Punim seminarik Lënda: Nryshimet Shoqërore dhe Globalizimi Tema “ Aspekti

politik i Globalizimit “
Punoi: Isa Abdulla

Hyrje
Të menduarit në botën dhe në ndodhitë globale që na rethojnë, deshtëm ne apo
nuk
deshtëm na bëjnë të pyetemi dhe kërkojmë shumë përgjigje. Ҫka është ajo globalizim,
globale, botërore, cilat janë ato vizione dhe interesa politike,
ekonomike dhe kulturore, që sjellin zhvillim dhe përparim të mëtejshëm të njerzimit, janë
këto vetëm disa nga pytjet e shumta të njeriut moral për të cilat ose nuk ka gjetur ose
është shumë rëndë të jepet përgjigje.
Ndryshimet shoqërore gjatë historisë kanë pasur ndikime të ndryshme në jetën njerëzve
nëpër epoka të ndryshme.
Zakonisht, këto ndryshime janë shprehur si risi ekonomike, politike e kulturore në jetën
shoqërore të popujve të ndryshëm, të cilat, në raste të caktuara, kanë pasur një shtrirje më
të gjerë, duke i kaluar kufijtë e grupeve shoqërore të popujve dhe duke u shtrirë nëpër
popuj e kultura të ndryshme.
Në pjesën e parë të këtij punimit, bëhet një paraqitje teorike e dukurisë së Globalizimit si
dukuri shoqërore, e cila ka shkaktuar ndryshime shoqërore anekënd botës, kurse në
vazhdim do të përqëndrohemi dhe shtjellojmë Aspektin Politik të Globalizimit .

Përkufizimi i Globalizimit

Nëse jemi bërë pjesë me apo pa dashje dhe i jemi nënshtruar në një farë mënyre në shumë
plane fenomenit të globalizimit, duket se shumëkush mbi të ka një koncept të ndryshëm.
Vështirësitë nisin pikërisht këtu, në përcaktimin e konceptit bazë. As në debatin shkencor
dhe as në atë të gjerë publik nuk ka një përkufizim të vetëm e të unifikuar, të njohur si të
tillë nga të gjithë.
Le të shohim në një mënyrë të përmbledhur disa nga përpjekjet për të përkufizuar
konceptin e globalizimit, përkatësisht nga Elmar Altvater, Anthony Giddens dhe Ulrich
Menzel, autorë këta që janë vetëm disa nga autorët e shumtë që shtjellojnë temat
e
globalizimit:
"Globalizimi është një proces i kapërcimit të kufijve të lindur historikisht. Ai nënkupton
të njëjtin fenomen si erozioni (pra nuk është zhdukje) e sovranitetit kombëtaro-shtetëror
dhe prezantohet si shkëputje e ekonomisë së tregut nga ‘shtrati‘ i rregullave morale dhe
detyrimeve të institucionalizuara të shoqërive".
"Globalizimi është intensifikimi i marrëdhënieve sociale mbarëbotërore, përmes të cilave
vende të largëta mbajnë lidhje me njëra-tjetrën, në mënyrë të tillë që ngjarjet në një vend
karakterizohen nga të njëjtat procese, sikurse edhe në një vend tjetër shumë kilometra
larg dhe anasjelltas".1
Në enciklopedi të ndryshme që mund të shfrytëzohen “online” në Internet, globalizimi
përkufizohet, si: “proces i transformimit të gjërave ose dukurive lokale a regjionale në
dukuri globale. Mund të përkufizohet edhe si proces, në bazë të të cilit popujt e botës janë
të unifikuar në një shoqëri të vetme dhe funksionojnë bashkërisht. Ky proces
është
kombinim i forcave ekonomike, teknologjike, sociokulturore e politike”2
Një definicion tipik – mirëpo kufizues – mund të merret nga Fondi Monetar
Ndërkombëtar (FMN ose IMF), i cili e thekson ndërvarësinë ekonomike gjithnjë në rritje
të vendeve rreth e përqark botës përmes shtimit të vëllimit dhe shumëllojshmërisë
së
transaksioneve tej-kufitare në mallra e në shërbime, rrjedhjen e lirë ndërkombëtare
të
kapitalit si dhe shpërndarjen tejet të shpejtë e të gjerë të teknologjisë.3
Ky definicion ka të bëjë më shumë me të ashtuquajturin globalizim ekonomik, ndërsa
shumë të tjerë duken se pajtohen me atë se globalizimi më shumë është një
concept

“ Aspekti politik i Globalizimit ” – Isa Avdullai

5
qytetërimi (civilizimi) me aspektet e ndryshme të tij ekonomike, politike, kulturore dhe
teknologjike, të cilët mund të jenë ngushtë të gërshetuar me njëri-tjetrin.
Duke e përmbyllur këtë pjesë, në të cilën flasim për një trajtim teorik të dukurisë
së
globalizimit, është me rëndësi të theksohet se në aspektin ekonomik globalizimi
karakterizohet nga përpjekjet për përhapjen e ekonomisë së tregut të lirë në
shkallë
globale.
Por në anën tjetër, fenomeni i globalizimit assesi nuk mund të shihet ngushtë si dukuri e
shkëmbimeve ekonomike e tregtare dhe e përhapjes së korporatave ndërkombëtare.
Nga paraqitja e mësipërme e pikëpamjeve të autorëve të ndryshëm, mund të përfundojmë
se globalizimi, në radhë të parë, duhet të shihet dhe të vlerësohet si dukuri sociologjike,
që manifestohet pothuajse në të gjitha sferat e jetës së njeriut.
Ndikimi i këtij fenomeni ka bërë që ndryshimet shoqërore në jetën e bashkësive
shoqërore anekënd botës të jenë shumë më të shpejta se në të kaluarën.

Format e Globalizimit
Mund të thuhet se globalizimi është process që prek në të gjitha fushat e jetës së njeriut.
Në vazhdim do të përmendim format dhe veçoritë kryesore të këtij procesi të manifestuar
në jetën ekonomike, kulturore dhe politike e juridike.
1. Në aspektin ekonomik globalizimi shfaqet në:
- Hapjen e kufive shtetror në mënyrë që tregtia dhe investimet midis tyre të rriten.
- Rritjen e tregtisë ndërkombëtare në një shkallë shumë më të shpejtë sesa rritja e
ekonomisë botërore,
- Shtimin e rrjedhjes ndërkombëtare të kapitalit përfshirë edhe investimet e
jashtme direkte
- Lidhjen e marrëveshjeve si dhe krijimi i organizatave ndërkombëtare
- Zhvillimin e sistemeve globale financiare.
2. Në aspektin kulturor globalizimi shfaqet në:
- Mediat moderne dhe marketingu bëjnë që njerezit të shohin vazhdimisht të
njejtat programe televizive, të veshin rrobat të së njejtës markë, të dëgjojnë të
njejtën muzikë dhe të jetojnë me të njejtat ideale në gjithë botën.
- Shkëmbimin kulturor gjithnjë më të madh ndërkombëtar.
- Përhapjen e multikulturalizmit si dhe pranimin më të mirë individual në
shumëllojshmërinë kulturore.
- Udhëtimin dhe turizmin gjithnjë më të madh ndërkombëtar
- Formimin ose zhvillimin e një sërë vlerash universale...
3. Në aspektin politik dhe juridik globalizimi shfaqet në:
- Lidhjet dhe bashkpunimin politik ndërshtetëror gjithnjë e më shumë të detyruar.
- Shtimin e numrit të standardeve të zbatuara në shkallë globale, p.sh. ligjet për të
drejtat e autorit (copyright laws) dhe patentat.
- Marveshjeve të ndryshme ndërshtetrore siç janë marveshja për liberalizimin e
qarkullimit të njerëzve, liberalizimin e qarkullimit të mallërave, etj.
- Themelimin e gjykatave ndërkombëtare për krime lufte.
Emëruesi i përbashkët i këtyre tri formave të globalizimit është rritja e kontaktit përtej
kufijve.
Në vazhdim do të ndalemi e ta analizojmë aspektin politik të globalizimi

Aspekti politik i Globalizimit

• Historiku i shkurtë dhe zhvillimi i globalizimit politik
Globalizmi është një koncept që nisi të përdorej gjërësisht në mesin e dytë të shekullit të
XX por që termi dhe koncepti që njerezit kishin për të filloi të kristalizohej rreth viteve
1980, vite këto që kane lidhje të drejtpërdrejtë me fundin e Luftës së Ftohtë dhe rrëzimin
e Murit të Berlinit. Kjo është periudha ku filloi të zhvillohet globalizimi politik.
Lufta e ftohtë mund të konsiderohet si përplasja e fundit e madhe midis shteteve të
Bashkuara të Amerikës dhe ish Bashkimit Sovietik. Përfundimi i kësaj Lufte shënoi
fundin e një epoke që kërcënonte shtetet për luftëra të reja dhe hyrjen në një epokë të re të
globalizmit. Gjatë kësaj kohe ekonomia globale pati zhvillime galopante dhe të
menjëhershme duke lënë mbrapa globalizmin politik. Ky zhvillim erdhi si rezultat i një
bumi në zhvillimet e reja teknologjike në drejtim të komunikimit dhe transportit.
Lëvizja e kapitalit nga njëri vend në tjetrin mbarti edhe një sërë fenomenesh negative si
crregullime në sistemet politike dhe revolta në komunitetet e vendeve të
ndryshme. Megjithatë ai krijoi tregje dhe pasuri të reja të cilat sollën edhe
zhvillimin social dhe ekonomik të këtyre shteteve.
Nga ana tjetër mund të themi se ligji ndërkombëtar dhe politika botërore nuk kanë ecur
paralelisht me ekonominë botërore – duke theksuar se kjo e fundit është motori kryesor
që vë në lëvizje ndryshimet në politikën globale. Pengesë kryesore ka qenë mospatja e
zhvillimeve të njetja në shtete të ndryshme të historisë, kulturës, traditës, besimit
dhe normave dhe ligjeve të “pashkruara të sjelljes”, në një kohë që edhe demokracia nuk
ka si të jetë në nivele të njejta ndër shtete që kanë patur sisteme të ndryshme politike
për të mos thënë edhe krejt të kundërta.
Ky është edhe shkaku kryesor që globalizmi politik akoma nuk e ka shtruar “trasën e vet”
në mënyrë uniforme në të gjitha shtetet.
Sidoqoftë ekonomia globale po ndryshon konturet e ligjit dhe po nxit krijimin e
Institucioneve të reja globale ligjore si dhe norma të reja të mirëfunksionimit të
këtyre institucioneve.
Diplomatët dhe juristët janë duke studiuar dhe punuar rregulla ndërkombëtare për
falimentimin, pasurinë intelektuale, procedurat bankare si dhe në shumë fusha të tjera që
kanë lidhje me këto.
Nga ana tjetër teknologjia ka ndikuar fuqishëm edhe në ndryshimin e kulturave edhepse
një sërë shtetesh po përpiqen të ruajnë identitetin e tyre në drejtim të besimit fetar apo
edhe moralit që ato kanë. Ndërkohë që edhe roli i organizatave të ndryshme
ndërkombëtare po ndikojnë fuqishëm në globalizimin e rregullave të bashkëpunim
ekonomik, social dhe politik.

Të gjithë vendet po përjetojnë një proces kompleks zhvillimesh politike globale ku janë
përfshire institucionet ndërkombëtare, korporatat multikombëshe, grupet qytetare,
fondamentalsitet dhe terroristët, pra shkurt politika globale.
• Dobësimi i sovranitetit shtetëror
Shtetet fillojnë ta humbin sovranitetin e tyre jo vetëm nga numri i madhi organizatave
(jo)qeveritare por në radhë të pare në llogari të ndërmarjeve korporative gjigante,
që bëhen gjitnji e më të fuqishme, fuqi kjo e cila hapur rëzon të gjitha kufite paraprak.
Sa më shum që shtetet t’u hapin rugët ndërmarjeve me veprim global dhe rrymimeve
finansiare, zvoglohet mundësija e ndikimit dhe dobësojne instrumentet tradicionale
të ekonomisë dhe politikës finansiare siç janë tatimet dhe kamata.
Liberalizimi i jashtëm, shuarja e regullit të mbrendshëm shtetëror dhe mekanizmat e
tregut global e prekin sovranitetin e shtetit.
Shumë detyra të cilat i kishte kryer vetë çdo qeveri deri më tani, tash e tutje duhet të
kryhen në bashkpunim me qeveritë tjera.
• Global Governance (Qeverisje Globale)
Nëse problemet marrin gjithnjë e më shumë karakter global, atëherë duhet të
"globalizohet" edhe zgjidhja politike e problemit. Për këtë ekzistojnë koncepte të
ndryshme deri në ngritjen e një shteti ndërkombëtar. Meqenëse kjo do të mbesë të paktën
edhe për njëfarë kohe një utopi dhe, sipas mendimit të shumë të tjerëve, edhe e
padëshirueshme, po kërkohen rrugë dhe mënyra të tjera të reja organizimi për politikën
në epokën e globalizimit.
Për këtë ka lindur termi “Global Governance” i cili përcaktohet si: Qeverisje dhe qeveri
botërore, Politikë e brendshme botërore, Politikë e rendit botëror, Politikë e shek. të 21-
të, Kundërkoncept i neoliberalizmit dhe si Përgjigje ndaj globalizimit.4
„Kapitalizmi është një tigër i fuqishëm dhe i fortë, i cili mund të ngacmohet dhe nxitet
për të gjallëruar ekonominë – duke presupozuar, që forcat e tij zbuten nëpërmjet
institucioneve qytetare dhe politike. Globalizimi e ka liruar këtë tigër nga kafazi, duke ia
ekspozuar një kapitalizmi "të egër", i cili në mënyrë të ngjashme me një tigër i ka rifituar
sërish të gjitha instiktet e tij grabitqare dhe gllabëruese“5
Qëllimi i Global Governance është rizbutja e „tigrit“ të liruar nga globalizimi.
• Global Governance mes utopisë dhe domosdoshmërisë
„Global Governance“ nuk është një projekt romantik për një ‚botë të vetme‘ të
shëndetshme, por një përgjigje realiste ndaj sfidave të globalizimit “, kështu argumenton
Franz Nuscheler. Konceptet e Global Governance përpiqen të gjejnë linja zgjidhjesh për
problemet ndërkombëtare. Domosdoshmëria e rrugëve të reja në zgjidhjen e problemeve
është pothuaj diçka e padiskutueshme, megjithatë arkitektët e Global Governance e
shohin veten shpesh objekt të qortimit, se projektet e tyre janë utopike.
Si duhet të funksionojë bashkëpunimi global në mënyrë efektive, nëse Shtetet e
Bashkuara, si pushtet hegjemonial, të kërkojnë gjithnjë e më tepër të ecin vetëm, p.sh.
duke dalë nga Protokolli i Kyotos, çka do të thotë një goditje e rëndë për përpjekjet në
ndërtimin e një mbrojtjeje të klimës? E kush duhet ta koordinojë bashkëpunimin e
shteteve, sipërmarrjeve?
Po edhe nëse do të mund të koordinohej një bashkëpunim efektiv: përmes kujt
legjitimohen vendimet? Global Governance duhet të jetë në të njëjtën kohë efektive dhe
demokratike. Të dyja këto kërkesa bazë ndërtojnë një raport të tendosur me njëra tjetrën.
Modelin më të përparuar të bashkëpunimit mes shteteve dhe shoqërive e shohim te
Bashkimi Evropian (BE), i cili mund të vlejë eshe si laborator për Global Governance.
Në kuadër të BE-së mund të shihet mjaft qartë dilema e tematizuar mes eficiences dhe
demokracisë, ku duhet mbajtur vazhdimisht parasysh, që ngjashmëria mes shteteve
evropiane është natyrisht shumë më e madhe se sa është standarti botëror.

• Global Governance si përgjigje ndaj problemeve globale

Shpërndarja e padrejtë e fitimeve, pezullimi i tatimeve përmes qendrave offshore, krizat

ndërkombëtare si pasojë e lëvizjeve të paimagjinueshme spekulative të kapitalit,
konkurrenca lokale shkatërrimtare për shkak të potencialit kërcënues të
sipërmarrjeve multinacionale si dhe probleme të tjera pasojë të globalizimit
(ekonomik) mund të trajtohen në mënyrë të përshtatshme vetëm në kuadrin global,
ku aktorët duhet të bashkëpunojnë në të gjitha nivelet.
Për të gjitha këto, por edhe për probleme të tjeraë shteti kombëtar është shumë i vogël.
Duhen gjetur forma dhe arena të reja të politikës. Kështu, integrimi evropian përcaktohet
si një përgjigje sukses-premtuese ndaj sfidave të globalizimit.
Politika e organizuar, sikurse edhe më parë, kryesisht në nivel territorial dhe në kuadrin e
hteteve kombëtare, ka mbetur prapa në krahasim me ekonominë e organizuar gjithnjë e
më tepër në mënyrë ndërkombëtare apo globale, e çliruar nga kufijtë dhe materia.
Vendosja e kapitalizmit në "shtratin" e një shteti social, kërcënon të dështojë në
këtë çbalancim raportesh bazë.
Por jo për gjithçka, për çfarë qortohet globalizimi, është vërtetë ai përgjegjës. Shpesh ai
shërben për politikanët si kokë turku dhe armë argumentimi për të justifikuar qëllimet
apo gabimet e tyre madhore.

Përfundim

Si nje term kyç, në fakt i ri por i gjithëpranishëm, globalizimi instrumentalizohet

në funksion interesash të ndryshme. Ndaj njohja e këtyre proceseve duhet të shkojë
shumë larg, përtej të kuptuarit më të mirë të diskutimit rreth globalizimit. Ky
fenomen është duke e çuar botën drejt integrimeve ekonomike e socio-kulturore me
përmasa botërore, të cilat nuk kanë ndodhur kurrë më parë në përmasa të tilla në historinë
e njerëzimit.
Shumë analistë në botë, kur flasin për globalizimin, shpesh potencojnë se globalizimi
është një proces human me perspektivë dhe si i tillë është i pashmangshëm.
Mirëpo, si çdo fenomen i madh, edhe ai ka dobësitë dhe problemet e veta, që i
kategorizon njerëzit në përkrahës dhe kundërshtarë të globalizimit.
Me qëllim të flakjes së kësaj ndarjeje, midis njerëzve duhet të gjenden idetë e reja dhe të
kapshme për të gjithë. Përndryshe, globalizimi mund të jetë utopi.
Duke pasur parasysh kompleksitetin e proceseve të globalizimit, nuk na befason fakti se
ndjenjat e njerëzve kundrejt globalizimit janë më të ndryshme dhe ndër të tjerash
në kundërshtim me të.
Në një pikpamje kemi pajtim të plotë mes simpatizuesve dhe kundërshtarëve të
globalizimit : Globalizimi as që mund të ndalet apo në çfarëdo mënyre të kthehet mbrapa.
Me rendësi është se çka do të bëjnë me këtë process shtete dhe actorët e tij të shumtë