Professional Documents
Culture Documents
Mechanik 12 11
Mechanik 12 11
Mechanik 12 11
www.mechanik.media.pl
PL ISSN 0025-6552
Index 36522X
(w tym 8% VAT)
Cena 14,50 z
Miesicznik Naukowo-Techniczny
NR 12/2011
www.gfac.com/pl
FREZARKI
HIGH SPEED
FREZARKI
HIGH PERFORMANCE
Wydobywamy
doskonao
na wiato dzienne
WYCINARKI DRUTOWE
I WGBNE EDM
LASER
OBRABIARKI
942 Wycinarka laserowa TruLaser 2025/2030 (TRUMPF)
947 Spawanie laserowe najnowsza technologia Schunk (SCHUNK)
METROLOGIA
ZESP REDAKCYJNY
Redaktor naczelny
Prof. zw. dr in. dr h.c. Kazimierz E. Oczo
Zastpca redaktora naczelnego
Mgr in. Krzysztof Janus
Sekretarz redakcji
Mgr Ewa Bednarska-Dziarnowska
Redaktorzy
Mgr in. Irena Dziwiszek
Mgr Monika Kaczmarek
Mgr Ewa Michalska
REDAKTORZY DZIAOWI
Prof. dr hab. in. Piotr Cichosz
obrbka skrawaniem, narzdzia
Dr hab. in. Lucjan Dbrowski, prof. PW
obrbka erozyjna
Prof. dr hab. in. Jerzy Honczarenko
systemy technologiczne
Dr hab. in. Andrzej Kawalec, prof. PRz
CAD/CAM, MES, informatyka
Prof. dr hab. in. Jan Kosmol
obrabiarki
Prof dr hab. in. Maciej Pietrzyk
obrbka plastyczna
Prof. dr in. Eugeniusz Ratajczyk
metrologia techniczna
Prof. dr hab. in. Jan Sieniawski
materiay, technologie materiaowe
Prof. dr in. Maciej Szafarczyk
automatyzacja wytwarzania
Mgr in. Henryk Zawistowski
przetwrstwo tworzyw sztucznych
RADA PROGRAMOWA:
Przewodniczcy
Prof. dr hab. in. Mieczysaw Kawalec
Czonkowie
Prof. dr hab. in. Stanisaw Adamczak
Prof. dr hab. in. Edward Chlebus
Prof. dr hab. in. Jzef Gawlik
Prof. dr hab. in. Andrzej Gobczak
Prof. dr hab. in. Wit Grzesik
Prof. dr hab. in. Wojciech Kacalak
Prof. zw. dr hab. in. Krzysztof Marchelek
Prof. dr hab. in. Bogdan Nowicki
Prof. dr hab. in. Jarosaw Plichta
Dr Maria Zybura-Skrabalak
ADRES REDAKCJI:
00-050 Warszawa
ul. witokrzyska 14A
(wejcie od ul. witokrzyskiej
lub ul. Czackiego 3/5), V p. pok. 534
tel. 22-827-16-37
fax 22-336-12-65
ADRES KORESPONDENCYJNY:
MECHANIK, 00-950 Warszawa 1
skr. poczt. 309
e-mail: mechanik@wa.onet.pl
www.mechanik.media.pl
NAPDY I STEROWANIE
944 Uszkodzenia oysk i ich przyczyny. Cz. III. Przyczyny
przedeksploatacyjne i eksploatacyjne*
972 Sterowanie rozproszone na bazie magistrali CANbus w oczyszczarce
tucznia OT84 (REXROTH BOSCH GROUP)
NOWE TECHNOLOGIE
CAD/CAM
976 AERO 2011 konferencja firmy SIEMENS dla przemysu lotniczego
977 T. Rakowiecki, P. Skawiski, P. Siemiski: Wykorzystanie
parametrw szablonw systemu 3D CAD do generowania modeli
uzbie k stokowych*
980 Edgecam 2012R1. Innowacyjny system CAD. Cz. 2 (NICOM)
986 DelcamFeature CAM 2012 szybkie projektowanie obrbki w oparciu
o cechy detalu (DELCAM)
988 992 XVIII Konferencja Metody i rodki projektowania wspomaganego
komputerowo Baranw Sandomierski 12 14.10.2011*
RNE
970 Odchudzanie konstrukcji z EJOT (EJOT)
Z DZIAALNOCI CIRP
962 Przenona obrabiarka o rwnolegej strukturze kinematycznej*
M. Szafarczyk
WYDARZENIA
968
970
982
983
984
Z AOBNEJ KARTY
948
1028
1036
1036
* Artykuy recenzowane
Artykuy z nazw firmy (w nawiasie) promocyjne
Monthly magazine for engineers and technicians of machinery and production engineering industry. Organ of the Polish Society of Mechanical
Engineers and Technicians SIMP.
CONTENTS
INHALT
K.E. OCZO: Verbesserung der Nutzeigenschaften von Abspanwerkzeugen. Mechanik Nr 12/2011, S. 935. Entwicklungsrichtungen der Werkzeugbranche. Beispiele fur neue Entwicklungsrichtungen von Abspanwerkzeugen, prasentiert auf der 19. Weltmesse fur Werkzeugmaschinen und
Materialbearbeitung EMO 2011 in Hannover.
Bearbeitung von Kurbenwellenoffnungen mit mechatronischem Werkzeug MAPAL TOOLTRONIC (MAPAL). Mechanik Nr 12/2011, S. 950.
berlegierungen (WALTER).
Drehplatten fur Titanium-Legierungen und U
Mechanik Nr 12/2011, S. 952.
Crownloc Plus the most recent generation of drills with exchangeable crowns (SECO). Mechanik No 12/2011, p. 955.
Neuheiten bei Firma ISCAR auf der Messe EMO in Hannover (ISCAR).
Mechanik Nr 12/2011, S. 956.
Scanning systems. Part 2. Explained is scanning function of measuring machines Aberlink (OBERON 3D). Mechanik No 12/2011, p. 963.
K. CZECHOWSKI, I. WRONSKA: Nanostruktur-Oberflachen auf Abspanwerkzeugen. Mechanik Nr 12/2011, S. 964. Neue Konfigurationen
von Nanostruktur-Oberflachen, aufgetragen mit Bogenmethode PVD auf
Schneideklingen aus unterschiedlichen Werkzeugwerkstoffen. Angegeben wurden die Angeben der Bestandigkeitsversuche der Platten.
Zerstreute Steuerung auf der Basis von CAN-Bus in Schotter-Reinigungsmaschine OT84 (REXROTH Bosch Group). Mechanik
Nr 12/2011, S. 972.
T. RAKOWIECKI, P. SKAWISKI, P. SIEMISKI: Nutzung von Parameterschablonen des Systems 3D CAD fur die Generierung von Halbkegel Verzahnungsmodellen. Mechanik Nr 12/2011, S. 977. Dargestellt
wurde der Prozess der Bearbeitung von Parameterschablonen fur die
automatische Generierung von 3D-Modellen der Kegelradverzahung mit
Kreis-Bogen-Zahnlinie (Gleason-System). Die im 3D-Cad-System erzeugten Korpermodelle konnen im Prozess der Projektierung von Kegelgetrieben verwendet werden, u.a. fur die Zahnkontakt-Analyse oder die
Bestandigkeitsanalyse in MES-Systemen.
Edgecam 2012R1 Innovative CAM system. Part 2. (NICOM). Mechanik No 12/2011, p. 980.
CAM 2012 Delcam Feature. A fast method of planning of the machining process with reference to the component features (DELCAM).
Mechanik No 12/2011, p. 987.
XVII. Konferenz Methoden und Mittel fur computerunterstutzte Projekte. Mechanik Nr 12/2011, S. 988.
www.machine.pl
Jedyny w Polsce tak obszerny interaktywny branowy serwis informacyjny!
MIESICZNIK NAUKOWO-TECHNICZNY ORGAN STOWARZYSZENIA INYNIERW I TECHNIKW MECHANIKW POLSKICH ROK LXXXIV
Kierunki rozwoju brany narzdziowej. Przykady nowych rozwiza narzdzi skrawajcych prezentowane na
19. wiatowych Targach Obrabiarek i Obrbki Materiaw EMO 2011 w Hanowerze.
Tradycj wiatowych Targw Obrabiarek i Obrbki
Materiaw (EMO) stay si ju premierowe prezentacje
nowych obrabiarek, narzdzi czy urzdze, z ktrymi
poszczeglni wytwrcy wkraczaj na rynek. Na EMO
2011 rwnie eksponowano po raz pierwszy wiele wyrobw, w tym nowe rozwizania narzdzi skrawajcych
i osprztu z nimi zwizanego.
Innowacyjno rozwiza narzdzi skrawajcych dotyczy
przede wszystkim ich konstrukcji, makro- i mikrogeometrii
ostrzy, nakadanych powok, usytuowania i mocowania
wkadek ostrzowych czy doprowadzania cieczy chodzco-smarujcej. Do zilustrowania walorw uytkowych doskonalonych narzdzi wybrano przykady prezentowanych na
EMO nowoci, ktre pozwalaj rwnie zorientowa si
w lansowanych trendach rozwojowych tej brany. Zostay
one przedstawione w ukadzie firm, a nie problemw.
Firma Sandvik Coromant w bogatej ofercie narzdziowej zaprezentowaa frez limakowy o penym zarysie
CoroMill 176 (rys. 1) narzdzie nowego typu przeznaczone do ekonomicznego frezowania uzbie o moduach 4 6 mm. Z jego zastosowaniem wie si uzyskiwanie wysokiej produktywnoci dziki duej liczbie
skrawajcych wkadek ostrzowych, zwikszonej prdko-
Rys. 1. Frezy limakowe o penym zarysie CoroMill 176 firmy Sandvik Coromant: a) z otworem
z rowkiem wpustowym, b) ze zczem
Coromant Capto
przemysowych, cikich pojazdw czy energetyki wiatrowej. Stanowi one efektywn alternatyw wobec narzdzi
ze stali szybkotncej.
Frezy z wymiennymi wglikowymi czciami roboczymi
CoroMill 316 (rys. 2) zostay wykonane z uwzgldnieniem
uniwersalnej strategii bezpiecznego mocowania czci roboczej do czci chwytowej. Rozszerzaj one rodzin skadanych frezw palcowych o trzy nowe rozwizania dwuostrzowych wymiennych czci roboczych, a mianowicie:
cz robocz kulist (rys. 2a) przeznaczon do
profilowania, frezowania aluminium i obrbki wykoczeniowej,
cz robocz z promieniem naroa (rys. 2b) do
frezowania rowkw i wystpw, frezowania wgbnego
i skonego, zagbiania skonego i frezowania kieszeni,
cz robocz do fazowania krawdzi (rys. 2c), ktr
mona dostosowa do rnych ktw fazy i wzbogaci
o funkcj nawiercania wstpnego.
Nowe rozwizania frezw CoroMill 316 pozwoliy
zwikszy zakres gbokoci skrawania ap tego rodzaju
narzdzi do 0,8Dc.
Ponadto firma Sandvik Coromant eksponowaa
m.in. trzpieniowe frezy penowglikowe CoroMill Plura
936
MECHANIK NR 12/2011
w pobliu strefy skrawania, co jest uwarunkowane stycznym zamocowaniem wkadki ostrzowej. Narzdzia ISO
maj nastawialne, rurowe doprowadzenie chodziwa, ktre
jest wysuwalne do przodu w kierunku strefy skrawania
z naoonego na ostrze korpusu. Nastawienie rurki umoliwia jej usytuowanie w rnych kierunkach (wzdunym lub
poprzecznym). Podczas zmiany wkadki ostrzowej rurka
chowa si w korpusie, a po zaoeniu wkadki strumie
chodziwa automatycznie wysuwa rurk do waciwego
pooenia roboczego. Gwny strumie chodziwa od strony powierzchni natarcia ostrza (pod wir) jest wspierany
strumieniem od strony powierzchni przyoenia.
Firma Kennametal opracowaa nowe narzdzia
Beyond BLASTTM z wkadkami ostrzowymi pozwalajcymi na doprowadzanie chodziwa do ich wntrza i jego
wyprowadzanie bezporednio w miejscu skrawania,
w pobliu krawdzi skrawajcej (rys. 5). Podczas frezowania stopu Ti-6Al-4V stwierdzono, e chodziwo dostarczane pod cinieniem zalewowym 0,7 MPa umoliwia
zwikszenie trwaoci wkadek o 75% w porwnaniu
z wkadkami o tej samej geometrii chodzonymi konwencjonalnie.
Rys. 3. Frezy trzpieniowe CoroMill Plura zoptymalizowane do obrbki tytanu i jego stopw (Sandvik Coromant)
GGB Poland s ul. Wroclawska 37a, pok. 311s PL 30-011 Krakw s Tel.: +48 781 44 28 28 s poland@GGBearings.com
FPM INBEAR s ul. Waszyngtona 34/36, pok. 418 s PL 81-345 Gdynia s Tel.: +48 58 620 45 71 s Fax: +48 58 620 45 71 s inbear@inbear.pl
2010 GGB. All rights reserved.
938
MECHANIK NR 12/2011
no. Zarwno wkadki, jak i gniazda s dokadnie dostosowane do siebie, aby ochroni niewykorzystywane
krawdzie skrawajce przed uszkodzeniami. Poniewa
krawdzie wkadek s mikropolerowane, maj one wysok
trwao, a opatentowana obrbka kocowa, z zastosowaniem drobnoziarnistej powoki, redukuje tworzenie si
Rys. 7.
Tokarska
wkadka
ostrzowa
Beyond dla systemu
TM
Fix Perfect (Kennametal)
nia, przy czym wymiany gowiczki dokonuje si bezporednio w maszynie, bez wyjmowania narzdzia z wrzeciona.
Program produkcyjny systemu Minimaster Plus obejmuje liczne czci chwytowe (24 wersje o dugoci do 8D)
oraz gowiczki robocze w dwch rnych gatunkach materiaw narzdziowych z promieniami naroa w zakresie
0,4 3,1 mm i ze rednicami w przedziale 10 16 mm
(rys. 9).
Rys. 10. Wkadki ostrzowe TK1001 i TK2001 z trwaoci zwikszon dziki naniesionej powoce Duratomic (Seco)
MECHANIK NR 12/2011
939
940
MECHANIK NR 12/2011
i umoliwia dokadne pozycjonowanie. Istot nowego narzdzia frezarskiego jest swobodny klin mocujcy, sucy do utwierdzenia, zabierania i przenoszenia si kasety
(rys. 14). Minimalizuje on miejsce niezbdne do utwierdzenia kasety przy jednoczesnym stabilnym jej unieruchomieniu.
Rys. 16.
Przykady
frezw walcowo-czoowych Polymill z
wkadkami ostrzowymi PM15 mocowanymi systemem Sidelok
(Safety)
Firma Safety zaprezentowaa nowy frez walcowo-czoowy do naroy Polymill z precyzyjnie szlifowanymi wkadkami ostrzowymi PM15 mocowanymi innowacyjnym systemem Sidelok (rys. 15). Umoliwia on zamocowanie na
narzdziu nawet dwukrotnie wikszej liczby wkadek,
a tym samym doprowadzenie wikszej liczby ostrzy do
styku z materiaem obrabianym. Pozwala to na uzyskiwanie wysokiej wydajnoci w warunkach obrbki zgrubnej czy wykoczeniowej powierzchni z duymi posuwami,
a wic do usuwania duej objtoci wirw.
MECHANIK NR 12/2011
941
b)
2012
META
V
28 lutego 3 marca
Dsseldorf
Rys. 18. Narzdzia do efektywnej obrbki kompozytw wzmacnianych wknem wglowym: a) wierto MEGA-Drill-Composite-UDX,
b) frez OptiMill-Composite-Speed (Mapal)
www.metav.de
o.
z o.
Sp. alczak
g
in
W
ksult
88
Con trzelczy
e
s
5 47
s
S
5
e
8
a
2
zk
.M
d
A.S Agnies ka 1/57 Polan : +48 2
x
Ms. azachs szawa 90 Fa
l
r
ul. K 99 Wa 855 24 esse.p
9
m
2
2
02
as
+48
ro@
Tel: ail: biu
E-M
942
MECHANIK NR 12/2011
W programie produkcyjnym firmy TRUMPF coraz wikszy udzia maj wycinarki 2D z laserami typu Fiber.
W tych maszynach stosowane s rezonatory na ciele
staym TruDisk o doskonaej jakoci wizki, niezbdnej do
szybkiego cicia z zachowaniem bardzo dobrej jakoci.
Zakres mocy rezonatorw wynosi 2000 6000 W. Obecnie firma Trumpf oferuje nastpujce maszyny:
jednogowicow maszyn TruLaser 5030 Fiber z laserem TruDisk 3001 lub 5001,
dwugowicow maszyn TruLaser 7040 Fiber z laserem TruDisk 6001, z podziaem wizki na dwie gowice,
maszyn typu kombi Trumatic 3000 Fiber z laserem
TruDisk 3001 oraz gowic do wykrawania mechanicznego.
Rys. 1.TruLaser 2025 z laserem TruCoax oraz systemami automatycznego zaadunku i rozadunku blach
MECHANIK NR 12/2011
943
b)
W przypadku procesu cicia stali stopowej azotem zaobserwowano bardzo wyrane rnice w prdkoci cicia
blach o gruboci do ok. 4 mm na korzy lasera Fiber
(rys. 5b). Wzrost prdkoci cicia do 300% oznacza, e
w cigu godziny jestemy w stanie wyci trzykrotnie
wicej elementw na urzdzeniu z laserem typu Fiber ni
na urzdzeniu z laserem CO2. Przy gruboci powyej
4 mm laser CO2 jest szybszy, a przy tym zapewnia lepsz
jako cicia. Naley pamita, e koszty zwizane z prac maszyny (inwestycyjne, gazw i energii, obsugi) stanowi ok. 50% kosztw cakowitych. W zwizku z tym,
zwikszajc wydajno procesu cicia, rozkadamy koszty
zwizane z prac maszyny na wiksz liczb elementw.
Koszty materiau pozostaj bez zmian.
Wybr rda promieniowania laserowego do maszyny
przeznaczonej do cicia laserowego powinien by uwarunkowany zakresem planowanego jej wykorzystania. Jeeli planowane jest cicie przede wszystkim blach ze stali
nierdzewnej o gruboci do ok. 4 mm lub metali kolorowych (mied, mosidz), korzystnym rozwizaniem bdzie
zastosowanie jako rda promieniowania laserowego
lasera typu Fiber. W przypadku cicia blach grubych
lub produkcji zmiennej, co do gruboci i rodzaju citego
materiau, wyposaenie maszyny do cicia laserowego
w rezonator gazowy CO2 wydaje si rozwizaniem korzystniejszym. Maszyna z rezonatorem typu Fiber moe by
doskonaym uzupenieniem ju istniejcego stanowiska
do cicia laserowego z laserem CO2.
TRUMPF POLSKA
Spka z ograniczon odpowiedzialnoci Sp. K.
944
MECHANIK NR 12/2011
Niewsposiowo statyczna
Niewsposiowo statyczna
powszechna przyczyna przegrzania
i/lub przedwczesnego uszczenia
wystpuje, gdy ma miejsce jedna
z nastpujcych sytuacji:
piercie wewntrzny jest dosunity do wystpu oporowego na
wale, ktry nie jest prostopady
wzgldem gniazda oyska;
piercie zewntrzny jest dosunity do wystpu oporowego w oprawie, ktry nie jest prostopady wzgldem otworu oprawy;
otwory dwch opraw nie s
wsposiowe;
piercie oyska nie zosta
prawidowo dosunity do wystpu
oporowego i jest zamontowany
w niewaciwej pozycji w swoim
gniedzie;
piercie zewntrzny oyska
swobodnego jest zakleszczony w
swoim gniedzie.
oyska wahliwe nie s w stanie
skompensowa wszystkich bdw
niewsposiowoci (np. gdy wirujcy
piercie wewntrzny oyska wahliwego nie jest prostopady wzgldem swojego gniazda na wale,
bdzie si on chybota, wykonujc
ruch obrotowy). Moe to spowodowa problemy ze smarowaniem
oraz przedwczesne zuycie i/lub
szybkie zmczenie materiau zapocztkowane na powierzchni.
oyska kulkowe wzdune mog
wykazywa lady wczesnego zuycia zmczeniowego, gdy zostan
zamontowane na powierzchniach
osadzenia, ktre nie s prostopade
do wau. W takich przypadkach jedynie jeden may odcinek (uk) nieruchomego piercienia przenosi cae obcienie. Gdy wirujcy piercie oyska kulkowego wzdunego
jest zamontowany na nieprostopadym wystpie wau, bdzie si on
chybota, wykonujc ruch obrotowy.
Chwiejcy si, wirujcy piercie
spowoduje obcienie jedynie maej czci nieruchomego piercienia
i dojdzie do przedwczesnego zmczenia materiau.
Rys. 1
Rys. 2
Rys. 3
MECHANIK NR 12/2011
945
obcie, kiedy nie pracuje. Poniewa obcienie udarowe jest obcieniem osiowym, na piercieniach
mona znale wgniecenia przesunite wzdunie wzgldem rodka
oyska. Odlego midzy wgnieceniami jest taka sama jak rozmieszczenie elementw tocznych.
Uszkodzenie piercienia wewntrznego dwurzdowego oyska kulkowego skonego pokazano na
rys. 4. W tym przypadku sia montaowa bya przyoona przez piercie zewntrzny. Powstajce odksztacenia trwae maj posta rwnomiernie rozmieszczonych wgniece, ktrych pooenie odpowiada
odlegociom midzy kulkami.
Rys. 4
Rys. 5 pokazuje wynikowe uszkodzenie oyska kulkowego zwykego, ktre pracowao przez pewien
czas.
czas montau. W przypadku wikszych oysk powinna by stosowana tuleja montaowa (rys. 8).
Rys. 6
Rys. 7
Rys. 5
Mona unikn takiego uszkodzenia. W tym celu naley dobrze nasmarowa wszystkie elementy i obraca piercie wewntrzny pod-
Rys. 8
Rys. 9
946
MECHANIK NR 12/2011
Uszkodzenia w transporcie
i podczas magazynowania
Do uszkodze kojarzonych zazwyczaj z transportem nale prawdziwe odciski Brinella (przecienie)
spowodowane obcieniami udarowymi lub faszywe odciski Brinella
wywoane drganiami.
Rys. 10
w odlegociach odpowiadajcych
rozstawowi elementw tocznych. Jednake, poniewa s one wywoane drganiami, lady po szlifowaniu
znikny (rys. 11). Faszywe odciski
Brinella rwnie prowadz do wzrostu poziomu haasu i drga zalenie
od stopnia uszkodzenia oyska.
Rys. 12
MECHANIK NR 12/2011
947
Spawanie laserowe
najnowsza technologia Schunk !
Spawanie laserowe otwiera nowe moliwoci w zakresie precyzyjnych i wymagajcych zada spawalniczych. Firma SCHUNK GmbH & Co KG jest przedsibiorstwem
dcym do innowacyjnoci. W 2009 r. powoano wic firm-crk SCHUNK Lasertechnik GmbH. Zatrudnienie najwyszej klasy specjalistw z dziedziny aplikacji laserowych
zaowocowao skonstruowaniem i budow sterowanej numerycznie obrabiarki laserowej PSM 400. Poczenie nowoczesnej techniki laserowej, innowacyjnych komponentw oraz przyszociowej technologii programowania i sterowania wytyczyo nowe
standardy efektywnoci spawania laserowego.
Zautomatyzowana obrabiarka laserowa PSM 400 umoliwia optymalne dostosowanie procesu spawania do
parametrw materiaw. Podczas, gdy wikszo dostpnych na rynku laserw Nd:YAG umoliwia osignicie
impulsu lasera o dugoci 20 60 ms, to w przypadku
PSM 400 wynosi on do 100 ms. Jest to szczeglnie
istotne przy obrbce takich kruchych materiaw, jak odlewy, stale wysokowglowe czy nadstopy. Dugi impuls
laserowy znacznie polepsza wwczas wynik spawania
i minimalizuje konieczno obrbki wykoczeniowej. Przemylana, moduowa konstrukcja maszyny umoliwia precyzyjn obrbk przedmiotw rnych wielkoci, od niewielkich i precyzyjnych a po due, kilkutonowe elementy.
Do najwaniejszych korzyci impulsowego spawania
laserowego zalicza si:
szerokie moliwoci czenia wymagajcych maRys. 2. Obrabiarka laserowa PSM firmy SCHUNK jest wyposaona w laser
teriaw i ich kombinacji, oferowane przez nowoczesimpulsowy Nd:YAG
ne lasery impulsowe Nd:YAG;
bardzo du moc i bardzo krtki czas trwania
impulsu, w zwizku z czym:
rdo ciepa jest skoncentrowane, co powoduje
powstanie wskiej strefy przetopu spawane
przedmioty mog by wykonywane na gotowo, a po spawaniu nie jest wymagana dodatkowa obrbka mechaniczna;
stopienie stykajcych si powierzchni w krtkim
Rys. 4. Wspaniay rezultat: wykonana
czasie i przy minimalnym oddziaywaniu cieplnym
ze stopu niklu opatka turbiny naprana czone elementy zapobiega odksztacaniu
wiona przy uyciu PSM 400
si obrabianych przedmiotw i uszkodzeniu
ich powierzchni;
stabilno promienia laserowego zapewniajca bardzo dobr powtarzalno spawania:
precyzyjne dozowanie i modulacja impulsu, dostosowane do parametrw materiau, pozwalaj
na uniknicie powstawania szczelin i pkni
w jego strukturze oraz uzyskanie wysokiej jaRys. 6. Moduowa budowa maszyny
koci spoiny;
wyposaonej w laser Nd:YAG umoliwia precyzyjn obrbk przedmio wewntrz spoiny nie powstaj pory, dziki czemu
tw obrabianych rnych wielkoci,
materia mona szlifowa, frezowa czy drod niewielkich i precyzyjnych a po
y, bez obawy o pojawienie si wad spoiny.
due, kilkutonowe elementy
Firma SCHUNK Intec Sp. z o.o. yczy Pastwu pogodnych i wesoych wit Boego Narodzenia
oraz Szczliwego Nowego Roku 2012.
Schunk GmbH Co. KG
POLSKI ODDZIA:
Profesor
Jan Marian
Kaczmarek
1920 2011
MECHANIK NR 12/2011
949
950
MECHANIK NR 12/2011
www.kraas-lachmann.com
ODPORNIEJ,
TWARDZIEJ,
OSTRZEJ!
Tigertec Silver tak nazywa si nowy cud wydajnoci Waltera do frezowania stali i eliwa. Wyjtkowo
odporny, wyjatkowo twardy, wyjtkowo wytrzymay.
W praktyce powoduje wzrost wydajnoci do 100 %.
Rozpoznaje stopie zuycia, ma gadkie powierzchnie
odprowadzajce wiry i super ostre krawdzie tnce
dla uzyskania najlepszej jakoci obrabianej powierzchni. Zapewnij sobie now si produkcji!
Obrbka skrawaniem to przeszo,
dzisiaj jest Tigertec Silver.
952
MECHANIK NR 12/2011
a)
c)
b)
d)
Wymagania
Wytrzymao, N/mm2
Temperatura, F; C
Przy obrbce stopw tytanu dochodzi do obkowego zuycia ciernego wskutek dyfuzji. Czsteczki wglika spiekanego wdruj do wira, a pracujca strefa pytki skrawajcej
jest wymywana i ulega osabieniu. Bardzo twarde naskrki
kunicze oraz dua wytrzymao zwikszaj niebezpieczestwo wykruszenia i deformacji plastycznej ostrza. Dochodzi
do tego rwnie niski modu sprystoci wzdunej materiau, ktry sprzyja skonnoci do drga. W poczeniu z narostem jeszcze szybciej dochodzi do wykruszania si krawdzi
skrawajcej (rys. 2a, b).
Wszystkie te zjawiska wzmagaj si wraz ze wzrostem
stopnia udziau fazy w stopach. Podczas gdy szeroko
rozpowszechniony materia Ti6Al4V, ktry zawiera zarwno
udziay , jak i , jest ju do trudny do obrbki, to nowy materia Ti-5553, bdcy czystym stopem , okazuje si
Rys. 2. Przykady zuycia ciernego. Najbardziej uciliwymi objawami zuycia ciernego przy skrawaniu stopw tytanu s obki
wycierane przez spywajce wiry oraz wyszczerbienia (a,b). Natomiast w przypadku nadstopw najwiksze problemy sprawiaj uderzenia wirw i karby wlotowe (c,d)
MECHANIK NR 12/2011
953
Przyporzdkowanie materiaw jest rozpoznawane po literach: T (stopy tytanu) oraz S (nadstopy). Litery F, M i R
oznaczaj rodzaj obrbki: wykoczeniowa, redniodokadna
i zgrubna (Finishing, Medium, Roughing). N oznacza geometri ujemn. Nazwa rodziny pytek SkytecTM wskazuje na
gwn dziedzin zastosowania: technik lotnicz i kosmiczn. Tam, gdzie s stopy tytanu, mona najczciej znale
take nadstopy; w turbinach samolotowych spotykaj si
obie podgrupy ISO-S (rys. 4). Zimna cz tych agregatw
skada si w przewaajcym stopniu z takich stopw, jak
Ti6AlV4, a gorca cz wykonana jest z materiaw aroodpornych, typu Inconel 718. Uwaamy siebie za oferenta
kompleksowego, stwierdza Gerd Kussmaul, dlatego naszym
celem jest zawsze oferowanie kompletnych rozwiza dla
danego obszaru zastosowa. W przypadku turbin samolotowych zrealizowalimy to konsekwentnie za pomoc naszych
specjalnych geometrii.
Strona zimna
(stopy tytanu)
geometria Walter SkytecTM
NFT, NMT, NRT
Strona gorca
(nadstopy)
geometria Walter Turn
NMS, NRS
Geometria C: NFT
Kt 80
Obrbka wykoczeniowa NFT
Rys. 5. Pytki skrawajce SkytecTM, geometria C: NFT, NRT. Obrbka zgrubna i wykoczeniowa za pomoc pytek skrawajcych
SkytecTM o geometrii C. Naronik 100 ma geometri do skrawania
zgrubnego NRT, a naronik 80 geometri do skrawania wykoczeniowego NFT
Pytki NRT przewidziane do obrbki zgrubnej zdobywaj uznanie dziki szczeglnie stabilnej budowie z szerok faz stanowic skuteczny rodek do powstrzymywania
obkowego zuycia ciernego. Pytki przeznaczone do obrbki redniodokadnej dysponuj oprcz stabilnego ostrza take wygit krawdzi skrawajc, ktra pozwala
na redukcj si skrawania. Dlatego nadaj si one szczeglnie do obrbki niestabilnych elementw konstrukcyjnych lub
do obrbki wewntrznej. Pytki do obrbki wykoczeniowej
NFT zostay za pomoc ostrego ostrza oszlifowanego na
caym obwodzie zoptymalizowane do obrbki bardzo
dokadnej.
Pytki skrawajce do obrbki stopw tytanu nie maj powoki. Ma to zwizek z duymi napreniami wywoywanymi
przez specyficzne dla tych materiaw obkowe zuycie
cierne. W takich przypadkach powoki nie daj adnych
korzyci, dlatego dla wikszoci zastosowa zalecamy materia WS10 bez powoki.
Charakterystyczn waciwoci pytek skrawajcych do
obrbki nadstopw jest ostra makrogeometria. Stabilno
ostrza zapewnia pozytywowa fazka ochronna (pozytywowy
cin powierzchni natarcia). Pozytywowe uksztatowanie krawdzi tncej oraz powoka z tlenku aluminium typu PVD
daj odczuwaln popraw trwaoci. Firma z Tubingen,
specjalizujca si w narzdziach z wglikw spiekanych,
oferuje dla obu geometrii materiay skrawajce WSM10
i WSM20. Poniewa tlenek aluminium jest nanoszony metod PVD (tzn. przy stosunkowo niskich temperaturach),
pytki te maj bardzo du plastyczno. Warstwa tlenku
aluminium peni funkcj bardzo skutecznej ochrony przed
przegrzaniem.
Dokadne uksztatowanie fazki ochronnej wynika z zadziwiajco niewielkich wartoci posuwu, moliwych przy skrawaniu tych materiaw. W przeciwiestwie do wskich zwijaczy wira w serii do obrbki tytanu, geometrie NRS i NMS
pozostawiaj wystarczajco duo przestrzeni na tworzenie
si wira. Dzieje si tak poniewa wskutek silnego odksztacenia wir nadstopu staje si bardzo sztywny, co grozi
zniszczeniem ostrza w krtkim czasie. Geometria NRS ma,
954
MECHANIK NR 12/2011
w zwizku z wiksz gbokoci skrawania, szersze zagbienie do odprowadzania wira, a geometria NMS
nieco wsze.
W dziedzinie nadstopw radzimy sobie za pomoc dwch
rnych geometrii: do obrbki zgrubnej i do obrbki redniodokadnej, podkrela wynalazca. Wprowadzenie trzeciej geometrii zaprojektowanej zgodnie z t zasad na potrzeby
obrbki wykoczeniowej ma niewielki sens. Fazka ochronna
musiaaby wwczas mie bardzo mae wymiary, wskutek
czego uzyskalibymy rozwizanie, ktre jest ju zapewnione
przez geometri SkytecTM NFT. Wany wniosek dla uytkownikw: geometria NFT do obrbki wykoczeniowej stopw tytanu nadaje si rwnie do obrbki wykoczeniowej
nadstopw.
Przykady zastosowania
O tym, e opaca si stosowa zoptymalizowane pytki
skrawajce, przekonuje jeden z przykadw zastosowania.
Do obrbki zgrubnej kaduba turbiny o rednicy 1,8 m wykonanego ze stopu Ti6Al4V pewien producent zastosowa
najpierw geometri, ktra jest powszechnie uywana take
do obrbki materiaw z grupy ISO-M; materia skrawajcy
zosta ju dostosowany do stopw tytanu. Do obrbki wymagane byy jednak trzy krawdzie skrawajce, wskutek
czego musia dwukrotnie przerywa proces. Przy zastosowaniu nowej geometrii SkytecTM NRT i materiau skrawajcego WS10 osign on, przy identycznych parametrach
skrawania (vc = 55 m/min, f = 0,4 mm/obr, ap = 2,3 mm), docelow trwao wystarczajc dla jednego elementu konstrukcyjnego oraz krtkie wiry podczas caego procesu.
Inny producent mia za zadanie wytoczenie z materiau
Inconel 625 (200 HB, ok. 900 N/mm2) tarczy o rednicy
230 mm do agregatu stosowanego w przemyle chemicznym. Osoby odpowiedzialne za produkcj porwnay oferowane przez firm Walter pytki skrawajce z materiau
WSM10 o geometrii NMS z uniwersalnymi pytkami skrawajcymi innych wytwrcw, zalecanymi dla materiaw z grup
ISO-M i ISO-S. Parametry skrawajce podczas testu byy
niezmienne (vc = 50 m/min, f = 0,2 mm/obr, ap = 3 mm). Podczas gdy oba rozwizania kompromisowe osigny kres
trwaoci po ok. 18 min wskutek powstania karbw wlotowych i wykrusze ostrza na pytkach firmy Walter o zoptymalizowanej geometrii NMS karb wlotowy pojawi si dopiero po 33 min. Przewaga pytek skrawajcych firmy Walter
w liczbie wykonanych sztuk wyniosa 11 do 6. A wic opaca si stosowa zoptymalizowane pytki skrawajce firmy
Walter.
Materiay ISO-S
Stopy tytanu s w ok. 80% stosowane w przemyle
lotniczym i kosmicznym. S rwnie stosowane w technice medycznej, w przemyle chemicznym oraz petrochemicznym. W zalenoci od struktury rozrnia si stopy
(Ti13V11Cr3Al), stopy + (Ti6Al4V) oraz stopy (Ti-5553,
titan triple five three).
Nadstopy dziel si na stopy na bazie niklu (Inconel,
Waspaloy...), stopy na bazie kobaltu (Corodur, Jetalloy
209...) oraz stanowice rzadziej stosowan grup stopy na
bazie elaza (Incoloy 800, Jethete M-152...), ktre s czciowo podobne do stali. Oprcz przemysu lotniczego i kosmicznego, ktre stosuj nadstopy do wytwarzania napdw,
istniej take inne, wane brane o duym zapotrzebowaniu
na materiay aroodporne, np. przemys chemiczny i petrochemiczny, energetyka, a w pewnym zakresie take brana
samochodowa, ktra stosuje takie materiay na elementy
turbosprarek i zaworw.
Szczecin
0698 917 170
Elblg
0606 932 300
Gdask
694 438 690
Pozna
0602 294 972
Rzeszw
0604 524 010
Kielce
0694 438 686
GAMAD Andrychw
Tel. 033 875 26 69
ProNaRS Warszawa
Tel. 022 639 91 72
Racibrz
0604 524 013
Czstochowa
0602 439 554
INTERMECH Biaystok
Tel. 085 732 74 17
NAR-POL Lublin
Tel. 081 441 03 45
Opole
0600 814 023
Katowice
0693 333 606
TOMBUD Krotoszyn
Tel. 062 725 39 60
MM-TOOLS Toru
Tel. 056 623 22 42
Wrocaw
0608 305 604
0607 820 858
Warszawa
0604 524 012
AUTORYZOWANI DYSTRYBUTORZY:
PH BOLERO Opole
Tel. 077 441 64 50
MECHANIK NR 12/2011
955
Crownloc Plus
najnowsza generacja wierte z wymiennymi kocwkami
Nowe geometrie, powoka oraz system mocowania wierte
Crownloc Plus poprawiaj ewakuacj wirw oraz odporno
na zuycie przy obrbce szerokiego asortymentu materiaw.
Wierta te nie wymagaj regeneracji ani ponownego ustawiania.
W odpowiedzi na cigle rosnce wymagania klientw dotyczce
wydajnoci i niezawodnoci w operacjach wiertarskich, firma Seco
wprowadzia na rynek Crownloc Plus wierto z wymiennymi
kocwkami. Nowe narzdzie oferuje doskona jako otworw
oraz znacznie lepsz produktywno.
Kocwka wierta Crownloc Plus moe by w szybki i atwy sposb wymieniona. Wystarczy
wykona 1/4 obrotu i narzdzie jest gotowe do pracy. Nie wymaga ponownego ustawiania ani
przeostrzania.
Istotn zalet nowego wierta Crownloc Plus jest wyjtkowa odporno na wysok temperatur
oraz zuycie kocwki. Osignlimy to dziki ulepszonej powoce TiAlN oraz precyzyjnie
zaprojektowanej geometrii P. Szeroki program przeprowadzonych testw pokaza, e wymienna
kocwka wierta Crownloc Plus charakteryzuje si bardzo du odpornoci na zuycie,
w porwnaniu z tego typu narzdziami gwnych konkurentw. Dziki temu redukujemy liczb
wymian kosztownych narzdzi. Geometria P moe by stosowana do wikszoci operacji
wiertarskich, co powoduje e nie potrzeba duej liczby rnych wierte. Przeprowadzone testy
wykazay, i wierto Cownloc Plus ma bardzo dobre wasnoci samocentrujce i jest w stanie
wykona otwr w klasie IT9 na caej dugoci.
Inn zalet prezentowanego rozwizania s mocniej polerowane powierzchnie rowkw wirowych korpusu. Dziki temu wiry s lepiej ewakuowane z otworu i minimalizuje si ryzyko ich
zakleszczenia. Poczenie pomidzy korpusem wierta oraz kocwk zostao zaprojektowane
w celu osignicia maksymalnej niezawodnoci oraz dokadnoci mocowania. Elastyczny, stalowy
korpus wierta Crownloc Plus umoliwia stosowanie go zarwno w narzdziach obrotowych,
jak i nieobrotowych.
O Seco Tools
Seco Tools to wiodcy producent wysoko wydajnych narzdzi do obrbki skrawaniem. Program narzdzi Seco obejmuje
kompletny asortyment oprawek i pytek do toczenia, frezowania, wykonywania otworw, rozwiercania i wytaczania oraz
peny asortyment systemw mocujcych. Nasza oferta to
ponad 23 000 standardowych pozycji. Seco jest dostawc
kompletnych rozwiza w zakresie obrbki skrawaniem oraz
wyposaenia obrabiarek od wrzeciona po krawd skrawajc.
Centrala firmy mieci si w miejscowoci Fagersta w Szwecji; przedstawicielstwa znajduj si w ponad 50 krajach. Od
1989 r. firma jest notowana na szwedzkiej giedzie.
W przypadku pyta prosimy o kontakt z biurem Seco Tools (Poland) w Warszawie lub lokalnym
przedstawicielem firmy. Lista przedstawicieli dostpna na www.secotools.com/pl
956
MECHANIK NR 12/2011
MECHANIK NR 12/2011
957
958
MECHANIK NR 12/2011
si problemem zastosowania do tego celu techniki wsprzdnociowej. Biorc pod uwag dynamiczny rozwj tej
dziedziny metrologii mona przypuszcza, e pomiar za
pomoc wsprzdnociowych maszyn pomiarowych bdzie w przyszoci jedn z wiodcych metod oceny odchyki kulistoci, a take innych odchyek ksztatu. Obecnie wsprzdnociowe maszyny pomiarowe nie oferuj
jednak dokadnoci pomiaru zadowalajcej producentw
precyzyjnych czci maszyn (np. w przemyle oyskowym).
Spord innych, opisanych w literaturze, metod pomiaru elementw kulistych, oryginalnoci wyrnia si
koncepcja opisana w pracy [2]. Opiera si ona na wykorzystaniu tzw. metody trjpunktowej. Koncepcja ta charakteryzuje si tym, e elementem geometrycznym,
wzgldem ktrego dokonywana jest rejestracja sygnau
pomiarowego nie jest o wrzeciona przyrzdu, lecz sama powierzchnia mierzonego elementu. Jej zalet jest
to, e na mierzony sygna nie wpywaj bdy wrzeciona.
Najpowaniejsz wad jest za fakt, e niezalenie od
przyjtego wzajemnego rozmieszczenia punktw podparcia przedmiotu oraz czujnika pomiarowego, pewne
skadowe harmoniczne nie zostan wykryte przez ukad
pomiarowy.
Inn, intensywnie badan koncepcj pomiaru elementw kulistych s metody optyczne [3]. Wci relatywnie
niewielka dokadno tych metod powoduje jednak, e nie
mog by one stosowane w dokadnych pomiarach odchyek kulistoci czci maszyn.
Oprcz prac nad metodami pomiaru odchyek kulistoci, w wielu orodkach naukowo-badawczych prowadzone s badania nad metodami ich oceny. Zazwyczaj
w ocenie odchyek kulistoci stosuje si metodologi
podobn do stosowanej przy pomiarach odchyek okrgoci, przy czym elementy i parametry dwuwymiarowe
w przypadku pomiaru okrgoci zastpowane s trjwymiarowymi przy pomiarze kulistoci. Np. jeli elementem odniesienia w przypadku pomiaru odchyki okrgoci
s okrgi minimalnej strefy, to dla pomiaru odchyki kulistoci bd to sfery minimalnej strefy [4].
Badania na temat oceny odchyek kulistoci obejmuj
m.in. obliczanie rnego rodzaju elementw odniesienia na podstawie danych pomiarowych. Stosowane s
przy tym rnorakie podejcia. Do czsto s to metody numeryczne, szczeglnie w odniesieniu do danych
pomiarowych uzyskanych ze wsprzdnociowych maszyn pomiarowych [4, 5]. Inn metod oceny obliczania
elementw odniesienia w przypadku pomiarw kulistoci jest zastosowanie technik geometrii obliczeniowej.
Wykorzystuj one najczciej tzw. diagramy Woronoja
[6, 7].
W literaturze opisywana jest take metoda oceny odchyek kulistoci z wykorzystaniem teorii minimum energii
potencjalnej [8] oraz analizy parametrw statystycznych [1].
MECHANIK NR 12/2011
959
Rys. 1. Preferowana
strategia pomiaru kuli
(3)
960
MECHANIK NR 12/2011
Zaleno umoliwiajc obliczenie parametrw sfery odniesienia metod najmniejszych kwadratw mona zapisa w postaci:
(4)
(8)
gdzie:
(5)
Dziki powyszym zalenociom mona dowolnie modelowa odchyki ksztatu powierzchni kulistej.
Obliczanie parametrw sfery odniesienia. W celu
rozwizania zagadnienia obliczania parametrw sfery odniesienia przyjty zosta ukad wsprzdnych kartezjaskich XYZ o pocztku w punkcie 0. Pocztek ukadu
stanowi jednoczenie rodek nominalnej sfery (rys. 2).
Poniewa do pomiaru kuli zastosowano metod promieniow, mona przyj, e ukad XYZ jest zaczepiony
na stole pomiarowym, a paszczyzna XY tego ukadu
pokrywa si z paszczyzn, w ktrej bd wykonywane
kolejne pomiary zarysw okrgoci. Pooenie dowolnego punktu kuli moe by opisane za pomoc wsprzdnych kartezjaskich X, Y oraz Z. Jednak w rozwaanym przypadku wygodniejsze bdzie stosowanie
wsprzdnych sferycznych R, , , przy czym 0, >
i 0, 2 > . Wsprzdna R jest oczywicie odlegoci
danego punktu od pocztku ukadu wsprzdnych, to
kt midzy osi Z i prost przechodzc przez dany
punkt i pocztek ukadu, natomiast jest ktem midzy
rzutem punktu na paszczyzn XY i osi X.
W celu obliczenia odchyek ksztatu mierzonej powierzchni niezbdne jest okrelenie parametrw tzw. sfery
odniesienia. Zakadajc, e promie analizowanej powierzchni sferycznej jest znacznie wikszy ni wsprzdne
pooenia jej rodka ex, ey, ez, rwnanie tej powierzchni
mona zapisa nastpujco:
Minimalizujc wskanik (8) wzgldem skadowych wektora p uzyskuje si rwnanie umoliwiajce obliczenie
parametrw sfery odniesienia:
(9)
(6)
Biorc pod uwag rwnanie (6), odlego r dowolnego punktu na sferze R od sfery odniesienia Rref wynosi:
(7)
Wyniki pomiarw mona pogrupowa w sposb nastpujcy: {(R1, 1, 1), (R2, 2, 2), ..., (RM, M, M)},
gdzie M jest liczb wszystkich punktw pomiarowych.
Rys. 3. Powierzchnia
sferyczna wygenerowana do bada symulacyjnych
MECHANIK NR 12/2011
961
Porwnujc zalenoci (6 8) z rwnaniem (10) wida, e powierzchni odniesienia bdzie sfera o promieniu R0 =5 oraz o wsprzdnych rodka ex = 1, ex =
= 1, ez = 2. Zatem, procedura obliczania parametrw
sfery odniesienia dla powierzchni opisanej rwnaniem
(10) powinna da wyniki zblione do nastpujcych:
pT = [5 1 1 2].
Obliczenia parametrw sfery odniesienia przeprowadzono zgodnie z najprostsz strategi pomiarow, czyli jako
pomiar w trzech wzajemnie prostopadych przekrojach kuli.
Uyto przy tym zalenoci przedstawionych w poprzednim
podpunkcie. Uzyskano ostatecznie nastpujce wyniki:
962
MECHANIK NR 12/2011
krokowe. Badanie dokadnoci pozycjonowania w 125 punktach przestrzeni roboczej wykazao w 90% przypadkw bd
poniej 0,045 mm, a maksymalny bd wynosi 0,075 mm.
W celu okrelenia powiza midzy ukadem wsprzdnych obrabiarki a ukadem wsprzdnych przedmiotu obrabianego zastosowano przyrzd kalibrujcy (rys. 2a). Pyta
przyrzdu bya bazowana na przedmiocie obrabianym. Pomidzy pyt a ruchom platform obrabiarki znajdoway si
trzy czujniki dugoci, zakoczone z obu stron przegubami
kulistymi.
a)
b)
ruchoma
platforma
przesunicie
narzdzia
wrzeciono
noga
obrabiarki
narzdzie
ukad
wsprzdnych
obrabiarki
ukad
wsprzdnych
przedmiotu
stopa obrabiarki
Rys. 1. Struktura obrabiarki (a) i powizania midzy ukadami wsprzdnych obrabiarki i przedmiotem obrabianym (b)
Podczas tegorocznej konferencji CIRP przedstawiono bardziej uniwersalne rozwizanie przenonej obrabiarki o rwnolegej strukturze kinematycznej. Obrabiarka ma sze
ng o sterowanych dugociach (heksapod). Nogi opieraj
si o trzy stopy mocowane magnetycznie do ferromagnetycznego obiektu [1]. O rozszerzeniu zastosowa wspdecyduje ustawienie obrabiarki na paszczynie bazowej
powierzchni, do ktrej mocowane s stopy obrabiarki moe
by np. pochylona lub wypuka. Aby podkreli t cech,
autorzy nazwali proponowane rozwizanie FreeHex. Zasad
budowy przenonej obrabiarki pokazano na rys.1. W artykule
podane s metody: okrelania ukadu wsprzdnych, w ktrym przebiega sterowanie NC, kalibracji w stosunku do
ukadu wsprzdnych przedmiotu obrabianego i wyznaczania dozwolonego obszaru ruchw narzdzia. Prace badawcze byy finansowane przez oddzia okrtowy firmy Rolls-Royce.
Przy budowie prototypu przyjto nastpujce zaoenia,
sformuowane pod ktem potrzeb reperacji obiektw okrtowych i nuklearnych:
maksymalne wymiary 0,35 0,35 0,35 m, a masa 7 kg;
sterowanie CNC w 6 osiach;
prdko posuww 20 30 mm/s, a prdko obrotowa
wrzeciona 35 000 obr/min;
maksymalne obcienia: 40 N w paszczynie X-Y,
a moment na wrzecionie 0,15 Nm;
odporno na trudne warunki otoczenia (kurz, drgania).
Prototyp zosta pokazany na rys. 2. Do sterowania dugoci ng zastosowano przekadnie rubowe toczne i silniki
Moliwoci obrbkowe przedstawiono na trzech przykadach. Frezowano narzdziem o rednicy 6 mm rne materiay na sucho, gdy usuwanie cieczy smarujco-chodzcych w przypadku przenonej obrabiarki byoby zbyt kopotliwe. Obrbka przedmiotu przeznaczonego do testowania dokadnoci centrw obrbkowych (rys. 3a) wykazaa
bd okrgoci 0,080 mm i bd dugoci 0,060 mm. Szczeglnie interesujce byo frezowanie otworw gwintowanych
M8 (rys. 3b). Gwintowanie typowym narzdziem (gwintownikiem) wymagaoby znacznie wikszego momentu obrotowego.
MECHANIK NR 12/2011
963
Systemy do skanowania
Cz. 2
OFERTA FIRMY OBERON 3D L. PIETRZAK i WSPLNICY SPKA JAWNA
Firma OBERON 3D L. Pietrzak i Wsplnicy Sp. J. ma bogat ofert urzdze, ktre umoliwiaj wykonywanie
skaningu. S to wsprzdnociowe ramiona pomiarowe CimCore, wsprzdnociowe maszyny pomiarowe Aberlink,
system Opti-Scan 3D InspecVISION.
Firma OBERON 3D zapewnia pene wsparcie techniczne, od etapu doradztwa przy konfiguracji optymalnego dla
uytkownika systemu skaningu po etap szkole i posprzedaowej obsugi serwisowej.
W drugiej czci artykuu opisujemy skaning na maszynach pomiarowych Aberlink.
Firma OBERON 3D jest autoryzowanym przedstawicielem angielskiej firmy Delcam w zakresie programu
Delcam PowerINSPECT. Posiadamy polsk wersj jzykow programu naszego autorstwa. Mamy wieloletnie
dowiadczenie w praktycznym zastosowaniu i zapewniamy pene, profesjonalne wsparcie w zakresie jego uytkowania i wiedzy metrologicznej.
Wicej informacji na temat oprogramowania Delcam
PowerINSPECT oraz maszyn pomiarowych Aberlink
znajd Pastwo na naszej stronie internetowej. Zapraszamy serdecznie do jej odwiedzenia.
www.oberon3d.pl
Oddzia Katowice
ul. Dulby 5, 40-833 Katowice
tel./fax 32 201 54 32
e-mail: biuro@oberon3d.pl
http://www.oberon3d.pl
964
MECHANIK NR 12/2011
Nowe konfiguracje nanostrukturalnych powok przeciwzuyciowych nanoszonych ukow metod PVD na ostrza
skrawajce z rnych materiaw narzdziowych. Podano
wyniki prb trwaoci pytek skrawajcych.
Prace prowadzone w Instytucie Zaawansowanych Technologii Wytwarzania (IZTW) uwzgldniaj rozwj narzdzi
skrawajcych z nowoczesnych materiaw, takich jak:
stale szybkotnce otrzymywane technologi metalurgii proszkw,
wgliki spiekane, w tym submikronowe,
ceramika techniczna, zwaszcza tlenkowa na bazie
Al2O3 (w tym z dodatkiem ZrO2) oraz mieszana na bazie
Al2O3 zarwno z dodatkami TiC lub TiN, jak rwnie
z dodatkami ZrO2 i Ti(C,N),
polikrystaliczny diament i regularny azotek boru.
Prowadzone w IZTW prace badawcze i rozwojowe
dotyczce narzdzi skrawajcych, zwaszcza specjalnych, uwzgldniaj rozwj nanoszonych na ostrza tych
narzdzi nowoczesnych nanostrukturalnych powok PVD,
w tym wielowarstwowych w skali mikro i nano.
Zoone wielowarstwowe powoki PVD skadaj si
najczciej z kilku funkcjonalnych mikrowarstw, a mianowicie (zaczynajc od podoa) [1]:
metalicznej warstwy adhezyjnej, np. Ti, Cr, Mo, Zr,
warstwy podstawowej o wysokiej twardoci i moliwie niskim poziomie napre, np. TiN, CrN, ZrN, TiCN,
warstwy blokujcej przepyw ciepa, np. TiAlN, TiZrN,
warstwy o niskim wspczynniku tarcia, np. Cr, CrN,
TiN.
Coraz czciej powoki PVD wykonywane s jako nanostrukturalne, co zapewnia narzdziom skrawajcym [2]:
optymalny stosunek twardoci do napre wasnych, a tym samym du stabilno geometrii ostrzy
i rwnomierne ich zuywanie si,
wysz wytrzymao termiczn i chemiczn umoliwiajc obrbk na sucho z wikszymi prdkociami
i zmniejszenie zuycia obkowego,
lepsze waciwoci lizgowe przekadajce si na
lepsze formowanie si wira i wysz jako obrobionej
powierzchni,
wiksz odporno na zuycie, wpywajc na
zmniejszenie kosztw narzdziowych.
Jedn z najwaniejszych waciwoci, ktr mog mie
powoki nanostrukturalne, jest bardzo wysoka twardo,
co mogoby czyni je idealnymi w zastosowaniach tribologicznych. Jednake badania wykazay, e w wielu przy* Dr in. Kazimierz Czechowski, mgr in. Iwona Wronska Instytut Zaawansowanych Technologii Wytwarzania
MECHANIK NR 12/2011
965
966
MECHANIK NR 12/2011
a)
b)
MECHANIK NR 12/2011
967
Rys. 4. Wskanik wzrostu trwaoci ostrzy po naniesieniu nanostrukturalnych powok wielowarstwowych na pytki skrawajce gatunku
SM25T z wglika spiekanego
Rys. 5. Wskanik wzrostu trwaoci ostrzy po naniesieniu powok jednoi wielowarstwowych na ceramiczne pytki skrawajce gatunku TW
968
MECHANIK NR 12/2011
W programie targw znalazy si rwnie m.in. prezentacje: Zakadu Technologii i Modelowania Procesw Obrbki Instytutu Technologii i Automatyzacji Produkcji Politechniki Krakowskiej Toczenie na twardo innowacyjna
oraz alternatywna technologia obrbki materiaw w stanie utwardzonym, firmy 3D PRO Sp. z o.o. Prezentacja
systemu CAD/CAM CREO oraz spotkania brokerskie
organizowane przez Centrum Transferu Technologii Politechniki Krakowskiej.
Podczas uroczystej gali wrczenia Zotych Smokw
Wawelskich pani Grayna Grabowska, prezes Targw w
Krakowie, poinformowaa e kolejne targi EUROTOOL /
BLACH-TECH-EXPO w 2012 r. (16 18 padziernika)
odbd si po raz ostatni w dotychczasowym obiekcie,
natomiast w 2013 r. ju w nowym, funkcjonalnym centrum wystawienniczym o cznej powierzchni 10 tys. m2,
z duym parkingiem.
Pierwszego dnia Targw Komisja Konkursowa pod
przewodnictwem prof. dr. hab. in. Jzefa Gawlika przyznaa nagrody Zote Smoki Wawelskie za najbardziej
innowacyjne produkty prezentowane na stoiskach targowych w nastpujcych kategoriach:
OBRABIARKI:
MECHANIK NR 12/2011
969
OBRABIARKI:
NARZDZIA:
OPRZYRZDOWANIE
TECHNOLOGICZNE:
APARATURA POMIAROWO-KONTROLNA:
970
MECHANIK NR 12/2011
Masa, g
Tworzywo sztuczne
Aluminium
MATERIA WKRTA
Stal
Naszym Klientom
i Partnerom
yczymy pomylnoci
i sukcesw w 2012 roku
Wymagania klienta
Rozwizanie
Precyzyjnie i z pen
si wprawi moje
urzdzenie w ruch
Zastosuj
hydraulik
Rexroth
972
MECHANIK NR 12/2011
Sterowanie rozproszone
na bazie magistrali CANbus
w oczyszczarce tucznia OT84
Wzrost zapotrzebowania na transport oraz coraz wysze wymagania dotyczce prdkoci i komfortu
podry powoduj konieczno zapewnienia lepszej jakoci torw. Do tego celu wymagane jest budowanie
maszyn, ktre bd w stanie sprawnie, przy wysokich rygorach jakociowych, wypeni to zadanie.
Przykadem takiej maszyny jest oczyszczarka tucznia OT84 zbudowana przez firm ZPS Sp. z o.o.
ze Stargardu Szczeciskiego we wsppracy z Bosch Rexroth Sp. z o.o.
Oczyszczarka tucznia jest wyspecjalizowanym pojazdem (maszyn kolejow) wyposaonym w napdy hydrauliczne, ktre realizuj zoon operacj wydobycia,
oczyszczenia i wstpnego rozsypania tucznia znajdujcego si pod maszyn. Cz pomiarowa daje moliwo przygotowania odpowiedniego pochylenia toru.
Do realizacji tych zada su zespoy: podnoszenia
toru, acucha wydobywajcego tucze, systemu oczyszczania oraz podajniki transportujce i rozcieajce,
a take napd jazdy.
W trybie pracy mechanizm podnoszco-nasuwajcy
RC36-20/30 peni funkcj nadrzdn, monitorujc i zarzdzajc prac pozostaych sterownikw oraz wypenia zadania zwizane z obsug interfejsw komunikacyjnych (wywietlaczy, joystickw, zadajnikw, sterownikw radiowych). Ponadto steruje on takimi pomocniczymi funkcjami hydraulicznymi, jak: klimatyzacja,
sygnalizacja wietlna oraz inne. Pomimo funkcjonowania sterowania, jako caoci skadajcej si z piciu
sterownikw, kady sterownik zosta skonstruowany
tak, aby mg peni dan funkcj autonomicznie, nawet
w innej maszynie.
MECHANIK NR 12/2011
973
a)
Wywietlacz DI3
b)
Dugo maszyny: 27 m
Masa maszyny: 105 t
Prdko maksymalna: 80 km/h
Liczba obsugiwanych wej: 243, w tym
36 proporcjonalnych
Liczba obsugiwanych wyj: 111, w tym 51 wyj
proporcjonalnych
Liczba sterownikw: 5
Liczba pilotw hydraulicznych z interfejsem
CANbus (EPM2): 39
Liczba niezalenych magistrali CANbus: 7
Liczba wywietlaczy: 5
Liczba moduw I/O CANbus: 5
Liczba inklinometrw z magistral CANbus: 5
Liczba linek pomiarowych z magistral CANbus: 4
Moduy sterowania zdalnego: 2 (po kilkadziesit wej
binarnych)
CENTRALA:
BIURA REGIONALNE:
974
MECHANIK NR 12/2011
Uroczyste otwarcie
nowej hali produkcyjnej
26 padziernika 2011 r. odbyo si w firmie Hydac uroczyste otwarcie nowej hali montaowej, ktra doczya
do kompleksu stojcych ju w Mikoowie budynkw wybudowanych w latach 2005 2007, dziki czemu powierzchnia zakadu powikszya si o ok. 1800 m2. Na uroczysto
zaproszono Klientw firmy, przedstawicieli lokalnych spoecznoci i wadz a take goci z centrali firmy w Niemczech
oraz jej zagranicznych filii; przybyo blisko 250 osb.
przemysu w tym regionie. Na Wschodzie firm reprezentuj przedstawicielstwa na Biaorusi i Ukrainie, a w Rosji
powstaa samodzielna spka.
Firma Hydac w Polsce oferuje nie tylko komponenty, ale
przede wszystkim specjalizuje si w konstrukcji, projektowaniu oraz sprzeday systemw hydraulicznych i smarnych i w wykonywaniu usug serwisowych w tym zakresie.
Rozbudowa otwiera przed firm nowe moliwoci i pozwoli na realizacj wikszej liczby zlece. Hydac kadzie
szczeglny nacisk na innowacje, inteligentne rozwizania, nowe technologie, ochron rodowiska i oszczdno
energii.
Oprcz certyfikatu jakoci ISO 9001, firma posiada certyfikat zgodnoci produkcji systemw GOSTR, dopuszczenie WHG, a ostatnio zakad otrzyma certyfikat zgodnoci
z Europejsk Dyrektyw Cinieniow 97/23/WE.
Irena Dziwiszek
Autorom, Czytelnikom
i Wsppracownikom
najlepsze yczenia
witeczne i Noworoczne
skada redakcja
976
MECHANIK NR 12/2011
AERO 2011
Konferencja firmy Siemens dla przemysu lotniczego
W dniach 24-25 padziernika 2011 r. na Zamku w Krasiczynie k/Przemyla
firma Siemens, czonek Stowarzyszenia Grupy Przedsibiorcw Przemysu
Lotniczego Dolina Lotnicza, zorganizowaa Konferencj AERO 2011, ktrej
tematem byy zagadnienia dotyczce innowacyjnych technologii i rozwiza
dla lotnictwa. W spotkaniu uczestniczyo blisko 50 przedstawicieli 27 czoowych przedsibiorstw brany lotniczej, a wrd nich dyrektorzy produkcji,
dyrektorzy techniczni, szefowie produkcji, szefowie utrzymania ruchu, gwni
technolodzy, projektanci obrabiarek i oprzyrzdowania oraz inynierowie
technolodzy.
Gwnym tematem spotkania bya prezentacja nowoczesnych metod przygotowania, realizacji, utrzymania i zarzdzania produkcj z zastosowaniem
obrabiarek sterowanych numerycznie. Uczestnicy konferencji mieli moliwo wysuchania 17 prelekcji oraz uczestniczenia w bloku warsztatowym.
Prelekcje dotyczyy najnowszych systemw sterowania SINUMERIK, zagadnie serwisowania maszyn i ich monitorowania, zarzdzania narzdziami,
harmonogramowania procesw produkcji oraz modernizacji maszyn CNC.
Zaprezentowano take SinuTrain system edukacyjny, ktry umoliwia
przygotowanie operatorw maszyn CNC.
Do najbardziej interesujcych wystpie uczestnicy konferencji zaliczyli
prelekcje: Korzyci z integracji SINUMERIK z NX CAM oraz Obrabiarki
z CNC SINUMERIK solutionline do zastosowa w produkcji lotniczej. Duym
powodzeniem cieszyy si warsztaty z NX CAM 8.0, podczas ktrych, pod
kierownictwem Krzysztofa Augustyna z CAM Division, testowano najnowsz
wersj tego oprogramowania (uczestnicy otrzymali najnowsz wersj aplikacji CAM wraz z licencj ewaluacyjn). wiczenia dotyczyy obrbki czci
typu korpus, matryca, forma (3 5 osi) oraz symulacji kinematyki obrabiarki
na bazie kodu NC, a take integracji sterowania SINUMERIK z NX CAM.
Uczestnicy konferencji mieli okazj wysucha informacji o zaletach obrabiarek (DMG) ze sterowaniem CNC SINUMERIK, narzdziach IT oraz
usugach serwisu Siemensa. Konferencja bya rwnie okazj do wymiany
dowiadcze ze specjalistami z Centrum Kompetencyjnego AEROSPACE
Siemens AG Germany, doradcami technicznymi i kadr kierownicz firmy
Siemens oraz z partnerami firmy. Bya take moliwo odwiedzenia w ramach oglnopolskiej akcji zwizanej z bezpieczestwem produkcji specjalnego samochodu pokazowego: SafetyIntegrated DEMO Truck.
Dyrektor Dziau I DT Motion Control, Siemens, Karol Staworko pomysodawca konferencji doceniajc wysok frekwencj i zaangaowanie uczestnikw podczas konferencji zapewni: Siemens, jako czonek Stowarzyszenia
Grupy Przedsibiorcw Przemysu Lotniczego Dolina Lotnicza, bdzie kontynuowa organizowanie konferencji AERO. Widzimy ogromny potencja tej
brany. Za spraw AERO stworzymy platform wymiany wiedzy i dowiadcze, ktr budowa bdziemy przez najblisze lata wraz z przedstawicielami
sektora lotniczego w Polsce.
Konferencja zostaa zorganizowana przez firm Siemens, przy wsppracy
z firmami DMG Polska, CAM Division oraz Tock Automatyka.
MECHANIK NR 12/2011
977
b)
978
MECHANIK NR 12/2011
Rys. 2. Relacje midzy plikiem z danymi wejciowymi a edytorem rwna i drzewem cech
logiczny wyznaczaj osie i paszczyzny, na ktrych sporzdzono odpowiednie szkice definiujce bryy narzdzia
i przedmiotu obrabianego (otoczki). Ponadto dodano odpowiednie operacje ustalania pozycji i pochylania osi
wrzeciona narzdziowego oraz symulowanie ruchw obu
bry. Przykad ukadu technologicznego przed symulacj
nacinania pierwszego wrbu wykonanego w prawoskrtnym ukadzie kartezjaskim, gdzie paszczyzna XY jest
paszczyzn wirtualnej koyski, pokazano na rys. 3.
W przypadku obrbki obwiedniowej nastpnym elementem drzewa jest wykonanie kilkudziesiciu kopii bryy
gowicy, ktrych pooenie jest przesunite o obliczony
kt. Za ich pomoc dokonuje si wirtualnego frezowania
otoczki. Kady cykl skada si z dwch etapw: najpierw
odejmowanie (algebra Boolea) jednej z kopii gowicy od
bryy otoczki, pniej obrt wirtualnej koyski z gowic zgodnie z przeoeniem odtaczania, a nastpnie
przemieszczanie otoczki rwnolegle
do osi Z ukadu odniesienia (osi koyski) zgodnie z ruchem rubowym
(dla metod SGDH i SFDH). Po wykonaniu kolejnych cykli w otoczce
powstaje wrb, ktrego boki skadaj si z wielu mikropowierzchni
(rys. 4). Cakowicie nacity pierwszy
wrb pokazano na rys. 5. Kolejn
czynnoci jest powielenie pojedynczej przestrzeni midzyzbnej w
pene uzbienie (rys. 6). Z powodu
ogranicze, w konstrukcji drzewa
cech trzeba tworzy osobne pliki
szablonw dla uzbie o lewej lub
prawej linii zbw. Nie ma moliwoci opracowania takiego szablonu,
ktry byby uniwersalny, czyli zale-
Rys. 7. Odbicie lustrzane pozwalajce otrzymywa modele o przeciwnym kierunku linii zbw
MECHANIK NR 12/2011
979
ny od okrelonego parametru dla lewych i prawych uzbie. Ewentualnym rozwizaniem tego problemu jest uycie szablonu dla koa prawego, a nastpnie wprowadzenie ustawie dla koa lewego, zmiana wartoci przesunicia hipoidalnego na dodatni oraz odbicie lustrzane caego modelu (rys. 7).
Opracowywanie parametrycznych plikw szablonw do
generowania trjwymiarowych modeli uzbie k stokowych o koowo-ukowej linii zba jest stosunkowo proste
dla zaawansowanych uytkownikw systemw 3D CAD.
Oczywicie wymagana jest wiedza w zakresie obrbki k
stokowych, w szczeglnoci metod technologicznych
oraz umiejtno wyznaczania niezbdnych danych konstrukcyjno-technologicznych. Dane te mog by pozyskane z zewntrznych systemw oblicze konstrukcyjno-technologicznych, np. KONTEPS, tak jak w przypadku
omwionej w artykule metody generowania modeli. Do
opracowania szablonu nie trzeba pisa programw i budow aplikacji pracujcych w rodowisku systemu
3D CAD. Do zalet szablonw naley rwnie zaliczy
szybko dziaania, czyli skrcenie czasu potrzebnego na
przebudowanie (odwieenie) drzewa cech dla nowego
zestawu danych. Komputer o przecitnej mocy wykonuje
to zwykle w kilka sekund dla obrbki ksztatowej i w okoo
minut dla obrbki obwiedniowej. Za najwiksz wad
tego typu rozwizania naley uzna du trudno
z wprowadzaniem znaczcych zmian do szablonu oraz
spore trudnoci z poszukiwaniem bdw w zastosowanym rozwizaniu (tzw. debugowaniem modelu cech).
Maa elastyczno konstrukcji szablonu utrudnia dostosowanie modelu do wykorzystania w innej metodzie technologicznej. Ponadto nie ma moliwoci zmiany liczby krokw symulacji chyba, e zbuduje si szablon od nowa
z zadan liczb krokw.
Badania realizowane w ramach projektu Nowoczesne technologie materiaowe stosowane w przemyle lotniczym, Nr POIG.
01.01.02-00-015/08-00 w Programie Operacyjnym Innowacyjna
Gospodarka (PO IG). Projekt wspfinansowany przez Uni
Europejsk ze rodkw Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. Zadanie ZB3 Opracowanie technologii efektywnego
projektowania i produkcji przekadni stokowych z wykorzystaniem systemu Phoenix firmy Gleason.
LITERATURA
1. L. LITVIN: Development of gear technology and theory of gearing.
NASA Reference Publication 1406. National Aeronautics and
Space Administration, Lewis Research Center, Cleveland, Ohio.
2. P. SIEMISKI: Frezowanie zbw k przekadni stokowych
o krzywoliniowej linii zbw na uniwersalnych obrabiarkach CNC.
Mechanik nr 2/2011 s. 147.
3. P. SKAWISKI, P. SIEMISKI, R. POMIANOWSKI: Generowanie modeli bryowych uzbie stokowych za pomoc symulacji
oprogramowanych w systemie 3D CAD. Mechanik nr 11/2011
s. 922 4.
4. P. SKAWISKI, P. SIEMISKI: Parametric solid modeling of
spiral bevel gears and tooth contact generation. Computer Integrated Manufacturing. Advanced Design and Management. WNT
Warszawa 2003.
5. Z. WJCIK: Przekadnie stokowe. Konstrukcja i technologia.
WNT Warszawa 1984.
Artyku prezentowany na X Forum Inynierskim ProCAx Siewierz 2011
980
MECHANIK NR 12/2011
Edgecam 2012R1
Innowacyjny system CAM cz. 2
W poprzednim numerze rozpoczlimy opis innowacyjnych rozwiza wprowadzonych w najnowszej wersji oprogramowania Edgecam 2012R1. Edgecam to niewiarygodnie atwe narzdzie do programowania skomplikowanych
ksztatw i zaawansowanych geometrii detali wykonywanych na frezarkach, tokarkach oraz centrach tokarsko-frezarskich. Prezentowana wersja oprogramowania zawiera nowoci i funkcje opracowane w celu zagwarantowania
wzrostu wydajnoci w zakadach wyposaonych w nowoczesne obrabiarki CNC.
Konwersja cieki z 3 do 5 osi
Nowy Edgecam 2012R1 oferuje uytkownikom obrabiarek
5-osiowych specjaln strategi suc do szybkiej i atwej
konwersji kadej cieki wykonanej 3-osiowymi cyklami wykoczeniowymi na ciek 5-osiow symultaniczn. W celu
zwikszenia sztywnoci ukadu kinematycznego obrabiarki
5-osiowej programista moe uywa strategii 3-osiowej oraz
narzdzia o krtszym wysigu. Jednak w przypadku ograniczonego dostpu do powierzchni obrbki lub pojawienia si
kolizji trzonka czy oprawki Edgecam daje moliwo szybkiego pochylenia narzdzia, tworzc automatycznie 5-osiow ciek wykoczeniow (rys. 1).
Symulator obrbki
Weryfikacja poprawnoci dziaa wykonanych przez programist to niezbdny element tworzenia kodu NC. Aby
usprawni analiz pracy narzdzi wykorzystanych w procesie obrbki, symulator wersji 2012R1 wyposaony zosta
w specjalne okno, w ktrym wywietlane s dokadne wsprzdne ich pooenia (rys. 2). Dodatkowo widoczna jest informacja o rodzaju wykonywanej interpolacji (liniowa, koowa)
oraz typie posuwu (szybki, roboczy). Na podstawie wywietlanych informacji uytkownik moe bardzo szybko oceni
poprawno wykonanej przez siebie pracy.
Dodatkowym rozwizaniem wprowadzonym w symulatorze obrbki w Edgecam 2012R1 jest nowa kolumna Instrukcja znajdujca si w tabeli Raport Kolizje (rys. 3). W trakcie
MECHANIK NR 12/2011
981
982
MECHANIK NR 12/2011
Firma Siemens z partnerami medialnymi zorganizuje specjalne stoisko powicone technice medycznej. Zaprezentowane na nim zostan rnorodne zastosowania obrbki metali na
rynku techniki medycznej Od unikatu do produkcji masowej.
Wkniste materiay kompozytowe do lekkich konstrukcji wystawa specjalna z forum materiaowym. Lekkie konstrukcje to gwny temat w licznych dziedzinach przemysu. Stosowane s najczciej w przemyle samochodowym i lotniczym, gdy pozwalaj na zmniejszenie zuycia
paliwa. Na specjalnej wystawie pod tytuem MM Composites
World Area prezentowane bd nowoczesne rozwizania produkcji i automatyzacji obrbki kompozytw wknistych.
Konstruktor maszyn zawd z przyszoci. Staym
elementem METAV od wielu lat jest specjalna wystawa dla
modziey organizowana przez Fundacj Nowych Kadr VDW.
Pod hasem Konstruktor maszyn zawd z przyszoci
stara si ona pozyska dobrze wykwalifikowane kadry techniczne dla przemysu obrabiarkowego. Na METAV Fundacja
informuje modzie z technikw i szk zawodowych m.in.
o atrakcyjnoci zawodu metalowca, wymaganiach stawianych
adeptom zawodu i absolwentom studiw inynierskich, karierze i moliwociach zarobkw. Przez zaawansowane szkolenia uzupeniono ju wiedz 900 nauczycieli, zaznajamiajc
ich z najnowszym stanem technologii CNC. W ramach szkole przekazywane s nowoczesne materiay dla nauczycieli
i uczniw.
Wicej informacji o targach METAV mona uzyska
w Przedstawicielstwie Messe Dusseldorf: www.as-messe.pl
oraz na www.metav.de
!"#$%% &
' * ++;
;"; <%< !"$'
#=>
MECHANIK NR 12/2011
983
ManuFuture2011
Konferencja ManuFuture 2011, zorganizowana pod auspicjami Komisji
Europejskiej, Polskiej Prezydencji w Radzie Unii Europejskiej we wsppracy
z Europejsk Platform Technologiczn Przyszych Technologii Wytwrczych
ManuFuture, odbya si we Wrocawiu w dn. 24-25 padziernika br. Konferencja, finansowana ze rodkw 7. Programu Ramowego Komisji Europejskiej,
bya swoistym forum wymiany pogldw na temat perspektywy dalszego
rozwoju technologii przemysowych w Europie. Zaangaowanie krajowych
i europejskich decydentw, przedstawicieli organizacji przemysowych, rodowisk akademickich oraz organizacji spoecznych nadao wydarzeniu due
znaczenie na forum krajowym i europejskim.
ROTEX T-PU R
elastyczne
ROTEX
elastyczne
POLY-NOR M
elastyczne
R EVOLEX KX
BoWex M...C
palcowe
zbate
RADEX -N
pytkowe
R IG I FLEX -N
pytkowe
M I N EX -S
magnetyczne
www.sprzegla.pl
KTR Polska Sp. z o.o.
ul. Czerwone Maki 65, 30-392 Krakw
tel. 12 267 28 83, 12 268 00 66
email: ktr@sprzegla.pl
984
MECHANIK NR 12/2011
nociowych, takich jak Facebook czy Twitter, jako istotnych narzdzi w rozwoju produktw.
Nastpnie wystpi Chuck Grindstaff prezes zarzdu i dyrektor ds. technologii Siemens PLM Software,
ktry nie tylko omwi now struktur organizacyjn
firmy (obowizujca od padziernika), strategi PLM,
ale take przedstawi wizj HD-PLM (High-Definition
Product Lifecycle Management). Jest to analityczne
rozwizanie wspierajce podejmowanie decyzji zwizanych z rozwojem produktu, ktre personalizuje dowiadczenia uytkownikw poprzez umieszczanie ich we waciwym kontekcie, wspiera aktywnie w realizacji zada,
pomagajc w podejmowaniu wsplnych decyzji, objania dowiadczenia uytkownika, prezentujc informacje
intuicyjnie i zatwierdzajc jego decyzje w oparciu o racjonalne uzasadnienie.
MECHANIK NR 12/2011
985
MECHANIK NR 12/2011
987
XVIII Konferencja
Metody i rodki projektowania wspomaganego komputerowo
Baranw Sandomierski 12 14.10.2011
W dniach 12 14 padziernika
2011 r. w Baranowie Sandomierskim odbya si, organizowana cyklicznie od 1977 roku przez Instytut
Podstaw Budowy Maszyn Politechniki Warszawskiej, konferencja Metody i rodki projektowania wspomaganego komputerowo. Dotyczya
ona szeroko rozumianej problematyki komputerowo wspomaganego
projektowania, wytwarzania, bada
i eksploatacji maszyn. Podczas konferencji zaprezentowano osignicia
w zakresie zastosowa CAD/CAM
w orodkach uczelnianych, placwkach naukowo-badawczych i przemyle, z uwzgldnieniem wynikw
osignitych przy realizacji projektw badawczych KBN. Omawiano
take problematyk dydaktyki w zakresie CAD/CAM w szkoach wyszych oraz integracj rodowiska
zwizanego z komputerowo wspomaganym projektowaniem.
Rwnoczenie z XVIII Konferencj
odbya si (w dniach 14-15 padziernika) XIX Polish Ukrainian Conference on CAD in Machinery Design Implementation and Educational Problems.
Pyta CD
z artykuami autorskimi.
Suplement
do Mechanika
12/2011
http://ipbm.simr.pw.edu.pl
Mgr in. ANDRZEJ ANDRZEJUK (Politechnika Warszawska):
ANALIZA CIERNEGO POCZENIA STOKOWEGO MODELU TULEJA WA.
W pracy rozpatrzono poczenie stokowe wau z tulej, wyznaczajc pole powierzchni ptli histerezy. Analiza dotyczy rozwaa teoretycznych i wynikw eksperymentw. Dowiadczenia
na modelu wykonano na maszynie wytrzymaociowej MTS.
W rozwaaniach analitycznych korzystano z prawa Hookea
i Coulomba. W wyniku przeprowadzonych bada i dowiadcze
stwierdzono poprawno przyjtych zaoe teoretycznych.
Prof. dr hab. in. JERZY BAJKOWSKI, prof. WODZIMIERZ
CHOROMASKI (Politechnika Warszawska): MODELOWANIE I ANALIZA ORAZ ZASTOSOWANIE CIECZY I TUMIKW MAGNETOREOLOGICZNYCH W STABILIZATORACH
STAWU OKCIOWEGO.
W pracy przedstawiono propozycj zastosowania do stabilizatora stawu okciowego odpowiedniego tumika z ciecz magnetoreologiczn, ktry zapewnia moliwo zadawania programowanych wartoci si, umoliwiajc w ten sposb skrcenie czasu
oczekiwania na rozpoczcie procesw rehabilitacyjnych nawet do
jednego dnia. Modelowanie zagadnienia oraz jego analiza objy
badania procesw: fizyczno-reologicznych, magnetycznych, hydraulicznych i biomechanicznych. Opracowano niezbdny w procesie sterowania, model amortyzatora magnetoreologicznego,
a nastpnie caego zespou amortyzator magnetoreologiczny
stabilizator. Po identyfikacji parametrw zaproponowano badania
symulacyjne, wykorzystujc program Matlab-Simulink. Rozpatrzono wiele wariantw badanych ukadw.
988
lokalnym przemodelowaniu koci. Szerzej omwiono gwinty implantw dentystycznych i minirub ortodontycznych
z uwzgldnieniem kompromisu wymaga stabilnoci i kompaktowoci konstrukcji.
Mgr in. GRZEGORZ BUDZIK, dr in. JADWIGA PISULA,
TOMASZ DZIUBEK, mgr in. BARTOMIEJ SOBOLEWSKI,
mgr in. MAGORZATA ZABORNIAK (Politechnika Rzeszowska): ZASTOSOWANIE SYSTEMW CAD/RP/CMM W PROCESIE PROTOTYPOWNIA K ZBATYCH WALCOWYCH
O ZBACH PROSTYCH.
Przedstawiono proces modelowania, prototypowania i analizy dokadnoci k zbatych wytwarzanych z zastosowaniem
przyrostowych metod szybkiego prototypowania (SLA i FDM).
W pierwszej czci artykuu opisany zosta sposb modelowania k przekadni walcowej metod symulacji obrbki. Modele
3D-CAD wykorzystano do wykonania prototypw dwiema metodami szybkiego prototypowania. W ostatniej czci artykuu
przedstawiono wyniki analizy rzeczywistej dokadnoci k SLA
i FDM wykonanej z zastosowaniem wsprzdnociowej techniki pomiarowej.
Mgr in. MATEUSZ CIELNIAK (Politechnika lska): PODOBIESTWO KONSTRUKCYJNE W TYPOSZEREGACH
STOJAKW HYDRAULICZNYCH.
Przedstawiono proces generowania typoszeregw konstrukcji na przykadzie stojakw hydraulicznych dwustopniowych
stosowanych w grnictwie. Prezentowany proces rozpoczto
od zdefiniowania konstrukcji wzorcowej speniajcej zaoone
kryteria. Wyrniono relacje i w oparciu o nie zdefiniowano
warunki podobiestwa konstrukcyjnego. Ostatecznie wygenerowano kompletny typoszereg stojakw hydraulicznych. Wykonane prace pozwoliy porwna wyniki weryfikacji wytrzymaociowej i metody analitycznej. Przebadano przyczyny wystpowania rnic. Analizie poddano rwnie naprenia w poszczeglnych typowielkociach i rda odstpstw ich wartoci
od zaoonych.
Mgr in. MATEUSZ CIELNIAK (Politechnika lska): RACHUNEK KOSZTW WYTWARZANIA TYPOSZEREGW STOJAKW HYDRAULICZNYCH.
Zaprezentowano trzy metody szacowania kosztw wytwarzania na przykadzie typoszeregu stojakw hydraulicznych
dwustopniowych stosowanych w grnictwie. Pierwsza z metod
polega na szacowaniu kosztw wytwarzania w oparciu o podobiestwo kosztw. Druga bazuje na symulacji obrbki w module CAM zaawansowanego programu graficznego NX. Trzecia,
uproszczona, korzysta z wartoci mas poszczeglnych elementw. Zestawiono i porwnano wyniki poszczeglnych metod szacowania kosztw wytwarzania typoszeregu konstrukcji.
Przedstawiono wady i zalety kadej z nich. Przeanalizowano
rnice w wynikach oraz ich przyczyny.
Prof. dr hab. in. MARIAN DUDZIAK (Politechnika Poznaska), mgr in. KRZYSZTOF KDZIORA, dr in. ANDRZEJ
LEWANDOWSKI (Instytut Ekspertyz Sdowych w Krakowie),
dr in. KONRAD J. WALU (Politechnika Poznaska): UWAGI
DO METOD I SYMULACJI RNYCH ZDARZE INYNIERSKICH (NA PRZYKADZIE WYPADKW DROGOWYCH).
Przedstawiono wpyw przyjcia okrelonego wspczynnika
przyczepnoci na wynik rekonstrukcji ruchu przedzderzeniowego
pojazdw. Zestawione zostay wszystkie metody wykorzystywane
do pomiarw topografii nawierzchni drogowych oraz przyczepnoci k ogumionych do jezdni, jakie wykonuje si w Polsce.
Omwiono autorsk metod pomiaru topografii nawierzchni ze
wskazaniem wpywu jej parametrw chropowatoci na efektywno hamowania samochodu osobowego (na przykadzie przeprowadzonych pilotaowych bada eksperymentalnych). Omwiono problemy dotyczce zabezpieczenia wielkogabarytowych adunkw w transporcie, majce zwizek z niewaciwym
oszacowaniem ich przyczepnoci wzgldem podoa.
MECHANIK NR 12/2011
MECHANIK NR 12/2011
989
990
midzy dwoma obiektami odksztacalnymi. Zadanie to zrealizowano poprzez modelowanie strefy kontaktu z zastosowaniem metody surface-to-surface.
Dr in. ARTUR OLSZAK (Instytut Nawozw Sztucznych w Puawach), prof. ZBIGNIEW KSY (Politechnika Radomska):
OBLICZANIE WYMIENNIKW CIEPA Z WYKORZYSTANIEM SPECJALISTYCZNYCH PROGRAMW KOMPUTEROWYCH.
Przedstawiono zastosowanie programu Visual Vessel Design (VVD), nalecego do grupy programw CAD, pozwalajcego na projektowanie wymiennikw ciepa, midzy innymi
wedug standardw europejskich (EN 13445) i amerykaskich
(ASME VIII Division 1). Pokazano rwnie przykad wykorzystania tego programu do projektowania instalacji przemysowej. Artyku zakoczono wnioskami potwierdzajcymi przydatno i zalety programu VVD przy obliczaniu wymiennikw
ciepa.
Mgr in. JACEK PACANA, mgr in. BARTOMIEJ SOBOLEWSKI (Politechnika Rzeszowska): KOMPUTEROWE METODY
PROJEKTOWANIA ZBATYCH PRZEKADNI STOKOWYCH.
Przedstawiono zastosowanie systemw CAD w procesie
projektowania zbatych przekadni stokowych systemu Gleason. Przedstawiono proces modelowania k zbatych przekadni stokowych. Zaprezentowano zastosowanie otrzymanych
modeli w symulacji wsppracy przekadni stokowej w rodowisku CAD w celu otrzymania chwilowych oraz sumarycznych
ladw wsppracy. Przeprowadzono rwnie analizy numeryczne z zastosowaniem MES. Uzyskano wyniki w postaci rozkadu napre oraz ladw wsppracy. Nastpnie porwnano wyniki uzyskane metodami geometrycznymi CAD, jak
i metod MES, wykazujc ich zgodno.
Dr in. MACIEJ PARAFINIAK, dr in. PAWE SKALSKI (Centrum Nowych Technologii, Instytut Lotnictwa): ZASTOSOWANIE PROGRAMU CAD W STEROWANIU MIGOWCEM
BEZZAOGOWYM.
Praca powicona jest zagadnieniom zwizanym ze sterowaniem wirnika migowca bezzaogowego. Analizie poddano pojedynczy tor sterowania wykorzystujcy jako element wykonawczy siownik hydrauliczny pracujcy w ptli
sprzenia zwrotnego. Stosujc rodowisko Matlab/Simulink
zbudowano model cyfrowy stanowiska oraz przeprowadzono
symulacje. Zrealizowane prace potwierdziy, e zastosowanie serwomechanizmw elektrohydraulicznych moe zapewni prawidowo sterowania wirnikiem migowca bezzaogowego.
Prof. BOGDAN POSIADAA, MATEUSZ TOMALA, PAWE
WARY (Politechnika Czstochowska): MODELOWANIE
I ANALIZA DYNAMIKI UKADU CHWYTAKOWEGO URAWIA.
Praca dotyczy modelowania i badania dynamiki adunku
przenoszonego za pomoc urawia lenego. W rozwaaniach wykorzystano uproszczony model dynamiczny, w ktrym elementy bryowe ukadu przenoszenia adunku zastpiono elementami prtowymi o odpowiednio dobranych parametrach masowych, odwzorowujcych waciwoci obiektu
rzeczywistego. Przyjty model matematyczny mona rozwin poprzez wprowadzenie dodatkowych rwna opisujcych
dynamik wysignika lub caej maszyny, a take oporw
ruchu.
Dr in. MICHA RYCHLIK (Politechnika Poznaska): NOWOCZESNE METODY INYNIERII ODWROTNEJ ORAZ CAD
W ZASTOSOWANIACH MEDYCZNYCH.
W prezentowanej pracy autor przedstawi przykady (wybrane z wasnych prac badawczych) zastosowania inynierskich narzdzi programistycznych i sprztowych, w zagad-
MECHANIK NR 12/2011
nieniach medycznych. Omwiono przykad zastosowania systemw CAD w opracowanej przez autora, we wsppracy
z Uniwersytetem Medycznym w Poznaniu, metodzie pomiaru
parametrw anatomicznych miednicy (pojemnoci oraz osi
panewek). Ponadto pokazano uycie komputerowego modelu
w zaawansowanych obliczeniach numerycznych (z wykorzystaniem metody MES), analizach antropometrycznych (z wykorzystaniem 3D PCA), jak rwnie analizach dynamicznych
w oparciu o dane pozyskane z systemw ledzenia ruchw
ciaa czowieka (Motion Capture).
Dr in. ANDRZEJ SAMEK (Akademia Grniczo-Hutnicza
w Krakowie): SYSTEMOWY MODEL MASZYNY W INNOWACYJNYM PROJEKTOWANIU.
Celem porwnania systemw biologicznych i technicznych,
ktre jest podstaw projektowania ukierunkowanego na przyrod, mona przedstawi maszyn jako system techniczny.
Jest ona opisana przez czwrk uporzdkowan: M = {CM} FG,
S(W U), Kxyz, gdzie: {CM} zbir charakterystyk maszyny,
FG funkcja globalna maszyny, S(W U) struktura maszyny
w postaci grafu, w ktrym: W wierzchoki odpowiadajce
elementom i zespoom, U krawdzie, ktre okrelaj ich
wzajemne relacje, Kxyz ksztat zewntrzny. rda inspiracji
do podejmowania przez zesp projektujcy innowacyjnej koncepcji rozwizania mog by rne. Mog nimi by: istniejce
rozwizania konstrukcyjne, baza danych wynalazkw i patentw, intuicyjne pomysy i poszukiwania bdce wynikiem dowiadczenia i uzdolnie projektantw, a take wzorce wystpujce w przyrodzie. Wzorce takie pozwalaj na uzyskanie
propozycji rozwizania, ktre w przyrodzie zostao sprawdzone. Podstawow metod w tym przypadku bdzie poszukiwanie wrd organizmw wzorcw o dostatecznie duym stopniu
analogii. Propozycja systemowego opisu maszyny pozwala
okreli funkcje na rnym poziomie zoonoci i przypisa im
odpowiednie elementy systemu, co moe usprawni proces
projektowania.
Dr in. ANDRZEJ SIOMA (Akademia Grniczo-Hutnicza
w Krakowie): PROJEKTOWANIE CAD Z WYKORZYSTANIEM DANYCH Z SYSTEMU WIZYJNEGO.
Praca prezentuje opis metody budowy trjwymiarowego
modelu obiektu z wykorzystaniem danych pozyskanych z systemu wizyjnego. Metod opracowano na potrzeby projektowania z zakresu bioniki. Umoliwia ona budow modelu na
podstawie obserwacji i odwzorowania ksztatu oraz wymiarw
obiektu rzeczywistego (wzorca) za pomoc systemu wizyjnego. Metod opisano na przykadzie projektu budowy modelu trjwymiarowego ksztatu ciaa pywaka tobrzeka.
Poczenie systemu wizyjnego i modelowania w oprogramowaniu CAD pozwala na szczegowe odwzorowanie powierzchni obiektw o niewielkich rozmiarach, np. do 30 mm. Zastosowanie systemu wizyjnego umoliwia dobr ukadu optycznego do wielkoci badanego obiektu i dobr rozdzielczoci pozyskiwanego obrazu. Tak wykonana chmura punktw
wykorzystana jest w oprogramowaniu CAD do tworzenia
modelu bryowego.
Dr in. ANDRZEJ SIOMA (Akademia Grniczo-Hutnicza
w Krakowie): MODELOWANIE I SYMULACJA REALIZACJI
PROCESU TECHNOLOGICZNEGO.
Jednym z zada realizowanych na liniach produkcyjnych
jest ocena i ciga poprawa jakoci ich dziaania. Zadanie to
rozumiane jest jako podniesienie efektywnoci wykorzystania
istniejcych zasobw i obnianie jednostkowego kosztu produkcji. Celem pracy jest prezentacja przykadu modelowania
linii technologicznej symulacji jej dziaania oraz prezentacja
danych uzyskanych w efekcie jej wykonania niezbdnych
w procesie podejmowania decyzji dotyczcych automatyzacji
zbierania danych procesowych. W artykule przedstawiono
przykad budowy modelu dla procesu produkcji korpusu realizowanego kolejno na wydziaach: odlewni, obrbki wirowej,
MECHANIK NR 12/2011
991
Dr in. MICHA LEDZISKI (Politechnika Poznaska): ANALIZA POZIOMU TRANSMISJI DRGA W UKADACH TUMICYCH NARZDZI PNEUMATYCZNYCH.
W pracy przeprowadzono badania dowiadczalne ukadu
wibroizolacji na pulsatorze hydraulicznym. Badania z wykorzystaniem wzbudnika drga pozwoliy okreli optymalne parametry robocze procesu zagszczania oraz dobra korzystne
cechy ukadu wibroizolacji. Przeprowadzone analizy symulacyjne umoliwiy ustalenie waciwego sposobu obsugi narzdzia w aspekcie minimalizacji transmisji drga. Stanowisko
pomiarowe umoliwia badanie zrnicowanych rozwiza konstrukcyjnych narzdzi i ich ukadw wibroizolacji.
Dr in. GRZEGORZ DOMEK (Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy), prof. dr hab. in. MARIAN DUDZIAK
(Politechnika Poznaska): OCENA PROJEKTOWANIA EKSPLOATACJI PRZEKADNI Z PASAMI ZBATYMI ZA POMOC PROGRAMW OBLICZENIOWYCH.
Projektowanie eksploatacji przekadni z pasami zbatymi
obejmuje kolejne nowe zastosowania tych przekadni. Wykorzystywane powszechnie programy obliczeniowe zawieraj
wiele uproszcze i zaoe konstrukcyjnych, uwzgldnianych
co najwyej jako wspczynniki. Oderwanie procesu projektowania od wiedzy o rzeczywistych waciwociach stosowanych
elementw czsto powoduje powstanie konstrukcji niebezpiecznych. Znajomo zagadnie eksploatacji jest szczeglnie
wana, gdy korzysta si z oprogramowania dostarczonego
przez producentw przekadni.
Dr in. ROBERT ZALEWSKI (Politechnika Warszawska),
mgr in. PIOTR BAJURKO (Instytut Lotnictwa, Warszawa):
NUMERYCZNA METODYKA ESTYMACJI WYBRANYCH
PARAMETRW WYTRZYMAOCIOWYCH SPECJALNYCH
STRUKTUR GRANULOWANYCH.
Prezentowana praca zawiera skrcon charakterystyk systemu numerycznego, umoliwiajcego zoon analiz wynikw eksperymentalnych Specjalnych Struktur Granulowanych (SSG). SSG s materiaami zbudowanymi z maych
ziaren, wypeniajcych szczeln elastyczn osnow. Wywoanie wewntrznego podcinienia transformuje konglomerat
granulowany w ciao stae o zmiennych, zalenych od wartoci wytworzonej czciowej prni, waciwociach fizycznych. Stworzenie numerycznego narzdzia przetwarzania danych miao przede wszystkim na celu uproszczenie, a tym
samym skrcenie globalnego czasu procesu analiz. Jest to
szczeglnie istotne zwaszcza ze wzgldu na fakt wykonywania setek powtrze testw laboratoryjnych. W takim przypadku przeprowadzenie analiz za pomoc analitycznych metod
przetwarzania danych byoby niezmiernie czasochonne i pracochonne.
Dr in. ROBERT ZALEWSKI, mgr in. MICHA RUTKOWSKI
(Politechnika Warszawska): WPYW OBJTOCI PRBKI
BADAWCZEJ NA WYNIKI PRB JEDNOOSIOWEGO ROZCIGANIA SPECJALNYCH STRUKTUR GRANULOWANYCH.
Praca jest kolejnym etapem bada specjalnych struktur
granulowanych. Tytuowe struktury budowane s z lunego
materiau granulowanego, umieszczanego w szczelnej przestrzeni, w ktrej wytwarza si czciow prni. W prezentowanej pracy autorzy skupiaj si na oszacowaniu wpywu
objtoci prbki badawczej specjalnej struktury granulowanej
na podstawowe parametry wytrzymaociowe, takie jak modu
Younga oraz umowna granica plastycznoci. Zakres prezentowanej pracy obejmuje analiz dowiadczaln prb jednoosiowego rozcigania rodziny cylindrycznych prbek granulowanych, wypenionych ziarnami polistyrenu (PS). Naley wyranie zaznaczy, e rozwaane materiay wykazuj odmienne
cechy mechaniczne w zalenoci od zadanego kierunku obcienia.
992
MECHANIK NR 12/2011
MECHANIK NR 12/2011
II
SPIS REFERATW
wygoszonych na Sesji Naukowej
III
MECHANIK NR 12/2011
Rys. 1. K. E. Oczo podczas zakadania noa oczkowego na maszynie do ksztatowania izolatorw porcelanowych wysokiego napicia
w ZPE Zapel (1968 r.)
* Prof. ndzw. dr hab. in. Jan Burek kierownik Katedry Technik
Wytwarzania i Automatyzacji Politechniki Rzeszowskiej
IV
Rys. 3. Otwarcie I Midzynarodowego Kolokwium Naukowego Techniki CAE w 1994 r. w Rzeszowie. Od lewej rektor FH Bielefeld prof.
H. Ostholt, rektor PRz prof. K. E. Oczo i prezydent miasta Rzeszowa dr in. M. Janowski
Oglnie opublikowany dorobek naukowy prof. Kazimierza E. Oczosia obejmuje 11 ksiek oraz blisko 450
artykuw i publikowanych referatw, w wikszoci indywidualnych. Wiele z nich, gwnie z lat 1995 2011,
dotyczy przegldu dokona wiatowej myli technologicznej, prezentowanej w duej mierze na wiatowych
czy midzynarodowych imprezach targowo-wystawienniczych.
Prof. K. E. Oczo przywizuje du wag do celowoci
organizowania targw i wystaw o uznanej renomie jako
formy krzewienia innowacyjnych rozwiza. Uwaa bowiem, e bezporedni kontakt potencjalnych uytkownikw danych wyrobw z ich producentami nadal nie moe
by zastpiony informacjami prasowymi czy internetowymi. Z tych te wzgldw aktywnie wsppracuje z corocznymi imprezami targowymi z zakresu technologii maszyn
odbywajcymi si w Poznaniu, Krakowie czy Sosnowcu,
jak te zainicjowa organizacj w Krakowie targw kompozytw.
MECHANIK NR 12/2011
MIKROOBRBKA MATERIAW
TRUDNO SKRAWALNYCH
Materiay trudno skrawalne (np. stale, stopy tytanu,
niklu, ceramika) znajduj zastosowanie m.in. w przemyle lotniczym, motoryzacyjnym, narzdziowym czy w produkcji form odlewniczych. Wzrasta zakres stosowania
precyzyjnych narzdzi skrawajcych do wytwarzania miniaturowych czci z materiaw trudno skrawalnych oraz
do obrbki precyzyjnej. Rosn wymogi dotyczce zmniejszenia masy elementw maszyn z jednoczesnym zwikszeniem ich wytrzymaoci. Prowadzi to do rozwoju
technologii wytwarzania materiaw o duej twardoci
(do 70 HRC), odpornoci chemicznej i termicznej (odpornoci na zuycie, utlenianie, korozj).
Ograniczeniem przy obrbce materiaw trudno skrawalnych jest zbyt maa trwao narzdzi skrawajcych,
m.in. z uwagi na wysze temperatury skrawania. Mae
wymiary ladu obrbkowego przy precyzyjnym skrawaniu
materiaw trudno skrawalnych wymagaj uwzgldnienia
efektu skali [2, 5]. Grubo warstwy skrawanej staje si
porwnywalna z wartoci promienia zaokrglenia krawdzi skrawajcej, a wpyw strefy zastoju i mikrowypywek
na wartoci skadowych siy skrawania moe by znacz* Prof. dr hab. in. dr h.c. Jzef Gawlik, prof. dr hab. in. Wojciech
Zbala Politechnika Krakowska
ciowej wydajnoci obrbki (rys. 1, 2). Widoczne jest wystpowanie obszarw o wysokich wartociach siy stycznej
oraz o niskich wartociach objtociowej wydajnoci skrawania (czerwone kropki). Zgodnie z procedur optymalizacyjn, opisan w [2, 5], wartoci parametrw skrawania
(posuwu) podwyszono w obszarach o niskiej wydajnoci
oraz zmniejszono w sytuacji przekroczenia dopuszczalnej
VI
Wydajno ubytkowa
a)
Ceramika tlenkowa
Al2O3
ZrO2
-Al2O3
Regularna
(szecienna)
Heksagonalna
3,99
5,60
3,992 4,013
4000
8000 9500
3500 4000
Monokryszta szafiru
Heksagonalna
Twardo eliwa
Do obrbki wykoczeniowej stosuje si narzdzia i pasty cierne z mikroziarnami diamentowymi. Podstawowymi wskanikami jakoci przy przygotowaniu past i zawiesin z proszkw diamentowych s: koncentracja, stabilno mechaniczna i odporno termiczna past, trwao
cierna, parametr chropowatoci obrobionej powierzchni,
intensywno zbierania materiau.
Do docierania zastosowano pasty diamentowe typu
UDAP (ELFG), VOTK (DJNR) z proszkiem ciernym ASM
(FCV), o ziarnistoci w przedziale 1 60 m.
Do tego typu obrbki s zalecane docieraki z eliwa
ferrytycznego, perlitycznego i ferrytyczno-perlitycznego
o twardoci HB 120 200, stali 10, mosidzu M63 (HB 90),
wzgldnie miedzi M1 (HB 70). Najwysz intensywno
usuwania materiau zapewniaj docieraki eliwne.
LITERATURA
1. M. BEUKENBERG: Einfluss moderner Zerspanungsmethoden auf
die Konstruktion von Gasturbinenkomponenten. Spanende Fertigung. Prozesse, Innovationen, Werkstoffe. 5 Ausgabe, Vulkan
Verlag GmbH, Essen 2008, 80 88.
2. J. GAWLIK, W. ZBALA, A. MATRAS: Ksztatowanie i nadzorowanie jakoci mikrowyrobw w precyzyjnej obrbce skrawaniem. Obrbka skrawaniem. Nauka a przemys. 5 Szkoa Obrbki
Skrawaniem, Opole 2011, 383 392.
3. W. GRZESIK: Stan biecy i prognozy modelowania procesu
skrawania i operacji obrbkowych. Obrbka skrawaniem. Nauka
a przemys. 5 Szkoa Obrbki Skrawaniem, Opole 2011, 78 92.
4. K.E. OCZO: Rozwj innowacyjnych technologii ubytkowego
ksztatowania materiaw. Cz. I. Obrbka skrawaniem. Mechanik,
nr 8-9/2002, 537 550.
5. W. ZBALA: Milling optimization of difficult to machine alloys. Management and Production Engineering Review, 2010, nr 1, 57 68.
VII
MECHANIK NR 12/2011
VIII
logii hybrydowych wielordowych. Szeroka gama unikatowych urzdze technologicznych do realizacji hybrydowych technologii obrbki powierzchniowej w ITeE PIB
obejmuje: urzdzenie do realizacji hybrydowych technologii z udziaem procesw dyfuzyjnych oraz hybrydowych
technologii wielordowych, a take wysoko specjalizowane systemy technologiczne, jak: ukowe oraz magnetronowe rda plazmy, systemy zasilania i polaryzacji, systemy
dozowania atmosfery procesowej, systemy obrotu i pozycjonowania elementw w komorze
prniowej, a take komputerowe systemy sterowania i kontroli procesw
technologicznych.
Dziki nim opracowano wiele specjalistycznych technologii hybrydowych do rnych zastosowa funkcjonalnych [6], w tym m.in.: pakietu
technologii wytwarzania warstw hybrydowych do zwikszania trwaoci
matryc kuniczych, form do cinieniowego odlewania aluminium oraz
narzdzi do obrbki plastycznej na
zimno, technologii wytwarzania powok wielowarstwowych, zwikszania odpornoci na zuycie erozyjne
elementw ze stopw tytanu, a take powok z barier ciepln do przeciwdziaania procesom utleniania
wysokotemperaturowego elementw silnikw lotniczych.
IX
MECHANIK NR 12/2011
Rys. 2. Przykad obrbki hybrydowej: a) jednoczesne laserowe hartowanie i toczenie, b) mikrostruktura wyjciowa stali 100Cr6 i zahartowanej laserowo warstwy wierzchniej tej stali
Rys. 1. Zmiana promienia zaokrglenia rn krawdzi skrawajcej wkadek ostrzowych oraz ich szczerbato Rt po polerowaniu ostrza na
podstawie [7], t czas obrbki
* Prof. dr hab. in. Mieczysaw Kawalec Instytut Technologii
Mechanicznej Politechniki Poznaskiej
Z rys. 4 przedstawiajcego tzw. obrbk czon (toczenie na twardo i nagniatanie warstwy wierzchniej) wynika, e rozcigajce naprenia wystpujce w czci
warstwy wierzchniej (WW) mona znacznie obniy przez
zabieg nagniatania.
ny problem wystpuje podczas obrbki materiaw rnymi wkadkami ostrzowymi, np. z PCBN lub ceramiki
narzdziowej [3].
Rozwj i unowoczenianie aparatury badawczej niezbdnej do bliszego poznania skutkw oddziaywania
materiau obrabianego na narzdzie skrawajce (lub na
odwrt) stwarza moliwoci racjonalnego planowania zintegrowanych operacji lub zabiegw obrbkowych. Takim
problemem sabo dotychczas zbadanym jest tzw. biaa
warstwa (white layer) tworzca si zwaszcza w czci
warstwy wierzchniej rnych stali. Warstwa ta skadajca si z bardzo drobnych (< 0,5 m) ziaren ferrytu to
typowy efekt tzw. adiabatycznych stref pasm cinania [1,
10, 11]. Powstaje w warunkach zmczenia kontaktowego
materiaw w strefie kontaktu narzdzia i przedmiotu
obrabianego. Jest bardzo twarda i krucha z tendencjami
do pkni. Wymaga to dalszych bada.
Podsumowanie i perspektywy badawcze
Rys. 3. Porwnanie parametru chropowatoci Ra powierzchni zahartowanej laserowo stali 55NiCrMoV po toczeniu sekwencyjnym i obrbce hybrydowej naroem oraz ukon krawdzi ostrza
Rys. 4. Przebieg napre w gb warstwy wierzchniej h zahartowanej stali 100Cr6 po toczeniu na twardo i nagniataniu kulk [1]
Dalszy rozwj integracji procesw ksztatowania materiaw w stanie mikkim i twardym bdzie nastpowa
jak naley przypuszcza z dotychczasowych osigni
dziki nowym, wieloosiowym centrom obrbkowym wykorzystujcym dokonania w obszarze rozwoju procesw
ksztatowania i programowania obrbki, a szczeglnie:
skrawania z duymi prdkociami HSC i wysoko
wydajnego HPC,
rozwoju procesw hybrydowych,
modelowania i symulacji procesw cieplnych, tribologicznych i dynamiki skrawania,
minimalizacji lub eliminacji cieczy chodzco-smarujcych ze strefy obrbki ze wzgldw ekologicznych
i ekonomicznych,
optymalizacji wielokryterialnej parametrw skrawania
(staych i zmiennych w czasie) uwzgldniajcej aspekty
ekonomiczne i jakociowe procesu produkcji i jego czci
skadowych.
LITERATURA
XI
MECHANIK NR 12/2011
Z kolei wymagania dotyczce niskiego kosztu jednostkowego zalicza si do podstawowych, z uwagi na mas
korpusw. S to na og obiekty o bardzo duej masie
i koszt tworzywa jest znaczcym skadnikiem kosztu
obrabiarki. Dlatego preferowane s korpusy eliwne,
gdy eliwo naley do najtaszych tworzyw.
Obrbka HSC narzucia dodatkowe wymagania, ktrych niespenienie moe uniemoliwi jej stosowanie.
Wynikaj one bezporednio z duych wartoci parametrw kinematycznych podczas HSC, a mianowicie:
prdkoci ruchw posuwowych do 1 2 m/s,
przyspieszenia ruchw posuwowych do 1 3g i wicej,
prdkoci obrotowych wrzecion do 20 000 obr/min
i wicej.
Naley przy tym uwzgldni rwnie konsekwencje obniania masy korpusu, mianowicie zmiany jego sztywnoci
statycznej, a najprawdopodobniej jej zmniejszenia. Dlatego
zmniejszenie masy korpusw wymaga dziaa optymalizacyjnych, w trakcie ktrych minimalizacji masy towarzyszy
wymaganie maksymalizacji sztywnoci. Jest to wic typowe zagadnienie optymalizacji wielokryterialnej.
Metody optymalizacji korpusw
W Katedrze Budowy Maszyn Politechniki lskiej ju
od dawna prowadzone s prace nad metod optymalizacji korpusw obrabiarek. Wynika to z dugoletniej wsppracy z F.O. RAFAMET S.A., gdzie przecitny korpus
wytwarzanych tam obrabiarek ma mas od 5 t a do
100 t, albo i wicej. W takim przypadku denie do
zmniejszenia masy korpusw nie wymaga dodatkowego
uzasadnienia.
W metodach opracowanych w Katedrze Budowy Maszyn przyjto dwa zasadnicze kryteria optymalizacyjne, tj.
kryterium minimalizacji masy korpusu i kryterium maksymalizacji sztywnoci statycznej rozumianej jako wskanik sztywnoci statycznej w teoretycznym punkcie styku
narzdzia i przedmiotu. Nietrudno wykaza, e s to
kryteria wzajemnie sprzeczne, tzn. denie do zmniejszenia masy na og prowadzi do pogorszenia sztywnoci. Std nieunikniony jest kompromis, a wybr funkcji
celu staje si spraw zasadnicz.
P. Wilk w swojej rozprawie doktorskiej [1] zaproponowa funkcj celu, wykorzystujc metod hiperboli, mianowicie:
W = Wt We
(1)
gdzie:
W funkcja celu ujmujca tzw. cenno techniczn
i ekonomiczn,
Wt cenno techniczna, ujmujca sztywno statyczn
korpusu,
We cenno ekonomiczna, ujmujca wpyw masy korpusu na jego cen.
XII
1. P. WILK: Zastosowanie algorytmw ewolucyjnych i metody elementw skoczonych w optymalizacji korpusw obrabiarek. Praca
doktorska, Gliwice 2011.
2. J. KOSMOL, K. LEHRICH, P. WILK: Optymalizacja korpusw
obrabiarek do obrbki szybkociowej. Prace Naukowe Katedry
Budowy Maszyn, nr 2/2006, Gliwice 2006, 23 32.
3. K. LEHRICH: Optymalizacja ksztatu korpusw obrabiarkowych
z wykorzystaniem metody elementw skoczonych. Prace Naukowe Katedry Budowy Maszyn, nr 1/2007, Gliwice 2007, 53 66.
4. P. WILK: Optymalizacja ksztatu korpusw obrabiarek na przykadzie frezarki pionowej. Prace Naukowe Katedry Budowy Maszyn, nr 1/2007, Gliwice 2007, 67 84.
5. P. WILK: Optymalizacja topologiczna korpusw za pomoc algorytmu ewolucyjnego. Prace Naukowe Katedry Budowy Maszyn,
nr 1/2010, Gliwice 2010, 71 80.
Podobnie mona postpowa z cennoci ekonomiczn, ale tylko z jednym kryterium lokalnym, tj. mas
korpusu. Tak wic cenno ekonomiczna We przedstawia
si nastpujco:
We = m
(3)
b)
XIII
MECHANIK NR 12/2011
Rone metody modelowania operacji szlifowania powierzchni cylindrycznych zewntrznych, powierzchni paskich
oraz szlifowania k zbatych. Zastosowanie metody elementw skoczonych, sztucznych sieci neuronowych
oraz analizy regresji. Modelowanie si szlifowania, rozkadu temperatury oraz jakoci powierzchni obrobionej.
Przykady oblicze przeprowadzonych z wykorzystaniem
opracowanych modeli.
Modelowanie procesu szlifowania powierzchni
paskich kompozytw magnetycznych [1]
Modelowanie, ktre ma na celu okrelenie rozkadu
ciepa i temperatury w szlifowanym przedmiocie, opiera
si z reguy na teorii ruchomego rda ciepa. Takie
modelowanie do kompozytw magnetycznych wykonanych z naprzemiennie uoonych pytek stalowych i magnetycznych (rys. 1) wymaga uwzgldnienia cakowicie
rnych waciwoci tych materiaw: bardzo twardej
i kruchej ceramiki magnetycznej o sabej przewodnoci
cieplnej oraz mikkiej i plastycznej stali o dobrej przewodnoci cieplnej, z ktrej wykonane s separatory.
Model cieplny procesu szlifowania kompozytu magnetycznego przedstawiono na rys. 1a, a przykadowe wyniki
oblicze na rys. 1b. Przyjto, e rdo ciepa na styku
ciernicy i przedmiotu obrabianego ma ksztat trjkta, ktry
przesuwa si wzdu powierzchni obrabianej z prdkoci
* Prof. dr hab. in. Bogdan Kruszyski Politechnika dzka
a)
b)
przedmiotu vft. Podczas tego przemieszczania si nad warstwami stali i ceramiki magnetycznej rozkad strumienia ciepa zmienia si w sposb cigy. W modelu uwzgldniono
ponadto odprowadzenie ciepa w wyniku konwekcji powierzchni przedmiotu obrabianego, z wyczeniem powierzchni
styku ciernicy z przedmiotem obrabianym.
Rozkad temperatury w przedmiocie obrabianym moe
by wyznaczony z oglnie znanego rwnania rniczkowego Fouriera-Kirchhofa, do rozwizania ktrego mona zastosowa metod elementw skoczonych (MES):
(1)
gdzie: T temperatura, t czas, w dyfuzyjno cieplna,
x, y, z wsprzdne prostoktne.
Z wynikw oblicze przedstawionych na rys. 1b wynika, e w ceramice magnetycznej gboko zmian temperatury wywoana procesem szlifowania jest o wiele
mniejsza ni w przypadku stali. Tylko w pobliu styku
elementu magnetycznego z separatorem stalowym obserwuje si podwyszon temperatur, z uwagi na wymian ciepa pomidzy tymi elementami. Taki rozkad
temperatury jest szczeglnie niekorzystny dla elementu
ceramicznego, w ktrym wystpuje duy gradient temperatury powodujcy naprenia cieplne, czsto przekraczajce wytrzymao materiau. Najwysze wartoci
gradientu temperatury i napre cieplnych wystpuj w narou elementu ceramicznego, w pobliu styku
z separatorem stalowym, co wyjania czste wystpowanie wykrusze
w tym obszarze podczas szlifowania.
Modelowanie procesu
szlifowania powierzchni
cylindrycznych z wykorzystaniem
sieci neuronowych [2]
a)
b)
Rys. 2. Struktura systemu nadzoru procesu szlifowania (a) i model neuronowy jakoci
przedmiotu obrabianego (b)
XIV
Zadaniem poziomu optymalizacji (rys. 2a) jest okrelanie optymalnych warunkw obrbki. Podstawowym elementem tego poziomu jest model jakoci przedmiotu
obrabianego (rys. 2b), zbudowany w oparciu o sztuczn
sie neuronow. Model ten umoliwia okrelenie wynikw
obrbki, tzn. chropowatoci powierzchni Ra, redniej wartoci bdw ksztatu i falistoci (A1-9) oraz temperatury
szlifowania w. Model ma cztery wielkoci wejciowe:
zdolno skrawn ciernicy Kz, gboko szlifowania ae,
posuw osiowy fa oraz prdko przedmiotu vw, reprezentowane przez wektor u = {u1, u2, u3, u4} = {Kz, ae, fa, vw}.
Trzy wielkoci wyjciowe s opisane wektorem y = {y1, y2,
y3} = {Ra, A1-9, Qw}.
wania pojedynczego zarysu zba. Przedstawiona w dolnej czci wykresu rnica tych wielkoci wskazuje na
zadowalajc jako opracowanego modelu.
Ft = F0 vwt
( )
aei
dbDi
v
(2)
si
XV
MECHANIK NR 12/2011
JZEF BORKOWSKI
PRZEMYSAW BORKOWSKI *
XVI
Tego rodzaju obrbka przebiega przy znikomym wydatku strugi roboczej (3 8 dm2/h) o cinieniu 20 100 MPa
przy 1% ograniczeniu jego pulsacji. Do uformowania
takiej strugi stosuje si diamentowe dysze o rednicy
20 80 m, a obecnie nawet opracowywane s dysze
o rednicy 5 m. Do precyzyjnego przecinania wymagana
jest take dua dokadno stolika roboczego (o zakresie
56 56 mm), ktrego uchyb pozycjonowania nie przekracza wartoci 1,25 m.
Efektywno metody SWJ zaley od: wysokoci i stabilnoci cinienia, rednicy i spjnoci strugi oraz jej
waciwoci erozyjnych, zalenych od mikrocierniw. Taka mikrostruga jest wydajnym narzdziem sucym do
precyzyjnego wycinania maogabarytowych elementw
ze stali (gmax = 2 mm), stopw aluminium (gmax = 5 mm)
i tworzyw sztucznych (gmax = 8 mm). Jako powierzchni
przecicia badanych materiaw jest przy tym zbliona do
efektw szlifowania.
Opracowano take prototypowe rozwizania odpowiednich urzdze technologicznych o cznej mocy ponad
1000 KM. Urzdzenia te zapewniaj stosowanie strugi
wodnej o cinieniu do 150 MPa, co stanowi ponaddwukrotne jego zwikszenie w stosunku do rozwiza stosowanych w USA i Kanadzie.
Zmiany te wynikaj z koniecznoci spenienia zwikszonych wymaga ekologicznych obowizujcych w Europie w odniesieniu do warunkw drenia, a zwaszcza
szczelinowania ska upkowych, zalegajcych w Polsce
na tak duych gbokociach. Ponadto, wzrost cinienia
umoliwia dwu-, trzykrotne zmniejszenie objtoci cieczy
technologicznej stosowanej w operacjach szczelinowania, co w zblionym stopniu ogranicza niebezpieczestwo
zanieczyszczenia rodowiska.
LITERATURA
XVII
MECHANIK NR 12/2011
WIT GRZESIK *
Aktualny stan i prognozy rozwoju energetyki niekonwencjonalnej/zrwnowaonej na wiecie i w Polsce. Tworzenie si nowej gazi wytwrczoci energy manufacturnig, w tym brany ukierunkowanej na produkcj siowni
wiatrowych (wind power industry). Specyfika wytwarzania
elementw o bardzo duych gabarytach i wysokiej dokadnoci dla siowni wiatrowych oraz pytek ogniw solarnych. Przegld stosowanych obecnie technologii wraz
z przykadami procesw technologicznych.
Wymogi ochrony klimatu w dugoterminowej perspektywie (wg Midzynarodowej Agencji Energetyki (IEA)
do 2050 r.), wymuszaj obnienie emisji CO2 o 50%, co
wie si z maksymalnym ograniczeniem stosowania
nieodnawialnych rde energii. Szczegowe dane co do
udziau kilkunastu sektorw wytwrczych w emisji CO2,
okrelanych procentowym wspczynnikiem CAP (Criteria
Air Pollutant), podaje raport U.S. Environmental Protection Agency [1]. W opracowanych programach zakada
si, e w cigu ok. 30 lat turbiny wiatrowe oraz soneczne
baterie fotowoltaiczne osign sprawno zapewniajc
najtasze wytwarzanie energii elektrycznej w porwnaniu
z innymi technologiami zestawionymi poniej. W bilansie
zrwnowaonego wytwarzania energii, czyli pokrywajcego biec konsumpcj, uwzgldnia si takie gwne
skadniki, jak [2]:
energia wiatrowa ldowa i morska,
energia soneczna fotowoltaiczna, fototermiczna,
biomasa,
energia wodna,
energia fal,
energia pyww,
geotermia,
energetyka jdrowa (ze znakiem zapytania, gdy nie
jest do koca jasne, czy ten rodzaj energii mona zaliczy
do zrwnowaonych).
Energia wiatrowa
Udzia energii wiatrowej w globalnej produkcji energii
na wiecie nieustannie ronie. Z raportu World Wind
Energy Association (WWEA) wynika, e w pierwszej
poowie biecego roku na caym wiecie uruchomiono
instalacje wiatrowe o cznej mocy niemal 18,5 GW.
W analogicznym okresie roku ubiegego zainstalowano
16 GW. W 2009 r. wiat pozyskiwa z wiatru 159,7 GW
mocy, a w kolejnym 2010 r. ju 240,5 GW. Wedug najnowszych prognoz moc zainstalowanych turbin wiatrowych wyniesie w 2017 r. 718 GW. Energetyka wiatrowa
rozwija si dynamicznie w takich krajach, jak: USA, Chiny
(wzrost o 127%), Hiszpania, Francja i Indie. Przykadowo
w Hiszpanii dochd przemysu pracujcego dla energety* Prof. dr hab. in. Wit Grzesik Wydzia Mechaniczny Politechniki Opolskiej
XVIII
Rys. 2. Koo zbate o uzbieniu wewntrznym do przekadni turbiny wiatrowej (a) i jego
obrbka zgrubna frezem krkowym (b), specjalny frez moduowy limakowy (c)
XIX
MECHANIK NR 12/2011
Ksztatowanie mikroelementw
obrbk elektrochemiczn i elektroerozyjn
ADAM RUSZAJ
SEBASTIAN SKOCZYPIEC *
ciepa, wzrost temperatury, parowanie, topienie i rozrywanie materiau) w obszarze pomidzy przedmiotem obrabianym a elektrod robocz. Szczelina midzyelektrodowa wypeniona jest ciecz dielektryczn, ktrej zadaniem jest m.in. usunicie produktw erozji z przestrzeni
midzyelektrodowej. Mechanizm usuwania naddatku
oparty na wyadowaniach elektrycznych powoduje, e
obrbka elektroerozyjna jest racjonalnym wyborem przy
ksztatowaniu elementw wykonanych z materiaw trudno obrabialnych metodami skrawania (utwardzona stal,
wgliki, stopy o wysokiej wytrzymaoci, supertwarde materiay przewodzce prd elektryczny np. materiay
kompozytowe na osnowie metalowej, ceramika). Obrbka elektroerozyjna umoliwia wykonywanie z tych materiaw skomplikowanych, swobodnych powierzchni z wysok dokadnoci (nawet do 2 m) co powoduje, e
powszechnie jest stosowana np. do wytwarzania mikronarzdzi: form wtryskowych czy matryc. Ograniczenia
w stosowaniu tej metody to: brak moliwoci obrbki
materiaw nieprzewodzcych prdu elektrycznego, maa
wydajno, due zuycie elektrody roboczej (nawet
100%), wystpowanie warstwy wpyww cieplnych, ograniczenia ksztatu i wymiarw wewntrznych z uwagi na
ksztat i wymiary elektrody-narzdzia. Wytwarzanie mikroelementw metod EDM mona realizowa w operacjach wiercenia, drenia, wycinania drutem oraz frezowania elektroerozyjnego (obrbka uniwersaln elektrod
walcow).
Charakterystyka mikroobrbki elektrochemicznej
W obrbce elektrochemicznej naddatek usuwany jest
atom po atomie w wyniku reakcji elektrochemicznych
zachodzcych w warstwach przyelektrodowych, zgodnie
z prawami Faradaya i Ohma; sprzyja to osigniciu duej
wydajnoci obrbki przy maej chropowatoci powierzchni
i braku zuycia narzdzia. Siy mechaniczne dziaajce
na elektrody s pomijalne, narzdzie si nie zuywa,
a waciwoci warstwy wierzchniej nie ulegaj istotnym
zmianom. Przy obrbce elektrochemicznej dokadno
jest mniejsza ni przy obrbce elektroerozyjnej, poniewa
oprcz nieokrelonoci pooenia narzdzia w stosunku
do przedmiotu obrabianego wystpuje zjawisko delokalizacji reakcji elektrochemicznych. Mona to uzasadni
tym, ze w obrbce elektroerozyjnej przy zadanych parametrach wystpuje pewna graniczna grubo szczeliny
midzyelektrodowej, powyej ktrej wyadowania elektryczne nie wystpuj i naddatek z tych fragmentw
powierzchni nie jest usuwany. Natomiast podczas obrbki
elektrochemicznej, gdzie nawet przy duej gruboci
szczeliny midzyelektrodowej (1 2 mm) prd przepywa
przez ca powierzchni bdc w zasigu pola elektrycznego, zachodz reakcje elektrochemiczne i naddatek jest usuwany. Powoduje to rozmycie ksztatu przedmiotu obrabianego i zmniejszenie dokadnoci. Efekt ten
mona znacznie osabi przez zastosowanie napicia
impulsowego o czasie impulsu poniej 100 ns. Wytwarzanie mikroelementw metod ECM mona realizowa,
XX
XXI
MECHANIK NR 12/2011
Gwne kierunki rozwoju szlifowania ciernicowego dotyczce: materiaw i narzdzi ciernych, obcigania ciernic,
innowacyjnych metod szlifowania oraz konstrukcji szlifierek.
Rozwj obrbki ciernej jest zdeterminowany aktualnymi
potrzebami i wymaganiami uytkownikw, ktre wynikaj
m.in. z koniecznoci zapewnienia: efektywnej obrbki materiaw trudno obrabialnych, uzyskiwania wysokiej dokadnoci ksztatowo-wymiarowej obrabianych przedmiotw,
wymaganej chropowatoci powierzchni i stanu warstwy
wierzchniej, wysokiej produktywnoci i wydajnoci szlifowania, powtarzalnoci wynikw szlifowania oraz niezawodnoci procesu obrbki. Wzrost zapotrzebowania rynku na
czci i wyroby, coraz bardziej zoone i precyzyjne wskutek ich miniaturyzacji, wymusza z kolei rozwj procesw
mikroszlifowania [1, 5]. Wymienione tu wymagania uzasadniaj potrzeb kompleksowego rozwoju obrbki ciernej,
ukierunkowanego na: materiay i narzdzia cierne, metody
ksztatowania czynnej powierzchni ciernicy (CPS), doskonalenie metod i procesw szlifowania, nowe konstrukcje
szlifierek oraz systemy monitorowania i sterowania procesami obrbkowymi.
Rozwj materiaw ciernych i spoiwowych ukierunkowany jest gwnie na poszukiwanie nowych materiaw oraz
doskonalenie technologii ich wytwarzania. Wrd aktualnie
stosowanych narzdzi ciernych dominuj narzdzia z konwencjonalnych materiaw ciernych, np.: Al2O3, SiC, ZrO2,
BC. Obserwuje si jednak wzrost udziau narzdzi z supertwardych materiaw ciernych, takich jak: diament naturalny, diament syntetyczny i regularny azotek boru (cBN)
[1, 3, 5]. Nowe gatunki ziaren ciernych s wytwarzane
gwnie technologi spiekania. Umoliwiaj one wytworzenie ziaren ciernych zarwno o okrelonych waciwociach fizycznych, jak i uksztatowanych w bryy o okrelonych parametrach geometrycznych. W grupie nowoczesnych materiaw ciernych na uwag zasuguj ziarna
z submikrokrystalicznego korundu spiekanego. Budowa
tych ziaren ciernych charakteryzuje si niezwykle drobnymi krystalitami (0,1 2 m) poczonymi ze sob metod
zol-el. Te ziarna cierne s oznaczane akronimem SG
(Seeded Gel) i wystpuj pod rnymi nazwami handlowymi np.: Cubitron firma 3M, SG firma Norton,
Sapphire Blue firma Hermes Schleifmittel. Stosowane s
rwnie metody powlekania ziaren ciernych powokami
(np. powoka Duplex), ktre zwikszaj adhezyjno ziarna
do spoiwa lub, w przypadku powok metalicznych, polepszaj odprowadzenie ciepa oraz umoliwiaj kierunkow
orientacj ziaren na CPS (np. w polu elektrycznym). Opracowano rwnie technologi wytwarzania supertwardych,
polikrystalicznych ziaren ciernych z diamentu syntetycznego lub cBN metod spiekania mikroproszkw z tych
materiaw oraz metod kierunkowego osadzania i rozrostu zarodkw diamentu syntetycznego z fazy gazowej. Doniesienia literaturowe wskazuj take na moliwo wdroenia do produkcji nowych cierniw supertwardych, takich
jak: azotek wgla (C3N4) czy azotek boru i wgla.
Efektywne wykorzystanie waciwoci nowych ziaren
ciernic uwarunkowane jest opracowaniem nowych gatunkw spoiw, ktre powinny zapewni m.in.: du wytrzymao, dugi okres trwaoci ksztatu narzdzi ciernych, du
cigliwo, dobr przewodno ciepln, may wspczynnik
* Prof. dr hab. in. Andrzej Gobczak Katedra Technologii
Maszyn Politechniki dzkiej
tarcia, podatno na ksztatowanie CPS. Spoiwa ceramiczne, stosowane zarwno do cierniw konwencjonalnych, jak
i supertwardych, modyfikuje si poprzez wprowadzanie
rnego typu dodatkw i wypeniaczy, majcych na celu:
popraw zwilalnoci ziaren ciernych, zwikszenie wytrzymaoci narzdzi, zmniejszenie wspczynnika tarcia,
zwikszenie porowatoci, popraw przewodnoci cieplnej
itd. W tej grupie naley wyrni spoiwa na bazie substancji szklanokrystalicznych, ktre wykazuj przydatno do
wytwarzania ciernic cBN z domieszk mikrokrystalicznego
korundu spiekanego ze spoiwem ceramicznym i domieszk
substancji porotwrczych. Spoiwa organiczne, wytwarzane
z ywic fenolowych i poliamidowych, stosowane s przede
wszystkim do ciernic zdzierajcych oraz ciernic do przecinania. Ich rozwj polega gwnie na opracowaniu nowych
receptur ywic oraz dodatkw w postaci plastyfikatorw
i wypeniaczy, zwikszajcych znaczco ich wytrzymao.
Nowe receptury spoiw, dziki ich elastycznoci i podatnoci
w procesie szlifowania oraz moliwoci ksztatowania CPS
w procesie obcigania, znajduj zastosowanie do wytwarzania ciernic ze cierniw supertwardych [1, 6]. Spoiwa
metalowe wytwarzane s gwnie metod spiekania proszkw metali (wielowarstwowe ciernice supertwarde i obcigacze wirujce) i elektrolitycznego osadzania metali
(ciernice jednowarstwowe). Oferowane s rwnie nowe
spoiwa hybrydowe metalowo-ceramiczne (ciernice diamentowe firmy Diamental) oraz spoiwa spiekane z domieszk proszkw metali, zwikszajcych przewodno elektryczn (ciernice do szlifowania elektroerozyjnego).
Rozwj ciernic charakteryzuje si funkcjonalnym dostosowaniem ich konstrukcji i waciwoci skrawnych CPS
do specyfiki wysoko efektywnych procesw szlifowania,
np.: szlifowania HEDG, UHSG, CDCF, SSG, HSPG oraz
szlifowania erozyjnego, precyzyjnego i mikroszlifowania.
Gwne tendencje w rozwoju ciernic ukierunkowane s
na: konstrukcj ciernic do tzw. zimnego i wysoko wydajnego szlifowania, budow ciernic o zmniejszonym udziale
spoiwa, doskonalenie wielowarstwowych ciernic o zrnicowanej charakterystyce technicznej, konstruowanie
ciernic z supertwardych ziaren o wyduonym ksztacie
i uoeniu zorientowanym na CPS, budow ciernic inteligentnych wyposaonych w mikroczujniki (np. typu
MEMS). Przykadami innowacyjnych ciernic oferowanych
przez producentw s [1, 3, 5]:
ciernice Mach Disk firmy Mach Rotec do szlifowania
szybkociowego, ktrych korpusy wykonane s z lekkich
materiaw kompozytowych;
ciernice Surfin firmy Cafro przeznaczone do zwierciadlanego szlifowania rowkw wirowych w penowglikowych narzdziach skrawajcych (wiertach, frezach trzpieniowych);
ciernice wielostrefowe firmy Kreps & Riedel, ktrych
poszczeglne strefy CPS s zrnicowane w zakresie
wielkoci i koncentracji ziaren ciernych lub struktury i dopasowane do miejscowych obcie ziaren ciernych podczas szlifowania zoonych powierzchni ksztatowych;
ciernice cBN typu Genis z firmy Tyrolit do wysoko
wydajnego szlifowania zewntrznych powierzchni walcowych, wyposaone w mikrochipy umoliwiajce bezprzewodowe przesyanie informacji do ukadu sterowania szlifierki oraz wielkopolowe ciernice Strato Ultra do szlifowania gbokiego.
Warunkiem efektywnego wykorzystania ciernicy jest dostosowanie za pomoc obcigania jej CPS do realizo-
XXII
wanych operacji szlifierskich, w zakresie dokadnoci makrogeometrycznego profilu i mikrogeometrii CPS. Obciganie ciernic obejmuje zabiegi: profilowania, ostrzenia i czyszczenia CPS, ktre s realizowane metodami obrbki
mechanicznej, np.: diamentowymi obcigaczami ostrzowymi obcigaczami wirujcymi, ciernicami diamentowymi,
wygniatania tward rolk, szlifowania mikkiej stali oraz
metodami erozyjnymi, np.: laserowe, elektrochemiczne,
elektroerozyjne [1, 3, 6]. Rozwj metod obcigania ciernic
obrbk mechaniczn ukierunkowany jest gwnie na ich
dostosowanie do potrzeb w innowacyjnych odmianach szlifowania, zautomatyzowanych procesach szlifowania na
szlifierkach CNC oraz procesach mikroszlifowania. Nowe
osignicia w tym zakresie dotycz m.in.: doskonalenia
technologii wytwarzania wieloziarnistych obcigaczy stojcych i wirujcych, wdraania nowych odmian kinematycznych obcigania, konstrukcji urzdze obcigajcych oraz
opracowania systemw CNC do sterowania tym procesem.
Prace badawcze wskazuj take na moliwo hybrydowego obcigania ciernic obcigaczami stojcymi i wirujcymi poprzez wspomaganie tego procesu drganiami ultradwikowymi. Rozwj erozyjnych metod obcigania ukierunkowany jest gwnie na potrzeby ksztatowania CPS
ciernic supertwardych ze spoiwem metalowym. Te potrzeby w najwikszym stopniu zaspokajaj metody obcigania
elektrochemicznego, elektroerozyjnego oraz hybrydowego.
Metody obcigania elektrochemicznego ECD polegaj na
anodowym roztwarzaniu metalowego spoiwa CPS wskutek
reakcji elektrochemicznych w roztworach elektrolitw pod
wpywem prdu staego lub przemiennego. Wykazuj one
przydatno do ostrzenia i czyszczenia CPS ciernic supertwardych oraz ich profilowania. Szczegln odmian
obcigania elektrochemicznego jest system ELID (Electrolytic In Process Dressing), ktry jest znamienny tym, i
ostrzenie ciernicy realizowane jest w trakcie procesu szlifowania i uruchamiane cyklicznie, w okresach mechanicznej depasywacji spoiwa przez obrabiany materia. System
ELID jest przydatny zwaszcza do ostrzenia drobnoziarnistych ciernic diamentowych i cBN ze spoiwem Cast Iron
Fiber Bonded. Metody elektroerozyjnego obcigania
EDD polegaj na wykorzystaniu energii wyadowa iskrowych w szczelinie, utworzonej pomidzy metalowym spoiwem i elektrod obcigajc. W tych odmianach obcigania stosowane s elektrody stacjonarne, segmentowe wirujce i drutowe. Metody EDD s szczeglnie przydatne do
profilowania wielowarstwowych ciernic supertwardych
o zoonych zarysach CPS. Nie zapewniaj one natomiast
prawidowego uksztatowania makrogeometrycznej struktury CPS i dlatego wymagaj procesu ich ostrzenia. Rozwijane s rwnie hybrydowe metody obcigania erozyjnego, ktrych przykadem jest system elektroerozyjno-elektrochemiczny EDCD.
Charakterystyk innowacyjnych odmian szlifowania zawieraj obszerne opracowania prof. K. E. Oczosia i dr. in.
W. Habrata [1] oraz publikacje Naukowej Szkoy Obrbki
ciernej [2 4], dlatego te ograniczono si tu do przedstawienia wybranych trendw ich rozwoju. Wrd wysoko
efektywnych procesw szlifowania wyrnia si HEDG
(High Efficiency Deep Grinding), ktre czy zalety szlifowania z du prdkoci obwodow ciernicy HSG (High
Speed Grinding) i szlifowania gbokiego CFG (Creep-Feed Grinding). Rozwj tej odmiany szlifowania ukierunkowany jest na uzyskanie bardzo duej wydajnoci wzgldnej (150 2000 mm3/s) porwnywalnej z procesami obrbki skrawaniem wysokiej dokadnoci ksztatowo-wymiarowej, obnienia temperatury szlifowania, chropowatoci
powierzchni i stanu warstwy wierzchniej. W tej odmianie
szlifowania stosuje si due prdkoci obwodowe ciernicy
(60 200 m/s), gbokoci skrawania (1 25 mm) i prdkoci posuwu przedmiotu (1 125 mm/s), wysoko wytrzymae
ciernice supertwarde ze spoiwem galwanicznym i metalo-
wym korpusem oraz specjalne systemy chodzenia i smarowania itp. Innymi przykadami innowacyjnych odmian
szlifowania s: wzdune szlifowanie jednoprzejciowe otworw realizowane ciernicami strefowymi, dwustronne
szlifowanie powierzchni paskich z kinematyk docierania,
frezoszlifowanie, szlifowanie wspomagane obrbk erozyjn (AECG i AEDG) czy mikroszlifowanie wspomagane
ultradwikami [1, 3, 5, 6].
Aktualne trendy rozwoju szlifierek koncentruj si na
doskonaleniu ich zdolnoci wytwrczych. Dotyczy to doskonalenia konstrukcji korpusw, zespow wykonawczych,
ukadw napdowych, systemw numerycznego sterowania, systemw monitorowania i kontroli itp. Wspczesne
tendencje w budowie szlifierek uwidaczniaj nastpujce
rozwizania innowacyjne [1, 3 5]:
budowa szlifierek moduowych, polegajca na projektowaniu wielu gowic szlifierskich (wrzeciennikw) montowanych na bazie korpusw podstawowych z rn konfiguracj gowic (dua elastyczno w ich dostosowaniu do
rnych odmian szlifowania) oraz szlifierek do obrbki
kompletnej (centra obrbkowe i autonomiczne stacje obrbkowe), umoliwiajcych czenie operacji szlifowania
z obrbk skrawaniem;
powszechne stosowanie sterowania numerycznego
CNC oraz atwego w obsudze oprogramowania uytkowego z moliwoci programowania zarwno cykli szlifowania, jak i obcigania ciernicy;
wyposaanie szlifierek w nowoczesne systemy do monitorowania stanu ciernicy i procesu szlifowania. Maj tu
zastosowanie systemy na bazie czujnikw: piezoelektrycznych, typu MEMS, emisji akustycznej oraz inteligentne
systemy szlifowania;
wyposaenie szlifierek w ukady CNC sterowania gowicami do obcigania ciernic, systemy elektronicznego
kodowania ciernic, automatycznej wymiany i mocowania
ciernic;
budowa korpusw szlifierek z odleww mineralnych
lub pyt granitowych. Takie rozwizania ograniczaj wpyw
rozszerzalnoci cieplnej tych zespow na dokadno
obrbki;
stosowanie w ukadach napdowych silnikw liniowych
i momentowych, zapewniajcych due prdkoci przemieszcze zespow roboczych i wysok dokadno pozycjonowania, systemw automatycznej kompensacji niewyrwnowaania zespow wrzecionowych i ciernic bezporednio na szlifierce oraz systemw aktywnej kontroli;
wyposaanie szlifierek w portalowe systemy zaadowcze i wyadowcze przedmiotw obrabianych, systemy palet
przedmiotowych oraz podajniki i manipulatory.
Przedstawione kierunki rozwoju szlifowania ciernicowego koncentruj si na najnowszych osigniciach technologicznych w rnych dziedzinach: inynierii materiaowej,
zaawansowanych systemach projektowania konstrukcji
i technologii CAD/CAM, elektroniki i informatyki, sztucznej
inteligencji itp.
LITERATURA
1. K. E. OCZO, W. HABRAT: Doskonalenie procesw obrbki ciernej cz. I-III. Mechanik: 83(2010)/7, 83(2010)/8-9, 83(2010)/10; Innowacje w obrbce ciernej cz. I-II. Mechanik: 81(2008)/11,
81(2008)/12.
2. J. PLICHTA: Wspczesne problemy obrbki ciernej. Pr. zb. Politechnika Koszaliska Koszalin 2009.
3. A. GOBCZAK, B. KRUSZYSKI: Podstawy i technika obrbki
ciernej. Pr. zb. Politechnika dzka, d 2010.
4. A. BARYLSKI: Obrbka cierna. Wspczesne problemy. Pr. zb.
Politechnika Gdaska, Gdask 2011.
5. E. BRINKSMEIER, Y. MUTLUGUNES, F. KLOCKE, J.C. AURICH,
P. SHORE, H. OHMORI: Ultra-precision grinding. CIRP Annals,
59(2010), 652 671.
6. K. WEGNER, H. HOFFMEISTER, B. KAPUSZEWSKI, F. KUSTER,
W. CHAHMANN, M. RABIEJ: Conditioning and monitoring grinding
wheels. CIRP Annals, 60(2011), 757 777.
XXIII
MECHANIK NR 12/2011
Rola i znaczenie ksztatowania ubytkowego czci maszyn. Udzia obrbek ciernych i erozyjnych w procesach
wytwarzania. Efektywno odmian szlifowania i zmodyfikowanych narzdzi ciernych. Efektywno odmian obrbki
elektroerozyjnej i elektrochemicznej.
W procesach ksztatowania czci maszyn i elementw
wspczesnych konstrukcji technicznych dominuj obrbki ubytkowe1). Wspczesne zadania technologiczne systematycznie rozszerzaj wymagania techniczne stawiane
tym obrbkom. Wie si to z osigniciami inynierii
materiaowej, ktre dotycz skokowego podwyszania
waciwoci fizykochemicznych materiaw obrabianych
i materiaw na narzdzia cierne [1], jak rwnie z osigniciami w wykorzystywaniu programw komputerowych
w sterowaniu obrabiarkami. Udzia obrbek ciernych
i elektroerozyjnych w globalnym bilansie czasu wytwarzania jest szacowany na 20%, w tym udzia szlifowania na
12%. Gwnym czynnikiem wzrostu efektywnoci szlifowania jest zachodzcy postp w budowie szlifierek [2 4]
oraz w przebiegu procesw, wyraany m.in. przez stosowanie podwyszonej prdkoci z wprowadzonymi w praktyce ostatniego dziesiciolecia ograniczeniami warunkowanymi utrzymaniem stabilnej pracy maszyn (rys. 1).
b)
Rys. 1. Fazy rozwoju szlifowania szybkociowego z korekt prdkoci szlifowania okrelon moliwociami technicznymi szlifierek
W procesie szlifowania gbokiego [2] wysok efektywno obrbki ubytkowej uzyskuje si przy prdkociach
zaliczanych wspczenie do zakresu szlifowania konwencjonalnego (rys. 2a). Pomimo znacznego zmniejszenia prdkoci ruchu posuwisto-zwrotnego bd obrotowego przedmiotu, wystpuje tu znaczne obcienie czynnej
powierzchni ciernicy (CPS). Dlatego obrabiarki wyposaone s w ukady intensywnego chodzenia. Korzyci
techniczn jest w tym przypadku wierne odtwarzanie
danego profilu i uzyskiwanie wymaganej chropowatoci
powierzchni szlifowanej.
* Prof. ndzw. dr hab. in. Lucjan Dbrowski, prof. ndzw. dr hab.
in. Mieczysaw Marciniak Politechnika Warszawska
1)
wedug klasyfikacji obrbek autorstwa K.E. Oczosia
a)
b)
Rys. 3. System mikroszlifowania ceramiki pprzewodnikowej specjalnymi segmentami z dosuwem wgbnym ae = 2 m (a) i wpyw
liczby przej na zmian chropowatoci powierzchni (b)
Korzystne jakociowo rezultaty daje stosowanie ciernic specjalnych o niecigej powierzchni czynnej, ktr
XXIV
charakteryzuje nietypowe uoenie warstwy ziaren ciernych na bocznych powierzchniach elastycznych paskich
segmentw rozmieszczonych na obwodzie. Podczas szlifowania koce segmentw s erodowane przez produkty
szlifowania w postaci wirkw i wykruszonych ziaren. Rezultatem tego jest zmniejszanie ich wysokoci w stosunku do
najwyej pooonej nasypowej warstwy czynnych ziaren ciernych na paskich bokach segmentw. Proces ten ma charakter cigego obcigania i trwa a do wykorzystania caej
wysokoci segmentw. Dziki systematycznemu odsanianiu
ostrych ziaren CPS szlifowanie przebiega stabilnie w caym
tym okresie. Do istotnych zalet takiej ciernicy zalicza si
utrzymanie staych, obnionych si i temperatury szlifowania,
nadawanie powierzchni obrabianej jednakowej chropowatoci w wyduonym okresie trwaoci narzdzia.
Podobna technologia narzdzi ciernych nasypowych
do szlifowania tamowego umoliwia tworzenie CPS o takiej charakterystyce geometrycznej, ktra take zapewnia
stao warunkw kontaktu z materiaem obrabianym.
Tamy cierne maj w tym przypadku CPS utworzon
przez nasypy ziarnowe z ziaren polikrystalicznych lub
przez pionowo rozmieszczone, trjwymiarowe struktury
w ksztacie piramid. Tak zrnicowany rozkad struktur
geometrycznych, z przestrzeniami na produkty szlifowania, zapewnia prac tam ciernych przy niszych temperaturach i dwukrotnie duszym okresie trwaoci.
W odrnieniu od standardowych tam ciernych, narzdzia o zmodyfikowanej budowie utrzymuj od pocztku
pracy zwikszony wskanik szlifowania G, gdy tpice
si ziarna, inicjujc procesy wykrusze, tworz CPS
o stabilnej aktywnoci technologicznej.
W obrbce elektroerozyjnej wgbnej EDM (rys. 4a)
uzyskiwana jest zwikszona produktywno technologiczna dziki skoncentrowanej energii wyadowa w strefie
obrbki. Wykorzystaniu wysokiej temperatury i dynamiki
oddziaywania fali uderzeniowej w dielektryku sprzyja
stosowanie na elektrody innowacyjnych materiaw. Rozwinita technika wytwarzania elektrod grafitowych o zoonych ksztatach i wysokiej dokadnoci (rys. 4b), ktre
s termoodporne i dobrze przewodz prd elektryczny
oraz ciepo, odgrywa znaczc rol w zwikszonej efektywnoci technicznej tej obrbki [5].
a)
b)
Rys. 4. Drarka elektroerozyjna typ 2LC ZNC (a) i przykad zoonych ksztatw dronych elektrod wglow (b)
Interesujca z punktu widzenia precyzji jest np. wycinarka drutowa Cut 1000 najdokadniejsza na wiecie
ktra moe pracowa z drutem o rednicy 0,02 mm.
Dokadno pozycjonowania tej maszyny jest mniejsza
ni 1 m. Produkowane s dwie wersje tej obrabiarki:
klasyczna, w ktrej dielektrykiem jest woda oraz specjalizowana OilTech, gdzie dielektrykiem jest ciecz na
bazie nafty. W tym przypadku unika si powstawania na
przedmiocie gniazd korozji, ktre przy bardzo precyzyjnych ciciach s absolutnie niepodane.
Przykadem nowej technologii jest laserowe strukturyzowanie powierzchni. Urzdzenie laserowe Laser 1000
5AX sterowane w piciu osiach moe nada bezproblemowo dowoln faktur, nawet na bardzo skomplikowanej powierzchni. Wierzchnia warstwa materiau jest
odparowywana w kontrolowany sposb, tak e bez
wpywu na rodowisko mona nada przedmiotowi
faktur np.: skry czy tkaniny bd nanie dowolny wzr
graficzny.
O postpie technologicznym w obrbce elektrochemicznej zadecydowa rozwj impulsowych ukadw zasilania prdowego. Skutkuje to znaczn popraw dokadnoci tej obrbki okrelonej tolerancj 5 m w zakresie
wymiarowym i tolerancj 10 m w zakresie ksztatowym.
W obrbce hybrydowej elektrochemiczno-ciernej o korzystnych rezultatach wydajnociowych decyduje synergizm procesw mikroskrawania i roztwarzania anodowego. Wydajno takich obrbek jest o 30 do 200% wiksza
od sumy skutkw uzyskiwanych w ich osobnym zastosowaniu: obrbki ciernej oraz procesu roztwarzania elektrochemicznego (ECM).
LITERATURA
1. K.E. OCZO, J. PORZYCKI: Szlifowanie podstawy i technika.
WNT Warszawa 1986.
2. K.E. OCZO, W. HABRAT: Forum narzdzi i obrabiarek ciernych
przykady nowych rozwiza. Mechanik, 81 (2008) 2, 69 83.
3. K.E. OCZO: Ksztatowanie ceramicznych materiaw technicznych.
Oficyna Wydawnictwa Politechniki Rzeszowskiej. Rzeszw 1996.
4. K.E. OCZO, M. MARCINIAK: Postpy w budowie obrabiarek
i systemw obrbki ciernej. Mechanik, 77 (2004) 3, 105 110.
5. K.E. OCZO, L. DBROWSKI: GRAFIT wytwarzanie, ksztatowanie i zastosowanie. Mechanik, 84 (2011) 8/9, 635 645.
6. K.E. OCZO, L. DBROWSKI: Forum obrabiarek erozyjnych
przykady nowych rozwiza. Mechanik, 81 (2008) 1, 26 34.
XXV
MECHANIK NR 12/2011
JAROSAW PLICHTA*
Proces nagniatania nastpuje po przeszlifowaniu otworw na okrelony wymiar, a sia oddziaywania kulek
nagniataka jest tak dobrana, aby nastpowao jedynie
wygadzanie (odksztacanie) wierzchokw nierwnoci
powierzchni. Jest to realizowane przez dobr prdkoci
obrotowej elektrowrzeciona szlifierskiego za pomoc
komputerowego ukadu sterowania.
Do szlifowania otworw o duych rednicach opra* Prof. dr hab. in. Jarosaw Plichta Katedra Inynierii Produkcji,
cowano wielonarzdziowe gowice szlifierskie z obrotoPolitechnika Koszaliska
wymi narzdziami ciernymi (ciernicami trzpieniowymi) o odpowiednio uksztatowanym zarysie. Konstrukcje tych gowic bazuj na szecioktnym korpusie o odpowiednim
uksztatowaniu wntrza, do ktrego powierzchni czoowych przymocowanych jest sze wspornikw. W
ramionach wspornikw, na wsplnej
osi, osadzone s dwie ciernice
trzpieniowe [1] (rys. 3).
Wsporniki z zamocowanym zespoem ciernic mog by usytuoRys. 1. ciernica skadana z systemem odrodkowego doprowadzenia PCS do strefy szlifowania (a) i widok strefy obrbki (b)
wane pod rnym ktem wzgldem
XXVI
tych umieszczono sze wrzecion szlifierskich, napdzanych turbinami powietrznymi, usytuowanych w ukadzie
pionowym, rwnolegym do osi obrotu gowicy. Mog one
przemieszcza si osiowo (gra/d) na tocznych prowadnicach liniowych. W ten sposb pooenie poszczeglnych ciernic pracujcych czoem moe dopasowywa
si do lokalnego ksztatu obrabianej powierzchni. Ich
nacisk jest realizowany za pomoc spryn o regularnej
sile nacisku (rys. 5).
LITERATURA
XXVII
MECHANIK NR 12/2011
PIOTR CICHOSZ *
Rys. 1. Powierzchnia aluminiowego materiau kompozytowego po toczeniu z parametrami: vc = 650 m/min; f = 0,08 mm/obr (pow. 1500)
XXVIII
Oddziaywanie wizki wiata laserowego na powierzchni kompozytu moe powodowa silny efekt spieniania si materiau. Wielko pcherzykw gazu uwizionych w warstwach przypowierzchniowych oraz ich liczba
zale od intensywnoci dostarczanej energii, przy czym
koncentracja energii wpywa na to zjawisko bardziej znaczco ni czas oddziaywania wizki.
Gruboci przypowierzchniowych warstw zdefektowanych rni si w zalenoci od rodzaju i sposobu obrbki
ubytkowej. Im wiksza intensywno oddziaywania energii
(mechanicznej, elektrycznej lub cieplnej) na powierzchni
ksztatowan, tym grubo tych warstw jest wiksza. Najwiksze gruboci warstw zdefektowanych, dochodzce do
h = 120 200 m, w ktrych stwierdzono wyranie zmienion struktur i rozdrobnienie wkien saffilowych, wystpiy
podczas obrbek elektroerozyjnych prowadzonych z duymi parametrami. Toczenie i wiercenie z prdkociami poniej 300 m/min powodowao uszkodzenia powierzchni
na gbokoci ok. 20 25 m. Inne sposoby obrbki skrawaniem, prowadzone z parametrami wykoczeniowymi,
powodoway zmiany w warstwach o gruboci 8 10 m.
Po szlifowaniu wystpowao zdefektowanie o wartoci
1,4 2,4 m. Pozostae obrbki cierne, takie jak docieranie, dogadzanie oscylacyjne i polerowanie wywoyway
zmiany warstwy o gruboci poniej 1,5 m.
Szacujc wartoci naddatkw obrbkowych dla odleww z materiaw kompozytowych naley uwzgldni
moliwo zwikszenia warstwy wadliwej o warto zdefektowanej warstwy, w ktrej wkna osnowy zostay
w znacznym stopniu rozdrobnione i przypuszczalnie
w tym obszarze materiau nie speniaj dostatecznie swojej roli wzmacniajcej materia osnowy.
LITERATURA
1. P. CICHOSZ, P. KAROLCZAK: Surface layer of aluminium-matrix
composites after forming by selected kinds of machining.
Visnik Chmelnickogo Nacionalnogo Universitetu. 2007 nr 4, t. 1,
153 159.
2. P. CICHOSZ, P. KAROLCZAK: Sinker electrical-discharge machining of aluminium matrix composites. Materials Science-Poland.
2008, vol. 26, nr 3, 547 554.
3. P. CICHOSZ, P. KAROLCZAK, M. KUZINOVSKI: Mechanisms of
decohesion in cutting aluminium matrix composites. Mechanical
Engineering Scientific Journal. 2008 vol. 27, nr 1, 15 22.
4. P. CICHOSZ, P. KAROLCZAK: Moliwoci ksztatowania toczeniem topografii powierzchni aluminiowych materiaw kompozytowych, Obrbka Skrawaniem Innowacje, pod red. Jerzego Stsa,
IZTW, Krakw 2008, 304 312.
5. P. KAROLCZAK: Konstytuowanie warstwy wierzchniej metodami
obrbek ubytkowych aluminiowych materiaw kompozytowych
wzmacnianych wknami saffilowymi. Praca doktorska. Politechnika Wrocawska 2007.
XXIX
MECHANIK NR 12/2011
giach materiaowych. Towarzystwo skupia ponad 80 organizacji badawczych, w tym 60 instytutw, i zatrudnia
ogem ponad 18 tys. pracownikw. Jego roczny budet
to 1,66 mld euro, z czego ponad 70% stanowi rodki
uzyskiwane z projektw badawczych krajowych i z EU
oraz ze zlece przemysu.
Konkretnym przykadem wsplnej dziaalnoci, niezwykle wanej dla rozwoju produkcji w obecnych, kryzysowych warunkach, moe by kolejne ju 22. Kolokwium
Obrabiarkowe, ktre odbyo si w Aachen, w Nadresko-Westfalskiej Politechnice (RWTH), w dniach 26 i 27 maja
br. Kolokwium organizowao wsplnie Laboratorium Obrabiarek WZL oraz Instytut Technologii Produkcyjnych
Fraunhofera IPT. Powicone byo zintegrowanym technikom produkcji w krajach o wysokim poziomie wynagrodze. Kolokwium to jest jednym z najwikszych w Europie spotka (ponad 1000 uczestnikw, w wikszoci
z przedsibiorstw przemysu maszynowego Niemiec), na
ktrym prezentowane i dyskutowane s najnowsze osignicia techniki, jak i zagadnienia zwizane z ekonomik,
organizacj i sterowaniem wytwarzania oraz trendy rozwojowe w wymienionych zakresach. Przyjto zaoenie, e
podstawowym problemem dla krajw rozwinitych jest,
w obecnych warunkach rynkowych, pogodzenie wysokich
kosztw produkcji i indywidualizacji produktw, z jej planowaniem i uzyskaniem efektw ekonomicznych (rys. 1).
Rys. 1. Obszary napi produkcyjno technicznych i ich rozwizywanie poprzez rwnoczesne dziaanie we wszystkich kierunkach
wg R. Schmitt i C. Brecher [1]
Niemiecki przemys przeywa obecnie dobr koniunktur i wg ekspertw oraz referentw na Kolokwium, zawdzicza to intensywnym pracom rozwojowym zarwno
nad technologiami produkcji, jak i produktami, innowacyjnoci, a take rozwojowi krajw nowoprzyjtych do EU
oraz krajw BIRC (Brazylia, Indie, Rosja, Chiny), do
ktrych jest kierowana dua cz inwestycyjnych wyrobw przemysowych. W zwizku z tym motto konferencji,
a take dua cz prezentacji dotyczyy zagadnie
utrzymania wysokiego poziomu produkcji i pozycji niemieckiego przemysu na rynkach wiatowych oraz staego
podnoszenia konkurencyjnoci przedsibiorstw (to take
drugie haso kolokwium: techniki produkcyjne czynnikiem
konkurencyjnoci). Tematyk konferencji, skierowanej
XXX
Wszyscy mwcy podkrelali konieczno: energooszczdnej produkcji, cigego prowadzenia bada i rozwoju
w sieciach zapewniajcych kompleksowe rozwizywanie
problemw, szczeglnej troski o potrzeby klienta przy
wysokiej elastycznoci i indywidualizacji produktu oraz
opracowywania nowych technologii wytwarzania. Takie
podejcie, wraz z doskonaleniem systemu ksztacenia
i bada oraz wspomagania kreatywnoci, powinno rwnie zabezpieczy niemieckie przedsibiorstwa przed
skutkami krtkoterminowych trudnoci rynkowych.
W wikszoci przypadkw referaty wygaszane byy
przez przedstawicieli przemysu. Konferencji towarzyszya wystawa maszyn, urzdze, oprogramowa, przyrzdw badawczych, narzdzi itd., w ktrej uczestniczyo ok.
40 firm na og cile wsppracujcych z WZL oraz
IPT. Wszyscy uczestnicy Kolokwium mieli take moliwo zapozna si z laboratoriami WZL oraz IPT. Na
powierzchni kilkunastu tys. m2 przedstawiono blisko 170
stanowisk badawczych, ktre pogrupowano wg tematyki:
przemys lotniczy i kosmiczny, przemys samochodowy,
biotechnika, optyka, budowa maszyn i urzdze, narzdzia, mikrotechnika i obrbka precyzyjna, efektywne wykorzystanie energii w produkcji.
XXXI
MECHANIK NR 12/2011
Rys. 1. ciernica z
submikrokrystaliczego korundu spiekanego SG (NORTON)
Rys. 2. ciernica z
nanokrystalicznego
korundu spiekanego
93N (Rappold)
XXXII
Rys. 3. ciernica z
mieszanego cierniwa typu TGP (TG +
CrA + 99A) firmy Saint
Gobain Abrasives
XXXIII
MECHANIK NR 12/2011
Budowa tokarko-nagniatarki i rezultaty bada technologicznych po toczeniu i nagniataniu waw o duej smukoci oraz cylindrw hydraulicznych.
Nagniatanie jest powierzchniow obrbk plastyczn
[1], ktra moe by realizowana na obrabiarkach skrawajcych jako obrbka wykoczeniowa. W procesie nagniatania nie wytwarza si wirw, iskier czy pyw oraz
zbdne s pyny chodzce, ktre s konieczne w przypadku stosowania obrbek ciernych. Nagniatanie jest wic
obrbk ekologiczn i perspektywiczn jako metoda
ksztatowania okrelonych i korzystnych eksploatacyjnie
waciwoci warstwy wierzchniej czci maszyn [3, 4, 6].
Obrbka przez nagniatanie moe by stosowana w technologii czci maszyn w celu: zmniejszenia chropowatoci powierzchni i zwikszenia odpornoci na zmczenie
(powierzchniowe i objtociowe) oraz twardoci warstwy
wierzchniej i odpornoci na zuycie cierne i zacieranie,
jak te zmniejszenia kosztw wytwarzania maszyn.
Stosowanie narzdzi do nagniatania na obrabiarkach
NC i centrach obrbkowych umoliwia koncentracj zabiegw obrbki ksztatujcej i wykoczeniowej na jednym
stanowisku roboczym. W wielu przypadkach zbdna jest
wwczas operacja szlifowania, wykonywana na innym
stanowisku, co zmniejsza znacznie koszty produkcji.
W ramach jednej operacji i w jednym zamocowaniu wykonuje si kolejno zabiegi toczenia i nagniatania narzdziami zamocowanymi w gowicy narzdziowej obrabiarki.
Taki sposb realizacji zabiegu wykoczeniowej obrbki
przez nagniatanie jest korzystny ze wzgldu na jej dokadno.
W celu skrcenia czasu obrbki zabiegi toczenia i nagniatania mona wykona w tym samym czasie, i z tym
samym posuwem wzdunym. Do tak zintegrowanej obrbki naley uy specjalnego oprzyrzdowania [5] lub
obrabiarki, tzw. tokarko-nagniatarki [2, 5].
W Politechnice Gdaskiej zbudowano, we wsppracy
z FAT PONAR Wrocaw, obrabiark TUR 50 CNC-N
(rys. 1) do realizacji zintegrowanej obrbki waw przez
toczenie i nagniatanie [5]. Obrabiarka wyposaona zostaa w sterownik CNC typu Sinumerik 710T oraz dwie
sondy pomiarowe LP2H-Renishaw do pomiarw przedmiotu i pooenia noa tokarskiego.
Po rozpoczciu toczenia waka (rys. 2) do jego powierzchni dosuwane s automatycznie trzy krki nagniatajce (3). Nastpnie dwa z nich zostaj zablokowane przez
urzdzenia (5), a jeden pozostaje pod wpywem cinienia
hydraulicznego. W ten sposb tworzy si ukad podtrzymki ruchomej dla obrabianego waka, ktry jest jednoczenie toczony i nagniatany. Umoliwia to obrbk kadej rednicy waw smukych w zakresie 20 100 mm
i dugoci do 1750 mm bez przezbrajania obrabiarki.
Proces obrbki waw na tokarko-nagniatarce (rys. 2)
przebiega w nastpujcy sposb:
toczenie fazy i odcinka wau od strony konika na
dugo 120 mm,
odsunicie noa od przedmiotu i wycofanie suportu,
* Prof. dr in. Wodzimierz Przybylski Wydzia Mechaniczny,
Politechnika Gdaska
XXXIV
o rednicy 56 mm i dugociach 700 1000 mm, ktre obrabiano w nastpujcych warunkach (ustalonych w badaniach wstpnych): n = 560 obr/min, f = 0,22 mm/obr, g = 0,35
mm, F = 2,1 kN, rednica krkw D = 60 mm, promie krkw R = 30 mm, n tokarski TNMG 160404 TC35, przy
jednym przejciu roboczym gowicy z obfitym chodzeniem
ciecz i powietrzem. Chropowato powierzchni po toczeniu
wynosia Rat = 5 10 m, a po nagniataniu powinna wynosi
Ran 0,32 m. Wyniki bada ujto w tablicy.
TABLICA. Wyniki bada toczenia i nagniatania toczysk 56 na
tokarko-nagniatarce TUR 50 CNC-N
Dugo
prbek
l
mm
Chropowato
Ran
m
Rozstp
rednicy
d
m
0,27
20
700
0,29
0,30
10
0,28
10
0,28
1000
Bicie promieniowe
maks.
m
Przyrost
twardoci
pow. HB
%
13
20
33,0
23
40
39,5
19
28
35,7
10
36,0
50
70
36,8
0,36*
40
60
38,6
0,30
0,17**
5
10
10
40
15
60
38,0
46,0
min.
m
b)
XXXV
1028
MECHANIK NR 12/2011
MECHANIK NR 12/2011
1029
1030
MECHANIK NR 12/2011
7. CAD/CAM
ArtCAM JewelSmith oprogramowanie
CAD/CAM dla jubilerw (DELCAM) Adam
Rogaliski s. 41, Z-1
Baran Jan patrz Plichta Jarosaw s. 143, Z-2
Baranowski Pawe, Maachowski Jerzy, Niezgoda Tadeusz: Dynamiczna analiza odpowiedzi elementw ukadu zawieszenia obcionego impulsowo s. 52, Z-1
Barnat Wiesaw patrz Niezgoda Tadeusz
s. 63, Z-1
Barnat Wiesaw patrz Panowicz Robert
s. 142, Z-2; s. 532, Z-56
Barnat Wiesaw patrz Sybilski Kamil s. 68,
Z-1
Baszczykiewicz Katarzyna patrz Cader Maciej s. 134, Z-2
Bohdal ukasz, Kukieka Leon: Modelowanie i
analiza numeryczna procesu cicia blach
noami krkowymi z uwzgldnieniem nieliniowoci geometrycznej i fizycznej s. 712,
Z-89
Boratyski Tomasz, Rosienkiewicz Maria, Olejarczyk Micha: Budowa drukarki 3D RepRap s. 350, Z-4
Cader Maciej, Trojnacki Maciej T., Baszczykiewicz Katarzyna: Modelowanie i symulacja ruchu robota bojowego z zastosowaniem zaawansowanego oprogramowania
CAE MD ADAMS s. 134, Z-2
Cena Ireneusz patrz Kawalec Andrzej
s. 57, Z-1
Choromaska Mariola patrz Musia Wojciech
s. 61, Z-1
Damaziak Krzysztof, Jachimowicz Jerzy, Maachowski Jerzy: Numeryczny model hamulca tarczowego s. 53, Z-1
Damaziak Krzysztof, Patek Pawe, Maachowski Jerzy, Woniak Ryszard: Analiza moliwoci wykorzystania rnych metod numerycznych w procesie projektowania ukadu
automatyki broni strzeleckiej kalibru 5,56
mm s. 120, Z-2
Danielczyk Piotr: Wykorzystanie koncepcji
superelementu w otpymalizacji konstrukcji
z belek aurowych s. 54, Z-1
Delcam AMS. Zaawansowane Rozwizania
Produkcyjne (DELCAM) Artur Pest
s. 607, Z-7
Delcam dla SolidWorks 2011 (DELCAM)
Artur Pest s. 535, Z-56
Delcam Elektrody wspomaganie projektowania elektrod (DELCAM) Artur Pest
s. 255, Z-3
Delcam Feature CAM 2012. Szybkie projektowanie obrbki w oparciu o cechy detalu
(DELCAM) Micha Burski s. 986, Z-12
Delcam PowerINSPECT 2011 (DELCAM)
Leszek Pietrzak s. 127, Z-2; s. 363, Z-4
Delcam PowerINSPECT OMV i CNC (DELCAM) s. 749, Z-89
Delcam PowerMill 2012 (DELCAM) Artur
Pest s. 848, Z-10
Derlukiewicz Damian patrz Pawlak Andrzej
s. 252, Z-3
Dobrzyski Grzegorz, Jdrasik Kamil: Innowacyjny model napdu wzka inwalidzkiego
s. 135, Z-2
Doktor Piotr patrz Sota Adam s. 150, Z-2
Duda Jan, Poboniak Janusz: Projektowanie
procesw i systemw wytwarzania w rodowisku PLM Delmia s. 55, Z-1
Duda Piotr patrz Suaek Grzegorz s. 67,
Z-1
Durejko Tomasz patrz Siemiaszko Dariusz
s. 146, Z-2
Dwa obszary bardzo pomylnej dziaalnoci
jedno rodowisko PLM (SIEMENS INDUSTRY SOFTWARE) s. 914, Z-11
Edgecam 2012R1 Innowacyjny system CAM
(NICOM) Marcin Osieczko. Cz. 1.
s. 920, Z-11; Cz. 2. s. 980, Z-12
Edgecam 2011R2 nowoczesny CAM 3D dla
Twojej narzdziowni (NICOM) Marcin Osieczko s. 360, Z-4
MECHANIK NR 12/2011
1031
1032
MECHANIK NR 12/2011
10. RNE
Aqua Tec pyny chodzco-smarujce rozpuszczalne w wodzie (OELHELD) s. 492,
Z-56
Hydromechaniczne przekadnie o zmiennym pooeniu HVT (REXROTH BOSCH GROUP)
Mirosaw Markowski s. 346, Z-4
Laser znaczy (znakuje) wszystko (SOLARIS)
s. 820, Z-10
Nowoczesne wkrty do blach (EJOT) s. 818,
Z-10
Oczo Kazimierz E.: Problemy ksztatowania
ubytkowego kompozytw wknistych z osnow polimerow i ceramiczn. Cz. 1.
s. 5, Z-1; Cz. 2. s. 79, Z-2
Odchudzanie konstrukcji z EJOT! (EJOT)
s. 970, Z-12
SPAMEL rzetelny producent i usugodawca
(SPAMEL) s. 822, Z-10
Zabezpieczenie antykorozyjne dla morskich stat SLER) s. 490, Z-56
kw RRB 42/6 (RO
11. ARTYKUY PROMOCYJNE
Absolutny przetwornik optyczny RESOLUTETM
(RENISHAW) s. 202, Z-3
Adaptacja tokarek, wytaczarek oraz frezarek
do wiercenia gbokich otworw (BOTEK)
Jan Wit s. 464, Z-56
Aqua Tec pyny chodzco-smarujce rozpuszczalne w wodzie (OELHELD) s. 492,
Z-56
ArtCAM JewelSmith oprogramowanie
CAD/CAM dla jubilerw (DELCAM) Adam
Rogaliski s. 41, Z-1
Autonomiczne wykrawarki laserowe BySpeed
Pro o przyspieszeniu 3g (BYSTRONIC)
s. 276, Z-4
BC8020 gatunek CBN o uniwersalnym zastosowaniu (MITSUBISHI MATERIALS)
s. 31, Z-1
Bezstykowy, wieloczujnikowy system metrologiczny 3D (Smart Solutions) s. 706, Z-89
Bramowe centra obrbkowe z serii DIAMOND
z gowic indeksowan w 2 osiach (Hartford); Mechaniczne prasy korbowe (SEYI)
s. 665, Z-89
ByJet Smart 3015 wykrawarka wodna, ktra
wyznacza nowy standard (BYSTRONIC)
s. 768, Z-10
CALYPSO 5.0 najnowsza wersja najpopularniejszego oprogramowania pomiarowego
(CARL ZEISS) Robert Sowiski s. 234,
Z-3
Centra obrbkowe, centra frezarsko-tokarskie i
maszyny portalowe firmy matec (ITT)
s. 441, Z-56
Centrum obrbkowe HERMLE C 42 UP dynamic z systemem wymiany palet (HERMLE)
s. 396, Z-56
CoroMill Plura (SANDVIK COROMANT)
s. 197, Z-3
Crownloc Plus najnowsza generacja wierte
z wymiennymi kocwkami (SECO) s.
955, Z-12
Delcam AMS. Zaawansowane Rozwizania
Produkcyjne (DELCAM) Artur Pest
s. 607, Z-7
Delcam dla SolidWorks 2011 (DELCAM)
Artur Pest s. 535, Z-56
Delcam Elektrody wspomaganie projektowania elektrod (DELCAM) Artur Pest
s. 255, Z-3
Delcam Feature CAM 2012. Szybkie projektowanie obrbki w oparciu o cechy detalu
(DELCAM) Micha Burski s. 986, Z-12
Delcam PowerINSPECT 2011 (DELCAM)
Leszek Pietrzak s. 127, Z-2; s. 363, Z-4
Delcam PowerINSPECT OMV i CNC (DELCAM) s. 749, Z-89
Delcam PowerMill 2012 (DELCAM) Artur
Pest s. 848, Z-10
DMU 50 eco gwarancj obnienia kosztw
produkcji (FAMOT DMG) s. 864, Z-11
MECHANIK NR 12/2011
1033
1034
Water Jet Sweden profesjonalne, innowacyjne systemy do cicia wod (WJS) s. 424,
Z-56
Wdroenie poczenia TOX-Punkt w firmie
APATOR S.A. (TOX PRESSOTECHNIK).
Cz. I. Technologia s. 494, Z-56; Cz. II.
Prasa s. 817, Z-10
Weryfikacja zmczeniowa zczy spawanych z
wykorzystaniem metody elementw skoczonych (MESCO) ukasz Maecki, Przemysaw Siedlaczek s. 841, Z-10
Wiercenie gbokich otworw. Nowy, tematy HRING (GU
HRING)
czny katalog firmy GU
s. 878, Z-11
Wiksza ekonomiczno obrbki elementw
przekadni rnicowej (MAPAL) s. 682,
Z-89
Wiksza innowacyjno i maksymalizacja wydajnoci (SIEMENS INDUSTRY) s. 354,
Z-4
Waciwy gatunek i geometria ostrza pytek z
PCBN gwarantuj najlepsze wyniki obrbki
(MAPAL) s. 29, Z-1
Wspdziaanie teorii z praktyk. Firma Walter i Zachodniosaksoska Szkoa Wysza w
Zwickau odnosz korzyci ze cisej wsppracy (WALTER) s. 582, Z-7
Wsppraca Delcam Toolmaker i Moldex3D
projekt i analiza formy wtryskowej (TORUS)
Zbigniew Staski s. 358, Z-4
Wsprzdnociowa maszyna pomiarowa ZENITH TOO (ABERLINK) s. 37, Z-1
Wycinarka laserowa Trulaser 1030 (TRUMPF)
s. 868, Z-11
Wycinarka laserowa TruLaser 2025/2030
(TRUMPF) s. 992, Z-12
Wycinarki drutowe CUT 200/300/400 (GF
AGIECHARMILLES) s. 172, Z-3
Wydajne honowanie cylindrw siownikw hydraulicznych (SUNNEN) s. 430, Z-56
Wyobra sobie, e trzymasz model 3D w doni
(3Dconnexion) s. 250, Z-3
Wysoko wydajne narzdzia do obrbki eliw
HRING) s. 584, Z-7
(GU
Wysoko wydajne narzdzia do stali nierdzew HRING) s. 446, Z-56
nych (GU
Wysokowydajny gwintownik INOX R40 z powok HL (FANAR) s. 811, Z-10
Wywaanie narzdzi zwiksza produktywno
(HAIMER) s. 217, Z-3
Zabezpieczenie antykorozyjne dla morskich
SLER) s. 490,
statkw RRB 42/6 (RO
Z-56
Zintegrowane rozwizania w zakresie technologii CNC. Jak wspczenie zarzdza produkcj i obrabiarkami sterowanymi numerycznie (SIEMENS) Roman Korzus, Karol
Staworko s. 770, Z-56
ZW3D CAD/CAM. Zintegrowane projektowanie 3D i zaawansowane obrbki CAM (ZW
3DTM) s. 529, Z-10
Zwikszanie produktywnoci w obrbce zgrubnej czci wielkogabarytowych (ISCAR)
s. 100, Z-2
rda promieniowania laserowego dla spawalniczych stanowisk laserowych (TRUMPF)
s. 12, Z-1
12. NOWOCI WYDAWNICZE
Adamczak Stanisaw, Makiea Wodzimierz:
Podstawy metrologii i inynierii jakoci dla
mechanikw K.J. s. 124, Z-2
Adamczak Stanisaw, Makiea Wodzimierz:
Podstawy metrologii i inynierii jakoci dla
mechanikw. wiczenia praktyczne Cz.
ukianowicz s. 457, Z-56
Brinkman Thomas: Handbuch Produktentwicklung mit Kunststoffen H. Zawistowski
s. 316, Z-4
Grzesik Wit: Podstawy skrawania materiaw
konstrukcyjnych K.J. s. 14, Z-2
Honczarenko Jerzy: Roboty przemysowe
s. 305, Z-4
yczko Kazimierz: Technologia walcowania
gwintw zewnetrznych K.J. s. 126, Z-2
MECHANIK NR 12/2011
MECHANIK NR 12/2011
1035
REKLAMY
Abplanalp s. 403, 439, Z-56
AgieCharmilles s. 543, Z-56;
II ok., Z-12
Agmachine s. 765, Z-10
AP&T I ok., s. 560, 561 Z-7
Arburg III ok., Z-4
Bahco s. 461, Z-56
Battenfeld s. 339, Z-4
Blum Novotest s. 703, Z-89
Bystronic s. 169, Z-3; s. 370,
Z-56; s. 769, Z-10
CAMdivision II ok., Z-2; III ok.,
Z-10
Chmer s. 641, Z-89
Comtec3D III ok., Z-89
[Cztery] 4metal s. 44, Z-1; s. 85,
Z-2; s. 220, Z-3; s. 284, Z-4; s.
534, Z-56; s. 575, Z-7; s. 751,
Z-89; s. 840, Z-10; s. 903, Z11; s. 998, Z-12
[Czwarty] IV Kongres Maszynowy
s. 677, Z-89
Datacomp s. 737, Z-89
Dialeks s. 307, Z-4; s.789, Z-10
DMG Ecoline s. 379, Z-56
Eckert s. 279, Z-4
Ejot s. 897, Z-11
Evatronix s. 273, Z-4
Everising s. 383, Z-56
Fabryka Wierta Baildon s. 201,
Z-3; s. 677, Z-89; s. 975, Z-12
Famot, DMG s. 167, Z-3; I ok.,
Z-89
Feeler s. 655, Z-89
FZN Marbaise s. 35, Z-1; s. 313,
Z-4; s. 491, Z-56; s. 719, Z89; s. 829, Z-89
Galika s. 435, Z-56; s. 785,
Z-10; II ok., Z-11
GF AgieCharmilles s. 637, Z-89
GGB s. 81, Z-2; s. 639, Z-89; s.
s. 861, Z-11; s. 937, Z-12
GM System s. 353, Z-4; s. 531,
Z-56
Guhring s. 799, Z-10
Hermle s. 427, Z-56
Hexagon Metrology s. 469, Z56; s. 695, Z-89
Hiwin s. 429, Z-56; s. 671, Z89; s. 899, Z11
1036
MECHANIK NR 12/2011
SPIS REKLAM
Opracowania graficzne redakcji Mechanik
podlegaj prawom autorskim
i nie mog by publikowane bez zgody redakcji
AgieCharmilles II ok.
[Cztery] 4metal 998
Fabryka Wierta Baildon
975
GGB 937
Iscar IV ok.
KTR 983
KVT 982
Machine.pl 934
Metale24 974
Nicom 981
Obrabiarki.net 982
MECHANIK
wersja cyfrowa
e-wydanie PDF
zamw na:
kwartalna
proczna
roczna
48 z
96 z
192 z
WERSJA
NA CD (format PDF)
42 z (w tym 8% VAT)
84 z (w tym 8% VAT)
168 z (w tym 8% VAT)
NOWO
Nowa fala
innowacji
:HVR\FKZLWL66]F]OLZHJR1RZHJR5
5RNX\F]\9DUJXV3RODQQG
cikiej
Wicej informacji uzyskasz odwiedzajc stron www.iscar.pl
Ren
k za