Samenvatting Al-La Madhhabiyya, Mohamed Said Ramadan AlBouti (Rahimahu Allah)

Madhabloosheid is de meest gevaarlijke bidah die de Islamitische Shariah dreigt.

Dit is een vrij vertaalde samenvatting van Al-La Madhhabiyya met onder andere de
tegenargumenten, de weerleggingen hierop en de argumenten voor het volgen van een
madhab. Dit boek is onder andere geschreven als reactie op een boekje waarin argumenten
tegen het volgen van een madhab staan. Sheikh Mohamed Said Ramadan Al-Bouti
(rahimahu Allah) heeft dit boekje pagina voor pagina geanalyseerd en weerlegt.
Zoals sheikh Mohamed Said Ramadan Al-Bouti (Rahimahu Allah) zijn boek begint, wil ik
deze samenvatting ook beginnen:
Alhamdoulillah voor alle (oneindige) gunsten die Allah TaAla heeft gegeven. Vrede en
zegeningen zij met de profeet Muhammad, zijn familie, zijn metgezellen en zijn verwanten.
O Allah, ik zoek mijn toevlucht tot u om in het kader van wat ik heb geleerd en leer aan
anderen om in de handen van mijn ego te vervallen. Ik zoek mijn toevlucht tot u, opdat ik dit
schrijf zonder dat mijn persoonlijke gevoelens en belangen de overhand krijgen en dat mijn
gevoelens en de shaytaan mij fouten laten maken.
O Allah, geef onze moslim broeders en ons de leiding die ervoor zorgt dat de
vooringenomenheid verdwijnt en dat de haat en influisteringen in ons verdwijnen.
Wij vragen U om de gunst van oprechtheid (ikhlas), opdat wij onze daden en gedragingen
enkel kunnen doen omwille van Uw tevredenheid.
O Allah, u bent de enige eigenaar van goedheid en mededogen.
Vervolgens zegt sheikh Mohamed Said Ramadan Al-Bouti (rahimahu Allah) in zijn voorwoord
het volgende:
n ding wat zeker is, is dat we zaken bespreken die er eigenlijk niet toe doen. Zowel de
moslims van vroeger als de moslims van nu weten, zonder enige vorm van twijfel, dat
mensen verdeeld zijn in mujtahids en muqallids (volgers). De muqallid volgt de mujtahid. Het
is het recht van de muqallid om levenslang n mujtahid te volgen of deze, wanneer hij zelf
wilt, te veranderen en zo dus een andere mujtahid kan volgen.
Elk weldenkend persoon weet dat als alle mensen zouden weten hoe je de woorden van
Allah TaAla en de profeet ( )zou moeten begrijpen en toepassen, Allah TaAla niet zou
zeggen: Vraag daarom degenen die kennis bezitten, indien jullie het niet weten (Soera alNahl(16), 43).

Kwesties waar geen meningsverschil over is

Om geen tijd te verliezen en onduidelijkheid te zaaien, zullen we eerst de kwesties
behandelen waar geen meningsverschil over is.
1. Er is geen verplichting om voor altijd 1 madhab te volgen, je kan deze veranderen indien
je dit wilt.
2. Voor iemand die het niveau van ijtihaad heeft bereikt (betreft een kwestie) is het haram om
de mening van de madhab imam te volgen als hij tot een andere conclusie is gekomen.
3. Alle vier de madhahib zijn van het rechte pad. Dus welke madhab je ook volgt, je bent van
het rechte pad. Het is niet juist om te denken dat de andere madhahib fout zijn.

Wat betekend taqleed?

Een moslim hoort enkel te leven volgens de regels van de Sharia. Het is niet dat we een
imam volgen om wie hij is, maar omdat deze imaam de Sharia kent en volgens de Sharia
oordelen velt. Taqleed is het volgen van iemand zonder de bewijzen te kennen. We kunnen
3 soorten mensen onderscheiden. Ten eerste: iemand die een mujtahid is; hij volgt zijn
eigen ijtihad. Ten tweede: iemand die een muqallid is; hij volgt een geleerde. Dit wordt
taqleed genoemd. Ten derde: iemand die niet het niveau van ijtihad heeft bereikt, maar de
bewijzen kent, deze kan vinden, kan verifiren en tarjeeh (een keuze) kan maken. Op het
gebied waarin hij zich gespecialiseerd heeft is hij een mujtahid en in de andere vakkan is hij
een muqallid. Er zijn duizenden boeken en bronnen die dit ondersteunen.

Tegenargumenten en de weerleggingen hierop

1. Islam is een makkelijk geloof, die bestaat uit een paar wetsoordelen (ahkaam), die
elk willekeurige moslim makkelijk kan begrijpen. Het is dus niet nodig om taqleed te
doen op een imam of een mujtahid. Je hebt niks anders dan de Muwatta, Bukhari,
Muslim, Sunnan Abu Dawud, Jami` at-Tirmidhi en Sunan An-Nasa'i nodig.
Als het zou kloppen wat ze beweren, dan zouden de ahadith en musnad boeken niet overvol
zijn met wetsoordelen die de dagelijkse dingen uit het leven van een moslim uitleggen. Ook
zou de profeet ( )dan niet voor lange tijd op zijn benen staan om de wetsoordelen uit te
leggen aan zijn studenten.
Ook zou de profeet ( )dan Khalid ibn Walid niet naar Najran, Ali ibn Abu Talib, Abu Musa
al-Ashaari en Muadh ibn Jabal niet naar Yemen en Uthman ibn Abu-al-Aas (radi Allahu
anhum) niet naar Sakif sturen om de wetsoordelen en hetgeen dat haram en halal is te leren.
Wat is het verschil tussen de 4 madhahib en de madhahib van de bovengenoemden (radi
Allahu anhum)? De leiders van beide groepen zijn deugdzamen en zijn van de Sahaba en
Tabiin.
Er is een concensus onder de geleerden dat deze mensen (die gestuurd waren naar
verschillende streken) eerst de Koran en Sunnah raadpleegden, wanneer zij hierin hetgeen
zij zochten niet konden vinden, deden ze ijtihaad. Bovendien keurde de profeet ( )dit
goed. Dit is te vinden in verschillende ahadith boeken.
Dus het geloof is niet iets simpels zoals beweerd wordt. Geef Sahih-i Bukhari en Muslim aan
de (meeste) moslims en vraag ze om de wetsoordelen (ahkaam) van hun geloof eruit te
halen en zie daarna wat onwetendheid, onbekwaamheid en het geloof een spelletje maken
inhoudt. Ik daag de mensen die de propaganda van madhabloosheid promoten uit om
wetsoordelen te trekken uit de Koran en Sunnah zonder hierbij duizelig te worden.
Zowel sheikh Ibn al-Qayyim, als sheikh Ibn Taymiyyah, als vele andere ulema en imaams
hebben gezegd dat het beschikken over de boeken van ahadith niet genoeg is om een
gezonde fatwa te geven. Hiernaast moet men het niveau bereiken om wetsoordelen uit
ahadith te kunnen halen, onderzoekend zijn en een goede visie hebben. Degenen die zich
niet op dit niveau bevinden, moeten Allah TaAla gehoorzamen in de vers: Vraag daarom
degenen die kennis bezitten, indien jullie het niet weten (Soera al-Nahl(16), 43).
Het zich enkel baseren op boeken van ahadith maakt van een muqallid geen mujtahid!

2. Islam is het volgen van de Koran en Sunnah en niet van de imaams van de 4
madhahib, omdat de Koran en Sunnah masoom (vrij van fouten) zijn, terwijl de
imaams dit niet zijn.
Het antwoord hierop hangt ervan af tegen wie dit gezegd wordt. Als dit tegen iemand wordt
gezegd die vanuit de Koran, Sunnah en qiyaas (analogie) wetsoordelen kan trekken zonder
een imaam of mufti te raadplegen; dan hebben zij gelijk. Want er is geen enkele reden om
een mujtahid te volgen als je zelf ijtihad kan doen. Echter, als dit wordt gezegd tegen elke
willekeurige persoon die niet het niveau van ijtihad heeft bereikt, die bewijzen niet begrijpt en
die de capaciteiten niet heeft om wetsoordelen te trekken, dan is dit iets heel aparts en iets
onbegrijpelijks.
Hetgeen wat foutloos is van de Koran is hetgeen wat Allah TaAla bedoelt. Hetgeen wat
foutloos is aan de Sunnah is hetgeen wat de profeet ( )bedoelt. Echter is het ondenkbaar
dat hetgeen wat de mensen begrijpen van de Koran en Sunnah foutloos is. Dit is dus een
belangrijk verschil.
Als het zo zou zijn dat ieder willekeurig persoon foutloos ijtihaad kon doen, dan zouden
mensen tot op de dag van vandaag niet worden verdeeld tussen leken, geleerden, muqallids
en mujtahids.
3. De madhahib zijn een innovatie, omdat deze pas in de derde eeuw zijn ontstaan. Zijn
de mensen voor de madhahib dan dwalend?
Dit is een hele aparte argument. Niet alle metgezellen waren mensen die een fatwa konden
geven en zij volgden dus mensen die dit wel konden. De metgezellen in Mekka volgden
Abdullah Ibn Abbas en zijn vrienden. De metgezellen in Iraq volgden Abdullah Ibn Masud en
zijn vrienden. De metgezellen in Medina volgden Zayd ibn Thabit en zijn vrienden (Radi
Allahu `anhum).
Wat is het verschil tussen het volgen van deze metgezellen in hun ijtihaad of het volgen van
de imaams van de madhahib? Is het volgen van de 4 madhahib een bidah (innovatie) en
het volgen van de genoemde metgezellen geen bidah? Wat voor bidah hadden de imaams
van de 4 madhahib dat we mensen moeten waarschuwen voor hen? Wat hebben zij anders
dan de vrome voorgangers, die hun leraren waren, gedaan? Het enige nieuwe dat er
bijkwam was dat zij de Sunnah en de Fiqh (jurisprudentie) hebben gecompileerd en
gecategoriseerd. Daarnaast hebben zij een systeem/methode ontwikkeld om wetsoordelen
te kunnen trekken uit de Islamitische bronnen. Dit heeft enkel voordelen gehad. Dat deze
madhahib zo lang bestaan en dat hun boeken zo erg verspreid zijn, laat zien dat in elke tijd
deze madhahib werden verdedigd door geleerden.
Dit is dus hetgeen dat deze 4 madhahib onderscheidt van de andere madhahib. Dus; welke
innovaties en/of dwalingen hebben deze madhahib, die miljoenen volgers hebben? Hetgeen
wat een innovatie is en wat geen oorsprong kent in de religie (ondanks al deze redenen), is
het zeggen dat madhahib haram zijn. Iemand met een beetje kennis en die het geloof van
Allah TaAla met ikhlaas wilt beleven, zal geen dergelijke uitspraken doen.
Er is een concensus onder de geleerden dat een onderzoekend persoon die met alle
zekerheid kan zeggen dat hij alle bronnen heeft geraadpleegd, deze heeft begrepen en
hieruit een oordeel kan vellen waarin hij gelooft, niet een geleerde hoeft te volgen (betreft het
onderwerp dat hij heeft onderzocht).

Echter, is het van essentieel belang aan te geven dat dit niet voor eenieder is weggelegd en
deze woorden niet voor eenieder zijn bedoeld. De woorden zijn gericht aan mensen die het
niveau van ijtihaad (bijna) hebben bereikt. Het kennen van de volgende wetenschappen is
essentieel: Koran, Sunnah, Idjma, Aql (intelligentie), Qiyaas, Usul al-Fiqh, taal (Arabisch) en
Nahw (grammatica) n daarnaast het kennen van de Nasih en Mensuh ayat n daarnaast
het kennen van de verschillende hadith termen.
4. Er is geen enkele bewijs dat je in het graf wordt ondervraagt over welke madhab je
volgde.
Iemand die zoiets zegt, denkt dat de vragen van de 2 engelen in het graf een maatstaaf zijn
voor de verplichtingen van de mensen. Als dat zo zou zijn dan zouden enkel de vragen die
gesteld worden in het graf verplichtingen zijn voor de mensen op deze wereld en alles wat
niet wordt gevraagd in het graf zou niks te maken hebben met de verplichtingen van de
mens of de sharia!
Ik herinner me niet in welke Islamitisch aqeedah (geloofsleer) boek er bewijzen staan dat de
engelen in het graf vragen gaan stellen over: de schulden van de mensen, onrechtmatige
handelingen, het wel of niet leren van ahlaak (ethiek) aan kinderen, de tijden die verspild
worden voor spellen, plezier en nutteloze zaken.
Ik wil, net als de dierbare moslim geleerden het volgende zeggen: hetgeen wat een
verplichting is voor de moslims op deze wereld is veel breder en uitgebreider dan wat de
engelen in het graf zullen vragen.

5. Als er een madhab is, is dat de madhab van onze profeet Muhammad ( )en
hierna de madhahib van de 4 rechtgeleide khaliefen.
Het lijkt dat mensen die dit claimen denken dat de imaams van de madhahib iets anders dan
de Koran en Sunnah hebben gebruikt bij hun ijtihaad en dat de madhahib van deze imaams
een andere madhab is dan die van de profeet ( )en alsof de madhahib van de imaams
een tegenstander zijn van de madhab van de profeet (). Deze 4 madhahib zijn niet een
belemmering, maar zijn juist een trap richting de leiding van de profeet ().
Al zou de ijtihaad van de madhahib fout zijn, doen ze dit niet om tegen te profeet ( )in te
gaan. Hoe zou dit logisch zijn, aangezien zij de profeet ( )aanwijzen als bron en hem zo
goed mogelijk proberen te begrijpen?

6. Dat veel mensen een madhahib volgen betekend niet dat het toegestaan is. Allah
TaAla zegt immers: En indien jij het merendeel van degenen op aarde gehoorzaamt,
doen zij jou van het pad van Allah afdwalen. (Soera al-Anam (6), 116)
Het klopt dat er in sommige verzen en ahadith dingen als deze staan. Maar aan de andere
kant zijn er mutawatir ahadith die zeggen dat een moslim zich niet moet afwenden van de
grote groep. Een geleerde is iemand die de diepe betekenis van verzen en ahadith inziet en
die teksten die elkaar lijken tegen te spreken kan samenbrengen.
De verzen net als die van in Soera al-Anam zijn bedoeld voor de gehele mensheid. De
meeste mensen op de wereld zijn immers geen moslims en daarom horen wij hen niet te
gehoorzamen.
De overleveringen waarin wordt gezegd dat we de grootste groep moeten volgen zijn echter
voor de moslims; dus de grootste groep onder de moslims. De grootste groep onder de
moslims zijn eeuwen lang duidelijk de mensen die een madhab volgen.

Er is geen ontkomen aan taqleed, hier is er een concensus over.

Taqleed is het volgen van iemand zonder de bewijzen te weten. Maar wat zijn de bewijzen
hiervoor? Allereerst zijn dit de woorden van Allah TaAla, waarin Hij zegt: En indien jullie
het niet weten, vraag de bezitters van kennis. Er is concensus onder de geleerden dat deze
vers een ondersteuning is voor taqleed. De meeste usuul geleerden hebben gezegd dat
deze vers bevestigd dat een leek een mujtahid kan volgen. Een andere vers, die dit ook
bevestigd, is het volgende: En de gelovigen dienen er niet allemaal samen op uit te trekken.
Van iedere groep van hen dient slechts een gedeelte er op uit te trekken, opdat zij (die
achterblijven) zich inzicht in de religie verschaffen en hun volk kunnen onderwijzen wanneer
zij bij hen terugkeren en opdat zij zich wellicht zullen hoeden (Soera at-Tawba(9), 122).
Hierin beveelt Allah TaAla de moslims om niet met zijn allen oorlog te voeren, maar dat een
gedeelte achter blijft zodat zij hetgeen wat haram en halal is kunnen leren en vervolgens
kunnen doorleren aan de mensen als zij terug komen.
Ten tweede is er concensus onder de geleerden dat het kennisniveau van de metgezellen
van de profeet ( )verschilden. De metgezellen waren niet allemaal bevoegd om een
fatwa te kunnen geven en ze werden niet allemaal gevraagd betreft religieuze vraagstukken.
Als een metgezel een vraagstuk beantwoordde was hij niet verplicht om het bewijs te geven.
Niemand klaagde hierop en hier is er een concensus over. De profeet ( )stuurde mensen
met kennis naar verschillende plekken, opdat zij de religie konden doorleren. Zij maakten
gebruik van de Koran, Sunnah en hun eigen ijtihaad. Er is op verschillende manieren
(mutawatir) overgeleverd dat de metgezellen wetsoordelen gaven, maar leken niet dwongen
om zelf een oordeel te kunnen vellen. De bekendste mujtahidin in de tijd van de metgezellen
waren: De 4 khaliefen, Abdullah ibn Masud, Zayd ibn Thabit, Abu Musa al-Ashaari, Muadh
ibn Jabal en Ubay ibn Ka'b (Radi Allahu anhum). Degenen die de fatwas en meningen van
deze mensen volgden zijn er te veel om op te noemen.
Ten derde; als iemand een hadith tegenkomt, zijn er twee wegen die hij opkan. Hij kan de
hadith linkslaten en er niks mee doen, dit is echter tegen de concensus van de geleerden. Of
hij kan de hadith toepassen in zijn leven door f alle bronnen en bewijzen te raadplegen en
indien hij dit begrijpt ernaar te handelen f taqleed te doen. Het eerste (bronnen raadplegen)
is echter onmogelijk. Dit zou er namelijk voor zorgen dat mensen hun baan, hun kunnen en
hun leven links zouden moeten laten liggen. We kunnen dus concluderen dat taqleed uit ons
leven verwijderen iets zeer moeilijks en gevaarlijks is. De geleerden zijn verplicht om zich
vast te klampen aan de bewijzen van de Koran en Sunnah en op dezelfde wijze zijn leken
verplicht om zich vast te klampen aan de fatwas en oordelen van de geleerden.

Het volgen van een madhab door een muqallid is niet onwettig of
haram.
Iemand die gelooft dat de oordelen van de madhahib gelijk staan aan de wetten van Allah
TaAla pleegt een zonde. Iemand die denkt dat je voor altijd bij n madhab moet blijven
begaat een fout. Aan de andere kant; als iemand gelooft dat je elke dag of elk moment een
madhab moet veranderen, dan is dit ook fout. Allah TaAla heeft ons enkel opgedragen om
de bezitters van kennis te vragen. Noch heeft Allah TaAla ons opgedragen om de bezitters
van kennis (de imaams) continu te veranderen, noch heeft Hij ons verboden om deze te
veranderen.
Sommigen zeggen: Mensen moeten geen genoegen nemen met het volgen van 1 mujtahid
imam, maar de 4 madhahib combineren. Hierop zeggen wij het volgende:
Er zijn verschillende recitatiestijlen (Qira'at) van de profeet ( )die mutawatir zijn
overgeleverd. Degene die geen ijtihad kunnen doen kiezen 1 van de stijlen en reciteren op
deze manier. Op deze manier kiezen mensen die geen ijtihaad kunnen doen 1 van de 4
madhahib betreft fiqh. Is er iemand die zich afvraagt of het haram is om 1 recitatiestijl te
kiezen en dus elk moment met een andere stijl moet reciteren? Wat is het verschil tussen het
volgen van een imam van qiraat of een imam van fiqh? Waarom moeten mensen die 1
madhab in fiqh volgen van alle 4 madhahib nemen en degene die reciteerd volgens een stijl
niet van de andere stijlen nemen? Ze zullen vast zeggen dat het onmogelijk is om voor een
persoon alle stijlen te kunnen beheersen. Wij zeggen tegen zulke mensen: dit geldt ook voor
de madhahib! Ze kunnen niet alle oordelen en bewijzen van alle madhahib onderzoeken!
Waarom zou de n een excuus hebben en de ander niet?
Noch in de tijd van de metgezellen, noch in de tijd van Tabiun (volgers van de metgezellen),
noch in de tijd van de 4 imaams, noch in de tijd na hun, hebben mensen geclaimd dat je
continu van imaam of mufti moet veranderen. Wij hebben echter het tegenovergestelde
geleerd. We weten dat khaliefen imaams kozen die als enige fatwas konden geven en
mensen werden erop geattendeerd om hen te volgen. Zo was er bijvoorbeeld een tijd in
Mekka, dat alleen Ata ibn Abi Rabah & Mujahid (Radi Allahu `anhum) bevoegd waren om
een fatwa te kunnen geven. De Mekkanen hebben deze 2 geleerden voor lange tijd gevolgd
en niemand zei dat dit een slechte zaak was. Ook waren er bijvoorbeeld mensen die hun
vragen enkel voorlegden aan Abdullah ibn Masud (Radi Allahu 'anhu). De biografie boeken
zitten vol met geleerden die een madhab volgden en geen n was van mening dat je
continu moest veranderen van madhab.

Wanneer moet een madhab niet gevolgd worden?

Er zijn 2 situaties waarin men zijn eigen madhab niet moet volgen en deze zijn als volgt.
Ten eerste: Iemand die betreft een onderwerp alle bronnen heeft geraadpleegd, deze snapt
en weet hoe hij een oordeel hieruit moet vellen, moet hij betreft dit onderwerp zijn eigen
ijtihaad volgen.
Ten tweede: Als iemand een hadith vind die de mening van een madhab tegenspreekt n
die hij snapt, er zeker van is dat de hadith sahih is n er zeker van is dat die hadith het
bewijs is voor zijn oordeel, dan verlaat hij de taqleed betreft dit onderwerp. Dit is wat de 4
imaams duidelijk hebben gemaakt aan hun leerlingen en vrienden, zij zeiden namelijk: Als
een hadith mijn mening tegenspreekt; volg dan de hadith.

De hadith waarvan jij denkt dat dit een madhab tegenspreekt, zou best eens niet zo kunnen
zijn. Ten eerste moet iemand er 100% van overtuigd zijn dat deze hadith niet is gekend door
de desbetreffende imaam. Dit is alleen mogelijk door alle boeken van de madhab grondig te
bestuderen. De mensen die dit kunnen zijn er weinig en dit is zeker iets moeilijks.
Ten tweede zijn er vele redenen waarom een mujtahid imaam niet heeft gehandeld volgens
een hadith. Volgens ibn Taymiyyah (rahimahu Allah) zijn er 10 redenen hiervoor. Deze zijn te
vinden in zijn boek Raf' al-Malam 'an al-A'immat al-A'lam.

Slotwoord
Wat zou er gebeuren met ons als we vragen betreft gezondheid, niet meer zouden
voorleggen aan artsen. Als we artsen niet meer zouden geloven en volgen? Wat zou er
gebeuren? We zouden zeker verkeren in een chaos en zouden onszelf pijnigen in ons
enthousiasme om een dokter te worden. Iemand die niet gespecialiseerd is in een sector,
bemoeid zich niet met zaken van die sector. Dit is iets wat zelfs een klein kind weet. Maar
waarom geldt deze regel niet op het gebied van religie, haram en halal? Hetzelfde dat zou
gebeuren als iedereen zich zou bemoeien met wereldse onderwerpen die een specialist
nodig hebben, zouden ook gebeuren als iedereen zich zou bemoeien met het halen van
wetsoordelen uit bronnen. Ons stevige gebouw van fiqh zou op deze manier een wrak
worden en zijn overblijfselen zullen verspreiden. Dit is het gevolg van koppige en vreemde
mensen.
Er is een makkelijke weg en dat is om een boek van de madhahib te pakken betreft het
gebed, het vasten, de zakaat en onderwerpen aangaande het leven en deze te lezen. Net
als de metgezellen en hun volgers niet om bewijzen vroegen, hoeven wij dit ook niet te doen.
O dierbare lezer, indien jij ook bevrijd bent van zelfzucht, je nafs (ego), vooringenomenheid
n iemand bent van bescheidenheid en redelijkheid, dan zul je begrijpen dat hetgeen wat ik
heb verteld de waarheid is. Maar als jij jezelf hebt verloren in de zee van zelfzuchtigheid en
egosme, dan zijn dit niks anders dan woorden zonder betekenis en is het moeilijk om jou uit
deze zee te redden. De enige redding is om Allah TaAla te smeken voor oprechtheid om zijn
Sharia te begrijpen.
Meer bewijzen geven om te bewijzen dat het volgen van een madhab toegestaan is, zou niet
veel toevoegen. Want jouw probleem is niet dat je het niet weet, maar vooringenomen zijn.
Ik heb uitgelegd dat moslims vanaf de tijd van de metgezellen tot aan deze tijd in
overeenstemming zijn dat een wetschool gevolgd dient te worden. De meesten die claimen
dat het haram is om een madhab te volgen kunnen niet eens 3 ayat van de Koran reciteren
op de correcte wijze en zullen veel fouten maken.
O moslim, volg dus de weg van de grote meerderheid van de moslims gedurende de eeuwen
heen.
Hou afstand van nutteloze gesprekken en extremisme, want dit is het begin van elk
probleem.
Ons laatste dua is; Al-hamdu lillahi rabbil 'alamin.