Wyprawka nauczyciela

klasy pierwszej
Oczym warto wiedzie?
Co warto przemyle?
Oczym trzeba pamita?

Anna I. Brzeziska

Zesp Wczesnej Edukacji, Instytut Bada Edukacyjnych wWarszawie

Instytut Psychologii, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza wPoznaniu

Barbara Murawska

Wydzia Pedagogiczny, Uniwersytet Warszawski

Marta Moliska, Aleksandra Ratajczyk

Instytut Psychologii, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza wPoznaniu

Opracowanie na podstawie poradnikw zserii Niezbdnik Dobrego Nauczyciela:

Moliska, M., Ratajczyk, A. (2014). Edukacja przedszkolna. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Bada Edukacyjnych.
Murawska, B. (2014). Edukacja wczesnoszkolna. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Bada Edukacyjnych.
Warszawa, 2014

1. Jak zmienia si dziecko? Co uatwia mu podjcie roli ucznia klasy I?

Dziecko wwieku przedszkolnym:
od 2/3 do 5/6 roku ycia

Dziecko w wieku wczesnoszkolnym:

od 5/6 do 8/9 roku ycia

1. Dziecko wwieku przedszkolnym poznaje

wiat coraz bardziej systematycznie. Zadaje
pytania, podejmuje prby sprawdzania, co
ijak dziaa.
2. Staje si gotowe do uczenia si pod kierunkiem innej osoby. Nadal nie potrafi jednak
samodzielnie planowa dziaa ani organizowa sobie warunkw ich realizacji.
3. Zabawa jest podstawow drog edukacji,
gwn form nabywania wiedzy owiecie
isobie, opanowywania rnych umiejtnoci, nauki wytrwaoci iwsppracy, osadza
bowiem mylenie dziecka wsytuacji realnej bd wyobraonej.

1. Edukacja dziecka wwieku wczesnoszkolnym

to stopniowe przechodzenie od nauki okazjonalnej do wiadomego uczenia si.
2. Moe odbywa si tylko wtedy, gdy rodowisko edukacyjne wszkole iwdomu:
budzi ciekawo dziecka ipodtrzymuje
jego motywacj wewntrzn
umoliwia samodzielne iwe wsppracy
zinnymi rozwizywanie problemw
stawia zadania, ktrych rozwizanie wymaga wysiku intelektualnego

Metody wksztaceniu dzieci wwieku przedszkolnym iwczesnoszkolnym

1. ciekawo dziecka ueksploracja ueksperymentowanie
2. gotowo do zabawy uzabawy indywidualne izespoowe
3. gry zreguami ugry indywidualne izespoowe
4. rozwj mylenia uudzia wprojektach

1. uwaga mimowolna ipami

uindywidualne izespoowe
zoone zadania wykonywane
pod kierunkiem nauczyciela
2. rozwj mylenia uudzia
wprojektach

2. Do czego przygotowuj dom iprzedszkole, aco szkoa wzmacnia

idalej rozwija?
Dzieckoodbiorca

Mowa pisana

Mowa ustna

Czytanie

Suchanie

Dzieckonadawca

Rysowanie/
/Pisanie

Mwienie

Cztery podstawowe umiejtnoci komunikacyjne dziecka uprogu szkoy

3. Kapita dziecka uprogu szkoy jako efekt edukacji wwieku

przedszkolnym
Strefa rozwoju
aktualnego

Strefa rozwoju
najbliszego

Cele edukacji
przedszkolnej

Efekty edukacji
przedszkolnej

zasoby dziecka wwieku 2/3 lat wchodzcego wwiek przedszkolny

funkcje wykonawcze ksztatujce

si wwieku
2/35/6 lat

zadania edukacji przedszkolnej

wdomu/rodzinie iwinstytucjach
edukacji przedszkolnej

kapita dziecka
koczcego etap
edukacji przedszkolnej

hamowanie reakcji

angaowanie wwykonywanie
czynnoci krtko- idugotrwaych

dziecko potrafi skupi uwag na

krtki czas na wykonywanym przez
siebie zadaniu
dziecko potrafi na cho troch powstrzyma si od wykonania danej
czynnoci

koncentracja
uwagi
kontrola emocji

wiczenie przerzutnoci
ipodzielnoci uwagi
nauka rozpoznawania emocji
swoich iinnych

dziecko okazuje rnego rodzaju

emocje pozytywne inegatywne, cho nie zawsze stosownie do
sytuacji, potrafi take rozpozna je
uinnych osb

nauka radzenia sobie zemocjami

wwyniku niepowodzenia

jest ju gotowe do
uczenia si pod
kierunkiem innej
osoby - nauczyciela
wykazuje ciekawo
poznawcz

hamowania wybuchw emocji

(nauka powstrzymywania si)

dziecko potrafi zaangaowa si

wto, co jest dla niego ciekawe idaje
szybk, natychmiastow gratyfikacj

gotowo do powice na rzecz

celu nadrzdnego

efektywna realizacja zada krtkich,

prostych, nieskomplikowanych

pami robocza

pami robocza dziecka wwieku

wczesnoprzedszkolnym mieci 23
elementy

dziecko potrafi korzysta zprostych

wskazwek od osoby dorosej

planowanie dziaania

dziecko potrafi zrealizowa/wykona wyznaczone ikierowane przez

dorosego zadanie

inicjowanie dziaania

wykazuje gotowo
do rozwizywania problemw
samodzielnie iwe
nauka przewidywania konsekwencji
wsppracy zinnym
danego dziaania, rozumienia zwizdzieckiem
kw przyczynowo-skutkowych
nauka podtrzymywania aktywnoci posiada umiejtno formuowania
mimo przeszkd wdrodze do celu
rnych wypowieczy mimo poraek
dzi ustnych
nauka ukierunkowania dziaania na
umie efektywnie
cel
komunikowa si
nauka korzystania zrnego rodzaju
zdziemi idorosywskazwek udzielanych przez
mi wznanym sobie
dorosych
otoczeniu
wiczenie wsppracy zinnymi
jest gotowe do opadziemi, stawiania celw gruponowania umiejtwych (np.Naszym celem jest stworzenoci czytania ipinie mapy skarbw)
sania (ma podstawy
grafomotoryczne
pomoc wstopniowym uzyskiwaniu
ipojciowe, zwizaodpowiedzialnoci za realizacj
ne zrozumieniem
wykonywanych zada
tekstu)
nauka okrelania zwizkw
potrafi liczy
przyczynowo-skutkowych pomidzy dwoma rnymi wydarzeniami jest zmotywowane

organizacja dziaa
dziecko posiada pewne nawyki wzawczasie
rzdzaniu przestrzeni wok siebie
nauka samodzielnoci wzarzdza organizacja dziaa
(np.jest nauczone odkada zabawki
niu przestrzeni wok siebie oraz
wprzestrzeni
do pudeka)
czasem wykonywanych zada
elastyczno dzia zpomoc dorosego dziecko potrafi
ania
skoczy wykonywanie czynnoci
potrafi samodzielnie regulowa potrzeby fizjologiczne, pod kierunkiem
dorosego inne swoje potrzeby
(emocjonalne, poznawcze) iswoje
dziaania

uczy si nadal
najczciej okazjonalnie

metapoznanie
isamoregulacja

do rozwijania swoich umiejtnoci

matematycznych

nauka wzbudzania refleksji nad wykonanym dziaaniem Jak doszlimy

do rozwizania zagadki?, Co robilimy
po kolei?

4. Zczym dziecko musi sobie poradzi wszkole?

Wanym celem edukacji wwieku przedszkolnym, aktry prawdopodobnie jest najbardziej oczywisty ipowszechny wopinii spoecznej, to przygotowanie dziecka do nauki wszkole. Wymaga to od dorosych tak rodzicw, jak inauczycieli przygotowania kilkulatka do penienia obowizkw ucznia, wskad ktrych wchodz:
uporadzenie sobie zrozstaniem zrodzin, czasem take pozostanie wwietlicy na duszy czas
uadaptacja wnowym otoczeniu fizycznym ispoecznym
uopanowanie umiejtnoci dziaania iuczenia si pod kierunkiem dorosego (nauczyciela)
uwspdziaanie zinnymi dziemi wrnych sytuacjach
usamodzielne korzystanie zju opanowanej wiedzy iumiejtnoci
ukorzystanie zpomocy innych (dzieci idorosych) isamodzielne, aktywne szukanie pomocy.

Wane pytania ...

Jaki jest kapita osobisty dziecka:
czym dysponuje dziecko na starcie szkolnym?, jakie s jego zasoby?
co jest mocn stron dziecka, azczym trudno mu sobie samodzielnie radzi?
jakie ma braki, czego nie potrafi zrobi zrobi samo, aczego nie umie zrobi nawet zpomoc?
jaki jest poziom rozwoju tych funkcji psychicznych, ktre s potrzebne do tego, aby pomylnie
radzi sobie zzadaniami szkolnymi?
jakie s uzdolnienia dziecka ijego specyficzne zainteresowania?
Jaki jest kapita spoeczny dziecka:
jaka jest gotowo rodzicw dziecka do wsppracy ze szko?
jaka jest gotowo rodzicw do pomocy dziecku, gdy sobie nie radzi?
jakie s umiejtnoci rodzicw wzakresie wspierania dziecka ipomagania mu?
jakie s pozaszkolne kontakty dziecka zinnymi dziemi: rwienikami, dziemi modszymi istarszymi?
jakie jest wsparcie dla rodziny wjej najbliszym otoczeniu, wrodowisku lokalnym?

5. Trzy perspektywy celw edukacji wczesnoszkolnej

Na cele ksztacenia dziecka wklasach I III (edukacja wczesnoszkolna) naley spojrze ztrzech perspektyw:
1. zbliskiej perspektywy krtkofalowej czyli trzech lat od klasy Ido klasy III: celem edukacji wczesnoszkolnej jest realizacja zada wynikajcych zpodstawy programowej
2. zdalszej perspektywy redniofalowej: celem edukacji jest wspieranie dziecka wkolejnych klasach I,
II iIII wcoraz lepszym wypenianiu roli ucznia oraz wzdobywaniu sprawnoci iwiedzy potrzebnych na
wszystkich kolejnych etapach edukacji instytucjonalnej (klasy IV VI, nauka wgimnazjum iszkole ponadgimnazjalnej)
3. znajbardziej odlegego punktu widzenia - perspektywy dugofalowej: edukacja szkolna odbywajca
si wdomu, szkole iwielu innych miejscach to przygotowywanie dziecka do zdobywania wiedzy
irozmaitych umiejtnoci wprzyszoci, wcigu caego ycia (Lifelong-Learning) ito wiedzy oraz umiejtnoci wychodzcych daleko poza typowo szkolne, azwizanych zadaptacj w zmieniajcej si rzeczywistoci iwrnorakich sytuacjach spoecznych, take wsytuacjach codziennych
Uczenie si spontaniczno-reaktywne dziecka uprogu szkoy
Typ uczenia si wystpujcy udzieci wpnym wieku przedszkolnym iwpocztkach wieku wczesnoszkolnego. Polega
na przejciu od spontanicznego, naturalnego, mimowolnego zdobywania wiedzy iumiejtnoci, ukierunkowanego przez
wewntrzne popdy izainteresowania dziecka do uczenia si pod kierunkiem nauczyciela wg okrelonego przez niego
programu.
Na podstawie: Wygotski, L. S.(1971). Wybrane prace psychologiczne. Warszawa: PWN.

6. Praca zdzieckiem wklasie pierwszej metoda integracji

imetoda projektw
Dziecko moe uczestniczy wskutecznej edukacji tylko wtedy, gdy bdzie miao moliwo poznawania nowych treci irozwizywania problemw poprzez udzia wwydarzeniach imanipulowanie przedmiotami.
Drugi warunek skutecznego uczenia si dziecka wymaga tworzenia sytuacji, kiedy dziecko, dziaajc, bdzie
miao moliwo wczania nowej wiedzy poznawanej wrodowisku szkolnym do wiedzy ju posiadanej.
Oba te warunki uczenia si mog by spenione, gdy zostanie zastosowana metoda integracji.
Integracj wnauczaniu mona rozumie na kilka sposobw:
upierwszy dotyczy procesu czenia tego, co wprzestrzeni spoecznej szkoy zostao podzielone: zakada
scalanie czasu zaj szkolnych podzielonego na jednostki lekcyjne, przestrzeni nauczania podzielonej na klasy
czy wiedzy podzielonej na przedmioty
udrugi wie prywatn wiedz ucznia zwiedz typu szkolnego: ten sposb rozumienia idei integracji dotyczy integracji programowej, opartej na konstruktywizmie izakada wizanie wiedzy szkolnej zwiedz zdobyt
przed edukacj szkoln oraz poza szko iwpisuje ksztacenie wproces rozwoju dziecka
u trzeci sposb rozumienia zakada poszukiwanie nadrzdnej zasady scalajcej wpsychologiczn cao
rne dziaania uczniw: najlepiej t funkcj spenia zoone zadanie, ktre wykonywane jest wcigu jakiego
czasu, asam zaoony cel nadaje sens podjtym dziaaniom; dobrym przykadem jest metoda projektw.
Poszukiwanie naczelnej paszczyzny integracji programowej moe dotyczy tematyki, ksztaconych kompetencji oraz metod poznania iporzdkowania wiedzy owiecie.

Czym jest metoda projektw?

Aktywno edukacyjna, podczas ktrej grupa osb uczcych si inicjuje, projektuje iwykonuje jakie przedsiwzicie zakoczone powstaniem produktu. Taki tok postpowania koczy si zwykle
ocen wykonania projektu.
Inspiracj do rozpoczcia projektu moe sta si sytuacja problemowa, konieczno osignicia
jakiego celu, realizacja jakiego zamierzenia.
Kada ztych inicjatyw powinna by zwizana ze rodowiskiem funkcjonowania grupy, ktra takie
dziaanie podejmuje.
Metoda ta ma charakter uniwersalny, mog j podejmowa uczniowie wrnym wieku, jak rwnie osoby dorose. Moe wniej uczestniczy grupa uczniw, caa klasa, wiele klas, moe by podejmowana wszkole lub poza ni.
Metoda projektw sprzyja budowaniu irozwijaniu samodzielnoci poznawczej uczniw, rozwija
ich inicjatyw, ksztaci umiejtno wsppracy wgrupie, uczy samokontroli idaje moliwo samooceny. Jest swoistym wyzwaniem dla nauczyciela, ktry, zgodnie zzaoeniami metody, powinien stopniowo pozostawia uczniom coraz wiksze pole do samodzielnego dziaania.
Szymaski, M. S.(2010). Ometodzie projektw. Warszawa: Wydawnictwo ak.

Korzyci ze stosowania
nauczania zintegrowanego

Niebezpieczestwa stosowania
nauczania zintegrowanego

sprzyja wizaniu wiedzy osobistej dziecka

zwiedz zdobywan wszkole

brak budowania podstaw do systematycznego gromadzenia iporzdkowania wiedzy

oraz jej integrowania zwiedz ju posiadan

daje szanse na odkrywanie, dowiadczanie,

budowanie, tworzenie, awkonsekwencji
konstruowanie wiedzy przez dziecko
uruchamia aktywno poznawcz dzieci
sprzyja rozwijaniu umiejtnoci spoecznych dzieci
daje moliwo poznawania rodowiska
pozaszkolnego dzieci
daje moliwo pracy na poziomie odpowiadajcym najbliszej strefie rozwoju
dziecka
buduje samodzielno dziecka idaje podstawy do rozwijania metapoznania

budowanie nieadekwatnej wizji wiedzy dotyczcej samego siebie

tworzenie przez nauczycieli programw
opartych na zasadzie domina/puzzli do
skadania
nadmierne obcienie nauczycieli, wynikajce zkoniecznoci przygotowywania zrnicowanego, bogatego rodowiska poznania
dla dziecka
powierzchowne rozumienie przez nauczycieli koncepcji nauczania zintegrowanego
jako tworzenia prostych powiza treciowych, anie sigania do istoty konstruowania
wiedzy

7. Praca zdzieckiem wklasie pierwszej jak wykorzysta zasoby

wieku przedszkolnego
Cel ksztacenia

Gry izabawy zespoowe

Gry izabawy indywidualne

ucz rozpoznania granicy ioddzielania

wiata fantazji od wiata realnego
wicz decentracj czyli umiejtno
dostrzegania irozumienia perspektywy
innych osb

wicz planowanie celw idziaania

buduj motywacj wewntrzn
do podejmowania aktywnoci
wzmacniaj wytrwao

komunikacja

ucz efektywnej komunikacji

(pierwsze negocjacje, kontrola emocji)
rozwijaj komunikacj niewerbaln
(gestykulacja, mimika)

ucz mylenia poprzez mow zewntrzn

komunikacja zsamym sob
rozwijaj komunikacj poprzez mow pisan
(rysowanie, zabawa wczytanie)

umiejtnoci
szkolne

ucz czekania na swoj kolej

ucz odraczania gratyfikacji (nagrody)
pomagaj przyzwyczai si do obecnoci
innych wtrakcie wykonywania czego
ucz wsppracy, pomagania sobie

ucz wytrwaoci
rozwijaj koncentracj uwagi

wyobrania
iinicjatywa

8. Dorosy/nauczyciel jako mediator midzy dzieckiem awiatem

czyli zadania dorosego wg koncepcji uporednionego uczenia si
Element systemu
ksztacenia dziecka wg
koncepcji uporednionego uczenia si

Efekty uporednionego uczenia si dziecka wwieku przedszkolnym

Czynniki sprzyjajce:
zachowanie dorosego jako efektywnego
mediatora

Czynniki ryzyka:
zachowanie dorosego jako nieefektywnego mediatora

1. Intencjonalno iwymiana
dziaania dorosego s
wiadomie iintencjonalnie
nastawione na wywoanie
zmian wtym, jak dziecko
spostrzega iprzetwarza informacje oraz zmian wjego
wyobraeniach
dorosy uwanie obserwuje
dziecko idziaa tak, aby za
kadym razem otrzymywa
od niego potwierdzenia,
e rozumie ono sens jego
dziaania

nauka skupiania uwagi na

dziaania dorosego s
incydentalno dziaa
dorosym ina zadaniu
zorganizowane, spjne
chaos, nieczytelno, brak
ilogicznie powizane
wzmacnianie emocjonalnepowizania ispjnoci
go angaowania si dziecka s dostosowane do rytmu
wzachowaniu
wwykonywanie danej
dziaania dziecka, s atrak mao zrnicowane spoczynnoci
cyjne, przycigaj uwag
soby przycigania uwagi
dziecka
wzmacnianie wewntrzdziecka (np.mwienie za
nej motywacji dziecka do
s elastyczne izalenie od
kadym razem zobacz albo
dziaania
okolicznoci zrnicowane
gwnie pokazywanie na
co palcem)
zmieniaj si zgodnie zlogik dziaania dziecka

2. Uporednianie znaczenia
emocjonalne naznaczanie
ksztatowanie wraliwoci
czyli nadawanie specjalnej
emocjonalnej dziecka
wartoci rnym obiektom: ksztatowanie stosunku
ludziom, przedmiotom, zdadziecka do rnych obiekrzeniom, sytuacjom, przytw ibudowanie podstaw
rodzie poprzez zachowania
jego systemu wartoci
niewerbalne iwerbalne
rozwijanie kompetencji
komunikacyjnej dziecka
(szczeglnie funkcja
ekspresyjna)
wzbogacanie sownictwa poprzez pobudzanie
wyobrani do tworzenia
metafor iporwna

komentowanie tego, na co
dziecko zwraca uwag
nazywanie sytuacji, zdarze, obiektw zuyciem
rnych rodkw wyrazu
uywanie werbalnych
iniewerbalnych zrnicowanych form opisu sytuacji
wyraanie wasnych ocen
iopinii wraz zich uzasadnieniem (nie podoba mi si
to, bo )

brak komentarzy lub

komentarze nieliczne bd
mao zrnicowane odnonie tego, co spostrzega
dziecko
powstrzymywanie si od
ekspresji wasnych emocji
nieujawnianie wasnych
opinii

3. Transcendencja
przekraczanie aktualnej
sytuacji/wykraczanie poza
ni czyli wg Brunera wykraczanie poza dostarczone
informacje
przekazywanie dziecku
wikszej liczby informacji,
anieli jest to niezbdne
do zrealizowania danego
zadania albo ni wynika to
zaktualnej sytuacji

pobudzanie ciekawoci
mwienie do dziecka poddziecka
czas wykonywania rnych
codziennych, nawet prozaksztatowanie jego zainteicznych czynnoci
resowa
komentowanie tego, co
poszerzanie wiedzy
si dzieje zdodawaniem
dziecka owiecie iosonowych informacji
bie samym
rozmawianie zdzieckiem,
gdy tylko jest taka okazja
ornych sprawach
rozbudzanie ciekawoci
iwyobrani przez opowiadanie rnych historii

nieliczne rozmowy zdzieckiem podczas wykonywanych codziennych czynnoci

zdawkowe, rutynowe pytania do dziecka
lakoniczne odpowiadanie na
pytania dziecka
brak lub zdawkowe komentarze
pytania, na ktre dorosy
sam udziela sobie odpowiedzi
wreakcji na pytania dziecka
niech izniecierpliwienie
oraz odsyanie do innej
osoby

Element systemu
ksztacenia dziecka wg
koncepcji uporednionego uczenia si

Efekty uporednionego uczenia si dziecka wwieku przedszkolnym

Czynniki sprzyjajce:
zachowanie dorosego jako efektywnego
mediatora

Czynniki ryzyka:
zachowanie dorosego jako nieefektywnego mediatora

4. Uporednianie poczucia kompetencji

okazywanie dziecku swego ksztatowanie wysokiej, ale
zadowolenia iwyrazw
realistycznej samooceny
uznania za wykonanie danej ksztatowanie poczucia
czynnoci poprzez rnego
sprawstwa
rodzaju pochway (werbal wzmacnianie inicjatywy,
ne iniewerbalne)
pomysowoci dziecka
budowanie podstaw do
mocnego, bo opartego
na licznych rzeczywistych
umiejtnociach poczucia
kompetencji

zwracanie uwagi na efekt

kocowy dziaa dziecka
ijednoczenie na wysiek
woony wjego osignicie
(tak si napracowae, ale
warto byo, co?)
wizanie wysiku dziecka
zefektem (jak si czowiek
namczy, to ma efekt!;
dobrze, ze poszukae tego
wInternecie, bo widzisz, jak
si przydao)
chwalenie dziecka za jego
osignicia na rne sposoby werbalne iniewerbalne
uywanie rnych rozbudowanych jzykowo zwrotw
wyraajcych uznanie dla
dziecka
zwracanie uwagi na konkretne czynnoci (np.zobacz, jak adnie pokolorowae obrazek; ten szlaczek to
cakiem dobry pomys)

brak pochwa albo rzadkie

ioglnikowe chwalenie
dziecka
czste traktowanie osigni dziecka jako czego
oczywistego (co tu chwali?
Tak to powinno by zrobione)
niezwracanie uwagi na
wkad iwysiek dziecka
(np.mwienie ale miae
szczcie, udao ci si jak
zwykle albo no co za pech)
bd chwalenie za wszystko, niezalenie od efektu
wykonywanej czynnoci,
eby dziecku nie byo przykro
uywanie zawsze tych samych albo podobnych sw
pochway (dobrze to zrobie,
fajnie, no no, super).

5. Uporednianie regulacji zachowania

obserwowanie dziecka,
nauka korzystania zpod jasne iwyczerpujce wskagdy dziaa iudzielanie mu
powiedzi/wskazwek innej
zwki dawane krok-po-krowskazwek, jak naley/
osoby jako podstawa nauki
ku tak, by wkadej chwili
/mona co zrobi oraz
pod kierunkiem nauczyciela
si wycofa, gdy tylko dziecdemonstrowanie, jak mona
(dorosego lub rwienika
ko zaczyna dziaa samoby to zrobi
jak tutora)
dzielnie ipoprawnie
nauka zwracania si opo wczanie si wtok dziaamoc ijednoczenie nauka
nia dziecka tylko wtedy, gdy
odmawiania pomocy, gdy
jest to konieczne
samemu daje si rad
czste odzwierciedlanie
nauka elastycznego platego, co robi dziecko tu
nowania swego dziaania
obok niego, ale wjego rytiwprowadzania korekt do
mie bez wyprzedzania
planu

zbyt krtkie izdawkowe lub

zbyt dugie izagmatwane
wskazwki kierowane do
dziecka
mao prb modelowania
zachowa dziecka przewaga mwienia jak co
zrobi nad dziaaniem/
/pokazaniem
czste stosowanie zakazw
inakazw
czste poganianie dziecka
czste porwnywanie
zinnym dziemi wcelach
motywacyjnych

9. Fizyczne ispoeczne rodowisko uczenia si dziecka:

moliwe miejsca edukacji pozaszkolnej
rodowisko
uczenia si
Fizyczne:
budynki, schody,
windy
miejsca wprzestrzeni publicznej: ulice,
drogi, place, przystanki, przejcia
rodzaje nawierzchni,
krawniki
rodzaje zabezpiecze (barierki) oraz
znaki/sygnalizatory
niebezpieczestw
znaki informacyjne
wprzestrzeni publicznej (sklepy, ulice, dworce, urzdy)

Miejskie
Korzyci

Korzyci

Ograniczenia

wiele rnie wyposa- do wielu miejsc

wiele rnych na brak lub niewiele
onych placw zabaw dziecko moe wej
turalnych miejsc do
miejsc zabaw specjalimiejsc zabaw wbuiprzebywa tam
nauki izabawy
nie dostosowanych
dynkach publicznych
tylko zdorosym, anie wikszy obszar
do potrzeb dzieci
samo
miejsca zabawy
dostpny dziecku do brak lub niewielkie
projektowane zmyl liczne ograniczenia
samodzielnego izrzrnicowanie miejsc
odzieciach, awic
swobodnej zabawy
wienikami odkrywazorganizowanych
bezpieczne
(zakaz chodzenia
nia, nauki izabawy
dla dzieci iprzystopo
trawie,
zakaz
gry
sowanych do ich
dostp do wiata
naturalne, codzienne
wpik,
tu
si
nie
rozpotrzeb: kino, basen,
kultury inauki
poznawanie przyrody
mawia,
tu
nie
wolno
hala sportowa, mukino, teatr, muzeum,
przez dziecko wgobiega
ani
je)
zeum
wystawy, festiwale
spodarstwie, wogronauki, uniwersytety
przyroda znana
dzie, wlesie, na polu, liczne miejsca, do
dla dzieci
dzieciom zwycieczek
na ce
ktrych dzieci maj
np.do zoo, palmiarni,
nieograniczony,
przestrze przystoogrodu botaniczneswobodny dostp, ale
sowana do potrzeb
go, skrawkw zieleni
ktre nie s bezpieczdzieci wmiejscach
wmiecie (skwery,
ne (droga, gospodariinstytucjach publiczparki) bd zfilmw
stwo, prace wpolu)
nych
przyrodniczych

wiksza liczba instytucji uytecznoci

liczba, rodzaj izrnipublicznej
cowanie instytu wiksza rnorodno
cji uytecznoci
oferty kulturowej,
publicznej, ktrych
wzakresie ochrorodzina dziecka
ny zdrowia, opieki
idziecko mog by
ipomocy spoecznej
klientem
oraz edukacji lepsze
samoorganizacja
zaspokajanie potrzeb
mieszkacw: ferodzin zdziemi
styny, wito ulicy,
wicej okazji do
doynki, wsplne
poznawania zasad
prace, akcje charytaisposobu funkcjonotywne
wania instytucji przez
dziecko
zrnicowanie zawodw, miejsc pracy,
cigy nadzr nad
rl izada dorosych
dzieckiem rodzicw
oraz opiekunw
zajmujcych si dziemi pod nieobecno
rodzicw
wiksza kontrola
instytucji nad rodzin/
/rodzicami
Spoeczne:

Ograniczenia

Wiejskie

rozproszona odpowiedzialno instytucji pomagajcych

rodzinom zdziemi
idzieciom
anonimowo wmiecie to potencjalnie
wyszy poziom niebezpieczestwa dla
dzieci (nie ma kto im
pomc wsytuacjach
zagraajcych)
wsytuacjach trudnych niewiedza lub
obawa udziecka
przed zwracaniem si
opomoc do nieznajomych dorosych
brak lub saba kontrola spoeczna/
/ssiedzka nad
rodzin/rodzicami
wiksze ryzyko naduy wobec dzieci
przez obce im osoby

naturalne wczanie
dziecka od dziecistwa wycie wikszej
grupy, wsplnoty
(rodzina ijej ssiedztwo)
bezpieczestwo
dziecka wynikajce ze
znajomoci ssiadw
rodziny wiksza
naturalna kontrola
spoeczna
naturalne uczenie si
przez dziecko komunikowania zosobami
wrnym wieku
wrnych okolicznociach
swoboda zachowania dzieci wrd
osb wrnym
wieku iwwikszych
grupach
nauka pomagania
wzrnicowanych
obowizkach (nie
tylko sprztanie
domu, ale pomoc
przy pracach wpolu
iogrodzie czy przy
zajmowaniu si zwierztami)

niewielka liczba instytucji uytecznoci

publicznej wnajbliszej okolicy
niewielkie zrnicowanie instytucji
uytecznoci publicznej czyli mniej
okazji poznawania ich
funkcjonowania przez
dziecko
niewielkie zrnicowanie oferty kulturowej czyli mniej
nowych kontaktw
spoecznych dla
dziecka
mao okazji do poznania nowych osb
wrnych zawodach
czy rolach spoecznych
mniejsza kontrola
instytucji nad rodzin/
/rodzicami
ukrywanie naduy
wobec dziecka
z powodu wstydu
spoecznego (co
powiedz ludzie)