Türkevi 32

Yıl:2007

Sayı

MEVLANA SPECIAL
TÜRKEVİ | Mevlana Special | 
 MEVLANA
OPENING VAN HET UNESCO JAAR VAN 20 april

2007
De hele wereld heeft Mevlânâ nodig!
Op het Derde Internationale Mevlânâ Congres
aan de Selçuk Universiteit van Konya, maakten
de schrijvers Mohamed el-Fers en Veyis Güngör
met de WERVELENDE DERWISJEN uit Konya (Turkije) bekend dat de 800ste verjaardag van Mevlânâ
als een Europees Feest van Tolerantie, Reden

•
en Toegang tot Kennis gevierd diende te wor-
den, in overeenstemming met de principe, ge-

• dachten en liefde van Mevlânâ. Vier aanwezige

• Turkse ministers waren het roerend eens, maar

waarom de meest vooraanstaande filosoof en
• grootste mystieke schrijver van de islam beper-

• ken tot Europa? De hele wereld heeft Mevlânâ

• nodig!

• Op 14 januari 2005 richtte de Turkse

• Permanente Delegatie in de UNESCO een schrij-

•
ven aan de Directeur-Generaal van de UNESCO
met het verzoek dat de UNESCO het jaar 2007
• zou associeren met de 800ste geboortedag van
Mevlânâ. Dit verzoek werd ondersteund door
het Ministerie van Buitenlandse Zaken van Af-
ghanistan, aangezien Mevlânâ was geboren in
Balkh in Noord Oost Afghanistan.

De Directeur-Generaal merkte op dat de man

die eeuwen lang zijn stempel had gedrukt op
de islamitische cultuur en devotie voldeed
aan de criteria van de UNESCO, zoals vastge-
steld tijdens de 159ste sessie van de Algemene
Vergaderingen nam het voorstel over voor het
UNESCO Jaar van de viering van de 800ste
Geboortedag van Mevlana in 2007.

Dus, UNESCO viert de 800ste verjaardag we-

reldwijd, TÜRKEVi en MOKUMTV vieren de
geboorte van de Meester van de Vrije Geest
op kleinere schaal in de Hoofdstad van de
Vrije Wereld: Amsterdam, en in de rest van
Nederland.

AMSTERDAM
r tverkoop

vrijdag
Kaa : De heer Veyis Güngör was erg vlij met de on-
Centrale kassa MUZIEKGEBOUW AAN ’T IJ dersteuning van de UNESCO, aangezien dit
Muziekgebouw ‘een garantie is dat de hele wereld nu toegang
Tel: 020-788 20 10
EXPOSITIES: 18.00 uur
20 April 2007 HOOFDPROGRAMMA: 20.00 uur krijgt tot de mystieke kennis van de meester-
werken die Mevlânâ produceerde. ‘

• HOORN ZATERDAG 21 APRIL 2007 ZAANDAM ZONDAG 22 APRIL 2007 Türkevi; cultureel magazine-kültürel dergi nr. 32, tweetalig kwartaalblad, verschijnt 4 keer per jaar.
Türkevi is een uitgave van Türkevimedia, Üç Aylık Türkevi Dergisi Türkevi Medya’nın yayınıdır, yılda 4 sayı yayınlanır.
De heer Mohamed el-Fers liet weten dat ‘het
Turks-Nederlands Museum Nationaal Openlucht Museum Hoofdredacteur/Genel Yayın Yönetmeni : Güngör Konevi werk van Mevlânâ en zijn gedachtengoed
Eindredactuer/Yazı İşleri Müdürü : Yalçın Yağcı
Mevlana tentoonstelling • vanaf 14:00 uur Zaanse Schans • vanaf: 13.00 uur Editeur/Editör : Burhanettin Carlak van universeel belang zijn tot op vandaag de
Foto’s/Fotograflar : Basri Doğan, Şenol Ocaklı, Selman Karaman, Semazen.net dag, ook buiten de grenzen van Turkije en

• ZATERDAG 21 APRIL 2007 Vormgeving/Tasarım : insite-media.nl

DEN HAAG ROTTERDAM ZONDAG 22 APRIL 2007 Europa.’
Aan dit nummer werkten verder mee/Bu sayıya katkıda bulunanlar:
Julianakerk • vanaf: 19.30 uur Gebouw de SCHALMEI • vanaf: 15.30 uur Bu sayıya katkıda bulunanlar: Ö. Tuğrul İnançer, Tahir Akyürek, Yusuf Alan, Nuri Can, Ahmet Selahaddin Hidayetoğlu,
Redactie
Nettie en Elko Westervaarder, Annemiek Telkamp, Mohamed el-Fers, Fevzi Halıcı, Savaş Avcı, www.semazen.net
Contact: Propaanweg 3 - 1041 AG Amsterdam + 31 (0)20 6845712 - info@turkevi.nl - www.mevlana800.info
ISSN 1387-4373 Postadres/Yazışma Adresi: Postbus 58070 – 1040 HB Amsterdam
Dit Mevlana-project komt tot stand in samenwerking met de volgende organisaties:
Tel. 020-6845712 Giro 4052106 www.turkevi.nl / info@turkevi.nl
UETD (Union of European Turkish Democrats), SMHO, Stichting Mystiek, Stichting Kleurrijke Dans, Stichting Kulsan, Vereniging IFKSAN,
insite-media.nl

Cultuur- en Kunststichting Mozaïek, Vereniging Turks Huis, Türk Danış, Vereniging Turkse Schrijvers Nederland, Stichting Tevazu, Stichting ODA,
Stichting Kardelen, Mokum TV Amsterdam, Historisch Museum Turkije-Nederland Hoorn, Zaman Nederland, Webisrehberi, Gemeente Konya en Restaurant MERAM TÜRKEVİ | Mevlana Special | 

2007 UNESCO GEBOORTEJAAR VAN
MEVLANA RUMI
Naar aanleiding van het 800’ste
geboortejaar van de Turkse mysticus en
dichter ‘Mevlana Celaleddin Rumi’ is het
jaar 2007 door Unesco uitgroepen tot
het jaar van Mevlana en tolerantie
In het verlengde van dit gegeven heb-
ben aantal stichtingen en verenigingen
besloten om in dit kader het gehele jaar
door activiteiten te organiseren. Deze ac-
tiviteiten zullen van informatief tot muzi-
kaal zijn en verspreid over heel Nederland
worden georganiseerd.
Ter ere van “2007 Unesco jaar van Mevlana
en tolerantie” is er voor het jaar 2007 een
kalender gedrukt. Bij de 12 maanden zijn
de historische afbeeldingen van de draai-
ende Derwisjen voor 1925 afgebeeld. Op
de Mevlana 2007 kalender komt de uni-
versele gedachte van Rumi tot uitdruk-
king. Het calendarium bevat naast de
 | TÜRKEVİ | Mevlana Special
Elko en Nettie Westervaarder
Mevlana: Turkijes grootste
mysticus en dichter
Het 800ste geboortejaar van Mevlana was voor Unesco aanleiding om 2007 uit te roepen tot
jaar van Mevlana en tolerantie. In dit kader heeft een aantal stichtingen en verenigingen in
Nederland besloten om activiteiten te organiseren in het verlengde van de levenswijze en het
gedachtegoed van de allergrootste dichter en mysticus die Turkije gekend heeft.
2007 in het teken van Mevlana en tolerantie
Gedurende dit Mevlana-jaar is er een scala aan evenementen georganiseerd, van informatieve
tot muzikale, verspreid over het hele land. Eveneens is er speciaal voor deze gelegenheid een
jaarkalender gedrukt, die de universele gedachten van Mevlana Celaleddin Rumi tot uiting
brengt. Niet alleen staat deze kalender in het teken van Mevlana en soefisme, ook islamitische,
joodse en christelijke feest- en gedenkdagen zijn hierop vermeld. Mevlana’s meesterwerk de
Masnavi wordt in het Nederlands vertaald en postzegels met de beeltenis van Mevlana zijn dit
jaar onder andere te koop bij evenementen die tijdens het Mevlana-jaar worden gehouden.
een estetische vlucht in oneindige liefde.
Wie was deze 13de eeuwse islamitische filosoof wiens spirituele erfenis tot op de dag van
vandaag door miljoenen volgelingen verspreid over de wereld, levend wordt gehouden?
Het belang van Mevlana’s oorspronkelijke
Sufi filosofie overschrijd nationale en et-
nische grenzen. Hij bevorderde ongeli-
miteerde tolerantie, positieve redenatie,
goedheid, welzijn en bewustzijn middels
de liefde. Na eeuwen in het Midden- Levensloop van Mevlana
M
Oosten en Azië aanzien als groot spiritu- evlana werd geboren in de
eel leraar te hebben genoten, is Mevlana
ook in het westen doorgedrongen. En
stad Balh, in het tegenwoor-
dige Afghanistan, op 30 sep-
hoe! Het is een oprmekelijk gegeven dat
800 jaar na zijn geboorte, Mevlana Rumi
tember 1207. Hij was de zoon van
Bahaeddin Veled , een islamitische
de meest gelezen dichter in de Verenigde geleerde, en kleinzoon van Hüseyin
Staten van Amerika is. Want: Hatibi, die bekend stond onder de
islamitische, joodse en christelijke feest-
en gedenkdagen ook de Soefi-data. De naam ‘Sultan der kennis’. Zijn moeder,
Het verhaal van de liefde moet je horem Mumine Hatun, was de dochter van de
kalenders zullen tijdens de activiteiten
van de liefde zelf emir van Balh. Mevlana’s vader moest
worden uitgedeeld.
Het is als een spiegel wegens een naderende invasie van de
zowel spraakloos als expressief. Mongolen de stad ontvluchten. Samen
De mysticus en dichterj werd in het jaar
Mevlana Rumi (1207-1273). met familieleden en naaste vrienden
1207 in Afghanistan, geboren. Toen hij
in de vijftig was, dicteerde hij aan een verliet hij Balh rond het jaar 1212.
vriend de tekst van wat zijn grote spiritu-
ele meesterwerk zou worden, de Mesnevî. Hun eerste tussenstop was Nisabur,
Na een paar jaar was het werk voltooid: De waar de groep kennismaakte met de
zes boeken bestaan uit 25.577 versregels, bekende sufi Feriduddin Attar. Mevlana
waarin het leven, het bovennatuurlijke, werd ondanks zijn jonge leeftijd opge-
buitenaards en kosmisch bewustzijn po- merkt door Attar, die zijn waardering
ëtisch wordt beschreven en verklaard. De en goedkeuring liet blijken ten aan-
naam Mevlana Celâleddin Rumi staat voor zien van deze veelbelovende jongen.
TÜRKEVİ | Mevlana Special | 
Hij schijnt over Mevlana’s vader en diens
zoon gezegd te hebben: ‘daar gaat een
zee, gevolgd door een oceaan’.
Van Nisabur reisde het gezelschap door
naar Bagdad om vervolgens via Kufe
richting Kaaba te gaan. Op de terugweg
van deze pelgrimsreis werd gestopt in
Damascus, waarna de lange tocht door
Turkije eindigde in Karaman. Hier sticht-
ten zij een medresse (school voor theo-
logie), die werd gebouwd door Subasi
Emir Musa.
Mevlana’s familie en vrienden kwamen
in 1222 aan in Karaman, waar zij zeven
jaar verbleven. In die periode trouwde
Mevlana met Gevher Hatun. Uit dit hu-
welijk werden twee zonen geboren,
Sultan Veli en Alaeddin Celebi. Jaren la-
ter, nadat zijn eerste vrouw was gestor-
ven, trouwde Mevlana opnieuw met Kerra
Hatun, een weduwe die al een dochter,
genaamd Melike, had. Uit zijn tweede hu-
welijk werden weer twee zonen geboren:
Muzaferredin en Emir Alim Celebi.
De streek rond Karaman werd toenter-
tijd geregeerd door de Seltsjoeken, die
 | TÜRKEVİ | Mevlana Special
het grootste deel van Anatolië veroverd
hadden. Hoofdstad van dit gebied was
Konya, ook toen al een trekpleister voor
kunstenaars, artiesten en studenten. Het
hoofd van deze Seltsjoekse provincie,
Alaeddin Keykubad, vroeg de vader van
Mevlana naar Konya te komen om zich
daar te vestigen.
Bahaeddin Veled accepteerde deze uit-
nodiging en arriveerde in Konya op 3 mei
1228 samen met zijn familie en naaste
vrienden. Sultan Alaeddin onthaalde
hen met een grote ceremonie en wees
de Altunapa Medrese toe voor huisvesting
van hun theologische school.
Mevlana’s vader stierf in Konya op 12 ja-
nuari 1231. Hij werd begraven in de ro-
zentuin van het Seltsjoekse paleis, waar
de huidige Mevlevi-grafkamer van het
Mevlana Museum gesitueerd is.
Na het overlijden van zijn vader, werd
Mevlana (wat ‘onze gids’ betekent) gezien
als diens opvolger.
Mevlana was in de loop der jaren uitge-
groeid tot een uitmuntende student in
wetenschap en theologie. Ceremonies
met dansende derwisjen die hij gaf in
de medresse trokken toen al een groot
publiek.
In 1244 ontmoette Mevlana de derwisj
Sems-i Tebrizi (Semseddin), aanhanger
van het soefisme, een ascetische stro-
ming binnen de islam. Deze ontmoeting
was het begin van hun sterke mystieke
band. De invloed van Semseddin bracht
de nuchtere Mevlana in contact met ex-
tatische mystiek. Om soms dagenlang
durende, meditatieve bijeenkomsten
van Semseddin bij te wonen, begon hij
zijn eigenlijke werk te verwaarlozen. Hun
samenwerkingsverband duurde echter
slechts korte tijd, want Semseddin stierf
in 1247, Mevlana in diepe rouw achter-
latend.
Masnavi: Mevlana’s
meesterwerk
Mevlana was de grote dichter van mys-
tieke poëzie, hij legde de basis voor de
mystieke stroming binnen de islam. De
Masnavi is Mevlana’s belangrijkste en om-
vangrijkste dichtwerk, geschreven tijdens
de laatste jaren van zijn leven.
‘Kom, kom opnieuw,
wie je ook bent, kom!
heiden, vuuraanbidder,
afgodvereerder
al brak je honderd keer je
beloften
kom en kom opnieuw,
hier is de deur van de hoop,
kom zoals je bent!’
Hij wijdde zich hieraan tussen zijn 54ste
en 57ste levensjaar, van 1258 tot 1261,
en zette het samenstellen van deze ver-
zen voort tot hij in 1273 stierf. Zijn laat-
ste verhaal bleef dan ook onvoltooid. Dit
25.618 versregels tellend dichtwerk van
Mevlana in zes delen, bevat allerlei poë-
tische en filosofische verhalen over vele
onderwerpen, fabels, mystieke gedachten
en opvoedkundige ideeën en adviezen
op velerlei gebied. Al deze onderwerpen,
die toch een geheel vormen zijn onder
een noemer onder te brengen: de liefde.
‘Het doel van de liefde is God, de bron
ervan is de geest’. Kort na zijn verschij-
ning wordt de Masnavi, eerst in Turkije en
omliggende islamitische landen, bekend.
De wereld
De slechte wereld is een vergankelijke situatie.
De wereld is: niet weten van Gods bestaan.
De slechte banden van de wereld moeten worden losgemaakt.
De enige weg hiervoor is de liefde:
‘De wereld is in voortdurende verandering en vernieuwing.
Maar de wereld gaat sneller dan het leven, daarom lijkt hij ons
blijvend en onvergankelijk’.
Sinds dit meesterwerk in de 19de eeuw
vertaald was in het Engels en Frans, werd
de Masnavi ook in de westerse wereld,
tot op de dag van vandaag, beschouwd
als inspiratiebron voor hen die spirituele
verdieping zoeken.
Ter gelegenheid van het door Unesco
uitgeroepen jaar van Mevlana wordt
de Masnavi in samenwerking met de
gemeente Konya in het Nederlands
vertaald door een selecte groep Turks-
Nederlandse schrijvers, onder supervisie
van Abdulwahid van Bommel.
Mevlana en de wervelende
derwisjen
Na de dood van Mevlana werd door zoon
Sultan Veli en anderen uit Mevlana’s
kring, in zijn navolging de Mevlevi-orde
gesticht.
De volgelingen van deze orde werden
Mevlevi-derwisjen genoemd.
Het woord Mevlevi houdt verband met de
naam Mevlana en ook met de Korantekst:
‘Waarheen met ook keert of draait, overal
zal men Allahs gezicht zien’.
Voordat Mevlana in 1273 overleed, was hij
begonnen met het uitvoeren van sema’s.
Iedere vrijdagochtend zette hij in de se-
mahane, de danszaal, zijn studenten aan
tot mystieke extase die tot inzicht, god-
delijke openbaringen en inspiratie moest
leiden. In de achthoekige semahane van het graf, en het lange witte gewaad naar stilstaan. Deze ‘meester’ heeft plaatsgeno-
het doodskleed. men op een rode schapenvacht; deze rode
het Mevlana-klooster (het tegenwoor-
dige Mevlana Museum) lopen rondom kleur symboliseert de zonsondergang. Dit
De wervelende bewegingen van de dan- ter herinnering aan de avond van zondag
twee verdiepingen met galerijen, waar
diegenen die niet dansten plaats konden sers representeren de aarde die om zijn as 17 december 1273, toen Mevlana van deze
draait. Hun roterende weg over de dans- wereld naar de andere overging, terwijl de
nemen. Voor de muzikanten was er een
aparte nis. Verreweg het belangrijkste in- vloer symboliseert het draaien van aarde ondergaande zon de horizon en hemel
rondom de zon. van Konya rood kleurde.
strument van de sema-muziek is de ney,
de rietfluit. Mevlana noemde de mens
de Ney, het riet, waar God door fluit en Bij het begin van de ceremonie zitten de Voordat het ronddraaien van de derwi-
derwisjen om de ‘meester’ heen. Wanneer sjen begint, laten de dansers langzaam
zingt.
de musici hun klagelijke, hypnotiserende hun mantels vallen, ten teken van het
muziek beginnen te spelen, staan de der- zich ontdoen van wereldse gedachten.
Ieder kledingstuk van de wervelende der-
wisjen heeft een symbolische betekenis: wisjen op, buigen voor de ‘meester’ en be- De semaleider gaat vervolgens naar de
wegen met statige passen in een halve cir- ‘meester’ om diens rechterhand te kus-
de cilindervormige hoge hoed verwijst
naar de grafsteen, de zwarte mantel naar kel om hem heen en blijven op een teken sen, waarna deze hem op het hoofd kust.
TÜRKEVİ | Mevlana Special | 
Daarmee geeft hij te kennen dat de sema Aan het eind van de reeks van dansrondes verklaard. Dit museum van Mevlana is niet

kan beginnen. De rest van de dansers doet
hetzelfde, waarmee ook zij aan de sema
kunnen deelnemen. Alle dansers houden
hun rechterhand als in gebed open naar
boven en de linkerhand naar beneden.
Dit betekent: ’Wij krijgen van God en ge-
ven door aan het volk. We vergaren niets
voor onszelf. Wij zijn niets anders dan een
uiterlijke schijn’.
Alle dansers houden hun
rechterhand als in gebed
open naar boven en de
linkerhand naar beneden. Dit
betekent: ’Wij krijgen van
God en geven door aan het
volk. We vergaren niets voor
onszelf. Wij zijn niets anders
dan een uiterlijke schijn’.
wisj
De Sultan en de der
, omgeven door ho
De Sultan reed eens
voegt ook de ‘meester’ zich aan het gezel-
schap toe. Hij vertegenwoordigt op dat
moment Mevlana. De ‘meester’ beweegt
zich uiteindelijk langzaam naar zijn rode
vacht. Daarmee is de sema ten einde.
De eerste Sema
Volgens overlevering wandelde Mevlana
op een dag door de straten van Konya. Hij
hoorde het geklop van een goudsmid. In
iedere slag van het hamertje hoorde hij
de naam van Allah en deze bonkte hem
met iedere slag opnieuw in het hart.
Opgezweept door wat hij hoorde, begon
hij in extase om zichzelf te draaien. Deze
wervelende dans kreeg de naam ‘Sema’.
Mevlanaweek
Jaarlijks bezoeken miljoenen mensen het
vroegere Mevlana-kloostercomplex, dat
in 1925 door Ataturk tot museum werd
lin ge n en so ld aten door de straten
ve
ad lie p u it om d e Sultan te zien.
Mevlana en Erasmus
alleen een van de meest bezochte musea
van Turkije, maar wordt tevens beschouwd
als een van de heiligste plaatsen van de
Islam. Rond 17 december, Mevlana’s
sterfdag, vindt jaarlijks de Mevlana-week
plaats. Konya is in deze periode het cen-
trum van allerlei herdenkingsevenemen- De onderwerpen zijn:
ten en wordt dan overspoeld door pel- • Mens, tolerantie en humanisme, volgens Mevlana en
grims uit Turkije en Mevlana-volgelingen
uit de hele wereld. Erasmus
• Het werk van Mevlana en Erasmus,
Mevlana geloofde dat zijn sterfdag tevens
de dag van zijn wedergeboorte was. Door • Ethiek, opvoeding en onderwijs volgens Mevlana en
deze overtuiging noemde hij de sterfdag Erasmus
‘Seb-i Arus’, wat ‘bruiloftsnacht’ betekent,
en zijn laatste wil hield in, dat zijn familie,
• De profeten Jezus en Mohamed volgens Mevlana en
geliefden en volgelingen niet hoefden te Erasmus
rouwen om zijn heengaan. In een van zijn
geschriften verwoordde hij deze wens:
• Islam en Christendom volgens Mevlana en Erasmus
‘Als ik dood ben, laat uw ogen niet naar • Sufisme en Sofisme volgens Mevlana en Erasmus
de grond gericht zijn om mijn graf te zoe-
• De dood en het hiernamaals volgens Mevlana en
ken! Mijn graf zal liggen in de harten der
wijzen’. Erasmus
• De invloed van Mevlana en Erasmus in Oosterse en
Westerse wereld
• De invloed van Mevlana op Konya en van Erasmus van
Rotterdam

D
st
e bevolking van de jkwam, behalve een
in
van Istanbul. De hel e Ontmoeting. Twee hu- Zowel Erasmus als Mevlana hadden een worden gepubliceerd. Deze artikelen zul-
at d e Su lt an vo or bi
et moment d manisten en negen vraag- geestelijke als vader. De moeder van len met de verslagen van
Iedereen boog op h stukken...
Mevlana was de dochter van de Emir van de discussie bijeen-
wisj.
lompen gehulde der
Balkh. De moeder van Erasmus de huis- komsten waarme
houdster van zijn vader, een priester in het brede pu-

e d er w isj bi j zich brengen. Hij wilde In het kader van Mevlanajaar 2007 zul- Gouda. Zijn leven lang heeft Erasmus bliek gezocht
t stoppen en liet d
len Cihan Okuyucu (Fatih Universiteit,
De Sultan liet de stoe
de gevolgen moeten dragen van de wordt, ook in
.
als hij voorbijkwam
Istanbul) en Jan van Herwaarden(Erasmus
d er w is j n ie t bo og ‘geestelijke’ status als defectus natalis de boekvorm
weten waarom de
Universiteit, Rotterdam) de overeenkom- (geboortedefect, ofwel een onwettig verschijnen.
sten en verschillen analyseren tussen de
u buigen. Zij willen
kind). In 1506 wijzigde hij zijn naam van
d ez e m en se n vo or Gerrit Gerritszoon’ in Desiderius
de: “Laten al dank betekenen die
De derwisj antwoord m ac h t, st at u s. G od Celaleddin Rumi Mevlana (Balkh,
Erasmus. Desiderius betekent
at u bezit: geld, voor u buigen ter-
de gewenste.
allemaal bezitten w n , w aa ro m zo u ik Afghanistan 1207 – Konya, Turkije
or mij. Bovendie
zaken niets meer vo 1273) was een sufi, humanist, schrijver Mevlana werd geboren als
?”
tw ee sl av en h eb die uw meesters zijn en filosoof. Mohamed Celalledin. En net
wijl ik als Erasmes een reiziger. Treffen
“Wat
od aan van woede. Desiderius Erasmus (Rotterdam, we Mevlana aan in plaatsen als
d e Su lt an lie p ro
e adem in en
Damascus, Mekka, Medina,
De menigte hield d
1469 - Bazel 1536) was een Nederlands Aleppo, Karaman, Erasmus vin-
wde hij. Augustijner monnik, humanist,
bedoel je?”, schreeu
den we terug in Parijs, Londen,
schrijver en filosoof. Leuven en Rome.

jn , zi jn w oe d e en hebzucht”, ant-
die uw meesters zi recht aan. Toen boog
de
“Mijn twee slaven,
De negen on-
h ij ke ek d e Su lt an der werpen
j rustig en eid van wat de derw
isj
woordde de derwis er ke n d e d e w aa rh twee grootste vertegenwoordigers van
die Okuyucu
isj, want hij en Van Herwaarden ana-
Sultan voor de derw humanisme. In het Oosten is dit Mevlana
Rumi, in het Westen Desiderius Erasmus.
lyseren zullen ook in de

had gezegd.
tweetalige wekelijkse bij-
lage van de krant Zaman

 | TÜRKEVİ | Mevlana Special TÜRKEVİ | Mevlana Special | 

 ar Lourdes an Mevlan
a
m e i 2 0 0 7 : vertrek na n een boek v
4 d e n v a
: aanbie Lourdes.
5 mei 2007 ischop van
a n d e B ompostela
in het Fran
s a
m st in S a ntiago de C
: aanko boek van
5 juni 2007 n b ie d en van een
7 : a a postela
6 juni 200 nti a go de Com
a n S a
Bischop v finistera
: aankomst ompostela
9 ju n i 2 0 0 7
d a g in S a ntiago de C
7: rust m
10 juni 200 r Amsterda
0 0 7 : te ru g vlucht naa
11 juni 2

Door Annemieke Telkamp

Mevlanawalk
Santiago de Compostela
Het moest er eens van komen. De eerste moslim die
de bedevaart naar het graf van de apostel Jacobus
in Santiago de Compostela gaat maken. Door het
lopen van deze middeleeuws-christelijke boetetocht
wil hij de tolerantie van Mevlana, ten opzichte van
andere godsdiensten tot uitdrukking brengen.
Juist in Santiago, waar de apostel als
Morenslachter wordt vereerd. Tot op he-
den dankt de Spaanse koning Juan Carlos
jaarlijks de apostel voor zijn hulp in de
reconquista op de moslims. De koning
wordt hierin bijgestaan door de aller-
hoogste kerkelijke instanties en autori-
teiten. Sedat Çakir, directeur van uitge-
versbedrijf Webisrehberi in Amsterdam:
‘Meer Rooms Katholieke geloofsgarantie
bestaat er niet op dit niveau’.
Bij het bureau dat in Santiago de pelgrim-
registratie noteert, moeten ze hartelijk la-
chen om de vraag of er wel eens een Turk
de pelgrimage naar de Morenmoller had
volbracht.
Sedat Çakir loopt naar Santiago in het
kader van het UNESCO-Jaar van Mevlana
Rumi. Die in 2007 zijn achthonderste ver-
jaardag viert. Mevlana Rumi is op dit mo-
ment de meest gelezen dichter in uiteen-
lopende landen als Amerika en Iran.
Çakir noemt Rumi ‘de tegenpool van de
karikatuur die katholieken in Spanje van
de heilige Jacobus hebben gemaakt. Het
is natuurlijk treurig hoe schandalig de kerk
een heilig man heeft misbruikt tegen de
Moren en Joden.
Çakir: Sint Jacob heeft nooit een moslim
gezien, laat staan afgeslacht. Hij leefde
in de eerste eeuw, moslims zijn er sinds
de zevende eeuw. Jacob werd volgens
de bijbel in Jeruzalem onthoofd. Engelen
transporteerde hem naar Santiago in
noordwest Spanje. Waar hij een onafhan-
kelijk afterlife zou hebben geleid en de
Katholieke Koningen van Spanje vanaf
de wolken hebben opgehitst tegen de
moslims en de joden.
Çakir wil tijdens zijn bedevaart de toleran-
tie van Mevlana ten opzichte van andere
godsdiensten tot uitdrukking brengen.
In de middeleeuwen werd Santiago na
Rome en Jeruzalem de belangrijkste be-
devaartplaats van de christelijke wereld.
Çakir: ‘Het geloof in heiligen vormt een
wezenlijk onderdeel van de katholieke
geloofsbelijdenis. Santiago is een be-
langrijke heilige. Deze sint staat met een
eigen Hoogfeest in de Canon van Heiligen
op 25 juli.
Çakir noemt het treurig dat de heilige
Jacob door de Spaanse kerk werd mis-
bruikt om de Moren en Joden te verdrij-
ven. Of, heel modern, Sant Iago te zien als
modern terrorismebestrijder.
Juist omdat deze heilige als de Morendoder
wordt vereerd hebben ze in Santiago
Mevlana ´het hardst nodig´
Hoewel er al jaren geen morenpoppen
meer worden onthoofd op de jaarlijkse
feesten voor de kathedraal van Santiago,
staat er de avond voor 25 juli een bord-
papieren front voor de kerk in de vorm
van een moskee. De overwinning van de
Katholieken op de muzelmannen mag van
de brandweer niet om middernacht in de
hens. Çakir kan gerust zijn. Al jaren hoor
je niets meer over het traditionele musel-
mannenjagen.
Of Sedat Çakir zelf de traditionele ‘ambraz-
zo’ boven het hoogaltaar zal verrichten
weet hij ‘nog niet.’
Wat hij zeker wil zien is het roemruchte
beeld van de heilige als El Matamoros. Het
staat in de zijkapel. In het donker. Alleen
op flitsfoto’s zie je de vertrapping van de
moren onder de hoeven van het paard
van Jacobus de Veroveraar van Spanje.
Een ding is duidelijk, daar gelooft Çakir
niet in. ’Dat kan toch niet. Die apostel was
toen al tien eeuwen dood.’

10 | TÜRKEVİ | Mevlana Special

 Programma: Unesco 2007 het jaar van Mevlana

Unesco 2007 het jaar van Mevlana Mevlana en Erasmus HİÇ CD Mevlana Poëzie Avonden

Naar aanleiding van het 800’ste geboortejaar van de Turkse

mysticus en dichter ‘Mevlana Celaleddin Rumi’ is het jaar 2007
door Unesco uitgroepen tot het jaar van Mevlana en tolerantie.
In het verlengde van dit gegeven hebben aantal stichtingen
en verenigingen besloten om in dit kader het gehele jaar
door activiteiten te organiseren. Deze activiteiten zullen van In het kader van het Mevlana-jaar 2007 datum: 01-02-2007/01-12-2007
informatief tot muzikaal zijn en verspreid over het hele land zullen Cihan Okuyucu (Fatih Universiteit,
Istanbul) en Jan van Herwaarden(Erasmus plaats: verschillende steden
worden georganiseerd. Universiteit, Rotterdam) de overeenkom-

2007
sten en verschillen analyseren tussen de Projectleider: Adbullah Sevinçkan en projectleider(s): Sadik Yemni & Mehmet
twee grootste vertegenwoordigers van Yusuf Meral Ali Tasdemir (St. Kleurrijke Dans)

HET JAARPROGRAMMA humanisme. In het Oosten is dit Mevlana

Rumi, in het Westen Desiderius Erasmus. Naar aanleiding van het jaar van Mevlana Er zal op 10 verschillende locaties in
en Tolerantie heeft de Turkse schrijver Yavuz Nederland Mevlana poëzie-avonden wor-
De onderwerpen zijn: Nufel gedichten geschreven met onderwer- den georganiseerd door de Vereniging
Mevlana Cursus Fragmenten uit de Mevlana • Mens, tolerantie en humanisme, volgens pen als armoede, apartheid, rampen en mi- Turks Nederlandse Schrijvers. Deze poëzie-
Mevlana en Erasmus gratie. De gedichten zijn in de vorm van een avonden zullen Turks- en Nederlandstalig
Mesnevi Postzegel • Het werk van Mevlana en Erasmus, album onder de naam “Hiç” (nihil) uitge- zijn en naast poëzie is in het programma
• Ethiek, opvoeding en onderwijs volgens bracht. Met dit CD krijgt men een duidelijk volksdansen opgenomen. Het volksdansen
Mevlana en Erasmus beeld van de poëzie van Yavuz Nufel. gedeelte zal door de Stichting Kleurrijke
• De profeten Jezus en Mohammed volgens Dans worden verzorgd.
Mevlana en Erasmus
• Islam en Christendom volgens Mevlana Ideeënwedstrijd met als
en Erasmus thema “Mevlana en de Mevlana
• Soefisme en Sofisme volgens Mevlana en kunst van het samenleven” Soefi Kalender
Erasmus
• De dood en het hiernamaals volgens
Mevlana en Erasmus
• De invloed van Mevlana en Erasmus in de
datum: 22-01-2007 Oosterse en de Westerse wereld
In het kader van ”2007 Unesco jaar van Ook ter ere van ”2007 Unesco jaar van • De invloed van Mevlana op Konya en van
plaats:Turkshuis te Amsterdam Mevlana en tolerantie” en door het 800’ste Mevlana en tolerantie” zullen speciale post- Erasmus van Rotterdam
geboortejaar van Mevlana wordt zijn mees- zegels gedrukt worden met afbeeldingen
projectleider(s): Cengiz Ozkaynak terwerk de Masnavi, een leerdicht dat zes van Mevlana. Deze postzegels zullen tijdens De negen onderwerpen die Okuyucu en
(Stichting Tevazu) boeken en zo’n 25.577 versregels beslaat, te organiseren evenementen te koop wor- Van Herwaarden analyseren, zullen worden datum: 01-04-2007 / 01-07-2007
vertaald naar het Nederlands. De vertaling den aangeboden aan de bezoekers zodat ze gepubliceerd in de tweetalige wekelijkse
In het kader van ”2007 Unesco jaar van zal door een groep selecte schrijvers en de een aandenken hebben aan het Mevlana- bijlage van de krant Zaman.
plaats: Turkevi
Mevlana en tolerantie” zal er van 22 tot 27 eindredactie door de schrijver Abdulwahid jaar 2007.
januari in Amsterdam een cursus worden van Bommel worden gedaan. projectleider(s): Sadik Yemni
gegeven met als thema “Mevlana en zijn
Er zal van 1 april tot 1 juli een ideeënwed- Ter ere van ”2007 Unesco jaar van Mevlana
weg”. De cursus werd verzorgd door de De Masnavi bestaat uit onderling verweven
heer Ömer Tugrul Inancer uit Turkije, een verhalen, metafysische bespiegelingen en Bezoek aan strijd worden georganiseerd met als thema
“Mevlana en de kunst van het samenleven”.
en tolerantie” is er voor het jaar 2007 een
kalender gedrukt. Bij de 12 maanden zijn
deskundige op het gebied van Mevlana. hoge vluchten van lyrische inspiratie. De
De heer Inancer, in dienst van de Turkse levenswijsheid die Rumi in zijn werk tot
Afghanistan Aan deze wedstrijd kan iedereen tussen de
de historische afbeeldingen van de draai-
15 en 30 jaar deelnemen. De teksten mogen
Ministerie van Cultuur, heeft in Amsterdam uitdrukking brengt, openbaart een grote zowel in het Nederlands als in het Turks wor- ende Derwisjen van 1925 afgebeeld. Op
gedurende 5 dagen de cursisten informatie waarheid, namelijk dat al het leven één is.
datum:eind mei 2007 het kalender komt de universele gedachte
den opgesteld. Voor het te vormen juryta-
gegeven over Mevlana, zijn levenswijze, kijk Eind mei is een reis naar Belh, de stad waar fel zijn momenteel gesprekken gaande met van Rumi tot uitdrukking. Het calendari-
op het leven en zijn gedachtegoed. De cur- De vertaling van Masnavi wordt in samen- Mevlana is geboren, gepland om daar zijn oud minister Hans Dijkstal en de schrijvers um bevat naast de islamitische, joodse en
sisten hebben deze intensieve cursus met werking met de gemeente Konya uit Turkije ouderlijke huis te bezoeken. Tegelijkertijd Abdulwahid van Bommel en Geert Mak. christelijke feest- en gedenkdagen ook de
succes doorlopen. Zij zullen vervolgens aan gerealiseerd. Konya is de stad, gelegen in De namen van winnaars van de ideeën-
wordt een school bezocht en voorzien van Soefi-data. De kalenders zullen worden uit-
verschillende bijeenkomsten en workshops centraal Turkije, waar Mevlana zich in 1240 wedstrijd zullen na de zomervakantie in
nodige technische apparatuur en andere gedeeld tijdens de diverse activiteiten.
deelnemen om het leerstof over Mevlana definitief vestigde en in 1273 stierf. Amsterdam op een feestelijke manier wor-
spullen die leerlingen hard nodig hebben. den bekendgemaakt. De prijsuitreiking vindt
over te brengen aan de deelnemers.
op een feestelijke manier plaats.

12 | TÜRKEVİ | Mevlana Special TÜRKEVİ | Mevlana Special | 13

 Programma: Unesco 2007 het jaar van Mevlana Programma: Unesco 2007 het jaar van Mevlana

Officiële Opening Mevlana Foto Expositie Optreden van Lezingen over Mevlana Reis naar Konya en
Mevlana in de Derwischen in
”2007 Unesco jaar van & Optreden Derwisjen en Mesnevi-filosofie Mevlana
Julianakerk Zaanse Schans
Mevlana en tolerantie” in de Oosterkerk

datum: 20-04-2007
plaats: Muziekgebouw aan ‘t Ij
projectleider(s): Emir Barhan
(St. Mystiek)
Om het Mevlana jaar een stijlvolle start
te geven zal de officiële opening, door
Stichting Mystiek georganiseerd, 20 april
in het Muziekgebouw aan het IJ plaats-
vinden. Op deze avond zal ”2007 Unesco
jaar van Mevlana en tolerantie” officieel
worden geopend door een afgevaardigde
van het Turkse Ministerie van Cultuur. Op
de avond is een expositie van foto’s van
Derwisjen, Ebru (papiermarmer) en Turkse
kalligrafie. Daarnaast kan men genieten
van een Soeficoncert met een optreden
van draaiende Derwisjen uit Konya. Er zal
ook een korte toelichting worden gege-
datum: 21-04-2007
plaats: Hoorn & Amsterdam
Projectleider: Songül Şentürk en
Şenol Ocaklı
Van 21 t/m 28 april 2007 zal in het Historisch
Museum Turkije-Nederland te Hoorn een
foto expositie over Mevlana plaats vinden.
Naast een foto expositie zullen de schilde-
rijen van Nuri Can met als thema Mevlana
worden geëxposeerd.
Het museum is ontstaan uit de in 1989 op-
gerichte Stichting Vriendschapsbrug Turkije
- Nederland. De vereniging is er gaandeweg
van overtuigd geraakt dat de in haar bezit
zijnde foto’s en documenten zo waardevol projectleider(s): Mohammad Behshti
zijn, dat zij het de moeite waard vond om (Bibliotheek Transvaalkwartier) en
de collectie in een aparte museum onder Ramadan Odek
datum: 22-04-2007 datum: 14 t/m 21mei 2007 datum: 24 april t/m 8 mei 2007
datum: 21-04-2007
plaats: Zaandam plaats: Diverse universiteiten en projectleider(s): Sema Büber (SMHO)
plaats: Julianakerk / Den Haag hogescholen In het kader van een internationale jonge-
projectleider(s): Yalcin Yagci (SMHO)
renuitwisselingsprogramma van Xplore zul-
De Haagse Bibliotheek organiseert in sa- projectleider(s): Cengiz Ozkaynak
De groep draaiende Derwischen uit Konya (St. Tevazu) len 12 jongeren van 24 april tot en met 8
menwerking met de Vereniging Turks Huis mei 2007 Konya en Mevlana bezoeken. De
diverse lezingen en evenementen voor de zullen voordat ze teruggaan naar Turkije
op zondag 22 april als laatste een optreden Er zal in de week van 14 t/m 21 mei van jongeren zullen in twee weken een duide-
volgende doelgroepen. lijk beeld krijgen hoe het leven in Konya
21 april voor de Turks doelgroep verzorgen in Openluchtmuseum Zaanse maandag t/m vrijdag, elke dag op een
Schans. (Turkije) in elkaar zit en kennis maken met
(Julianakerk) andere universiteit en hogeschool in
de Mevlana filosofie. Zij krijgen les in de
19 mei voor de Afghaanse doelgroep Nederland een lezing worden georgani-
Mevlana filosofie en zullen het Mevlana
23 juni voor de Iranese doelgroep seerd over Mevlana en zijn filosofie. De
museum en andere musea bezoeken. Ook
lezingen worden verzorgd door de heer
22 of 29 september is een symposium voor TGRT EU en de speciale Ömer Tugrul Inancer, met een vertaling zullen ze worden ingewijd in verschillende
alle Mevlana liefhebbers. kunstvormen en – technieken. Ze zullen de
Het thema van die dag kan zijn (hoe kunnen Mevlana uitzending door Abdulwahid van Bommel. Er zullen gelegenheid krijgen zelf een “kunstobject”
wij het gedachtegoed van Mevlana toepas- ook voorbeelden te zien zijn van de Ebru
te maken door het toepassen van het ge-
sen in onze samenleving. datum: 30-04-2007 kunst (papiermarmer) en er zal een volks-
dansoptreden zijn.
leerde. Daarnaast zullen lokale gezinnen
worden bezocht om een completer beeld
plaats: Konya - Turkije te krijgen van hoe het leven zich afspeelt
in Konya.
®

ven over Mevlana door de geleerde Ömer te brengen. In het museum bevindt zich HAUPTZENTRALE:
Medien TV und Handels GmbH Starkenburg Str. 7-9, 64546 Mörfelden-Walldorf • Zentrale: 06105 - 98130 • Fax: 06105 - 9813171

Tugrul Inancer, de vertaling daarvan wordt

verzorgd door de schrijver Abdulwahid van
een voor het publiek toegankelijke biblio- Hobbemaplein
VERTRETUNGEN

theek als ook een archief. Bovendien kan 2526 JB Den Haag
B. Württemberg:
30 Ottomaanse Culturele Bijeenkomst
Westliche Karl-Friedrichstr. 55 Hamburg: Niederlande:

Bommel. men een grote hoeveelheid culturele en Tel. 070-3453446

75172 Pforzheim
Tel. : 07231 / 424 62 94
Borgfelderstr. 34, 20537 Hamburg
Tel. : 040 - 300 675 20
Van der Poelstraat 30
NL-3021 VW Rotterdam
lende volkeren” en “u zult welkom zijn, wie
gebruiksvoorwerpen in originele staat be-
Fax

Berlin :
: 07231 / 35 26 71 Fax
Köln:
: 040 - 300 675 21

Lüxemburgerstr. 178, 50937 Köln

Tel.
Fax

Österreich:
: +31-10-425 93 23
: +31-10-477 51 02
datum: 20-05-2007 u ook bent en waarin u ook gelooft”.
wonderen. Verder kunnen er in het museum
Dominicusstr. 32, 10827 Berlin
Tel. & Fax : 0221 - 941 96 24
Tel.
Fax
: 030 - 629 850 31 - 32
: 030 - 629 850 33 München:
Lerchenfelderstr. 128/1/5, 1040 Wien
Tel. : +43-1-403 51 15 De vrijheid en de grote tolerantie die de
dia’s worden vertoond, welke zowel het his- plaats: Zaandam
Landwehrstrasse 43, 80336 München Fax : +43-1-403 51 15 16
Dortmund:
Schliepstr. 3, 44145 Dortmund
Tel & Fax : 089 - 720 590 69
Schweiz:
projectleider(s): Yalcin Yagci (SMHO) en Ottomanen toonden tegenover de niet-
torische verleden als ook het heden van Tel. : 0231 - 961 25 50 - 51
Nürnberg:
Tel. : +41-1-320 01 40
Zeki Şahin (TGRT EU) moslims was in Europa zo bekend dat het
beide landen in beeld brengen. Bij dit alles De Dansende Derwisjen
Landgrabenstr. 90, 90443 Nürnberg
Fax : 0231 - 961 25 52 Fax : +41-1-320 01 42
Tel. & Fax : 0911 - 61 63 60
Preisliste U zult welkom zijn, wie u ook bent en Rijk van de Sultans de belangrijke veilige
in Rotterdam
Nr. 1, gültig ab 01.10.2004

staan de vriendschappelijke betrekkingen
tussen Turkije en Nederland centraal. De
mogelijkheid bestaat om op afspraak met
b.v. schoolklassen, verenigingen e.d. een
bezoek aan het museum te brengen.
Op 1 mei 2007 zal de internationale televisie-
zender TGRT EU vanuit de tuin van Mevlana
Museum (Konya) een live uitzending ma-
datum: 22-04-2007 ken die geheel in het kader staat van de
Mevlana activiteiten in Nederland. Naast
plaats: Rotterdam een aantal Nederlandse organisatoren zul-
len vertegenwoordigers van het Ministerie
projectleider(s): Hasan Tekten en van Cultuur en de Gemeente Konya aanwe-
Bayram Altuntas zig zijn. Ook zullen de Nederlandse-Turkse
Gebouw de SCHALMEI jongeren die op dat moment  in Konya zijn
Krabbendijkestraat 520 in het kader van uitwisselingsprogramma
3084 LP Rotterdam het programma bijwonen. De live uitzen-
Vanaf: 15.30 uur ding zal van 20.00 t/m 23.00 uur (lokale tijd
in Turkije) worden uitgezonden.
waarin u ook gelooft
projectleider(s): Songül Demir
In het Ottomaanse Rijk werden de mensen
van verschillende geloven met ongekend
grote tolerantie behandeld. Zoals duidelijk
wordt uit de filosofieën gebaseerd op de
goede wil van mensen en het belang van
menselijke waarden zoals uitgedragen door
de grote filosofen van die tijd Yunus Emre
en Celaleddin Rumi. Deze geleerden welke
in de wereld van de Islam zeer bekend zijn
om hun verlichte uitspraken als: “hetzelfde
uitgangspunt hebben voor alle 72 verschil-
haven werd voor hen die op de vlucht wa-
ren wegens religieuze en politieke onder-
drukking. Beginnend met de duizenden
Joden die, na de herovering van Spanje
in 1492 door de Moren, vluchtten voor de
vervolging die hierop volgde. Ook de Joden
in midden- en oost Europa vonden de weg
naar het Ottomaanse Rijk teneinde aan de
pogroms daar te ontsnappen.
Vanuit dit gedachtegoed willen een aan-
tal organisaties (Vereniging Turks Huis,
Vereniging Yeni Osmanlılar) een culturele
bijeenkomst organiseren met als thema de
“Ottomaanse Tolerantie”.

14 | TÜRKEVİ | Mevlana Special TÜRKEVİ | Mevlana Special | 15


Mevlana Ontbijten
datum: verschillende data
plaats: Turkshuis Amsterdam
projectleider(s): Mikail Gunes (UETD)
Er zullen ontbijtsessies worden georga-
niseerd op verschillende belangrijke da-
gen van verschillende religies, welke op
de Mevlana 2007 kalender zijn vermeld.
Daarbij worden mensen van de desbetref-
fende religie uitgenodigd.
Doel is het bevorderen van de interreligi- komsten zal naast het gebruikelijke iftar enigingen en andere ambtenaren en func-
euze dialoog. Deze ontbijtsessies zullen op diner ook informatie over Mevlana worden tionarissen worden uitgenodigd. Getracht
het kantoor van Turkshuis in Amsterdam gegeven en er vinden volksdans optredens zal worden om dit evenement ook in het
worden gehouden.
Concert in De Doelen
datum: 05-12-2007
plaats: De Doelen, Rotterdam
projectleider(s): Emir Barhan (St.
Mystiek) & Adnan Dalkiran (St. Kulsan)
Na een lange reeks van allerlei activiteiten
zal de viering van het Mevlana jaar met
het concert van ZARA en Halil Necipoglu
voortgezet worden op 5 december in de
concertgebouw De Doelen in Rotterdam.
Dit evenement zal door Stichting Mystiek,
Stichting Kulsan en De Doelen worden ge-
organiseerd.
16 | TÜRKEVİ | Mevlana Special
Ramadan iftar Interreligieuze
iftar-avond
bijeenkomsten met muziek en dans Firmaların vazgeçilmez tanıtım araçları olan, tek sayfalık
tanıtım broşürlerinden, yüzlerce sayfalık promosyon ya da ürün
kataloglarına kadar her türlü tanıtım materyalini, fotoğraf
çekimlerinden, görsel tasarımlara ve matbaa baskısına kadar
bütün hizmetleri en uygun maliyetlerle yerine getiriyoruz.
 Reklam tasarımı
 Web sitesi tasarımı
 Tanıtım broşürü
 Ürün katalogları
t i v e t i o n s
a
 Afiş çalışmaları
e u
datum: 13-09-2007 / 13-10-2007 datum: 30-09-2007
plaats: van Hart Restaurants
in Amsterdam, Den Haag en
Rotterdam
plaats: Amsterdam
projectleider(s):Yalcin Yagci (SMHO) en
Mikail Gunes (UETD)
cr sol
projectleider(s): Dhr. Cemal Aydin(van Er zal op 30 september 2007, de 800’ste www.insite-media.nl
Hart Restaurants) & Kaya Kocak (UETD) geboortedag van Mevlana, op een varend
schip een bijzonder iftardiner worden
In samenwerking met “van Hart” restaurants gehouden met soefimuziek en draaien- Grafik tasarım bir mesajı iletmek için metnin ve görsellerin algılanabilir ve
zal in Den Haag, Rotterdam en Amsterdam de Derwisjen. Er zullen op deze speciale görülebilir bir düzlemde organize edilmesidir. Baskı, ekran, hareketli film,
iftar bijeenkomsten in de maand Ramadan avond verschillende vertegenwoordigers animasyon, iç mimari, paketleme gibi birçok ortamda uygulanabilir. Temel
worden georganiseerd. Tijdens deze bijeen- van verschillende religies, stichtingen, ver- ilkeleri hizalama, denge, karşıtlık, vurgulama, hareket, görüntü, oran,
yakınlık, tekrarlama, ritim ve birliktir. (Kaynak: Vikipedia Ansiklopedisi)
plaats. programma van het Ramadan Festival op
te laten nemen.
Officiële Afsluiting ”2007 Unesco jaar van
Mevlana en tolerantie”
datum: eind december 2007
Eind december 2007 of begin 2008 zal de en soefimuzikanten.
officiële afsluiting van het “2007 Unesco De definitieve inhoud, locatie en datum
jaar van Mevlana en tolerantie” zijn. Op zullen later bekend worden gemaakt
het programma staan diverse exposities onder andere op de website:
en grote internationaal bekende artiesten www.mevlana800.info
Contact:
Propaanweg 3 - 1041 AG Amsterdam
+ 31 (0)20 6845712 - info@turkevi.nl - www.mevlana800.info
Dit Mevlana-project komt tot stand in
samenwerking met de volgende organisaties:
UETD (Union of European Turkish Democrats), SMHO,
Stichting Mystiek, Stichting Kleurrijke Dans, Stichting Kulsan, Vereniging
IFKSAN, Cultuur- en Kunststichting Mozaïek, Vereniging Turks Huis, Türk
Danış, Vereniging Turkse Schrijvers Nederland, Stichting Tevazu, Stichting
ODA, Stichting Kardelen, Mokum TV Amsterdam,
Historisch Museum Turkije-Nederland Hoorn, Zaman Nederland,
Webisrehberi, Gemeente Konya en Restaurant MERAM
TÜRKEVİ | Mevlana Special | 17
 Uit de Mesnevi
Luister naar deze Ney, die klaagt en het verhaal
probeert te vertellen van schreiding
- Sinds ze mij ontworteld hebben uit het riet-land,
weeklaag ik en hierdoor worden mannen en vrou-
wen tot groot verdriet gedreven.
- Ik heb iemand nodig met een doorboorde en
doorstoken borst, zoals de mijne, zodat ik hem kan
vertellen van de pijnen van mijn verlangen.
- De Ney gaat verder: “Hij, die weggaat van zijn
oorsprong, zoekt de gelegenheid om terug te ko-
men.
- Ik ben verdrietig in allerlei gezelschap en wordt
bezocht door zowel de gelukkigen als de onge-
lukkigen.
- Een ieder wordt een vriend van mij naar gelang
zijn vermogen om waar te nemen, en velen ne-
men niet de moeite om mijn innerlijke geheim te
achterhalen.
- Mijn geheim is niet ver verwijderd van mijn ge-
weeklaag, maar de lichamelijke ogen en oren be-
zitten niet het licht of zijn niet toegestaan het te
zien.
- Het lichaam van de geest van het lichaam zijn
niet verborgen, toch is het niemand toegestaan
het te zien.
- De klank van de Ney is vuur en het is niet de ge-
wone wind, maar hij die dit vuur niet heeft, kan
zijn bestaan verliezen.
- Het is de liefdesvuur dat in de Ney zit, het is
het verlangen naar liefde dat de wijn zijn kracht
geeft.
- De Ney is vriend van een ander die verlaten is,
en haar muzikale delen hebben onze sluiers weg-
getrokken.
- Hij, die zowel het antigif als gif heeft gezien, houdt
van de Ney.
18 | TÜRKEVİ | Mevlana Special
“Vrienden, vrienden, laten we niet van elkaar los zijn
De ideeën van anderszijn proberen te vergeten
Omdat jullie in wezen hetzelfde zijn
Waarom is er sprake van anderszijn”(Mevlana)
Bismillâhirrahmânirrahîm
Dinle, bu ney nasıl şikâyet ediyor, ayrılıkları
nasıl anlatıyor:
Beni kamışlıktan kestiklerinden beri fer-
yadımdan erkek, kadın...herkes ağlayıp
inledi.
Ayrılıktan parça parça olmuş, kalb isterim
ki, iştiyak derdini açayım.
Aslından uzak düşen kişi, yine vuslat za-
manını arar.
5. Ben her cemiyette ağladım, inledim.
Fena hâllilerle de eş oldum, iyi hâlli-
lerle de.
Herkes kendi zannınca benim dos-
tum oldu ama kimse içimdeki sırları
araştırmadı.
Benim esrarım feryadımdan uzak
değildir, ancak (her) gözde, ku-
lakta o nur yok.
Ten candan, can da tenden gizli
kapaklı değildir, lâkin canı gör-
mek için kimseye izin yok.
Bu neyin sesi ateştir, hava
değil; kimde bu ateş yok-
sa yok olsun!
Dinle NEY’den
Duy şikayet etmede her an bu NEY,
Der ki; feryadım kamışlıktan gelir,
Ayrılıktan parçalanmış bir yürek,
Şayet aslından biraz ayrılsa can,
Ağladım her yerde, hep ah eyledim.
Herkesin zannında dost oldum ama;
Hiç değil feryadıma sırrım uzak.
Aşikardır can- beden, gör insanı
NEY sesi tekmil hava; oldu ateş.
Aşk ateş olmuş, dökülmüştür NEY’e,
Yardan ayrı dostu NEY dost kıldı hem,
Kanlı yoldan NEY sunar hep arzuhal.
NEY zehir, hem panzehir, ah nerde var
Sırrı bu aklın, bilinmez akl ile,
Sırf keder, gam; gitti kaç gün, kaç gece,
Geçse günler, korku yok, her şey masal;
Kandı her şey; tek balık kanmaz sudan,
Anlamaz olgun adamdan bil ki, ham
10. Aşk ateşidir ki neyin içine düşmüştür,
aşk coşkunluğudur ki şarabın içine düş-
müştür.
Ney, dosttan ayrılan kişinin arkadaşı, hâlda-
şıdır. Onun perdeleri, perdelerimizi yırttı.
Ney gibi hem bir zehir, hem bir tiryak, ney
gibi hem bir hemdem, hem bir müştak kim
gördü?
Ney, kanla dolu olan yoldan bahsetmek-
te, Mecnun aşkının kıssalarını söylemek-
tedir.
Bu aklın mahremi akılsızdan başkası
değildir, dile de kulaktan başka müşteri
yoktur.
15. Bizim gamımızdan günler, vakitsiz
bir hâle geldi; günler yanışlarla yoldaş
oldu.
Günler geçtiyse, geçip gitsin; korkumuz
yok. Ey temizlikte naziri olmayan, hemen
sen kal!
Balıktan başka her şey suya kandı, rızkı
olmayana da günler uzadı.
Ham, pişkinin hâlinden anlamaz, öyle ise
söz kısa kesilmelidir vesselâm.
Anlatır hep ayrılıklardan bu NEY
Duysa her kim, gözlerinden kan gelir.
İsterim ben; derdimi dökmem gerek
Öyle bekler, vuslata ersin zaman
Gördüğüm her kul için, dostum dedim.
Kimse talip olmadı esrarıma.
Gözde lakin yok ışık, duymaz kulak
Yok izin, görmez fakat insan, canı.
Hem yok olsun, kimde yoksa bu ateş!
Cezbesi aşkın karışmıştır mey’e.
Perdesinden perdemiz yırtıldı hem.
Hem verir Mecnun’un alkından misal.
Böyle bir dost, böyle özlemli yar?
Tek kulaktır müşteri, ancak dile.
Geçti yanlışlarla günler, öylece.
Ey temizlik örneği, sen gitme kal!
Gün uzar, rızkın bulmazsa eğer can.
Söz uzar kesmek gerektir vesselam!
Mesnevi’nin vezniyle tercüme eden: Feyzi Halıcı
TÜRKEVİ | Mevlana Special | 19

Mevlana’nın asıl adı Muhammed
Celaleddin’dir. Mevlana ve Rumi de,
kendisine sonradan verilen isimlerdendir.
Efendimiz manasına gelen Mevlana ismi
O’na daha pek genç iken Konya’da ders
okutmaya başladığı tarihlerde verilir. Bu
ismi, Şemseddin-i Tebrizi ve Sultan
Veled’den itibaren Mevlana’yı sevenler
kullanmış, adeta adı yerine sembol
olmuştur. Rumi, Anadolu demektir.
Mevlana’nın, Rumi diye tanınması,
geçmiş yüzyıllarda Diyar-ı Rum denilen
Anadolu ülkesinin vilayeti olan Konya’da
uzun müddet oturması, ömrünün büyük
bir kısmının orada geçmesi ve nihayet
türbesinin orada olmasındandır.
HZ. MEVLANA’NIN HAYATI
Mevlana’nın doğum yeri, bugünkü
Afganıstan’da bulunan, eski büyük Türk
Kültür merkezi Belh’tir. Mevlana’nın do-
ğum tarihi ise 30 Eylül 1207.
Hazret-i Mevlana’nın Babası
ile Belh’ten Çıkışları ve
Konya’ya Gelişleri
Esasen tasavvuf ehline iyi gözle bakma-
yan ve bunların Harezmşah katında saygı
görmelerini çekemeyen Fahreddin-i Razi,
Bahaeddin Veled’in açıkça kendi aleyhi-
ne tavır almasına da çok içerlediğinden
onu harezmşah’a gammazladı. Bahaeddin
Veled’in de gönlü Harezmşah’tan incin-
di ve Belh’i terk etti. Ancak araştırıcılar,
Bahaeddin Veled’in Belh’ten göç etmesine
sebep olarak, Moğol istilasını gösterirler.
Sultanü’l-Ulema, aile fertleri ve dostlarıyla
Belh şehrini 1212-1213 tarihlerinde terk
ettikten sonra Hacca gitmeye niyet etmişti.
Nişabur’a ugradı. Göç kervanıyla Bağdat’a
yaklaştığında, kendisine hangi kavimden
olduklarını ve nereden gelip nereye gittik-
lerini soran muhafızlara Sultanü’l-Ulema
20 | TÜRKEVİ | Mevlana Special
Şeyh Bahaeddin Veled şu manidar ceva-
bı verir: “Allah’dan geldik, Allah’a gidiyo-
ruz. Allah’dan başka kimsede kuvvet ve
kudret yoktur.” Bu söz Şeyh Şehabeddin-i
Sühreverdi (1145-1235)’ye ulaştığında: “Bu
sözü Belhli Bahaeddin Veled”den başkası
söyleyemez” dedi, samimiyetle ve muhab-
betle karşılamaya koştu. Birbirleriyle kar-
şılaşınca Seşh Sühreverdi, katırından inip
nezaketle Bahaeddin Veled’in dizini öptü,
gönülden hürmetlerini sundu. Bahaeddin
Veled, Bağdat’ta üç günden fazla kalmadı
ve Kufe yolundan Kabe’ye hareket etti. Hac
farizasını yerine getirdikten sonra, dönüş-
te Şam’a uğradı. Bahaeddin Veled, yanında
biricik oğlu Mevlana olduğu halde, göç
kervanıyla Şam’dan Malatya’ya, oradan
Erzincan’a, oradan Karaman’a uğradılar.
Karaman’da bir müddet kaldıktan sonra,
nihayet Konya’yı seçip oraya yerleştiler.
Hazret-i Mevlana’nın
Evlenmesi
Karaman’da bulundukları 1225 tarihinde
Mevlana, babanın buyruğu ile, itibarlı, asil
bir zat olan Semerkantlı Hoca Şerafeddin
Lala’nın, huyu güzel, yüzü güzel kızı
Gevher Banu ile evlendi. Mevlana dünya
evine girdiğinde onsekiz yaşındadır.
Hazret-i Mevlana’nın, Konya’ya
Yerleşmeleriyle İlgili Yorumu:
“Hak Teala’nın Anadolu halkı hıkkında
büyük inayeti vardır ve Sıddik-ı Ekber
Hazretlerinin duasıyla da bu halk bütün
ümmetin en merhamete layık olanıdır. En
iyi ülke Anadolu ülkesidir; fakat bu ülkenin
insanları mülk sahibi Allah’ın aşk alemin-
den ve deruni zevkten çok habersizlerdir.
Sebeplerin hakiki yaratıcısı Allah, hoş bir
lutufta bulundu, sebepsizlik aleminden bir
sebep yaratarak bizi Horasan ülkesinden
Anadolu vilayetine çekip getirdi.
Haleflerimize de bu temiz toprakta kona-
cak yer verdi ki, ledünni (Allah bilgisine
ve sırlarına ait) iksirimizden (altın yapma
hassamızdan) onların bakır gibi vücutla-
rına saçalım da onlar tamamıyla kimya
(bakışıyla, baktığı kimseyi manen yücel-
ten olgun insan); irfan aleminin mahremi
ve dünya ariflerinin hemdemi (canciğer
arkadaşı) olsunlar.”
Hazret-i Mevlana’yı
Yetiştiren Mutasavvıflar
Sultanü’l-Ulema Şeyh
Bahaeddin Veled Hazretleri
Önceki bahislerde şahsiyetini belirtmeye
çalıştığımız Bahaeddin Veled, Mevlana’nın
ilk mürşididir. Yani Mevlana’ya Allah yolu-
nu öğretip, tasavvuf usulunce hakikatleri
ve sırları gösteren tarikat şeyhidir. Bütün
İslam aleminde yüksek itibar ve şöhrete sa-
hip olan Bahaeddin Veled, Selçukluluların
Sultanı Alaaddin Keykubat’tan yakın alaka
ve sonsuz hürmet görür. Bahaeddin Veled,
3 Mayıs 1228 tarihinde Selçukluların baş
şehri Konya’yı şereflendirip yerleştikden
kısa bir süre sonra, son derece samimi
dindar olan Sultan Alaaddin Keykubat
(saltanat müddesi 1219-1236), sarayında
Bahaeddin Veled’in şerefine büyük bir top-
lantı tertip etti ve bütün ileri gelenleriyle
birlikte onun manevi terbiyesi altına gir-
di. Sultaü’l-Ulemaya gönülden bağlı olan
Sultan Alaaddin onu hayranlıkla şöyle
över; “Heybetinden gönlüm tir tir titriyor,
yüzüne bakmaktan korkuyorum.
Seyyid Burhaneddin Hazretleri
Bahaeddin Veled’in irtihalinde Mevlana
yirmidört yaşında idi. Babasının vasiyeti,
dotlarının ve bütün halkın yalvarmaları
ile babasının makamına geçti, otur-
du. Mevlana, babasından sonra, Seyid
Burhaneddin ile buluncaya katar bir yıl
mürşidsiz kaldı. 1232 tarihinde babası-
nın değerli halifesi Seyyid Burhneddin-i
Muhakkık-ı Tirmizi, Konya’ya geldi.
Mevlana onun manevi terbiyesi altına
girdi.
Hazret-i Mevlana’nın Dostları,
Halifeleri; Kendisine ilham
Kaynağı Olan Mutasavvıflar
Şems-i Tebrizi Hazretleri
Bu zatın adı, Şemseddin Muhammed
olup doğumu 1186 dır. Tebrizli Melekdad
oğlu Ali’nin oğlu olan Şems, tahsilini bi-
tirdikten sonra, zamanının yegane şeyhi
olarak gördüğü Tekbirzi Şeyh Ebu Bekir
Sellebaf’a (sele ve sepet örücüsüne) in-
tisap etti ve onun terbiye ve irşadıyla
yetişip olgunlaştı. Şems, ulaştığı manevi
makama kanaat etmediğinden daha ol-
gun mürşidler bulmak arzusuyla seyehate
çıktı. Senelerce takati tükenircesine bir çok
bir çok yerler dolaştı, zamanının arifleriy-
le görüştü. Bu arifleri, mana alemindeki
uçuşunda kinaye olarak Şems’e, Şems-i
Perende (Uçan Güneş) adını vermişlerdir.
Şems, ta çocukluğundan itibaren fikren
ve ruhen hür bir derviş, kendinden ge-
çercesine ilahi aşka dalarak yaşayan bir
şahsiyetti. Şems, kendisini ruhen tatmin
edecek seviyede bir Hak dostu bulamayan
ve hep kendi mertebesinde bir sohbet ar-
kadaşı arayan bir kamil velidir. Yana yakıla,
kendisine muhatap olabilecek, sohbetine
dayanabilecek bir dost arayan Şems’in bir
gece kararı elden gitti, heyecan içinde idi.
Allah’ın tecellilerine gömülüp mest olmuş
bir halde münacatında “Ey Allah’ım! Kendi,
örtülü olan sevgililerinden birini bana gös-
termeni istiyorum” diye yalvardı. Allah ta-
rafından, istediğinin, Anadolu ülkesinde
bulunan, Belhli Sultanü’l-Ulema’nın oğlu
Muhammed Celaleddin olduğu ilham
edildi. Bu ilham ile Şems, 29 Kasım 1244
yılı Cumartesi sabahı Konya’ya geldi.
Konya’lı Kuyumcu Şeyh
Selahaddin Hazretleri
Yağıbasan’ın oğlu Konyalı Zerkub (kuyum-
cu) diye tanınan Şeyh Selahaddin Feridun,
Konya civarındaki bir gölün kenarında ba-
lıkçılıkla geçinen bir ailedendir. Ummi ola-
rak bilinen Şeyh Selahaddin, gençliğinde
Seyyid Burhaneddin’in terbiyesine girmiş,
onun sohbetlerinde pişmiş, onun feyziy-
le olgunlaşmış, kamil bir insandır. Ayrıca
Şems’in sohbetlerinde de bulunmuş, on-
dan da feyz almıştır. Mevlana ile Şems bu-
luşmalarında, altı ay Şeyh Selahaddin’in
hücresinde sohbet etmişlerdir. Onlara hiz-
met edebilme şerefine ve sohbetlerinde
bulunabilme bahtiyarlığına eren zat, Şeyh
Selahaddin’dir. Şeyh Selahddin, kuyumcu
dükkanında altın varak yaparak, helalin-
den para kazanmak ve manevi halini kuv-
vetlendirmekle uğraşırdı.
Hazret-i Mevlana’nın Vecd ile
Sema’ı
Şeyh Selahaddin’in, Mevlana ile tanışma-
sı ta Seyyid Burhaneddin’in manevi ter-
biyesi altına girdiği tarihte başlar, fakat
bütünsevgilerden tamamen vaz geçip
Mevlana’ya manen bağlanmasına ve va-
kitlerini onun sohbetlerine hasretmesine
sebep şu hadisedir. Mevlana bir gün Şeyh
Selahaddin’in Kuyumcular çarşısındaki
dükkanının önünden geçmektedir. İçeride
varak yapmak için çekiçle altın dövmekte
olan Kuyumcu Şeyh Selahaddin ve çırak-
larının çekiç darbelerinden çıkan sesle-
ri duyan Mevlana, o hoş seslerin ahengi
ile cezbelenir. (Allah tarafından manen
çekilerek iradesi elden gider) ve vecd ile
(kendinden geçip ilahi aşka dalarak) Sema
etmeye başlar. Dışarıda Mevlana’nın Sema
ettiğini gören Şeyh Selahaddin onun, çe-
kiç darbelerinin ahengine, ritmine uya-
rak Sema ettiğini anlayınca, altının zayi
olmasını düşünmez ve çıraklarına, çekiç
darbelerine devam etmelerini emrede-
rek kendisi de dışarı fırlar ve Mevlana’nın
ayarlarına kapanır.
Çelebi Hüsameddin Hazretleri
Çelebi Hüsameddin, vaktiyle Konya’ya
göçmüş bir soylu ailedendir ve doğum
yeri Konya’dır. (1225) Çelebi lakabını ken-
disine veren Mevlana’dır. Gençliğinin ilk
yıllarında, Ahilerin şeyhi olan babasını kay-
beden Çelebi Hüsameddin, zamanının bü-
tün ulu kişileri ve şeyhlerinden yakın alaka
ve himaye gördüğü halde, bütün hizmet-
karları ve arkadaşlarıyla, Mevlana’nın hiz-
metini seçmiştir. Böylece Mevlana’nın
terbiyesinde yetişip olgunlaşmış, kamil
insan olmuştur.
Mesnevi’nin Yazılışı
Eflaki, Mesnevi’nin yazılıp tamamlanma-
sını anlattığı bahiste diyor ki: “Mevlana
Hazretleri, asil kişilerin sultanı Çelebi
Hüsameddin’in cazibesi ile heyecenlar
içerisinde Sema ederken, hamamda otu-
rurken, ayakta, sükunet ve hareket halinde
daima Mesnevi’yi söylemeye devam etti.
Bazen öyle olurdu ki, akşamdan başlıyarak
gün ağarıncaya kadar birbiri arkasından
söyler, yazdırırdı. Çelebi Hüsameddin de
bunu sür’atle yazar ve yazdıktan sonra
hepsini yüksek sesle Mevlana’ya okurdu.
Cilt tamamlanınca Çelebi Hüsameddin,
beyitleri yeniden gözden geçirerek gere-
ken düzeltmeleri yapıp tekrar okurdu.” Bu
şekilde dikkatlice 1259-1261 yılları arasın-
da yazılmaya başlanılan Mesnevi, 1264-
1268 yılları arasında sona erdi.
Hazret-i Mevlana’nın Baki
Aleme Göçüşü
Mevlana, Çelebi Hüsameddin ile tam on-
beş sene güzel demler, hoş safalar sürdü.
Bu müddet zarfından bahtsızların fitne ve
hücumundan uzak, huzur ve sürur içinde
yaşadı. Dostları onun cemalinin nuruna
pervane olmuşlardı. Mevlana, artık son
anlarını yaşadığını, özlediği ebedi cemal
alemine kavuşacağını anlamıştı. Ansızın
hastalanıp yatağa düştü. Mevlana’nın
hastalık haberi Konya’da yayıldığı zaman
ahali, şifaler dilemeye, gönlünü, duasını
almaya geliyorlardı.
TÜRKEVİ | Mevlana Special | 21
Şeb-i Arus
İrfan ve sevgi güneşi Mevlana, 5
Cemaziye’l-ahir, 672 (17 Aralık 1273)
Pazar günü gurup vakti, bütün parlaklığı
ile, bütün güzellikleriyle gülerek ebediyet
aleminin asumanına doğdu. Mevleviler, o
geceye Şeb-i Arus derler.
Hazret-i Mevlana’nın Cenaze
Merasimi
Müslüman olan, müslüman olmayan, kü-
çük büyük ne kadar Konyalı varsa hepsi,
Mevlana’nın cenaze merasimine katıldı.
Müslümanlar, müslüman olmayanları
sopa ve kılışla savmaya çalışarak onlar:
“Bu merasimin sizinle ne ilgisi vardır? Bu
din sultanı Mevlana bizimdir, bizim ima-
mımızdır” diyorlardı. Onlar da şu cevabı
veriyorlardı. “Biz Musa’nın, sa’nın ve bütün
peygamberlerin hakikatini onun sözlerin-
den anlayıp öğrendik. Kendi kitaplarımız-
da okuduğumuz olgun peygamberlerin
huy ve hareketlerini onda gördük. Sizler
nasıl onun muhibbi ve müridi iseniz, biz de
onun muhibbiyiz. Mevlana Hazretleri’nin
zatı, insanlar üzerinde parlayan ve onlara
iyilikte, cömertlikte bulunan hakikatler gü-
neşidir. Güneşi bütün dünya sever. Bütün
evler onun nuruyla aydınlanır. Mevlana
ekmek gibidir. Hiç kimse ekmeğe ihtiyaç
duymamazlık edemez. Ekmekten kaçan
hiçbir aç gördünüz mü?
Hazret-i Mevlana’nın Cenaze
Namazı
Mevlana’nın vasiyeti üzerine Şeyh
Sadreddin, Mevlana’nın namazını kıldır-
mak üzere niyetlendiğinde dayanamayıp
baygınlık geçirdi. Bunun üzerine namaza
Kadı Siraceddin imamlık etti.
Hazret-i Mevlana’nın
Ziyaretçilerine Seslenişi
“Kardeş, mezarıma defsiz gelme; çünkü
Allah meclisinde gamlı durmak yaraşmaz.
Hak Teala beni aşk şarabından yaratmıştır.
Ölsem, çürüsem bile, ben yine o aşkım.”
“Ölümümüzden sonra mezarımızı yerde
aramayınız?
Bizim mezarımız ariflerin gönüllerinde-
dir.”
*Yrd. Doç.Dr. Ahmed Selahaddin
HİDAYETOĞLU’nun Hz. Mevlana Hayatı
Şahsiyeti Eserleri adlı kitabından derlen-
miştir.

Sevgi İnsan Olmaktır Nuri CAN

Yazıma Mevlana’dan bir kaç alıntıyla başlıyorum. Listesi”ne dahil etti.”

“Nice insanlar gördüm, üzerinde elbisesi yok. Pes zi cân kün, vasl-ı cânânrâ taleb,
Nice elbiseler gördüm, içinde insan yok.” Bî leb-ü bî gâm mîgû, nâm-ı Rab!

“Her gün bir yerden bir yere göçmek ne iyi. “O hâlde, sevgiliye kavuşmağı, cân u gönülden iste.
Her gün bir yere konmak ne güzel. Dudağını ve damağını oynatmadan,
Bulanmadan, donmadan akmak ne hoş. Rabbin ismini (kalbinden) söyle!” demekdir.
Dünle beraber gitti cancağızım,
Ne kadar söz varsa düne ait. Dileğim odur ki Mevlana ve Mevlevihaneler
Şimdi yeni şeyler söylemek lazım.” kapsamlı ve akademik bilgiler ışığında
gereği gibi üzerinde durularak geniş bir
Biz birleştirmek için geldik biçimde en temel kaynakların merkezin-
Ayırmak için gelmedik den yola çıkılarak anlatılabilmesi ve
Mevlânâ tanıtılabilmesidir.

‘Mevlevi Sema Ayini’, UNESCO nez-

dinde dünya kültür mirası olarak ka-
bul edildi. Sıra 2007 yılının Mevlana
yılı ilan edilmesi ve yapılacak etkin-
liklerle kutlanması kaldı....

Merkezi Fransa’nın Başkenti Paris’te

bulunan BM Eğitim, Bilim ve
Kültür Örgütü UNESCO’nun
“Somut Olmayan Sözlü Baş
Eserleri Ödülü”nü alan ülkeler
arasında Türkiye de var. ‘Mevlevi
Sema Ayini’, UNESCO nezdinde
kültür mirası olarak kabul edildi. Paris’teki UNESCO mer-
kezinde düzenlenen törende, UNESCO Genel Direktörü
Koichiro Matsuura tarafından ödüle layık görülen eserlerin
beratları kazanan ülkelerin yetkililerine teslim edildi.

UNESCO, “Mevlevi Sema Ayini”ni kültürel mirasların ko-

runması amacıyla “İnsanlığın Somut Olmayan Baş Eserleri

22 | TÜRKEVİ | Mevlana Special


Mesnevi’yi Yeniden Yayınlarken...
B
atıda Rûmi olarak tanınan
Mevlâna Muhammed Celaleddin
(1207-1273) bütün zamanların
en büyük mistik ve ruhani şairlerinden-
dir. O insanlığın en yüksek tepelerinde
bulunan engin bir vadi gibidir. Onun
ruhani mesajı bugün tüm dünyada,
milyonlarca insanın gönlüne ışık saç-
maktadır.
Rûmi, bir ifadeyle dinin aşk yönünü,
sufizmi ve şiir sanatını birleştirmiştir.
O’nun yaşamında ve O’nun öğretileri
ışığında ortaya çıkan Mevlevi gelene-
ğinde İslâm’ın ruhani mesajının hayat
tarzına dönüşmesi ile ilgili bir çok vur-
gu yer almaktadır. Rumi’nin en büyük
kitabı Mesnevî, Kur’an’ın şiirsel bir an-
latımı ve de İslâm’ın kutsal bir kitabı de-
ğildir ancak sufilerin dilinde Mesnevî,
aşkın şarkısını nazik ve derin bir şekil-
de seslendiren, bir birlik ve hoşgörü
kitabıdır.
24 | TÜRKEVİ | Mevlana Special
Rumi her şeyden önce bir ruh ustasıdır.
O şiirler yazmıştır ama sadece bir şair
olarak görülemez. O hikayeler anlat-
mıştır ama sadece bir öykü yazarı olarak
görülemez. Düşünüldüğünün aksine o
yeni bir dinin kurucusu veya öncüsü de
değildir. O, tüm kötülüklerden arınarak
insanın kendi tabii varlığına dönmesi
gerektiğini insanlara hatırlatan İslam
dininin esaslarını yorumlayarak, insan-
ları ruhun inceliklerine ve gerçeklere
yönlendiren bir mürşit, bir pir ve bir us-
tadır. Bu nedenle herkes onda kendisi
için bir şeyler bulabilmekte; O’nun çağ-
rısı tüm dünyada yankılanabilmektedir.
Bunun için Mesnevî her ruh ve kalbe
ışık veren bir güneştir. Ancak herkes bu
denizden kendi nasibi kadar alır.
İnsanlığın günümüzdeki durumu derin
bir ruhani bunalıma işaret etmektedir.
Problemlerin çözümsüzlüğü büyük
bir sorun olarak önümüzde durmak-
tadır. Şundan eminim ki bu sorunları
Rumi’nin sonsuz aşk ve ruhani özgürlük
mesajlarıyla aşabiliriz. Bu mesajlar din,
dil ırk ve benzeri sınırlar koymaksızın
herkese hitap etmektedir. Rumi bunu
nazikçe şöyle ifade ediyor. “Eğer kapı-
nıza sadece iyiler gelirse, kötü olanlar
nereye gitsin”
Bu inançla, elinizdeki eserin mütercimi
merhum İzbudak’a Cenab-ı Hakk’tan
rahmet dilerim. Konya’da, halihazırda
yaşayan ve bazılarıyla tanışmak şere-
fine nail olduğum İzbudak ailesi baş-
ta olmak üzere emeği geçen herkese
teşekkürlerimi sunuyorum. Bu eser,
susayan ruhların faydalanması için bir
pınar; cahillik, yalnızlık ve emniyetsiz-
lik bulutlarının dağıtılması için bir ışık,
ebedi arkadaşlarımız ve sevenlerimiz
içinde bir rehberdir.
Tahir AKYÜREK
Konya Büyükşehir Belediye Başkanı
Neden Mesnevi?
Öyle bir soyu var ki güneş bile kaftanını o soyun üstüne salmış;
Öyle bir aslı var ki yıldızlar bile ona karşı ışıklarını yere yaymış!
Rahman ve Rahim Tanrı adıyla,
Bu kitap, Mesnevî kitabıdır. Mesnevî, ha-
kikate ulaşma ve yakîn sırlarını açma hu-
susunda din asıllarının asıllarının asılları-
dır. Tanrı’nın en büyük fıkhı, Tanrı’nın en
aydın yolu, Tanrı’nın en açık burhanıdır.
Mesnevî, içinde kandil bulunan kandil-
liğe benzer, sabahlardan daha aydın bir
surette parlar.Kalblere cennettir; pınarları
var, dalları var, budakları var. O pınarlar-
dan bir tanesine bu yol oğulları Selsebil
derler. Makam ve keramet sahiplerince
en hayırlı duraktır, en güzel dinlenme yeri.
Hayırlı ve iyi kişiler orada yerler, içerler.. hür
kişiler ferahlanır, çalıp çağırırlar. Mesnevî,
Mısır’daki Nil’e benzer: Sabırlılara içilecek
sudur, Firavun’un soyuna sopuna ve kâfir-
lere hasret. Nitekim Tanrı da “Hak onunla
çoğunun yolunu azıtır, çoğunun da yolunu
doğrultur” demiştir. Şüphe yok ki Mesnevî
gönüllere şifadır, hüzünleri giderir, Kur’anı
apaçık bir hale koyar, rızıkların bolluğu-
na sebebolur, huyları güzelleştirir. Şanları
yüce, özleri hayırlı kâtiplerin elleriyle ya-
zılmıştır, temiz kişilerden başkalarının do-
kunmasına müsaade etmezler. Mesnevî
Âlemlerin Rabbinden inmedir: Bâtıl ne
önünden gelebilir, ne ardından, Tanrı
onu korur, gözetir; Tanrı en iyi koruyan-
dır, merhametlilerin en merhametlisidir.
Mesnevînin bunlardan başka lâkapları da
var, o lâkapları veren de Tanrıdır. Fakat biz
bu az lâkapları anarak sözü kısa kestik. Az
çoğa, bir yudum su göle, bir avuç tane
büyük bir harmana delâlet eder.
Ulu Tanrı’nın rahmetine muhtaç zayıf kul
Belh’li Hüseyin oğlu Muhammed’in oğlu
Muhammed -Tanrı, Mesnevîsini kabul etsin
der ki: Şaşılacak ve nadir söylenir hikâyele-
ri, hayırlı ve büyük sözleri, delâlet incilerini,
zahitler yolunu, ibadet edenler bahçesini
müştemil bulunan ve lâfzı az, mânası çok
olan bu manzum Mesnevî’yi efendimin..
dayandığım, güvendiğim zatın.. cesedim-
de ruh gibi hâkim ve mutasarrıf olup bu
günümün de, yarınımın da azığı bulunan
kişinin dileğiyle uzatmak ve etraflıca yayıp
genişletmek için çalıştım, çabaladım. O
zat, ariflerin ulusu ve muktedası, hidayet
ve yakîn ehlinin imamıdır.. halkın feryadı-
na erişen, kalblerin ve akılların emini olan,
Tanrı’nın halk arasında emaneti, mahlû-
katı içinde güzidesi, peygamberine olan
vasiyetlerinde ve safîsinin indindeki sır-
larında seçilmişti. Arş hazinelerinin anah-
tarı, yeryüzü definelerinin emini bulunan
Ahıtürkoğlu diye tanınmış faziletler sahibi,
Hak ve dinin husâm’ı (kılıcı) Hasan oğlu
Muhammed’in oğlu Hasan’dır. O, vaktin
Bâyezid’idir zamanın Cüneyd’i. Sıddıyk
Oğlu Sıddıyktir. Tanrı ondan da razı ol-
sun, atalarından da. Aslen-Urumu’ludur
ve “Kürt olarak yattım, Arap olarak kalk-
tım” diyen kadri yüce Şeyh’in soyundandır,
Tanrı onun ruhunu ve soyundan gelenle-
rin ruhlarını kutlulasın. Ne güzel selef, ne
de güzel halef!
Öyle bir soyu var ki güneş bile kaftanını o
soyun üstüne salmış;
Öyle bir aslı var ki yıldızlar bile ona karşı
ışıklarını yere yaymış!
Eşikleri daima ikbal kıblesidir; yüce kişi-
lerin evlâtları, oraya yönelirler.. daima di-
lekler Kâbesidir; dileği olanlar, orayı tavaf
ederler. Rabbe, ruha, göğe, arşa ve nura
mensup, görünüşte sükût ehli, sureta gaip,
manen hazır nazır, hırka altında sultan
olanlara.. halkın ileri gelenleriyle fazilet-
lere ve deliller nurlarına sahip bulunan can
gözleri açık kişilere mukteda olması için
yıldız doğdukça, güneş tulü edip durduk-
ça hep böyle olmadan geri kalınsın, hep
böyle eşiği ikbal kıblesi, dilekler Kâbesi
olup dursun. Amin ya Rabbelâlemin.
Bu bir duadır ki reddedilmez,
Çünkü bütün halk sınıflarına şâmildir.
Hamd, Âlemlerin Rabbi Tanrı’yadır. Tanrı
Resulüne -Allah rahmet etsin, selâmetler
versin ve onun tertemiz soyunun ve saha-
besinin hepsine rahmet olsun.
(Mesnevi’nin Giriş Bölümüdür)
TÜRKEVİ | Mevlana Special | 25
 Sıkıştıkları zaman Allah’ın kapısını ça-
lan kardeşlerimiz bize neyi öğretiyorlar?
“Sıkıştığın zamanda bile Allah’tan başka
Ömer Tuğrul İnançer çalacak kapın yok.” Bu açıdan baktığımız-
1946’da Bursa’da doğdu. Orta tahsilini Bursa’da da onların o davranışlarının eksik de olsa
tamamlayıp İstanbul Hukuk Fakültesini bitirdi. Yirmi yıl doğru olduğunu görürüz.
kadar muhtelif şirketlerde müşavir-avukatlık yaptıktan
sonra 1991 yılında Kültür ve Turizm Bakanlığı İstanbul Birçok Müslüman’ın zannettiği gibi,
Tarihi Türk Müziği Topluluğunda Sanatçı-Müdür olarak Allah-ı Zülcelal, sadece “Rabbül Müslimin”
çalışmaya başladı. (Müslümanların Rabbi) değil, “Rabbül
âlemin”dir (Alemlerin Rabbi). Rasûlullah
Tahsili sırasında özel olarak müzik dersleri aldı. Çeşitli Efendimiz’in de (sallalahu aleyhi ve sel-
radyo ve televizyon programlarında misafir sanatçı lem), “rahmetenlil müslimin” (müslüman-
ve konuşmacı olarak yer almış olup bir çok yurtiçi ve lara rahmet olarak gönderilen) değil, “rah-
yurtdışı konserlerde müzik faaliyetlerinde bulundu. metenlil âlemin” (alemlere rahmet olarak
Tasavvuf konularında çeşitli makaleleri yayımlanan gönderilen) olduğu gibi. Bu kavramlar
Ömer Tuğrul İnançer evli ve iki çocuk babasıdır. üzerinde biraz düşünebilirlerse insanlar,
Röportaj: Yusuf Alan hem Allah’ı hem Rasûlünü çok daha iyi Rasûlullah Efendimiz’in yüceliği neden Şu çok önemli: “Emaneti ehline veriniz”
tanırlar. kaynaklanır? Gelmiş geçmiş bütün insanlık ayet-i kerimesi, Mekke’nin fethedildiği

Ömer Tuğrul İnançer: “İnsanlar ya

içinde, insanlığa en büyük hizmeti yapan gün, Kabe’nin içinde geldi. Cenabı Hak
Bir spor takımını tutar gibi, ben onların ta- olduğu için. Çünkü insanlığa Allah’ı öğret- bu ayeti, Rasûlullah Efendimiz, Kabe’nin
raftarıyım veya onlar benim taraftarım gibi miştir. Ondan daha büyük hizmet olmaz. dışına çıktığında da gönderebilirdi, ama
hallerden çıkıp birlik ve beraberliğin öne- Yani en büyük “hizmetçi” Rasûlullah’tır, Allah, lisanen değil, fiili durum olarak, bu

dinde kardeş, ya yaratılışta eştir”

Kültür ve Turizm Bakanlığı, İstanbul Tarihi
Türk Müziği Topluluğu Müdürü Ömer
Tuğrul İnançer, 22-26 Ocak tarihleri ara-
sında, Amsterdam Türkevi Araştırmaları
Merkezi’nde, “Mevlâna ve Mevlevilik
Dersleri”ni verdi. Tasavvuf alanındaki cid-
di ve samimi tecrübe ve eserleriyle de
maruf olan Tuğrul İnançer ile bir mülakat
yaptık.
Hollanda’daki genel izlenimlerinizi ala-
bilir miyiz?
Hollanda’ya bu ilk gelişim değil. Birkaç
defa daha geldim. Hollanda’nın hemen
her tarafını dolaştım. Bu tür görevler do-
layısıyla da dünyanın bir çok yerini dolaş-
mıştım. Şu kanaati edindim: İnsanlar ara-
sındaki farklılaşma, insanların zannettikleri
kadar büyük değil. İnsanlar kendi bilgi-
leriyle değil, zanlarıyla hareket ediyorlar.
Her toplumu, her milleti, her şehri ayrı ayrı
zannediyorlar. Hakiki güzelliği görebilen-
ler için, şehirler de, tabiat da, insanlar da
hep Cenab-ı Hakk’ın kudretinin izharı. Bu
gözle bakıldığında arada çok fark olma-
dığı anlaşılıyor. Aslında insanların genel
davranışları birbirine çok benziyor. Herkes
nasırına basıldığında bağırıyor. Ancak özel
terbiyeliler bağırmıyor ve bu özel terbi-
yeliler de herhangi bir topluma ait değil.
Her toplumda böyle insanlar var. Ancak
toplumları idare edenler birbirleriyle çe-
kişirken, toplumları kendi çekişmelerine
alet ediyorlar. Toplumlar, ne yazık ki bu
alet edilmenin farkında olmadan sadece
bir şeyin zahiri farkına varıyorlar: “O ben-
den değil”. Halbuki, şunu unutmamak
lazım: İnsanlar ya dinde kardeş, ya yara-
tılışta eştir.
Bir mülakatınızda, “imanın tahsini aşk-
tır” diyorsunuz. Açabilir misiniz?
Biz aşk kelimesini nefsimize tâbi olarak çok
ucuzlaştırmış ve şahsi meyillerimizi, arzu-
larımızı ve heveslerimizi “aşk” kelimesiyle
ifade eder olmuşuz. Aşk bu değildir. Her
şeyden önce onun tarifini yapmak lazım.
Batı dillerinin hiçbirinde aşk kelimesinin
karşılığı yoktur. Aynen gönül kelimesinin
karşılığının olmadığı gibi. Ama mesela,
Farsça’da gönül kelimesi vardır; “dil”dir.
Aşk zaten Arapça bir kelimedir. Batı dil-
lerinde “sevgi”nin karşılığı var. Aşk, sevgi
değildir. Aşk, sevginin cünun şubesidir.
Kişiyi mecnunlaştırmaktır. Mecnunluk da,
zannedildiği gibi, delilik değildir. Akla, akıl-
la veda ederek, gönlün emrini dinlemeye
aşk derler. Gönül, Molla Cami’nin tarifiyle,
Allah’ın tecelli ettiği yerdir. Elbette Allah’a
iman, O’nun tecelli ettiği yerde olur.
Mecazi mahbupların üstündeki “fani”
damgasını görememenin sebepleri ne-
dir?
Çünkü biz hem faniliğe, hem de kesafete
mahkumuz. Halbuki beden hapishanesine
sokulmadan önce hürdük. İşte “Ölmeden
mini, hepimizin “Âdemzade” olduğunu, he- onun için en büyüktür. Kendisi gayet sarih ayetin özel ehemmiyetine dikkat çekmek
pimizin Rasûlullah Efendimiz’in davetinin bir şekilde buyurmuştur: “İnsanların hayır- için, Habibi (sav), Kabe’nin içinde put te-
muhatapları olduğunu ve sıfatlarımızdan, lısı, insanlara faydalı olandır.” İnsan evvela mizlerken gönderdi.
yanlış fiillerimizden dolayı ara-
mıza duvar örmememiz gerek- “İnsanlara iki şey yol gösterir: Biri akıl, biri Bu meselelere dikkat etmek için dinimizi
evvel ölünüz” hadisi, iradi olarak o hürriye-
tiğini; gözle, gönülle, lisanla ve iman. İman ya haktır, ya batıldır. Hak iman, “tapınma” dini halinden çıkarmak lazımdır.
ti yeniden kazanmak demektir. O hapisha-
her türlü vasıta ile rabıta içinde akıldan daha güzel yol göstericidir. Akıl, batıl Çünkü dinimizi “tapınma dini” haline biz
neden kendini azat edebilmek demektir.
olmamız gerektiğini daha rahat imandan daha güzel yol göstericidir.” getirdik. Bizim dinimiz “yaşama dini”dir.
Bu yüzden, zanlarımızın değil, imanları-
anlarız. Bunun için sadece irfan Din, evde seccadenin üstüne, dışarıda
mızın peşinde koşmalıyız. İmanla zan bir
sahibi olmak yeter. İrfan ise ima- kendisine faydalı olacak. Kendine faydalı caminin dört duvarı arasına, yıl içinde de
araya gelen kavramlar değildir, ama zannı
nın gerektirdiği fiilleri yapmakla kazanılır. olmak için aklının değil, imanının istika- Ramazan ayına hapsedilecek bir olgu de-
iman zannetmek çok geçerli bir haldir.
İman bir kavram ve bir kabulden ibaret metinde yürüyecek. Çünkü insanlara iki ğildir.
değildir. Fiile intikal ettiğinde nuru artar. şey yol gösterir: Biri akıl, biri iman. İman ya
Türkçemizde güzel bir söz vardır: “Allah’ın
Yol gösterici bir projektör olur. haktır, ya batıldır. Hak iman, akıldan daha Feyiz nedir?
işine karışılmaz”. İnsanlar, Allah’ın işine
nasıl ve niçin karışır? güzel yol göstericidir. Akıl, batıl imandan
Bunları Mevlana ve benzeri tasavvuf bü- daha güzel yol göstericidir. Bunun top- Efendim, biz maddi bir dünyada yaşadı-
yüklerinden öğreniyoruz. Onları öğren- lumdaki yansımasını, Batı dünyasındaki ğımız ve bir kesafete maruz kaldığımız
Biz Cenabı Hakk’ı yüceltirken, farkında
mek, Rasûlullah’ı öğrenmek, Rasûlullah’ı Reform hareketinden anlarız. Bundan beş için izahlarımız da maddi olmaya başladı.
olmadan çok aksini yapıyoruz. Mesela
öğrenmek de Allah’ı öğrenmek demek- asır öncesine kadar, Batı dünyası batıl bir Elektrik akımı da enerji de bir tür madde-
dua ettiğimizi zannediyoruz. Dua etme-
tir. “Direkt Kur’an’dan öğrenelim” lakırdısı itikadın peşinde koşmaktaydı ve geri bir dir. Her şeyi maddeyle tarif ettiğimiz için
yip Allah’a akıl öğretiyoruz. “Öyle yapma,
pek moda bugünlerde. Öğrenilmez efen- toplumdu. Batıl olan itikatlarını geriye atıp feyzi de enerjiye benzeterek tarif edebi-
böyle yap” diyoruz. Bu dua etmek değil-
dim… Direkt Kur’an’ı Kerim’i okuyarak beş akıllarını öne aldılar; yolları aydınladı ve liriz. Feyiz, enerji gibi maddesel değildir,
dir. Türkçemize yerleşmiş şu sözler de var:
vakit namaz kılmasını bile öğrenemeyiz. yükseldiler. Yalnız akılda menfaatperestlik ama enerjiye benzer. Mesela, Bir heyecan
“Allah’a havale et”, “Allah korur”. Allah bi-
Sabahın iki, öğlenin dört, akşamın üç re- vardır. Başkasının sırtına basma pahasına anında adrenalin salgımız artıyor. Peki ad-
zim ne korucumuzdur, ne bekçimizdir ne
kat olduğu Kur’an’da yazmaz. Çünkü Allah da olsa, başkasının ayağının altına muz renalin nasıl bir enerji sağlıyor? Takatten
de hizmetçimizdir. Allah Mabudumuzdur,
insana, insandan tecelli eder. O insanın kabuğu koyma pahasına da olsa bir men- düşmüş, yorgunken; bir sözle, bir hareket-
Rezzakımızdır, Kayyumumuzdur. Biz onun
da en yücesi Muhammed Mustafa’dır. faat vardır. Buna rağmen batıl bir inancın le, bir uyarılışla adrenaliniz yükseliyor ve
kulu olduğumuz halde, kul olduğumu-
Muhammedsiz Müslümanlık olmaz. peşinde koşmaktansa aklın peşinde koş- birden takatiniz yerine geliyor. Feyiz buna
zu unutup Allah’tan arzularımızı yerine
getirme kudreti olarak istifade etmeye mak, onları yükseltti. Biz ise hak mı batıl benzer. Adrenalin kişilerde tek tek zuhur
Zahiren sahip olduklarımızı emanet mı olduğunu ayırt etmeksizin dini geriye eder. Feyiz ise bir topluluğa geldiği zaman,
çalışıyoruz. Bu kullukla bağdaşan bir hal
olarak göremeyişimiz, neden attık, aklı öne aldık; onun için geri kaldık. ayrı ayrı tesir etse de tamamına gelir. İşte
değildir. Ama burada şöyle bir incelik ve
kaynaklanıyor? onun için ibadetin aslı, cemaatle ibadettir.
Allah’ın ululuğunun izharı var. Birçok insan
günlük hayatında, işinde gücünde, ailesin- Kendimiz de dahil her şeyin bir emanet Mesela bir zikir meclisinde bir feyiz ge-
Benlik, enaniyet, ego… Adına ne derseniz olduğu ve ölüm anında, dünya hayatın- lirse, herkes birden kendinden geçer. Üç
de muvaffak olduğu zaman, Allah’ı pek
deyin. Kendimizin bile kendimize emanet da ehemmiyet vererek arkasında koştu- beş kişi nara atıyorsa, inanmayın… Şahsi
aklına getirmez. Ne zaman sıkışır, “Allah!”
olduğu şuurunu edindiğimiz zaman, işimi- ğumuz şeylerin hiçbirinin ehemmiyetli keyfidir o, feyzi değil. Ya sarhoş narası gibi
der. Bazı sofu kardeşlerimiz, “Sıkıştığın za-
zin de, aşımızın da, eşimizin de, yavrumu- olmadığını anlamış olacağız. Marifet; bir naradır veya ortalığı gaza getirmek için
man Allah’a gidiyorsun. İyiyken de Allah’a
zun da bizlere emanet olduğunu ve bizim kafa, teneşire vurmadan onu anlamaktır. söylenmiş bir lakırdıdır. Feyiz geldi mi her-
gitseydin. Şimdi sana yardım etmez” diye
onlara hizmetle mükellef olduğumuzu id- Çünkü kafası teneşire vuran herkes zaten kese gelir. Miktarı ve tesiri ayrıdır, o başka
zanlarını, Allah’ın adeti olarak sunarlar.
rak etmiş oluruz. onu anlıyor. mesele.

26 | TÜRKEVİ | Mevlana Special TÜRKEVİ | Mevlana Special | 27

İşte feyiz böyle bir şeydir. Maddeyle ancak
bu kadar anlatılır. Lisan da bir maddedir,
bu kadar sığar. Suyun tadını, susuz kalıp
da içen bilir.
Akıl kendisini aşan şeyleri kabullenmek-
te niçin zorlanıyor? Kalpsiz akıl olur mu?
Olursa, bu nasıl bir akıl olur?
Büyüklerimiz aklı izah ederken, “akl-ı meaş”
ve “akl-ı mead” diye iki tarzda izah etmişler.
Birisi sadece menfaati gerektiren şeyleri
yapma yollarını gösteren akıl, öteki de bi-
raz daha maneviyatı düşündüren. Ama her
halükarda akıl bir mahluktur. Her mahluk
gibi, evvela menfaatini düşünür.
“Gönül ve aşk meselelerinde akıl, bataklı-
ğa düşmüş eşek gibidir, çırpındıkça batar”
der Hazreti Mevlana.
Akıl şuna benzer: Uçak, havada uçan bir
araçtır, fakat bu uçak havalanmak için pis-
te ve tekerleklere muhtaçtır. Aprondan
hareket edip piste gidene ve havalana-
na kadar, iki kanadı, pervanesi ve motoru
da olsa, fonksiyon olarak o bir uçak değil,
tekerlekler üzerinde hareket eden, yere
temas eden bir “araba”dır. Ne zaman te-
kerlekleri yerden kesilir, o zaman uçak
fonksiyonunu yerine gelmiş olur. İşte akıl,
kişinin yükselmesi için “pist” gibidir. Uçak
pisti terk etmezse uçamaz, insan aklı terk
etmezse yükselemez.
Kafa ve kalp, dünya ve ahiret, bilim ve
din dengesinin bozulma sebepleri ne-
lerdir?
Batıl inançla bilim bir araya gelmez.
Dünyanın döndüğünü söyleyen Galilei’nin
aforoz edilmesi gibi. Ama hak inançla bi-
lim, asla birbirinden ayrı değildir. Türk top-
lumu olarak özellikle Tanzimat’tan beri,
Batı kaynaklı ilim tahsil ettiğimiz için, on-
ların kendi içlerindeki “batıl inanç ve bilim”
çatışmasını, “batıl” kelimesini kaldırarak,
“inanç ve ilim” çatışması halinde anlamaya
başladık. Bu bizim yanlışımızdır, hakikatte
böyle bir şey yoktur.
Biz ağzımızı hep mübarek olarak görürüz.
Güzel söz söylemeli, helal yemeli. Her ye-
meğin sonu heladır. Hiç heladan bahset-
meyiz. Helasız bir dünya düşünülebilir mi?
Her şey lazımdır. Kafa da lazım, gönül de
lazım. İnanç da lazım, ilim de lazım. Bunlar
birbirine aykırı şeyler değildir. Birbirinin
tamamlayıcısıdır. Sindirim ağızda başlar,
anüste biter. Anüssüz bir sindirim düşü-
nülemeyeceği gibi, kafasız bir gönül, gö-
nülsüz bir kafa düşünülemez.
28 | TÜRKEVİ | Mevlana Special
Bunu sembolize etmek için eskiden şeyh-
ler ve alimler, sardıkları destarın ucunu
serbest bırakırlardı. Şimdiki gibi, sarık sarıp
ucunu içine sokmazlardı. Taylasan denilen
bir parça bırakılırdı. Bu parça genellikle
meme hizasına kadar uzatılırdı. Bu bir
sembolik anlatımdır: “Kafa ile gönül ara-
sında rabıta olacak; kafasız veya gönülsüz
adamdan, şeyh ve alim olmaz” demektir.
Zamanımızda “tearuf”u nasıl anlayıp
uygulayabiliriz?
Ku’an-ı Kerim’i okurken, şimdiki moda ta-
biriyle, satır aralarını da okumak lazımdır.
Kur’an-ı Kerim’in satır aralarının aydınla-
tıcısı, Rasûlullah Efendimiz’in hayat-ı se-
niyyeleridir. İnsanlar birbirini iyi tanırsa,
aslında kimi iyi tanımış olurlar? Mahluklar
birbirini iyi tanırsa, Halıklarını iyi tanımış
olurlar. Kullar birbirini iyi tanırsa, Rablerini
iyi tanımış olurlar. “Ben sizi kabile kabile,
meşrep meşrep yarattım ki birbirinizi daha
iyi tanıyasınız.” İbare burada bitti, şimdi
satır arası başlıyor: “Böylelikle beni daha
iyi tanıyasınız.” İşte bu demektir bu ayetin
manası. Tabii bundan ibaret değil, mevzu
ile alakalı olanı bu kadar. Hiç kimse, hiçbir
ayet için “bundan ibaret” diyemez.
İhlas ile iktidar telif edilebilir mi?
Telif edilmemiş olsaydı, Hulefa-i Raşidin ve
Ömer ibni Abdülaziz Hazretleri gibi zevat
olmazdı. Biraz örnek ve abide şahsiyetler
hakkında fikir edinirsek, ihlas ile iktidarın
pekala bir arada olabileceğini öğreniriz.
Müslümanları birbirine bağlayan “nura-
ni bağlar” nelerdir?
Tek Allah, tek peygamber, tek kitap, tek
kıble… Daha ne istiyoruz?
Mesela, kıbleye yönelmeyi yeterince kav-
radığımızı söylemek pek kolay değildir.
Çünkü bir camiye gittiğimizde, birbirimi-
zin arkasında, saflar halinde durduğumu-
zu görürüz. O safların hepsini teker teker
Kabe’ye yaklaştırın ve tam Kabe avlusuna
sokun. Birbirine sırtını dönmüş saflar mı
göreceksiniz, yoksa bir nokta etrafında hal-
ka olmuş saflar mı göreceksiniz? Bir nokta
etrafında halka olma hususunda Hazreti
Mevlana, “Aradan Kabe’yi kaldır, birbirine
doğru secde edersin ey insanoğlu” der.
Bunu da anlamak için birazcık göz sahibi
olmak lazımdır. Yine aynı sözü söyleyece-
ğim: Bunu anlamak için dinimizi tapınma
dini olmaktan çıkarmak lazımdır. “Yedim
aşı, kıldım beşi, yattım aşağıya” kafasıyla
Müslüman olunmaz.
Ağır gelmesin… Hazreti-i Peygamberin
sözlerinden bir milim dışarıda bir laf asla
söylemiyorum. Buyuruyorlar ki, “Sizin
davranışlarınıza bakıp da Müslümanlığa
özenen insanlar yoksa, imanınızı göz-
den geçirin.” Bugün insaf ile bakalım
Müslümanlara. Bir yabancı, bizim bu
halimize bakıp Müslümanlığa özeniyor
mu? Peki, daha önce başka dinlere men-
sup olup da Müslümanlığı kabul eden bu
kadar insan var. Hiçbiri Müslümanlara ba-
karak Müslüman olmuyor; Müslümanlığı
tetkik ederek oluyor. 1978’den beri yurt-
dışına gidiyorum. Müslüman olmuş, belki
1000’den fazla din kardeşimizi tanıyorum.
Hiçbirisi bize bakarak Müslüman olmadı.
Hepsi kaynak tetkik ederek oldu.
Kur’an-ı Kerim’de kendisi hakkında, “Benim
Habibimin (sav) hayatında sizler için alına-
cak güzel örnekler vardır” buyrulan, dola-
yısıyla her hareketi örnek ittihaz edilmesi
lazım gelinen bir Peygamberin ümmeti
olduğumuzu unutmuşuz. Cebinde ayna
ve tarak taşıyan, yani zahir itibariyle çok
tertipli olan bir Peygamberin ümmeti ol-
duğumuzu unutmuşuz.
“Taş atan bizden, taş attıran bizden de-
ğildir.” Bunu da erbabı anlasın.
 Mevlana Special is mede mogelijk gemaakt door:

30 | TÜRKEVİ | Mevlana Special

Het UETD (Union of European Turkish Democrats) is een
NGO, opgericht door de Turkse Europeanen en wil het
emancipatie- en het participatieproces van de Turkse
gemeenschap in Europa stimuleren en bevorderen. Tevens
volgt het UETD het toetredings- en het integratieproces
van Turkije en de EU met grote belangstelling.
UETD; Avrupalı Türk Demokratlar Birliği, Avrupa’daki Türk
toplumunun emansipasyon ve katılımını teşvik eden,
bu süreci destekleyen, etkinlikler yapan bir sivil toplum
kuruluşudur. Ayrıca UETD, Türkiye-Avrupa Birliği ilişkilerini ve
uyum sürecini büyük bir dikkatle izler ve bu alanda etkinlikler
gerçekleştirir.

UETD - Hollanda
AVRUPALI TÜRK DEMOKRATLAR BİRLİĞİ
Propaanweg 3 • 1041 AG • Amsterdam info@uetd.nl • www.uetd.nl