku spawalniczym mog wystpowa: pochanianie
gazu oraz jego wydzielenia, odtlenianie i odazotowanie kpieli,
przechodzenie rnych pierwiastkw i ich zwizkw w kierunku jeziorka lub odwrotnie w kierunku ula.
Zjawiska zachodzce w strefie wpywu ciepa. W wyniku nagrzania materiau rodzimego do odpowiednio wysokiej temperatury, w zalenoci od rodzaju materiau i jego
stanu, nastpuj przemiany fazowe, zwizane z zahartowa-

2. Przedmiot bada
Przedmiotem bada byy prbki wykonane z nastpujcych materiaw:
stali HARDOX 500 w stanie dostawy,
stali S355 (18G2) w stanie dostawy.
Skad chemiczny stali HARDOX 500 i S355 zbadano przy
uyciu spektrometru SOLARIS-CCD i zestawiono w tab. 1.
3. Cel pracy
Celem pracy byo:
porwnanie waciwoci mechanicznych zcz spawanych ze stali HARDOX 500 i S355, wykonanych rnymi
metodami technologicznymi,
okrelenie rozkadu liniowego pierwiastkw odpowiedzialnych za waciwoci tribologiczne stali HARDOX 500
i S355. W celu okrelenia tych waciwoci przeprowadzono nastpujce badania:
wytrzymaociowe,
technologiczn prb zginania,
twardoci (w skali HRC),
strukturalne zcz spawanych,
rozkadu pierwiastkw.

Tab. 1. Skad chemiczny stali HARDOX 500 i S355 [5, 6]

Table 1. Chemical composition of the HARDOX 500 and S355 steels [5, 6]
Materia
HARDOX 500
S355

D. Kapciska-Popowska

C
%max
0,18
0,20

Si
%max
0,45
0,25

Mn
%max
1,5
1,20

P
%max
0,025
0,04

S
%max
0,01
0,04

59

Cr
%max
1,0
0,30

Ni
%max
0,30
0,30

Mn
%max
1,50

Al
%max
0,02

Cu
%max
0,30

Journal of Research and Applications in Agricultural Engineering 2011, Vol. 56(1)

4. Przygotowanie prbek do bada

Przygotowanie prbek do spawania
Z uwagi na znaczn twardo i waciwoci wytrzymaociowe stali HARDOX 500 prbki wycito strumieniem
wody 3D w firmie Quatro na maszynie Water Jet. Obrbka
strumieniem wody pozwala na cicie materiaw o duo
wikszej gruboci, nie powodujc adnych zmian strukturalnych wywoanych wysok temperatur, w porwnaniu
do tradycyjnego cicia laserem i plazm.
Prbki ze stali S355 wykonano klasyczn metod obrbki skrawaniem.
Techniki spawania prbek
Prbki przed spawaniem metod A i B ze stali
HARDOX 500 i S355 zostay sfazowane pod ktem 45.
Metoda A:
spawarka H150-1 firmy Lorch,
spawanie migomatem,
drut: 1,2mm,
osona: korgon =CO2 + argon,
prd spawania: 170A.
Metoda B:
spawanie tradycyjne (elektrod),
elektroda: 2,5mm, Elga AB,
prd spawania: 95A.

Rys. 2. Technologiczna prba zginania

Fig. 2. Technological bending test HT-2402

Cicie spawanych prbek

Po spawaniu prbki byy ponownie wycite strumieniem wody w firmie Quatro na maszynie Water Jet. Zastosowanie cicia t metod byo istotne ze wzgldu na konieczno zachowania (bez zmian) struktury i waciwoci
mechanicznych stali i zcza spawanego.
5. Badania wytrzymaociowe i technologiczna prba
zginania
Badania wytrzymaociowe i technologiczn prb zginania zcz spawanych ze stali HARDOX 500 i S355 przeprowadzono na maszynie wytrzymaociowej typu HT2402 (rys. 1). Badania te przeprowadzono zgodnie z normami: PN-EN ISO 7438 (technologiczna prba zginania)
i PN-EN 10002-1 (badania wytrzymaoci na rozciganie).

Rys. 3. Widok prbek przeznaczonych do bada technologicznej prby zginania

Fig. 3. View of the samples purposed for technological
bending test research

Rys. 4. Widok przykadowej prbki przeznaczonej do bada wytrzymaociowych

Fig. 4. View of the sample purposed for strength tests
Zadane parametry podczas przeprowadzanych bada:
gowica: 50kN,
posuw: 50mm/min.
Wyniki bada wytrzymaociowych stali HARDOX 500
i S355 przedstawiono w tab. 2 i 3.
Wyniki bada technologicznej prby zginania stali
HARDOX 500 i S355 przedstawiono w tabelach 47.
Badania waciwoci mechanicznych stali HARDOX 500
i S355 wykazay, e najwysz wytrzymaoci na rozciganie
charakteryzuje si stal HARDOX 500 i wynosi 1282MPa.

Rys. 1. Maszyna wytrzymaociowa HT-2402

Fig. 1. Endurance machine HT-2402
D. Kapciska-Popowska

60

Journal of Research and Applications in Agricultural Engineering 2011, Vol. 56(1)

Tab. 2. Wyniki bada wytrzymaociowych stali HARDOX 500

Table 2. Tests results of mechanical properties of the HARDOX 500 steel
Lp.

Materia

Sia max [N]

1.
2.

HARDOX 500

36100
36400
36250

Granica plastycznoci
Re [MPa]
1179
1229
1204

Wytrzymao na rozciganie Rm [MPa]

1276
1287
1282

Wyduenie
wzgldne A [%]
12
10
11

Wytrzymao na rozciganie Rm [MPa]

630
622
604
619

Wyduenie
wzgldne A [%]
14
17
16
15

Tab. 3. Wyniki bada wytrzymaociowych stali S355

Table 3. Tests results of mechanical properties of the S355 steel
Lp.

Materia

Sia max [N]

S355

17837
17600
17087
17508

1.
2.
3.

Granica plastycznoci
Re [MPa]
605
362
378
449

Tab. 4. Wyniki bada technologicznej prby zginania stali HARDOX 500 spawanej metod A
Table 4. Results of technological bending tests of the HARDOX 500 steel, welded according to A method
Lp.

Materia

1.
2.
3.

HARDOX 500

Sia max
[N]
8715
9285
7350
8450

Naprenia zginajce
Rzg [MPa]
87
93
74
85

Wyduenie
wzgldne A [%]
23
33
12
22

Tab. 5. Wyniki bada technologicznej prby zginania stali HARDOX 500 spawanej metod B
Table 5. Results of technological bending tests of the HARDOX 500 steel, welded according to B method
Lp.

Materia

1.
2.
3.

HARDOX 500

Sia max [N]

6960
3557
10490
7002

Naprenia zginajce
Rzg [MPa]
70
36
105
70

Wyduenie
wzgldne A [%]
11
10
20
14

Tab. 6. Wyniki bada technologicznej prby zginania stali S355 spawanej metod A
Table 6. Results of technological bending tests of the S355 steel, welded according to A method
Lp.

Materia

1.
2.
3.

S355

Sia max [N]

7835
7404
6270
7169

Naprenia zginajce
Rzg [MPa]
78
74
63
72

Wyduenie
wzgldne A [%]
2
30
34
22

Tab. 7. Wyniki bada technologicznej prby zginania stali S355 spawanej metod B
Table 7. Results of technological bending tests of the S355 steel, welded according to B method
Lp.

Materia

1.
2.
3.

S355

D. Kapciska-Popowska

Sia max [N]

9815
7795
6945
8185

Naprenia zginajce
Rzg [MPa]
98
78
69
82

61

Wyduenie
wzgldne A [%]
31
39
36
35

Journal of Research and Applications in Agricultural Engineering 2011, Vol. 56(1)

Badania parametrw zginania (technologiczna prba zginania) stali HARDOX 500 i S355 wykazay, e:
dla poczenia spawanego ze stali HARDOX 500 metod
A naprenie zginajce wynioso 85MPa. Warto naprenia
zginajcego jest wiksza o okoo 18% ni w przypadku tej samej stali, jednak spawanej metod B,
dla poczenia spawanego ze stali S355 metod B naprenie zginajce wynioso 82MPa. Warto naprenia zginajcego jest wiksza o okoo 12% ni w przypadku tej samej stali,
jednak spawanej metod A.

7. Badania strukturalne zcz spawanych

Zgady metalograficzne przygotowano na szlifierkopolerce Firmy Forcipol (rys. 8). Nastpnie, prbki zcz
spawanych odpowiednio wypolerowanych i wytrawionych
odczynnikiem Ni1Fe (nital 2%) poddano obserwacji w rnych strefach zcz (przy powikszeniu 250 x). Celem tego
byo zaobserwowanie rnic strukturalnych wystpujcych
w zczu spawanym.
Podczony aparat Canon G9 do mikroskopu metalograficznego typu MET3 XJP 6 (rys. 9) umoliwi zapis cyfrowy struktur oraz przesanie i obrbk zdj w specjalistycznym programie Zoom Browser.

6. Porwnawcze badania twardoci

Twardo zcz spawanych prbek ze stali HARDOX
500 i S355 zbadano przy uyciu twardociomierza marki
Zwick, typ ZHR4150AK (rys. 5), stosujc pomiar metod
Rockwella, w skali C. Pomiary wykonano w trzech strefach prbki (rys. 6) z dokadnoci 2 HRC, zgodnie z PNEN ISO-6508.
Wyniki bada twardoci stali HARDOX 500 i S355
przedstawiono na rys. 7.

Rys. 8. Szlifierko-polerka Firmy Forcipol

Fig. 8. Forcipol' s polishing machine

Rys. 5. Twardociomierz Zwick Rockwella ZHR.4150 AK

Fig. 5. Hardness tester Zwick Rockwella ZHR.4150 AK

Rys. 6. Prbka do bada twardoci

Fig. 6. Sample for hardness tests

Rys. 9. Mikroskop metalograficzny typu MET3-XJP-6

Fig. 9. Metallographic microscope, type: MET3-XJP-6

Wyniki bada strukturalnych przedstawiono na rysunkach

1015.

Rys. 7. Wykres obrazujcy rozkad twardoci w prbkach

Fig. 7.Graph of the hardness distribution in the samples
D. Kapciska-Popowska

62

Journal of Research and Applications in Agricultural Engineering 2011, Vol. 56(1)

Rys. 13. Prbka ze stali S355 przed spawaniem. Struktura

ferrytyczno-perlityczna, widoczna pasmowo. Powikszenie 250x
Fig. 13. Sample of the S355 steel before welding. Pearlitic and ferritict structure, banded - structure. Magnification 250x.

Rys. 10. Prbka ze stali Hardox 500 przed spawaniem.

Struktura bainityczna. Powikszenie 250 x
Fig. 10. Sample of the Hardox 500 steel before welding.
Bainit structure. Magnification 250 x

Rys. 11. Prbka ze stali Hardox 500 po spawaniu metod

A. Widoczne gwatowne przejcie i liczne zanieczyszczenia w strefie spawu. Bainit, ferryt i austenit szcztkowy.
Powikszenie 250x
Fig. 11. Sample of the Hardox 500 steel after welding
through A method. Visible violent phase transition and numerous impurities in the weld melt. Bainit, ferrite and retained austenite. Magnification 250x.

Rys. 14. Prbka ze stali S355 po spawaniu metod A.

Struktura ferrytyczno-perlityczna z du iloci ferrytu, widoczna pasmowo ferrytu. Niewielka ilo zanieczyszcze
w strefie spawu. Powikszenie 250x
Fig. 14. Sample of the S355 steel after welding through A
method. Pearlitic and ferritict structure with lots of ferrite,
ferrite banded - structure. Visible impurities in the weld
melt. Magnification 250x

Rys. 12. Prbka ze stali Hardox 500 po spawaniu metod

B. Widoczne przejcie i niewielkie zanieczyszczenia
w strefie spawu. Struktura gruboziarnista, obecno bainitu,
ferrytu i austenitu szcztkowego. Powikszenie 250x
Fig. 12. Sample of the Hardox 500 steel after welding
through B method. Visible transition and impurities in the
weld melt. Coarse grained structure, bainit, ferrite and
retained austenite. Magnification 250x.
D. Kapciska-Popowska

Rys. 15. Prbka ze stali 18G2 po spawaniu metod B. Ferryt,

perlit i austenit szcztkowy, widoczna pasmowo ferrytu. Dua
ilo zanieczyszcze w strefie spawu. Powikszenie 250x
Fig. 15. Sample of the S355 steel after welding through B
method. Bainit, ferrite and retained austenite, ferrite banded
structure. Visible impurities in the weld melt. Magnification 250x.

63

Journal of Research and Applications in Agricultural Engineering 2011, Vol. 56(1)

Analiza struktur zcz spawanych ze stali HARDOX 500

i S355 wykazaa, e najwicej zanieczyszcze w spoinie i
strefie wpywu ciepa (SWC) pojawiy si w stali:
HARDOX 500 spawanej metod A,
S355 spawanej metod B.
Gwatowne przejcia w strukturze, ktre wystpiy w prbkach ze stali HARDOX 500, znacznie obniyy waciwoci mechaniczne spoiny.
8. Badania rozkadu pierwiastkw odpowiedzialnych
za waciwoci tribologiczne stali
Badania segregacji pierwiastkw (Cr, Mn) odpowiedzialnych za waciwoci tribologiczne badanych stali przeprowadzono na spektrometrze fluorescencji rentgenowskiej EAGLE
III firmy Rntgenanalitik Messtechnik GmbH prod. niemieckiej (rys. 16) stosujc metod Line Scan, rys. 17.
Spektrometr EAGLE III umoliwia precyzyjn i nieniszczc analiz skadu chemicznego w ciaach staych i w
cieczach, w zakresie pierwiastkw od Na do U na poziomie
ich wykrywalnoci poprzez zastosowanie wzbudzenia przy
uyciu fluorescencyjnego promieniowania rentgenowskiego.
Ustalone parametry do bada skadu chemicznego:
20kV,
100A,
czas pomiaru jednego punktu 500ms,
liczba badanych punktw w linii: 256,
atmosfera bada: powietrze.
Badanie przeprowadzono w trzech miejscach (rys. 16):
grna cz prbki I,
rodkowa cz prbki II,
dolna cz prbki III.

Rys. 16. Spektrometr fluorescencji rentgenowskiej Eagle III

prod. niemieckiej
Fig. 16. Spectrometer Eagle III

Rys. 17. Widok prbki

Fig. 16. View of the sample

Na rysunkach 1821 przedstawiono widma badanych

zcz spawanych stali HARDOX 500 i S355, natomiast tabele 811 zawieraj ilociow ocen pierwiastkw
(Cr i Mn) wykrytych przez spektrometr fluorescencji rentgenowskiej Eagle III.

Rys. 18. Rozkad pierwiastkw w prbce ze stali HARDOX 500 spawanej metod A, w liniach: IA, II-B, III- C
Fig. 18. Distribution of elements in the HARDOX 500 steel welding of A method in the lines: I-A, II-B, III - C

Rys. 19. Rozkad pierwiastkw w prbce ze stali HARDOX 500 spawanej metod B w liniach: IA, II-B, III- C
Fig. 19. Distribution of elements in the HARDOX 500 steel welding of B method in the lines: I-A, II-B, III - C
D. Kapciska-Popowska

64

Journal of Research and Applications in Agricultural Engineering 2011, Vol. 56(1)

Rys. 20. Rozkad pierwiastkw w prbce ze stali S355 spawanej metod A w liniach: IA, II-B, III- C
Fig. 20. Distribution of elements in the S355 steel welding of A method in the lines: I-A, II-B, III - C

Rys. 21. Rozkad pierwiastkw w prbce ze stali S355 spawanej metod B w liniach: IA, II-B, III- C
Fig. 21. Distribution of elements in the S355 steel welding of B method in the lines: I-A, II-B, III - C
Tab. 8. Ilociowa ocena spektrometryczna pierwiastkw Cr i Mn
w zczu spawanym metod A stali HARDOX 500
Table 8. Quantitative evaluation of Cr and Mn elements in the
joint welded through A method of the HARDOX 500 steel

HARDOX 500
I
II
III

%Cr
0,247
0,249
0,173

W stali HARDOX 500 w zczu spawanym metod A znaczce zmiany segregacji manganu zauwaono w linii II (najwiksza migracja) zawarto ilociowa Mn 0,636%. W zczu
spawanym metod B zmiany te widoczne byy w II i III linii
zawarto ilociowa Mn 0,636%.
W zczach spawanych stali S355 znaczce zmiany segregacji manganu zauwaono w prbce spawanej metod A w I linii.
Naley przy tym podkreli, e segregacja chromu w prbkach typu HARDOX 500 i S355 utrzymywaa si na podobnym
poziomie, w zalenoci od metody spawania (A lub B).

%Mn
0,636
0,839
0,663

Tab. 9. Ilociowa ocena spektrometryczna pierwiastkw Cr i Mn

w zczu spawanym metod B stali HARDOX 500
Table 9. Quantitative evaluation of Cr and Mn elements in the
joint welded through B method of the HARDOX 500 steel

HARDOX 500
I
II
III

% Cr
0,180
0,369
0,310

9. Wnioski
Na podstawie wykonanych porwnawczych bada fizykomechanicznych, metalograficznych i spektrometrycznych
pocze spawanych stali HARDOX 500 i S355 stwierdzono, e:
1. Metoda spawania typu A (spawanie migomatem) jest
najlepsza dla stali HARDOX 500, natomiast dla stali S355
metoda B (spawanie elektrod).
2. Badania spektrometryczne posuyy do zaobserwowania migracji pierwiastkw odpowiedzialnych za waciwoci tribologiczne stali HARDOX 500 (Cr, Mn) w zczach
spawanych. Wyniki z przeprowadzonych bada wykazay
due ich zrnicowanie, w zalenoci od metody spawania
A i B, co potwierdzio konieczno racjonalnego wyboru
technologii spawania dla tych stali.

%Mn
0,394
0,902
0,706

Tab. 10. Ilociowa ocena spektrometryczna pierwiastkw Cr i Mn

w zczu spawanym metod A stali S355
Table 10. Quantitative evaluation of Cr and Mn elements in the
welded joint of A method of the S355 steel

S355
I
II
III

% Cr
0,104
0,126
0,117

%Mn
0,652
0,620
0,701

10. Literatura

Tab. 11. Ilociowa ocena spektrometryczna pierwiastkw Cr i Mn

w zczu spawanym metod B stali S355
Table 11. Quantitative evaluation of Cr and Mn elements in the
welded joint of B method of the S355 steel

S355
I
II
III

D. Kapciska-Popowska

% Cr
0,151
0,154
0,158

[1] Dobrzaski L.: Materiay inynierskie i projektowanie materiaowe.

Podstawy nauki o materiaach i metaloznawstwo. Wydanie drugie
zmienione i uzupenione, Gliwice Warszawa, 2006.
[2] Lisowski Z. Rudowski S.: Spawalnictwo. Warszawa: Pastwowe
Wydawnictwo Szkolnictwa Zawodowego, 1961.
[3] Zatyka H.: Spawanie i nitowanie. Warszawa: Wydawnictwo Szkolne
i Pedagogiczne, 1975.
[4] Poradnik spawalniczy. Warszawa, 1966.
[5] Internet.
[6] Karta katalogowa stali HARDOX 500.

%Mn
0,488
0,547
0,507

65

Journal of Research and Applications in Agricultural Engineering 2011, Vol. 56(1)