ΜΕΤΑΛΛΑΞΕΙΣ

Αιμοσφαιρίνες
Αποτελούνται από τέσσερις πολυπεπτιδικές
αλυσίδες, ανά δύο όμοιες.

Εμβρυϊκή ηλικία: HbF α2γ2

Ενήλικη ζωή:

Κυρίως HbA α2β2

Σε μικρές ποσότητες η HbA2 α2δ2
Σε πολύ μικρές ποσότητες η HbF.
 Αιμοσφαιρινοπάθειες

Δρεπανοκυτταρική αναιμία

Β-θαλασσαιμία

α-θαλασσαιμία
 β-θαλασσαιμία
Οφείλεται σε ποικίλες γονιδιακές μεταλλάξεις.
Υπολειπόμενη αυτοσωμική.
Βαρύτητα της ασθένειας εξαρτάται από το είδος
της μετάλλαξης.

Σοβαρή αναιμία:

παντελής έλλειψη β αλυσίδας

Λιγότερο σοβαρή αναιμία:

ελάττωση σύνθεσης β αλυσίδας

 β-θαλασσαιμία

Ετερόζυγοι

Υγιείς ή ήπια αναιμία. Παράγουν HbA2 η οποία

αποτελεί διαγνωστικό δείκτη σε βιοχημική
εξέταση.

Ομόζυγοι

Συχνές μεταγγίσεις αίματος, αποσιδήρωση,

αύξηση παραγωγής της HbF.
 β-θαλασσαιμία

Περισσότερες από 300 διαφορετικές

μεταλλάξεις στο γονίδιο αλυσίδας β.

Άλλες επηρεάζουν αμινοξέα σημαντικά για

τη λειτουργικότητα της πρωτεΐνης (περιοχή
αίμης) και άλλες όχι.

Οι φορείς μετάλλαξης έχουν

ανθεκτικότητα στην προσβολή από το
πλασμώδιο της ελονοσίας.
 α-θαλασσαιμία
Δύο γονίδια α σε κάθε ομόλογο χρωμόσωμα άρα
συνολικά 4 γονίδια α.

Συνήθως οφείλεται σε ελλείψεις ολόκληρου του

γονιδίου. Περισσότερες ελλείψεις σημαίνει
βαρύτερα συμπτώματα.

Η έλλειψη της αλυσίδας α επηρεάζει όλα τα είδη

αιμοσφαιρινών.

Πιο σπάνια και πιο σοβαρή ασθένεια από β-

θαλασσαιμία.
 Μεταλλάξεις σε ένζυμα
μεταβολισμού

Περίπου 200 διαταραχές μεταβολισμού

λόγω μεταλλάξεων σε ένζυμα.

Παραδείγματα: φαινυλκετονουρία,
αλφισμός.

Υπολειπόμενες αυτοσωμικές ασθένειες

 Μεταλλάξεις σε ένζυμα
μεταβολισμού

Φαινυλκετονουρία PKU, έλλειψη ενζύμου που

φυσιολογικά μετατρέπει το αμινοξύ
φαινυλαλανίνη σε τυροσίνη.

Η συσσώρευση φαινυλαλανίνης σε ομόζυγα

άτομα προκαλεί διανοητική καθυστέρηση.

Ανίχνευση σε νεογνική ηλικία --> διατροφή χωρίς

φαινυλαλανίνη.
 Μεταλλάξεις σε ένζυμα
μεταβολισμού

Αλφισμός, έλλειψη ενζύμου που φυσιολογικά

χρησιμοποιείται για την παραγωγή της χρωστικής
μελανίνης.

Ετερογένεια στα συμπτώματα άλλα άτομα

εμφανίζουν ενεργότητα ενζύμου και άλλα
καθόλου.

Έλλειψη μελανίνης στο δέρμα, μαλλιά και στην

ίριδα του οφθαλμού.
Photo: Maro Kouri
 Χρωμοσωμικές ανωμαλίες
Αριθμητικές χρωμοσωμικές ανωμαλίες
αφορούν σε αλλαγές στον αριθμό των
χρωμοσωμάτων.

Οφείλονται σε λάθη κατά τη μείωση.

Όταν κατά την πρώτη ή δεύτερη μειωτική

διαίρεση έχουμε μη διαχωρισμό, τότε μετά τη
γονιμοποίηση των γαμετών προκύπτουν άτομα
με λιγότερα ή περισσότερα χρωμοσώματα από το
φυσιολογικό που χαρακτηρίζονται ως
ανευπλοειδή.
 Αριθμητικές Χρωμοσωμικές
ανωμαλίες

Μονοσωμίες όταν λείπει ένα χρωμοσωμα. Οι

μονοσωμίες σε αυτοσωμικά χρωμοσώματα είναι
θανατηφόρες.

Τρισωμίες όταν υπάρχει ένα επιπλέον

χρωμόσωμα πχ. Σύνδρομο Down, τρισωμία 13
και τρισωμία 18.
 Αριθμητικές Χρωμοσωμικές
ανωμαλίες
Σύνδρομο Down ή τρισωμία 21 είναι η πιο
κοινή αριθμητική ανωμαλία.

Οφείλεται σε μη διαχωρισμό των χρωμοσωμάτων

του 21ου ζεύγους. Συμβαίνει κυρίως σε γόνιμες
γυναίκες άνω των 45.

Συμπτώματα

Καθυστέρηση ανάπτυξης, δυσμορφίες στο

πρόσωπο, διανοητική καθυστέρηση.
 Αριθμητικές Χρωμοσωμικές
ανωμαλίες

Τρισωμία 13 και τρισωμία 18

Εμφανίζουν βαρύτερα συμπτώματα από το

σύνδρομο Down πιθανόν διότι τα
χρωμοσώματα 13 και 18 είναι μεγαλύτερα
σε μέγεθος και έχουν περισσότερα γονίδια.
Αριθμητικές χρωμοσωμικές ανωμαλίες
σε φυλετικά χρωμοσώματα

Σύνδρομο Klinefelter ή τρισωμία XXY

Τρία φυλετικά χρωμοσώματα

Εξωτερικά χαρακτηριστικά αρσενικού

ατόμου αλλά είναι στείρα άτομα.
Χαρακτηριστικά
Συνδρόμου Klinefelter

Τρισωμία ΧΧΥ
Αριθμητικές χρωμοσωμικές ανωμαλίες
σε φυλετικά χρωμοσώματα

Σύνδρομο Turner ή μονοσωμία XΟ

Άτομα με ένα φυλετικό χρωμόσωμα.

Μοναδική μονοσωμία.

Εξωτερικά χαρακτηριστικά θηλυκού ατόμου

χωρίς τα δευτερογενή χαρακτηριστικά του
φύλου (λεκάνη, στήθος). Είναι στείρα άτομα.
Χαρακτηριστικά
Συνδρόμου Turner

Μονοσωμία XO
 Δομικές χρωμοσωμικές ανωμαλίες

Αλλαγές στη δομή χρωμοσωμάτων.

Επηρεάζεται η ποσότητα ή η διάταξη της

γενετικής πληροφορίας.

Έλλειψη, διπλασιασμός, αναστροφή,

αμοιβαία μετατόπιση τμήματος
χρωμοσώματος.

Είναι αποτέλεσμα της δράσης

μεταλλαξογόνων παραγόντων.
 Δομικές χρωμοσωμικές ανωμαλίες

Διαπιστώνονται με τη χρώση των

χρωμοσωμάτων με τεχνικές που
δημιουργούν ζώνες στα χρωμοσώματα
όπως οι ζώνες Giemsa.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα ασθένειας είναι

το σύνδρομο φωνή της γάτας που οφείλεται
στην έλλειψη ενός τμήματος του
χρωμοσώματος 5 και προκαλεί διανοητική
καθυστέρηση.
 Δομικές χρωμοσωμικές ανωμαλίες

Στις Αμοιβαίες Μετατοπίσεις έχουμε

ανταλλαγή χρωμοσωμικών τμημάτων
μεταξύ μη ομόλογων χρωμοσωμάτων.

Δε χάνεται γενετικό υλικό, αλλά εμφανίζεται

κίνδυνος απόκτησης απογόνων με
χρωμοσωμικές ανωμαλίες επειδή κατά τη
μειωτική διαίρεση προκύπτουν και μη
φυσιολογικοί γαμέτες.
 Αμοιβαία πιθανοί γαμέτες
Μετατόπιση

πιθανοί γαμέτες

Χ
έλλειψη

Χ
 Γενετική διάγνωση

Έγκαιρος εντοπισμός γενετικών ανωμαλιών

Εντοπισμός φορέων γενετικών ασθενειών

Προσδιορισμός πιθανότητας εμφάνισης

γενετικής ασθένειας στους απογόνους μίας
οικογένειας με ιστορικό
 Γενετική διάγνωση

Πραγματοποιείται με:

Μελέτη καρυότυπου,
καρυότυπου όπως κατά τον
προγεννητικό έλεγχο

Βιοχημικές δοκιμασίες
(π.χ. β-θαλασσαιμία, δρεπανοκυτταρική αναιμία, PKU)

Ανάλυση αλληλουχίας βάσεων

Διάγνωση Δρεπανοκυτταρικής Αναιμίας

Πραγματοποιείται με:

Δοκιμασία δρεπάνωσης ερυθρών

αιμοσφαιρίων σε έλλειψη οξυγόνου
(μικροσκοπική μέθοδος)

Προσδιορισμός ΗbS (Βιοχημική δοκιμασία)

Εντοπισμός γονιδίου βs (Μοριακή διάγνωση)

 Γενετική καθοδήγηση

Διαδικασία κατά την οποία ειδικοί

επιστήμονες δίνουν πληροφορίες σε
μεμονωμένα άτομα, ζευγάρια και οικογένειες
που πάσχουν από γενετική ασθένεια ή
έχουν αυξημένες πιθανότητες.
 Γενετική καθοδήγηση

Απευθύνεται σε:

Άτομα φορείς γενετικών ασθενειών

Άτομα με οικογενειακό ιστορικό

Γυναίκες άνω των 35 ετών

Γυναίκες με πολλαπλές αποβολές

 Προγεννητικός έλεγχος
Αμνιοπαρακέντηση

Λήψη αμνιακού υγρού από τη 12η εώς τη 16η

εβδομάδα της κύησης με βοήθεια βελόνας.

Τα εμβρυϊκά κύτταρα του αμνιακού υγρού

χρησιμοποιούνται για την ανάλυση καρυότυπου,
ανάλυση DNA και τη βιοχημική ανάλυση.

Χρωμοσώματα καλύτερης ποιότητας από άλλες

μεθόδους.

Πιθανότητες αποβολής μικρότερη από 1:200

Αμνιοπαρακέντηση
 Προγεννητικός έλεγχος

Λήψη Χοριακών Λαχνών

Λήψη εμβρυϊκών κυττάρων κατά την 9η-12η

εβδομάδα της κύησης από τις προεκβολές
του χόριου τα οποία χρησιμοποιούνται για
έλεγχο καρυότυπου, ανάλυση DNA και
βιοχημική ανάλυση.

Πιο έγκαιρη διάγνωση από

αμνιοπαρακέντηση. Πιθανότητα αποβολής
περίπου 1/100
Λήψη Χοριακών Λαχνών
 Προγεννητικός έλεγχος
Οπτικόακουστικό υλικό
Λήψη Χοριακών Λαχνών

http://video.about.com/pregnancy/Chorionic-Villus-Sampling.htm

Αμνιοπαρακέντηση
http://video.about.com/pregnancy/Amniocentesis.htm

Υπέρηχος
http://video.about.com/pregnancy/Ultrasound.htm
 Προγεννητικός έλεγχος

Λήψη Χοριακών Λαχνών

Λήψη εμβρυϊκών κυττάρων κατά την 9η-12η

εβδομάδα της κύησης από τις προεκβολές
του χόριου τα οποία χρησιμοποιούνται για
έλεγχο καρυότυπου, ανάλυση DNA και
βιοχημική ανάλυση.

Πιο έγκαιρη διάγνωση από

αμνιοπαρακέντηση. Πιθανότητα αποβολής
περίπου 1/100