ទវ - ៃឆសុក

សិកស

វបបធម៌ - អរយធម៌
ិ
ែខមរ - ឥណឌ

រសបតម
ិ សិកសថមី
កមមវធី

សរមប់

ថនក់ទីបញច ប់ នង
ិ

ថនក់េរតៀមឧតតមសកស
ិ
 ទវ - ៃឆសុក

សរសតចរយ បរ ិញញ

វទយល័
ិ យ ទួលេគក

សិកស

វបបធម៌ - អរយធម៌
ិ
ែខមរ - ឥណឌ

សរមប់
សរមប់

ថនក់ទបញច
ី ប់ នង
ិ ថនក់េរតៀមឧតតមសកស
ិ

រកសសិទិធ

ឆនស
ំ ិកស ១៩៧១ - ៧២
 អរមភបទ

រគប់របេទសទំងអស់កុ នងេលក សុ ទែធ តមនេគលចរក

ឹ វបបធម៌ អរយធម៌
ិ របចំរបេទស
ជតិ ។ េគអចដងស
ឹ គ ល់របេទសជតមួ
ិ យចំេរនលូ
 តលស់ មនវឌឍនភព ជអរយរបេទស
ិ ឬ ទន់
េខសយមនឱនភពជអនរយរបេទស
ិ េដយសរែតវបបធម៌ អរយធម៌
ិ របេទសជតេនះ
ិ ឯង ។
រឯែខម
ី រវញ
ិ ក៏មនវបបធម៌ អរយធម៌
ិ ជេគលចរក
ឹ របចំជតែខម
ិ រ របេទសែខមរែដរ ។ កនុង
ករណេនះ
ី ែខមររគប់រប
ូ ចំបច់រតូវែតេចះដងយល់
ឹ សគល់េដយចបស់លស់ នូវវបបធម៌ អរយធម៌
ិ
ជតខល
ិ ួន របេទសខលួ ន អំពីតៃមល ផលរបេយជន៍ កំណកំេណត
 របភព នងលកខ
ិ ណះផទល់ៃន
វបបធម៌ អរយធម៌
ិ ជតិ ។
មនែតប៉
ិ ុេណណ ះ ែខមររគប់រប
ូ គបបនំ
ី គននយមជួ
ិ យេលកតេមក
 ង
 េលកសទ
 ួ យវបបធម៌ អរយធម៌
ិ
ជតេដយខំ
ិ បណុ ដ ះចតត
ិ គំនិត អនកជតនយម
ិ ិ ែខមរនយម
ិ ឲយបនរជួតរជបទួេទរគប់មជឈដឋន ៃន
សងគមែខមរ ។ រពមជមួយេនះ ែខមររគប់រប
ូ មនករណកចច
ី ិ ចប
ំ ច់ រតូវសកស
ិ រសវរជវរវរកវធ
ិ ី
នងមេធយបយ
ិ ៃឆនផសយវបបធម៌ អរយធម៌
ិ ែខមរ ឲយបនចំេរនលូ
 តលស់ ដុះដលមនសនទុ ះ
នងេលបឿន
ិ ំ  ិ េទៃនពភពេលក
រសបតមដេណរវវតត
ិ ិ ។
ខញុ ំពយយម របែមរបមូល េរៀបេរៀង ចងរកងេសៀវេភ (វបបធម៌ អរយធម៌
ិ ែខមរ - ឥណឌ ) េនះ
េដមបបង
 ី ហញ អំពមូ
ី លធម៌ នងទំ
ិ នក់ទំនងែដលជទរមមូលដឋន រទរទង់វបបធម៌ អរយធម៌
ិ ែខមរ
តរមូវតមេសចកដីរតូវករៃនសិកខកមជន ។
សូ មអភ័យេទស អំពីសំ ណក់អស់េលក អនករបជញ បណិឌ ត បញញ វនត អនកជតនយម
ិ ិ
ែដលបនេចះដង
ឹ យល់ចបស់ អំពវបបធម៌
ី អរយធម៌
ិ ជតិ ចំេពះកំហុសេដយអេចតន ។
សូ មេមតតជួយែកតរមូវ តមករគួរ ។

សូ មចតត
ិ គំនតជតនយមេកតមនរគប់
ិ ិ ិ  ទិសទី !
សូ មជួយតេមកង
 វបបធម៌ អរយធម៌
ិ ជតិ !

ទវ - ៃឆសុក

សរសតចរយ បរ ិញញ
 ឯកសរពិេរគះ

វបបធម៌ អរ ិយធម៌ ែខមរ ៉ សក់

េកង - វន់

េវទនិយម ប៉ ង - ខត់

េវទបញញ តិត ប៉ ង - ខត់

ទសសនវ ិជជ ពុទធសសន ប៉ ង - ខត់

របវតតិពុទធសសនរបេទសែខមរ ប៉ ង - ខត់

វបបធម៌ អរ ិយធម៌ ែខមរ លង - ហប់ អន

អំពីពុទធសសន លវី - ហវីណូត៍

អរ ិយសចចកថ អ៊ុំ - ស៊ូ

វបបធម៌ អរ ិយធម៌ ែខមរ ស - សរុន

អំពីរបសទខលះេនអងគរ ហួត - តត
ិ ជ ែផនកសិលបះែខមរ
សិលប៍វជ ែត - េម៉ងហប់

មគគុ េទទសក៍ នគរវតត ប៉ ង - ខត់

ពនលឺអសុីទីវប ញ៉ុក - ែថម

វបបធម៌ ឥណូឌ - ែខមរ ម៉ុម - ម៉ុ ន

Histoire ancienne des Etats Hindouisés G. Coedès

d’Extrème-Orient

Angkor, Hommes et Pierres G. B. Groslier

Guide du Musée National M. Giteau

Préface pour Angkor EF-EO

Nouveau guide d’Angkor H. Marchal

Les Monuments du Groupe d’Angkor M. Glaize

Histoire du Cambodge M Giteau

 មតិកេរឿង

េឈមះអតថបទ ទំព័រ
លំនំេដម ............................................................................................................ ១

អតថន័យៃនពកយវបបធម៌ ....................................................................................... ២

អតថន័យៃនពកយអរ ិយធម៌ ..................................................................................... ៤

តរងបងហញែមកធងអរ ិយធម៌ ........................................................................... ៦

ឥទធិពលអរ ិយធម៌ ................................................................................................. ៨

ទសសនះេលក G. Coedès ................................................................................១១

ទសសនះេលក Groslier .....................................................................................១៥

មូលធតុ ៃនអរ ិយធម៌ែខមរ .................................................................................១៨

េវទនិយម..........................................................................................................១៩

បញហ ពុ ទិធភវះ សុខ កនុងលទធិេវទ .................................................................... ២២

រពហមណ៍និយម ...............................................................................................២៣

រពះរពហម ..........................................................................................................២៤

រពះសិវះ (ឥសូរ)................................................................................................២៤

សិវលិងគ ........................................................................................................... ២៧

រូបសិវះ ............................................................................................................ ២៧
ិ ុ .............................................................................................................២៨
រពះវសណ
ិ ុ ១០ យ៉ ង ..........................................................................................២៩
អវតរវសណ
ិ ុ .............................................................................................................. ៣០
រូបវសណ
ិ របតិបតិតកុង
វធី ន សសនរពហមណ៍ ..................................................................... ៣១

ពិធីបូជយញញ និ ងបូជអគគី...............................................................................៣២

វណណ ះ ៤ កនុងលទធិរពហមណ៍ .............................................................................. ៣៣

បញហ ពុ ទិធ ភវះ សុខះ កនុងលទធិរពហមណ៍ ...................................................... ៣៤

តបះ េយគះ.................................................................................................. ៣៥

អតម័ន .............................................................................................................. ៣៦

សំសរះ ឬ សំសរវដដ ...................................................................................... ៣៧

 -D-

េឈមះអតថបទ ទំព័រ
សសនរពហមណ៍ និង សងគមែខមរ................................................................. ៣៨

ជំេនឿ ............................................................................................................... ៣៩

របៃពណី ទំេនៀមទមលប់ ................................................................................... ៣៩

សិលបះ ............................................................................................................ ៣៩

អកសរសិលប៍ .......................................................................................................៤១

លកខណះអកសរសិលប៍ែបបរពហមណ៍និយម..........................................................៤២

ពុទធសសន......................................................................................................៤៤

ពុទធរបវតតិ ...........................................................................................................៤៥

ពុទធលទធិ រពះៃរតបិ ដក......................................................................................៤៨

នកយ
ិ ពុទស
ធ សន ............................................................................... ៥០
េគលរបតបតត
ិ ិកុ ង
ន ពុទស
ធ សន ....................................................................៥២
បញហ ពុ ទិធ ភវះ សុខ កនុ ងពុ ទធលទធិ ..................................................................៥២

ពុទិធ: ិ ជ ៣ របករ..........................................................................................៥៤
វជ

អរ ិយសចច ៤..................................................................................................... ៥៧

បដិ ចចសមុ បបទ..................................................................................................៦២

ពុទធសសន និង សងគមែខមរ .......................................................................... ៦៣

ជំេនឿ ................................................................................................................៦៤

របៃពណី ទំេនៀមទមលប់ ....................................................................................៦៤

សិលបះ .............................................................................................................៦៥

អកសរសិលប៍ .......................................................................................................៦៨
 វបបធម៌ អរ ិយធម៌ ែខមរ

 :
លំន ំេដម

ំ ់ ន
មនសសទងអសកងេលក
ុ ់
រគបជតិ ់
រលរបេទស ំ ៉
ែតងែតមនបណងបងរបថន
ុ
់ ិ ់ ួល
ចងឲយរបេទសជតរបសខន ់ ំ  ់ ិ ័
បនលតលសចេរនរគបវសយ
ូ តមេលបឿនៃនវទយសរស
ិ ត

់ ុ ិ
េរពះេគបនចតទកវទយសរស ត ៏ ំ
ជមេធយបយដសខន ់ ់ វ ់ -
សរមបេធឲយមនសសបនភបរប
ុ

សពនងសខសភមងល
វ ឹ ុ ុ គ ។

អករបជ
ន ញ បញវន
ញ ត វទយវទ
ិ ិ ូ ទសសនវទ
ិ ូ ែដលជអកមនសសនយម
ន ុ ិ ជតនយម
ិ ិ បន

ំ ិ
ខរះរក ់
រគបមេធយបយ ់ ់ ិ
ចតរគបវធនករ េដមបេរៀបច
 ី ំ រចន សងមមនសសឲយបនរបកប
គ ុ

េដយ សខ
ុ សនភព
ិត ិ ៌ ព ់ ព ់ អ
មនអរយធមខងខសលរបេសរ  សមជពលរដៃនអរយរបេទសកង
ឋ ិ ុន
ពភពេលក
ិ ំ
។ ឯមេធយបយ េរៀបចសងមមនសស
គ ុ េទះជខងវទយសរស
ិ ក
ត ីដ អកសរសរស ត

កី ដ សិលបះអកសរសលប
ិ ៍កី ដ ំ ់
ទងអសេនះ សទ ំ ់ ំ
ុ ែតមនទនកទនង
ធ ំ ី
មនរបភពេចញមកអព

មលដនធ
ូ ឋ ំ គវបបធម
ឺ ៌ ិ ៌
អរយធមនន ់ ន
ែដលបនឆងកតគេទវញេទមក
ល ិ ំ ី
អពរបេទស

មយេទរបេទសមយេទៀត
ួ ួ ំ ី
អពជតមយេទជតមយ
ិ ួ ិ ួ ។

រឯវបបធម
ី ៌ ិ ៌ ម
អរយធមែខរ ៏ ំ ់ ំ
កមនទនកទនងនងបរេទសខះែដ
ឹ ល រ ដចជឥណ
ូ ឌ ំ
បរង

ចន
ិ យន
ួ េសៀម លវ ជេដម ម ៏ ល ់
 ។ ែតែខរកធបជមហរបេទស មនវបបធម៌ អរយធម
ិ ៌

ំ  ុ ី ័
ចេរនរងេរឿងនអតតសមយ ំ ិ ិន
រពមទងមនកត ត មលបលបញេពញពភពេលក
ី ិ េដយបន

ុ ិ៍ដ ំ
ទកេករដែណល ិ គ ត ័ ត
សលរបសទអងរវតជភសតង េដមបបងញពភពេលក
 ី ហ ិ ឲយបន
ុ
េឃញរបតយកស
 ់ ់ ឹ
ជកចបសនងេនរត ។

េតអែដលេហថ
 ីវ វបបធម៌ អរយធម
ិ ៌?

- 1 -
 វបបធម៌
Culture

អតថន័យ
វបបធម៌ មននយេរចនែបបយង
័  ៉ ែដលឋតេនេលទសសននយម
ិ  ិ េផសង ៗ គន ។

- ទសសនះខះ ់ : វបបធមគករផសំ
ល យលថ ៌ ឺ ំ
បណះចេណះវជនងរបជសរត ឲយលត
ុដ ិ ជ ិ ញ ម ី ូ

់ ំុ ំ 
លសចរងចេរន េដយវទយសរស
ិ ត សលបះ
ិ អកសរសរស ត ជេដម
 ។

- ទសសនះខះ ់ : វបបធម៌ គឺ ចេណះេចះដង

ល យលថ ំ ឹ ករសកស
ិ ករអបរ់ ំ ។

- ទសសនះខះ ់ : វបបធម៌ គឺ ករសកសពរងី

ល យលថ ិ កវជ
ិ ជ ។

- ទសសនះខះ ់ : វបបធម៌ គឺ អៗ
ល យលថ ីវ ់
ែដលទកទងនងករសកស
ឹ ិ ករអបរ់ ំ ។

- ទសសនះខះ ់ : វបបធម៌ គឺ អៗ
ល យលថ ីវ ំ 
ែដលេធឲយមនករចេរនលតលស
វ ូ ់ រគបវ់ ិ -

័ ។
សយ

ដេចះ
ូ ន តមទសសនះខងេលេនះ
 ៌ ំ
វបបធមសេដយកករសកស
ិ ករអបរ់ ំ ចេណះវជ
ំ ិ ជ

ករបណះរបជសរត
ុដ ញ ម ី។

ុ៉ ត
បែន វបបធម៌ < វបប + ធម៌
វបប: Vappa: ំ
សណប ពេរងះ លតលស
ូ ់ ចេរន
ំ  ដះដល
ុ បណះបណល
ុដ ដ ។

ធម៌: Dharma: រទស ៌

ឹ ី ដ ឬ ធមភព ំ ព
នេឆះេទរកវឌឍនភព ុ ត ៍ ៉
នងករអនវតនយង
ិ

សកមម ។

េហតេនះ
ុ វបបធម៌ គរទស ៌ ំ ីដ ំ 
ឺ ឹ ី ដ ឬ ធមភពទងឡយែដលបណះបណលេសចកចេរន
ុដ ដ

ញ ិ ត ិ ៏  ព ់ ព ់ ់
របជនងឧតមគតដរបេសរខងខសរបសមនសសុ វ ំ 
េធឲយមនករចេរនលតលស
ូ ់ កងសងម
ុន គ

មនសស
ុ េដយវជ
ិ ជ សលធម
ី ៌ ករសកស
ិ ់ ំ
ករអបរចបប ់ ំ ល ់
ទេនៀមទមប សលបះ
ិ អកសរ

ភស ជេដម
 េដមបរចនៃឆខន
 ី ន ួល ុ ន ់
មនសសមកៗ ល ូល ព ់ ព ់ ។
ឲយៃថថរខងខស

- 2 -
ែមកធងៃនវបបធម៌
វបបធម៌ អចមនែមកធង ៉
េរចនែបបយងេទតមទសសនះេផសងៗ ។ កងទេនះ
ុន ី
ែមកធងវបបធម៌ អចែចកេចញជ :

- ជំេនឿ Croyance

- សីលធម៌ Morale
១-ចំេណះេចះដឹ ង
- សសឹន Religion

- វទយសរសត
ិ Sciences

- សិលបះអកសរសិលប៍ Art-Littérature

- អកសរសរសត Lettres
វបបធម៌ ២-ករផសយ
- អកសរ - ភស Ecriture-Langue

- ពត៌ មន Information

- ទំេនៀមទមលប់-របៃពណី Mœur-Coutume

- ករសិកស Enseignement
៣-ករអនុ វតតន៍
- ករអប់ រ ំ Education

- ចបប់ Droit

- 3 -
 អរ ិយធម៌
Civilisation

អតថន័យ
អរយធម
ិ ៌ ័  ៉
មននយេរចនែបបយង តមទសសនះអករបជជេរចនរប
ន ញ  ូ ែដលបនគត
ិ

គរស
ូ ិ ំ ី
ិកសពចរណអពេរឿងេនះ ។

- ទសសនះខះ ់ : អរយធមគធមនឲយេកតេសចកសខចេរន
ល យលថ ិ ៌ ឺ ៌ ំ  ីដ ុ ំ  ឬអរយធម
ិ ៌ គែបប
ឺ

ដ ់ ន ់
បទសណបធបេរៀបរយលរតមរតូ
អ ឹ វ ។ (តមវចននរកមែខរភគព
ុ ម ី)។

- ទសសនះខះ ់ : អរយធមគរេបៀបរបបេផសងៗៃនកររកចេរន
ល យលថ ិ ៌ ឺ ី ំ  ដះដលខងសត
ុ ិ
ំ
បញញ ចេណះេចះដង
ឹ សលធម
ី ៌ ឧសសហកមម ៃនសងមមនសស
គ ុ (Larousse XXè siècle) ។

័
តមនយខងេលេនះ
 អរយធម
ិ ៌ ំ ់ ូ ំ ិ
សគលនវគនតែដលេកតមនេឡង
  ជមយនង
ួ ឹ

ល ់ ់ ុ ួ ់
ទមបេផសងៗរបសមនសសែដលរមរសេនជរកុ ម ជពក
ួ ជបកស ជសងមេហយែដលមន
គ 
ំ ់ ំ
ទនកទនងគេទវញេទមក
ន ិ ។ មនសសែដលរបរ
ុ ួ ួមគជសងម
ន គ ួ ់
រមរសេនរសបរសលសខ
ួ ុ

សបបយ ់
េដយសរមនចបបជេគល ជមលដន
ូ ឋ ំ ុ
ែដលេរៀបចមនសស សងមមនសស
គ ុ

ឲយមនយតធម
ុ ិត ៌ ិ ត ំ ិ
មនចតគនតៃថថរល ូល ព ់ ព ់
មនឋនះខងខសជងសត វ េហយមនសមតភព
 ថ

អចែកែរបៃឆធមជត
ន ម ់ ំ ់ ន
ិ យកមកេរបរបសជករចបចកងជវភ
 ី ់ ង។
ពរលៃថ
ុ
ដេចះ
ូ ន អរយធម
ិ ៌ ឺ  ិ ័
គជករសេរមចេឡងខងវសយេសដកច
ឋ ិ ច សងមកច
គ ិ ច នេយបយ

នតសរស
ី ិ ត របជសរត
ញ ម ិ ិ ័
ី នងវសយវបបធម៌។

៉
- េលកកលមក ិ ូ និ ងេសដកចវទសងមនយមអ
(Karl Marx, 1818 – 1883; ទសសនវទ ឋ ិ ច ិ ូ គ ិ -

ឺ ៉ ់ ) យលថ
លមង ់ : អរយធម
ិ ៌ គជតៃមខងសម
ឺ ល ភ រះ ។

ិ ៊ (Weber 1864 – 1920, េសដកចវទនងសងមវទ

- េលកវែបរ ឋ ិ ច ិ ូ ិ គ ិ ូ ឺ ៉ ់ ) យលថ
អលមង ់ : អរ-ិ

យធម៌ គជករមងៃនវជតកនក
ឺ ិ ជ ិ ិ ុ ត េគលចបប់ ែដលជមេធយបយទបទលនង
វជអនវត
ិ ជ ់ ់ ឹ

ធមជត
ម ិ។

- េលកឡឡង់ (Lalande, 1732 – 1807, តរវទបរង

ិ ូ ំ ) យលថ
់ : អរយធម
ិ ៌ គឺជ

៉
ករមងែមកធងេរចនែបបយងកងសងមមនសសែដលមនលកណះជសលបះសសន សិ-
 ុន គ ុ ខ ិ

លធម៌ វទយសរសតកនក
ិ ត ិ ិ អចមនជវតបនគកងកលអកស
ី ិ ត ន ុន ។

- 4 -
 តមទសសនះេនះ អរយធម
ិ ៌ ឺល ំ ់
គជពនតណងកររសេនៃនជនជតនមយៗ
ឺ ិ ី ួ ែផកវបប
ន ិ -

ធម៌ សងមធម
គ ៌ ់
របដបេរបរបស
 ់ កចករ
ិ ច ករងរជេដម
 ់
ែដលអចឲយរបជជតរសេន
ិ

បនសខរសល
ុ ួ ូ ៌ សបបយ មនសនសខរបសចកទកភយ
សមបណ ិត ុ ុ ខ ័ នងមនវឌឍនភព
ឹ ។

ី ៉ ូ (Mirabeau, 1715 – 1789, េសដកចវទបរង

- េលកមរប ឋ ិ ច ិ ូ ំ ) យលថ
់ : អរយធម
ិ ៌ គករ
ឺ
ំ  ូ ់
ចេរនលតលសៃនជនជតណមយ
ិ ួ ែដលផយនងសភពៃរពៃផស
ុទ ឹ ។

ល  ំ  ូ ់ ិ ័
ទសសនះេនះ ឲយតៃមេទេលករចេរនលតលសខងវសយវទយសរស
ិ ត តកនក
ិ ិ រេបៀប

ំ
េរៀបចរបេទសមនចបប់ ល ់ ឹ
ទមបរតមរតូ វ ៃនរបេទសណមយ
ួ ។ របេទសណមនករេរៀប

ំ ់
ចអងករចតែចងរបេទស
គ ឲយបនថេថងំ ំុ ំ 
ចរងចេរន ៌ ុន
មនយតធមកងសងម មនសនិ -ត
ុ ក ក ុ ិត គ

សខ
ុ េគចត់ទុកថ ជអរយរបេទស
ិ កងេលក
ុន ។

ឯ អរយធម៌
ិ < អរយ
ិ + ធម៌
អរយ
ិ : Ariya: ល អ ព ់ ព ់ ៃថថរ
របេសរ ខងខស ល ូ ន ឧតងឧតម
ុត គ ត ។

ធម៌: Dharma: រទស

ឹ ី ,ត ៌ ំ ព ុ ត ៍ ៉
ធមភពនេឆះេទរកវឌឍនភពនងករអនវតនយងសកម
ិ ម។

េហតេនះ
ុ អរយធម
ិ ៌ គរទស ៌ ំ
ឺ ឹ ី ដ ធមភពទងឡយៃនវឌឍ នភពែដលជសភព វធ
ិ ី តៃមល

ី ំ  ូ ់ ុ
ៃនកររកចេរនលតលសដះដល លរបេសរ
អ  ៃថថរ ព ់ ព ់ ុន
ល ូ ន ខងខសកងជវភពសងមមនសសែដល
ី គ ុ

មនរេបៀបរបបល អ ់ ់ ់
មនេរគឿងរបដបេរបរបសរគបរគន ់ ំ
កងេគលបណងែសងរកេសចក
 ុន វ ីដ

សខ
ុ ។

ែមកធងៃនអរ ិយធម៌
៏ ំ ់ ៌ ឺ:
ែមកធងដសខនៃនអរយធមគ
ិ
- វបបធម៌

- សងគមធម៌

ែមកធងអរយធម
ិ ៌  ៉
អចែចកេចញជេរចនែបបយង េទតមទសសនះអករបជេផសង
ន ញ

ៗ ។ ែតកងទេនះ ែមកធងអរយធម ៌ អចែចកជ :

ុន ី ិ

- 5 -
 ១- ចំ េណះេចះដឹ ង
១- វបបធម៌ ២- ករផសយ
៣- ករអនុវតតន៍
អរ ិយធម៌
១- សងគមសមភរះ
២- សងគមធម៌ ិ
២- សងគមវធី
៣- សងគមេភទ

តរងបងហញែមកធងវបបធម៌-សងគមធម៌

១- ជំេនឿ Croyance
២- សីលធម៌ Morale
ក- ចំេណះេចះដឹង
៣- សសឹន Religion
Connaissance
ិ
៤- វទយសរសត Sciences

១- សិលបះ + អកសរសិលប៍ Art + Littérature

២- អកសរសរសត Lettres
១- វបបធម៌ ខ- ករផសយ
Information ៣- អកសរ + ភស Ecriture + Langue
៤- ពត៌ មន Information

១- ទំេនៀមទមលប់-របៃពណី Mœur + Coutume

២- ករសិកស Enseignement
គ- អនុ វតតន៍
Application ៣- ករអប់ រ ំ Education
៤- ចបប់េផសងៗ Lois et Droit

- 6 -
 ១– ឧបភរណ៍សង្គម Matériels sociaux
ក- សងគមសមភរះ ិ តិកនិ ក Technique
២– វធី
ិ ជ ជី វះ Profession
៣– វជ
១– េសដឋកិចច (កសិកមម-ឧសសហកមម-ពណិជជកមម)
២- សងគមធម៌ ិ
ខ- សងគមវធី ២– សងគមកិ ចច (សនតិសុខ-សុខភព-ករងរ)
៣– នេយបយ (កនុងរបេទស-េរករបេទស)
១– ឋនះសងគម Classes sociales
គ- សងគមេភទ ២– សថប័ន Institution
៣– រដឋ-របជជតិ Etat-Nation

វបបធម៌ + សងគមធម៌ > អរ ិយធម៌

- 7 -
 ឥទធិពលអរ ិយធម៌

ឥទពលអរយធម
ិធ ិ ៌ ល ំ
គកមងអរយធម
ឺ ិ ៌ ំ ំ
ែដលមនកណកេណត
 ំ ី អី វ
ឬ របភពេចញមកអព

មយ
ួ េហយែដលអចរញរចន
 ុ អរយធម
ិ ព ់ ព ់ លតលសចេរន
៌ ឲយបនខងខស ូ ់ ំ  ។

- ទសសនះខះ
ល នយមថ: ឥទពលអរយធម
ិធ ៌ ឋតេនកងវបបធម៌ មនរបភពេកតេចញ
ិ ិ ិ ុន 
ំ ី
មកអពវបបធម៌។

ទសសនះេនះបនអះអងថ: ំ
ចេណះេចះដង
ឹ វជភស
ិ ជ អកសរ សលបះ
ិ ករសកស
ិ

ករអបរ់ ំ ំ
ទងេនះគជឥទពលអរយធម
ឺ ិធ ិ ៌ ល ់ ូដ ំ ិ
ែដលអចែកែរបផសបរសងមមនសសឲយមនករត
គ ុ

ី ព ់ ស
ជវភពខងខ ព ់ មនចរយមរយទៃថថរ
ិ ល ូន ់
មនរេបៀបរសេនលរបេសរ
អ  ់ ល ់
មនចបបទមប

់
រេបៀបរគបរគងរដរតមរតូ
ឋ ឹ ុ ិត ៌ ុន
វ មនយតធមកងសងម គ មនសនសខ
ិត ុ ។

- ទសសនះខះនយមថ
ល ិ : ិធ ិ ៌ ិ
ឥទពលអរយធមឋតេនកងសងមធម
ុន គ ៌ មនរបភពេកតេចញ

ំ ី
មកអពសងមធម
គ ៌។

ទសសនះេនះបនអះអងថ: សងមសមរះ
គ ភ ិ ី ំ គ ំ
វធេរៀបចសងមទងេនះជឥទពលអរយ
ិធ ិ -

ធម៌ែដលអចែកែរបផសបរករតជវភព
ល ់ ូដ ំ ិ ី ់
រេបៀបរសេន ចត
ិ ត ំ ិ
គនត េយបល់ ទសសនះ

ំ ់ ំ ូ ិ ត ់ ុ គ
ចណងចណលចតរបសបគលមយរប ួ ូ ៗ ់
ឬ របសសងម
គ ព ់ ព ់
ឲយបនខងខស លរបេសរេហយ
អ  
ំ ់ ់ ់ ៉
េរៀបចរបដបរបដេរបរបសរគបែបបយងឲយ
 ់
មនរគបរគន់ ់
ចតែចងវធបេង
ិ ី ត
ក ផល វធ
ិ ី

ែចកចយផលតផល
ិ ជេដមកងសងម
 ុន គ ឲយបនរតមរតូ
ឹ វល អ របកបេដយគតយតធម
ិ ុ ិត ៌ ។ រពម

ជមយេនះ
ួ គ ៌
សងមធមបេង ត ់ ់
ក ឲយមនចបបរគបរគងរតមរតូ
ឹ ំ
វល អ េរៀបចសងមតមមេនសរស
គ ត

ជតិ មនករែកែរបរបបេសដកច
ឋ ិ ច សងមកច
គ ិ ច នេយបយ
ិ ំ
តរមូវេទតមទេនរ ំ
ចណង់

ំ ូ
ចណលចតិ ត នង
ិ កររសបរសលៃនសងមមនសស
ួ គ ុ ។

័
អរសយេហតេនះ
ុ េយងេឃញថ
  : ំ ី
ទសសនះទងពរេនះ ៌ ិ
វបបធមនយមក ីដ សងមធម
គ ៌

នយមក
ិ ី ដ មនលកណះ
ខ សមខះ ុំ
ល ពសមខះ
ល រតូវខះ
ល ខសខះ
ុ ៌ ិ
ល េរពះឥទពលអរយធមឋត
ិធ ិ

េនកងវបប ៌ ៏
ធមកមន ៌ ៏
កងអរយធមកមន ។
ុន ុន ិ
៉
យងណមញ
ិ :

- 8 -
 ជនកលជវភពរករកេតកយក
ួ ី ី ំ
លបកេពកខះម
វ ុ ខខះេរកយ
វ ំុ
អចជរញមនសសឲយ
ុ

ំ
មនជេនឿេផ ស
ដ ផស ុំ
ដ ពសមេហតផលខះវចរណញណ
ុ វ ិ ញ ។ ឺង ឺ ំ ៉
ជមឈរៃរ េរគពយធជនច
ិ ិ -ច

កល ល ំ ់ ឹ ៏ ូ ុ ំ ំ ុ មនសស
សេរមកឃនអណតបយរកហយទកកជមលេហតែណនជរញ ុ ឲយសះ
វ

ែសងរកវធមេធយបយេដះរសយ
វ ិ ី ឹ ់  ំ
េដយពងពកេលសសនឬមនជេនឿេផសផស
ដ ដ េផក
ដ

ផលេលេខចរពយ បសច អរកស អកត ់

បងបត់ េមមត់ េទវះ េទពត ឥនរពហ
ួដ  ម ិ ន ទ ម

យម យកស អទេទព
ិ ជេដម
 ុំ
សឲយជយេដះទកខន
ួ ុ ខ ួល ។

ជនកល
ួ ូ ៌ សបបយ
សងមសមបណ
គ ំ  ុ ់
ចេរនរងេរឿងមនសមរះរគបរគន
ភ ់ ន ំ
មនថែក

់ ុ
េរគរគបមខ ំ ិ ី ព ់ ព ់
មនករតជវភពខងខស មនសនសខ
ិត ុ ិ ូ ៌
សខភពបរបណ
ុ មនយតធមកង
ុ ិត ៌ ុន

សងមជេដម
គ  ៏ ំ ់ ិ ី
កអចបបតវធសសន ំ
នងជេនឿេផសផស
ិ ដ ដ បនេដយងយ ។

ផយេទវញ ំ ល ំ
ជនកលជេនឿេមះមតខងេពកេលេទវះ អទេទព ល ់
ទមបេរបវធសស -
ុទ ិ ួ ុ  ិ  ិ ី

ន ូ ៏
យរយរកអចមនឥទពលេលសងមមនសស
ិធ  គ ុ ់ ំ ុ
េដយអបរមនសស ហ ់
បងតបេរងៀនមនសស
ុ

ល ់
ទមបមនសសឲយសខចត
ុ ុ ត ួ ី ់ ី ំ
ិ ទទលជវភពតមកររកខសតរករកលបកេវទន េដយគនតញែតរ
ម ូអ អ

ូ៊ ំ 
ឬរអរទេឡយ ំ ូ ៊ ឹ កមងធមជត
រពមទងអចេធឲយមនសសរបសចកករតសនង
វ ុ ល ំ ម ិ ៏
កមន

់
េដយេគយលថ ំ ់
ចបចែកែរបៃឆធមជតអេធអ
ន ម ិ ីវ វ ីវ េបេនកងេលកេនះ ធមជតេកតមន
 ុន ម ិ 

មកដេចះេទេហយ
ូ ន   ុ ធ ុ ខ ំ
េហយសទែតជទកលបកែថមេទៀត ។

់
រតងេនះ ឺ ល ំ
គជកមងវបបធម៌ ់ ំ ុ
ែដលបនអបរមនសស សងមមនសស
គ ុ ឲយទទលយល
ួ ់

ុ ៉ ត ទកណជយងេនះកេដយ
រពមតមយថកម ម ។ បែន ុ ៉ ៏ ៏ ៌ ុំ ល ំ ់
កវបបធមពែមនជកមងដចខត

ែតមក ់ ង
ន ឯ ់
អចទបទល់ ឬ ែកែរបសងមមនសសបនទងអសេនះេទ
គ ុ ំ ់ ឺ ំ ់ វែតមន
គចបចរតូ

ំ ់ ំ ៌
ទនកទនងនងសងមធមផងែដរ
ឹ គ ំ ់
េទបអចែកែរបេរៀបចសងមឲយមនវឌឍនភពរគបរគន
 គ ់

របកបេដយថមពល នងរបសទភព
ិ ិ ិធ ៌ ិ ៌ វអរសយគ
េរពះវបបធមនងសងមធមរតូ
គ ័ ់
ន ទកទង

គជករមង
ន បដចជនមនងរប
ី ូ ិ ូ ។

 ី   ់ ូ ំ ់ ំ
េដមបេមលឲយេឃញចបសនវទនកទនងេនះ េគរតូវមនទសសនះ បដេយគ
ិ ែដល

ំ
អចនឲយេយងេមលេឃញ
   យល់ សល
គ ់ ដង
ឹ នវសចះ
ូ ច តថភពៃនវបបធម៌នងសងមធម
ិ គ ៌

៌ ួ ។
ែដលជធមរម បនេសចកីថ
ដ ឥទពលអរយធម
ិធ ិ ៌ ំ ់ ំ
គជទនកទនង
ឺ រវងមេនសរស ត

នងសងមសរស
ិ គ ត ំ ី
ែដលទងពរេនះ េកតេលចេចញ
 ំ ី ំ ់ ំ
មកអពទនកទនងរវង ៌ ិ
វបបធមនង

- 9 -
សងមធម
គ ៌ ័
អរសយគន ចងគជផលរម
ន ួ គថ
ឺ ៌
វបបធមមនឥទពល
ិធ ័
អរសយេលសងម
 គ

៌ ួ
ធមជយរទរទង់ ៌ ល ំ
េហយសងមធមមនកមងពល
 គ ំ ៏ ័
កអរសយេលវបបធម
 ៌ ំ
ជថលជទរ
ន

ជយរទរទង
ួ ់ សងមធមេនះ
គ ៌ ឯង ។

ដេចះ
ូ ន ឥទពលអរយធម
ិធ ិ ៌ មនរបភពេកតេចញមកអពទនកទនង
 ំ ី ំ ់ ំ រវងវបបធម៌ នង
ិ

សងមធម
គ ៌ ែដលបនចងភបគ
ជ ់ ន ជករមង ជបច់ ជយរទ
ួ រញរចនគ
ុ ន េទវញេទមក
ិ

 ី ួទ  ំ 
េដមបសយេលកតេកង អរយធ
ិ ម៌ ព ់ ព ់ ី ុ
ឲយខងខសរកដះដលក ំ
ុ ងេគលបណងែសងរកសខះ
ន វ ុ

ដ ់
ផលឲយមនសស
ុ សងមមនសស
គ ុ ។

* *
*

- 10 -
 ទសសនះអនករបជញបរេទស
ចំេពះអរយធម៌
ិ ែខមរ

េដយេហតថ
ុ ិ ៌ ម
អរយធមែខរ ំ ់ ំ
មនទនកទនងនងបរេទស
ឹ បនទទលឥទពលបរ
ួ ិធ -

េទសខះ
ល មន: ឥណឌ ចម ជវ េសៀម លវ ចន
ិ យន
ួ ឺ ុ៉
អរប ជេដម
 េទបមនអក
 ន

របជបរេទសខះ
ញ ល បនបេញញទសសនះេផសងៗ
ច ន ំ ី ៌ ម ។
គអពលកណះអរយធមែខរ
ខ ិ

១- ទសសនះ េលក Cœdès

មនអករបជជេរចនរបមនេលកសែដស
ន ញ  ូ ឺ ិ ំ
(Cœdès) ជតបរង ំ
ជតណង បន

បេញញទសសនះថ
ច :

ិ ៌ ម គនលកណះពេសសេទ
អរយធមែខរ ម ខ ិ ម ួ ិធ ី ំ
េរពះែខរបនទទលឥទពលមកពបរេទសទង

អស់ ។

េលកសែដស
ឺ បនបរងួមទសសនះែបបេនះ ុន ិ ិ ័ឆ
កងករវនចយថ : «ែខរម គជពង
ឺ ន សវ
ុ ី -ិ

័ េដយសរឥណ
លយ ឌ » (Les Khmers sont des Phnong hindouisés) កង
ុ ន េសៀវេភេឈះ
ម Les

Etats hindouisés ។

័
អរសយទសសនះេនះេហយ
 បនជអករបជ
ន ប
ញ រេទសខះ
ល ុំ ួ គ ់
ពទទលសលរបេទសែខរ
ម

ថជរបេទសមនេឈះ
ម ជែខរេទ
ម ឋ ុី ិ ័
ែតជរដសវលយតមឥណ ឌ េពលគឺ ជរដេរកមឥទ
ឋ ិ -ធ

ពលឥណឌ ់
េរពះេទយលថ ំ
របេទសទងឡយេនអសុី មនែខរជេដម
ម  ំ ូ
កលដបង

មនមនសស
ុ ់
មនសសន មនរេបៀបរសេន ំ ល ់ មនករេចះដង
មនទេនៀមទមប ឹ េដយ

សរែតឥទពលឥណ
ិធ ឌ ។

េគេផមរបវតសរសែខរ
ដ ិត ុន ័
ត ម កងសមយកសរតឥណមយរប
ឌ ួ ូ េឈះេកណនយ
ម ិឌ ៊ុ េទៀន
ឬ ហន

់
ែដលបនមករគបរគង រតួតរតរបេទសែខរម ។ ទកណជេរឿងេនះ
ុ ់
រគនែតជេរឿងដ-ំ

ណល ន ំ
េដយសរអកដេណរចនេឈះ
 ិ វ ់ កេដយ
ម ជវី តកន ៏ ៏ ន
កអករប ំ ល
ជបរងខះ
ញ េនែត

ំ
មនជេនឿមតម
ុ ំ នយមទកេរឿងេនះ
ិ ុ ំ ់ ំ ុ
ជឯកសរសខនបផត ់
ែដលអចរបបបងញថ
ហ

ម ំ ី
ែខរមនរបភពមកអពឥណ ឌ ។ រពមជមយេនះ
ួ ៏ ៉
េគកបនេលកយកេហតេភទេរចនយង
 ុ 

- 11 -
 ៌
េទៀតកងែមកធងវបបធមមន អកសរ ភស សលបះ សសន ំ
ជេនឿ ំ ល ់
ទេនៀមទមបជ
ុន ិ

ុ ័ ត ជ ់
េដម ទកជភសតងបញកថ ៌ ំ ី
ែខរមនអរយធមេចញមកអពបរេទស
ម ិ ែថមេទៀត ។
ុ
ំ ី
េរកអពេនះ មនអករបជខះេទៀត
ន ញ ល ក ់ ៉ ល ំ
បនសងតយងខងេលលកណះបរេទស
 ខ ៃន

ិ ៌ ម ែដលមនទនកទនងនងរបេទសជតខងមន
អរយធមែខរ ំ ់ ំ ឺ ិ : ចម ជវ េសៀម លវ ចន
ិ

យន
ួ ជេដម
 ។ ពេសស
ិ សពវៃថេនះ
ង ់
មនទសសនះយលថ ៌ ម ំ 
អរយធមែខរចេរនលតលស
ិ ូ ់

ដះដលបន
ុ ៌ ឺ ុ៉ ។
េដយសរែតអរយធមអរប
ិ ុ ៉ ត ទសសនះខងជងេគ
បែន ល ំ ំ
ែដលបនសអង

េទេលេហតផលេផសងៗ
 ុ  ំ
េហយខទញបេញញែខរ
ច ំ ី
ម អពឥណគជទសសនះ
ឌ ឺ ែដលេផកផល
ដ ួដ

ំ
សអងេទេល:

– ែផករបវតសរស
ន ិត ត Histoire

– ែផក
ន ភស Langue

– ែផកអកសរ
ន Ecriture

– ែផកសលបះ
ន ិ Art

– ែផកសសន
ន Religion ជេដម
 ។

ែផនករបវតតិសរសត − Histoire
េរឿងេសច
ដ េកណនយ
ិឌ ុ៊ េទៀន
ឬ ហន ំ ី
ែដលបនេចញមកអពរបេទសឥណភគខង
ឌ

េកត
 ចលមកចបំ
ូ ន ័
ងឈះេមទពរសែខរេឈះេសម
ី ម ម ឬ លវី យី ៏ ់
េហយកបនរគបរគង
 រតួត

រតរបេទសែខរម ័
សមយនគរភ នំ (ហណន ) ៍ ី ១ ឬទី ២ ៃន រគសសករជ
របែហលសតវតសរទ
ូវ ិ ត

ន ំ 
(តមឯកសរអកដេណរចនចន
ិ ិ េឈះ វ ់) ។
ម ជវី - ត - កន

ែផនកភស − Langue
កងភសែខរ ំ ឹក ៉
ម មនលយចរមុះេដយពកយបលី សរសតយងេរចន េរបលយគជ
ុន   ន

មយភសែខរ
ួ ំ ី ូ ់
ម តងែតពយរយរណសមកេហយ
 ដចជពកយថ
ូ : អកសរ សលបះ
ិ ភស

សលទន
ី បណយ
ុ បប មគគ ផល គណ
ុ ួ ៌ នរក នពន
េទស េហតុ េភទ សគ ិ វ ជ

េដម
 ។

- 12 -
ែផនកអកសរ − Ecriture
េគថ អកសរែខរម មនរបភព ំ ំ ី
មនេដមកេណតេចញមកអពអកសរឥណខងទកណ
  ឌ ិខ -

បទ ់
ទរមងរពហី ម (Brahml) េរពះេគបនេឃញអកសរសលចរកែខរ
 ិ ឹ ម ់
ែដលចសជងេគេន

ូ៉ ់ ៉
វកញែខរតញរតង (េវៀតណមកណល
ដ ) មនលន ់
ំ ំរទងរទយ ដចគនងអកសរសលច
ូ ន ឹ ិ -

រកឥណភគខងតបង
ឹ ឌ ់ ព ់
រតងខងរបេដកង់ (Dekkan) ។
ូ

ែផនកសលបះ
ិ − Art
កងសលបះែខរ ំ ូ ចមកេរចនណស
មនរបគនរ ល ់ ់ ូ ល ់យកលនតមសលបះ
ែដលគរឆក ំ ំ
ុន ិ ម ូ  ិ

ឥណឌ ូ ូ ី ំ
ដចជរបរសរបែដលមនរងែអនអន ់ ក វ វ ់
កចចេងះលតលន ល ់ ំ
នងរបចមកតណង
ិ ូ

េទវណ ំ ំ
ឌ ឬ តណងទសសនះជេនឿ ម ៍
កងលទរពហណ ដចជ របឥសរ
ូ ឬ សវះ
ុន ិធ ូ ូ ិ (Içvara ou

Çiva) ូ ិ ុ ណ ឬ នរយណ៍ (Visnu ou Nârâyana) របរពហ

របវស ូ ម (Brahma) ជេដម
 ។ ជពេសស
ិ

ិ ម ័
សលបះែខរសមយអងរ
គ ហ ូ ល ់  ៉
បនបងញរបចមកេរចនែបបយង ំ ់ ំ
ែដលមនទនកទនងនង
ឹ

ឥណឌ  ិ ិធ ម ៍
េហយនងលទរពហណ ូ ូ ល ់ ុំ ិ ជ ំ
ដចជរបចមកេនជវញជញងរបសទអងរវតជេដម
គ ត 

ហ ំ ី
ែដលបនបងញអពលទរពហណ
ិធ ម ៍ មនេរឿងរមយណះ នងេរឿ
ិ ងមហភរតយទ
ុ ធ

(Ràmàyana et Mahàbhàratayuddha) ជេដម

 ។

ែផនកសសន − Religion
របវតសរសែខរ
ិត ត ម បនបងញឲយេឃញថ
ហ  ម ៍ ែបបរពហនយម
សសនរពហណ ម ិ សវិ -

នយម
ិ ឬ វសនយម
ិ ុណ ិ ំ ុ ធ
រពមទងពទសសន ែបបមហយន ឬ ហនយន
ី មនរបភពេចញ

ំ ី
មកអពឥណហរចលមកក
ឌ ូ ូ ុ ងរបេទសែខរ
ន ម ំ ី ូ ់
តងែតពយរយរណសមកេហយ
 េហយមនជ


ូ ូ ់
ហរែហរហតមកដលសពៃថ
វ ង។

ុ ំ
េហតទងេនះ ័ ត
ុ
ំ ់ ំ ុ
ជភសតងសខនបផត ែដលអករបជបរេទស
ន ញ េលកយកមកេធជ
 វ
ំ
េលស ជសអង ជមលេហត
ូ ំ ់ ជ ់ ម
ុ សរបភបែខរេទនងឥណ
ឹ ំ ី ឥណ
ឌ ឬ ទញែខរេចញអព
ម ឌ ។

– រពហន
ម ិ យម Brahmanisme

សសនរពហមណ៍ – សវនយម
ី ិ Çivaisme

– វសនយម
ិ ុណ ិ Visnuisme

- 13 -
 – មហយន Grand Véhicule
ពុទស
ធ សន
– ហនយន
ី Petit Véhicule

៏ ំ
សសន មនេនរបេទសែខរម កបណលឲយមនជេនឿេផសងៗ
ដ ំ ំ
: មនជេនឿចេពះេទវះ

េទពត, ំ
ជេនឿបណយ
ុ បប គណ
ុ េទស អរកក់ លអ ួ ៌
ឋនសគ ឋននរក ជេដម


ំ ល ់
មនទេនៀមទមប ពធបណយទនេផសងៗ
ិ ី ុ ំ ់
រពមទងមនរេបៀបរសេនខះ
ល ែដលជផល

ិ  ំ ី ់ ៊ ់
វបកេកតេចញមកអពកររបកនេជឿសបេលសន
 ដចជ
ូ : តជី ដនជ
ូ ី យយជី

េលកធតង
ុ គ អកសច
ន ចំ ជេដម
 ។

សសន ំ ី
េចញមកអពឥណ ឌ ំ
ជេនឿ ំ ល ់
ទេនៀមទមប ់
រេបៀបរសេន ក៏េចញមកអព
ំ ី

ឥណែដរ
ឌ ។ ែខរបនទទលសសនឥណ
ម ួ ឌ ំ ី ូ វ ់
តងែតពយរអែងងណសមកេហយ
 សពៃថ
វ ង

េនះ សសនឥណបនចក
ឌ ់ សយងម
ឫ ៉ ំ ់ ៉ ិ ត ំ ិ
មតជបយងេរជកងចតគនតែខរ
ុ ុន ម ំ
ទេនរែខរ
ម

សងមែខរ
គ ម នងកងវបបធម៌ អរយធមែខរ
៌ ម ។
ិ ុន ិ
័
អរសយេហតេភទេផសង
ុ ៗ ន ៌ ិ
ែផកវបបធមនងសង គ ៌
មធមខងេលេនះេហយ
  ែដលអក
ន

របជបរេទស
ញ  វ ័ ុត ំ ជ ់
បនេលកយកមកេធជភសតងជសអងបញកថ ែខរជពង
ម ន ុី ិ ័
សវលយ

េដយសរឥណ ុ៉
ឌ ។ មនែតបេណះ
ិ ណ ំ
ចេពះជតសសន
ិ ៍ (Race des peuples) កេគថមកអ
៏ ំ

ពឥណែដរ
ី ឌ ៉
។ យងណមញ
ិ ម ុំ ិ  អ ់
េគថែខរពែមនជជនជតេដមបងសេនរបេទសែខ រេទ
ម ែត

ជជនជតមនរបភព
ិ  ំ
មនេដមកេណត
 ំ ី
មកអពឥណភគខងតបង
ឌ ូ ។ ំ ី
ជនជតមកអព
ិ

ឥណេនះ
ឌ ំ
បននយកមកជមយនវភស
ួ ូ អកសរ វបបធម៌ សងមធមឥណ
គ ៌ ឌ ចលមកកង
ូ ុន
របេទសែខរម ។

ដេចះ
ូ ន ិ ៌ ម គនលកណះពេសសផលខនេទ
អរយធមែខរ ម ខ ិ ទ ់ ួល ឺ ុ ធ ួ ំ ី ណ
គសទែតទទលមកអពឥ ឌ

ំ
ទងអស់។

សេងកត:
ទសសនះែបបខងេល ូ ់
មនមកយរយរណសេហយ
 ូ ់
រហតដលបណលឲយជនជត
ដ ិ

ែខរខន
ម ួ ល ឯង ល ៏ ុំ គ ់
ភគខះកពរពមទទលសលថជរបេទសែខរែថមេទៀត
ួ ម ែតជរបេទសកមជ
ុព
ំ ី
ែដលមនរបភពេចញមកអពរបេទសឥណឌ ់ ូ ិ
រតងភមភគមយេឈះកមជ
ួ ម (Kambojà) ។
ុព

- 14 -
 ល ់ ួ
ទមបទទលស រភពថ ំ ី
ែខរមនរបភពេចញមកអពបរេទសេនះេហយ
ម  ំ
ែដលនឲយែខរខះ
ម ល

សពៃថេនះ
វ ង ់
យលរចឡ ំ េដយខះករពចរណ
វ ិ ខះមនសករជតថ
វ ិ ិ ភស អកសរ

សលបះ
ិ អកសរសលប
ិ ៍ វបបធម៌ ំ ល ់
ទេនៀមទមប ែខរម គសទែតដចឥណ
ឺ ុ ធ ូ ឌ ំ ី -
េចញមកអពឥ

ណឌ ទទលឥទពលឥណទ
ួ ិធ ឌ ំ
ងអស់ ឺ ម ីវ ់ ម ុ ធ េទ ។
គគនអែដលជរបសែខរសទៗ េតទសសនះេនះ


ពត
ិ ឬ េទ ?

២- ទសសនះ េលក Groslier

មនអករបជជេរចនរបេផសងេទៀត
ន ញ  ូ ិ ំ
ែដលមនេលក Groslier ជតបរង ំ
ជតណង

បនបេញញទសសនះថ
ច ិ ៌ ិ ់ ួល
«ែខរមមនអរយធមពេសសរបសខន ែតជលទផលេកតេចញមក
ធ 
ំ ី ិ ៌
អពអរយធមឥណឌ »។

ំ ជ ់
េលក Groslier ខបញក បងញ
ហ ់ ់ ំ ុ
ពនយលរតងចណចណ េសចកណ
ីដ ែដលមន

ំ ់ ំ
ទនកទនង នងឥណ
ឹ ឌ ំ ី
ឬែដលមនមកអពឥណ ឌ ។ ជ ់
េដមបបញកថែខរបនទទលយកអរ
 ី ម ួ -ិ

យធម៌ វបបធមឥណ
៌ ឌ មកេរបែបបណខះ
 ំ ក ់
ល េលក Groslier បនខសងតេលលកណះ
 ខ អរ-ិ

យធមែខរ ន ំ ់សងម
៌ ម ែផកទរង គ នងអងករេសដកច
ិ គ ឋ ិ ច ែដលអចែចកជេគលគឺ :

– ទនយម
ី ិ

– ឥណនយម
ឌ ិ

១- ទនយម
ី ិ
ំ
េលក Groslier បនខអះអងថ របេទសែខរជរសកភ
ម ុ នំ មនទកនងវលែរស
ឹ ិ ែដល

ុ ី ល ់ ួ ូ ិ ៌
ទកជទកែនងសរមបទទលយកនវអរយធមឥណឌ ។ េលក Groslier ំ ជ ់
ខបញកថ ទែខរ
ី ម

ដែខរ
ី ម ុំ
ពែមនជ មលេហត
ូ ុ ់
សរមបបេង ត ិ ៌ ម
ក អរយធមែខរេទ ់
គរគនែតជទកែនង
ឺ ី ល ជថល
ន

ំ ់ ួ ូ ំ
សរបទទលយកនវសណប ឺ ិ ៌
គអរយធមឥណឌ េហយែដលឥណបនសបរពួ
 ឌ សេនេលដ
 ី

ម ុ៉
ែខរែតបេណះណ ។ សរបេទ
ុ ិ ៌ ម ឺ ិ ៌
អរយធមែខរគអរយធមឥណឌ ុ ូ ់
ដះលតលសេល ថល
ន ដែខរ
ី ម

េដយសរអកឥណសបរពួ
ន ឌ ស។

២- ឥណឌ នយម
ិ
េលក Groslier ុ ំ
បនឲយតៃមេលមលេហតសខនៗ
ល  ូ ់ ំ ំ ៌ ម
ៃនកណកេណតអរយធមែខរ
 ិ គឺ

ឥណឌ ។

- 15 -
 ៌
អរយធមឥណឌ ំ ំ ូ
បនចលមកកងរបេទសែខរតមដេណរនចលៃនអកឥណ
ូ ពរពក
ិ ុន ម  ន ឌ ី ួ
ំ ់ ឺ:
សខនគ

ួ ឌ វ ំ  ល ់ ូ ិ
ួ ម ឥណែតងែតេធដេណរឆងកតភមភគេផសងៗ
១- តមឈមួញ : ពកឈញ ំ
តមសេព

់ ៏ ូរ
អសកលដយ ុ ំ
ែដលជេហតនឲយេគរតូ ់ ំ
វឈបសចត តមភមភគនងរបេទសនន
ូ ិ ិ េន

ែកបរសមរទ
ុ មនេរជយឥណចនជេដម ពេសសរបេទសែខរ ំ ់ ៏ -ំ
ម ែដលមនកពងែផមយដស
ូឌ ិ  ិ ួ

់ ឺ
ខនគ ំ ់
កពងែផអែកវ
ូ ។ ំ ួ
អកជនញឥណ
ន ឌ ់ ូ
រតូវករលកដរវតេផសងៗ ំ ់ ំ
មនកណតសពត ់
ុថ
ជេដមឲយែខរ
 ម ែតឈញឥណ
ួម ឌ ិ ំ ី ម ិ
រតូវករទញអពែខរវញនវូ េរមច ដប
ី ីល ដេងក ជេដម
 ។

ល៉
េមះេហយឈញឥណ
 ួម ឌ ់ ំ
រតូវឈបសចតយរកងរបេទសែខរ
ូ ុន ម ។  ៉
កលេបយងេនះ ឈញ
ួម
ំ
ឥណចបច
ឌ ់ ំ ់ ំ ់
រតូវែតមនទនកទនងនងអករសកតមរេបៀបរសេនខះ
ឹ ន ុ ល ំ ល ់
តមទេនៀមទមប

ខះ
ល ៃនសងមែខរ
គ ម ។ កលេបេនរសកែខរយរ
 ុ ម ូ ៏ ិ ច ំ ់ វែតផសយ
េគកមនករណយកចចបចរតូ
ី

សបរពួស បណះ វបបធម៌ ៌

អរយធមេគែដរ ដចជសសន ំ
ជេនឿ េទវះ មនអគម-
ុដ ិ ូ ត

គថ អមអម
ូ ំ ល ់ ជេដម
ទេនៀមទមប  ។

២- តមអនកមនអំណច : ពកឥណខះេទៀត
ួ ឌ ល ដចជេកណនយ
ូ ិឌ ុ៊
ឬ ហនេទៀន ជអកមន
ន

ំ
អណ  ន ិ ំ
ច បនេលកគជះសេពមកចបំ ន ័
ងឈះេមទពរសែខរេឈះ
ី ម ម េសម ឬ លវយ
ី ី េហយ

់
បនរគបរគងរតួ តរតរបេទសែខរម ័
សមយនគរភ នំ (ហណន
ូវ ) កលសតវតសទី ១ ឬ ទី ២ ៃន

រគសសករជ
ិ ត ល៉
។ េមះេហយ
 ំ ់ វែតយកភស អកសរ សលបះ
េគចបចរតូ ិ ំ
ជេនឿ សសន

ំ
របៃពណី ទេនៀម ល ់ ់
ទមបរបសេគ មកេរប មកអនវត ់
ុ ត េនរបេទសែខរម រហតដលបនកយ
ូ ល

៌ ម ។
េទជអរយធមែខរ
ិ
ឥណឌ បននំមកឲយែខមរ នូវ :

១−
− វធ វ ំ
ិ ីតកនកខងេធទនបទក
ិ ិ ់ ឹ - របឡយទក
ឹ

២– ំ
ជេនឿ សសន មនអគម
ត

៣– ់
រេបៀបរគបរគង ំ ុ
េរៀបចរសកេទស

៤– ី ំ ឹក
អកសរ ភស បលសរសត ។ល។

- 16 -
 ំ ជ ់ ពនយលថ
េលក Groslier បនខបញក ់ ុ ំ
ធតទងឡយ កងែផកអរយធម
ុន ន ិ ៌ ែដល

ឌ ំ ូ
ឥណនចលមក ំ
បដចជសណប
ី ូ ំ
ែដលរតូវយកមកសងឬដេនេលដែខរ ដែខរែដល
ូទ  ី ម ី ម

អចរសបរសលទទលយកបន
ួ ួ ។

េហតេនះ
ុ េយងេឃញថ
  ទសសនះេនះ ជទសសនះឥណនយម
ឌ ិ ែដលបនពនយល់

បងញឲយេឃ
ហ ីវ ល ុន ិ ៌ ម េពលគឺ ខបងញធតពេសសៃន
ញថ អខះែដលមនេនកងអរយធមែខរ ំ ហ ុ ិ

ឥណឌ ែដលបេងត ៌ ម ។
ក ឲយបនជអរយធមែខរ
ិ

ដូេចនះ តមទសសនះអករបជបរេទស
ន ញ េយងេឃញថ
  :

– «ែខរជពង
ម ន ុី ិ ័
សវលយ េដយសរឥណឌ » (G. Cœdès)

ម ិ ៌ ិ ់ ួ ល ឯង
– «ែខរមនអរយធមពេសសរបសខន ែតជលទផលេក
ធ ំ ី ិ
តេចញមកអពអរយធម
 ៌

ឥណឌ » (Groslier)

 ិ ៌ ម ខ ិ ទ ់ ួល
េហតុេនះ េតអរយធមែខរមនលកណះពេសសផលខនឬេទ ?

៌ ៏
កងអរយធមជនជតណកេដ
ុន ិ ិ យ ុ ំ
ែតងែតមនធតសខន ់ ២ យង
៉ ំ
ែដលជទនក់

ំ ំ ់
ទនងឬជទនសេទវញេទមកគ
ិ ឺ:

១− មលធត
ូ ុ ជតិ

២− មលធត
ូ ុ បរេទស ។

ិ ៌
អរយធមបរេទស ែដលអចផសយចលេទកងរបេទសណមយបន
ូ ុន ួ លះរតែតមល
ុ ូ

ដនជតែដលជជតសសន
ឋ ិ ិ ៍ អករសក
ន ុ មនភស ជវភព
ី ់
មនរេបៀបរសេន ំ
ទេនៀម

ល ់ ឬ ចេណះវជែបបណមយ
ទមប ំ ិ ជ ួ រចេរសចេទេហយ
ួ  ។ មលដនជតជទទេទនងជទ
ូ ឋ ិ ី ួ ិ ី

ពេសស
ិ ំ ់ ួ
សរបទទលធតបរេទសគ
ុ ៌
ឺ អរយធមបរេទស
ិ ។

៉
មយងេទៀត កងករជបរបទះរវងជតនងបរេទស ំ ់ ំ ំ
ទនកទនងអចមនដេណរ
ុន ួ ិ ិ 

ខ  ៉
លកណះេរចនែបបយងគឺ:

– ជកររសបរសល
ួ ចះសរមុ
ុ ងគន

ុ ធ ំ
– ជកររបយទរបឆង ក ់
សងតសងិ ន
ក គន

ំ ់ ិ ិត
– ឬជទនសវបត

- 17 -
 ឬជករសខចត
ុ ត ់ ួ ់
ិ យលរពមទទលយកេដយរតងៗ ំ
ទងរសង
ុ ឬេដយករចមងែក
ល

សរមួល ឲយមនលកណះជ
ខ តពតៗ
ិ ិ ។

រឯ
ី ៌ ម ិ
អរយធមែខរវញ
ិ ៏ ិ ុ ំ ់ ំ ២ យងេនះែដរគ
កឋតេនេលមលធតសខនទង
 ូ ៉ ឺ:

១∼ មូលធតុ ជតិ : ែខរមនរបេទស

ម ុ ់
មនមនសសរសេន ជយរអែងងមកេហយ
ូ វ 
ំ ែតពមនឥណចលមកេមះ
តង ី ុ ឌ ូ ៉ល ។ បនេសចកថ
ីដ ែខរមនភស
ម ់
មនរេបៀបរសេន នង
ិ
ំ
ចេណះវជ
ិ ជ មនជតសសន
ិ ៍ ំ ុ
មនករេរៀបចរសកេទស ំ
តងែតពយរយររចេរសចេហយ
ី ូ ួ 

ុ ំ ូ ិ ៌
មនករនចលអរយធមឥណឌ ។

២∼ មូលធតុបរេទស : ិ ៌
អរយធមឥណឌ ូ ុន ិ ៌ ម
បនចលមកកងអរយធមែខរ ់
រគនែតជ

ំ ួ
ជនយ ួ ំ
ជយបេពញកងះខតខះ
វ ល ិ ំ ់ ល ុ៉
នងកែណទរមងខះែតបេណះដចជ
ណ ូ : ពទសសន
ុ ធ ,

ំ ី,
ពកយសដ ភសបលី ំ ឹក ,
សរសត សលបះបរណខះ
ិ ូ ល ុ៉
ជេដមែតបេណះ
 ណ ។ បនេសចកី ដ

ថ ៌
អរយធមឥណ ់
ឌ រគនែតជធតុ ១ ែដលបនចលមករបរម
ូ ួ ួ ំ
កងដេណរកេកតនងករ
ិ ុន   ិ

ល ់ ូដ
ផសបរ ិ ៌ ម
ៃនអរយធមែខរ ែដលមនរចេរសចមកេហយ
ួ  ុំ ់
ែតពទនសពរគប
វ ់ ។ អរយធម
ិ ៌

ឥណឌ ំ ុ
ចណចខះរសបរស
ល ឹ ម ៏ ់
ួ លនងែខរកអចរសរនមនជវតេនយរបន
ី ិ ូ ។ ំ ុ
ឯចណចខះល

េទៀត ែដលមនរសបរសល
ិ ួ ិ ំ ់ ំ
មនមនទនកទនងនងមេនសរសែខរ
ឹ ត ម ៏ វរលបរលយ
ករតូ ុ

់ ់
បតបងេទវញ
ិ ។

៉
យងណមញ
ិ :

ិ ៌ ម
អរយធមែខរ ខ ិ ួ ទ ់
មនលកណះពេសសមយផល គមលធតជត
ឺ ូ ុ ិ ំ
ែដលជទេនរចត
ិ ត
ំ ិ
គនត រពលង
ឹ ៍ រម ពតៗ
មេនគមនែខ ិ ។

* *
*

- 18 -
 មូលធម៌ៃនវបបធម៌ អរ ិយធម៌ឥណឌ
កនង
ុ វបបធម៌ អរ ិយធម៌ែខមរ

ុ ំ
ធតសខនៗ់ ៃនវបបធម៌ ៌
អរយធមឥណែដលបនចក
ិ ឌ ៉ ំ  ត ៏
់ឫសយងមេហយជកតដ

ំ
សខន់ជួ យរទរទង់ វបបធម៌ អរយធមែខរ
ិ ៌ ម អចរបជេគលគ
់ ឺ:

១− ម ៍ ឬ លទរពហណ
សសនរពហណ ិធ ម ៍ :

- េវទនយម
ិ

ម ៍ ិ
- រពហណនយម

២− ពទសសន
ុ ធ ឬ ពទលទ
ុ ិធ ិធ :

- រពះៃរតបដក
ិ

- បញកមផល
ហ ម - បណយបប
ុ

េវទនិយម
Vedisme

េវទនយម
ិ គជេឈះលទបរណមយ
ឺ ម ិធ ូ ួ មនេនកងរបេទសឥណ
ុន ឌ េហយែដលបន


នយមឲយតៃមេទេលេវទ
ិ ល  (គមរេវទ
ីព ជ ់
) េដយភបមនសសេទនងេលកះ
ុ ឹ - េទវះ ។

េវទ Veda: − គជព

ឺ ុ ទិ ពសដ
ធ ិ ិ ឋ (Connaissance sacrée) ធ ៏ ័ ិដ ិ ិ ធ ែដល
ឬជពុ ទិ ដសកសទ

ំ
ជអេណយ អទេទព
ិ ។

អទេទព ់
បនរបគលគមរេវទឲយមន
ីព ំ ុ
ុ (Manu) ែដលជមនសសចមបងបផតកងេលក
ុ ។
ិ ុន
មនុ ់ ួ ឫសិ (Rsi = Ascète = ឥសី )តមសត
បនផសយគមរេវទដលពក
ីព ឫ ិ (Srti = Revélation) ។

ពក ម ៍ (Brâhmana) តមករេរៀនតម យលតម

ួ ឫសិក៏បនបេរងៀនេវទមនមកឲយពករពហណ
ត ួ ់

សរតតម
ូ ុំ
េដយពមនសទសរេដញេដលរកខសរតូ
ិ ិធ ួ ុ វេសះេឡយ
 េរពះគមរេវទ
ីព ជ

ំ
អេណយអទេទព
ិ មនលកណះជសចះ
ខ ច ។ ម ៍
ឯពករពហណ
ួ ិ ិធ ដ ់ ុ ុ ន
មនសទផចមខកងករ

់ ់ ិ
កនកបសកសផសយគមរេវទ
ីព ។

គមីរេវទ
ព េកតមនេឡងរបែហល
  ំ
តងែតព ន ំ ុ រគសសករជ
ី ១៥០០ឆមន ឹ ដ ។

- 19 -
 ៃរតេវទ
គមរេវទមន
ីព ៣ េហថ «ៃរតេវទ = េវទបី » គឺ :

១− ឫេគទ
វ Rgevda

២− សមេវទ Sàmaveda

៣− យជេវទ
ុ ៌ Yajurveda

េរកយមក េគបែនមេវទមយេទៀតជទ
ថ ួ ៌
ី ៤ េហថ អថវេវទ Atharvaveda ។

ដូេចនះ គមពរី េវទ មន ៤ គឺ :

១− គមរី ព ឫេគទ
វ (Rgevda) ជពកយឆនទ ់ ូ
ពកយសរមបសរតសតសរេសរអទេទព
ុល ី  ិ

នងេទវះេផសងៗ
ិ ផង ់ ូ ំ ូ
សរមបសរតសបងសរមូ ង បងសង
ួ ួ អងរករអទេទព
វ ិ ។ េទវះ

ុំ
សរបសទពរ
ិ ិធ ំ
ឲយបនសេរមចតមបណង ។

២− គមរី ព សមេវទ (Sàmaveda) ជពកយឆនទ ពកយកពយ ់ ូ ទ ់ ិ ត

សរមបសរតបននចត

េទវះ អទេទព
ិ កងេពលេធពធបជ
ុន វ ិ ី ូ េទវះ ។

៣− គមរី ព យជេវទ
ុ ៌ (Yajurveda) ជពកយករមងែកវ ់ ូ
សរមបសរតបងសង
ួ ួ ុំ
សអទ ិ

េទព េទវះ ឲយចះមកជយ

ុ ួ េដមបឲយមន
 ី ឫទិ ធ េតជះ បរមី ័
មនេជគជយ និ ងជគមរីព

ំ ី
ែចងអពករេធពលកម
វ ិ ម។

៤− គមរី ព ៌
អថវេវទ (Atharvaveda) ីព ំ ី
ជគមរែចងអពមនអគម
ត គថ អមអម
ូ ពែក
ូ

័ ិ ត ិ ិ ធ សរមបសរតបេណញ
សកសទ ់ ូ ដ ំ
បបត់ ឧបរទព ចៃរង េខច
ម រពយ បសច
ិ អរកស

អកត
ន ម ់
ធប អប ជេដម
 ់ ូ ដកេសហ
នងសរមបសរត
ិ ់ ន ៍ េធឲយេគរសឡញ
វ ់ េពញចត
ិ ត

មនសរសស ន ៍ ុ
ិ ី ួ ី ដ មនេសហមខ ់ ូ ំ
ឬ សរមបសរតេធឲយេគលបកេវទន
វ មនទក
ុ ខ េករកហយ
ដ

វនស
ិ ហនេហចជេដម
ី  ។

ុ៉ ត
បែន េទះបគមរេវទ
ី ីព ៉ ៏
មន ៤ យងេនះកេដយ ៏
កេគេនែតេហថ «ៃរតេវទ =

េវទបី» ដែដល ឺ ុំ
គេគពេហថ ុ
«ចតេវទ ៌ = េវទ ៤» េទ ីព ៌
េរពះគមរអថវេវទ េគបនបែនម
ថ

េនេពលេរកយ ។

៉
មយងេទៀត គមរេវទនមយៗ
ីព ី ួ េនះ ំ ួ ់
មនគមរអដកថមយៗជជនយពនយលែថមេទៀត
ីព ឋ ួ

គឺ :

- 20 -
 ១− គមរី ព រពហណះ
ម ់ ំ ី ិ ី ័ ិដ ិ ិ ធ របសពករពហណ
ជគមរនយយពនយលអពពធសកសទ
ីព ិ ់ ួ ម ៍ ។

ីព ំ ី
២− គមរី ព អរណយកះ «េនៃរព» ជគមរែដលែចងអពកររតូ ់
វរសេនកងៃរព ឆយ
ុន ង

់ ំ ី
ដចអពសងមមនសស
គ ុ ។

៣− គមរី ព ិ ័
ឧបនសទ ិ »
«េនជត ជគមរែដលរតូ
ីព វសកស
ិ សធយយ
វ ជ ់ ឹ
ភបនងគមរីព

រពហណះនងអរណយកះ
ម ិ ។

អកែដលេគរពេជឿេទវះ
ន អទេទព
ិ េហយបនសកស
 ិ េរៀនសរត
ូ របរពត
ឹ ត របតបត
ិ ិត

តមគមរេវទរែមងរតូ
ីព វបនអទេទពសេនស
ិ ដ ួ ុ ខ ំ ួ ។ កងលទេវទ
ឲយរចចកទកទងពង ុន ិធ មនសស
ុ

ល ់
សមបមនសសសតេធពធបជយញ
ុ វ វ ិ ី ូ ញ ថយអទេទព
វ ិ រតូវបនេឈះថ
ម ជអកមនភកភព
ន ីដ

េគរពបជ
ូ អទេទព
ិ េហយរតូ
 វបនបណយេរចន
ុ  ។

អទិេទព - Dieu
អទេទព
ិ ឺ ំ អ ់ មនេគបផតែដលបនបេង
គជេទវះធបងស ុ ំ ុ ត ំ ូ ។ អទេទព
ក េលកជដបង ិ

មនគណសមបតតេទ
ុ ិត :

– មហតះ
ត សេមបមអសរយ
 ច

– មហទ
ិ ិ ធ ឫទិ ធ គនគរបដច
ម ូ ូ

– សពញ ់ ឹ
វ ូ ញ េចះយលដងសពវ

– ញណ ែភកទព
ន ិ វ រតេចៀកទព
ិ វ
៏ ល ំ ល
– េតជះ ឫទិ ធ បរមី ដខងក

– នមល
ិ គម នមនលេសហង
ិទ ម ។ល។

បញហ ពុទធិ ភវះ សុខះ

អំពីពុទិធ - La Connaissance

ពទ ធ ៏  ព ់ ព ់បរសទគពទែដលេកតេឡងអពអទេទពនងអពគមរេវទ
ុ ិដរបេសរខងខស ិ ុ ធ ឺ ុ ិធ   ំ ី ិ ិ ំ ី ីព ំ ៤ គឺ:
ទង

– ឫេគទ
វ

– សមេវទ

– យជេវទ
ុ ៌

៌
– អថវេវទ

- 21 -
 អកែដលមនសទ
ន ួ ូ ុ ិ ធ ៏ ិ ុ ធ ឺ ពករពហ
ិ ិ ធ ទទលយកនវពទដបរសទគ ួ មណ៍ នងពកកសរត
ិ ួ ។

អំពីភវះ - L’être

ំ ់ ឺ
ភវះទងអសគេលកះ ធមជត
ម ិ ជេដម
 សទែតេកតេឡងេដយសរ
ុ ធ   អទេទព
ិ ។

េលកះ េនះេកតេឡងេដយសររពះឥន
  ទ ។ កងករណជអកសងេលក
ុន ី ន រពះឥនបន
ទ

 ទ វ ំ ូ ។
យកសសរមកដ ំ េហយយកៃផេមឃេធជដបល

អំពីសុ ខះ - Le Bonheur

េសចកសខសបប
ីដ ុ ់ ៉
យរគបែបបយង ់
ឋតេនកងកណបៃដអទេទព ដ ់
ែដលជអកផល
ិ ុន ដ ិ ន

ឲយមនសសេលក
ុ ។ េដមបបនេសចកសខ
 ី ីដ ុ មនសសមកៗ
ុ ីដ ម ់ ំ
ន ់ រតូវមនភកភពេសះរតងចេពះ

អទេទព
ិ ួ វ ុំ
បងសងអងរករសអទេទព
ួ ិ េដយេធពធបជយញជេដម
វ ិ ី ូ ញ  វ ំ
ថយចេពះ

អទេទព
ិ ។

័
អរសយេហតេនះ
ុ េយងេឃញថ
  បញពទ
ហ ុ ិ ធ ភវះ សខះ
ុ ំ ់
ទងអសេនះ តមលទិ ធ

េវទ ឺ ុ ធ   ំ ី
គសទែតេកតេឡងអពអទេទព
ិ េដយសរអទេទព
ិ ។ បនេសចកថអទេទព
ីដ ិ ជ

អកបេង
ន ត
ក ពទភវះ
ុ ិធ សខះ
ុ ។

* *
*

- 22 -
 រពហមណ៍និយម
Brahmanisme

ម ៍ ិ
រពហណនយម ិធ ម ៍
ឬ លទរពហណ ំ ំ ី
េកតមនតងែតអពសតវតសទ
 ី ៥ មនរគសសករជ
ុ ឹ ត

ជទសសនះ រទស
ឹ ី ត េគរពនយម
ិ ួ ម ៍ េគរពបជេទវះ
តមពករពហណ ូ អទេទព
ិ ។

អទេទព
ិ ំ ដសខន
ឬ េទវះធៗ ៏ ំ ់ កងលទរពហណមន
ុន ិធ ម ៍ ី ូ ៌ ិ គឺ :
៣ េហថ រតមត

១_ រពះរពហម Brahma

២_ រពះសវះ
ិ Çiva

៣_ រពះវស
ិ ុណ Visnu

នងមនេទវះ
ិ ទ ់
បនបបនស ំ ៏
ដៃទេទៀត គឺ :

- រពះអទតយ
ិ ( ៃថ ង )

- រពះចនទ ( ៃខ )

- រពះអងគ ( ទក
ឹ )

- រពះធរណី ( ដី )

- រពះពយ ( ខយល់ )

- រពះពរណ
ិ ុ ( េភៀង
ល )

- រពះអគិ ន ( េភង
ល )

- រពះឥនទ

- រពះយម

- រពះសនះ
ក ធ

- រពះកេវរះ
ុ

- រពះកលី ។ល។

េទវះខងេលេនះ
 ទ ់
ជេទវះបនបបនស ម ៍ េគរពបជ
ំ ែដលពករពហណ
ួ ូ ំ
។ េទវះទងេនះ

 ំ ី
េកតេចញមកអពធមជតពត
ម ិ ិ ៗ។

- 23 -
 ក–
– រពះរពហម
Brahma

ុន ិធ ម ៍
កងលទរពហណ ក ់ ុ រពះរពហថ
េគបនតមលទក ម ំ ុ
អទេទពចមបងបផត
ិ េរពះរពះ

រពហជអកបេង
ម ន ត ម ិ ំ
ក េលកះ ភវះ ធមជតទងអស់ នងគមរេវទ
ិ ីព េពលគរពះរពហជអទ
ឺ ម ិ

េទពសងេលក (Dieu Créateur du monde) ។

លកខណះពេសសសំ
ិ គល់រពះរពហម គឺ :

- មខ
ុ ៤

់
- ៃដ ៤ កនគមរេវទ
ីព ់ ក
ឬកនផឈក ូ

- កយ សមបររកហម
ុ
- េកតនភណឌ : ថផ
ូ ក , ថស, សបរព
ល

- ពហនះ : សតហងស
វ ំ ិ
ជយនជនះ

- មេហសី នម សរសត
វ ី

ុ ៣ : ទកសះ, ភគុ ៌ នង
- បរត ិ នងសនយ
ិធ ។

ខ–
– រពះសិវះ Çiva

រពះសវះ
ិ ័
មននយថ «េកសមកសនត, ករណ
ុ »។ រពះសវះ
ិ ំ ី ំ
េកតេឡងអពតណក
  ់

េលហត
ិ ់ ុ
ែដលរសកចះចកចេញមរពះរពហ
ិ ច ម ។ រពះសវះ
ិ ជអទេទពសងេលកផង
ិ
ំ ល
បផញេលកផង (Dieu créateur et destructeur du monde) ។ រពះសវះមនរពះនមេរច
ិ ន
៉
យងគឺ:

- រពះឥសរះ
វ (Içvara)

- រពះឥសរូ

- រពះររទះ
ុ (Ruda)

- រពះហរះ (Hara)

- រពះឧរគះ (Ugra)

- 24 -
- រពះអេឃរះ (Aghora)

- រពះៃភរវះ (Bhairava)

- រពះមេហសរះ
វ (Maheçvara)
លកខណះពេសសសំ
ិ គល់រពះសវះគ
ិ ឺ:
- មខ
ុ ១ អចែបងភគបនមខ
ុ ៥

៌
- ក ពណេខៀវ

- កយ សមបរ
ុ ស
- ែភក
ន ៣: ែភក
ន ២ ដូចមនសសធមត
ុ ម ឯែភកទ ំ
ន ី ៣ េនចកណលថស
ដ ង បទជនច
ិ ិ ច

រកេឡកេឆះ េហថ «អគេនរត

ិគ »

- សេំ លៀកបពក
ំ ់ : ែសបកខល ឬែសបកដរំ ី

- ៃដ ២ ឬ ១០

់ ៍
- ពកករមងឆងលលដកបល
ឹអ ំ
ជេរគឿងសគល់ របកបប
់ - យគ
ុ

់
- ពកនគជសងរ
វ ំ ់ ់ ន ំ
ជេរគឿងសគលរបឆ

់ ួ
- ពកមកមនរពះចនម ំ ិ
ទ ួ យចណតរងកេណៀវ
ដ ំ ់ ់
ជេរគឿងសគលរបែខ

័ ឌ : រតសល
- េកតនភណ ំ
ី ូ ៍ , ែខសផគ ំ ឬ គទ (ដបង)

ំ ិ
- ពហនះ : េគននិ ទ ជយនជនះ

់ ឺ:
- មេហសី ឬ សកិ ដ ៩ នកគ

១– ុ ៌ (Durga) រសេចះេធមនដងមនឮ
នងទគ ី វ ិ ឹ ិ

២– នងឧម (Umà) រសជទេពញចត

ី ី ិ ត
់
៣– នងេគរ ី (Gauri) រសសមបរទងែដង
ី ុ
៤– នងកលី (Kali) រសេខ
ី ម

៥– ី ំ
នងចនី ទ (Candi) រសកណច

៦– ៌ ី (Parvati) រសបរតមសភ
នងបវត ី ុ ី ច ់ នំ

៧– នងកមរ
ុ ី ុំ
ី (Kumàri) រសរកមរពហចរ
ម ី

៨– នងេទវ ី (Devi) រសេទពកញ

ី ញ

- 25 -
 ៩– នងមហេទវ ី (Mahadevi) រសេទពអបសរ
ី ។
– បុរត : ២ រូបគឺ :

១– សនះ ំ ់
ក ធ (Skandha) េទវះតណងអករសឡញសរងម
ន គ

២– គេនស (Ganeça) ខនមនសស

ួល ុ កបលដរំ ី

ំ ី
េទវះទងពរេនះគឺ: សនះ
ក ធ នង
ិ គេនសះ ជបរតរពះសវះ
ុ ិ

ិ ុ ៌ មេហសេដម
នងនងទគ ី  ។

– វមន
ិ  ំ ូ នំ
: េនេលកពលភៃកលស

៉
មយងេទៀត កុ ងករណ
ន ី ែដលរពះសវះ
ិ មននទជអកសងេលក
ី ន េនះរពះសវះបន
ិ
់
វះកតរពះ ិ ួ ំ ់ ់ ុ ុន ឹ
ឩរូ(១)ឲយេលហតមយតណករសកចះកងទក េកតបនជអណះ
 ឌ (ពង) រចរទង
ួ ់

ំ
បែបកអណះេនះជ
ឌ ំ
២ បែណកគឺ :
ំ
– បែណកខងេល ់ ួ ៌
 រទងសងជសនសគ
ថ

ំ
– បែណកខងេរកម ់
រទងសងជមនសសេលក
ុ ។

ទ ់ ់
បនបមករទងបនស ងជបមះ
ុ គតវញណេលកះ
ឺ ួ ិ ញ ។ បមះ
ុ ៏
កបនសងរបជបតី,
៏
របជបតី កបនសងមនសសេលក
ុ ត ៗ មក រហតបនជមនសស
ូ ុ េពញពភពេលក
ិ ។

័ ំ
អរសយជេនឿថ រពះសវះជអកសងេលក
ិ ន បេងត
ក េលក បតេលក
ិ េនះេហយ


 ួ ម ៍
េទបបនជពករពហណបនសងទកជទរឭកនវរប
ុ ី ូ ូ សវលង
ិ ិ គ ឬ លង
ិ រពះឥសរ
គ ូ នង
ិ

េយននងឧម
ី ជទេគរពសករបជ
ី ក ូ ុ ំ ់ វ ិ ី ិ
ទកសរបេធពធសវររត ី លងបបឧបរទពចៃរង

ំ ួ
ទងពង ំ ី ូ
ឲយរជះរសឡះអពរបរងកយ ។

* *
*

េភល
(១
១)

- 26 -
 សិវលិងគ ឬ លិងគរពះឥសូរ

េដយេហតែត
ុ មនសសចលចត
ុ ូ ិ ត រសឡញ់ នយម
ិ េគរព រពះឥសរូ ់
កនែតមន

ំ ួ
ចននេរចនេឡ
  ងៗ ពកឥសរនយម
ួ ូ ិ ៏
កបនេលកតេមង
 ក ំ ់ ព ់
តកលរពះឥសរទកជអទេទពខង
ូ ុ ិ

ព ់
ខស  ំ ុ
របេសរបផត មនមខងរជអកបេង
ុ ន ត
ក េលក សងេលក េធឲយេលកេកសមកសន
វ ត

ផង ន ំ ល
ជអកបផញេលក េធឲយេលកវនសហនេហចផង
វ ិ ី ។ ពកឥសរនយម
ួ ូ ិ ៏ ំ ន
កនគ

េគរពេកតខចរពះឥសរ
ល ូ េដយបនសងបដមករ
ិ ជនមតរបៃនករបងបេង
ិ ិ តូ ក ត
ក េលកៃន

រពះឥសរូ គសវលង
ឺ ិ ិ គ ឬ លងរពះឥសរ
ិ គ ូ នងេយន
ិ ី នងឧម ។ លងរពះឥសរជនមតរប
ិ គ ូ ិ ិ តូ

ៃនសយម
វ ឺ ំ
ូ ភ គកេណត ឯងៃនរពះឥសរូ ។

កងសលបះែខរ
ុន ិ ម ិ គ ូ ំ ី ម ឹ
េគបនសងលងរពះឥសរអពថរង ៌
ពណស មនរង ៤ រជុង, ៦

 ក ់
រជុង, ៨ រជុង េហយេគតមលជនចកល
ិ ច េនេលេយននងឧម
 ី (ទកជទរម
ុ ) ែដលជ

័ ុត
ភសតងបងញ
ហ ំ ី
អពមរណភពរពះឥសរ
ូ េនេលរទូ
 ងនងឧម (ឬេហថ ល ់
សបេនេល

បងង
គ ) កងេពលរមសងត
ុន ួ វ ។

រពះឥសូរ (សវះ
ិ )

- 27 -
 គ–
– រពះវិស ុណ Visnu

រពះវស
ិ ុណ ជអទេទព
ិ េរសចរសង់េលក ់
រទរទងេលក ំ 
ចេរនេលក ។ រពះវស
ិ ុណ

ែតងែតជយ
ួ យតេយង
ឹ ់
េរសចរសងេលក មនសសេលក
ុ ំ  ។
ឲយបនេសចកសខចេរន
ីដ ុ

រពះវស ៉
ិ ុ ណ មននមេរចនយងគ
 ឺ:

– រពះនរយណ៍ Nààyàna

– ភគវនត Bhagavanta

– ហរ ី Hari

– អននះ
ត Ananta
លកខណះពេសសសំ
ិ គល់រពះវសណ
ិ ុ:

– កបល ១

– ៃដ ២, ៃដ ៤, ៃដ ៨

ំ ំ
– សេលៀកបពក់ : ពណេលឿង
៌

– ពហនះ : មនសតរគុ ំ ិ
វ ឌ ជយនជនះ

់ ឺ:
– មេហសី ឬ សកិ ដ ២ នកគ

ំ
១− នងលកស ី េទពតតណងរទពយសមបត ិត
ំ ័
២− នងរសី េទពតតណងេសភណភព

– បរត
ុ ១ រប
ូ នម រពះកម : (Kàma)

– វមន
ិ : េនសនៃវកណ
ថ ុ ឋ :

– េកតនភណ ំ , ផឈក
័ ឌ : កងចរក, ដបង ក ័ ,ខ ធូ ,ន ដវ ។
ូ , ខយងសង

៉
មយងេទៀត រពះវសជេទវះ
ិ ុណ ជយេដះទកមនសសេលក
ួ ុ ខ ុ ែតងែតបនែបងភគជ

អវតរ (Avatàra) ់ កបប

រលៗ ុ ួ ់
ចះមកជយេរសចរសងមនសសេលក
ុ ំ ី ុ ខ
ឲយបនផតអពទក
ុ

ំ
លបក ។

- 28 -
 អវតររពះវិស ណុ ១០

អវតររពះវស ៍
ិ ុ ណ ឬ រពះនរយណែបងភគចះមកជយមនសស
ុ ួ ុ ំ ួ ១០ ដងេហយ
មនចនន 

គឺ :

១∼ មតសយ : Matsya – ជរតី ់ ី ិ

ជយេរសចរសងជវតមនសស
ួ ុ ំ ី ឹ
ឲយរចអពទកជនន
ួ ំ ់ ែដល

បេងត
ក េឡងេដយយកសេឈះ
 ម ហយរគវះ
ី ។

២∼ កុម៌ : Kurma – ជអេណក

ដ ួ វ ំ
ជយេធកណលភ ់ នំ មនរះ
ទ ឲយេទវតនងយកសយក
ិ

នគេឈះវ
ម សកះ
ុ វ ភ នំ
បងិល ករសមរទទកេដះ
ូ ុ ឹ ឲយខះរងសត
ី ួង េដមបយកទកអរមត
 ី ឹ ឹ

(អមត ុំ ល ់។
ឫ ះ Amrta) ផកកឲយសប
ឹ

ំ ល ុ៉ ៉ ំ
៣∼ វរហ : Varàha – ជរជូកៃរព បនបផញហរណយកសែដលបនបងរលយេលក
ិ

ឲយេទជទកសមរទ
ឹ ុ ។

៤∼ នរសងហ
ិ : Narasinha – ជមនសសសង
ុ ិ ហ កបលមនសស
ុ ខនសង
ួល ំ ល
ិ ហ បនបផញយកស

ែដលេធបបេទពត
វ ។

៥∼ វមន : Vàmana – ជមនសសេតឿ

ុ បនេរបកលលបច
 ិ ុំ ី
សដយកស ំ
៣ ជហន ទក
ុ

ឲយមនសស
ុ េន ។

៦∼ បរសុ រម : Paraçuràma – ជរមពេថបនបរងបកសរតអរជន

ូ ក ុ ។

៧∼ រម : Ràma – ជរពះរម កងេរឿងរមយណះ

ុន បរងក បរកុងរពណ៍ ។

៨∼ រកសណ
ឹ : Krisna – ជរកស
ឹ ណ ួ ុ ួ ំ ី
បនជយមនសសឲយរចអពកណបៃដ
ដ ់ ដ ំ
េសចកណច

េឈះកបសះ
ម (Kamsa) កងេរឿងមហភរតយទ
ុន ុ ធ។

៩∼ ពុទធ : Buddha – ជរពះពទ

ុ ធ ់ ់
បនជយេរសចរសងដសេតឿនមនសស
ួ ុ គ ់
ឲយសល

បណយបប
ុ ់ អ ផតចកប
អរកកល ុ បកមម ។

(តម ុ ធ ុំ
រពះពទពែមនជអវតរ រពះវសេទ
ិ ុណ ម ៍
ែតពករពហណ
ួ េដយបនេឃញ


រពះពទមនឥទពល
ុ ធ ិធ ុ ល ំ
មនអនភពខង ៏
កបនបញលជអវតររពះវស
ូច ិ ុណ ) ។

១០∼ កលកិន : Kalkin – ជមនសសេសះ

ុ គខនមនសស
ឺ ួល ុ កបលេសះ បនេចញបរងប
ក

ពកកសរត
ួ ែដលេធឲយមនចលចល
វ ។

- 29 -
រពះនរយណ៍ (វិស)ុណ

- 30 -
 វិធីរបតិបតតិកង
ុន សសនរពហមណ៍

ម ៍ ែតងមនទសសនះយលថ
ពករពហណ
ួ ់ ិ ំ
េលកះ េលកធតុ វតុ ថ ធមជតទងអស
ម ់

កងេលក
ុន សទែតកេកតេឡង
ុ ធ   េដយសរអទេទព
ិ ។ អទេទព
ិ បេងត
ក ពទ
ុ ិធ ភវះ

សខះ
ុ ។ អទេទព
ិ អចឲយសខទក
ុ ុ ខ ់ អ
អរកកល ំ  ិ
ចេរនវនស ់ ់ូ ំ
ដលមនសសសតរគបរបទង
ុ វ

អស់ ។ ុ ់ូ
មនសសរគបរប មនវសន ័ វ ំ
ភពសណង ឬ គន
ម គេរសចែតរពហលខត
ឺ ម ិ ិ ែដល

អទេទពបនគសេដមក
ិ ូ ។ េបអទេទពឲយរស
 ិ ់ ៏
កបនរស់ ល ់
េបអទេទពឲយសប
 ិ ៏ វ
ករតូ

ល ់ ពអចរបែកកជែជ
សប ុំ ៉
កតវបនេឡយ
 ។
ំ ៉
េដយមនជេនឿយងេនះ ម ៍
េទបពករពហណបនបេញញទសសនះថ
 ួ ច ន ់
មនសសមកៗ
ុ

េដមបឲយបនេសចកសខសបបយ
 ី ីដ ុ ីដ ៉
រតូវមនភកភពយងេមះមត
ុ ំ
ចេពះអទេទព
ិ េហយ


រតូវរបរពត ិ ិត ិ ត ំ ិ
ឹ ត របតបតចតគនតខន ួល ំ
ឲយរតូវតមបណង ័
នងរសបតមរពះទយអទេទព
ិ ិ ។

ឯវធ
ិ ី ែដលរតូវរបរពត
ឹ ត របតបត
ិ ិត ំ ំ
បេពញបណង ំ ័ អទេទព
បេពញរពះទយ ិ មន

ំ
េគលសខន់ ៤ យង
៉ គឺ :

១∼ ភកិ ត Bhaki រតូវមនភកភព

ីដ
ំ
២∼ ករបេពញ តបះ នង
ិ េយគះ

៣∼ ពធបជយញ
ិ ី ូ ញ នង
ិ បជអគ
ូ ីគ

៤∼ ពធសវររត
ិ ី ិ ី មជទកលងបប
ុ ឹ

១∼ ភកតិ – Bhakli
ីដ ម ់ ំ
ភកិ ត : រតូវមនភកភពេសះរតងចេពះអទេទព
ិ ំ
េជឿចេពះអទេទព
ិ ិ ត ំ ិ
េផតចតគនត
ត

់ ព ់
ឲយបញេឆះតរមងេទរកអទេទព
ិ សងសធ
ឹម ម ិ៍ ់ ិ ត
តរមងចត ំ
ចេពះែតអទេទព
ិ េដមបឲយ
 ី

ិ ដ ់
អទេទពផលេសចកសខឲយ
ីដ ុ តមរបថន ។

២∼ ករបំេពញតបះនិងេយគះ
់
តបះ Tapa – បនដលកររបរពឹ តិ ត របតបត
ិ ិត ទននរងកយ
ូ ម ឲយលសតបរសទ
អ អ ិ ុ ធ

របសចកេរគឿងេសហង
ម ឹ ិត ុ ំ
េដយរបរពតដតកេដខន ួល ុគ ំ ល ៉
អងយអងេភងយងេកដ េធខនឲយ
វ ួ ល

ុ ខ ំ
ទកលបក  ំ ិ ត ដ
េហយតងចតេផតតរមង ់ ់ ព
បញេឆះេទរកអទេទព
ិ េដមបេធឲយអទេទព
 ី វ ិ

- 31 -
 ំ  ំ ួ
រេជបរជល េឃញេសចក
 ីពយយមនងភកភព
ដ ិ ីដ ៏ ់ ួល
ដេមះមតរបសខន
ុ ៏
ករបទនពរឲយបន

ំ
សេរមចតមបណង ។

េយគះ Yoga – ់
បនដលកររបរពត
ឹ ិត របតបត
ិ ិត ទននអប
ូ ម ់រ ំចត
ិ ត ឲយបនសតបរសទ
អ ិ ុ ធ
់
ភថតរមងេទរកអទេទព
ឺល ល ំ
កងេគលបណងឲយអទេទពជយសេនសេរបសរបណ ដ ់
ផល
ិ ុន ិ ួ ដ ី

េសចកសខចេរ
ីដ ុ ំ ននង
 ិ ំ
របទនពរតមបណងខន
ួល ។

៣∼ ពិធីបូជយញញ និងបូជអគគី
ពធបូ
ិ ី ជយញញ – ឺ ុ វ ំ
គជពធបជេដយយកមនសសសតទងរស
ិ ី ូ ់ ុ ុន ំ
េទដតកងគនរេភងេឆះ
ល

សេនរសេន
ធ ធ ថយអទេទព
វ ិ េធឲយអទេទពសបបយចត
វ ិ ិ ត ុ ំ
ែដលជេហតនឲយអទេទព
ិ
័
េពញរពះទយ េហយរបសទពរឲយបនសខច
 ិ ិធ ុ ំ 
េរន ំ ៉
សមរបកបតមបណងបងរបថន ។

ពធបូ
ិ ី ជអគគី – គជពធបជេភង
ឺ ិ ី ូ ល ុ ល ំ ឺល ំ
េដយដតេភងបភទងយប ់ទងៃថ
ំ ង ថយអទេទព
វ ិ

 ី ុំ
េដមបសពរឲយបនេសចកសខសបបយ
ីដ ុ ។

៤∼ ពិធីសវ
ិ ររតី – ពិធីលងបប
ពធសវររត
ិ ី ិ ី – គជ
ឺ ពធ វ ំ ឹ ់
ិ ីែដលេគេធរលកដលររតែដលរពះឥសរបនឲយ
ី ូ ំ
កេណតេលក
 :

មនសសេលក ំ វ
។ ពធេនះេគេរៀបចេធែតកងេវលយប់ បេណះ
ុ៉ ណ ។ ពធសវររតេនះ កង
ុ ិ ី ុន ិ ី ិ ី ុន ១
ឆន ំ មនរបរពេធែតមយដង
ធ វ ួ ។

់
េនេពលយបៃនពធេនះ
ិ ី ំ ន
េគនគេទមជទកកងទេនគង
ុ ឹ ុន ល គ លងបប ចៃរងឧបរទព

់ ៉
រគបយង ំ
(ចេពះអកេនរបេទសឥណជតទេនគង
ន ឌ ិ ល គ ) ់
េដយេគយលថ : ទេនគង
ល គ ជ

ឹ ័ ិត ិ ិ ធ
េមទកសកសទ ូ ំ ី ថ
ហរមកអពសនសគ ួ ៌ មនសតណភព
ី ុ ហ ដ ុ៊
េកអនៗ (ឧណហ) លម
ម េដមបលង
 ី
ំ ់
ជរះបបរបសមនសសសត
ុ វ។ ទ ់ ំ ី
បនបអពបនមជទករចេហយ
ុ ឹ ួ  ៏
េគកបនដងទកទេនគងេនះ
ឹ ល គ

់ ់
យកេទចកេរសចរសបេលកលងរពះឥសរ
 ិ គ ូ (សវលង
ិ ់ ំ ់
ិ )គ ែដលេគបនដកតកលេនេលេយន
 ី

នងឧម ួ ៏
រចេគករតងទកែដលហរ
ឹ ូ ចះតមរបឡយេយននងឧម
ុ ី យកេទផកេរសច
ឹ

់
រសបកបល លបមខរសឡបខនរបណ
ុ ុ េដមបឲយមនសរសស ័
មនេជគជយ ំ
បបត ់
ួល  ី ិ ី ួ ីដ
់ ៉ ។
ចៃរង ឧបសគគ ឧបរទពនងបបរគបយង
ិ

- 32 -
 ួ ម ៍
ពករពហណ ីដ ិ ំ
ែដលមនភកភពនងជេនឿេមះមុត ល ់
េវលេទៀបសប ុំ
សឲយបនេទ

ល ់
សបេនែកបរទេនគង
ល គ េដមបឲយេគដតយកឆង
 ី ុ ឹអ រគែវងបចេចលកងទេនគង
ុន ល គ លងបប

់ ៉
រគបយង ឲយរជះសតបរសទ
អ ំ
ិ ុ ធ កឲយេសសសល់។

ំ ន ង ំ ី
ចេពះអកែដលេនឆយអពទេនគង
ល ំ ន ំ ់
គ េគនគកណតយកទេន ល ឬ សងណមយែដល
ឹទ ួ

េនជត
ិ សនត
ម ថជទេនគង
ល  ំ ិ ី ិ
គ េហយេរៀបចពធសវររតដចខងេលែដរ
ី ូ  ។

រឯេនរបេទសែខរេយងវញ
ី ម  ិ ័
សមយអងរ
គ េដយសរឥទពល
ិធ ម ៍ េគ
សសនរពហណ

៏ ំ ់
កបនកណតយកសងេសៀមរប
ឹទ សនតជទេនគង
ម ល គ ែដលមនសសរបភព
ី នំ ូ
េនភគេលន ។

ឹ ឹទ ូ ់ ិ គ
ទកសងេនះបនហរកតលងរពះឥសរ
ូ នងេយននងឧមែដ
ិ ី ់
លេគបនសងដកតេរមៀប

េនពសេពញបតសងអចឲយមនសសចះមជ
ឹទ ុ ុ ុ ឬផក
ឹ ំ ់ ំ ូ ់
តមចណងចណលចតរគបេពល
ិ ត

េវល  ី ដ ់ ៉
ិ ី ួ សីរជះចៃរងរគបយង
េដមបឲយបនសរស នង
ិ ជឱសថ ់
សរមបពយបលេរគែថម

េទៀត ។

វណណះ ៤ កនង
ុ លទធិរពហមណ៍

ពកយថ វណះ ៌
ណ គពណសមបរ
ឺ ុ េពលគករេរបស
ឺ ំ ំ ់ ៌
 េលៀកបពកពណេផសង ៗ គន ។

ុន ិធ ម ៍
កងលទរពហណ មនករែបងែចកវណះមនសសជជន
ណ ុ ់ ន ់
ជថក ព ់
ខសទប ខស
ុ ៗ

គជ
ន ៤ ពកេដយមន
ួ ទសសនះថ ូ ុ ់ូ
របរងកយមនសសរគបរប សទែតរតូ
ុ ធ វបនរពះរពហម

 ំ ី
សងេឡងអពភគេផសង ៗ ៃនរបរងកយរពះរពហគ
ូ ម ឺ:

– មត់ សងជ រពហណ

ម ៍

– រទូង សងជ កសរត

– េភល សងជ ឈញ
ួម (ៃវសយះ)

– េជង
 សងជ ទសះ កមករ
ម (សរទះ
ូ )

េហតេនះ
ុ មនសសរតូ
ុ វែចកជ ៤ វណះ
ណ គឺ :

១∼ វណះ ម ៍ េរបសេលៀកបពកពណ
ណ រពហណ  ំ ំ ់ ៌ ស

២∼ វណះ
ណ កសរត “ រកហម

៣∼ វណះ
ណ ៃវសយះ (ឈញ
ួម ) “ េលឿង

៤∼ វណះ
ណ សរទះ
ូ (ទសះ កមករ
ម )“ េខម

- 33 -
 បញហ ពុទធិ ភវះ សុខះ កនង
ុ លទធិរពហមណ៍

អំពី ពុទិធ – La connaissance

ពទ
ុ ិធ ឺ ំ
គចេណះវជ
ិ ជ ករេចះដង
ឹ ់ គ ់ ូ ីវ ួ ់
យលសលនវអមយេដយជកចបស់ េដយសរ

ពទរបធន
ុ ិធ បនេលកយកពទវត
 ុ ិ ធ ុ ថ មករតះរះពចរណ
ិ ិ ិ សកសរសវរជវ
ិ រវរក ឲយេឃញ

់
ចបសតមសភពពត
ិ ។

ុ ិធ ំ
ពទទងអស ់ សទែតមនសភពលកណះ
ុ ធ ខ ព ់
ខសទប ខស
ុ ៗ គន ុ៉ ត ុ ិ ធ ៏
បែនពទដរបេសរ 

ព ់ ព ់ សកសទ
ខងខស ិធ ម ៍ គពទែដលេកតេឡងអពអទេទព
ិ ត ិ ិ ,ធ តមលទរពហណ ឺ ុ ិធ   ំ ី ិ េរពះអទេទព
ិ

ជអកេចះដងសព
ន ឹ វ (សពញ
វ ូ ញ) បរសទសតេហយជពេសសគ
ិ ុ ធ អ  ិ ឺ ពទែដលមនេនកងគមរេវទ
ុ ិធ ុន ីព
ំ ៤ គឺ : ឫេគទ
ទង វ , សមេវទ, យជេវទ
ុ ៌
,៌ អថវេវទ ំ
ែដលជអេណយអទេទព
ិ ។

អកែដលមនសទ
ន ិ ិធ ទទលយកពទគ
ួ ុ ិធ ឺ : ណ ម ៍
វណះរពហណ នងវណះកសរត
ិ ណ ែតពរពក
ី ួ

ុ៉
េនះបេណះណ ។
អំពភវះ
ីភវះ – L’Être
ភវះ គេលកះ
ឺ េទវះ អទេទព
ិ ចត ័ម
ិ ត អតន មនសស
ុ សតវ ដី ទក
ឹ េភង
ល ខយល់

អកស ធមជត
ម ិ រកជត
ុ ខ ិ ។ល។ ែដលេកតមនេឡង
  ដះដលេឡង
ុ  ។
ំ ់ ុ ធ
ភវះទងអសសទែតកេកតេឡង
   ំ
សងេឡងេដយអណចឥទិ ឫទអទេទព
ធ ិធ ិ គអទ
ឺ ិ-
ំ
េទពជអកសងភវះទងអស
ន ់។

ួ ម ៍ យលថ
តមទសសនះពករពហណ ់ : អទេទពែដលជអកសងេលក
ិ ន បេងត
ក េលកះ

ភវះ គឺ រពះរពហម ។ ំ ូ ់ ុ៊
ដបងរពះរពហបនជបឲយេកតជសតមយ
ម  ួ េហថ “ពងរពហ”ម

ំ
អែណតកងលហអកស
ដ ់
អសកលជយរអែងងឆន ំ ់ ំ ុ៊ ំ
រចរទងបែបកសតេនះជបែណក
ុន ូ វ ួ

ំ
េដយយកបែណកខងេលសងជេមឃ
 ំ
េហយបែណកខងេរកមសងជែផនដ
 ី។ ទ ់
បនប

មក រពះរពហបេង
ម ត
ក ឲយមនេភងេឆះែផនដ
ល ី ួ ់
រចរទងបេង ត ់ ល
ក ឲយមនទកមកលតេភង
ឹ លះ
ុ

េភងរលត
ល ់ ទកបនេធឲយដមនជ
ឹ វ ី ីរជតិ ជេហតបណលឲយមនមនសសសត
ុ ដ ុ វ រកជត
ុ ខ ិ ធម-ម

ជតិ ជេដម
 ពសេពញេលពភពេលក
 ិ ។

ំ
ភវះទងអស់ សទែតេកតេឡងេដយសរអទេទព
ុ ធ   ិ េហយែតងែតែរបរបួ
 ល ់ ូដ
ល ផសបរ

មនសភព ុំ ់ ិ
ពេទៀងទតឋតេថរេទ ល ់
គែតងែតវលេកតវលសបជដរប
ឺ ិ  ិ ។ មនែតអទេទព
ិ

- 34 -
 ័ម ុ ៉
នងអតនបេណះ
ិ ណ ់ ិ ុំ ល ់
ែដលេទៀងទតឋតេថរជនចកលពេចះសប
ិ ច ំ ី
េរពះភវះទងពរេនះ

េកត
 ឯង ។
អំពសុ
ីសខុ ះ – Le Bonheur

សខះ
ុ េសចកសខ
ីដ ុ សបបយ រករយ
ី សខកយ
ុ សបបយចត
ិ ត មនសភមងល
ុ គ ។

សខះ
ុ ៉
មន ២ យងគឺ:

១∼ សមញញ សុ ខ – េសចកសខធមត
ីដ ុ ម ល ់ ូដ
មនករែរបរបួលផសបរ ំ
លយឡេដយទក
ុ ខ

សខរចបករចបល
ុ ូ ់ ីដ ុ ុំ ិ ុ ធ
ជេសចកសខពបរសទ ែដលមនេនកងេលកេនះ
ុន មនសសេលក
ុ

សន ួ ៌ ។ សមញសខ
ថ សគ ញ ុ គជេសចកសខែកងកយ
ឺ ីដ ុ ល ល ឬ ជេសចកសខបន
ីដ ុ ំល ។

២∼ បរបុ
ិ ណណសុ ខ Le Bonheur absolu – គជ ៏ ិ ុ ធ ពតរបកដ
ឺ េសចកសខដបរសទ
ីដ ុ ិ គន
ម

ែរបរបួល ម ល ់ ូដ
គនផសបរ ម ំ
គនលយឡេដយទក
ុ ខ គនភពរចបករចបល
ម ូ ់ េពលគឺ ជ

េសចកសខព
ីដ ុ ិ ត ែដលមនេនកងអទេទព
ុន ិ ។

ីដ ុ ំ ី ៉
េសចកសខទងពរយងខងេលេនះ
 សមញសខក
ញ ុ ីដ បរបណសខក
ិ ុ ណ ុ ី,ដ តមទសសនះ

ិធ ម ៍ មនសសពអចនងបេង
លទរពហណ ុ ុំ ឹ ត
ក េឡង
 េដយខន
ួ ល ឯងបនេឡយ
 េរពះសខះេនះឋត
ុ ិ

ុន ដ ់
េនកងកណបៃដអទេទព
ិ ។ េហតេនះ
ុ េដមបឲយបនេសចកសខ
 ី ីដ ុ មនសសម
ុ ់
ន កៗ រតូវមន

ភកភព
ីដ ម ់ ំ
េសះរតងចេពះអទេទព
ិ េហយបងសងអងរករ
 ួ ួ វ ់
បនរសន់ ុំ
សអទេទព
ិ េដយ

េធពធបជយញ
វ ិ ី ូ ញ បជអគ
ូ ីគ ថយអទេទព
វ ិ ំ ័
បេពញរពះទយអទេទព
ិ េធឲយអទេទព
វ ិ

សបបយចត ់ ឹ ដ ់
ិ ត រទងនងផលេសចកសខឲយមនសស
ីដ ុ ុ តមរតូវករ ។

ជពេសស
ិ េដមប
 បនបរបណសខ
ី ិ ុ ណ ុ ែដលជេសចកសខកពល
ីដ ុ ំ ូ សខពត
ុ ិ េនះមនសស
ុ

ន ់
មកៗ ំ ឹ
រតូវែតខរបងរបរពតរបតបត
ឹ ត ិ ិ ត ឲយបនរតមរតូ
ឹ វតមវធ ៉
ិ ី ២ យង ៏
ដរបេសរ
 គឺ :

១∼ តមះ Tapa – ករអបរ់ ំ ទននកយេដយដតកេដ

ូ ម ុ ំ កេមចរងកយ
ល ឲយ

រងសតកេលសេរគឿងេសហងរគ
ឹ ួង ិ ម ់ ៉
បយង េដមបឲយបនសតលបរសទ
 ី អ អ ិ ុ ធ ួ ុ ុ ខ ំ
រចផតចកទកទង

ពង
ួ មនែតេសចកសខ
ីដ ុ ។

២∼ េយគះ Yoga – ករពយយម ់

ហតពត់ ់ ំ ិ ត
អបរចតឲយបនសតបរសទ
អ ិ ុ ធ

ផរផង
ូ ់ របសចកេរគឿងេសហងរគបយង
ម ់ ៉ ច ់ ម
ផងសរត ច ់ ិ ត ឲយឋតេនកងអេពល
ី ផងចត ំ  អ េវៀ
ិ ុន
ចកអេំ ពអរកក
 ់ អេពបបអកសលរគបយង
ំ  ុ ់ ៉ ់ ិ ត ់ ព
េហយតរមងចតឲយបញេឆះេទរក
 អទេទព
ិ

- 35 -
 ួ ់ ម ៍ ឹ ន៎ ។ កលេបអរមណឋតជបនងអទេទពេហយ
ែតមយគតេដយអរមណនង  ម ៍ ិ ់ ឹ ិ  េពលេនះ

ិ ត ៏ ីម ឺ ល ឺ ល ល វ ់ អចឆះេមលេឃញចបសនវអតនរបសខន
ចតកមនរសពនភថឆង ុល   ់ ូ ័ម ់ ល
ួ េហយមនលទភព
 ធ

ឹ ុ ័ម
នងរញរចនអតន ិ ូ ័ម ិ
ឲយវលចលេទរករពហនវញ ផតចកទក
ុ ុ ខ ិ  ល ់
ែលងវលេកតសប តេទ

េទៀតគឺ េមកសះ មនបរបណសខះ

ិ ុ ណ ុ ៉
ែតមយង ។

អតម័ន – L’âme
័ម
អតន គឺ ជឯកធតមយពេសស
ុ ួ ិ ំ ី ័ម
ែដលែបកេចញមកអពរពហន ចលមកសណត
ូ ិឋ

ុន ូ ុ វ ់ ូ ុន
កងរបរងកយមនសសសតរគបរបកងេលកះ ។ ័ ម នង
អតន ិ ័ម
រពហន គជធតែត
ឺ ុ ១ ែដល

េរបៀបដចទកសមរទ
ូ ឹ ុ េហយនងទកសេនសម
 ិ ឹ  ជធតទកែតមយដចគ
ុ ឹ ួ ូ ន ុំ
ពមនទកណជេម
ឹ

ទក
ឹ ណជកនេសះេឡយ
ូ  ។

ុ ៉ ត អតនេនះ
បែន ័ម ំ ី ័ម
កលេបឃតេចញអពរពហនេហយ
 ល  ុំ
ពងយ ិ រតឡប់ចូ លេទ
នឹងវល

័ម ិ
រករពហនវញបនេដយងយរសលេទ
ួ ពេរពះមនបប
ី ំ ទ ់ ំ
កមមកររងសកដេណរអតន
ម  ័ម ។

ម ដ ័ម
បបកមបនបណលឲយអតនទទលទកេវទនេផសងៗ
ួ ុ ខ ូ ័ម
តមរបកយែដលអតនបនេទ

សណតេន
ិឋ  វ ័ម
េហយែដលេធឲយអតនេចះែតវលវល
ិ ់ ់ ុ ់ 
រតឡបចះរតឡបេឡង វលេទវលមក
ិ ិ

ុំ ី ំ ុ
ពមនទបផតេឡយ ។ ួ ័ម
ជនកលអតន ចលេទសតេនកងរបកយមនសស
ូ ិថ ុន ូ ុ ជន
ួ កលកង
ុន
របកយសត
ូ វ ិ ឹ ុ ំ ី
ែដលមនងយនងេគចផតអពករវលវល
ិ ់ រចបករចបល
ូ ់ អេនលចះេឡង
ទ ុ 

េនះេឡយ
 ។ េរបៀបដចជទកសេនសម
ូ ឹ   ំ ី ំ
ែដលេកតេចញមកអពចហយទកសមរទ
ឹ ុ (Vapeur

d’eau), ំ ី
កលេបឃតេចញអពសមរទេហយ
 ល ុ  ៏ ល ់ ុ
កធកចះមកេលែផនដ
 ី ុំ
ពងយនងបនហរ
ឹ ូ

់ ូ
រតឡបចលេទកងសមរទវ
ុន ុ ិ ់ ័
ញបនេដយងយឆបរហសេទ ពេរពះជនកលទកសេនសម
ី ួ ឹ 
េនះ រជបចលេទកងដ
ូ ុន ី កងរកជត
ុន ុ ខ ិ ួ ល ់ ុ ុន
ជនកលធកចះកងទេន ល ឬហរចលកងអណង
ូ ូ ុន ូដ
ែដលរតូវមនសសសត
ុ វ ផកេរបរបស
ឹ  ់  ៏ ំ ី
េហយកេចញអពមនសសសត
ុ ់ ី
វ េទកនទេផសង ៗ េទៀត

វលចះវលេឡង
ិ ុ ិ  ុំ ់
ពេចះចបេចះេហយ
 ិ ់ ុ - េឡងគនទបផត
េចះែតវលរតឡបចះ  ម ី ំ ុ ។
៉
មយងេទៀត េដមបនងរញរចន
 ី ឹ ុ ័ម ់ ិ ់ ័ម ិ ,
អតនឲយឆបវលរតឡបេទរករពហនវញ តម

ម ៍
ទសសនះរពហណ ជ ់ ់
បញករបបថ ន ់ៗ
មនសសមក
ុ ំ ឹ ំ  អ
រតូវែតខរបងសងអេពល កសលកម
ុ ម

 ិ ំ ំ
េហយនងខសអតកយវចចត
ិ ត ឲយបនសតបរសទ
អ ិ ុ ធ ផរូ ផង់ របសចកេរគឿងេសហង
ម

- 36 -
 ់ ៉
រគបយង េដយរបរពត
ឹ ត ិ ិត ៉
របតបតយងតងរង
ឹ ឹ រតមរតូ
ឹ វ ៉ ់
មតចត ់ នវតបះនងេយគះ
ូ ិ

ិ ី ំ ័ម
ែដលជវធរេដះអតន ំ ី
េចញអពបបកម ម ំ ី ដ
អពវដសងសរ ។ ុ៉
មនែតបេណះ
ិ ណ តបះនង
ិ
៌ ំ
េយគះេនះជមគនអតន័ម ់ ័ ម ិ
ឲយបនចលេទដលរពហនវញ
ូ ។ ័ម
កលេបអតនបនជប
 ួ

័ ម 
រពហនេហយ ័ម ិ ់ ូ
អតនែលងវលរតឡបចលមកេនកងរបកយមនសសសត
ុន ូ ុ វ ែលងជបរបទះនង
ួ ិ

ទកេវទន
ុ ខ តេទេទៀតេហយ
 ម ួ ុ ំ ី
េឈះថរចផតអពសងសរវដ ដ គឺ េមកសះ មនបរបណសខ
ិ ុ ណ ុ

៏ ិ ុ ធ។
ដបរសទ

សំសរះ ឬ សំសរវដត
(សងសរវដដ)

ំ
សសរវដ ំ
ដ «ដេណរអេនលេទម
 ទ ក វលេកតវលសប
ិ  ិ ំ
ល ់» ឬ «ដេណរ ល ់, សប
 េកតសប
 ល ់

េកត
 ិ ់ ុ
វលវលចះេឡងបដចជកងចរក
 ី ូ »។

ួ ម ៍ : កងសងសរវដ
តមទសសនះពករពហណ ុន ិ ញ ័ម ិ
ដ រតូវមនវញណអតនវលេកត
 ល ់
វលសប
ិ

 ំ ី
ែដលេកតេចញមកអពបឋមវញណ
ិ ញ គរពះរពហ
ឺ ម ័ម )
(រពះហន េរបៀបដចជផេភង
ូ ក ល ែដល

ំ ី
ខទតេចញអពរេង កេភង
ល ឬ ំ ់ ឹ
េរបៀបដចជដណកទកេភៀង
ូ ល ំ ី ឹ
ែដលេកតេចញមកអពទក


សមរទ
ុ ។ ័ម
វញណអតនេចះ
ិ ញ ករមនងមន
ឹ ់ ូ ័ម ិ
ឱកសរតឡបចលេទរករពហនវញបនេដយ

ងយេឡយ
 ី ់  ល ់ សបេកត
ពេរពះរវលែតេកតសប ល ់  ុំ ី ំ ុ
អេនលេទមកពមនទបផតេឡយ
ទ  ជន
ួ

េកតជមនសស
 ុ ជនជសត
ួ វ ជរុកជត
ខ ិ ជធមជត
ម ិ ។ល។ ំ ់ ់ ុំ
រកកណតឲយេទៀងទតពបន

េឡយ
 ។
័
អរសយេហតេនះ
ុ មនសស
ុ វ ់ូ
សតរគបរប ល ់
េចះេតេកតសប
 ់
អេនលវលវលេទមក
ទ ិ

ួ អ ព ់ ព ់
ជនបនលខងខស ជនបនអរកក
ួ ់ ទកេវទន
ុ ខ ទបេថក ល ់ ូដ ុំ
ផសបរេវនគចះេឡងពេចះ
ន ុ 
ំ ី
ចប់ ែដលបណលមកែតអពកមះ
ដ ៌ ។

កម៌ះ – Karma

ំ  ឬ ទេហរបសមនសសមកៗ
អេព ំ  ់ ុ ន ់ លក
អ ីដ ់ ីដ
អរកកក ែដលបនរបរពតេកតេឡងេដយ
ឹ ត  
៌ មន ២ យងគ
កយវចចតេហថកមះ
ិ ត ៉ ឺ:

- 37 -
 ៌ ែដលមនសសេធរចេហយ
១∼ កមះ ុ វ ួ  ុំ ់ ុ
ែតពទនហចផល

៌ ែដលមនសសកពងែតេធ
២∼ កមះ ុ ំ ុ ំ
 វ របមទងហចផលឲយ
ុ ។

៌ ទងពរយងេនះ
កមះ ំ ី ៉ ែដលមនសសណមយបនេធរចេហយ
ុ ួ វ ួ លក
អ ីដ ់ ីដ
អរកកក កង
 ុន
ជតេនះឬកងអតតជត
ិ ុន ី ល ដ ់
ិ ែតងែតែរបកយេទជផលផលឲយអកេធ
ន  វ អករបរពតកងេពលឆប
ន ឹ ត ុន ់

ឬយរ ល ំ
ូ េទតមកមងកមះ៌ ង ់ ឬរសល កងបចបបនជតឬកងអនគតជត
ធន ុន ុច ន ិ ុន ិ ។ េដយសរ
៌
កមះេនះ ែដលជឧបសគរ ំ ទ ់ ំ
គ រងសកដេណរអតន
 ័ម ់ ូ ័ម ិ
មនឲយវលរតឡបចលេទរករពហនវញ
ិ ិ

បនេដយងយគឺ ៌
កមះេនះ ័ម ិ ់ ល ់ ម ី ំ ុ
ែតងែតេធឲយអតនវលវលអេនលេកតសបគនទបផត
វ ទ 

ុន ដ ៏ ំ
កងសងសរវដដធេធងគនេកះេរតយ
ម  ។

* *
*

លទធិេវទ – លទធិរពហមណ៍កនង
ុ សងគមែខមរ

ឥទពលលទេវទ
ិធ ិធ ម ៍ ឬសសនរពហណបនបេង
លទរពហណ
ិធ ម ៍ ត ំ
ក ជជេនឿេផសងៗ ចក់

៉ ំ ុន
ឫសយងមកងសងមែខរ
គ ម ិ ត ំ ិ
ចតគនតែខរ ម ំ
ទេនរែខរ
ម មេនសរសែខរ
ត ម មេនគមែខរម ំ
តង

ែតពយរអែងងមកេហយ
ី ូ វ  ូ ់
រហតមកដលបចបបន
ុច ន។ ជពេសស
ិ ឥទពលៃនលទេនះ
ិធ ិធ មន

ិ៍ ន :
ឋតេនជអរកង
ិ ុ
– ជេំ នឿ

ំ ល ់ - របៃពណី
– ទេនៀមទមប

– សលបះ
ិ

– អកសរសលប
ិ ៍

- 38 -
 ំ
១∼ ជេនឿ – Croyance
ំ
ជេនឿថ : សខ
ុ ុ ខ អរកក់ ល អ េកតេឡងបនេដយសរ
ទក   េទពត េទវះ អទិ-

េទព ន ដ ់
ជអកផលឲយ ។ ិ ំ
ពេសសជេនឿ េខច
ម រពយ បសច
ិ អរកស អកត
ន ់
បងបត់

េមមត់ ែសនេរពន សេសចកសខចេរន

ុំ ីដ ុ ំ  ។

២∼ របៃពណី-ទំេនៀមទមលប់ – Coutume Mœurs

កងសងមែខរ មនរបៃពណី ំ ល ់ ៉
ទេនៀមទមបេរចនយងណស់ ំ ់ ំ
ែដលមនទនកទនង
ុន គ ម 

នងលទេវទ
ិ ិធ ិធ ម ៍ សសនរពហណ
លទរពហណ ម ៍ ដចជ
ូ :

– ពិធបណយទន
ី ុ ំ វ ល
ែដលមនេរៀបចេធសធរ បយសជេដម
ី  ។

– ពធអពហ
ិ ី ៍ ពិ ពហ៍ ែដលមនករេរសេពល
 ចលេរងឬផម
ូ ឹ ទ , េធរនេទពត
វ រកុង

ពលី ជេដម
 ។

– សបនកម
ថ ម ់ ទ
រេបៀបសងផះ មនករេរសេពលេលកេដយមនេរៀបពធែសនេរពន
  ិ ី

ថយេទពត
វ ជេដម
 ។

– ពធបជសព
ិ ី ូ វ ិ ី ំ ិ
ែដលមនេធពធរកលសព ែហសព បញះសព
ុច តមកបនខត
ួ ន

ជេដម
 ។

– ពធពយបលជម
ិ ី ឺ ង ែដលមនពធដតធប
ិ ី ុ ូ ំ ុ ំ ម អងរករ
សពះដថ វ ់
បនរសន ់ សឲយជសះ
ុំ

េសបយ
 េលៀងអរកស ុំ
សឲយេខចជយជេដម
ម ួ  ំ វ
ឬេរៀបចេធជពធេហរពលង
ិ ី ឹ ជ ់ -
អញតរព

លង
ឹ អកជម
ន ឺង ជេដម
 ។ល។
៣∼ សិលបះ – L’art

សលបះ
ិ ម  ំ ់ ំ
ែខរជេរចនែដលមនទនកទនងន ម ៍ ដចជ
ឹ ងសសនរពហណ ូ :

ក – គំនូរ - ចមលក់ : ំ ូ
មនគនរ ល ់
ចមកជេរចនែដលគរ
 ូ ល ់ ំ តមែបបេរឿងរវ
ឆកយកលន ំ ៉

ុន ម ៍
កងសសនរពហណ មនេរឿង រមយណះ មហភរតយទជេដម
ុ ធ  ដចជ
ូ : របរពះ
ូ -

រពហម រពះឥសរូ រពះនរយណ៍ រពះរម រពះឥនទ រពះអគិ ន ជេដម

 ។

ខ – របសទ : ម ូ ី ឋ ំ ់ ំ
របសទបរណែខរជបជនយដនែដលមនទនកទនងនងសសន
ូ ឹ ។

 ់ 
មនរបសទជេរចនែដលេគសងេឡង ិទ វ ម ៍ ។
ឧទសថយសសនរពហណ របសទខះ
ល េគ

សងឧទសថយ
ិទ វ រពះឥសរូ (សវះ
ិ ) ដចជរបសទ
ូ :

- 39 -
ែបបសំបូរ សតវតសទី ៦ ៃន រគសសករជ
ិ ត
ំ ូ រៃរពគក
– របសទសប ុ នំ ំ
– របសទភធ ំ
– របសទដបងែដក ។

ែបបៃរពេកមង សតវតសទី ៧ ៃន រគសសករជ

ិ ត

– របសទៃរពេកង
ម – របសទអែណត
ដ ម ៍ ។
– របសទសយរពហណ
វ

់
ែបបកំពងរពះ សតវតសទី ៨ ៃន រគសសករជ
ិ ត
ំ ់
– របសទកពងរពះ – របសទភមរបសទ
ូ ិ ំ ុ
– របសទរតពងផង

– របសទអកយ ំ ។

របសទសម័យអងគរ :
ែបបភនំគូេលន េដម
 សតវតសទី ៩ ៃន រគសសករជ
ិ ត

–របសទដររកប
ំ ី –របសទអបង
ូ –របសទខងសប
ីទ ល ់

–របសទរបអរកស
ូ –របសទថដប
ម –របសទគគី
–របសទរកហម –របសទអកត
ន ។

ែបបរពះេគ ចង
ុ សតវតសទី ៩ ៃន រគសសករជ
ិ ត

– របសទរពះេគ – របសទលៃល – របសទបគង ។

ែបបបែខង ចង
ុ សតវតសទី ៩ ៃន រគសសករជ
ិ ត

នំ
– របសទភបែខង នំ
– របសទភេរកម នំ ូ
– របសទភបក

នំ ៉ ់
– របសទភរកវន – របសទែរបរប
ូ ។

ែបបេកះែក េដម
 សតវតសទី ១០ ៃន រគសសករជ
ិ ត

– របសទេកះែក

ែបបបនទយរសី ចង
ុ សតវតសទី ១០ ៃន រគសសករជ
ិ ត

– របសទបនយរស
ទ ី – របសទ

ែបបឃលង
ំ េដម
 សតវតសទី ១១ ៃន រគសសករជ
ិ ត

ល ំ
– របសទឃង – របសទតែកវ – របសទវមនអកស
ិ

នំ ី ូ
– របសទភជសរ – របសទរពះវហរ
ិ – របសទេចរសវបល
ី ិ ។

- 40 -
 ៉
មយងេទៀត មនរបសទជេរចន
 ែដលេគកសងឧទសថយរពះនរយណ
ិទ វ ៍ (វស
ិ ុ )ណ

ដចជ
ូ :

– របសទអងរវត
គ ត ទ ំ
– របសទបនយសែរ – របសទរពះពធរ
ិ ូ

– របសទធមនន
ម ទ – របសទវតអធ
ត វ – របសទេចសយ

– របសទេបងមល – របសទបលេលយយ
ិ

– របសទេមបណយខងលច
ុ (េនកងបរយណ៍)។
ិ ុន

ី ខ ម ៍ ិ
រឯលកណះរបសទែបបរពហណនយម ំ ់
េគអចសគលបនេដយសរ :

់  ំ ូ
១∼ េគេរចនសងរបសទេនេលកពលភ
 នំ ឬ េនេលដទលខស
 ី ួ ព ់។

ក ់ ិ គ
២∼ េគតមលលងរពះឥសរ
ូ េនេលេយននងឧម
 ី កងរបសទ
ុន ។

៤∼ អកសរសិលប ៍
Littératures

អតបទ
ថ អកសរសលប
ិ ៍ជេរចន
 ំ ់ ំ ម ៍
ែដលមនទនកទនងនងសសនរពហណ
ឹ ជចលន

ម ៍ ិ
រពហណនយម ់ ំ
ែដលេរចនែតដករសងយកជេនឿេផសង ម ៍
ៗ កងលទរពហណមកេរៀបរប់
 ុន ិធ

ពនយល់ បងញ
ហ ំ
រពមទងេលកយកអចរយបគល
 ឆ ិ ុ គ េទវះ េទពត អទេទព
ិ រពះឥនទ

រពះរពហម រពះឥសរូ រពះនរយណ៍ យកស គនព

ធ ជេដម
 ។ ជពេសស
ិ អកសរសលប
ិ ៍

ែផកេនះ
ន េរចនេលកយក
  មនអគមគថ
ត អមអម
ូ ែបងភគ ំ ំ
បបងបត ់ េចះជប់ េចះ

េរបស េហះេហរ
 េដរេលអ
  កស ជេដម
 ។

ឧទហរណ៍ : ដចជ
ូ េរឿងរមេករ ៍ត េរឿងជនវងស
ិ េរឿងវរវងសសរយវងស
ូ េរឿងរតនវងស

ទពសងរ
ិ វ វ ័ ខ ជេដម
ខយងសង  ។ល។

* *
*

- 41 -
 លកខណះពិេសសគួរចំណ ំ កនង
ុ អកសរសិលប ៍
ែបបរពហមណ៍និយម

១∼ េផដម
 េរឿង : សេសរ គណបណយបរម
ុ ុ ិធ ំ
ី ឫទអណច ឥសី ឥសរូ េទវះ អទិ-

់ ំ ី
េទព ឬ េរៀបរបអពេទសភពៃរពរពកស
ឹ ុំ ិ
ែដលេនជវញ អរសម មនឥស
ុ ី ី។
ំ 
២∼ ដេណរេរឿង ុន
ំ
: កងដេណរេរឿងបនបងញអព
 ហ ំ ី:

ក∼ តួអងគ ១_ តួឯក : របុសជអវតរពះនរយណ៍ ឬជកពលបរស

ំ ូ ុ ។

: ី ំ ូ
រសជកពលនរ ី រសល
ី ឯ
អ ក។

២_ តរង
ួ : មនយកស េសច
ដ រគុឌ នគ េទពត គនព
ធ ឥសី ឥសរូ

ជេដម
 ។

ខ∼ ទកែនល
ី ងតួអងគ : រកុងអយធយ
ុ , រកុងលងក, នគរតកសល
ក ិ , ថ ួ ៌,
សនសគ សនៃកលស
ថ ,

បតល, សនភជងនគ
ថ ុ គ ជេដម
 ។

គ∼ បញហេចទ : ំ ់ ិ ិេកតេឡង
ទនសវបត ត   េដយសរ :

ំ ឹ
– សភវះល អ របឆងនង សភវអរកក់ ។

ំ
– កររបណងរបែជងគខងយទសលប
ន ុ ធ ិ -សលប
៍ ិ ៍សរស ត ។

ដ ំ
– ករដេណមអណចរទពយសមបតគ
ិត ន ។

– ករដេណមេសហគ
ដ ន ន ។

ឃ∼ បញហេដះរសយ : េរបយទវធ
 ុ ធ ិ ី សរងម
គ ល ំ
កមងបយ ំ ុ ំ ំ
សឡតគរមកែហង សងសក
ឹ
់
កបចក់ សមបគេទវញេទមក
ល ់ ន ិ ។

ង∼ បញហេសនហ : ន ុ ំ ិ ុ ធ ពេសះរតង
េសហពបរសទ ុំ ម ់ រចែណន របចណឌ ឈនស
ន ី ។

ច∼ គតេរឿង
ិ :  ់ ំ
េរចនអបរបេរងៀនមនសស
ុ ឲយ :

ំ ំ
– មនជេនឿចេពះ េទវះ េទពត អទេទព
ិ រពះឥនទ រពះរពហម ថជ

អកមន
ន ិធ ំ
ឫទអណច ួ ុ ំ 
ជយឲយបនសខចេរន មនេសរសស
ី ួ ីដ ។

ិ គ
– មនចត ំ ិ
ត នត អតនយម
ម ិ ់
របកនបកសពក
ួ រកុមរគួសរ ។

– មនចតពយបទ
ិ ត ំ ុំ ុ ំ ួ
គនគកន សងសកគ
ឹ ន ិ ម ី ច ់
េទវញេទមកគនទបញប

- 42 -
 ុ ំ
ែដលជេហតនឲយរបសចក សលធម
ី ៌ មនសសធម
ុ ៌។

ំ
– មនជេនឿថ សខទក
ុ ់ អ មនរក សទែតេកតមនមកេដយសរ
ុ ខ អរកកល ុ ធ 

េទពត អទេទ ន ដ ់
ិ ព ជអកផលឲយ ុ ំ
ែដលជេហតនឲយមនសសខះករតស
ុ វ ូ ៊ ខះ
វ

ពយយម ខះវចរណញណ
វ ិ ញ ។

៣∼ បញច ប់េរឿង : េគបញបេរឿងកងខណះ

ច ់ ុន ែដលតអង
ួ គ ំ
តណងសភវះល អ បនទទល
ួ

័
េជគជយ ័ ំ
ជយជនះជសពរ
ថ គ ំ
េលតអងតណងសភវះអរកក
 ួ ់។

័
អរសយេហតេនះ
ុ េយងេឃញថ
  ឥទពលសស
ិធ ម ៍
នរពហណ ដ ់
បនរគបដណប

៉
ចក់ឫសយងម ំ ុន ិ ត ំ ិ
កងចតគនតែខរ ម ំ
ទេនរែខរ
ម សងមែខរ
គ ម ់ វ
រហតដលេធឲយែខរខះវេងង
ូ ម ល វ

់
យលរចឡ ំ ខះសតសមបជញះ
វ ិ ញ ខះសរត
វ ម ី មនសសនយម
ុ ិ ឹ អ  ល ំ
ពងែផកេទេលកមងឥទពល
ិធ

េទពត រពះឥនទ រពះរពហម េខចរពយ

ម បសច
ិ ជេដម
 ំ ៉
េដយមនជេនឿយងមតម
ុ ំ

ន ដ ់
ថជអកផលេសចកសខសភមងលឲយខន
ីដ ុ ុ គ ួល ។

ចប់លទធរិ ពហមណ៍េដយសេងខប

- 43 -
 ពុទធសសន
Buddhisme

ពទសសន
ុ ធ គជពកយទនន
ឺ ូ ម ់
េរបៀនរបេដរបសរពះពទ
ុ ធ ជយែណន
ួ ំ ពនយល់ អប់

រ ំ រលក
ំ ឹ ់
ដសេតឿនមនសស
ុ គ ់ ុណយបប
ឲយសលប លអរកក
អ ់។ ពទសសន
ុ ធ គជេឈះ
ឺ ម

លទមយធ
ិធ ួ ំ ំ
ែដលមនកេណត
 ន ំ 
២៥៦០ ឆេហយ ន ំ ុ
គឺ ៥៨៩ ឆមនរគសសករជ
ិ ត ។ េគល

ពទសសនធ
ុ ធ ំ ៗ មន ៣ គឺ :

១∼ វ ំ 
∼ ករមនេធអេពអរកក
ិ ់ (បប) រគបយង
់ ៉ ។

២∼ វ ំ ំ  អ (បណយ
∼ ករសងេធបេពញអេពល ុ កសល
ុ )។

∼ ករអបរ់ចត
៣∼ ំ ិ ត ឲយបនសតបរសទផរផង
អ ិ ុ ធ ូ ់ របសចកេលភះ េទសះ េមហះ ។

ំ ៣ ខងេលេនះ
េគលទង  ូ ម ់
ជពកយទននេរបៀនរបេដរបសរពះពទ
ុ ធ ឬេហថ ពទ
ុ -ធ

សសន៍ ។

- 44 -
 េតរពះពុ
 ទជ
ធ អវី ?
ុ ឹ ិ ំ ី
មននងសកសអពេគលលទពទសសន
ិធ ុ ធ តេទេទៀត ួ ី គ ់
គរគបបែតសលរពះពទជមន
ុ ធ ុ

ំ សកសយល
រពមទង ិ ់ ឹ ល ំ ី ី
ដងខះអពជវរបវតរពះពទ
ិត ុ ធ ំ ី
អពឆកជវតរពះពទ
ី ិ ុ ធ េទះបជេយងព
ី  ុំ

់
បនរសេន ុន ័
កងសមយកលជមយ ុ ធ ៏
ួ នងរពះពទកេដយ
ឹ ៏ គ ់
កេយងអចដងសលរពះពទ
 ឹ ុ ធ

េដយសរអតបទេផសង
ថ ៗ ជរបវតសរស
ិត ត ូ ំ ូ
ជរបគនរ ល ់
ជចមក ៏ ំ
ជបដមករដសខន
ិ ់ ៗ

ែដលេគបនចងរកង សងទក
ុ មកជយរយរដចជ
ូ ូ :

– កររបសតៃនរពះពទ
ូ ិ ុ ធ។

ួ ឹ ំ ៤ គឺ: មនសសចស
– ករជបរបទះនងេភទទង ុ ់ ឈឺ សប
ល ់ បពជត
វ ិ ។

– ករេចញសងផស
ួន ។
– ករេធទករករយ
វ ុ ក ិ ិ ែសងរកេមកធម
វ ខ ៌។

– កររបយទចបំ
ុ ធ ងនងពកមរ
ឹ ួ ។

់ ឹ
– កររតសដងសេរមចសមសេមធញណ
ម ព ិ ញ ។

– ករសែមងបឋមេទសន
ដ ធមចរក
ម ។

– ករបរនពន
ិ ិ វ ។ល។

ពុទធរបវតតិ

– រពះពទជមនសស
ុ ធ ុ បរតកសរត
ុ េកតេនរបេទសឥណ
 ឌ ។

– រពះពទរបសត
ុ ធ ូ េនៃថសរក
ង ុ ១៥ េកត
 ែខវសខ
ិ ឆន ំ ច មនរគសសករជ
ុ ិ ត ៦២៤ ឆន ំ

កង ់
ុ ន ឱទយនលមន
ុ ិព ី រកុងកបលពស
ិ ុត រទងរពះនមថ ិ ធ »
«សទត ថ (អកេធឲយសេរមច
ន វ
់ ៉ , ស ំ - សទថ
របេយជន៍រគបយង ិ ធ ៌ ) កងវងស េគតម ។
ុន
– រពះបត
ិ រពះនម សេទទន
ុ ធ ,៍ រពះមត រពះនម សរមហមយ
ិ ី េសយរជយ

េននគរកបលពស
ិ ៉
ុ ត (របេទស េនបល វ ង ) នសតវតសទី ៧ មន
សពៃថ ុ រគសសករ
ិ ត ជ។

- 45 -
 – រពះសទត
ិ ធ ថ បនសកសវជេផសង
ិ ិ ជ ៗ ំ ិ ់
រពមទងសកសេចះចបគមរៃរតេវទ
ីព តមលទិ ធ

ម ៍ ុន ំ ់
រពហណកងសណករពះរគូ ពិ សបរត
វ ិ ។

– លះ
ុ រពះជនបន
ម ១៦ វសស ់
រទងបនេរៀបអភេសកជមយនងនងពមយេសធរ
ិ ួ ឹ ិ ព

(ែដលរតូវជបងបនជដនមយ
ូអ ី ូ ួ បរតេសចសបបពទ
ុ ី ដ ុ ុ ធ)។

ុ ធ ៍
– រពះសេទទនជបត
ិ ់
បនឲយេគសងរបសទ ៣ ថយរពះសទត
វ ិ ធ ថ តរមូវេទតមរដវូ
ំ ៣ : េកដ រតជក់ រេហយ
ទង ំ  ។

់
– រទងបនជបរបទះេឃញមនសស
ួ  ុ ៤ ពក
ួ គឺ មនសសចស
ុ ់ ឈឺ ល ់
សប នងអកបស
ិ ន ួ

គ ំ ី ំ
េនេពលែដលរពះអងបនយងេចញអពវង វ ិ ច ជុ វំ ញទរកុ
េធទសសនកច ិ ំ ៤
ី ង ។ មនសសទង
ុ

របេភទេនះ វ គ  វ ់
បនេធឲយរពះអងេកតសេងតយលបញជវត
ហ ី ិ នងករឈចប
ិ ឺ ់ ទកេវទន
ុ ខ ៃន

មនសសសត
ុ វ។

– រពះសទតមនបរតមយ
ិ ធ ថ ុ ួ នមរហល
ុ ។

– លះរពះជនបន
ុ ម ២៩ វសស, ់ ំ ី ឱទយន
េរកយែដលបនវលរតឡបអព
ិ ់
ែដលរទងបន

 ំ ី ,ង
ន ួ សអពៃថ
ទតេឃញេភទអកប ី ង ់
េពលររតសត ់
រពះសទតបនេបះបងេចលរជសមបត
ិ ធ ថ ិត

មេហសនងបរត យងេចញសងផស ចមយផវ ៍

ី ិ ុ ួន ង ូ ល ៣០ េយជន េនេទៀបេឆរសងអេន
ន ឹទ -

មនទី កងៃថរពហសបត
ុន ង ិ៍ ១៥ េកត
 ន ំ
ែខអសធ ឆេថះ ។

– លះបសរច
ុ ួ ួ រពះអងបនេទសកសេរៀនសរត
គ ិ ូ កងស
ុន ំ
ណ ់
កតបសពររប
ី ូ ែដលបន

់ ព ់
សេរមចឈនជនខស គឺ ឧទកតបស នង
ិ អឡរតបស ុំ
ែតពអចរកេឃញនវសចធម
 ូ ច ៌

៌ ំ ់ ុ ខ
ែដលជមគរលតទកេសះេឡយ
 ។ ល៉
េមះេហយ
 គ ំ ់ វែតសលតបសទង
រពះអងចបចរតូ ុំ ំ

ពររប
ី ូ េចញេទែសងរកសកស
វ ិ រសវរជវរវរក តេទេទៀត នវសចធម
ូ ច ៌។

ំ ឹ
– រពះអងបនខរបងពយយម
គ តសូ ៊ ែសងរកេមកធម
វ ខ ៌ មគរលតទក
៌ ំ ់ ុ ខ េដយេធទក
 វ ុ -ក

រករយ
ិ ិ ់
អសរយះកល ៦ ឆន ំ ុ ់
លះរតែតរទងបនសេរមចសមសេមធញណ
ម ព ិ ញ េចះដង
ឹ

យល់ សល
គ ់ សពរគបទងអស
វ ់ ំ ់ ែដលេហថ រតសដង
់ ឹ ។

់ ់ ឹ
– រទងបនរតសដង ុ ធ េនៃថពធ
ជរពះពទ ង ុ ១៥េកត ែខវសខ ន ំ
ឆរក កងរពះ -
 ិ ុន
ម ុ ៣៥ ឆន ំ
ជនយ ន ំ ុ
(៥៨៩ ឆមនរគសសករជ
ិ ត ) េនេរកមេដមេពធរពកស
 ិ ឹ នរដពហរ
ឋ ិ

សពៃថ
វ ង។

- 46 -
 – រពះពទបនយងេទេទសន
ុ ធ េលកទ
 ី ១ «បឋមេទសន» មនេឈះថ
ម «ធមម

ចរក ឬ ធមចកបបវតនសរត
ម ក ត ូ » េរបសភិកបញវគយ ំ ួ ៥ រប
ចនន ូ , ែដលជសហករចស់
ុខ ច ីគ ី
័ ែកបររកុងពរណសី ។
េន កងៃរពឥសបតនមគទយវន
ុន ិ ិ គ
់
– រទងបនយងេទសន េរបសសត វ ុំ ់
េដយពមនរបកនវណះ
ណ ឋនះ េសះ

េឡយ
 ជពេសស
ិ ់ ំ
រទងបនរបកសផសយរលយ វណះ
ណ ែថមេទៀត ។

ុ ធ រទង់ េទសន ទនន

– រពះពទ ូ ម េរបៀនរបេដ មនសស
ុ ់
សតវ អសរយះកល ៤៥

ឆន ំ មនពទវចនះ
ុ ធ ំ ់ ំ ួ ៨៤០០០ ធមកន
ទងអសចនន ម ខ ធ។

– រពះពទ
ុ ធ បរនពន
ិ ិ វ ុន ម ុ ៨០ ឆន ំ គតេនៃថអងរ
កងរពះជនយ ់ ង គ ១៥េកត
 ែខវសខ
ិ

ន ំ
ឆមសញ ់ មនរគសសករជ
ុ ិ ត ៥៤៣ ឆន ំ េរកមេដមស
 ំ ូ េវលេទៀបភឺ ល នរកុង
លរពកសទងគ
ឹ

កសនរ
ុ ិ (សពៃថេហឧតររបេទស
វ ង ត )។

ចប់ពុទរធ បវតតេដយសេងខប

* *
*

- 47 -
 ពុទធលទធិ
ឬ

ពុទស
ធ សន

ពទលទ
ុ ធ ិធ ជទសសនះ រទស
ឹ ីដ ់
របសរពះពទ
ុ ធ   ំ ូ
េកតមនេឡងជដបង េនរបេទសឥ-

ណឌ កងសតវតសទី ៦ មនរគសសករ ជ ់ ់
មនេគលចបបសរមបរបរពតរបតបត ំ ួ
ចនន
ុន ុ ឹ ត ឹ ត ិ ិត

៨៤០០០ ធមកន
ម ខ ធ ែដលមនចរកកងគមររពះៃរតបដក
ឹ ុន ីព ិ ។ បចបបនេនះ
ុច ន អកែដលេគរពេជឿ
ន

់
កនរពះពទសសន
ុ ធ េហថ ពទសសនក
ុ ធ ិ ំ ួ
មនចនន ៥០០ ០០០ ០០០ នក់ មនេន

កងរបេទស ែខរម េសៀម លវ ចន យន ភម ឥណ ៉

លងក េនបល ទេបត ៍ ជបន
ុ៉
ុន ិ ួ ូ ឌ ី

ុ៉ គ
មេងល ី ។ល។

រពះៃរតបិដក
Tripitaka

រពះៃរតបដក
ិ ល ំ ុទ ូ ុ ធ ំ ួ ៨៤ ០០០ ធមកន
ជគមរី ព ែដលជឃងផកនវពទវចនះចនន ម ខ ធ ែចកជ

េសៀវេភេបះពមេនរបេទសែខរ
ុ ព ម ំ ួ ១១០ ភគ
មនចនន េហយភគនមយ
 ី ួ ៗ ំ ួ
មនចនន

ំ ័ ជភសបលី - ែខរម ។
របមណ ពី ២០០-៣០០-៤០០ ទពរ

រពះៃរតបដក
ិ ១១០ ភគេនះគឺ :

១− ិ ័
វនយបដក
ិ មន ១៣ ភគ មន ២១ ០០០ ធមកន
ម ខ ធ។

២− សតនបដក
ុ ត ត ិ មន ៦៤ ភគ មន ២១ ០០០ ធមកន
ម ខ ធ។

៣− អភធមបដក
ិ ម ិ មន ៣៣ ភគ មន ៤២ ០០០ ធមកន
ម ខ ធ។

រម
ួ មន ១១០ ភគ មន ៨៤ ០០០ ធមកន
ម ខ ធ។

ក– វន័
ិ យបដក
ិ : ីព ី ដ ំ ី ់ ឹ
ជគមរសអពចបបរកតយរកម ់
ែដលរពះពទរទងបញត
ុ ធ ញ ត ហម

របម ិ ់ ុ ញ ុ ់
នងរទងអនញតទកសរមបជេគ លរបរពត
ឹ ត របតបត
ិ ិត ៃនបពជត
វ ិ នងរគហស
ិ ថ

ែដលជភក
ិ ុខ ភកន
ិ ុខ ី សមេណរ សមេណរ ី ឧបសក ឧបសិក ទយក ទយក
ិ ។

- 48 -
 ីព ិ ័
គមរវនយបដកិ ច ់ សរមបឆះេមល
ជកញក ់ ុល  នវជវរបវត
ូ ី ិ ត ជវភព
ី សកមភព
ម ់
របសរពះ-

ពទ
ុ ធ ់ ំ ូ ម
នងករអបរទនន េរបៀនរបេដ ុ ធ ិ ័
ពទបរសទ ័
នងសវក េដមបផសយសចធម
ច ៌ កង
ិ ិ  ី ុន
គ ់
េពលែដលរពះអងគងរពះជនយេនេឡយ
ម ុ  ។

មនែតប
ិ ុ ៉េណះ
ណ ីព ិ ័
គមរវនយបដកិ ួ ៏ ំ ់
ជឯកសរមយដសខនែដលបនបងញ
ហ រពត
ឹ ិត
៍
ករណេផសង ៗ កងរបេទសឥណ
ុន ឌ ដចជ
ូ :

ិ ័ ់
វសយរគបរគងរបេទស ់
រេបៀបរសេន ែផករបវតសរស
ន ិត ត ភមសរស
ូ ិ ត របៃពណី

ំ ល ់ សលបះ
ទេនៀមទមប ិ វជេផសង
ិ ជ ៗ ។ល។

វន័
ិ យបដក
ិ មន ៥ គមពរី គឺ :

– អទកម
ិ ម ីដ ំ ី
សអពេទសធនង ់

– បចតយះ
ិ ិត ីដ ំ ី
សអពេទសរសល

– មហវគគ គ ំ
វគធ

– ចលវគ
ុ ល គ វគតច
គ ូ

– បរវរះ
ិ ទ ់
បទបនបបនស ,ំ មតករយរង
ិ

ខ– សុ តន
ត តបិដក : ីព ី ដ ំ ី ូ
ជគមរសអពសរត ឬ អតបទធម
ថ ៌ ់
ែដលរពះអងរទងេទសន
គ

ពនយល់ េរបសមនសសសត
ុ វ ឲយរបរពឹ តល
ត អ គ ់ ុ
សលបណយ បប លអ អរកក់ ័
កងសមយ
ុន
កលេផសង ៗ ។ល។ េហយនងមនសរតខះ
 ិ ូ ល ័ ំ
សវកសែដង េរបស ់ ួ ិ ័
ពនយលពកបរសទ

មនរពះសរបរត
ី ុ េមគលន
ល អននទ ជេដម
 ។
សុ តន
ត តបិដក មន ៥ គមពរី គឺ :

– ទីឃនកយ
ិ សរតែវង
ូ ពសរ
ិ ដ

– មជឈមនកយ
ិ ិ សរតមធយម
ូ

ំ ុ ត ិ
– សយតនកយ សរតរបែហល
ូ ៗ គន

– អងគុតរនកយ
ត ិ សរតែដលែចកជពកជរកុ
ូ ួ ម

– ខទកនកយ
ុ ទ ិ សរតខ
ូ ី ល តចតច
ូ ។

- 49 -
 គ– អភធមម
ិ បដក
ិ : ីព ី ដ ំ ី
ជគមរសអពធមអថ ៌ ៌ អតៃនធមដរជលេរជ
ថ ៌ ៏ លតសខម
ិអ ុ ុ ជ

បរមតវជ ់
ថ ិ ជ បនដលទសសនវជរពះពទសសន
ិ ជ ុ ធ ែដលែចង អធបបយ
ិ ំ ី ិ ត េចតសក
អពចត ិ

រប
ូ នពន
ិ វ ។

អភធមម
ិ បិដក មន ៧ គមពរី គឺ :
– ធមសងណ
ម គ ី ំ ់
ចណតរេបៀបធម ៌

– វភង
ិ គ ំ ំ
ចែណករែលកធម៌

– កថវតុ ថ ំ ុ ៌
ចណចធមែដលផយគ
ុទ ន

– បគលបញត
ុ គ ញ ិត បញត
ញ ិត ថ បគល
ុ គ

– ធតកថ
ុ វភគធត
ិ ុ

– យមកះ ៌
ធមជគូៗ

– បដនះ
ឋ ៌ ំ ់ ំ ងគន ។
ធមមនទនកទន

និកយ ពុទធសសន

ពទសសន
ុ ធ ែបកេចញេទជនកយេផសង
ិ ៗ េរកយេពលែដលរពះពទបរនពន
ុ ធ ិ ិ វ

របមណជង ២០០ ឆន ំ ែតនកយែដលធ

ិ ំ ៗ មន ២ គឺ :

– មហយន (ឧតរនកយ
ត ិ - អចរយវទ
ិ )

– ហនយន
ី (ទកណនកយ
ិខ ិ - េថរវទ ) ។

១∼ មហយន (Grand véhicule)

យនធ ំ ទលយអចផកមនសសសតបនេរចនគ
ូ ុទ ុ វ  ឹ ំ ព ់ ី ំ ់ ុ ខ ឺ
ន ដកនេឆះេទកនទរលតទកគរពះ

នពន
ិ វ ។ ិ ិ ័
នកយមហយនមនវនយធររសល
ូ េសៀកេខ
ល ់
ពកអវ ៌
ពណេលឿង ។ និ -

កយេនះ ក ់ ៉
សងតយងខង ល ំ ឬ ឲយតៃមេទេលករអបរចត
ល  ់ ំ ិ ត។ នកយមហយន
ិ េគរពតម

លទអចរយវទ
ិធ ិ គរប
ឺ រពត
ឹ ត របតបតតមរគូ
ិ ិត ់ ួល
អចរយរបសខនត ៗ គន មនរបតបតតមេគល
ិ ិ ិត

រពះៃរតបដក
ិ ដចនកយហនយនេទ
ូ ិ ី ។ អករបជៃននកយមហយន
ន ញ ិ បនបេងត
ក គមរដ
ី ព ី-

ល ំ ី
កែបកអពគមររពះៃរតបដកគ
ីព ិ ឺ:

- 50 -
 – គមរីព សទមបណរក
ធ ម ុ ឌ ី

– គមរីព លងរវតរសរត
ក ូ

– គមរី ព របជបរមត
ញ ិ ជេដម
 េហយសទែតចរកជអកសរ
 ុ ធ ឹ ំ ឹក
ភស សរសត ំ
ទង

អស់ ។ នកយេនះ
ិ  ំ ឹ ក ជធ ំ
េលកយកភសសរសត ់ ិ
ជយនសរមបសកស ។ បចបបនេនះ
ុច ន

នកយមហយន
ិ មនឋតេនកងរបេទស
ិ ុន ចន
ិ យន
ួ ុ៉
ជបន ទេបត
ី ៍ មេងល
ុ៉ គ ី ។ល។

នកយមហយនេគរព
ិ េពធស
ិ តវ ៣ អងគ គឺ :

១∼ អវេលកេតសរះ
ិ វ

២∼ មញរស
ុជ ី
៉ ិ
៣∼ ៃមរតយះ ឬ រពះរសអរយេមរត
ី ី។

២∼ ហីនយន (Petit véhicule)

យនតច
ូ យនចេងៀត
អ ផកមនសសសតបនតច
ុទ ុ វ ិ ិ ័
មនវនយតងែតង
ឹ មនករេគរព

ិ ័ ៉ ម ់
វនយយងហតចត ់ ជបឋម ជធ ំ ។ នកយេនះ
ិ ឲយតៃមេទេល
ល ិ ័
 វនយ ់ ំ ូ ម
ករអបរទនន

កយ វចចតឲយបនលរតមរតូ
ិ ត អ ឹ វ ់
រសគតរសគ ំ រមយទម ។ បពជត
វ ិ រគងឃុ លំ ់ ី
សបងជពរ

៌
ពណេលឿង ។ នកយហនយន
ិ ី េគរព របរពត
ឹ ត របតបតតមគមររពះៃរតបដក
ិ ិត ីព ិ េដយ

យកភសបលី ជធ ំ ជយន កងករសកស

ុន ិ ពទវច
ុ ធ នះ ។ បចបបន
ុច ន ពទសសន
ុ ធ

នកយហនយន
ិ ី មនឋតេនរបេទស
ិ : ែខរម េសៀម លវ ភម
ូ លងក ឥណឌ ៉
េនបល

។ល។ នកយេនះ
ិ េគរព រពះពទ
ុ ែធ តមយរពះអងគ
ួ គ ឺ រពះសមណេគតម នង
ិ រពះធម៌

រពះសងឃ ។

* *
*

- 51 -
 េគលរបតិបតតិកង
នុ ពុទធសសន

ពទ
ុ ស
ធ សនក
ិ ់ ូ
រគបរប ំ
ទងបពជត
វ ិ ំ
ទងរគហស ថ គបបរបរពត
ី ឹ ត របតបត
ិ ិ ត តមេគល

ធ ំ ៗ ៣ យង
៉ គឺ :

ុ ធ រពះធម៌ រពះសងឃ ទកជៃរតសរណគមន

១∼ េគរព រពះពទ ុ ៍។

២∼ ពយយម សកស
ិ េរៀនសរត
ូ ពទវចនះ
ុ ធ ៌ ិ ័
ធមវនយ ំ ិ
ឲយបនេចះចពតរបកដ

េហយរប
 តបតតម
ិ ិត េដមបបនជមេធយបយសងខនឲយបនល
 ី ួល អ។

ំ
៣∼ បេពញ ទន សល
ី ិ ី ឬ មគ៌ អបរទនន
សមធិ បញញ ែដលជវធ ់ ំ ូ ម កយ

វច ចត
ិ ត ឲយបនល អ សត
អ រតមរតូ
ឹ វ បរសទផរផង
ិ ុ ធ ូ ់ របសចក េលភះ េទសះ

 ំ
េមហះ េហយែដលជមេធយបយរេដះខន
ួល ុ ខ ំ ួ ។
ឲយផតចកទកទងពង
ុ

* *
*

បញហ ពុទធិ ភវះ សុខះ កនង

ុ ពុទធសសន

ក∼ ពុទធិ - La connaissance :

ពទ ឺ ំ
ុ ិ ធ គចេណះេចះដង
ឹ ់ គ ់ េកតមកអពករសកស
យលសល  ំ ី ិ ពចរណ
ិ ។ ពទ
ុ ិ ធ អច

 ំ ី
េកតមកអពករសកស
ិ រតះរះ
ិ ិ ពចរណ
ិ ដ ់ ករេរៀន គត
ករសប ិ ពេសធន
ិ ៍ ។ល។ ៃន

មនសស
ុ ុ ិ ធ ៏ ព ់ ព ់ ដរបេសរ
។ ពទដខងខស ៏  េហថ សមសេមធ
ម ់ ិ ជ ៣ របករ គឺ :
ព ិ បនដលវជ

១∼ បុេពវនវសនុ
ិ សសតវជ
ិ ិ ជ ិ ជ ំ
វជនឲយរឭកនកេឃញ
ឹ  ិ ំ  ់ ួល
នវជតកេណតរបសខន
ូ នង
ិ

អកដៃទ
ន ែដលបនកនងេរចនជត
ល  ិ រចមកេហយ
ួ  ។

- 52 -
 ២∼ ចុតូបបតវជ
ិ ជ ិ ជ ំ
វជនឲយេមលេឃញ
  ដងយល
ឹ ់ ុ ំ
នវបពេហតែដលនឲយមនសស
ូ ុ វ ុ

េកត
 ចស់ ឈឺ សប
ល ់ នងករចបជតកេណតថ
ិ ់ ិ ំ  ី ម ជេនះ ជេនះ ។

៣∼ អសវកខយ
័ វជ
ិ ជ ិ ជ ំ ឹ ់ ូ
វជនឲយដងចបសនវកររលត់ អសកេលសតណ
់ ិ ហ មនេលភះ

េទសះ េមហះ ជេដម

 ។

ិ ជ ទង
វជ ំ ៣ េនះ េហថ «ៃរតវជ ិ ជ ៣» ។
ិ ជ = វជ

េរកយែដលបនេចះពតរបកដនវវជទង
ិ ូ ិ ជ វ ់ 
ំ ៣ េនះសពរគបេហយ ុ ធ ៏
រពះពទកបនរក

េឃញនវសចធម
 ូ ច ៌ ៤ របករ ែដលេហថ អរយសច
ិ ច ៤ គឺ :

១~ ទុកខសចច ដងថេនះជទក
ឹ ុ ខ ជករពត
ិ ។

២~ សមុ ទយសចច ដងថ

ឹ េនះជេហតន ំ
ុ ឲយេកតទក
 ំ
ុ ខ នឲយមនទក
ុ ខ ជករពត
ិ ។

៣~ មគគសចច ដងថ
ឹ ៌ ំ ុ ំ ់ ុ ខ ជករពត
ុ ខ នឲយអសទក
េនះជមគនឲយផតទក ិ ។

៤~ និ េរធសចច ដងថ
ឹ ់ ុ ខ ជករពត
េនះជកររលតទក ិ ។

ុ ិធ ំ ់
ពទទងអសេនះ ជវជអចេកតមនេដយសរករពយយម
ិ ជ  ំ ឹ
ខរបងសនស ំ អបរ់ ំ

សកស
ិ េរៀនសរត
ូ រះរក
ិ រះគត
ិ ិ ពចរណ
ិ ់
របសមនសស
ុ បនចមង
ិត ់
ដ ៗ អសកលេវល ជ

យរអែងងឆ
ូ វ ន ំ េហយជពទ
 ុ ិធ  ំ
ែដលអចេកតមនចេពះមនសសទេទ
ុ ួ ុំ ិ ំ ី
ពមនគតអពជត ិ
ំ
កេណត
 ឬ វណះ
ណ ឋនះ េសះេឡយ
 ។

ខ∼ ពុទធិ - L’être :
ភវះ គឺ ដី ទក
ឹ េភង
ល ខយល់ អកស េលកះ ធមជត
ម ិ រកជត
ុ ខ ិ ចត
ិ ត មនសស
ុ សត វ

េលកធតុ ។ល។ ំ ់
ទងអសេនះ ំ ់
សទែតឋតេនេរកមអណចចបបធមជត
ុ ធ ិ ម ៉
ិ ៣ យង េហថ ៃរត

ខ ៍ េលកែលងែតនពន
លកណ  ិ វ ។

* *
*

- 53 -
 ៃរតលកខណ៍
ឬ

លកខណះ ៣ យ៉ងៃនធមមជតិ

ីវ ំ ់ ន
អទងអសកងេលក
ុ ភវះកី ដ ធមជតក
ម ិ ីដ េលកះកី ដ មនសសសតក
ុ វ ីដ សទែតឋតេន
ុ ធ ិ

កងលកណះ ៉
៣ យងគឺ:
ុន ខ

១∼ អនចច ិ ់ ិ
ិ ំ មនេទៀងទតឋតេថរ ។

២∼ ទុកំខ ុ ខ ំ
ជទកលបកេវទន ពបកនង
ិ ំ ។
ឹ រទរទ

ុំ ដ ់
៣∼ អនតត ពសបបងប គ ់ មនែមនជរបសខន
ិ ់ ល
ួ គនអតះ
ម ត ។

ំ ់
ភវះទងអសកេកតេឡង
  ឯង តមធមជត
ម ិ ់ ំ ំ ី
ចបតងអពធតតចុ ូ ៗ លត
ិអ ែដលជ

បរមណធតុ ផផស ំ ខយល់ អសកល

់
ុ ុ ដ ំគន ជសងត
ខ : បងបេង
ក ត
ក ជធតុ ដី ទក
ឹ េភង
ល

យរ ុ ំ
ូ ។ ធតទងេនះ ផផស ំ ំ ៏
ុ ដ ំផគជ
ុគ ន សងតធត
ខ ុ កបេង ត
ក បនជរកជត
ុ ខ ិ ជសត វ ជមនសស
ុ

ជេទវត ជេដម
 ។ ំ ់ 
ភវះទងអសេកតមនេឡង
 ំ ់ ំ
េដយសរទនកទនងៃនសងតធត
ខ ុ

េហយបនេទជសងរ
 ខ ។

ឯនពន
ិ វ ី ់ ុ ខ ផតទក
ជទរលតទក ុ ុ ខ របសចកសងរ
ខ ់
ករតកែតង មនែតេសចកសខ
ីដ ុ
៏ ិ ុ ធ។
ដបរសទ កលេបគនសងរ
 ម ខ ់
តកែតង , រពះនពន
ិ វ ៏ ម
កគនរបូ កលេបគនរប
 ម ូ រពះ

ិ វ ៏ វឋតេនេរកអណច
នពនករតូ ិ ំ ់
ចបបធមជត
ម ិ ខ ៍ ។
ែដលជៃរតលកណ បនេសចកថ
ីដ

រពះនពន
ិ វ គនករេកត
ម  ចស់ ឈឺ ល ់
សប គនទក
ម ុ ខ ុ ខ ំ ួ
ផតចកទកទងពង
ុ មនែតនរ
ិ

មសសខ
ិ ុ ុ ៉
ជបរមសខែតមយង ។

គ∼ សុ ខ: Le Bonheur :
សខះ
ុ េសចកសខសបបយរ
ីដ ុ ករយ
ី ់ ិ ត រសលកយ
រតជកចត ួ ៉ គឺ :
មន ២ យង

ខ សខកងេលកយ
១∼ េលកយសុ
ិ ុ ុន ិ ំ
លយឡេដយទក
ុ ខ។

២∼ បរមសុខ ុ ៏ ិ ុ ធ ដរបេសរ
សខដបរសទ ៏ ម ំ
 គនលយឡេដយទក
ុ ខ គរពះនពន
ឺ ិ វ ។

ីដ ុ ំ ី
េសចកសខទងពររបេភទេនះ ែតងែតេកតមនេឡងេដយឥទពល
  ិធ ៃនករកសងសនស ំ

េធបណយ
វ ុ េធល ំ ឹ
 វ អ ខរបងពយយមែសងរកបនចមង
វ ិត ដ ៗ ៃនមនសស
ុ ់ ូ ។ ឯេគល
សតវ រលរប

- 54 -
 ំ ំ ំ ុ
បណងធបផតៃនពទលទ
ុ ធ ឺ ់ ួល ុ ំ ី ុ ខ
ិ ធ គកររលសខនេចញឲយផតអពទក កងសងសរវដ
ុន ត េហយបញ
 ់

េឆះេទបរមសខ
ព ុ គរពះនពន
ឺ ិ វ ។ េដមបនងបនសេរមចបរមសខ
 ី ឹ ុ មនសសរតូ
ុ វេដរតមមគ
 ៌

មជឈមបដបទ
ិ ិ ៨ របករ គឺ :

– សមទដ
ម ិ ិឋ ់ ុន ូល
យលកងផវរតូ វ ់ វ)
(យលរតូ

– សមសងបបះ
ម ក រតះរះកងផវរតូ
ិ ិ ុន ូល វ (រតះរះរតូ
ិ ិ វ)

– សមវច
ម នយយកងផវរតូ
ិ ុន ូល វ (នយយរតូ
ិ វ)

– សមកមនះ
ម ម ត របកបករងរកងផវរតូ
ុន ូល វ (ករងររតូវ )

– សមអជវះ
ម ី ចញមជវតកង
ិ ឹច ី ិ ុ ន ផវរតូ
ូល វ (ចញមជវតរតូ
ិ ឹច ី ិ វ)

– សមវយមះ
ម ពយយមកងផវរតូ
ុន ូល វ (ពយយមរតូវ )

– សមសត
ម ិ ញ ់
ភករឭកកងផវរតូ
ុន ូល វ (រលករតូ
ឹ វ)

– សមសមធ
ម ិ ក ់ ិ ត ុន ូល
តមលចតកងផវរតូ វ ក ់ ិ ត វ)
(តមលចតរតូ

ែដលរម
ួ បនដល់ សល
ី សមធិ បញញ ។

កមម – Action

ំ  កចករ
កមម គឺ អេព ិ ច ករងរ ែដលបគលមយរប
ុ គ ួ ូ ៗ បនេធវ បនរបរពត
ឹ ត េដយ

កយ វច ចត
ិ ត។

កមេនះមន
ម ៉
២ យង គឺ :

១∼ កមល ំ  អ គឺ កសលកម
ម អ អេពល ុ ម បណយ
ុ ។

២∼ កមអរកក
ម ់ អេពអរកក
ំ  ់ គឺ បបកម ម បប ។

ម ំ ី
កមទងពរយង៉   ់
ែតងេកតមនេឡងរគបេពលេវល េដយសរកររបរពត
ឹ ិត ករេធ វ

់ ុ ន ់ ៗ
របសមនសសមក េពលគឺ មនសសជអកសងកមេនះេដយខន
ុ ន ម ួ ល ឯង េហយរតូ
 វទទល
ួ

យកខន
ួ ល ឯងនវផលៃនកមេនះ
ូ ម ម ំ ី េនះ អចផលផលជ
។ កមទងពរ ដ ់ ២ ែបប គឺ :

ំ ី
១~ ផលេកតេចញមកអពកម ម កងបចបបនជតេនះ ។
 ុន ុច ន ិ

 ំ ី
២~ ផលេកតេចញមកអពកម ម កងអតតជត
ុន ី ិ។

- 55 -
 កមខះ
ម ល ំ  ល
អេពខះ ដ ់
រែមងផលផល ហចផលភម
ុ ល ៗ កងបចបបន
ុន ុច ន។ កមខះ
ម ល ំ  ល
អេពខះ

រែមងហចផល
ុ ឲយអកេធ
ន  វ អករបរពត
ន ៏ ូ ឬកងអនគត
ឹ ត េនេពលខងេរកយដយរ ។
ុន
កមេនះ
ម ិត ទ ់ ់
ជសមបតផលរបសមនសសមក
ុ ន ់ៗ។ កមេនះែតងែបងែចងមនសសសត
ម ុ វ ឲយ

ព ់
ខសទប ល អ អរកក់ ស េខម តរមូវតមករកសង ឬ អេពរបសមនសសមក
ំ  ់ ុ ន ់ ៗ ។ េគ

សបរពួសបណះពជែបបណ
ុដ ូ រែមងទទលផលែបបេនះ
ួ ។ ន វ ំ  អ
អកេធអេពល កមល
ម អ រែមង

ទទលផលល
ួ អ គផលបណយ
ឺ ុ ន វ ំ 
។ ឯអកេធអេពអរកក់ រែមងទទលផលអរកក
ួ ់ គផលបប
ឺ ។

េធល
 វ អ បនល អ េធអរកក
វ ់ បនអរកក់ ។ កមស
ម ឲយផលស កមេខ
ម ម ឲយផលេខម ។ ខន
ួល
ទពងខន
ី ឹ ួល េសចកបរសទ
ី ដ ិ ុ ធ នងមនបរសទ
ិ ិ ិ ុ ធ េរសចែតខន
ួ ល ឯង គនអកដៃទណ
ម ន មកសង ឬ

ួ ំ ួ
ទទលជនសខនេឡយ ។ កមស ំ  អ ផលផលឲយបនសខសបបយ
អេពល ដ ់ ។ កមេខ ំ 
អេព
ួល  ម ុ ម ម

អរកក់ ផលផលឲយបនទក
ដ ់ ំ
ុ ខ លបកេវទន ។

េហតេនះ
ុ េដមប
 ឲយបនេសចកសខសបបយរករយ
ី ីដ ុ ី ័
មនេជគជយ នងសភមងល
ិ ុ គ

ី ំ ន ំ
គបបនគខសង ំ វ ំ  អ
ខេធអេពល ំ  ុ
អេពបណយ ឲយបនេរចន
 ំ  អ
េរពះអេពលេនះជពជ
ូ

សរមបៃឆរ  ន ់ ៗ
់ ន ចនេយងមក ព ់ ព ់
ឲយបនខងខស ៃថថរ
ល ូន ់
សខសបបយរគបេពលេវល
ុ ំ
តង

ំ ី
អពបចបបន ់
ន រហតដលអនគត ។
ុច ូ

* *
*

- 56 -
 អរ ិយសចច ៤
Les 4 nobles verités

អរយ
ិ សចះ
ច ច ៏  ព ់ ព ់
សចះដរបេសរខងខស ៏
ឬ េសចកពតដរបេសរ
ីដ ិ  ែដលរពះពទបនខ
ុ ធ ំ

ពយយមែសងរក
វ រសវរជវ រវរកេឃញ
 គចតររយសចះ
ឺ ុ ិ ច ។

– ទកសច
ុ ខ ច

– សមទយសច
ុ ច

– នេរធសច
ិ ច

– មគសច
គ ច

១∼ ទុកស
ខ ចច : គទកជេសចកពត
ឺ ុ ខ ីដ ិ  ់ ូ
ែដលេកតមនដលរបកយមនសសសត
ុ ់ ូ
វ រគបរប

មន ១៣ កង គឺ :

– ជតទក
ិ ុ ខ ទកេកតពករេកត
ុ ខ  ី  ។

– ជរទក
ុ ខ ុ ខ  ី ់ ំ
ទកេកតពចសរគរគរទុ ឌេរទម ។

– ពយធទក
ិ ុ ខ ំ ី ំ េរគេផសង ៗ។
ទកេកតអពជងឺ
ុ ខ 

– មរណទក
ុ ខ ទកេកតពមរណភព
ុ ខ  ី ។

– េសកទក
ុ ខ ុ ខ  ី ំ
ទកេកតពករយេសក ។

– បរេទវទក
ិ ុ ខ ទកេកតពករខសកខសល
ុ ខ  ី ឹ ួ ។

– ទកទក
ុ ខ ុ ខ ទករតួ
ុ ខ តេលទក ំ ិ ។
 ុ ខ - ទញគនត
ុ

– េទមនសសទក
ុ ខ ទកេកតពខងេរកធ
ុ ខ  ី ឹ តចចត
ូ ិ ត។

– ឧបយសទក
ុ ខ ទកេកតពចេងៀតច
ុ ខ  ី អ ិត ត ។

– អបបយសមបេយគទក
ិ ុ ខ ទកេកតពករជបរបទះវតខសបណង
ុ ខ  ី ួ ុថ ុ ំ ។

– បយវបបេយគទក
ិ ិ ុ ខ ុ ខ  ី ់ ់ ុថ
ទកេកតពកររពតរបសវតរសឡញ់ ។

– យមបចឆំ ន លភតិ តមប ទក

ុ ខ ទកេកតពមនបនដចរបថ
ុ ខ  ី ិ ូ ន ។

– សងិត
ខ បញបបទនកនទក
ុច ខ ធ ុ ខ ទកេកតពខន
ុ ខ  ី ធ៥។

- 57 -
 ទុកខសចច មន អតថ ៤ រ5ករ គឺ :

១∼ បឡនះ
ិ េបៀតេបៀន ។

ំ
២∼ សខតះ ផផស ំ ់
ុ ដ ំតកែតង ។

៣∼ សនបះ
ដ េករកហយ
ដ ។

៤∼ វបរណមះ
ិ ិ ែរបរបួល ។

២∼ សមុទយសចច
យសចច : ុ ំ
េហតែដលនឲយេកតទកមនទក
 ុ ខ ុ ខ ជេសចកពត
ីដ ិ បនដល់

តណហ ៣ របករ (3 Désirs) គឺ :

១∼ កមតណហ ំ ់ ងកមគណ
ចណងក ។
ុន ុ

២∼ ភវតណហ ំ ់ ន
ចណងកងករេកត កងភពមនរបនងអរប
ូ ។
ុ  ុន ូ ិ

៣∼ វភវតណ
ិ ហ ំ ់ ន
ចណងកងករេកតកងភពសនយ
 ុន ូ ។
ុ
តណហ  ំ   ំ ី
មនេដមកេណតេកតេចញមកអពខន ធ ៥ គឺ :

ក) របខន
ូ ធ Agrégat de la matière

ខ) េវទនខនធ Agrégat des sensations

គ) សញខន
ញ ធ Agrégat des perceptions

ឃ) សងវខន
ខ ធ Agrégat des formations

ង) វញណខន
ិ ញ ធ Agrégat de la conscience

ក∼ រូបខនធ : ុំ
កររបជធត ុ គរប
ឺូ ។ រប
ូ េកតមក
 អំពី ករផផផសំ ំ
ុ ដ ុ គ ំធតុ ៤ គឺ បឋវធត
ី ុ

អេបធតុ េតេជធតុ វេយធតុ «ដី ទក

ឹ េភង
ល ខយល់ » ជមហភតរប
ូ ូ ៤ េហយ


នង
ឹ ឧបទយរប
ូ ២៤ ែដលមនឥរនយ
ិ ទ ៥ ជេដម
 ។
ំ តុ គឺ េវទន ។ េវទន ករទទល
ខ∼ េវទនខនធ : កររបជុធ ួ ម ៍
ឬេសយនវអរមណ
ូ

  ំ ី:
េផសង ៗ ែដលេកតេឡងអព

ិ ត ំ  ់ ័ (ចតេវគ
– ចតរេភបញបញរ ិ ត Emotion)

ិ ត ំ ួ
– ចតរជល (មេនសេញតន
ច Sentiment)

ិ ត ំ
– ចតជនកជ ់ ំ
់ បជពក ់ (កេលស
ិ Passion) ។

- 58 -
 េវទន ំ ំ
មនកណកេណត ំ ី
 អព ផសសះ ៉
ករបះទងិ ច
គ រវងឥរនយ
ិទ នង
ិ ម ៍
វតអរមណ
ុថ
ែដលអចបេងត ម ៍ គឺ :
ក ជឥរនយរមណ
ិទ

ចកុ ខ – ចករនយ
ុ ខ ិទ បេងត
ក បនជ ម ៍
របរមណ
ូ

េសត – េសតិរនយ
ិទ " ម ៍
សទរមណ
ទ

ឃន – ឃនរនយ
ិ ិទ " ធ ម ៍
គនរមណ

កយ – កយរនយ
ិ ិទ " េផដពរមណ
ឋ វ ម ៍

ជវ
ី ហ – ជវរនយ
ី ិហ ិ ទ " ម ៍
រសរមណ

មនះ – មនរនយ
ិ ិទ " ម ម ៍ ។
ធមរមណ

ុំ
គ∼ សញញខនធ : កររបជធត ុ គសញ
ឺ ំ ់ ំ
ញ ។ សញញ គករកណតចណ
ឺ ំ សគលនវ
ំ ់ ូ

ុថ ម ៍ ។
វតអរមណ សញអចេកតេឡងេដយសរ
ញ   ករដង
ឹ េឃញ
 យល់ គ ់
សល នវអ
ូ -

ម ៍ េផសង ៗ តមរយះ អយតនះ នងវតអរមណ

រមណ ិ ុថ ម ៍ ។

ឃ∼ សងខរខនធ : ុំ
កររបជធត ុ គសងរ
ឺ ខ ។ សងរ
ខ គករផស
ឺ ំ ករតបែតង
ុ ផផ ំ ំ
ុដ ុគ
ខ  ំ ី
ចងជករមង ។ សងរមនរបភពេកតមកអពកម  ំ ី
ម ។ កម ម េកតមកអពេចតន ។

សកមមភព ៃន េចតន គឺ :

– ឆនះ
ទ Volonté – វរយះ
ីិ Energie, effort

– មនសករ
ិ Attention – អធេមក
ិ ខ Détermination

– សទធ Confiance – សមធិ Concentration

– បញញ Sagesse – រគះ Désir

– បដឃះ
ិ Répulsion, haine – មនះ Vanité

– អវជ
ិ ជ Ignorance – សកយទដ
ក ិ ិឋ Idée du soi ។ល។

សកមភព
ម ំ
ៃនេចតនទងេនះ គជ
ឺ កមវបក
ម ិ េដយបនបងបេង
ក ត
ក ជ សងរ
ខ ។

ុំ
ង∼ វញញណខនធ : កររបជធត ុ គឺ វញណ
ិ ញ ។ វញណ
ិ ញ គឺ េរគឿងដង
ឹ ករដង
ឹ

ូ ម ៍
នវអរមណេផសងៗ ឬ វញណ
ិ ញ គជរបតកម
ឺ ិ ម ឬ ជចេមយមយ
ល ួ ៃនឥរនយ
ិទ ៏ ិ ញ
ឬកវញណ

ជសមតភព ំ
ែដលនឲយេយង ដង យល់ គ ់
សល នវេលកខងេរក នងខន
ថ  ឹ ូ ិ ួ ល ឯង
៉
េដយសរករបះទងិ ច
គ រវងឥរនយ
ិទ នង
ិ ម ៍ ។
វតអរមណ
ុថ

- 59 -
 សមុទយសចច មន អតថ ៤ រ5ករ គឺ :

១∼ អយហនះ
ុ កររបមលមក
ូ ។

២∼ នទនះ
ិ ជេហតុ ។

ំ
៣∼ សេយគះ របកបរពម ។

៤∼ ពលេពធះ
ិ វ ់។
កងល

៣∼ នេរធ
ិ សចច : កររលតទក
់ ុ ខ រចចកទក
ួ ុ ខ ជេសចកពត
ី ដ ិ ។ នេរធះ
ិ កររលត់

កររចរសឡះ
ួ ករបនឥសសរភព គឺ នពន
ិ វ បនដល់ :

់ ំ ់
– ករអសចណងរលងី
់
– កររលតតណហ ់ ៉
នងកេលសរគបយង
ិ ិ
់
– កររលសេចញផត
ុ ួ ុ ខ ំ ួ ។ល។
រចរសឡះចកទកទងពង េហថ នពន
ិ វ មន ២

៉ គឺ :
យង

១∼ សឧបទេសសនពន
ិ ិ វ ់ ិ ំ
កររលតកេលសតណទងអស
ហ ់ ់
េនសលែតខន ធ ៥ គឺ

នពនរស
ិ វ ់។

២∼ អនបទេសសនពន
ុ ិ ិ វ ់ ិ
កររលតកេលសតណហ នងខន
ិ ធ ៥ គឺ នពនសប
ិ វ ល ់។

នេរធ
ិ សចច មន អតថ ៤ រ5ករ គឺ :
១∼ នសសរណះ
ិ េរខនេចញចកភព
 ួល ។

២∼ អបលេពធះ
ិ វ ់។
គនកងល
ម

៣∼ អសងតះ
ខ ័ច ់
គនបចយតកែតង
ម ។

៤∼ អមតះ ល ់។
មនេចះសប
ិ

៤∼ មគគសចច
សចច : មគ៌ ឬ មេធយបយ នឲយផតទក
ំ ុ ់
ុ ខ ជេសចកពតបនដលមជឈម
ីដ ិ ិ -
បដបទ
ិ ៌
មគកណល
ដ មនអង គ ៨ គឺ :

– សមទដ
ម ិ ិឋ ់ វ
យលរតូ Compréhension juste

– សមសងបបះ
ម ក រតះ
ិ រះរតូ
ិ វ Pensée juste

– សមវច
ម នយយរតូ
ិ វ Parole juste

– សមកមន
ម ម ត ករងររតូវ Action juste

- 60 -
– សមអជវះ
ម ី ចញមជវតរតូ
ិ ឹច ី ិ វ Moyen d’existence juste

– សមវយមះ
ម ពយយមរតូវ Effort juste

– សមសត
ម ិ ញ ់
ភករលករតូ
ឹ វ Attention juste

– សមសមធ
ម ិ ក ់ ចតរតូ
តមល ិ ត វ Concentration juste

មគ៌ ឬ មេធយបយ ទង
ំ ៨ ខងេលេនះ
 រមបនដល
ួ ់:

– សល
ី Conduite Ethique

– សមធិ Discipline mentale

– បញញ Sagesse

មគគសចច មន អតថ ៤ រ5ករ គឺ :

១∼ នយយនះ
ិ ខនេចញចកភព
ួល ។

២∼ េហតុ ជេហតុ ។

៣∼ នទសសនះ
ិ ំ
សែដងេចញ ។

៤∼ អធបត
ិ ិ អធបត
ិ ិ ជធ ំ ។

* *
*

- 61 -
 ិ សមុបបទ
រទឹស ី ដ បដចច
ឬ

ធម៌ភពភជប់ េហតុេទនងផល
ឹ
Loi de la causalité

រទសបដចសមបបទ
ឹ ីដ ិ ច ុ ៌ ជ ់
ឬ ធមភពភបេហតេទនងផល
ុ ឹ មន ១២ កតត គឺ :

១∼ អវជ
ិ ជ Ignorance ំ
នឲយេកតសងរ
 ខ

២∼ សងរ
ខ Formation ំ
នឲយេកតវញណ
 ិ ញ

៣∼ វញណ
ិ ញ Conscience ំ
នឲយេកតមនរប
 ូ

៤∼ នមរប
ូ Mentalité et Physique ំ
នឲយេកតអយតនះ
 ។

៥∼ អយតនះ Sens ំ
នឲយេកតផសសះ


៦∼ ផសសះ Contact ំ
នឲយេកតេវទន


៧∼ េវទន Sensation ំ
នឲយេកតតណ
 ហ

៨∼ តណហ Désir ំ
នឲយេកតឧបទន

៩∼ ឧបទន Saisie ំ
នឲយេកតភព


១០∼ ភព Processus du devenir ជតិ

១១∼ ជតិ Naissance ជរ ពយធិ មរណះ

១២∼ ជរ ពយធិ មរណះ ំ

នឲយមនអវជ
ិ ជ ។ល។ រទសបដចសមបបទ
ឹ ីដ ិ ច ុ ជរទស
ឹ ីដ

ែសងរកករពតៃនធមជត
វ ិ ម ិ មនសស
ុ សតវ េដយករសកស
ិ ពចរណ
ិ ជ ់
ភបេហតេទនង
ុ ឹ

ផលដចជ
ូ :

េបេនះមន
 ៏
េនះកមន

េបេនះ
 គន
ម ៏ ម
េនះកគន

ល ់
េបេនះសប
 ៏ ល ់
េនះកសប

េបេនះេកត
  ៏  ។ល។
េនះកេកត

- 62 -
 ូ ន ំ
ដេចះកេណត
 ំ
ភវះ ទងអស់ : មនសស
ុ សតវ េលកះ ធមជត
ម ិ ។ល។ សទែតកេកត
ុ ធ 

េឡង
 ័ច
េដយមនបចយ ំ ់ ំ ័
មនទនកទនងរបរសយគេទ
ន វញេទមក
ិ ជ ់ ន
ចងភបគជករមង

វ ់ ូ
ឬ ជរងងមល ដចកងចរក
ូ ែដលរតូវែតវលជនច
ិ ិ ច វលចះវលេឡង
ិ ុ ិ  មងេល
ដ  មងេរកម
ដ

ុំ ់
ពមនឈបឈរ េសះេឡយ
 េដយមនអវជ
ិ ជ ជេម ជរបភព ។

* *
*

ពុទស
ធ សន ន
ង សងគមែខមរ

ឥទពលពទសសន
ិធ ុ ធ ់ ឹ ៉ ំ ុ ងចត
បនចករគះយងមក ន ិ គ ំ ិ ែខរម
ត នត សងមែខរ
គ ម ំ
ទេនរែខរ
ម

មេនគមែខរម ំ ី ូ វ ់
តងពយរអែងងណសមកេហយ
 ។ មនវតអរមជេរចន
ត  របកបេទេដយ

វហរ
ិ កដ
ុ ិ សល ៏ អៗ
ដល ជេរចន
 ុ ធ ិ ័
ែដលពទបរសទ មនសទរជះថ
ធ ល បនកសង

េធជេសនសនះ
វ ់ ់
សរមបរពះសងឃគងេន ែដលនមន
ិ ំ ី ិ
មកអពទសទង
ត ំ ៤ ី ំ
នងជទសរប
ិ ់

វ ុ ុ ទ ៍
េធបណយសទរទន សទន
ម រកសសល
ី ជេដម
 ។ របជជនែខរម ំ
ទងរបុ ស ំ
ទងរសី

ភគេរចន
 េរចនែតជឧបសក
 ឧបសក
ិ ន ់ ុ ធ
អកកនពទសសន េធបណយ
វ ុ ឲយទន រកស

សល
ី ៥ សល
ី ៨ សល
ី ១០ េធសមធកមដន
វ ិ ម ឋ ជេដម ័
 ។ កលសមយបរណ
ុ េកង
ម ៗ

កនេចអករសកែតងបនចលេទសកសេរៀនសរត
ូ ន ុ ូ ិ ូ អកសរសរស ត នពនសរស
វ ត ត សលបះ
ិ

ុ ំ
គណដបង គណដវ
ុ ជេដម េនកងទវតអរម ែដលមនរពះសងឃជរគូបធយយ ។
 ុន ី ត
ន ល ៏ ុំ ួន
អកខះកបនសផសបសជសមេណរ
ួ ឬ ជភក
ិ ុខ សកស
ិ ៌
េរៀនសូ រតធមអថ៌ កងរពះពទ
ុន ុ -ធ

សសន ។

- 63 -
 ជពេសស
ិ ឥទពលពទសសន
ិធ ុ ធ ូ ុ៊
បនចលសបសនួ ចក់ឫសយងម
៉ ំ កងសងមែខរ
ុន គ ម

ំ
ទេនរែខរ
ម រពលងែខរ
ឹ ម មេនគមែខរម ំ ី  ់
តងែតពេរចនសតវតសណសមកេហយ
 ែដលមន

ជអទិ កង
ុន :
ំ
– ជេនឿ Croyance

ំ ល ់ Coutume - Mœurs
– របៃពណី ទេនៀមទមប

– សលបះ
ិ Art

– អកសរសលប
ិ ៍ Littérature

ំ
ក∼ ជេនឿ Croyance
ឥទពល
ិធ ពទសសន
ុ ធ បនបណល
ដ បេងត
ក ឲយមន

ំ
– ជេនឿ បណយ
ុ បប ។

ំ
– ជេនឿ កមម ផល ។

ំ
– ជេនឿ សចះ
ច សចរត
ុ ិ យតធម
ុ ិត ៌។

ំ
– ជេនឿ ួ ៌ សននរក
សនសគ
ថ ថ ។ល។

ត ៏ ំ ួ
ែដលបនជកតដធមយ ជយរញរច
ួ ុ នសងមែខរ
គ ម មនសសែខរ
ុ ម ឲយមនសលធម
ី ៌

មនសសធម
ុ ៌ សលបណយបប
គ ់ ុ ំ ឹ
េហយខរបងេធ
 ំ ឹ ំ  អ រគប់ ៗ គន ។
 វ ខរបងកសងអេពល

ខ∼ របៃពណី ទំេនៀមទមលប់
Coutume - Mœurs
មនរបៃពណី ិ ំ ល ់
នងទេនៀមទមប ជេរចន
 ់
េសរែតរគបែមកធងៃន
ទ វបបធម៌ អរយ
ិ -

ធម៌ សទែតមនទនកទនងនងពទសសន
ុ ធ ំ ់ ំ ឹ ុ ធ ដចជ
ូ ៖

ិ ី ំ 
– ពធចេរនជនយ ំ 
ម ុ (ចេរនអយុ )

៍ ិ
– ពធអពហពពហ
ិ ី ៍

– ពធបជសព
ិ ី ូ ែហសព

– ពធេករជក
ិ ី ុ

– ពធអភេសករពះពទរប
ិ ី ិ ុ ធូ

នងមនរបៃពណខះេទៀត
ិ ី ល ជែបបពទសសនសទ
ុ ធ ុ ធ ៗ ដចជ
ូ ៖

– ពធចលវសស
ិ ី ូ – ពធេចញវសស
ិ ី – ពធបណយកឋន
ិ ី ុ ិ

- 64 -
 – ពធបណយផ
ិ ី ុ ក ិ ី ុ ជំ ិ ្ ឌ
– ពធភបណ ័ច ៤
– ពធបណយបចយ
ិ ី ុ

– ពធបណយឆក
ិ ី ុ មហបងសកល
ុ ូ
– ពធបណយ
ិ ី ុ េទសនមហជតក៍ ។ល។

ុ៉ ត
បែន េដយេហតថ
ុ ម ួ ិធ ម ៍
ែខរបនទទលឥទពលសសនរពហណផង ពទសសនផង
ុ ធ

៉ល
េមះេហយកងរបៃពណ
 ុន ី ំ ល ់ ម
ទេនៀមទមបែខរ ៏
កមនលយចរមុ ះ ុ ំ ី
េដយធតទងពរ

ម ៍ ិ យម ពទនយម
រពហណន ុ ធ ិ ជមយនងែខរនយម
ួ ឹ ម ិ ។

េហតេនះ
ុ ពធបណយទនេផសង
ិ ី ុ ុ ំ ៣ លយ
ៗ ែដលជរបៃពណី េរចនែតមនធតទង


គដចជ
ន ូ ៖

ិ ី ុ ំ 
– ពធបណយចេរនបរត
ិ ត: ំ 
េគនមនរពះសងឃចេរនបរតផង
ិ ត ិ ត វ ល ័
េធសធរ ល ័
បយសី ឬសធរ

ដងផង
ូ តមែបបបរណ
ុ ។

ិ ី ឹ ំ
– ពធេរសចទករេដះេរគះ : េគនមន
ិ រត ពះសងឃសរតមនផង
ូ ត វ ិ ី ំ
េធពធរេដះេរគះ (ែបប

ម ៍ មនែសនេរពន ជេដម
រពហណ  ) ផង ។

េហតេនះ
ុ េយងអចសនដនថ
 ិន ឋ : របៃពណណ
ី ំ ល ់
ទេនៀមទមបណ ែដលេគេធ វ

 ក ់
េហយមនតមលរពះពទរបជទសករបជ
ុ ធូ ី ក ូ ំ 
មនចេរនបរត
ិ ត េទសនជេដម
 ំ ់
ទអអសេនះ

គឺជែបបពទនយមកងរបៃពណ
ុ ធ ិ ុន ំ ល ់ ម ។
ី ទេនៀមទមបែខរ

គ∼ សលបះ
ិ L’art
១∼ គំនូរ - ចមលក់

ំ ូ
មនគនរ ល ់
ចមកជេរចន
 ូ ល ់ ំ ំ
ែដលេគគរឆកយកលនតមជវរបវត
ី ិត នងសកមភពរពះ
ិ ម

ពទ
ុ ធ ដចជ
ូ :

– កររបសត
ូ ិ – ករេឡងេសយរជយ


– ករេចញបស
ួ – ករេធទករករយ
វ ុ ក ិ ិ
់
– ករផញមរ
ច ់ ឹ
– កររតសដង

ំ
– ករសែដងធមចរក
ម – ករបរនពន
ិ ិ វ ។ល។

ំ ូ ចមកខះ
គនរ ល ់ ល េគគរឆ
ូ ល ក់ ជបដមករ
ិ តមែបបមរទ
ុ គឺ :

- 65 -
 ក) ធយនមុរទ : រពះពទេធយន
ុ ធ វ ូ ់
: របគងែពនែភន
ន ំ ី ដករតួ
រពះហសលទងពរ
ត ់ តេល

គន េនេលែភន
 ន ។

ខ) ភូមសបស៌
ិ មុរទ : រពះពទផ ់
ុ ធ ច ញមរ : ូ ់
របគងែពនែភន
ន ់ ង
រពះហសេឆងដកផរេល
ត វ 

េភេឆង
ល ត ដ ំ ់
វ , រពះហសសដកេលេភស ល ដ ំ មនចងរមមៃដចងលេទេលែផនដ
ុ ុអ  ី។

គ) អភយមុរទ : ុ ធ ័ ់
រពះពទឲយអភយដលមនសស
ុ សតវ : របឈរ
ូ ំ ី
លបតៃដទងពរេទ

មខ
ុ  ំ
ចងរមមៃដេឡងេលទងអស
ុ  ់។

ឃ) ធមមចរកមុរទ : ុ ធ ំ
រពះពទសែដងធមចរក
ម : ់
របគងែពនែភន
ូ ៏
ន កមន ់ ំ ុ
គងសយងេជងក
 ៏

ំ ី ់
មន ៃដទងពរដកេលរទូ
 ង េធដចជកងចរក
វ ូ ។

ង) វរមុរទ : រពះពទរបទនពរ
ុ ធ : របឈរ
ូ ំ ី
លបតៃដទងពរេទមខ
ុ ំ ុ
រមមសយងចះុ ។

ុ ធ ់
ច) បរតទនមុរទ : រពះពទរទងបរត : របឈរ
ូ ំ ពរីឱបបរត ។
ៃដទង

ិ មុរទ : រពះពទរតះរះពចរណ
ឆ) វតកក ុ ធ ិ ិ ិ : របឈរ
ូ ំ ី
លបតៃដទងពរេទមខ
ុ បត់រមម

ដ វ ់ ជ ់ ឹ
កណលជរងងភបនងេមៃដ ។

ជ) ទុករក ករយ
ិ ិ មុរទ : រពះពទេធទករករយ
ុ ធ វ ុ ក ិ ិ : ូ ់
របគងែពនែភន
ន ឬផុ ទំ មនរបកយ
ូ គ ំ
សង

សម
គ េឃញែតឆង
 ឹអ ។

ុ ធ ុ ទំ ឬ បរនពន
ឈ) សយនមុរទ : រពះពទផ ិ ិ វ ។
សេងកត

លកណះ
ខ ពេសស
ិ ៃនកយវករ
ិ ែបបមរទ
ុ ុន ិ ម ួ ់ ំ
កងសលបះែខរគរកតសគល ់ គឺ :

១∼ ទករពះភរកញញមជដរប
ឹ ត ឹ ់ ូ  ូ ៌ ំ ំ ីវ ួ
ហកដចជរកេឃញនវអថកបងអមយ ៏
ដរជល

េរជ ។

់ ់ ័ ល ក ឬ េលផឈក
២∼ រទងគងែពនែភនេលបលង
ន   ក ូ ុ លំ ី
រគង ឬ ឃចពរ ។

ំ
៣∼ ចកណលរពះសសះ
ដ ី ំ ូ
មនកពលេមលី េហយមនេកសរញ
 ួ ៗ ់ ន ូ
របទកគដច

គថេខ
ូ ូ ល ំ
ច ឬ ដចបនសបកខរ
ុន ។
៤∼ រពះកណ៌ (រតេចៀក) ែវងនងមនឆពណរងស
ិ វ ណ ំ ី
ី េចញអពរពះសសះ
ី ដចរសរពះ
ូ ីម -

អទតយ
ិ ។

- 66 -
 ២∼ របសទ Ruines

េនរបេទសែខរម មនរបសទថជេរចន
ម  ់
ែដលេគសងសងឧទសថយពទសសន
ិទ វ ុ ធ គ:ឺ

័
– របសទ បយន ចងសតវតសទ
ុ ី ១២ ៃន គ.ស.

– របសទ តរពហម គ.ស. ១១៨៦

័
– របសទ រពះខន គ.ស. ១១៩១

័ ធ េដមពកកណលសតវតសទ
– របសទ នគពន  ់ ដ ី ១២

– របសទ បនយក
ទ ីដ

– របសទ បនយឆរ
ទ ម ។ល។

ចំណំ : ់
ករសងរបសទតមែបបពទសសន
ុ ធ ុ ធ ិ  ់
ជពទនយមេគេរចនសងេនេលទដ
 ី ី

របេស ម ុំ ូ ់ ន ់ ព ់ ៗ
ពសវមនជនថកខស ម ៍ ិ
ដចជរបសទែបបរពហណនយមេទ
ូ ។ ៍
ករណេនះ

ជ ់ ់
បញករបបឲយដងថ
ឹ ុ ិ  ួ ឹ ុ ់ ន ៏
: រពះពទជមនសសឋតេនេលេលកេនះជមយនងមនសសរគបគដៃទ
ុ ធ

េទៀត ឺ ុ ធ ុំ
គរពះពទពែមន ឋតេនេលេមឃ
ិ  ់ ង ំ ី
ដចឆយអពមនសសដចជអទេទព
ុ ូ ិ ៃនសសន

ម ៍
រពហណេទ ។

ុ៉ ត
បែន រពះពទជមនសស
ុ ធ ុ ញ ់
ភករឭកមនេគ
ុ មនករតសូ ៊ ពយយម  ំ
េរបរះ ំ
រេដះខន
ួល
ួ ុ ំ ី ុ ខ នងចបបធមជត
ឲយរចផតអពទក ិ ់ ម ិ។
៣∼ សដប
ូ Stupa

ំ ់ ក ់
សបជកែនងសរបតមលអដធត ល ់
ៃនមនសសែដលសប មនសណនរងមលដច
ូដ ល ិឋ ុ ុ ឋ ូ ូ

់
េលកែខពកកណល
ដ ូ ់ ដ វ ់ ូ
ឬ ដចពកកណលរងងមល (អឌឍមណល
ឌ Demi – circle) ែដល

័ ិ ចំ ់
មននយថជ អនច (Impermanence) ុថ ំ ់ ុន
ៃនវតទងអសកងេលក ។ សប
ូដ េគេរចនសង


ព ់ ម
េនេលេខឿនខសលម
 ័ ធ ុំ ិ ។
មនរបងពទជវញ
៤∼ េចតិយ

េចតិយ េរចនមនរង
 ៤ រជុង ឬ រងមល
ូ ឋតរតួ
ិ តេលគ
 ន ់ ន ់ ។
ជជនថក បត

ី ំ
េរកមរកធ េហយេរៀវតចបនចមង
 ូ ិត ដ ៗ ូ ់ ំ ូ
រហតដលកពល មនរងជឆរតរត
ួ ។ តមធមត
ម

េគែតងសងេចតយឲយមន
ិ ន ់
៣ ថក ័ ំ ័
ែដលមននយតណងរពះរតនរតយ គឺ រពះពទ
ុ ធ

រពះធម៌ រពះសងឃ ។

- 67 -
 េចតយ
ិ កនង
ុ ពុទស
ធ សន មន ៤ ែបប គឺ :

ិ – េចតយ ់ ក ់ ដក់ ឬ បញះអដធត

ិ សរមបតមល ុ រពះពទ
ុ ធ ឬ មតបត
ក) ធតុេចតយ ុច ិឋ ិ

ជេដម
 ។

ខ) បរេភគេចតយ
ិ ិ ិ ់ ់ ុថ  ់ ់
– េចតយសរមបដកវតេរបរបសរបសរពះពទ
ុ ធ ថ ័ ធ ិ
មនវតពននង

់ ឹ
តរមងទកជេដម
 ។

ិ – េចតយសរម
គ) ធមមេចតយ ិ ់ ក ់ កបនចបប
បតមល ួ ់ សរសត គមរី ព ពទវចនះ
ុ ធ មនរពះ

ៃរតបដក
ិ  (បរណ
ជេដម ុ : េហៃរត ) ។

ិ – េចតយឧទស
ឃ) ឧេទទសិ កេចតយ ិ ិទ ថយ
វ ូ ំ
បជចេពះរពះពទ ័
ុ ធ រពះរតនរតយ ឬ អក
ន

មនគណ
ុ មនមតបត
ិ រគូ ឧបជឈយ៍ ជេដម
 ។
៥∼ វិហរ Vihàra (Temple)

រពះវហរ
ិ ល ់ ក ់
ឬ ឧេបសថគរ ជកែនងសរមបតមលរពះបដមករ
ិ ែដលមនមយរពះ
ួ

គ ំ
អងធជងេគ ិ ល ់
នងជកែនងសរមបរពះសងឃេធសងឃកមេផសង
វ ម ៗ មនឧេបសថកម ម ឧបស-

មបទកមម ជេដម
 ។ ំ ំ
វហរតងេនចកណលទវត
ិ ដ ី ត ព ់ ។
េនេលេខឿនខស
 ំ
វហរទងអស
ិ ់

សទែតែប
ុ ធ រមខ
ុ េឆះេទទសខងេកត
ព ិ  ំ
ែដលតណងទស
ិ រពះពទរតស
ុ ធ ់ ដឹង េរកមេដម


េពធរពកស
ិ ឹ ែបររពះភរកេទទសខងេកត
ត ិ  ។

រពះពទរបបដមករ
ុ ធូ ិ គ ំ
អងធ ក ់  ័ល ក ព ់
ែដលេគតមលេនេលបលងខស កងវហរ
ុន ិ មននមថ

«រពះជវី ៍ » ។

ឃ∼ អកសរសលប៍
ិ Littérature
៉
េរឿងរវ អតបទ
ថ អកសរសលប ៍ ជេរចន ់ ំ ី
 , អកនពនបនដករសងេចញមកអពគមរ
ន ិ ធ ីព កង
ិ ុន
ពទសសន
ុ ធ មនគមររពះៃរតបដក
ីព ិ នងគមរអដកថ
ិ ីព ឋ ធមបទ
ម វសទមគ
ិ ុ ិធ គ មងលតទបន
គ ថ ី ី

ទសជតក៍ នង
ិ បញសជតក
ញ ជេដម
 មកតបែតង
ុ ់ ួល ។
ចងរកងជវណកមរបសខន
ណ ម

អកសរសលប
ិ ៍ែបបេនះ ជចលនពទនយម
ុ ធ ិ ែដលបនេលកយកសកមភពេពធសតកងករ
 ម ិ វ ុន

កសងបរមី ំ
ឬែដលបនេលកយកទសសនះសខន ់ ៗ កងពទសសន មនបញកមផល
 ុន ុ ធ ហ ម

បណយ
ុ បប ជេដម
 មកពនយល់ អធបបយ
ិ តបែតង
ុ ។

- 68 -
 អកសរសលប
ិ ៍ ចលនពុទន
ធ យម
ិ អចែចកជ ២ រ5េភទ គឺ :

១∼ អកសរសលប៍
ិ ំ
តណងចលនពទនយមពត
ុ ធ ិ ិ ៗ ន ិ ធ ់
ែដលអកនពនបនដករសងេចញមក

ំ ី
អពជតក គឺ :

– េតមយជតក
ិ ំ
បេពញ េនកមបរម
ខ ម ី

– ជនកជតក " វរយបរម

ិិ ី

– សវណសមជតក
ុ ណ " េមតបរម
ត ី

– េនមរជជតក
ិ " អធដនបរម
ិ ឋ ី

– មេហសថជតក " បញបរម

ញ ី

– ភរទតជតក
ូ ិ ត " សលបរម
ី ី

– ចនកមរជតក
ទ ុ " ខនបរម
ិត ី

– នរទជតក " ឧេបកបរម

ខ ី

– វធរបណត
ិ ូ ិឌ " សចបរម
ច ី

– េវសសនរជតក
ត " ទនបរមី

២∼ អកសរសលប៍
ិ ំ
តណងចលនពទនយមកយ
ុ ធ ិ ល ន ិ ធ ់
ែដលអកនពនបនដករសងេចញមក

ំ ី
អពគមរី ព បញសជតក
ញ ជគមរអដកថ
ីព ឋ េកតមនេឡងេនរបេទសលវ
  រកុងេឈៀងៃម៉

របែហល ៥០០ ឆន ំ បេណះ

ុ៉ ណ ។

អកសរសលប
ិ ៍ែបបេនះ មន :

– េរឿង សភមរត
ុ ិ – េរឿង េភគកលកមរ
ុ ុ – េរឿង រពះសធន
ុ

័
– េរឿង េលកនយជតក – េរឿង រពះសមរទ
ុ – េរឿង វមនចន
ិ ទ

– េរឿង សពសទ
វ ិ ធ – េរឿង រសទបេចក – េរឿង មរណមត

័ ខ ។ល។
– េរឿង ខយងសង

* *
*
វយកពុំ យទ
ូ ័រេដយ កយ
ុ ច ័នទដរ៉ រិទ ធ េធវច
ើ ប់េនេវលេម៉ង ១២ នង
ិ ៥០ នទ ី រំលងអរធរត ៃថងអទតយ
ិ ទ ី ១៣ ៃខ េមស គ.ស.

២០០៨ េនទរកុ
ី ង អឌែឡដ
ី របេទសអូ រសតលខងតបង
ី ូ (Adelaide, South Australia)

- 69 -