waardevrij verslag 2007 de moeite waard waardevol waardering verslag 2007 waardevast w

devol waardering missie waardevast waardev

Als kennisinstituut voor het beheer en

behoud van roerend cultureel erfgoed
wil het ICN een bewuste omgang
bevorderen met dit erfgoed, zodat het
nu en in de toekomst zijn belangrijke
maatschappelijke en historische functie
kan blijven vervullen.

Het ICN ontwikkelt in samenspraak

met de wetenschap en de hoeders van
de collectie Nederland kennis die het
beheer en behoud van de collectie
ondersteunt en verbetert en die de
betekenis ervan duidt en kenbaar maakt,
en zorgt voor de verspreiding van deze
kennis.

Het ICN beheert in opdracht van de

minister van Onderwijs, Cultuur en
Wetenschap (OCW) een collectie
roerend cultureel erfgoed van de
Staat der Nederlanden en streeft naar
een zo groot mogelijke zichtbaarheid
daarvan. Als rijksdienst is het ICN
betrokken bij de beleidsvoorbereiding
en beleidsuitvoering van het Directoraat
Generaal Cultuur en Media van het
Ministerie van OCW.
dsopgave voorwoord inhoudsopgave voorwoo rd inhoudsopgave voorwoord inhoudsopgave
waardering pagina 04 - 08
Indemniteit - 4, Tweede Kamer - 5, Lucebert - 6, Maliebeeld - 7
waardevast pagina 08 - 16
Bruiklenen - 8, Pieter Isaacsz - 9, Princessehof - 10, ‘Interieur
van de Oude Kerk te Amsterdam’ - 11, Goudstikker - 11,
Haanstra - 12, Opland - 12, Jo Vegter -13, Gerard Snelder - 13,
Beeckestijn - 14, Klimaatnetwerk - 15
waardevol pagina 16 - 22
Japanse prenten - 16, Victory Boogie Woogie - 16, Inside
Installations - 18, Mobile Home for Kröller-Müller - 19,
Van Gogh - 20, EPISCON - 21
waardevermeerdering pagina 22 - 28
Kennisspreiding - 22, Categoriaal onderzoek monumentale
wandkunst - 23, Themadag Wandkunst - 24, ‘De Staat koopt
Kunst’ - 25, Historische interieurs - 25, Collectiewijzer - 26,
Collectiebalans - 26, Informatiecentrum - 27
de moeite waard pagina 28 - 32
Programma Selectie & project Veilig Veilen - 28, ‘Niets gaat
verloren’ - 28, Project Compensatieregeling - 30, Regeling
materieel beheer museale voorwerpen - 31, Contractbeheer - 31
waardevrij pagina 32 - 36
Organisatie - 32, Financiën - 32, Personeel - 33, Publicaties - 34,
Website - 38, Adressen - 39
Geachte lezer,
Het jaar 2007 zou een jaar van grote veranderingen worden.
De koerswijziging richting verzelfstandiging en het voornemen
om het ICN in één gebouw te huisvesten zijn vol elan opgepakt en
onderzocht. Halverwege 2007 is besloten dat het ICN vooralsnog
een dienst blijft die direct onder de verantwoordelijkheid van het
ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap valt. Ook is
besloten dat een deel van het ICN zijn intrek neemt in het Atelier-
gebouw. De opening van het Ateliergebouw in november was een
succes en onze onderzoekers verhuizen in juni van dit jaar.
In 2007 hebben we veel mooie zaken opgepakt en tot goed
resultaat gebracht. Daar kunnen we trots op zijn. Een greep uit de
resul­taten: de publicatie van Niets gaat verloren en het debat hier-
over in samenwerking met de Boekmanstichting, het onderzoeks-
rapport Monumentale Kunst 1940-1965 in samenwerking met onze
zusterdienst de Rijksdienst voor Archeologie, Cultuurlandschap
en Monumenten (RACM), de totstandkoming van de interactieve
website Help Wandkunst Opsporen, de afronding van het Europese
project Inside Installations en de dissertatie De Staat koopt Kunst.
We hebben een Collectiebalans gemaakt en een tentoonstelling in
MalieBeeld met beeldhouwwerken uit onze collectie. Daarnaast
konden we vijf schilderijen uit de collectie Goudstikker behouden
voor de Collectie Nederland.
Onze naamsbekendheid is gegroeid. Door de media is vooral
aandacht besteed aan het reilen en zeilen van het project Veilig
Veilen, onderdeel van het programma Selectie; de dagbladen
volgden de verwikkelingen rondom de kunst uit de Beeldende
Kunstenaars Regeling (BKR) op de voet. De veiling was overigens
zowel op eBay als in het veilinghuis een succes. Ook het vervolgon-
derzoek naar de Victory Boogie Woogie van Piet Mondriaan en de
tentoonstelling van Lucebert in het Stedelijk Museum Schiedam en
Museum Henriette Polak in Zutphen hebben de nodige aandacht
gekregen.
Van onze activiteiten in 2007 geven wij een beeld in dit compacte
jaarverslag dat voor u ligt.
Henriëtte van der Linden
directeur
waardering waardevast waardevol waarde vermeerdering de moeite waard waardevrij

De stijging van het aantal indemniteitsaanvragen zette
in 2007 gestaag door. Vanaf 1989 dienen per jaar ongeveer vier
instellingen een indemniteitsaanvraag in – met een uitschieter
naar veertien in 2006 tijdens het Rembrandtjaar. In 2007 waren er
elf aanvragen waarvoor het ICN in totaal ruim € 475.000.000 aan
indemniteitsgarantie heeft verstrekt. De besparing op de verzeke-
ringspremies die hiervan het gevolg is, bedraagt in totaal € 390.000.
In de tentoonstellingen waarbij gebruik gemaakt is van de indem-
niteitsregeling, ligt het accent op Nederlandse kunst uit de zeven-
tiende eeuw en Europese kunst uit de negentiende en twintigste
eeuw. Zes tentoonstellingen betreffen Nederlandse teken- en
schilderkunst uit de zeventiende eeuw, zoals de tentoonstelling over
Salomon De Bray en familie in het Frans Halsmuseum in Haarlem,
Rembrandt in Berlijn en tekeningen uit het Kupferstichkabinett in
Museum Het Rembrandthuis in Amsterdam. Bij drie tentoonstel-
lingen stonden individuele Europese kunstenaars uit de twintigste
eeuw centraal: Beckmann, Picasso en Freud. Twee tentoonstellin-
gen gingen over Europese kunst uit de negentiende eeuw: Ordrup-
gaard. Van Courbet tot Købke in het Gemeentemuseum in Den Haag
en John Everett Millais in het Van Gogh Museum in Amsterdam.
In 2007 heeft het ICN twee vitrines
in de Tweede Kamer ingericht met
werken afkomstig van de N.V. Koninklijke
Delftsche Aardewerkfabriek De Porceleyne
Fles te Delft. Het ICN is kunst­adviseur van
zowel de kunstcommissie van het ministerie
van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap als
de kunstcommissie van de Tweede Kamer.
Dit betekent dat het ICN adviseert wan-
neer kunstinrichting binnen de gebouwen
een rol speelt. In 1985 is een aanzienlijke
collectie keramische objecten (650 stuks)
en ontwerptekeningen (2288 stuks) door het
Rijk verworven uit de fabriekscollectie van
De Porceleyne Fles. Deze collectie geeft een
goed beeld van wat er in de periode 1820-
1960 geproduceerd is bij deze fabriek. In de
twee vitrines in de Tweede Kamer worden
voorwerpen en ontwerptekeningen van
Nieuw-Delfts aardewerk getoond die ont-
worpen zijn door Leon en Piet Senf, gemaakt
in de eerste helft van de twintigste eeuw en
geïnspireerd op oriëntaalse voorbeelden.
Het ICN maakte mét en vóór deze kunst-
commissies een Kunstbeleidsplan. Belang-
rijk uitgangspunt is het inzetten van veel
en regelmatig wisselende bruiklenen uit de
ICN-rijkscollectie, musea en kunstenaars­
ateliers, waardoor een deel van de Collectie
Nederland zichtbaar wordt voor grote
groepen ambtenaren en bezoekers.
Het streven is een dynamische kunst-
inrichting van grote kwaliteit waarin de
ICN-collectie wordt gekoppeld aan kunst-
werken uit vele museale collecties en aan
hedendaagse kunstwerken geleend uit
kunstenaarsateliers. Dit levert actualisering
en herwaardering van objecten op door
nieuwe combinaties, onverwachte relaties,
en dwarsverbanden tussen kunstwerken uit
uiteenlopende collecties. Het ICN stelt zich
tot taak verder te zoeken naar methoden om
kunst in een niet-museale overheidsinstel-
ling op een betekenisvolle, verantwoorde en
veilige wijze te realiseren.
Net als voorgaande jaren is alle kunst uit
de ICN-rijkscollectie, musea en kunste­­­­naars­
ateliers opgehangen en geïnstalleerd door
deskundige behoudsmedewerkers van het
ICN.

Vitrine bij het ministerie van OCW, met kunst uit de ICN-rijkscollectie, museale collecties en kunstenaars­ateliers.

 
waardering waardevast waardevol waarde vermeerdering de moeite waard waardevrij
De in 2006 ontvangen schenking Lucebert heeft in 2007
geleid tot drie bijzondere tentoonstellingen in
Schiedam, Bratislava en Zutphen. De nalatenschap van
meer dan tweehonderd schilderijen en tweeduizend tekeningen van
Lucebert wordt beheerd door het ICN en als bruikleen ter beschik-
king gesteld aan musea. Het Stedelijk Museum Schiedam kreeg als
eerste de mogelijkheid om een keuze uit de collectie te maken en
ongeveer tweehonderd werken te presenteren. De tentoon­stelling
Lucebert. Schilder, dichter, fotograaf, gehouden in het eerste
halfjaar van 2007, was de eerste grote overzichtstentoonstelling
na het overlijden van de kunstenaar in 1994 en gaf een uitgebreid
overzicht van alle aspecten van zijn kunstenaarschap. De tentoon-
stelling Lucebert. Schilder, dichter, fotograaf, is na de presentatie
in Schiedam te zien geweest in het Danubiana Meulensteen Art
Museum, Bratislava-Cûnovo, Slovenië van 17 juni t/m 2 september
2007.
Van 15 december 2007 tot en met 2 maart 2008 was de tentoonstel-
ling Schenking Lucebert; schilderijen en werken op papier uit de
collectie van het Instituut Collectie Nederland te zien in Museum
Henriette Polak in Zutphen. Deze tentoonstelling schonk ook
aandacht aan de rol die het ICN speelt bij het beheren, ontsluiten
en toegankelijk maken van kunstenaarsnalatenschappen. Naast de
getoonde werken maakten foto’s en teksten voor een breed publiek
inzichtelijk welke handelingen kunstwerken ondergaan, voordat een
oeuvre ontsloten en toegankelijk is.
Devoot paar, 1976 Rebus, 1985 Zonder titel, 1985
Schenking Lucebert: schilderijen en werken op papier uit de collectie van het Instituut Collectie Nederland
Lies Netel, Evert Rodrigo, Simone Vermaat; [samenst. Lies Netel; fotogr. Tim Koster ... et al.]. - Zutphen:
Museum Henriette Polak ; Rijswijk: Instituut Collectie Nederland, cop. 2007. - 112 p. : ill. ; 24 cm
ISBN 978-90-78599-05-0
 10
Meestal zijn het de musea die de ICN-kunst zichtbaar maken.
Maar in 2007 kreeg het ICN de mogelijkheid om zelf
een tentoonstelling samen te stellen in MalieBeeld:
een tentoonstellingsruimte in het gebouw van VNO-NCW, gele-
gen pal boven de Utrechtsebaan, de toegangsweg tot Den Haag.
Vanwege de monumentale ruimte werd een keuze gemaakt uit
de collectie grote objecten. Voor de tentoonstelling is een keuze
gemaakt van beeldhouwkunst uit de periode 1965-1990. Te zien
waren beelden en objecten van Arie Berkulin, Marinus Boezem,
Rob Maingay, Theo Niermeijer, Sonja Oudendijk, Pearl Perlmuter,
Shinkichi Tajiri, Cornelius Rogge, Arjanne van der Spek, Steef
Roothaan, George van der Wagt, André van de Wijdeven en Jos
Wong. Van een aantal kunstenaars van wie objecten werden
tentoongesteld, is werk uit hun beginperiode via de Beeldende
Kunstenaarsregeling (BKR) in de collectie gekomen; ze waren nog
niet bekend en werden nog niet museaal verzameld. De selectie van
de beelden sluit aan op de thema’s die jonge kunstenaars en vorm-
gevers van nu inspireren: krachtige organische vormen, hergebruik
van materialen en de natuur als inspiratiebron in brede zin.
Geertje Huisman verzorgde op 19 september 2007 een lezing over
de moderne beeldhouwkunst uit de rijkscollectie. Op 23 november
heeft er een gesprek plaatsgevonden tussen de deelnemende kun-
stenaars onder leiding van Robert de Haas; hiervan zijn opnamen
gemaakt.
S.Roothaan, 1985
C. Rogge, 1968
J. Wong, 1968
ICN in Beeld: moderne beeldhouwkunst uit de rijkscollectie Geertje Huisman.
– [Rijswijk: ICN, 2007. – 10 p. : ill. ; 29 cm.] Tentoonstellingtekst bij de gelijknamige
tentoonstelling in MalieBeeld, Den Haag, van 7 juni 2007 t/m 30 november 2007
waardering waardevast waardevol waarde vermeerdering de moeite waard waardevrij
ICN Afdeling Collecties heeft 623
werken in bruikleen gegeven waar-
van 405 tijdelijk en 218 langdurig. Het is
opvallend dat er meer langdurige bruik-
lenen zijn verstrekt aan niet-museale
(135) dan aan museale instellingen (57).
Van alle soorten objecten zijn de werken
op papier het meest uitgeleend dankzij
drie tentoonstellingen over Lucebert met
in totaal 221 werken. Het Stadsarchief
Amsterdam dat is verhuisd naar het gere-
noveerde gebouw van De Bazel kreeg 31
keramische objecten van tijdgenoten in
langdurig bruikleen. Moderne sculpturen
waren met 26 stuks vertegenwoordigd in
de tentoonstelling in MalieBeeld.
BRUIKLENEN VOOR TENTOONSTELLINGEN:
Otto Egberts. Advanced Failure – Tekeningen,
schilderijen, installaties. Stedelijk Museum
Schiedam, Schiedam.
De grenzen der betamelijkheid – Vrouwen en
lezen rond 1900. Couperus Museum, Den Haag.
Volmaakt verchroomd – D3 en het avant-garde
meubel. Gemeentemuseum, Den Haag.
Herinstallatie Alberts Ark van Bill Spinhoven.
Montevideo, Amsterdam.
ICN in Beeld – Moderne
beeldhouwkunst uit de
rijkscollectie. MalieBeeld,
Den Haag. (Zie pagina 7).
Pieter Isaacsz,
hofmaler og spion. Det
Nationalhistoriske Museum
Frederiksborg Slot,
Hillerod, Denemarken.
Overdaad baat – Grafiek
en monotypes van Erik
Andriesse. Fries Museum,
Leeuwarden.
Blauwe zonnebloem
Erik Andriesse
11
BRUIKLENEN 2007 In het najaar van 2007 was op een overzichtstentoonstelling van
26 naar hoogwaardigheidsbekleders het werk van Pieter Isaacsz (1569-1625) in Denemarken
405 museaal (348 tijdelijk, 57 langdurig)
192 niet-museaal (57 tijdelijk, 135 langdurig)
een nog ongepubliceerd familieportret uit de collectie van het
ICN te zien. In Nederland is Isaacsz altijd een relatief onbekende
Soort objecten: schilder geweest. Slechts enkele van zijn werken bevinden zich in
5 lijsten, 8 maquettes, 2 collages, 5 gebruiks- Nederlandse collecties. In Denemarken wordt hij echter beschouwd
voorwerpen, 5 glasobjecten, 3 glas-in-lood
ramen, 20 interieuraccessoires, 84 keramiek als de belangrijkste in Denemarken werkzame meester uit de
objecten, 3 metalen objecten, 61 meubelen, zeventiende eeuw, die vooral beroemd is om zijn staatsieportret van
136 schilderijen, 26 sculpturen, 3 textiel objec- koning Christiaan IV.
ten, 2 wandobjecten, 260 werken op papier Het familieportret uit 1609 in de collectie van het ICN stond
Melkbocht aan de Schie, W. Roelofs.
decennialang ten onrechte op naam van de Antwerpse portret­
schilder Cornelis de Vos, totdat ICN-onderzoeker Eric Domela
Nieuwenhuis het in 2002 aan Pieter Isaacsz toeschreef.
Het schilderij, dat enige jaren in het depot in Rijswijk hing, werd
voor de tentoonstelling gerestaureerd door Abbie Bagley-Young.
Zie over het schilderij ook: E. Domela Nieuwenhuis, ‘A matter of style:
characterizing Pieter Isaacsz as a painter’, in: B. Noldus, J. Roding (eds.),
Pieter Isaacsz (1568-1625): court painter, art dealer and spy, Turnhout 2007
Willem Roelofs (1822 – 1897). De adem der
Natuur. Museum Jan Cunen in Oss en de
Kunsthal in Rotterdam.
De Stijl in Tilburg – boeiend verslag van een
bijzondere vriendschap (tussen Theo van
Doesburg en de stationsbeambte Antony Kok). Stoel en kruk, Van Doesburg.
De Pont, Tilburg.
Onmetelijk Optimisme – Galeriehouders en hun
kunstenaars, 1945 – 1970. Stedelijk Museum
Schiedam, Schiedam.
Lucebert. Schilder, dichter, fotograaf =
Lucebert. Maliar, básnik a fotograf. Stedelijk
Museum Schiedam, Schiedam, Danubiana
Meulensteen Art Museum, Bratislava-Cûnovo,
Slovenië. (Zie pagina 6).
Schenking Lucebert – schilderijen en werken
op papier uit de collectie van het ICN. Museum René Daniëls, De
Henriette Polak, Zutphen. (Zie pagina 6). geamuseerde muze,
1983 (links) en
René Daniëls – tekeningen en schilderijen 1977 Apollinaire uit 1984.
– 1987. De Pont, Tilburg.
12
waardering waardevast waardevol waarde vermeerdering de moeite waard waardevrij
Het Keramiekmuseum Princessehof in Leeuwarden In 2007 verwierf het ICN het
heeft ruim driehonderd objecten in langdurig bruikleen Interieur van de Oude Kerk te
van het ICN. Het grootste deel van dit bruikleen is te zien in de Amsterdam uit 1661 van de hand
collecties Art Nouveau, Europa en Modern en Hedendaags keramiek van schilder Emmanuel de Witte
en maakt deel uit van de vaste opstelling. Na een grondige verbou- (circa 1617-1692). Het schilderij is
wing is het museum opnieuw ingericht en in mei 2007 heropend. om een heel bijzondere reden door de
Een aantal nieuwe ICN-bruiklenen heeft een rol gespeeld bij de Staat gekocht van de Stichting De Oude
herinrichting van het museum. Zo is de Art Nouveau-zaal verrijkt Kerk te Amsterdam. Ten behoeve van
met diverse objecten van De Porceleyne Fles in Delft. Aardewerk de restauratie zag de Oude Kerk zich
uit de Kennemer Potterij staat in de opstelling Expressionisme en genoodzaakt het schilderij te verkopen.
geometrie en in de zaal Europa is achttiende-eeuws porselein van Het verkoopbedrag werd gedoneerd aan de
de Königliche Sächsische Porzellan-Manufaktur Meissen opgesteld. Stichting Restauratiefonds De Oude Kerk
te Amsterdam. Het schilderij zelf hing al
sinds 1988 als bruikleen in het Amsterdams
Historisch Museum en is daar nog steeds
te zien.
De Architectuurfantasie door
Dirck van Delen is van de erven
Goudstikker gekocht. Een kind
op zijn doodsbed (detail rechts)
door Van der Helst, hebben de
erven aan de Nederlandse Staat
geschonken.
Kom, schotel en grote vaas met wijde hals van de Porceleyne
Fles zijn slechts een paar van de ICN-bruiklenen bij het
Keramiekmuseum Princessehof in Leeuwarden.
13
Van de 202 schilderijen die in 2006 zijn
teruggegeven aan de erfgenamen van
Jacques Goudstikker, heeft de
Nederlandse Staat vier schilderijen
kunnen terugkopen. Het vijfde schil-
derij, een kind op zijn doodsbed uit 1645
door Bartholomeus van der Helst, is door
de erven Goudstikker aan de Nederlandse
Staat geschonken. Drie van de vijf schilde-
rijen bevinden zich nu weer in de musea
waar ze vóór 2006 ook al hingen.
De Architectuurfantasie uit 1633 door Dirck
van Delen is weer te zien in het Noord­
brabants Museum in Den Bosch, het Gezicht
op Delft uit 1663 in het Prinsenhof in Delft,
de Van der Helst in het museumgoudA.
Twee portretten van Philips Ram en
Anna Strick uit 1625 door Paulus Moreelse
zijn gerestaureerd en zullen in 2008
getoond worden in de zalen van het Centraal
Museum in Utrecht.
14
waardering waardevast waardevol waarde vermeerdering de moeite waard waardevrij

Het ICN verwierf twee collecties die, gezien de aard In 2007 kreeg het ICN twee schenkingen van meubelen die
van het materiaal, afwijken van de rest van de mooi aansluiten bij de meubelcollectie van architecten die
collectie van het ICN. Door de erven van de cineast Bert het ICN in 1999 in beheer heeft overgenomen van het Nederlands
Haanstra (1916-1997) werden vijftien films geschonken. Architectuurinstituut.
Ook werden via de successieregeling 1646 tekeningen van
Opland (pseudoniem van Rob Wout, 1947-2001) verworven. De erven mevrouw A.M. Koops-Kuiper schonken een ameublement
van architect Jo Vegter (1906-1982) bestaande uit drie fauteuils,
Fotografie is in het verleden wel op grote De 1646 tekeningen van Opland betref- een dressoir, bank, rond tafeltje en een kapstok. De meubelen zijn
schaal verworven, zoals de collectie fen de werktekeningen die vervolgens ontworpen voor het echtpaar Koops-Kuiper ter gelegenheid van hun
Hartkamp. Daarnaast is er nog een werden gereproduceerd in De Volkskrant huwelijk in 1934 en zijn uitgevoerd bij meubelfabriek LOV, Ooster-
bescheiden collectie videokunst. Film tussen 1984 en 1999. De tekeningen zijn beek. Vegter was rijksbouwmeester (1958-1971) en behoorde in zijn
daarentegen was vrijwel niet in de in bruikleen gegeven aan het Persmuseum beginjaren tot de Delftse School, later tot het Brutalisme. Dit is een
collectie vertegenwoordigd. In de schenking te Amsterdam en vormen een prachtige stroming binnen de architectuur die is ontstaan vanuit het
Haanstra bevinden zich alle bekende films, aanvulling op de schenking van de rest van modernisme en zijn hoogtijperiode kende in de jaren vijftig tot
zowel speelfilms (Fanfare en Dokter Pulder het oeuvre door Francine Wout-Panhuijsen. zeventig. Vegter werd bekend vanwege het gebouw dat hij voor
zaait papavers) als documentaires: Zoo, Bijzonder aan de tekeningen is dat ze deels het ministerie van Financiën in Den Haag ontwierp. De meubelen
Alleman, Spiegel van Holland en Glas. Ook zijn uitgevoerd in kleur. Opland maakte blinken niet uit in moderniteit maar sluiten aan bij modellen die al
minder bekende werken zijn vertegenwoor- in bepaalde partijen gebruik van blauw langer door LOV werden geproduceerd. De sobere meubelen zijn
digd, zoals De Zaak M.P., Een pak slaag potlood, dat zich in de krant vertaalde hier en daar onderbroken door profileringen en welvingen, waarbij
en De Muiderkring herleeft. De films zijn tot lichtgrijs. Het Persmuseum werkt, in met name de knopjes van het dressoir opvallen en de wijze waarop
in bruikleen gegeven aan het Nederlands samenwerking met het Internationaal voorzien is in een rugleuning bij het bankje.
Instituut voor Beeld en Geluid in Hilversum. Instituut voor Sociale Geschiedenis (IISG),
Alle vijftien films zijn overigens opgenomen aan de registratie en digitalisering van deze De erven van de familie Le Clercq schonken in 2007
in een dvd-box die vorig jaar is verschenen. collectie. Na voltooiing zal de hele collectie een ameublement, bestaande uit een zit-, eet- en
via de collectiedatabase van het ICN en een slaapkamerdeel. Het is rond 1945 door architect
de Collectiewijzer op internet toegankelijk Gerard Snelder (1913-2001) uit Maastricht ontworpen
worden gemaakt. in opdracht van prof.ir. Hubertus Le Clercq (1913-
1991) ter gelegenheid van zijn huwelijk.
De ontwerptekeningen zijn bewaard gebleven evenals
een dagboeknotitie over het contact met de meu-
belmaker, de heer Schwiebert van de Firma Buck te
Maastricht. De meubelen zijn geleverd in de jaren
1945 tot 1947 in een periode dat de luxe houtsoorten,
waarin de meubelen zijn uitgevoerd, moeilijk te ver-
krijgen waren. Het bijzondere aan de meubelen is dat
hier biedermeierachtige en Scandinavische elementen
zijn gecombineerd.

Ontwerptekening voor een tafelpoot

15 16
waardering waardevast waardevol waarde vermeerdering de moeite waard waardevrij

Ondanks felle protesten besloot de gemeente Velsen uit Het ICN, de Erfgoedinspectie/Collecties (EGI), het Landelijk Contact
bezuinigingsoverwegingen Landgoed Beeckestijn te sluiten voor van Museumconsulenten (LCM), de Rijksdienst voor Archeologie,
publiek en tot verkoop over te gaan. De bruikleengevers kregen Cultuurlandschap en Monumenten (RACM), de Rijksgebouwen-
hun voorwerpen terug; aan het ICN werden 113 objecten dienst (Rgd) en de TU Eindhoven (TU/e) hebben in 2007 een
geretourneerd. Voor de voorwerpen die eigendom van de gemeente convenant ondertekend voor samenwerking binnen
waren, werd – conform de Leidraad voor het afstoten van museale een Klimaatnetwerk. Het is voor het eerst dat zoveel landelijke
objecten (Lamo) – een nieuwe bestemming of eigenaar gezocht. organisaties een dergelijk thema gezamenlijk aanpakken. Juist nu
Objecten met een regionale betekenis werden ondergebracht bij internationaal de klimaatmaterie volop in ontwikkeling is, is het van
instellingen in de regio zelf. Aan het ICN werden door de gemeente belang samen te werken en kennis te delen.
zeventien voorwerpen overgedragen uit Beeckestijn Het klimaatnetwerk wil een geïntegreerde strategie ontwikkelen
ten behoeve van toekomstige bruikleenverstrekking: twee antieke om nationaal tot een verantwoorde besluitvorming te komen over
tafels, een schilderij van Kruseman, een zomerhaardvulling het museale binnenklimaat. Hierbij staat de waardestelling van
beschilderd met een Imari-dekselvaas, een Lodewijk XIV-schoor- roerende collecties en (monumentale) gebouwen centraal.
steenspiegel met kariatiden, een vergulde schoorsteenspiegel, een Het doel is om de musea zo goed en efficiënt mogelijk te
gewone spiegel en tien stuks diverse keramiek. adviseren over het museale binnenklimaat. De partners in het
Door deze overdracht zijn de objecten behouden voor de Collectie netwerk hebben afgesproken om in 2008 enkele concrete projec-
Nederland en zullen ze in de loop der tijd verspreid over het land ten te realiseren. Het ICN ontwikkelt nieuwe richtlijnen voor het
nieuwe bestemmingen krijgen. museale binnenklimaat (die tijdens een symposium op 16 oktober
2008 zullen worden toegelicht) en werkt met de TU Eindhoven een
Bij het keramiek uit onderzoeksvoorstel uit.
Beeckestijn is een achtkantige
Japanse porseleinen vaas het
meest bijzonder: op een
geheel effenblauw fond
is in goud gehoogd
een landschapsdecor
aangebracht.
Een effen blauwe
ondergrond
komt op Japans
porselein zeer
zelden voor en
is waarschijnlijk
een navolging van
Chinees porselein
met een poederblauw
fond.
Schoorsteen­spiegel,
Lodewijk XIV,
Nederland, hout en
spiegelglas, 1e kwart
18e eeuw.

17 18
waardering waardevast waardevol waarde vermeerdering de moeite waard waardevrij

In samenwerking met Museum Volkenkunde en het SieboldHuis plaatsen de oorspronkelijke compositie anders was dan nu
in Leiden is onderzoek verricht naar de verkleuring in zichtbaar is. Met contactloze analysetechnieken, waarbij ook
Japanse prenten als gevolg van tentoonstellingsbelich- gebruik gemaakt wordt van Röntgen, ultraviolet en infrarood zijn
ting. Het museum heeft een streng lichtbeleid ontwikkeld voor zijn metingen gedaan naar de chemische samenstelling van het
negentiende-eeuwse Japanse prenten waarbij één ‘juist waarneem- materiaal. Door middel van deze technieken is vastgesteld dat het
bare verandering’ in vijftig jaar wordt geaccepteerd. Kleurmetingen palet van Mondriaan voornamelijk bestaat uit cadmiumgeel, cad-
in een set prenten die gedurende een jaar werden tentoongesteld, miumrood, synthetisch ultramarijn, kobaltblauw en Permalba wit.
tonen aan dat de lichtblauwe partijen een grotere verandering Opvallend is het gebruik van twee soorten cadmiumgeel, waarvan
ondergaan. er één sterk fluoresceert en de andere niet. Door dit onderzoek is
In een aantal experimenten bleken alle leden van een testpanel in vastgesteld dat Mondriaan waarschijnlijk Europees cadmiumgeel en
staat te zijn de grootte van de gemeten kleurverschillen waar te Amerikaans cadmiumgeel door elkaar heeft gebruikt. Daarnaast
nemen bij vergelijking van naast elkaar geplaatste kleurvlakjes. is op een aantal plaatsen de kleur van de verf onder het oppervlak
In de context van een veelkleurige prent kon slechts de helft van het vastgesteld, hierbij is een eerdere compositie opgehelderd.
panel diezelfde kleurverschillen waarnemen. De kleurverandering
die in de prent werd gemeten, werd beoordeeld als een verlies in
museale waarde van gemiddeld negen procent, geaccepteerd in
een periode van gemiddeld 160 jaar. Deze uitkomst suggereert dat
belichting van de prenten verder beperkt zou moeten worden zodat
ze optimaal toegankelijk blijven voor generaties na ons. Eerst zal
echter nog vastgesteld moeten worden wat de optimale toeganke-
lijkheid eigenlijk is en hoe die zich verhoudt tot het waardeverlies.
Ook zal bepaald moeten worden of het gaat om zichtbaarheid voor
een zo groot mogelijk publiek in een bepaalde tijd of om een zo geïn-
teresseerd mogelijk publiek of dat het gaat om toegang tot de meest
originele toestand van de prent voor een zo lang mogelijke tijd.

In maart 2007 is het laatste schilderij van Piet Mondriaan (1872-

1944), Victory Boogie Woogie, opnieuw onderzocht. Het
project wordt samen met het Gemeentemuseum Den Haag
uitgevoerd, dat het werk in permanente bruikleen heeft van het
ICN. Het werk biedt de mogelijkheid meer te leren over de werk-
wijze van Mondriaan. Naast microscopische observaties met als
doel de opbouw van het schilderij te identificeren, is ook een week
lang onderzoek gedaan met de draagbare, niet destructieve
technieken van MOLAB, een consortium van 4 Italiaanse universi-
teiten, gefinancierd door de Europese Unie.
Het laboratorium gebruikt zowel beeld - als analysetechnieken.
UV-VIS imaging is een beeldtechniek waarmee zichtbaar gemaakt De Victory Boogie Woogie is met verschillende non-des-
kan worden hoe bepaalde materialen over het object verdeeld zijn. tructieve technieken onderzocht. Het onderzoek is in 2008
voortgezet. De resultaten worden op een symposium op
Eerdere Röntgenfotografieopnames lieten al zien dat op een aantal 29 augustus 2008 gepresenteerd.

19 20
waardering waardevast waardevol waarde vermeerdering de moeite waard waardevrij
Met succes is het Europese project
Inside Installations. Preservation
and Presentation of Installation Art
afgerond. Het project werd door het ICN
gecoördineerd, in samenwerking met Tate
(Londen), Stedelijk Museum voor Actuele
Kunst (S.M.A.K., Gent), Museo Nacional
Centro de Arte Reina Sofía (Madrid), het
Restaurierungszentrum der Landeshaupt-
stadt Düsseldorf en de Stichting Behoud
Moderne Kunst (SBMK). In totaal waren
25 musea en instellingen betrokken bij
het onderzoek naar het beheer, behoud en
heropstellen van kunstenaarsinstallaties.
Tijdens het project zijn 33 installaties
uitvoerig onderzocht, gedocumenteerd,
geconserveerd en tentoongesteld, veelal in
nauwe samenwerking met de kunstenaars.
Daarnaast is een groot aantal special
studies uitgevoerd naar de meest relevante
thema’s voor installatiekunst, zoals
conservering, kunstenaarsparticipatie,
documentatie, theorie en semantiek en
internationale kennisuitwisseling.
21
De afronding van het project betekent een
mijlpaal voor het onderzoek naar beheer
en behoud van een groep zeer kwetsbare
werken. De 33 installaties van interna­
tionaal toonaangevende kunstenaars zijn
voor de toekomst behouden. Het thema-
tische onderzoek levert een bijdrage aan
het relatief nieuwe onderzoeksgebied van
de conservering van hedendaagse kunst.
Vooral de handreikingen voor documentatie
zijn veelzijdig en direct toepasbaar in de
conserveringspraktijk.
Alle projectresultaten, zoals de casestudy’s,
handreikingen, beschouwende documenten
en lezingen van seminars, zijn toegankelijk
via www.inside-installations.org. Samen-
vattingen zijn gepubliceerd in het Inside
Installations Booklet, dat gratis kan worden
opgevraagd bij het ICN.
Inside installations: preservation and presentation of
installation art / [ed. Tatja Scholte ... et al.; text ed.
Helene Reid]. - [Amsterdam]: ICN; [´s-Hertogenbosch]:
SBMK, cop. 2007. ISBN 978-90-812088-1-9
Notion Motion van Olafur
Eliasson, 2006. Collectie
Boijmans Van Beuningen.
De Mobile Home for Kröller-Müller uit 1995 van Joep van
Lieshout is één van de eerste grote buitenbeelden van de kunste-
naar. Inmiddels hebben tien jaar blootstelling aan weersinvloeden
en in- en externe transporten duidelijk hun sporen op het beeld
achtergelaten.
Er zijn lekkages langs naden, kieren en openingen in het polyester.
Deze zijn het gevolg van zowel maakproces en constructie als
materieel falen door spanningen onder invloed van extreme
klimaatwisselingen. Delen van de houten constructie zijn vergaan
waardoor de constructie haar stevigheid, het interieur gedeeltelijk
zijn esthetische uitstraling en het polyester zijn glans hebben
verloren. Het conser­veren van polyester in de buiten­lucht is een
relatief nieuw aandachtsgebied in de conservering van moderne
kunst. Voor Mobile Home for Kröller-Müller zijn herstel, onder-
zoek en beheersstrategieën voor de toekomst nodig. Hierbij wordt
gedacht aan aanpassingen in de constructie ter verbetering van
het interne klimaat en het vergroten van de resistentie tegen het
buitenklimaat, mogelijk door het regel­matig aan­brengen van spe-
ciale coatings ter bescher­ming van het materiaal. De uiteindelijke
onderzoeksresultaten, behandeling en beheersstrategieën zullen
worden gepresenteerd in wetenschappelijke publicaties in het
werkveld van het vak.
In het kader van een samenwerkings­verband tussen het ICN en het
Kröller-Müller Museum zal het object worden onderzocht en
behandeld. Het werk zal worden gerestaureerd waar nodig en er
wordt een plan ontwikkeld om het werk ook op de lange termijn en
bij een buitenopstelling in goede staat te houden. Schades in de
constructie en in de afwerking zullen worden hersteld en er komen De Mobile Home in de
aanpassingen voor de regulering van het binnen­klimaat en de tuin van het Kröller-
Müller Museum (foto
resistentie tegen wisselingen in het buitenklimaat. Onderzoek moet boven) en in delen naar
leiden tot een plan voor preventieve conservering en richtlijnen binnen gebracht bij het
voor een goed beheer. Zowel het ICN als het Kröller-Müller Museum ICN voor onderzoek.
zullen met de resultaten naar buiten treden.
22
waardering waardevast waardevol waarde vermeerdering de moeite waard waardevrij
Het ICN doet samen met het Van Gogh Museum en Shell Neder-
land onderzoek naar de schilderijen en tekeningen van
Vincent Van Gogh. In 2007 zijn schilderijen van Nederlandse
en Parijse tijdgenoten van Van Gogh onderzocht met als doel de
overeenkomsten en verschillen in schildertechniek en materiaal-
gebruik te achterhalen. In Parijs maakte Van Gogh, mede door zijn
contacten met andere jonge Parijse kunstenaars, een stormachtige
artistieke ontwikkeling door. Werken van Bernard en De Toulouse-
Lautrec, met wie Van Gogh veel samenwerkte, zijn onderzocht. De
gebruikte materialen zijn veelal vergelijkbaar met die van Van Gogh
– soms werden dezelfde tubeverven gebruikt – maar er zijn ook
verschillen aan te wijzen. Een aantal resultaten van het onderzoek
is voor het publiek zichtbaar gemaakt: op 12 oktober 2007 werd in
de wisselvitrine in het Van Gogh Museum de tentoonstelling Anton
Mauve en Vincent van Gogh, de meester en zijn leerling geopend.
In de tentoonstelling, die tot 26 oktober 2008 duurt, wordt onder
andere ingegaan op de invloed die Anton Mauve had op de schilder-
techniek van Vincent van Gogh.
Ook de tekeningen van Van Gogh uit de periode 1886-1890 worden
bestudeerd. De vraag is of de inkten in deze tekeningen – waarvan
de meeste nu bruine tinten hebben – dezelfde heldere kleur hadden
als de verven die hij in zijn schilderijen gebruikte. Van enkele
tekeningen is, dankzij reproducties in oude catalogi, bewezen dat de
inkten een andere kleur en/of meer contrast hadden.
In het kader van dit project zijn in 2007 ruim veertig tekeningen uit
alle periodes van zijn oeuvre onderzocht met twee verschillende
analysetechnieken: röntgenfluorescentiespectrometrie (X-Ray
Fluorescence Spectrometry, XRF) en vezeloptiekreflectiespectro-
fotometrie (Fibre Optics Reflectance Spectrophotometry, FORS).
Beide instrumenten zijn draagbaar en non-destructief.
Uit de onderzoeksresultaten is geconcludeerd dat Van Gogh met ten
minste drie verschillende typen inkt heeft getekend: ijzergallusinkt,
chroomblauwhoutinkt en een aniline-inkt. De eerste twee typen
zijn bruin tot zwart gekleurd, terwijl de gebruikte aniline-inkt een
paarse kleur heeft. Globaal kan worden gesteld dat Van Gogh in zijn
Nederlandse periode, tot eind 1885, als bruine inkt ijzergallusinkt
heeft gebruikt, terwijl hij in zijn Belgische en Franse periode, vanaf
eind 1885 tot 1890, als bruine inkt chroomblauwhoutinkt heeft toe-
gepast. De paarse inkt heeft hij zowel in Parijs als in Arles gebruikt.
Deze inkt is erg lichtgevoelig, zoals blijkt uit de sterk gebleekte
tekeningen.
23
Tien partners uit verschillende Europese landen leiden
zestien natuurwetenschappelijke promovendi op tot
conserveringswetenschappers (Ph.D. in the Science of Conserva-
tion), in het kader van het EPISCON programma. De promovendi
volgen eerst een intensieve cursus in conservering. Vervolgens star-
ten zij een natuurwetenschappelijk promotieproject op het gebied
van de conservering van cultureel erfgoed. Voor het ICN werken
twee promovendi onder begeleiding van Bill Wei aan baanbrekend
onderzoek.
Patricio Chiriboga uit Ecuador doet zijn promotieonderzoek in
samenwerking met de Faculteit der Lucht- en Ruimtevaart van de
Technische Universiteit Delft. Hij ontwikkelt een computermodel
waarmee de vervorming van ‘gevoelige’ schilderijen (bijvoorbeeld
schilderijen met losse verf of brosse verflagen) als gevolg van tril-
lingen wordt beschreven. Met behulp van dit model kunnen musea
beslissingen nemen over het transport van schilderijen en over
maatregelen die ze kunnen treffen ter bescherming van schilderijen
tegen trillingen in het algemeen. Het ICN heeft eerder projecten
uitgevoerd om toelaatbare trillingsniveaus te bepalen voor schilde-
rijen en beelden bij rockconcerten en bouwwerkzaamheden.
Delphine Pouilley uit Frankrijk onderzoekt het verouderingsgedrag
van zogenaamde face-mounted foto’s. Dit zijn foto’s waarop door
middel van een soort siliconenkit een stuk Plexiglas® is geplakt.
Dit procédé geeft foto's een diepte, die vooral in grote werken
(maximaal twee bij twee meter) van bijvoorbeeld Andreas Gursky
en Thomas Ruff te zien is. Delphine Pouilley onderzoekt welke
reacties plaatsvinden tijdens het hardingsproces tussen foto en
Plexiglas®, en hoe snel zij verlopen. Ook doet ze onderzoek naar
de vraag of het Plexiglas® de foto beschermt tegen veroudering en
naar de technische en ethische problemen van het schoonmaken
en restaureren van Plexiglas®. De resultaten kunnen helpen bij het
nemen van beslissingen over het tentoonstellen en opbergen van
dit type foto's. Dit onderzoek is onderdeel van het internationale
netwerk Damage and aging of face-mounted photographs, waar-
aan de belangrijkste musea in New York City deelnemen, alsmede
het Nederlands Fotomuseum en Fotorestauratie Atelier C.C. von
Waldthausen, Amsterdam.
24
waardering waardevast waardevol waarde vermeerdering de moeite waard waardevrij
Kennisspreiding gebeurt op velerlei manieren: via publicaties,
lezingen, workshops, masterclasses, cursussen en thema­dagen.
In binnen- en buitenland gaven ICN-medewerkers in 2007 ruim
veertig workshops en lezingen. Ook verschenen er 65 publicaties
– boeken en artikelen – van ICN’ers. Een selectie van de publicaties
en lezingen is bij dit jaarverslag gevoegd; het volledige overzicht
staat op www.icn.nl. Steeds meer publicaties komen full text
beschikbaar op het internet.
In 2007 zijn drie masterclasses en zeven cursussen georganiseerd
waaraan 86 personen hebben deelgenomen. Voor de masterclas-
ses New methods of cleaning painted surfaces en Identification of
paper werden Richard Wolbers en Peter Bower als buitenlandse
gastdocenten aangetrokken. Plastics werd gedoceerd door ICN-
onderzoeker Thea van Oosten.
Totaal 9 incompany-trainingen werden aangevraagd door Museum
Paleis Het Loo, architectenbureau Peutz, Stichting Computer
Erfgoed Nederland (SCEN), Monumentenwacht Vlaanderen, Infor-
matiediensten Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, Rijksmuseum
Amsterdam (gestart in 2006), Vakopleiding Transport en Logistiek
(VTL), Museumhuis Groningen en Kunst en Cultuur Overijssel. Voor
de twee laatstgenoemde consulentschappen is de Leidraad voor het
afstoten van museale objecten (Lamo) toegelicht.
De cursus Behoudsmedewerker musea, archieven en bibliotheken
is in 2007 voor het laatst door het ICN georganiseerd. Zestien
deelnemers ontvingen een certificaat. De cursus is overgedragen
aan het Nationaal Archief.
Er waren negen lunchlezingen en vier Picture Group Meetings. Op
het Museumcongres van de Nederlandse Museum­vereniging zijn
drie workshops uitgevoerd: Veiligheid, Selectie en afstoting en Web
2.0 mogelijkheden. De jaarlijkse Onderzoeksdag trok ruim tachtig
belangstellenden. De themadag Monumentale Wandkunst (62
deelnemers) was onderdeel van een groter project om deze vorm
van kunst uit de wederopbouwperiode te inventariseren en van een
waardestellend kader te voorzien.
Kennis in beweging: ICN cursussen en activiteiten 2008
Amsterdam: Instituut Collectie Nederland (ICN), 2007.
Digitaal beschikbaar via www.icn.nl
25
Als één van de laatste delen in de reeks
Categoriale Onderzoeken Wederopbouw
1940-1965 van de Rijksdienst voor Arche-
ologie, Cultuurlandschap en Monumenten
(RACM) is verschenen het onderzoeks-
rapport Monumentale Kunst 1940-
1965, geschreven door Frans van Burkom
en Yteke Spoelstra. Een tastbaar bewijs van
de noodzakelijke en succesvolle samenwer-
king tussen ICN en RACM.
Monumentale kunst kent als ‘gemeen-
schapskunst’ in Nederland een lange
traditie, die al teruggaat tot het eind van
de negentiende eeuw. Het is een typisch
Nederlands cultuurverschijnsel en een
complex fenomeen tussen architectuur en
beeldende kunst in. Voor de waardering is
zowel architectuurhistorische als kunsthis-
torische kennis noodzakelijk. De collectieve
kunst van wederopbouwend Nederland is
volgens de onderzoekers dusdanig vergeten
en veronachtzaamd, dat relevante gege-
vens bleken te ontbreken. Veel van deze
‘gebonden’ manifestaties van kunstenaars
zijn ondanks het openbare karakter totaal
onbekend geworden en vogelvrij door
verzelfstandiging en ver/nieuwbouw.
Dit proces van onomkeerbare vernietiging
gaat nog steeds door – de laatste jaren zelfs
in verhevigde mate.
Het rapport biedt een historisch overzicht
van dit omvangrijke deel van de naoorlogse
Nederlandse kunstproductie. Het richt zich
op afzonderlijke kunstenaars, monumentale
technieken, figuratief en abstract beeld- en
stijlgebruik, samenwerkingsverbanden
(onderling en met architecten), verande-
ringen in de architectonische praktijk en
subsidiekanalen van de overheid.
Monumentale kunst: categoriaal onderzoek
wederopbouw 1940-1965 / Frans van Burkom en Yteke
Spoelstra. - Amsterdam: ICN; Zeist: RACM, 2007.
Digitaal beschikbaar via www.wederopbouwkunst.nl
Tijdens de ICN-themadag overhandigden Yteke
Spoelstra, Anita Blom en Frans van Burkom het
onderzoeksrapport over monumentale wandkunst
aan Henriëtte van der Linden.
26
 waardering waardevast waardevol waarde vermeerdering de moeite waard waardevrij
De jaarlijkse ICN-themadag ging over het landelijk project Op 28 november 2007 promoveerde Fransje
Monumentale Wandkunst in Nederland, dat het ICN samen Kuyvenhoven aan de Vrije Universiteit
met de Rijksdienst voor Archeologie, Cultuurlandschap en Amsterdam op het proefschrift De
Monumenten (RACM), het Rijksbureau voor Kunsthistorische Staat koopt Kunst. De geschiedenis van
Documentatie (RKD) en de Rijksgebouwendienst (RGD) heeft de collectie twintigste-eeuwse kunst van
opgezet om monumentale kunst uit de wederopbouwperiode het ministerie van OCW (1932-1992). In het
(1945-1965) onder de aandacht te brengen en het behoud ervan te proefschrift analyseert en verklaart ze de
stimuleren. In de wederopbouwperiode ontstond een groot aantal relatie tussen het geschreven verwervings-
monumentale kunstwerken in verschillende technieken, zoals beleid en de uitgevoerde praktijk vanuit
wandschilderingen, mozaïeken, glas-in-betonramen en sgraffito’s. diverse invalshoeken: overheidsbeleid,
Deze vergeten kunstwerken zijn per definitie nagelvast verbonden verzamelpraktijk, artistiek klimaat,
met de architectuur en daarom sloopgevoelig. netwerken en instituutsgeschiedenis.
De sprekers belichtten het thema vanuit verschillende invals­ De dissertatie bevat vijf chronologische
hoeken: de specifieke problematiek, de aanpak van het behoud van hoofdstukken die parallel lopen met de
architectuur van de wederopbouwperiode, de juridische aspecten trendbreuken in het verwervingsbeleid:
van sloop en beschadiging van monumentale kunstwerken, een • 1932-1940 Het alternatief voor steun:
aantal voorbeeldprojecten in Den Haag Zuid-West en de redding van opdrachten en aankopen
wandschilderingen van Dolf Henkes en Lex Horn. • 1940-1945 Stimulering van geaarde
Tijdens de themadag werd ook aandacht geschonken aan twee kunst en gezonde kunstenaars
interactieve projectwebsites (www.wederopbouwkunst.nl en • 1945-1972 Cultuurspreiding als wapen
www.helpwandkunstopsporen.nl) die gelanceerd zijn om de tegen geestelijke vervlakking
gestelde projectdoelen te verwezenlijken. Het interactieve aspect • 1972-1983 De kunst moet de provincie
vormt een essentieel element van het project: enerzijds om zowel in: het ‘witte-vlekkenplan’
professionals en beheerders als een breed publiek te informeren • 1983-1992 ‘Breed verzamelen’ voor een
over deze vergeten kunstvorm, anderzijds om professionals en overzicht van Nederlandse twintigste-
publiek actief te betrekken bij de inventarisatie van monumentale eeuwse kunst
kunst. In een afrondend hoofdstuk wordt
ingegaan op het belang van de aankopen
en opdrachten.
Drie voorbeelden van monumentale wandkunst. V.l.n.r.: Louis van Roode, schervenmo- Het boek kreeg ruime aandacht in de media.
zaïek, keramisch reliëf en glazuurschildering uit 1955. Harry op de Laak, betonreliëf uit Zo recenseerde Paul Schnabel het in NRC
1956. Berend Hendriks, Jacob en het gevecht met de engel, baksteenmozaïek uit 1960.
Handelsblad. Ook werd het besproken in
de vakbladen en gaf het aanleiding tot een
aantal interviews.
De Staat koopt kunst: de geschiedenis van de collectie
20ste-eeuwse kunst van het Ministerie van OCW 1932-
Foto: Willem Heijbroek
1992 / Fransje Kuyvenhoven. - Amsterdam: ICN; Leiden:
Primavera Pers, 2007. ISBN 978-90-5997-053-3
27
Op 12 juni organiseerde het ICN in
het Amsterdams Historisch Museum
een eerste besloten expertmeeting
over historische interieurs en
interieurfragmenten in musea.
Vertegenwoordigers van musea en
monumentenzorg waren vanwege hun
eigen expertise en werkervaring
uitgenodigd om hierover te brainstormen.
De bijeenkomst had als doel te bekijken
hoe ‘museale interieurs’ als onderwerp
leeft en waar de belangrijkste behoeftes
liggen om vragen en problemen van
kunsthistorische, sociaal-culturele en
praktische aard gezamenlijk aan te
pakken. Drie inleiders – Frans Grijzenhout
(Universiteit van Amsterdam), Johan de
Haan (Het Oversticht) en Gusta Reichwein
(Amsterdams Historisch Museum)
– spraken vanuit verschillende invalshoeken
over interieurs. Geconcludeerd is dat
het voor een museum met een historisch
interieur van belang is missie en doel te
hebben en dat er behoefte is aan inzicht in
het rijkgeschakeerde aanbod van musea
met historische interieurs, aan onderlinge
samenwerking en aan het vergroten van
het interne en externe draagvlak. Met steun
van een brainstormgroep en een evaluatie
door de deelnemers zal een plan worden
ontwikkeld voor vervolgacties over dit
onderwerp.
28
waardering waardevast waardevol waarde vermeerdering de moeite waard waardevrij
Voor de Collectiewijzer was 2007 het
jaar van de vertaling. Vertaling van ambities
en ideeën naar realiteit, en vertaling van
de in 2006 opgedane inzichten, met name
in het gebruikersonderzoek, naar concrete
wensen en eisen voor de bouw. De aanbe-
steding voor de bouw is gecombineerd met
die voor de nieuwe ICN-corporate website;
een aantal partijen is geselecteerd en
inmiddels druk bezig.
In 2007 gingen de mensen achter de Col-
lectiewijzer actief op zoek naar content. Om
te benadrukken hoe belangrijk content is
voor deze website, werd een content party
georganiseerd. Het principe (een idee van
klankbordgroeplid Gary Schwartz) is even
ludiek als doeltreffend: de Collectiewijzer
organiseert een feestje en iedereen die
komt, wordt geacht goede informatie mee
te nemen voor op de website. Hiervoor werd
het sfeervolle Bastion van de Utrechtse
Sterrenwacht Sonnenborgh afgehuurd en
een interessante spreker uitgenodigd: Ad
van der Ree, het brein achter
www.kassa.vara.nl. De Kassa-site is een
prima voorbeeld van een site waarop
gebruikers kennis inbrengen die vervolgens
door andere gebruikers gewaardeerd wordt.
Op de content party kwamen veel positieve
reacties. Ongeveer de helft van de aanwe-
zigen bracht content mee, die ter plaatse
direct op de voorlopige Collectiewijzer
werd geplaatst.
www.collectiewijzer.nl
De webmaster van het
ICN plaatst naar de
content party meege-
brachte informatie op
de projectwebsite van
de Collectiewijzer.
Foto: Sebastiaan ter Burg
29
In 2007 is onderzoek gedaan naar het wel
en wee van museumcollecties in Nederland.
De resultaten zijn verschenen in De
Collectiebalans. Deze gaat in op vragen
als: Uit hoeveel objecten bestaat onze
gezamenlijke museumcollectie? In welke
staat verkeert ons culturele erfgoed? Welk
deel van de Collectie Nederland is eigenlijk
zichtbaar voor het publiek?
De Collectiebalans bevat kwantitatieve
en kwalitatieve informatie over het bij
de musea aanwezige roerend cultureel
erfgoed. Het rapport geeft ons informatie
over aard, omvang en gebruik van museum-
collecties in combinatie met gegevens over
de musea zelf.
De Collectiebalans is op 28 januari 2008
gepresenteerd met een drukbezocht sympo-
sium, waarin het nut van dit rapport vanuit
verschillende invalshoeken belicht werd.
De Collectiebalans: een onderzoek naar het wel en wee
van museumcollecties in Nederland / Lucas Veeger,
Amsterdam: ICN, 2007 - 78 p. Digitaal beschikbaar
via www.icn.nl
De medewerkers van het ICN en studenten van onder meer de
Universiteit van Amsterdam, de Reinwardt Academie en de opleidin-
gen Kunst- en Cultuurwetenschappen vormen de belangrijkste doel-
groepen van het Informatiecentrum. Andere doelgroepen die
het centrum met regelmaat weten te vinden zijn medewerkers van
musea, zelfstandig restauratoren en kunsthistorici.
De piek in het aantal uitleningen en klantcontacten in het 2de kwar-
taal 2007 is veroorzaakt door ICN-studenten van de afdeling Opleidin-
gen die aan hun afstudeerscripties werkten.
Uitleningen
Klantcontacten
Klantcontacten en uitleningen (incl. IBL) per kwartaal, periode 2005-2007
Het Informatiecentrum is verantwoordelijk voor het beheer en het ter
beschikking stellen van de onderzoek- en adviesdossiers van het
ICN. Deze dossiers bevatten de resultaten van het (natuur)wetenschappelijk
onderzoek dat door het ICN is uitgevoerd en vormen de neerslag van advies
dat door het ICN is verstrekt. In 2007 is het recordaantal van ruim duizend
nieuwe titels aan de bibliotheekcatalogus toegevoegd. In het kader van het
Project Wegwerken Achterstanden Archieven (PWAA) is een omvangrijke hoe-
veelheid archiefmateriaal bewerkt, waaronder de onderzoeksdossiers. Om de
toegankelijkheid van de circa 2500 dossiers verder te vergroten zijn sinds eind
2007 uitgebreide beschrijvingen van elk afzonderlijk dossier opgenomen in de
bibliotheekcatalogus. De beschrijvingen zijn vooralsnog alleen intern beschik-
baar, maar worden in 2008 via de nieuwe website openbaar toegankelijk.
30
waardering waardevast waardevol waarde vermeerdering de moeite waard waardevrij

In 2007 is binnen het programma Selectie opnieuw gewerkt

aan het verbeteren van de kwaliteit van de ICN-collectie. Enkele
duizenden kunstwerken die niet optimaal functioneerden binnen de
collectie zijn na zorgvuldige selectie in eigendom overgedragen aan
bruikleennemers of verkocht.
Eerst zijn deze objecten – conform de Leidraad voor het afstoten
van museale objecten (Lamo) – voor herplaatsing aangeboden aan
musea. Dit gebeurde via de herplaatsingsdatabase, die in 2007 op
diverse punten verder ontwikkeld en verbeterd werd. De kunstwer-
ken waarvoor geen belangstelling bestond, zijn vervolgens te koop Henriëtte van der
aangeboden binnen het project Veilig veilen. Linden veilt het
eerste stuk tijdens
Voor het eerst werden kunstwerken uit de ICN-collectie de veiling in het
geveild via eBay. De virtuele veiling startte op 4 juli en was onmid- Venduehuis der
dellijk een groot succes. Het ICN organiseerde deze veiling in Notarissen in Den
Haag.
samenwerking met de BankGiro Loterij, Stedelijk Museum de
Lakenhal, Museum voor Communicatie, Industrion, Centraal
Museum en museumgoudA. Helaas moest de veiling van werk uit
de Beeldende Kunstenaarsregeling (BKR) na een maand worden
opgeschort als gevolg van protesten van de Beroeps­vereniging van
Beeldend Kunstenaars.
Op 23 oktober 2007 werd een ander deel van de collectie geveild bij
het Venduehuis der Notarissen in Den Haag. Driehonderd objecten
werden ter veiling gebracht. De gemiddelde opbrengst per object
bedroeg € 250.
www.icn-programma-selectie.nl

Binnen het programma Selectie werd op 27 april 2007 in samen-

werking met de Boekmanstichting een debat met 169 deelnemers Het debat en de
georganiseerd ter gelegenheid van de publicatie Niets gaat presentatie van de
verloren: een naslagwerk met een overzicht van twintig jaar publicatie Niets
gaat verloren
selectie en afstoting in museale collecties in Nederland. Vanuit
vonden plaats in
verschillende invalshoeken wordt het ontzamelen van museumcol- de Doopsgezinde
lecties belicht. De publicatie werd geschreven in opdracht van het Singelkerk in
ICN en uitgegeven door de Boekmanstichting. Amsterdam.

Foto: Thomas Donker

Niets gaat verloren: twintig jaar selectie en afstoting uit Nederlandse museale collecties
[red. en samenst.: Petra Timmer ... et al.; eindred.: Truus Gubbels]. - Amsterdam: ICN;
Amsterdam: Boekmanstudies, 2007. ISBN 978-90-6650-088-4

31 32
waardering waardevast waardevol waarde vermeerdering de moeite waard waardevrij
Het project Compensatieregeling is op 1 januari 2007
gestart en loopt tot eind 2009. De regeling bepaalt dat de minis-
teries gezamenlijk een bedrag betalen om de bij hen vermiste
kunstwerken uit de rijkscollectie te compenseren. Dit bedrag wordt
gebruikt om de kunstwerken uit de rijkscollectie die de ministeries
op en vanaf 1 januari 2005 in tijdelijk beheer hadden, in een goede
en presentabele staat te brengen. Het ICN heeft voor de duur van
dit project een onderhoudscontract afgesloten met elk ministerie.
Bij de start van het project ging het om circa 3450 kunstwerken uit
de ICN-collectie, waarvan 790 bij de kerndepartementen en 2660
bij de buitendiensten. Het grootste aantal objecten (1500) was in
tijdelijk beheer bij buitendiensten van Buitenlandse Zaken, zoals
ambassades.
33
Het ICN leent van oudsher veel kunstwerken uit aan ministeries.
Om in de toekomst mogelijk onzorgvuldig beheer of zelfs vermis-
sing van deze kunstwerken binnen dergelijke grote organisaties te
voorkomen, trad op 1 april 2007 de Regeling materieel
beheer museale voorwerpen in werking. Het ICN zorgde voor
de implementatie van de regeling en maakte met de ministeries
afspraken over de minimumeisen waaraan het beheer van geleende
kunst­werken moet voldoen.
In Bouwstenen Administratieve organisatie – Regeling materieel
Schilderijenrestaurator
Stephanie Thielen neemt beheer museale voorwerpen wordt beschreven wat de minimumei-
de conditie op van het sen zijn waaraan de ministeries (zowel de kerndepartementen als
werk Oorlog (1970) door de buitendiensten en de Hoge Colleges van Staat) moeten voldoen
J. Veneman. Het schilderij
hangt bij het ministerie
om het beheer en behoud als tijdelijk beheerder van deze stukken
van VROM. uit de rijkscollectie goed uit te voeren.
Op het gebied van contractbeheer werden in 2007 de
administratielasten verder omlaag gebracht doordat het aantal
bruikleennemers van het ICN actief werd verkleind van 800 tot 660.
De verkleining van het klantenbestand wordt in de komende jaren
voortgezet.
34
waardering waardevast waardevol waarde vermeerdering de moeite waard waardevrij
Organisatie In het kader van de ver-
zelfstandiging van cultuurdiensten heeft
Adviesbureau KPMG een onderzoek
uitgevoerd naar de financiële en bedrijfs-
voeringsconsequenties van vergaande
verzelfstandiging van het ICN. Dit onder-
zoek was een doorlichting op peildatum juni
2007. De beweging tot verzelfstandiging is
in juni 2007 stopgezet, maar het eindrap-
port biedt voldoende aanknopingspunten
voor verbetering van de bedrijfsvoering van
het ICN. In samenspraak met de Directeur-
Generaal is het ICN gestart met het project
Resultaatgericht Management. De doelstel-
ling hiervan is het professionaliseren van
de processen en procedures die binnen het
ICN plaatsvinden. Onder professionalisering
wordt verstaan het outputgericht sturen
van primaire en ondersteunende processen
en het inbouwen van continue verbetering
van interne processen, dat wil zeggen: het
hanteren van de PDCA-cyclus. In 2007 zijn
opgepakt: het debiteuren- en crediteuren-
beheer, de planning- & controlcyclus en
het formaliseren van het inkoopproces.
Afgesproken is om, naast resultaatgericht
management voor de bedrijfsvoering, resul-
taatgericht management toe te passen op
het bruikleenproces. In 2007 zijn de voorbe-
reidingen voor dit deelproject getroffen.
Financiën In 2007 bedroeg het financiële
kader 13,4 miljoen euro. Dit bedrag is
opgebouwd uit een krediet OCW van 11,5
miljoen euro en ontvangsten uit dienstver-
lening van 1,9 miljoen euro. Het jaar 2007
is, conform de planning, afgesloten met een
negatief resultaat van 0,04 miljoen. De in
2006 aangevraagde kasschuiven voor het
project Collectiewijzer (€ 30.000) en voor
het programma Selectie (€ 300.000) zijn
35
in 2007 ingezet voor de uitvoering van deze
programma’s.
In 2006 is een bedrag van € 2.935.000
toegevoegd aan de begroting in verband
met de compensatieregeling vermiste
kunst. Voor een bedrag van € 2.772.000
zijn kasschuiven aangevraagd voor de jaren
2007, 2008 en 2009. De activiteiten zijn in
2007 gestart. In 2007 is een kasschuif van
€ 180.000 aangevraagd. Deze aanvraag is
momenteel in behandeling.
Ook heeft het ICN in 2007 een aantal
restitutieclaims afgehandeld. Het gaat in
totaal om een bedrag van € 317.000. Deze
kosten zijn uit extra middelen gefinancierd.
Verder zijn door de Directie Cultureel
Erfgoed (DCE) van het ministerie van OCW
extra middelen voor een bedrag van
€ 85.000 toegevoegd voor huisvesting.
Hiervan is een nieuwe telefooncentrale
geïmplementeerd. Het budget is ook
structureel opgehoogd met € 167.000 voor
looncompensatie en in 2007 verhoogd met
€ 56.000 voor prijsbijstellingen.
In 2006 waren de ICN Opleidingen overge-
dragen aan de Universiteit van Amsterdam.
In 2005 was het ICN echter reeds gestart
met de opleiding 2005-2009. Ter compen-
satie van de hiervoor gemaakte kosten is
in 2007 aan het krediet van het ICN een
bedrag van € 274.000 toegevoegd.
Medewerkers van
het ICN vormden
het team De
Erfgoedridders
tijdens de OCW
sportdag op het
strand bij Den Haag.
Personeel Edward v.d. Broeke, Eelco Ottersberg, Eric
Domela Nieuwenhuis, Ernst te Brake, Evelien
Ziekteverzuim excl. zwangerschapverlof: Kroese, Evelyn van Ingen-Beer, Evert Rodrigo,
2007: 6,50% 2006: 5,77% Ferry Watjes, Floortje Kok, Frank Bergevoet,
Frank Ligterink, Frans van Burkom, Fransje
Stagiaires in 2007: Anna Broekens, Annette
Kuyvenhoven, Geertje Huisman, Habiba
Cozijn, Barbara Smith, Charlotte Hilkemeijer,
Jermouni, Han Neevel, Hanneke v.d. Beek,
Dieuwertje Wijsmuller, Ellen Groenveld,
Hanny Straver-Allard, Hans Schraven,
Helen Wilson, Kasper van Duin, Laurien Bosch,
Hans Waalewijn, Henk Besuijen, Henk van
Lieke Wijnia, Lora Markova, Marjolein Versluijs,
Keulen, Henriëtte v.d. Linden, Hensley
Michelle Hogenbirk, Sabine Niekel, Sara
Woodriffe, Hester Lensink, Ilonne de Groot,
Kuperholc, Sjoukje Kerman, Vera Wieringa,
Ineke Joosten, Jan van Dam, Jane Chin-A-Fo,
Wanda Mangkudidjaja
Jaques Spelde, Jolanda Heinen-Philip, Julian
v.d. Berg, Jurriaan Vreeburg, Karen te Brake-
Medewerkers met een tijdelijke, niet-OCW,
Baldock, Kathrin Pilz, Katrien Keune, Kirsten
aanstelling op 31 december 2007:
van Meer, Klaas Jan v.d. Berg, Lize Kelderman,
Anja Hollander, Anna Bernkopf, Cock Bastian,
Luc Megens, Maarten van Bommel, Madeleine
Diewertje Wijsmuller, Edouard Sadee, Esther
Bisschoff, Margriet van Eikema Hommes,
Dieltjes, Esther Nanlohy, Esther van Duijn,
Marie-France van Oorsouw, Marina Raijmakers,
Frederieke Wernsen, Frouke Schneiders,
Marja Peek, Marjolein Groot Wassink, Mark
Hanna Klarenbeek, Hanneke Jansen, Kim Mulder,
van Overbeeke, Matthijs de Keijzer, Melonie
Laura Overpelt, Lucas Veeger, Marcel van Breda,
de la Croix, Monique de Louwere, Muriël
Mariëtte du Maine, Mario Winkel, Marja Kohler,
Geldof, Nel Oversteegen, Nic Politakis, Patricio
Petra Grooteman, Rafsan Naseri, Rob Lodder,
Chiriboga Arroyo, Paul van Wel, Peter van
Ronald Nijssen, Sara Bletz, Sonja Feddema,
Lieshout, Renate van Leijen, René Wokke,
Sonja Wijs, Souwie de Wijn
Rob Hansum, Roland Huguenin, Ron Kievits,
Rutger Morelissen, Sabrina Akbar, Sandra van
Medewerkers met een OCW aanstelling op
Kleef, Sanna Danser, Simone Vermaat, Stephen
31 december 2007:
Hartog, Steven Braat, Susanne Stangier, Suzan
Ad Stijnman, Agnes Brokerhof, Alberto de
Catucci-de Groot, Sylvia van Schaik, Tatja
Tagle, André Hollander, Angeniet Boeve, Anja
Scholte, Tessa Luger, Thea van Oosten, Tim
Smits Schouten, Annemiek Teesing, Arjen
Koster, Tjeerd van Wengen, Ton van Loon,
Kok, Bart Ankersmit, Bas van Velzen, Bill Wei,
Vera Bakker, Wolter Kragt, Yoshiko Shimazu,
Birgit Reissland, Karin de Goede, Carin van
Ysbrand Hummelen, Yuri v.d. Linden
Nes, Carla Jungschlager, Caspar Laffrée, Cor
Mulders, Daniëlle Rueck, Delphine Pouilley,
36
waardering waardevast waardevol waarde vermeerdering de moeite waard waardevrij
Publicaties ICN
Buggy biz: integrated pest
management in collections
Fluffy stuff: integrated control
of mould in archives
Agnes Brokerhof, Bert van
Zanen, Arnold den Teuling,
Ko van de Watering; [transl.
Jennifer Barnett] - Amsterdam:
ICN, cop. 2007. Vert. van: Het
loopt in de papieren, 2003 &
Pluis in huis, 1999
ISBN 9789072905512
De Staat koopt kunst: de
geschiedenis van de collectie
20ste-eeuwse kunst van het
Ministerie van OCW 1932-1992
Fransje Kuyvenhoven
Amsterdam: ICN; Leiden:
Primavera Pers, 2007
- 411 p. Ook verschenen als
proefschrift, Amsterdam 2007
ISBN 9789059970533
De Collectiebalans: een
onderzoek naar het wel en
wee van museumcollecties
in Nederland
Lucas Veeger
Amsterdam: ICN, 2007 - 78 p.
Digitaal beschikbaar via
www.icn.nl
Judith van Kranendonk
(DG Cultuur), ontvangt
op 27 april 2007 het
eerste exemplaar van
Niets gaat verloren uit
handen van Henriëtte
van der Linden (ICN)
en Cas Smithuijsen
(Boekmanstudies).
Foto: Thomas Donker
37
Inside installations:
preservation and presentation
of installation art
[ed. Tatja Scholte ... et al.; text
ed. Helene Reid] - Amsterdam:
ICN; ´s-Hertogenbosch: SBMK,
cop. 2007 - 64 p.
ISBN 9789081208819
Inside installations: project
summary: preservation and
presentation of installation art
Tatja Scholte, Karen Baldock
Amsterdam: ICN, 2007 - 18 p.:
in ringband
Kennis in beweging: ICN
cursussen en activiteiten 2007
Amsterdam: ICN, 2007
Kennis in beweging: ICN
cursussen en activiteiten 2008
Amsterdam: ICN, 2007
Kunst in de kou:
collectiemanagement van
kunst in de openbare ruimte
Rutger Morelissen
Amsterdam: ICN, 2007
ICN-informatie nr. 15
ISSN 1566-760X
Monumentale kunst:
categoriaal onderzoek
wederopbouw 1940-1965
Frans van Burkom, Yteke
Spoelstra - Amsterdam: ICN;
Zeist: RACM, 2007
Digitaal beschikbaar via
www.wederopbouwkunst.nl
Niets gaat verloren: twintig
jaar selectie en afstoting
uit Nederlandse museale
collecties red. en samenst.:
Petra Timmer ... et al.;
eindred.: Truus Gubbels
Amsterdam: ICN; Amsterdam:
Boekmanstudies, 2007 - 224 p.:
(Boekmanstudies)
ISBN 9789066500884
Verslag 2006 / Amsterdam:
ICN, 2007 - 47 p.
Publicaties medewerkers
Analytical assessment of the
condition of gilt leather wall
hangings and consequences
for treatment
Pieter Hallebeek
In: The conservation of gilt
leather: post-prints Interim
Meeting ICOM-CC Working
Group ‘Leather and Related
Materials’ at Royal Institute
for Cultural Heritage; KIK,
Brussels, 25-27 March
1998 / ed. Theo Sturge
- (Northampton: Sturge
Conservation Studio), cop. 2007
- p. 16-20
Analytical research on dated
seventeenth and eighteenth
century Dutch gilt and
decorated leather
Matthijs de Keijzer
In: The conservation of gilt
leather: post-prints Interim
Meeting ICOM-CC Working
Group ‘Leather and Related
Materials’ at Royal Institute
for Cultural Heritage; KIK,
Brussels, 25-27 March
1998 / ed. Theo Sturge
- (Northampton: Sturge
Conservation Studio), cop. 2007
- p. 12-15
Bijzonder lesmateriaal voor
preventieve conservering: Ons'
Lieve Heer op Solder
Foekje Boersma, Bart
Ankersmit, Thijs Boers
In: Cr: interdisciplinair
tijdschrift voor Conservering
en Restauratie, Jrg. 8, nr.
3 (herfst 2007) - p. 24-26.
Themanummer: ‘Het historisch
interieur’
Blotting sand on writing inks:
an underestimated source of
historical evidence?
Birgit Reissland, Ineke Joosten,
Eva Eis, Anja Schubert
In: 50 Years IADA 1957-2007:
XI. IADA-Congress September
17-21, 2007 AT-Wien /
Ed., Hrsg. Internationale
Arbeitsgemeinschaft der
Archiv-, Bibliotheks- und
Graphikrestauratoren (IADA)
- p. 28
Beschibaar via http://palimpsest.
stanford.edu/iada/ta07 abs.pdf
Cartoons of the Stained Glass
Windows of the Saint John
Church in Gouda: an art
technology analysis
Eliza Jacobi
In: 50 Years IADA 1957-2007:
XI. IADA-Congress September
17-21, 2007 AT-Wien /
Ed., Hrsg. Internationale
Arbeitsgemeinschaft der
Archiv-, Bibliotheks- und
Graphikrestauratoren (IADA)
- p. 16
Beschibaar via http://palimpsest.
stanford.edu/iada/ta07 abs.pdf
Collectief geheugen-verlies:
internet als behoudsinstrument
voor een vergeten kunstvorm
Rutger Morelissen
In: Cr: interdisciplinair tijdschrift
voor conservering en restauratie;
Vol. 8, nr. 1 (voorjaar 2007)
- p. 11-14. Themanummer:
‘Bedreigingen: sloop en
vandalisme’
Degradatie en bescherming van
archeologisch glas
D.J. Huisman, Ineke Joosten,
J. Kottman
In: Praktijkboek Instandhouding
Monumenten, Dl. II-11, overige
onderwerpen 18 - Afl. 30, april
2007 - 12 p.
Dutch disposal
Arjen Kok
In: Museums journal, Vol. 107,
no. 3 (March 2007) p. 16-17
Evolution of Scientific
Research Applications to
Cultural Heritage
Alberto de Tagle
In: The future of heritage:
changing visions, attitudes, and
contexts in the 21st century:
3rd Annual Ename International
Colloquium 21-24 March 2007
Ghent, Belgium
Hamaland: Vroegmiddeleeuws
centrum van ijzerproductie
Ineke Joosten
ln: Opgegraven verleden van
Gelderland / onder red. van
J.G.M. Verhagen ... [et al.].
- Utrecht: Matrijs, 2007 - ISBN
9789053452929 - p. 68-71
Helene Funke - Studie zur
Maltechnik
Elisabeth Fischer, Matthijs de
Keijzer, Rudolf Erlach
In: Helene Funke, 1896-1957
/ Hrsg.: Lentos Kunstmuseum
Linz; Ausstellung und Katalog
Elisabeth Nowak-Thaller - Linz:
Lentos Kunstmuseum Linz, cop.
2007 - ISBN 9783939738367
- p. 211-219
High-performance liquid
chromatography and non-
destructive three-dimensional
fluorescence analysis of early
synthetic dyes
Maarten van Bommel,
Ina Vanden Berghe, Alexander
M. Wallert, Rene Boitelle, Jan
Wouters
In: Journal of Chromatography
A, Vol. 1157, no. 1-2 (July 2007)
- p. 260-272
Hoe lang duurt een
installatie?: een inleiding in
de conserveringsproblematiek
van installatiekunst
Vivian van Saaze >
38
waardering waardevast waardevol waarde vermeerdering de moeite waard waardevrij
In: Onomatopee 11 ‘Eigen
terrein’ (januari 2007)
- p. 49-53. Dit artikel is in
bewerkte vorm verschenen in
kM 62 (zomer 2007) - p. 38-39
Voor meer informatie:
www.onomatopee.nl
Huis Sonneveld, een huis vol
Gispen
Sylvia van Schaik
In: Oud & Nieuws: nieuwsbrief
Stichting Gispen Collectie, nr. 7,
2007 - p. 2-3
Insects and fungi in textile
collections
Agnes Brokerhof
In: Unravelling textiles: a
handbook for the preservation
of textile collections / Foekje
Boersma, with Agnes W.
Brokerhof, Saskia van den Berg
and Judith Tegelaers - London:
Archetype, 2007- ISBN-10:
1873132646 - p. 61-79
'Inside en outside' :
themamiddag sectie Collecties
NMV, Kröller-Müller Museum
Otterloo, 26 april 2007
Rutger Morelissen
In: Cr : interdisciplinair
tijdschrift voor conservering en
restauratie; Vol. 8, nr. 2 (zomer
2007) - p. 39. Themanummer:
‘Het Vredespaleis’
Jasper Johns' Untitled 1965
Louise Wijnberg, Klaas Jan van
den Berg, Aviva Burnstock,
Emilie Froment
In: ArtMatters: Netherlands
technical studies in art, Vol. 4,
2007 - ISBN 9789040083402.
- p. 68-80
Jeffrey Shaw & Tjebbe van
Tijen, Revolution (a monument
for the television revolution),
1990
39
Simone Vermaat
In: Inside installations:
preservation and presentation
of installation art / [ed. Tatja
Scholte ... et al.; text ed. Helene
Reid] - Amsterdam: ICN; ´s
Hertogenbosch: SBMK, cop.
2007 - ISBN 9789081208819
- p. 33
Zie ook: www.inside-
installations.org
Juridische aspecten [herziene
versie Leidraad voor het
Afstoten van Museale
Objecten]
Mariska de Wit
In: Museumvisie, Vol. 31, nr. 1
(lente 2007) - p. 41
LAMO: de vernieuwde norm:
tweede versie leidraad
afstoten
Arjen Kok
In: Museumvisie, Vol. 31, nr. 1
(lente 2007) - p. 40-41
A million brown spots after
conservation: untangling the
cause-effect chain
Marieke Kraan, Frank Ligterink,
Birgit Reissland, Bernadette
van Beek, Bas van Velzen, Ineke
Joosten, Peter Hallebeek
In: Edinburgh conference
papers 2006 / ed. by Shulla
Jaques. - London: ICON, cop.
2007 – ISBN: 9780955336416
- p. 59-65
Monumentale kunst in de
wederopbouwperiode
Frans van Burkom, m.m.v. Anita
Blom
In: Vitruvius : onafhankelijk
vaktijdschrift voor archeologie,
cultuurlandschap en
monumentenzorg, Jrg. 1, nr, 1
(oktober 2007) - p. 34-43
De morfologie van de
scheur: een aanzet tot een
terminologie voor de scheur
Bas van Velzen
In: kM 62 (zomer 2007) - p.
18-21
Non-aqueous treatment agents
for ink corroded papers:
undesirable side effects
Robien van Gulik, Birgit
Reissland, Ariane de la Chapelle
In: 50 Years IADA 1957-2007:
XI. IADA-Congress September
17-21, 2007 AT-Wien /
Ed., Hrsg. Internationale
Arbeitsgemeinschaft der
Archiv-, Bibliotheks- und
Graphikrestauratoren (IADA)
- p. 50
Preprints beschibaar via http://
palimpsest.stanford.edu/iada/
ta07 abs.pdf
Preserving and presenting
installation artworks: an
ethnographic research into
the making of museum works
Vivian van Saaze
In: Newsletter ICOM-CC
working group ‘Theory and
History of Conservation-
Restoration’, no. 13 (March
2007) - p. 14-16
Raadhuis Hilversum: Dudok en
Gispen
Sylvia van Schaik
In: Oud & Nieuws: nieuwsbrief
Stichting Gispen Collectie, nr. 7,
2007 - p. [4]
Relatieve vochtigheid en het
risico op schade aan houten
voorwerpen
Bart Ankersmit
In: Houttechnologie voor
meubelrestauratoren:
handelingen zevende
Nederlandse symposium hout-
en meubelrestauratie / Hans en restauratie; Vol. 8, nr.
Piena [red.; organisatie van het 2 (zomer 2007) - p. 27-
symposium: Angie Barth ...[et 29. Themanummer: ‘Het
al.] - Amsterdam: Stichting Vredespaleis’
Ebenist, cop. 2007 - ISBN
9789080696068 - p. 5-10 Voorwoord: een museale
topcollectie! = Vorwort: eine
Technisch onderzoek Museale Spitzensammlung!
naar de toepassing van Evert Rodrigo
was/olieverftechnieken, in In: Lucebert: schilder, dichter,
schilderijen van kunstenaars fotograaf = Maler, Lyriker,
van De Ploeg, Ernst Ludwig Fotograf / [samenstelling Diana
Kirchner en Albert Müller A. Wind; teksten Ton den Boon
Klaas Jan van den Berg, Eva ... et al.; Duitse vert. en red.
Goetz, Matthijs de Keijzer Janet Blanken] - Nijmegen:
In: Techniek om expressie: BnM uitgevers, cop. 2007 -
het Groninger expressionisme ISBN 9789077907634 - p. 9-11
en het schilderen met
washoudende olieverven / [tekst
en samenst. Han Steenbruggen]
- Groningen: Groninger
Museum, cop. 2007 - ISBN
9789071691645 - p. 154-171
(Hoofdstuk III)
Theory and semantics
Tatja Scholte
In: Inside installations:
preservation and presentation
of installation art / [ed. Tatja
Scholte ... et al.; text ed.
Helene Reid] - Amsterdam: ICN;
‘s-Hertogenbosch: SBMK, cop.
2007 - ISBN 9789081208819
- p. 58-60
Van appliqué-glas
tot wandschildering:
vergeten rijkdom uit de
wederopbouwperiode
Rutger Morelissen
In: kM 63 (najaar 2007)
- p. 29-31
Vier schilderijen van
Ferdinand Bol: onderzoek en
behandeling
Gwendoline Fife, Margriet van
Eikema Hommes, Jos van Och
In: Cr: interdisciplinair
tijdschrift voor conservering
40
en colofon website adressen colofon website adressen colofon website adressen colofon m

websites directie
www.icn.nl bedrijfsondersteuning
www.icn-collectie.nl communicatie & informatie
www.herplaatsingsdatabase.nl advies
www.collectiewijzer.nl Postbus 76709
www.helpwandkunstopsporen.nl 1070 KA Amsterdam
www.wederopbouwkunst.nl Gabriël Metsustraat 8
www.icn-kennisdossiers.nl 1071 EA Amsterdam
www.moderneschilderijenschoonmaken.nl T 020 3054 545
F 020 3054 600
www.icn-programma-selectie.nl
E info@icn.nl
www.incca.org
www.inside-installations.org
onderzoek
www.fingartprint.org
Postbus 76709
www.organic-colorants.org 1070 KA Amsterdam
www.deaccessioning.eu Hobbemastraat 22
1071 ZC Amsterdam
T 020 3054 545
F 020 3054 600
In 2007 is gestart met het ontwikkelen van een E info@icn.nl
nieuwe ICN website. Deze is gebaseerd op
een heldere informatiestructuur, een intuïtieve collecties
gebruikersinterface en uitgebreide zoekmoge- Postbus 1098
lijkheden. De website wordt een kennisplatform 2280 CB Rijswijk
dat alle kennis en informatie van het ICN samen- Visseringlaan 3
brengt. Projecten en programma’s, objecten uit de 2288 ER Rijswijk
ICN-collectie, lezingen en evenementen, nieuws, T 070 3073 800
publicaties en onderzoeksresultaten zullen via de F 070 3192 398
site eenvoudig toegankelijk zijn. De gebruikers- E info@icn.nl
interface van de online bibliotheekcatalogus zal
worden vereenvoudigd.
De nieuwe website bevat veel interactieve moge-
lijkheden, waardoor direct contact over allerlei
onderwerpen mogelijk wordt. Ook het grafisch
ontwerp wordt grondig herzien. De nieuwe ICN-
website wordt in het derde kwartaal van 2008
gelanceerd.

uitgave > Instituut Collectie Nederland, juni 2008

tekstredactie > Tekstbureau KVO
fotografie > ICN, tenzij anders vermeld
druk > drukkerij Mart.Spruijt bv
41 42