SLAMYET NCES TRK TARH

Trk kelimesi
;treyen,oalan,mifer,gl,erdemli,olgun
anlamna gelir.trk kelimesinin anlam
in,bizans,arap,pars(iran) kaynaklarnda geer
TRK GLERNN NEDENLER
in ve mool basks
Kuraklk (iklim deiiklii )
Yeni yerler grme istei
Nfusun artmas (otlakalarn azalmas
Trk cihan hakimiyeti iddas
Boylar aras mcadele
G eden bir boyu dierininde takip etmesi
TRK GLERNN SONULARI
Kltrel etkileim yaanmtr
G eden trklerin dil ve din yapsnda
deiiklikler olmutur
Trk tarihinin bir btn iinde incelenmesi
zorlamtr
Gidilen blgelerde trkler devlet kurdular
Yazl hukuk kurallar gelimemitir
Not 1:
Buday ambar yerleik hayata geiin kant
deildir
Tohumluk buday ambar yerleik hayatn
kantdr.
Not 2:
Bilinen ilk trk boyu
iskitlerdir(sakalar):tomris hatun
Bilinen ilk trk devleti asya hunlar
ASYA HUN DEVLET
Bakenti TKENDR.Trklerin milli
bakentidir
En ok bilinen hkmdar metehandr
Trk tarihinde btn trk boylarn bir bayrak
altnda toplayan ilk devlettir
Metehan bulduu onluk sistem sayesinde
kalabalk ve dzensiz N ordularn malup
edip onlar vergiye balamtr.(milli
benliklerini kaybetmemek kalabalk in
nfusu iinde asimile olmamak iin)
Metehan n lmnden sonra devlet ikiye
ayrlmtr.
KAVMLER G SONULARI
Dou imparatorluu ikiye ayrld (siyasi)
Avrupann bugnk milletleri olutu (etnik)
Avrupa da Hristiyanlk yayld (dini)
Avrupa da feodelite rejimi (derebeylik)ortaya
kt (siyasi)
Avrupa da HUN devleti kuruldu (siyasi)
lka kapand ortaa ald (evrensel)
AVRUPA HUN DEVLET
En nemli hkumdar atilladr
Atilla dou roma zerine yapt seferler
sonucu bu devleti MARGUS ve ANATOLYUS

anlamalar ile vergiye balad.daha sonra

ise ROMA ya kadar geldi.Ancak;
Papann ricas
Dou da SASAN tehlikesinin bulunmas
Roma nn Hristiyanlarca kutsal kabul
edilmesi
Batnn gcn krdna inanmas gibi
sebeplerden dolay Roma y almaktan
vazgeti
Atilla ya bu olaydan sonra Hristiyanlar
tarafndan TANRININ KAMISI nvan verildi.
AVARLAR (JUAN JUAN)
STANBULU KUATAN LK TRK DEVLET
Avarla hunlar ile hem orta Asyada hemde
Avrupa da devlet kurmulardr.
PEENEKLER
Devlet kuramamlardr
1071 Malazgirt sava srasnda taraf
deitirerek savan kazanlmasn
salamlardr.
Bizans da cretli askerlik yapmlardr
KUMANLAR
Ouzlar ile yaptklar mcadeleler
DEDEKORKUT hikayelerine ,RUSlarla
yaptklar mcadelelerle GOR destanna
konu olmutur
SBRLER
Bugnk sibiryaya adn veren Trk boyudur
BULGARLAR
2 ye aylr
TL BULGARLARI:islamiyeti kabul ettiler
TUNA (VOLGA)BULGARLARI:hristiyanl
kabul ettiler
ORTA ASYADA KURULAN TRK DEVLETLER VE
BOYLARI
KKTRKLER (N SON VERMTR)
Kurucusu BUMN KAAN
Trk adyla kurulmu ilk TRK devletidir
Orta Asya dan Bizansa ilk eli gnderen
(yani ilk diplomasiyi balatan) devlettir
kili tekilat ilk uygulayan devlettir (dou
bat)
Asya hunlarndan sonra Orta Asya da siyasi
birlii kuran 2. Trk devletidir
pek yoluna hakim olabilmek iin AKHUN lara
kar SASANLERLE,SASANLERE kar
BZANSLA ibirlii yapmtr
Bizans,in,Sasanilerle ticari ilikilerde
bulundular
Not kpss :bu esaret dneminde in e kar ilk
istiklal hareketini KRAT balatmtr.(ilk milli
istiklal ayaklanmasdr)
KUTLUKLAR (2.KKTRK)
ORHUN ABDELER bu devletin zamannda
yazlmtr
UYGURLAR

 Trk tarihinde ilk kez din deitiren devlettir

(Budizm,maniheizm (vejeteryan))
lk defa ehirleme UYGUR larda balad
lk defa yerleik hayata geen Trk devletidir
Zamanla savalk zelliklerin et
yemedilkleri iin kaybettiler
Harf hareketli matbaay kullanmlardr(ilkel
matbaa)
Trk tarihinde ilk defa ktphane kurdular
lk rgn eitim kurumlar UYGURLAR da
balad
lk defa Trk tiyatrosunun temelleri atld
Moollar devlet ynetiminde en ok
etkileyen UYGUR lardr
Bizans,in,Mool,Abbasilerle ticari ve siyasi
ilikileri olmutur
Uygur mimarisinde ta, ahap kullanlmtr
KIRGIZLAR
MANAS destanna sahiptirler(kpss :canl
destan zelliine sahiptir hala yazl.)
Cengiz Han a itaat eden ilk Trk devletidir
OUZLAR
Byk ve Anadolu Selukle ile Osmanl y
kuran boydur.
Mslman trkmen denir .
Ouz adndan ilk defa ORHUN
ABDELERNDE bahsedilmiir (kpss)
KARLUKLAR
slamiyeti kabul eden ilk Trk boyudur
Karahanllar devletinin kurulmasnda ve
TALAS savann kazanlmasnda etkili
olmulardr.
HAZARLAR (HAZAR=BARI)
Musevilii kabul eden ilk ve son Trk
devletidir
Krk yolunu kullanarak zenginlemilerdir
lk defa cretli askerler bu devlette bulunur
Hazar denizine ismini verdiler
Yaadklar dneme Hazar Bar a denildi
Mslman araplarla savaarak islamiyetin
Kafkasya da yaylmasn bir sreliine
engellediler
TRGLER
Baga Tarkan kendi adna para bastrd ( ilk
deil )
Hazarlar gibi mslman araplarla savaarak
islamiyetin Orta asya da yaylmasn bir
sreliine engellediler
AKHUNLAR ( EFTALTLER)
Afganistan da kurulmutur.
Bir sre ipek yoluna hakim olmulardr.
DERLER :KMERLER,BAKURTLAR
SLAM NCES KLTR VE MEDENYET
1. DEVLET YNETM
HKMDAR

Sembolleri
Ota (adr)
Nevbet (davul)
rgn(taht)
Asa
etr (emsiye)
Kotuz (sorgu)
Ordu
Toy (ziyafet)
Kama
Kemer
Tu (sancak)
Yay
Unvanlar
Kaan
Hakan
Han
Erkin
lig
dikut
lteber
lteri
Yabgu
Tanhu
any
Hkmdarn grevleri
lkenin bamszln korumak
Kurultaya bakanlk etmek
Trelerin deimesi iin kurultaya istek
gndermek
Ordunun banda sefere kmak
Treleri uygulamak
Not :
g :anne
Kang:baba
Gk tanrnn hkmdar donatt yetkiler:
Kut:siyasi
K(g):askeri
l (lg):ekonomik kuvvet
Kut:gk tanrnn devleti ynetme yetkisini bir
hkmdar ve ailesinin ortak maldr.buda
taht kavgalarna neden oldu ve Trk
devletlerinin ksa mrl olmalarna yol at
2. DEVLET GREVLLER
Ayuki:hkmet
Ayguci:vezir
Apa:sivil ynetici
Tudun:vergi memuru
Tamgac (bitiki)yazc mhrdar
Al:hazineden sorumlu
Tarkan:komutan
Sba:komutan

Yargan:yarg
Yarl:hakann emri
Tigin:hkmdarn olu
Ataman (inan):tiginlerin eitiminde sorumlu
devlet grevlisi
ad:hanedan yesi komutan
Tutuk:askeri vali
Otac:tabip
Bri:kaan muhafzlar
3. KL TEKLAT (FEDERATF DEVLET
ANLASYII )
Bat:yabgu bat kanad somrulusu,istemi
yabgu
Dou:hakan,bumin kaan
Federatif devlet:bat iilerinde serbest d
ilerinde douya bal
4. KURULTAY (TOY,KENGE):
Hkmdar seer ve trelere uymayan
hkmdarlar grevinden azleder
Hkmdarn istei ile treleri deitirir
Ava bar antlama gibi devlet ve toplumsa
kararlar alr
yeleri unlardr;
Hakan
Hatun:eli kabul eder ,asker ve saray
var,devleti ynetir
Hanedan yeleri
Boy beyleri
leri gelenler
Komutanlar
Boy beylwrinin burada bulunmas kurultaya
demokratik zellik kazandrmtr.kurultaya
katlanlara
TOYGUN ad verilir.
5. HUKUK
Szl hukuk kurallarna tre denir
Treleri yazya geiren uygurlardr
Treler hakann istei ile kurultayn kararyla
deiir
Gebe yaamdan dolay hapis cezalar
ksadr.
Treye hakan da dahil herkes uymak
zorundadr.
6. SOSYAL HAYAT
Managomi tipi evlilikler grlr
Halkn kald adrlara yurt ad verilir
Toplumsal sralama syledir.(bykten
ke)
l :devlet
Budun :millet
Boy:bod
Urug slale
Ogu :aile
Not:KIMIZ milli ieceimiz
Gebe yaamn sonular;
Savalk zellii artmtr

Yaz ge kullanlmtr
Snf farkllklar grlmez (tarm olmad
iin)
Hayvan slubu kullanlr
Mimari bulunmaz
Sanat eserleri tanabilir malzemeden yaplr
Hapis cezalar ksadr.
7. DN VE NANIS
DNLER
Gk tanr
Hrstyan (avrupada kurulan)
Musevilik (hazar)
Maniheizm(uygur)
slamiyet (karluklar)
Budizm
NAN

Atalar klt:ldkten sonra atalarn bizi

izlediine inan
Doalar klt:doadaki baz varlklara
inan
amanizm :by,sihir
Totem
KAVRAMLAR
Kt:inan
Kurgan:mezar
Balbal:mezarta (bengta)
Kam(baks):din adam
aman:sihir
Tamu:cehennem
Uma:cennet
Ek:kefen
Yu:cenaze treni
Umay:ruh (melek)
Kn:halk
Trn:dn yemei
Not:hal,at,sevdii eyalar, kl ile birlikte
gmlr d
Not:ldrd dman askeri kadar balbal
dikilirdi .dier hayyatta ona hizmeti
olacadnlrd.(bunlar ahiret inanc
olduunun gstergesidir)
8. ORDU
Onlu sistem sralamas
On-takm-onba
Yz-blk-yzba
Bin-tabur-binba
Onbin-tmen-tmenba
Bu sralama ast-st sralamasdr.hiyerari
disiplin- dzen
Trklerin onlu sistemi kullanlmasyla beraber
hemen hemen btn trk ve dnya devletleri
bu sistemi kulland

Trkler dnyay enok askerlik alannda

etkiledi
Ordu-millet anlay bulunur.(hazarlar hari
onlarda ucretl askerlik var )
Sava ncesi dmann durumunun
renilmesi amacyla YELME ad verilen keif
birlikleri gnderilir
Ordu, HLAL (turan),SAHTE RCAT (geri
ekilme) ve PUSU taktikleri kullanmtr.
Not:uzlar ve peenekler Bizans da paral
askerlik yapmtr.
9. EKONOM
PARA
CNS
DEVLET
Yarmak
Bez
Kktrkler
Kamdu
Bez
Kktrkler
Kuanpoyu
Bez
Uygurlar
av
Kat
Uygurlar
Bz
Bez
Uygurlar
Not:trk tarihinde paray ticarette bir deiim
arac olarak kullanan ilk devlet kktrkler dir.
Not:ine hayvansal rn ihra eder inden
tarmsal rn ithal eder.
10. BLM
12 hayvanl Trk takvimi (gne)
Hicri takvim(ay yl)
Celali takvim(b.seluklu) (gne)
Rumi takvim (Osmanl)gne
Miladi takvim (gne)
Takvim yapmak astronomi ve matematik ile
uraldn gsterir
11. SANAT
Minyatr
Fresko:duvar resmi (bu resimle
uraanlara bedizci denr)
adrclk
Dokumaclk
Halclk
Maden ilemecilii
inicilik
Heykel(balbal talarnn yontulmas)
Not:altn adam zrh :skitler
Diz km adam ve atlar heykeli uygurlara
ait
Glgam destan :smerlere aittir trklere
deil
Not:minyatr ve fresko uygurlarla birlikte
gelimitir.
12. YAZI DL VE EDEBYAT
ALFABE (srasyla)
Kktrk (orhun):ilk
Uygur
in
Sod (iran)
Kiril (ruslardan aldk)
Fars
Arap

latin
EDEBYAT
YAZILI EDEBYAT
1.ORHUN ABDELER
8.yy yazlmtr.
lk yazl eser
Moolistan da bulunur
Trk tarihi ve edebiyatnn ilk yazl
rnei
W.thamsen tarafndan okunmutur
Hkmdarn halka kar grevleri
anlatlr.(a doyurmak,pla giydirmek
yan sosyal devlet anlays)
Vezir tonyukuk (725)BLGE KAAN (732)
ve Kltigin (735) adna Yollug tigin
tarafndan dikilmitir.
lk trk tarihisi ve yazar vezir
tonyukukdur
Runik yaz eidindeki iaretler
kullanlmtr
Bir taraf Trke bir taraf incedir
Kutluklar zamannda dikilmitir.
2.NE-U ,KARABULASAGUN MAYEN-UR
:Uygurlara aittir.
3. Yenisey yaztlar :Krgzlara aittir.aslnda ilk
yazt budur ama okunamad iin orhun alnr.
SZL EDEBYAT
Sav:atasz
Kouk:kopuz ,saz eliinde sylenen ark
Sagu:at
Hikaye :dede korkut (ouz kpak
mcadelesi)
Destanlar

ALPER TUNGA/U :SKTLER

ERGENEKON/BOZKURT:KKTRKLER
OUZ KAAN:ASYA HUN
TREY VE G :UYGURLAR
ATTLLA /SHRL GEYK:AVRUPA HUN
MANAS :KIRGIZLARA ait.ayrca en
uzun destan

LK MSLMAN TRK DEVLETLER

TALAS SAVAI:
-Orta asya ya egemen olabilmek iin N liler ile
ABBASLER arasnda yaplan sava
KARLUKLULAR n yardm ile abbasiler kazand
-Bu sava sonunda ABBASLER in
hogrsnden etkilenen karluklar toplca
slamiyete girdi.Bu olay TRK-SLAM tarihinin
balangc saylr
-Ayrca ilk defa KAIT n N dnda SEMERKANT
ta (ehirlerin ah) retimine baland
ORTA ASYA DA KURULAN LK MSLMAN
TRK DEVLETLER
KARAHANLILAR

 Orta asya da kurulan ilk Mslman trk

devletidir
Satuk Bura Ha(abdl kerim)n zamannda
islamiyete girdi
Yneticisi ve halk tamamen trktr
(karluk,yama,iil)
Resmi dilleri Trke (ulusuluu gsterir)
Trk tarihinin ilk sisteml posta tekilatn
kurdular (ilk posta tekilat Gktrklerde
ama sistemli deil)
lk Trk islam medresesini yaptlar. (tamga
Bura Han zamannda yaplan Semerkant
medresesi)
Dnyann ilk burslu rencilik sistemini
balattlar
lk Trk slam hastanesn
(bimahane)yaptlar
lk defa gulam sstemini uyguladlar (gazne
deil arma)
lk Trk-slam eserini verdiler
Ribat ad verilen kervansaraylar yapmlardr
GAZNENLER
Afganistann gazne kentinde kuruldu
Kurulduu yerden ismini almtr
En nemli hkmdar GAZNEL MAHMUT tur
Abbasileri Bveyholu tehlikesinden
kurtard iin halife tarafndan kendisine
SUNTAN nvan verildi
Hindistana 17 sefer yaparak slamiyet
yayd.Bylece Hindistandaki kast sistemi
zayflad(kast sistemi srayla =soylu,din
adam,burjuva,kyl,kle)
Bugnk Pakistan ve Banglede devletinin
mslman olmasnda etkili oldu
1037 Serah 1038 Nesa ve 1040 Dandanakan
sava sonucu Seluklulara yenilip yklma
srecine girmitir
MISIRDA KURULAN TRK SLAM DEVLETLER
( TEM)
TOLUNOLI
Msrda kurulan ilk Trk islam devletidir
(Abbasilerden ayrlp yine abbasiler
tarafndan yklmtr.
Yneticileri TRK halkI ARAP olduu iin
abuk ykldlar
Abbasilerin zayflamasyla ortaya kan
kk devletiklere tevaf mlk denir.
HTLER(AKTLER)
Kutsal topraklara (hicaz) egemen olan ilk
Trk-slam devletidir
EYYUBLER
1187 ylnda HITTN savayla hallar
malup edip Msr a egemen olmulardr
Kuds harllardan alan devlet
MEMLKLER

Veraset sistemi tek deiik olan Trk

devleti(her komutan da sultan olabilir)
1260 AYN CALUD ve 1277 ELBSTAN
savalar ile MOOLLARI dnyada ilk defa
yendiler
1258 ylnda lhanl devletinin Abbasileri
ykmasyla halifelil memlklere gemitir.
(halifelii korumutur)
Not :4 Halife donemi
:emevler,abbasiler,memlkler,Osmanl
BYK SELUKLU DEVLET
Ouzlarn knk trklerinin kolu tarafndan
kuruldu
1040 dandanakan sava sonras iranda
kuruldu.yurt bulmak iin anadoluya keif
haeketlerinde bulundu
1048 ilk trk islam-bizans devleti sava
olan Pasinler sava kazanld
1055badat seferine kan Turul Bey ii
Bvehyoullarn ykt.(dounun ve batnn
sultan nvan tugrul beye verildi)
1058 Abbasi halifesi trenle siyasi yetkilerini
Turul Bey e devretti (laik devlet
anlay)slamn koruyuculuu Trklere geti
1064 sultan Alparslan Hristiyanlarca kutssal
kabul edilen Ani ehrini fethederek halifeden
Ebul Feth (fetihlern babas) nvann almt
1071 sultan Alparslan ile Romen Diyojen
arasnda Malazgit sava yapld .
MALAZGRT SAVAININ SONULARI
Anadolunun kaps trklere ald (1176
Miryekefelonla anadolunun Trk yurdu
olduu kesinleti
Trkiye tarihi balad
Trkleri tek bana yenemiyecein ankaan
Bizans Avrupal devletlerden yardm
isteyerek Hal seferlerlerine neden olmutur
Anadolu da ilk trk devletleri kurulmutur
lk defa bir Bizans imparatoru Trklere esir
dmtr
Bizans da paral askerlik yapan Peenekler
ve Uzlar Seluklular tarafna gemitir. Buda
savan kazanlmasnda nemli rol
oynamtr
NOT:bsd bakentleri
merv,rey,niabur,isfahan
BYK SELUKLU DEVLETNN YIKILMA
NEDENLER
Hahailik hareketinin ortaya kmas
(batinilik faaliyeti)(hasan sabbah hareketi
(hassan sabbah dnyann ikl terrist
Abbasilerin gizli faaliytleri
Ouzlarn devlete ksmesi
Taht kavgalar
1141 ylnda KARAHTAYlarlar (Mool kkenli)
yaplan KATVAN savann kaybedilmesi

 Melik ve atabeylerin bamszlk almalar

Not:kendsn BSD nin mirass gren devlet
harzemahlardr.
Not:
-rak ve horosan atabeylikleri
-kirman Seluklular
-Suriye Seluklular
-Anadolu Seluklular ortaya kt
ANADOLUDA KURULAN LK TRK DEVLETLER
(DSMA)
DANMENTLLER
Sivas ve Tokat evresinde kuruldular
Kayseri ulu camii
Yabasan medresesi (Niksar/Tokat)
(anadoluda kurulan ilk medresedir
ASD ni en ok uratran beyliktir
ASD son verdi
SALTUKLULAR
Erzurum ve evresi (Gmhane Bayburt)
Anadolu da kurulan ilk trk devletidir
Mama hatun trbesi
Tepsi minare
kmbetler
Kale camii
ASD son verdi
MENGCEKLLER
Erzincan ve divrii evresinde
Divrii ulu camii ve klliyesi
Mengcekliler zamannda Davut ah
dneminin bilim insan MUVAFFAK
ABDLLATF (tp,fizik,bilim insan)Erzincan
saraynda yaamtr
ASD son verdi
ARTUKLULAR
Mardin,Diyarbakr,batman (Harput)
evresinde
Hasankeyf
Kzltepe ulu camii
Malabadi kprs
Semann medresesi
Hsneviye medresesi
Kohisar ulu camii
Necmeddin klliyesi
Hatuniye medresesi
Robatik ve sibernetik biliminin kurucusu EL
CEZER bu dnemde yaamtr.(dikkat
dnyada ilk robot yapan )
ASD son verdi
AKA BEYL
ZMR ve eresinde
lk trk denizci devleti
1081 ylnda kurduu deniz kuvvetleri
gnzde D.K.K nn yl dnm olarak
kutlanr.
Bizans son verdi

**Anadolu da kurulan ilk trk devleti saltuklular

dr
**anadoluda kurulan ilk medrese yabasan
medresesidir.
LK MSLMAN TRK DEVLETLER KLTR
VE MEDENYET
1. DEVLET YNETM
A. HKMDAR
SEMBOLLER (HKMDARLIK ALAMETLER)
OTA
NEVBET
TU (SANCAK)
KOTUZ(SORGU)
YAY RGN
HUTBE
HLAT(HEDYE)
TIRAZ(ELBSE)
ETR (EMSYE)
MENUR(HALFE ONAYII
BERAT(ATAMA ONAYI)
PARA BASTIRMA
ASA
NVANLAR
KARA
LG
ERKN
MELK
SULTAN
SULTAN-I AZAM
BEY
HAN
HAKAN
HAN HAKAN-LG-ERKN SLAMYET
NCESNDE DE VARDI KUT ANLAYII DEVAM
EDYOR
NOT:BYK SELUKLU HKMDARLARI
SULTAN MELKAH
SULTAN ALPARSLAN
MUHAMMET TOPAR
SULTAN SENCER
B. SARAY GREVLLER
Candar:saray ve hkmdar korur
Silahtar:hkmdarn silahyla ilgilenir
anigir:hkmdarn yiyecekleriyle ilgilenir
Honsalar:hkmdarn sofrasyla ilgilenir
Emir-i ikar:hkmdara av partileri tertip
eder
Camedar:hkmdarn kyafetleriyle ilgilenir
arapdar:hkmdarn iecekleriyle ilgilenir
Hacip:hkmdar ve vezirden sonra
gelen en yetkili kiidir.hkmdar ile
hkmet ,hkmdar ile halk arasndaki
balar kurar.elileri kabul

eder,trenleri dzenler,uygun
grdklerini divan- mezalime karr.en
bilgili hacipe HAS HACP veya
HACBLHCCAB denir.
C. Devlet grevlileri
Amid:sivil ynetici (ehirlerdeki mlki
idareci)
Amil :vergi toplayan kii
hne:askeri vali
Muhtesib:belediye ilerinden sorumlu (ar
Pazar denetler)
Melik (tigin):hkmdarn olu
Atabey(ataman):hkmdarn eitiminden
sorumlu komutan
D. DVAN-I SALTANA (DANIMA MECKLS)
Devlet ve toplumun sorunlarnn tartlp
karara baland yerdir
Banda sultan bulunur.sultan yoksa NAP
bakanlk eder son sz hkmdara aittir
Bu divana bal alt divanlar unlardr;
Divan- arz(ceyl arz):askerlik le ilgili
ilemleri yapar banda,emri arz vardr
Divan- tura-i (inai):yazmlara bakar
banda turai vardr
Divan-iraf (denetim):denetim yapar ancak
ordu hukuk denetlemez banda mrifi
memalik(memleketin denetisi) bulunur
Niyabet-i saltanat:hkmdarn olmad
zamanlar toplanr.banda NAB (vezir)
(hkmdarn yardmcs)bulunur
Divan- istifa(dzenlemek) :ekonomi ile ileri
yapar banda mstevfi(muhasebeci)
Divan- mezalim :zalimden zulum grenlerin
divandr.banda SULTAN vardr.
grevleri ;
Memurlar hakkndaki ikayeti inceler
Katipleri aracl ile vakflar denetler
Siyasi sular karara balar (vatana ihanet)
Muhtesipin yerine getiremedii grevleri
denetler
Not:tm trk islam devletlerinde (T.C HAR) kut
anlay devam etmitir
Not:emir-i hares:hkmdara kar su ileyenleri
cezalandrr.
2. HUKUK
LK TRK slam devletlerinde hukukun
olumasnda;
Kktrk-akhun ve uygur gelenekleri
Ouzlarn kabile gelenekleri
slamn getirdii esaslar etkili olmutur
ER HUKUK :Banda KADI ASKER vardr.Kad
askeri KADL KUDAT atar.
Miras
Evlenme

Nikah
Boanma
Adam ldrme
Ticaret
Zina
Hrszlk
Dinden dnme
Savatan kama gibi davalara bakar
rfi hukuk:banda emri dad vardr
Sosyal
Gvenlik gibi davalara bakar
Not:askeri davalara KADI-LEKER bakar
**cengiz yasalarna YASANAME- BZRG
(byk yasalar )denir
3. TOPRAK YNETM
MR TOPRAK :
HAS(en iyi)
Vakf
kta (ilk uygulayan BSD)
ML TOPRAK:
R :Mslmanlara verilen toprak alnan
vergi R
HARAC:gayri Mslimlere verilen toprak
alnan vergi HARA
**Pervaneci:arazi kaytlarn tutar
Has toraklar:geliri hkmdara ayrlan
topraklardr
Vakf toraklar:geliri dini ve sosyal kurumlara
ayrlan topraktr
kta topraklar:geliri devlet memurlarna ve
komutanlara ayrlan topraklardr.iktann
zellikleri;
Topran bo kalmas engellenmitir
Vergiler toplanmtr
Memur maa denmitir
Masrafsz bir ordu kurulmutur
Blgenin gvenlii salanmtr
Yetien askere sipahi (bar zaman) yada
cebelli (sava zaman) denir
Gebe topluluklarn yerleik dzene
geirilmitir
retimin devlet kontrolnde yaplmas
salanmtr
retimde sreklilik ve verim salanm,
Eyaletlerde devlet otoritesi salanmtr.
kta sistemni ilk bulan ve uygulayan HZ
.MER dir,gelitiren BYK SELUKLU, son
eklini veren OSMANLI dr
4. SOSYAL HAYAT
Kmbet :siyasilerin adna dikilmi ant mezar
Trbe:din adamlarnn mezar
Tekke -zaviyedergah:din retilen kurumlar
Bimarhane-darlafiye-darifamaristan:hastane
marethane:a evi(fakirlere yiyecek verilir

 Tabhane:hasta yaknlarna yaplan konuk evi

Debbahhane(tabakhane)dericilk ile
uraanlarn
Kapan:tek bir cins maln satld yer(un
kapan sadeceun satlr,gunumuzdeki
GMAT )
Kapan emiri:kapan koruyan grevli
Bedesten:birden fazla eidin bulunduu
gnmz alveri merkezleri (kapal ar)
Sebil:eme
Klliye :camii yanlarna yaplan toplu yaplar
(yatakhane,camii,imarethane,hamam,medre
e bulunur)
TUTMA:Trklerin milli yemei 11.yy da
ramazan aynn ilk gn yaplr
5. ORDU
a. GULAM
Gulaman-i saray:merkezi ordudur.Bitegani
ad verilen 3 ayda bir maa alr.Trkgayrimslim bir arada bulunur.Hkmdar
korur
Hassa (osmanlda kapkulu olacak) :ordunun
vurucu gcdr.topraktan alnan vergiler
(ikta) ile geinir.sadece trklerden oluur
b. Eyalet askerleri:
Sipahiyan
c. Yardmc kuvvetler
Trkmenler
d. Melik ve atabeylerin askerleri
e. Bal bey ve devlet ordusu
Not:islam ncesine gre orduya getirilen en
byk yenilik GULAM sistemidir.
6. ETM
lk B.S.D medresesi NABUR medresesidir
lk medrese Karahanllar zamannda alan
SEMERKANT medresesidir.(tamga
Burahan)
Anadoluda alan ilk medrese YAIBASAN
medresesidir
Byk Seluklu devletinin en nemli
medresesi NZAMYE medreseleridir.bu
medreselerin alma nedenleri ;
Bilim insan yetitirmek
Zararl fikirlere fikir ile karlk vermek (not
:ilki badatta ald NZAML MLK)
Devlet memuru ihtiyacn karlamak
Anadolu Seluklu devletindeki lk medrese
KOCAHASAN medresesidir
Osmanlnn ilk medresesi ZNK ORHANYES
dir,
Medresenin retmenine
mderris,rencisine daniment ,alnan
diplomaya-icazetname denir
Medresler de okutulan dersler 2 ye aryrlr
1.AKL BLMLER:
Heyet-astronomi

Ncum-astroloji-yldzlar
Riyaziye-matematik
Msellesat-trigonometri
Cebr-matematik
Simya-kimya
Hesap-matematik
Mantk dersleri-felsefe
Dil dersleri
Tarih
Corafya
Fizik
Tabiyat:doa evre bilgisi
Hemdese-mhendislik
2.NAKL BLMLER
Megazi savalar
Hadis
Snnet (davranlar)
Siyer (peygamberimizin hayat)
Arapca
Kuran- Kerim
Kelam islam felsefesi
Fkh-islam hukuku
Tefsir-meali
Meal
farsa

MMAR VE SANAT
Mimari:
Aye Bibi trbesi ve Arap Ata trbesi
Karahanllar
Leker-i Bazaarca Camii Gazneliler
Diyarbakr Ulu Camii Byk Seluklu
Mimaride Trk geni kullanlrken minareler
ifte yaplmtr.ift devleti sembolize
etmektedir
Sanat :
Bu dnemde Arapay gzel yazma sanat
olan HAT sanat gelimitir
Bilinen ilk Trk Hattat AMASYALI YAKUT
tur.
Resmin yerini ise minyatr sanat almtr
Dnemin bilim insan CEZER yapt
Mekanik tasarmlar OTOMATO asl eserinde
toplamtr
Ayrca kitap ssleme sanat olan TEZHP bu
dnemde gelimitir
Ayrca dokumaclk,inicilik,ebru
sanat,vitray(cam ssleme) gelime
gstermitir

ANADOLU SELUKLU DEVLET

1075 ylnda gnmzde Caber kalesi
yaknnda bulunanKUTALMI OLU
SLEYMAN AH tarafndan znikte
kurulmutur
1.Hal Seferi sonunda merkezini zniktenkonya ya tamtr
Zamanla
Danimentliler,Saltuklular,Artuklular ve
Mengceklere son vererek Anadolu da Trk
siyasi birliini salamtr.
1176 Miryekefalon (yurt tutan sava)ile
Bizans Malup etti.(Anadolu kesin Trk
yurdu haline geldi 1.mesuttan itibaren
Avrupal kaynaklar Anadoludan Trkiye diye
bahsetti)
Bu devletin zamannda ticareti gelitirmek
iin (KPSS)
Alanya,Antalya,Sinop,Samsun ve Krm n
Sudak liman fethedilmitir
Kervansaraylar yaplmtr
Dnyada ilk defa sigortaclk sistemi
balatld
Kbrs krall ve Venedik ile ticaret
antlamalar imzaland.
1230 ylnda Yass emen Savayla
Harzemahlar yenildi .Ancak ASD ilhanllar
ile komu devlet oldu
1240 ylnda trk tarihinin ilk dini nitelikli
toplumsal ayaklanmas olan BABA SHAK
SYANI oluyor(isyann nedenleri;devletin iyi
idare edilememesi,Trkmenlerin otlaklar
yznden yerli halkla
geinememesi,trkmenlerin Mslman olup
eski inanlarn terkedememeleri)
1243 ylda ilhanllar la yaplan KSEDA
Sava kaybedildi.bu avan sonular
unlardr;
Anadolu da trk siyasi birlii bozuldu (2. Kez
trk beylikleri kuruldu (1.si Malazgirt
savasndan sona kurulmutu))
Anadolu tahrip edildi
ASD lhanllara tabi(bal) hale geldi
Not1:ASD de donanma ile ilgili =eminl sevahi
Not 2:ihtisap:tccarlardan alna vergi
Not 3:ASD de ilk para 1.mesut zamannda ,ASD
de ilk altn para 2.Klarslan zamannda basld.
ANADOLU SELUKLU DEVLETKLTR VE
MEDENYET
A. DEVLET YNETM
a. HKMDAR:Keyhsrev,keykavus ,Keykubat
farsa olup bunlar kullanan tek devlet ASD
dir.key sultan demektir
Not: kurultay-Divan- Saltanat (BSD)-Divan-
Ala(ASD)-Divan- Humayn (Osmanl)

b. Divan- Ala:tm devlet meselelerinin

tartlp karara baland yerdir.ayrca BSD
ki tm divanlar burda da olup ek olarak
Divan- Pervane:ikta topraklarnn
datmndan sorumlu olan
divandr.grevliye pervaneci denir.
**devan- berid:haberleme,posta ilerine bakar.
B. LM NSANLARI BSD bilim insanlar var ASD
de ilim insanlar var tasavvuftan dolay)
Sadrettin Konevi: Konya ya ismini veren ilim
insan
Hz.Mevlana:kebir ve mesnevi
Yunus Emre :Risalettin-i nushiye
Hac Bekta-i Veli:makalat
Nasrettin Hoca:ASd de 13.yy yasamtr
Ak paa:garipname
Not:Ravendi :tarih yazcs 1.Gyasettin
Keyhsreve Seluklu tarihini yazmtr.
C. EKONOM
Allah yolunda birliktelik anlamna gelen
ftvvet anlayna gre birleen esnaf
rgtlenmesine AHLK, Gild,Hansa (ticaret)
denir.
Kurucusu Ahi Evran dr
Bu tekilatn felsefesini kurulu yapsn Ahi
evrann yazd Letaif-i Hikmet kitabndan
renilir
Bu tekilata gayrimslmler giremez (dini
tekilattr)
Ahilik Osmanlda Lonca olarak devam
etmitir
htiyaca gre mal retimi yapar(arz-talep
dengesi)
Maln kalitesini denetler
Ahiler yalan syleyemez
Gerektiinde Cihat a katlr (ms.-hris. Kar
at sava)
Mesleki eitim verir(rak-kalfa-usta)
Yeni dkkan aacaklara kredi verir(geri
demesiz
Haslat nekadar esnaf varsa
bltrlr(sosyal dayanma)
Haslatn %1 ile %10 u arasnda ortak
sanda para kesilir
Maln fiyatn belirler (narh sistemi)
Merkezleri Krehir,Konya,Kayseridir
Ahi Evrann ei Fatma Bac da esnaf elerini
eitmek ve yetim kalan kz ocuklarn
korumak iin BACYAN- RUM tekilatn
kurmutur.bu tekilatn slogan ana ,eine
ve iine dikkat et dir.
D. MMAR
DSMA
D: Kayseri ulu camii,yabasan medresesi
S:Mama Hatun Trbesi,Tepsi Minare,
Kmbetler,Kale Camii

 M:Divrii Ulu Camii

A:Semann Med.Hsneviye med.,Hatuniye
med.,Necmettin Klliye,Kohisar ulu
camii,Hasankeyf,Malabadi Kprs
Not:Mimari Eser bulmak iin ksa yol :
Osmanl:eser edirne,stanbul,bursa
ehirlerinde ise ,sultan,paa,yeil
kullanlmsa kesin osmanlya aittir
DSMA ezberliycen
Diyarbakr Ulu camii nin BSD ye ait
olduunu bilcen
Sonra ehirlere bak
kayseri,konya,alanya,Antalya,sivas,Erzurum,
ankara,krehir burdaki tm eserler ASD ye
aiittir.rneim;
Krehir:cacabey
Konya :alaaddin Camii,Karatay
Medresesi,Beyehir Ulu camii,
Kayseri:hunad hatun trbesi
Sivas :gk Medrese
Erzurum ifte minareli medrese
Ankara:Akkpr,Arslanhane Camii
Mimaride ta,tula,ahap ve al
kullanmlardr.
ASD nin kleri ;
ASD den kalma en eski camii:KONYA
ALAADDN CAM
En eski hastane:kayseri GEVHER NESBE
DARFASI
En eski medrese :KAYSER KOCAHASAN
MEDRESES
En eski kervansaray :AKSARAY
ALAYHAN
En eski klliye:DVR KLLYES
(MENGCEKLLER)
ANADOLUDA KURULAN 2.TRK BEYLKLER
OSMANOULLARI:St ve Domani te
kuruldular.merkezi otoritesi en gl olan
trk islam devletidir. Kendilerini ASD nin
mirass saydlar
KARAMANOULLARI:Karaman ve konya
evresinde kuruldular.Kendisini ASD nin
varsisi sayd bu yzden Osmanl y en ok
uratran beylik oldu.1277 de Karamanolu
Mehmet Bey Trkeyi resmi dil ilan etti.
GERMYANOULLARI:Ktahya ve evresinde
kuruldu.Osmanl devletine eyiz yoluyla
katlmlardr.
DULKADROULLARI:mara da
kuruldular.Osmanlya katlan en son beyliktir.
Denizci olanlar:
HAMTOULLARI:Isparta,Antalya,Eirdir de
kurulmulardr.Osmanl devletine topraklarn
satarak para yoluyla katldlar
KARSOULLARI:anakkale ,Balkesir de
kuruldu.Osmanlya katlan ilk beyliktir

SARUHANOLU:Manisa
MENTEEOULLARI:Mula
CANDAROULLARI
(SPENDYANOULLARI):Sinop/Samsun
AYDINOULLARI:Aydn
10.VE 13.YY DA KURULMU DER TRK
SLAM DEVLETLER
AKKOYUNLAR
En nemli hkmdar Uzun Hasan
Kuran- Kerim-i Trkeye Uzun Hasan
evimitir
ii karakterli bir devlettir
1473 ylnda Fatih ile yapt OTLUKBEL
savan kaybedip yklmtr
Dnemin bilim insan AL KUU hem
Akkoyunlarda hemde Fatihin daveti zerine
Osmanl devletinde yaamtr.
KARAKOYUNLAR
Suni devlettir
Osmanl devletine her zaman destek
olmulardr.
Not:balbal dikme gelenei bu iki devlette devam
etmitir.
HARZEMAHLAR
Harezmi blgesinde kurulmutur.
Kurulduu yerin ismini almtr
Kendini BSD nin varisisi olarak grmtr
lhanllar tarafndan OTRAR facias
yaatlmtr.(1 milyon Mslman
ldrlmtr)
TMUR DEVLET
1402 Ankara Savayla Osmanl y Fetret
dnemine sokarken karadenizin stnde
bulunan Altn ordu devletinin ykarak
Ruslarn karadenize inmesini salamtr
Bu zamanda Ulu bey ,Hseyin
Baykara,Aliir Nevai (muhammetl lugateyn
Trke nin farsdan stn olduunu
gstermek iin yazd) ,sa Savc dnemin
nl bilim adamdr
MOOL MPARATORLUU (Trk deil)
Cengiz han :Altnordu,Kubilay (ine asimile
oldu),lhanl,aatay
Not:tekfur :Bizans ehirleri yneticisi
Babr imparatorluu
1526 da Hindistanda kuruldu
Babr ah Cihan ah Ei Mmtaz Sultana
Hindistann Agra kentinde TAC MAHAL i
yaptrmtr.
1858 de ngiltere ykmtr.
OSMANLI DEVLET KURULU DNEM
OSMAN BEY DNEM(lakab Fahruddin)

 1302 ylnda Bizans la ilk sava olan

KOYUNHSAR Sava kazanlp BLECK
merkez yapld
negl fetedildi
lk bakr para bastrld (ake)
lk defa vergi alnd (hayvanlardan alnan
ANAM vergisi)
lk defa kad atamas yapld.
ORHAN BEY DNEM (KPSS)
1326 ylnda BURSA alnp baket yapld
Bursann alnmasna tepki duyan Bizans ile
1329 da Palekonon (Maltepe) sava yapld
ve ZNK alnarak bakent yapld.Bizans
imparatoru olmasna yardmc olduumuz
KONTA KUZEN Osmanlya MPE kalesini
hediye etti.(nemi rumelide alnan ilk toprak
parasdr.
lk defa bir trk beyliine son
verildi(karasioullar :anadoludasiyasi
birliin kurulmasnda ilk adm bu beylie son
vermektir)
lk defa bedesten kuruldu (Bursada)
lk defa skan Politikas uyguland
lk defa ordu kuruldu (yaya ve msellemler)
lk defa Divan- Hmayun kuruldu
lk defa vezir atamas yapld (alaaddin paa)
lk defa medrese ald (iznik- iznik
orhaniyesi)
lk defa mderris atamas yapld (Davudu
Kayser)
lk defa gm para basld (ake)
NOT:EDRNE Sazl Dere savayla bakent
oldu
1.MURAT HDAVENDGAR,GAZ,HNKAR
Ahilerden Ankaray ald
Germiyanoullarn eyiz
yoluyla,Hamitoularn para yoluyla satn
ald
1363 ylnda Bizans ile yaplan SAZLIDERE
SAVAI sonras EDRNE alnarak bakent
yapld.Bunun zerine Bizans Avrupa
devletlerinden yardm isteyerek bir Hal
ttifak oluturdu
lk Osmanl-Hal Sava Srp Snd
Sava kazanld (1364)
1371 ylnda ise RMEN SAVAI ile Srplar
malup edildi.
1389 da ise 1.Kosaova Sava Harllara
kar kazanld.Sava meydannda gezen
1.Murat bir srpl tarafndan ehit edildi(ilk ve
son)
Bu savata ilk defa top kullanlmtr.
1.MURAT DNEM DER GELMELER
Rumeli Beyler beylii kuruldu (manastr
LALA ahin paa)

lk defa sistemli olarak iskan politikas

uygulanmtr (ilk orhanda,sistemli olarak
1.muratta uyguland)
lk defa tmar sistemi uygulanmtr
lk defa kazaasker,suba ve defterdar
atamas yapld.
lk defa bir padiah SULTAN unvann
kullanmtr
lk defa EDRNEDE KAPIKULU oca kuruldu
ve bu ocaa bal YENER ile
TOPUOCAU kuruldu.
Kapkulu ordusunun asker ihtiyacnn
karlanmas iin Penik sistemi ( MOLLA
RSTEM in nerisiyle hayata geirilmitir.
Penik sistemi:esir edilen 5 kiiden birinin
creti verilerek ve ya farkna baklmakszn
askere alnd sistemin addr.
Not:**istimilat :hogr
**ordu-lakap,halife-unvan verir.
YILDIRIM BAYEZIT
stanbulu kuatan ilk Osmanl padiahdr
(1391-1401 yllar arasnda 4 kere
kuatmtr)
bu kuatmalarn baarsz olma nedenleri
(kpss)
Karamanoullarnn 2 kere isyan etmesi
1396 Nibolu savann kmas(sava
sonras eflak-bodan Osmanl stnln
tand bulgaristan tamamen Osmanlnn
eline geti ve halife YILDIRIM BAYEZT e
SULTAN-I KLM- RUM (rum diyarlarnn
sultan) nvann verdi.
Not:kuatmalara yardmc olmak iin
GZELCEHSAR yaplmtr.
Douda timur tehlikesinin grlmesi
KPSS Not:bayezit
candaroullar,menteeoullar,saruhanoull
ar,aydnoullar ve Karamanoullarna son
vererek ilk defa geni lde anadoluda
TRK siyasi birliini salamtr.
1402 ANKARA SAVAININ NEDENLER
Timurdan kaan beylerin
(Karakoyunlular,celayiroullar)osmanlya
snmas ve Osmanlda bu beyleri Timura
geri vermemeai
Karlkl kfrl mektuplar
kisininde Trk dnyas lideri olmak istemesi
Beylikleri sona eren beylerin ve
Akkoyunlularn timura bizi kurtar diye haber
vermesi bunun zerine timurun sivas igal
etmesi
ANKARA SAVAININ SONULARI
Anadolu trk siyasi birlii bozuldu(ATSB)
Yeni beylikler ortaya kt

 Yldrm Bayezit,ei ve Mustafa Timur a esir

dt(Osmanlda ilk defa bir padiah esir
dt)
stanbulun alnmas 50 yl gecikmitir
Yldrmoullar arasnda 1402-1413 yllar
arasnda taht kavgalar balamtr.(FETRET
Dnemine girildi)
Not:bu dnemde Anadolu Beyler beylii
kurulmutur.Merkezi ktahyadr.balkanlarda bu
dnemde toprak kayb olmamtr.
ELEB MEHMET
Osmanl devletinin 2.kurucusu saylr
Kendisi dneminde Musay destekleyen
EYH BEDRETTN syan kmtr(Osmanl
devletindeki ilk dini nitelikli toplumsal
ayaklanmadr.)
Bu dnemde dzmece Mustafa isyannda
bastrmtr
lk defa Venedik devletiyle deniz sava
yaplp kaybedilmitir(albey sava)
lk defa CULS bahiini veren padiahtr.
2.MURAT (Hayr Babas)
Tahta ktnda Macaristan zerine sefer
yapan Murat Anadolu da Karamanoullar
isyan edince Macarlarn kurulu dneminin
en kt antlamas olan EDRNE SEGEDN
Antlamas imzalanmtr.bu antlamaya
gre srp krall kurulacak ve 10 yl
savalmama karar alnmtr.bunun zerine
2.murat tahtn 12 yandaki olu
1.Mehmete brakmtr.Ancak ufak yataki
bir ocuun tahta getiini gren Avrupallar
Edirne Segedini bozup bir harl ordusu
oluturmutur.bunun zerine devlet
adamalr yenierileri kkrtp (buuktepe
isyan (ilk yenieri isyan))Fatih in babasna
bir mektup yollamasn saladlar.bunun
zerine tahta geen 2.murat VARNA savan
sonrada 2.Kosova savan yapt ve harllar
malup etti
2.Kosava Savann sonular
1683 2.viyanaya kadar Osmanlnn zerine
bir hal ittifak kurulamad
Balkanlar kesin trk yurdu haline geldi
Not:miryekefelonun sonularyla benzerlik
gsterir (kpss)
Not:Enderun mektebi ilk defa 2. Murat
zamannda kuruldu ancak faaliye gemedi.
Not:Anadolu da trk siyasi birlii:
1-KSEDA SAVAI ASD-LHANLILAR
2-ANKARA SAVAI OSMANLI-TMUR ile
bozulmutur
** yeni beyliklerin kurulmas ATSB nin
bozulduunu gsterir.
OSMANLI DEVLET KLTR VE MEDENYET
A. DEVLET YNETM
a. Hkmdar

-Grevleri:
Orduya komutanlk eder
Divan- hmayuna bakanlk eder(fatihe
kadar)
Herhangi bireyi yasaklar
Herhangi bir konuda emir verir (ferman)
(yasama)
Herhangi bir konuda adaletsizlii
giderir(adaletname)
Herhangi bir konuda kanun
karr(kanunname)
Herhanhi bir konuda devlet memurunu
greve atar veya grevinden
alr(beratname)
Herhangi bir devirme ocuu ldrebilir
(kulluk hakk)(yarg yetkisi)
Herhangi bir devlet memurunun mallarna el
koyar (msadere) (yarg yetkisi)
rfi hukuku uygulama yetkisine sahip
NOT:Padiahlar CLUS bahi dnemi ile tahta
kar ve EYP SULTAN trbesinde (fatih sultan
mehmetten sonra) kl kuanrlard.
Not:Padiahn emirlerine Hatt hmayum denir
ve ferman ile duyurulurdu.
-HKMDARLIK
SEMBOLLER:Ota,nevbet,tu,tura,kotuz(sorgu
),mifer,sikke,hutbe,traz(elbise),hilat(hediye),
etr(emsiye),menur (halife onay),berat
(atama onay),clus bahii,kl kuanma,hatt
hmayun
Hkmdarlk unvanlar:bey ,gazi (orhan ve
osman),sultan,Hdavendigar,han,padiah(1.mur
at)
OSMANLI DEVLETNDEK VERASET
DEKLKLER
OSMAN BEY :lke hkmdar ve ailesinin
ortak maldr.
1.MURAT:lke padiah ve oullarna aittir(ilk
deiiklik)
FATH SULTAN MEHMET:lke bekas iin
kardeine nlem alnabilir
1.AHMET:lke en byk (EKBER) ve en akll
(ERED) erkek ye tarafndan
ynetilir(sancaa kmadan padiah olan ilk
padiah 1.ahmet)(son deiiklik)
KANUNESASYET :Ekberiyet (yazl hale
getirildi)
Not:Osmanl ehzadeleri 12 yana
geldiinde lke sancaklarna VAL olarak
atanarak ELEB SULTAN nvanyla
gnderilirler.
OSMANLI DEVLET MERKEZLER (BAKENTLER)
St (1293)
Karacahisar(1303)
Bilecik(1317)
Bursa(1326)

 znik (1329)
Edirne(1363)
stanbul(1453)(sadece ykselme dneminde
bakentlik yapmtr)
Not :konya yok
OSMANLI DEVLETNDE SARAYLAR
Osmanl devletinin ilk saray Orhan Bey
dneminde Bursa da alan BEY SARAYI dr
Osmanl devletinin en uzun sre ynetim
merkezi olan saray TOPKAPI SARAYI dr.
TOPKAPI SARAYI
BRUN

D ksmdr
Eliler kabul edilir
Dvan- hmayun toplantlar BABSSADE
kapsnda KUBBE ALTINDA toplanr.
ENDERUN
ksmdr
Devlet memuru yetiir
Trk rencisi alnmaz (trk broksasisi
olumamas iin)
Kuran 2.murat
Faaliyete geiren :Fatih
Devirme ocuklar alnr
HAREM

Kz ksmdr
Okuldur
Padiah ve ailesinin zel hayatn geirdii
yerdir.
AYAK DVANI :Olaan st durumlarda
toplanan divan
GALEBE DVANI:Eli kabulnde dzenlenen
divan
STFA DVANI:Mali iler
ARZ DVANI:Askeri ileR
DVAN-I HMAYUN:
Devlet ve millet sorunlarnn tartlp karara
baland ve en son sz hakknn padiaha
olduu bir bakanlar kuruludur.
Orhan bey kurmutur
2.mahmut kaldrmtr
Alnan kararlara HKM ,hkmlerin
kaydedildii deftere MUHMME denir
Bu hkmleri yazya
TAHVL,RUS,AMED,BEYLK kalemleri
geirir
Not:15.yy a kadar divan hmayum a
padiah bakanlk etti.Fatih itibariyle
sadrazamlarla birlikte bakanlk etti.
En son yarg organdr.herhangi bir davaya
itiraz olan gayrimslim mslim farketmez
divann iinde bulunan KAZAASKERE
bavurabilir.bu ynyle Trk-islam
devletlerinde DVAN-I MEZALM e benzer

Alnan kararlarn dine uygunluu tespit

edilir(eyhlislam)
PADAH:En son sz sahibidir.Fatihe kadar
bakanlk yapmtr
SADRAZAM(vezir-i azam):Padiahtan sonra
gelen en yetkili devlet adamdr.Padiahn
mhrn tar.Padiahn sefere
kamayaca zaman SERDAR-I EKRAM
nvanyla ordunun bana geer.Sadrazamn
yerine ise SADARET MAKAMI bakar
Not:lk veziri azam ANDARLI HALL
PAAdr
VEZR(kubbe alt):gnmzn
bakandr.devlet ilerinde yardmc
olur.saylar zamanla artmtr.(toprak ve
devletin i yk artt iin)
KAZAASKER:gnmzn milli eitim ve adlet
bakandr.mderris ve kad atamas
yapar(taht kadlar hari)doutan mslman
ve trk olmak zorundadr.divana gelen
davalara son eklini verir.Tuttuu devlete
RUZNAME denir saylar 2 tanedir.
NANCI:devletin yazma ilerinden
sorumludur.yazl belgelere padiahn
turasn eker.tapu ve kadastro ileri ile
ilgilenir.Fethedilen blgelerin sosyoekonomik
yaps ve demografik yapsn TAHRR
Defterlerine kaydeder.rfi hukukun
temsilcisidir
RESL KTTAP: 17.yy da niancdan
ayrlarak devletin d yazmalarndan
sorumlu hale getirildi
DEFTERDAR:gnmzn maliye
bakandr.bte yapar saylar 2
tanedir(Rumeli ve Anadolu).Parann deerin
korur,kapkulu ulufelerini datr.hazinenin
anahtarn tar
KAPTAN-I DERYA:Kanuni Sultan Sleyman
zamannda divana ye oldu.Denizcilik ile
ilgili kanunlarn kmasn hazrlad
YENER AASI:Rtbesi vezir ise divan
toplantsna katlr.ordunun durumu hakknda
bilgi verir
EYHL SLAM:Divanda alnan kararlarn
dine uygun olup olmad hakknda FTA
(FETVA) verir.18.yy da ye olmu ilmiye
snfnn bakandr
YNETC SINIFLARI
SEYFYE (YNETC+ASKER)
PADAH
SADRAZAM
VEZR
BEYLER BEY (VAL)
SANCAK BEY(KAYMAKAM) (bunlar ynetici
seyfiye)
Suba

Yenieri aas
Kaptan- derya
Levent
Tmasrl sipahiler (bunlar askeri seyfiye)
LMYE ( DN+HUKUK+ETM)
EYHL SLAM (BAKAN)
MAM
MEZZN (BUNLAR DN LMYE)
KAZASKER
KADILAR
NABLER (BUNLAR HUKUK LMYE)
MDERRS
MUD (ETM)
KALEMYE SINIFI (YAZICI /MEMUR)
DEFTERDAR
NANCI
RESL KTTAP
KATPLER ( BUNLAR
DAR YAZIMALARI YAPARLAR)
STANBUL TEKLATI
STANBUL
YNETC
BOAZLAR
K.DERYA
GVENLK
Y.AASI
ADLET
TAHT KADISI
BLDY.LER
EHREMN
GENEL
SADRAZAM

TARA TEKLAT
BRM
ADALET
EYALET
KADI

GVENLK
SUBAI

SANCAK

KADI

SUBAI

KAZA
KZ

KADI
NAB

SUBAI
YT
BAI

YNETC
BEYLERBE
Y
SANCAK
BEY
KADI
KETHDA

SUBAI:Tara tekilatnda eyalet sancak ve

kazalarda gvenlik ilerinden sorumlu
EHREMN:stanbul un belediye ilerinden
sorumlu
TAHT KADISI:stanbulun yarg ilerinden sorumlu
EYALETLER:
SALYANEL EYALETLER (yllkl,maal)
Merkeze uzak yerler
ltizam sistemi ile vergi alnr(ihale yoluyla
vergi toplamailerinin verilmesi)
haleyi kazan kiiye MLTEZM denir
MISIR,TRABLUSGARP,TUNUS,CEZAYR,FAS,HA
BE
SALYANESZ DEVLETLER
Merkeze yakn devletler
Yneticileri devletten maa almaz
Tmar sistemi uygulanr

Vergiler ve devlet memurlarnn

maalartopraktan elde edilen gelirlerle
karlanr
ANADOLU,RUMEL,MARA,BUDN,BASRA,BA
DAT,SVAS,KARAMAN,KTAHYA,ERZURUM
MTYAZLI EYALETLER (ayrcalkl)
Krm Giray asker verir vergi vermez
EFLA,BODAN,ERDEL-voyvoda denen
yneticilerini kendisi seer kendisi ynetir
HCAZ-MEKKE-MEDNE-(EMR ER)-en
imtiyazlsdr.vergi vermezler askere
gitmezler
B. HUKUK
Osmanl devleti nin hukuk sistemi
olumasnda;
Fethedilen yerdeki uygulamalar
slamn getirdii esaslar
Orta asya trk gelenekleri etkili omutur
KADI
BLGELR
ATAYAN
TAHT
BURSA/EDRNE/STA PADAH
KADISI
NBUL
MEVLEVYE DER YERLER
KAZAASKE
T KADISI
R
NOT:lk kad atamasn OSMAN BEY yapt
TANZMAT NCES MAHKEMELER(KLASK
DNEM)
ER (Mslman-gayrimslim)
Konsolosluk(gayrimslim)(fransaya verilen
kapitilasyonlarla ortaya kt)
Cemaat gayri mslimler yarglanr
Mahkemelerdeki davalarn aamalar ;divan
yeleeri grr-nianc yazar padiaha
sunulur-mhimme defterine yazlr-ferman
olarak duyurulur.
Not:
divan- hmayum en yksek mahkemedir
Osmanl devletinde Adalet Bakanl
2.Mahmt zamannda NEZARET
ADEVadyla kuruldu.Ayrca kanunsuz su
ve ceza olmaz ilkesi 2.mahmut ile hukuk
anlayna girmitir.
OSMANLIDA KANUN ETLER
UMUM KANUNNAMELER
BR SINIFA YNELK KANUNAMELER
YASAKNAME
BERATNAME
FERMAN
C. SOSYAL HAYAT
Osmanl toplumu din esasna gre blerek
ynetmitirbu sisteme millet sistemi
denir.ayrca toplum dzeninin salanmas
amacyla hakkaniyet emberi kullanlr bu
embere gre salanmas en gerekli ey
adalettir.Adalet,emberinde:devlet,kanun,millet,
servet,ordu,hkmranlk(mlk) olmas gerekir
Darlaceze:yoksullarn evi

 Darafaka:ocuk yurtlar
Darleytam:yetim yurdu
Darl-edayi:tiyatro
Darl elhan:konservatuar
Hilal-i eftali:ocuk hastanesi
Vakf hurca:kimsesizler hastanesi
Not:
**TEREKE DEFTER:Osmanl devleti iinde aile
yaps miraslarn durumu,ocuk says ift
evliliklerin hangi amala yapldnn yazld
defterdir.kadlar tutar ksaca aile yapsnn
durumu renilir.
**tmarl sipahi:kendi blgesinin gvenliini
salar.vergilerin toplanmasna yardmc olur.
D. TOPRAK YNETM
MR TOPRAK
PAMAKLIK:Geliri padiahn annesi ve
kzlarna ayrlan toprak
YURTLUK: Geliri snn boylarnda oturanlara
ayrlan toprak
OCAKLIK:Geliri kale muhafzlarna
vetersanecilere ayrlan toprak
MALKANE:Geliri devlete yararllk
gsterenlere ayrlan toprak
MUKATAA:Geliri dorudan hazineye
aktarlan toprak (iltizam usulnn
uyguland topraklar)
VAKIF:Geliri kamu yararna veya dini sosyal
kurumlara ayrlan topraklar
DRLK:Geliri devlet memurlarna ve
komutanlara ayrlan topraktr.kendi iinde
3e ayrlr.
HAS: Geliri 100.000 akeden fazla olan
toprak eidi ,padiah ve divan yelerine
ayrlr
ZEAMET:Geliri 20.000-100.000 ake
arasndaki
arazidir.beylerbeyi,sancakbeyi,kad,mderris
,naib,tabibe ayrlr
TIMAR: Geliri3.000-20.000 ake
arasndadr.en dk devlet memuruna
verilir
MLK ARAZ
R:Mslim
HARAC:Gayrimslim
E. ETM
RGN ETM
SARAY

EHZADEGEN MEKTEB:7 yana geldiinde

ehzadeler BED- BSMLLAH diyerek ilk
derse balar.
ENDERUN
HAREM
SBYAN MEKTEB (OCUK)
MEDRESE:

**Osmanl devletinin ilk medresesi ORHAN BEY

dneminde ZNKTE alan ZNK
ORHANYESDR.ancak bu medrese gnmze
ulaamatr.
**Osmanl devletinden gnmze kalan ilk
Osmanl Medresesi SLEYMAN PAA MEDRESES
dir
**Medrese atanan ilk MDERRS DAVUD-U
KAYSER dir
**Fatih dneminde ise dnemin Yksekokulu
saylan gnmzdeki LAHYAT FAKLTES ise
STANBUL daki SAHN_I BSEMAN medresesi
almtr
**Kanuni dneminde ise stanbul da
SLEYMANYE MEDRESES almtr.
** Medreselerdeki akademik kariyer yledir;
-SOFTA (SUHTE :orta dzeyde ders grenler
-DANMEND:Yksek renim
-MUD: Mderrsi yardmcs (retmen)
-MLAZIM:Atanmay bekleyen retmen
-MDERRS:en son kariyer Medresi retmeni
HTSAS MEDRESELER
DARLTIP:Tp fakltesi
DARLHANDESE:Mhendislik okulu
DARLKURRA:Kuran rencisi yetitirir
DARLHADA:Hadis rencisi yetitirir
**MLKYE:19.yy da brokrat yetitiren okul
**DARLFNUN:niversite
**ENDERUN:Devlet memuru yetitirir
YAYGIN ETM
CAMLER VE MESCTLER
TEKKE VE ZAVYE
ESNAF TEKLATI
OSMANLI BLM NSANLARI
KADIZADE- RAM:F.S.M zamannda
yaam ,AL KUU ve ULU BEY in
hocasdr, astronomi, matematik ile
uramtr. Muhtasar fil hisap
MOLLA FENER:2.murat zamannda
yaamtr.osmanl devletinin ilk
EYHLSLAMI dr
AL KUU: F.S.M zamannda
yaam,Ayasofya medresesi mederrisliini
yaptakkoyunlarda eli iken osmanlya
gelmi.astronomi ve matematik ile ilgilenmi
ALTUNCUZADE: F.S.M zamannda yaam
idrar yolllarna ynelik almalar yapmtr
SABUNCUOLU ERAFETTN: F.S.M
zamannda yaam Osmanlnn ilk CERRAH
BTABL CERRAHYATL HANYYE adli ilk
eserini Fatihe sundu.Deneyleri kendi stnde
yapt
AKEMSEDDN:mikroplarla urat Fatihin
hocasdr.
PR RES: K.S.S zamannda yaam
KTABL BAHRYE (Amerikann kefi ve

dnya haritasndan dnyann

yuvarlaklndan bahsetti)hint deniz
savanda ki baarszlndan dolay idam
edildi
SEYD AL RES: K.S.S zamannda yaam
KTABL MUHT(yn kitab) ve miratl
memalik (hint denizi seferi srasnda yazd)
EBU SUUD EFEND: K.S.S zamannda
yaam.nl fkhdr.(islam hukuku)
TEKYDDN MEHMET:3.MURAT
zamannda yaam Osmanl devleti ilk
rasathanesini(gzlem evi) amtr.
EVLYA ELEB:17.yy yaam
Seyahatname adl eseri vardr.
KATP ELEB:17.yy yaam KERU
ZNNN (bibliyografi),CHANNMA
(corafya)
LAGAR HASAN ELEB:4.MURAT
zamannda yaam insanlk tarihinin ilk
ROKETLE uan insan
HEZARFAN AHMET ELEB: 4.MURAT
zamannda yaam insanlk tarihinin ilk
uuunu yapan insan
KO BEY: 4.MURAT zamannda yaam
17.yy da devletin durumunu,yaplacak
slahatlar belrlemek amacyla rapor
yazmtr
HUMBARACI AHMET PAA: 1.MAHMUT
zamannda yaam,Osmanl devletine gelen
ilk batl teknik uzman topu ocan slah
etti(sonradan Mslman oldu)
NAMA:18.yy da yaamtr ilk resmi
TARHDR (vakanvst))
AHMET CEVDET PAA:19.yy da yaam
bat tarznda bir devlet adamdr.MECELLE
yazmtr.KISAS EMBYA (peygamberlerin
hayat) ,TARH CEVDET adnda bir kitap
yazm ve ABDLMECT e sunmutur.FATMA
ALYE kzdr.ilk kadn yazardr.50 tl nin
arkasndaki resim.
F. ORDU:
lk dzenli orduyu ORHAN BEY kurdu (yaya ve
msellem)ancak bu ordunun fetih hareketlerine
yetiememesinden dolay KAPIKULU OCAKLARI
kuruldu
KAPIKULU OCAKLARI nn zellikleri
1..Murat kurmutur
Asker ihtiyacn PENK (esir edlien her 5
kiiden birinin askere alndsistem) ve
DEVRME usulleriyle (her Hristiyan
ailelerden gnl rzas alnarak
Mslmanlatrp asker ve memur ihtiyacn
giderme sistemi) karlanmtr
Bu snfa bal olan askerler merkezde
bulunur.
Evlenemezler

Askerlik dnda baka bir ile uraamazlar

Bu snftaki askerler her padiah
deiikliinde CULS bahii alrlar ve her 3
ayda 1 de ULUFE adnda maa alrlar
En etkli oca YENERDR.ilk defa
EDRNEDE kurulan YENERNN sefere
kmadan nce okuduklar duaya GLBANK
denir.
KARA KUVVETLER
KAPIKULUOCAI
Acemiolanlar:herkesin ilk geldii yer
Yenierioca:ordunun vurucu ksm
Cebeci oca:silah bakm ve onarm
Topu oca:top yapar
Toparabalaroca:top arabas yapar
Humbarac oca:ateli silahlar yapar.
EYALET ASKERLER

G.

Ordunun en kalabalk snfdr.

Tmar toplayarak geimini salar
XVII.yy dan itibaren bozuldu
XVII yy a kadar askere tmarl sipahi XVII dan
itibaren ise SEKBAN veya SARUCA denilir
YARDIMCI KUVVETLER
Beliler (her 5 erkekden biri)
Sakalar (sucu)
Turnalar(haberci)
Deliler(cesaretli)
Aknclar (snr boylarn korur)
Gnlller
Azaplar(bekar erkek)
Yaya ve msellemler
Bostanc oca
DENZ KUVVETLER
Karesioullarna son vererek denizci oldu
Komutanna kaptan- derya askerine levent
denir
Gelibolu;Rusuk,Edincik,Sinop,Samsun,Tarab
zon,Karasamrsel,zmir,Antalya da
tersaneler ald
FSM zamannda KARADENZ,Kanuni S.S
zamannda ise AKDENZ bir trk gl oldu
En nl denizcileri;
Envenos Gazi
Hac lbey
Baltaolu Sleyman
Turgut Ali Reis
Piyale Paa
Kemal Paa
Barbaros Hayrettin Paa
EKONOM
Gelenekilik:Arz talep dengesi gzetilerek
maln retilmesidir.Yani ihtiyaca gre mal
retilir

 aecilik:bir mal lkede bulundurma

durumudur.
FSKALZM: gelirleri en stte giderleri en
de azaltmay benimseyen ekonomik
anlay
Merkantilizm:zenginliin lsnn toprak
deilde altn ve gm gibi deerli
madenlerle lld sistemdir.osmanl
ekonomisini olumsuz etkilemitir
Narh sistemi:eksik rekabet artlarndan
dolay devletin fiyatlarna mdahale etmesi
demektir
Gedik:i yeri ama ruhsat
Lonca tekilat:Ahilikten farklar;
Gayrimsliminde ye olmas ve cihata
katlm olmaydr.banda bulunana EYH
veya PR denir
Loncann devlette ve snafla ilikisini
KETHDALAR salar
Esnaf MUHTESPLER denetler
Esnaflar YTBALARI korur.
Maln kalitesini ise EHL HBRELER yapar
.devlete fiyatlandrma konusunda yardmc
olur.
MEZL TEKLATI: Kervanlar aras
haberlemeyi salar
DERBENT TEKLATI:Yollarda kpr ve
geitlerde devlet iin vergi alan ve bu kpr
ve geitlerin bakm ve onarmn yapan
tekilattr.
MEKKAR (TCCAR) TAFES :zel ulam
irketleridir.Tcarlara Lojistk destek salar
HRFET TEKLATI :Kk esnafn oluturmu
olduu birle verilen addr.
BEYTLMAL EMN:Kamu haklarn
korumakta sorumlu devlet grevlisi
EHREMN:Belediye ilerinden sorumlu
PARALAR
BASAN PADAH CNS
SM
OSMAN BEY
BAKIR
AKE
ORHAN BEY
GM
AKE
FSM
Altn
SKKEHASENE
S.ABDLMECT
KAIT
MECDYE(KUR
U)
DEMR
SULTAN
VERG
a. ER VERGLER
R:Mslmanlarn rnlerinden pein
olarak 1/10 orannda alnan vergi
HARA:gayrimslimlerin rnlerinden pein
olarak 2/10 orannda alnan vergi
SPEN:Gayrimslimlerin dedii arazi
vergisi

CZYE:gayrimslimin askere gitmemesi

karl dedii vergi
AIL:Hayvan (kkba) barnaklarndan
alnan vergi
ANAM:kkba hayvanlardan alnan vergi
FTHANE:bir kylnn bir ift kzyle
devlete ait olan tarlay srd kada
dedii vergi
FTBOZAN:mazeretsiz 2 yl st ste
ekmeyenden alnr.3.yl ekmezse toprak
linden alnr
HTSAB:panayr vergisidir.(esnaftan alnan
vergidir
LTZAM GMRK VE MEDEN:hale bedeli ve
gmrk ve madenlerden alnr.(iltizam :tmar
sisteminin nemini kaybetmesine neden olur
askeri yap zayflar.)
b. RF VERGLER
MDADYE SEFERYE:seferdeyken alnr
MDADYE HAZARYE:bar zaman alnr
ANE- CHADYE:cihad zaman alnr
ZN SEFNE:boazlardan gei vergisi
KREK:gemilerdeki krekilerden alnr
AVARIZ:olaanst durumlarda
alnr.devletin paraya ihtiya duyduu
zamanlarda alnr.
DERBENT:kpr yol ve geitlerden alnr
BAC:pazarlardan alnr.
H. MMAR VE SANAT
1. MMAR
a. SARAYLAR
OSMANLI DEVLETNN LK SARAYI Orhan Bey
dneminde alan BEY SARAYI dr (BURSA)
Een uzun sre ynetim merkerzi olan
saraymz TOPKAPI SARAYI
lk stmal saraymz SHAK PAA saray(VAN)
(19 YY)
Bat tarznda yaplan ilk saraymz
DOLMABAHE SARAYI (19 YY)
2.Abdlhamitin ynetim merkezi olarak
kulland saray YILDIZ SARAYI(19 YY)
BEYLERBEY ve IRAAN saray da vardr (19
YY)
b. CAMLER
Osmanl devletinin ilk camisi ZNK HACI
ZBEK CAMS
Mimar Sinann camileri ise

IRAKLIK:EHZADE CAM (STANBUL)

KALFALIK:SLEYMANYE CAM (STANBUL)
USTALIK:EDRNE SELMYE CAM
Osmanlda bat tarznda yaplan ilk
cami:istanbulda bulunan NURU OSMANYE
camiisidir
4 ve 6 minareli camilere sadece Osmanl
devletinde rastlanr

 MAV CAM(blue mosque)(sultan Ahmet

cami)Mimar sinann rencisi SEDEFKAR
MEHMET AA yapmtr
2. SANAT
a. HAT:Arapay gzel yazma sanatdr.hattn
en nemli temsilisi hattatlarn kblesi
nvanl EYH HAMDULLAH tr(ilk byk trk
hattat AMASYALI YAKUT) Hafz
Osman,Hattat Osman ve Ahmet Karasari
nl hattatlardandr.
b. MNYATR:Uraana NAKKA denir.Resmin
yerini almtr.Perspektif kurallarna
uyulmayan ve iindeki insani figrlerin
boyutlarn statye gre deien sanat
daldr.en nemli nakkalar ;MATRAKI
NASUH (XVI),NAKKA ,LEVN(XVIII),NAKKA
SNAN BEY (Gl koklayan Fatih )
c. Tezhip:ktap ssleme sanatdr.Uaraana
Mzehhip denir
d. Resim:
Portresini yaptran ilk padiah F.S.M
tir(talyan sanat bellini yapt)
2.Mahmut ise portresini devlet dairelerine
astrd
Osmanlda ilk resim sergisin EKER AHMET
PAA at
KAPLUMBAA TERBYECS ve SLAH
TACRLER tablolar ile ise OSMAN HAMD BEY
(mzecilik)nlendi.
e. MZK
ITR (XVII YY SONU XVIII BAI),DEDE
EFEND,TAMBUR CEML BEY nl
bestekarlardr
Osmanl da bat tarz mzik dersi alan ilk
padiah SULTAN ABDLMECT tir.
f. KALEM:sadece mimaride kullanlr
g. NCLK:stanbul,znik,Bursa ve Ktahya
nemli ini merkezleridir
YAZI DL VE EDEBYATI
a. SZL EDEBYAT:Karacaolan
(17.yy),Dadalolu,Krolu nemli szl
edebiyatlardr.
b. YAZILI EDEBYAT :Baki,Nebi,Nabi,Nefi(17.yy
siham kaza (kaza oklar),Fuzuli(leyla ile
mecnun),Nedim(lale devri airi)
**MATRAKI NASUH :BEYAN-I MENAZL-
SEFER- IRAKEYN
OSMANLI DEVLET YKSELME DNEM
XV.YY
FATH SULTAN MEHMET
stanbulun fethinin nedenleri
stanbul un Anadolu ve Rumeli toprak
btnln bozmas
Bizansn Anadolu beylikleri ile ibirlii iinde
olmas
Peygamber efendimizn Hadis-i erifi

Bizansn Avrupal devletlerden yardm

isteyerek hal seferlerine neden olmas
pek yolu ve boazlara sahip olmas
Bizansn Osmanl ehzadelerini devlete kar
kkrtma
Fetih iin yaplan hazrlklar
400 paralk donanma hazrland
Rumeli hisar yaptrld(boazkesen)
ahi toplarnn dktrlmesi
Anadolu beylikleriyle saldrmazlk
(Karamanoullar ile) antlamalar
imzalanmas
Hareketli kuleler ve mancnlk sisteminin
oluturulmas(Silivri ve vize kaleleri alnd.
Bizansn ald nlemler
Grejuva ateini oaltmalar
Halie zincir ekildi
Avrupadan yardm istendi
**Bizans sava srasnda komple Katolik oldu ve
bu Katoliklie bir tek kii kar kt (Bizansl
yksek devlet memuru olan NOTARAS)
stanbul 29 Mays 1453 de fethedildi.Fetihin
sonular unlardr;
2.MEHMET FATH nvann ald
stanbul bakent yapld
Ortaa kapand Yenia balad
pek yolu ve boazlar Osmanlnn
denetimine girdi.Bunun zerine Avrupal
devletler ispanya ve portekizin nderliinde
1492 ylnda corafi keifler balad
Ateli silahlarn surlar ykabileceinin
anlalmas zerine feodelite rejimi sona
ermitir
Osmanlnn kurulu dnemi sona erdi
ykselme dnemi balad
stanbuldan kaan bilginler talyaya giderek
Rnesansn balamasna neden oldular
Not (kpss):
**Fatih dneminde ilk defa Osmanl
Memlk ilikileri Hicaz su yollar
probleminden dolay bozulmutur.
**bu dnemde Venedik ile yaplan sava
sonucu 1479 ylnda ilk defa Osmanl
devleti kapitilasyon vermitir.
DER FETHLER
ANADOLUDA;
Candaroullarndan Sinop ve Samsun
Karamanollarndan Konya ve Karaman
Trabzon Rum imparatorluuna son verildi
Cenevizlilerden Amasra alnd
1473 Otlukbeli Savayla OsmanlAkkoyunlar dou Anadolu alnd.
BALKANLARDA;
Srbistan (belgrad hari)

Arnavutluk
Bosna-hersek
Eflak(Romanya)
Bodan (Moldova)
Mora yarmadas
EGE ADALARI
Ege adalar
Yunan adalar
Bozcada
Gkeada
Krm alnd (karadeniz Trk gl haline
geldi)
Rodos kuatld fakat alnamad
Not:bizanstan kaan ehzadeler Mora
yarmadas ve Trabzon Rum imparatorluuna
gitilerdir.Fatihin bu 2 yeri fethetmesi Bizansn
tekrar dirilme umutlarn sona erdirmitir.
Not:kanuni belgrad,Rodos ve akdenizi alarak
fatihi tamamlayacak
FATH DNEM DER GELMLER
Topkap saray yapld
lk defa altn para basld(sikke-i hasene)
lk defa istanbulda medrese ald (shne
seman medresesi (ilahiyat fakltesi)
Sancaa kma usul yasalat
Clus bahii vermek gelenekselleti
ltizam sistemihyle msadere usul ilk defa
uyguland
Kanunname-i ali osman-i ;yani rfi hukuk
kurallar yazl hale getirildi(padiahn mutlak
otaritesi iin karde katlni getirmitir)
Enderun faalyete geti
Veraset sisteminde deiikler yaplarak
Kardeine kar nlem alabilirsin hkm
eklendi
Fatihle beraber divana sadrazamlar
bakanlk etmeye balad.(xv.yy kadar
divan- humaymaa padiah bakanlk
ediyordu)
II.BEYAZIT DNEM
II.Beyazt taht kavgasna giritii cemi malup
etti.bunun zerine Cem nce Karamanoullarna
(bunun zerine Beyazt Karamanoullarna
tamamen son verdi) sonra srasyla
dulkadiroullar,memlkler(bunun zerine
memlklerle15 yl savald),ordanda Rodos
valyelerine ve en sonunda papaya teslim
edildi.Bir i sorunken d sorun haline geldi.Yine
bu dnemde Antalya da kan ahkulu isyan
bastrld.Bayezt dnemine ykselmenin iinde
duraklama dnemi denir
YAVUZ SULTAN SELM
1514-ALDIRMA ZAFER(OSM-SAFEV):dou
anadoluda ii tehlikesi bir sreliine
engellendi

1515-TURNAD SAVAI (OSMDULKADR):ATSB kesin olarak saland

1516:MERCBADIK SAVAI (OSMMEMLK):Suriye ele geirildi
1517-RDANYE SAVAI (OSM.MEMLK)

Memlkler ykld
Halifelik osmanlya geti(teokratik
ynetim glendi)
Kutsalemanetler Topkap Saray na
nakledildi
Baharat yolu Osmanl devletinin eline
geti
Msr hazinesi ,istanbula
getirildi(yavuzun vasiyeti)
Not:Y.S.S Ridaniye savan yaparken avrupada
e gelime Reform hareketidir
Not:lk defa CELAL SYANI Yazvuz Sultan Selim
zamannda ekonomik nedenlerden dolay
kmtr.Celali isyann ilk balatan BOZOKLU
CELAL dir.
Kuzey afrikada ilk fetihler Y.S.S
zamannda gerekleti
Y.S.S dneminde msrn fethi ile
Baharat yolu ele geirildi Dou akdeniz
egemenlik altna alnmtr.
NOT:
ULEMA:devlet adam
Sekban:tmar sistemi bozulunca alnan
cretli asker
Yenieri ve kaptan derya XVI.yy dan
itibaren divan toplantlarna
katlmtr(ykselme)
Rumeli Beylerbeylii:1.Murat
(manastr)
Anadolu
Beylerbeylii:1.Beyazt(yldrm)
(Ktahya)
Mtesellim:beylerbeylii ve sancak
beylerinin grev yerlerine gitmeyerek
yerlerine gnderdikleri vekillere denir.
Muhass:tarada vergi toplayan memur
Babali:hkmet kaps
Mstensih:kitap oaltanlara verilen
isim
Duraklama dnemi balangsokullunun lmesi,biti-karlofa
anlamas
Gerileme dnemi balang-karlofa
prut antlamas biti-ya antlamas
KANUN SULTAN SLEYMAN
Tahta kt ilk gnlerde Baba
Znnun,Kalenderolu ve Ahmet Paa gibi
isyanlar bastrdktan sonra 1521 de Belgrat
1526 da Moha Meydan Muharebesiyle (2 saatte

kazanld) Avusturya nn elindeki Macaristan

ald.
1529 da ise ilk defa viyana kuatld.ancak
olumsuz k artlarndan dolay ordu stanbal a
geri dnd .Avusturyann Osmanlya ait
Macaristan a saldrmas sonucu Osmanl
Ferdinana imtiyaz veren Roma germen
imparatoru arklerin zerine Alman seferine
kt.Ancak karsna ordu kmad.Bunun
zerine arklerin elindeki Fransa kral Fransuva
serbest brakld.Ayrca Avusturya ile de 1533
ylnda stanbul antlamas imzaland.
Bu antlamaya gre ;Avusturya ardk
Osmanl devletinde sadrazama denk
gelmitir.Bu olay sonucunda orta Avrupann
Siyasi stnl Osmanl devletinin eline
gemitir.1535 ylnda ise Akdeniz ticaretini
canlandrmak ve Fransa Avrupa Hristiyan
birliinden (hal)koparmak iin Kapatilasyon
Antlamas imzaland.(geni anlamda ayrcalk
hukiki siyasi ayrca mali.)(ilk venedie
vermitik)
1555 ylnda ise iran la ilk defa Amasya
Antlamas imzalad.
Kanuninin son seferi ise Zigatvardr.
DER GELMELER
Trablusgarp,Tunus ,Cezayir ve Fas
fethedilerek Kuzey afrikann fethi
tamamland.Osmanlnn Kuzey afrikadaki
egemenliini pekitiren olay ise 1560 ylnda
Hallarla yaplan Cerbe Deniz Sava nn
kazanlmasdr.Sakz Rodos fethedildi.
Akdenizi birTrk Gl haline getiren sava
PREVEZE DENZ SAVAI n Barboros
Hayrettin Paa (Hzr Reis) kazand Kaptan-
Deryalk verildi gnmzde bu olay
(Preveze) donanma gl olarak kutlanr.
Ayrca Kanuni dneminde Rodos alnmtr
ve Hint denizine blgedeki Mslman
Sultanlarn Portekizliler karsnda yardm
istemesi zerine 4 defa sefer yaplmtr.Bu
seferlere Piri Reis ve Seydi Ali Reisde
katlmtr.Piri Reis baarsz olmasndan
dolay idam edilmitir.Seydi Ali Reis ise
Seferlerde grdklerini MRATL MEMALK
adl eserinde toplamtr.
**Seferlerin baarsz olmasnn nedenleri
unlardr;
Gcerat sultanlarnn bize yardm yardm
etmemesi
Seferlere gereken nemin verilmemesi
Okyanusa dayankl gemilerimizin olmamas
SOKULLU MEHMET PAA DNEM
Kanuninin son iki senesi II. Selim ve III.Murat
dneminde sadrazamlk yapmtr
Kendisinin dneminde KIBRIS fethedilmitir.

Kbrsn alnmasna tepki duyan Hallar

nebaht da gemilerimizi yakt.(Osmanlnn
tarih de 4 kere donanmas
yaklmtr.bunlar ;
**1571 nebaht (Hallar)
**1770 eme (Ruslar)
**1827 Novarin (ngiltere-fransa-rusya)
**1853 SNOP (RUSYA) (sralamay bil)
SOKULLUNUN PROJELER;
Don ve volga rmaklarn birletirme projesi
Ruslarn gneye inmesini engellemek
Krm korumak,iran kontrol altnda tutmak
(iran savalarnda donanmadan yararlanma)
Karadenz gvenliini salayarak ipek yolu
ticaretini canlandrma
Don volga kanal projesiyle Karadeniz ile
Hazar gl arasnda balant kurmak
Sve Kanal projesi:KzldeniziAkdeniz ile
birletirerek Baharat yoluna ilerlik
kazandrmak amalanmtr.1869 ingiltere ve
fransa amtr.
Marmara Karadeniz Pojesi:stanbul un
gvenliinin salanmas iin bu proje
oluturuldu,ama Marmarada bir kanal daha
aarak Marmara denizini Karadenize
balamak
17.yy da OSMANLI DEVLET(DURAKLAMA
DNEM 1579-1699 devlet engeni
snrlarna ulamtr)
NEDENLER
Kk yataki ocuklarn tahta gemesi
Sancak sisteminin kaldrlp kafes sistemine
geilmesi.Bununda deneyimsiz padiahlarn
baa gemesine neden olmas
Saray kadnlarnn devlet yenetimine
katlmas
Devlet iinde rvet ve iltimasin (torpil)
artmas
Savalarn uzamas ve ganimet gelirlerinin
azalmas
Yenier ocana usulsz askeralnmas ve
ocak devlet iindir anlaynn devlet ocak
iindir anlayyla deimesi(yenieri oca
3.murattan itibaren bozulmaya balamtr)
Doal snrlara ulalmas (da,okyanus)
Avrupann bilimsel ve teknolojik adan
ilerlemesi
Caora keifler sonucu PEK ve BAHARAT
yolunun neminin kaybetmesi.Bununda
gmrk vergilerinin azalmasna neden
olmas
Medeselerden pozitif bilimlerin karlmas
Beik ulemal sisteminin
getirilmesi(hocann olu hocadr)
Tmar sisteminin bozulmas

 KApitilasyonlarn olumsuz etkilerinin

grlmeye balanmas
DURAKLAMA DNEM SYAS OLAYLARI:
1590-FERHAT PAA ANT(OSMRAN):Osmanly douda en geni snrlarna
ulatran anlatma
1606-ZTVATOROK( OSM-AVUSTURYA):
( PADAH-KRAL)Orta avrupann siyasi
stnl elimizden kt
1639-KASRI RN ANT(OSM-RAN):Gnmz
Trkiye-ran snrn belirledi
1645:Venediin elindeki Girit Adas kuatld
1669:Girit 24 sene sonra fethedildi.
1672-BUCA ANT(OSMLEHSTAN):4.Murat zamannda
Osmanlnn topraklarna yeni toprak
katt son antlama .Osmanl batda en
geni snrlara ulat antlama
1683-99:II.VYANA KUATMASI(OSMAVUSTURYA):Kutsal
ittifak:Malta,Rusya,Lehistan,Venedik,Avustur
ya
1699-KARLOFA ANTLAMASI (OSMAVUSTURYA):Osmanlnn ilk byk toprak
kayb.Osmanl devleti batda ilk kez toprak
kaybetti(bu antlama rusya ile yaplmad.)
1700 STANBUL ANTLAMASI(OSMRUSYA):Rusya Osmanl bakentinde elii
bulundurma hakk elde etti,Karlofann
devam saylr,Ruslar Karadeniz e ilk defa
inme frsat elde etti.
17.yy ISLAHATLARININ GENEL
ZELLKLER
Avrupa rnek alnmamtr(kendimizi stn
sayyoruz)
Kilere bal kalm ve devlet politikas
haline getirilememitir
Islahatlara saray,ulema(din adamlar) ve
yenieri (askerler)kar kmtr.
Bask ve iddet yoluyla benimsetilmek
istenmitir
Islahatlarn ifresi TOKMAKtr
Islahatlar kalc olmamtr
17.yy slahatlar duraklamann temelini
eski geleneklerin terk edilmesi olarak
grmlerdir.
Not:3. le balayan padiahlar 3.murat dnda
18.yy padiahlardr.
DURAKLAMA DNEMNDE OSMANLININ DI
SYASET HEDEFLER
Batdaki kutsal ittifak saldrlarn nleme
Genileme politikasn devam ettirme
17.yy ISLAHATILARI VE ISLAHATLARI
(TOKMAK )
TARHUNCU AHMET PAA
lk modern bteyi yapt

Geir ve gideri eitledi

Sarayn masraflarn kst
Devletin alacaklarn kii ve kurumlardan
tahsil etti
2.OSMAN(GEN OSMAN)
Osmanl devletinde ilk slahat yapan padiah
Saray dndan evlendi
eyhlislamn yetkisi kst
Yenieri ocan kaldrmay dnd(Hotin
seferi sonras yenierilerin disiplinsiz
davranlar sebebiyle)
Bakenti stanbul dna (yozgata)tamay
dnd
KUYUCU MURAT PAA
Merkezi otoriteyi salad
Celali isyanlarn bastrd
IV.MURAT
Saray kadnlarn devlet ynetiminden
uzaklatrd
Yenieriyi disiplin altna ald
Kahvehaneleri yasaklad (ilk kahvehane
kanuni s.s zamannda istanbulda ald)
ki ve ttn ime yasa getirdi
Gece sokaa kma yasa getirdi
Koi bey risalesi ve katip elebi risaliyesi
IV.Murata sunuldu :Rvetin kknn
kaznlmas,halka adil davranlmas,kanunu
kadimin ihyas n ieriyordu
1.AHMET
Ekber (byk evlat) ve Eret(en akll)
sistemini getirdi
Osmanlda taht kavgalar tamamen sona
erdi
Not:3.Mehmet sancaa kma usuln
kaldrd.yani 1.ahmet sancaa gitmeden (kafes
sistemi)tahta kan ilk padiah ,ahmette ekber
ve ereti getirdi)
KPRLLER
Kprl Mehmet Paa,Osmanl sadrazam
olarak (saraya artlar srerek oldu)baa
geti
Maliyeyi dzenledi
Yenieri ocan disiplin altna ald
anakkale boazn Venedik ablukasndan
kurtard
Krl fazl Ahmet paa
Amcazade hseyin
Merzifonlu kara mustafa paa
Duraklamann iinde ykselme dnemini
yaattlar
17.yy ISYANLARI
STANBUL (MERKEZ, YENER) SYANLARI
NEDENLER :
Merkezi otoritenin bozulmas
Ocak devlet iindir anlaynn deimesi

 Ulufe maalar ile clus bahiinin ge veya

eksik denmesi
SONULARI:
Vakay vakvakiye (nar olay) IV Mehmet
zamannda 30 a yakn devlet adam
ldrld
Gen Osman ldrld
stanbul da can ve mal gvenlii kalmad
ANADOLU (CELAL)SYANLARI
**lk Yavuz Sultan Selim zamannda bozoklu
Celal tarafndan kt
NEDENLER:
Merkezi otoritenin bozulmas (tmarn
iltizama verilmesi)
Tmar sisteminin bozulmas
Kylnn ar vergileri deyememesi
Savalarn tmar topraklarnda yaplmas
GRC NEB,KALENDER
OLU,CANBULATOLU
SONULARI:
Anadoluda can ve mal gvenlii kalmad
Kyden kente gler artt
retim ve vergi gelirleri azald
Boalan kylere ekyalar yerleti
EYALET SYANLARI:
Merkezi otoritenin bozulmas
Osmanl devleti idarecilerinin halak kt
davranmas
Not:Bu dnemde (17.yy) kan isyanlar 19.yy
da kan ULUSULUK iayanlar ile
kartrlmamaldr.bu yy.da kan isyanlar da
bamsz devlet kurma fikri bulunmamaktadr.
18.yy da OSMANLI DEVLET (GERLEME
DNEM)
1711-PRUT ANTLAMASI (OSMRUSYA):Osmanl karlofa ve stanbul
Antlamas ile kaybettii topraklar geri ama
umudu dodu
1715-1718 PETERVARADN SAVAI (OSMAVUSTURYA):Avusturya kazand
1718-PASAROFA ANTLAMASI (OSMAVUSTURYA)Batnn stnln kabul
etti.Lale devrine girildi,kaybettii topraklar
geri alma umudu son buldu
1736-1739 BELGRAT SAVAI (OSMRUSYA/AVUSTURYA):1.Mahmutun yapt
askeri slahatlar bu savata faydal
oldu.Belgrat Osmanlnn oldu,rusya artk
karadenizde ticaret ve sava gemisi
bulundurmayacakt.Osmanlnn batda
imzalad son kazanl antlama
1740 ;antlamaya arabuluculuk yapan
Fransa ya verilen kapitilasyonlar srekli hale
getirildi(1.Mahmut)
1746-KERDEN ANTLAMASI (OSM-RAN):Son
Osmanl ran antlamas

1768/1774 OSM-RUS SAVAI:Ruslar

kazand,Sava srasnda Osmanlnn
donanmas emede yakld
1774-KK KAYNARCA ANTLAMASI
(OSM-RUSYA):
Antlamann Maddeleri:
Krm bamsz olacak (tamam trk ve
Mslman olan bir toprak paras
kaybedildi
Krm halk dini adan halifeye bal
kalmaya devam edecek(halifelik ilk defa
siyasi bir g olarak kullanld
Osmanl rusyaya ilk defa sava tazminat
deyecek
Rusya stanbul da eli
bulundurabilecek(osmanl devletinin
politiksn yakndan takip etme frsat elde
etmitir)
Rusya Balkanlar da veya istedii bir yerde
konsolosluk aabilecek (Panslavizm
politikas Osmanl topraklar zerinde
daha etkli olmaya balamtr
Ortodokslarn koruyuculuu ruslara
geecektir(olmayan madde olmu gibi)
Osmanl devleti AZAK Kalesini Rusyaya
verecek ve Karadeniz tersanelerinde gemi
yapamayacak (karadenizdeki trk
egemenlii sona erdi)
1779- AYNALI KAVAK TEHKHNAMES
(SZLEME) OSM-RUSYA :Krm zerk hale
geldi iilerinde serbest dilerinde rusyaya
bal oldu
1787-1792 OSM-RUSYA+AVUSTURYA:Krm
geri alabilmek iin hem rusyaya hemde
Avusturya ile savatksava srasnda e
gelime olarak Fransz htilai kt.Bu
ihtilalden etkinenen Avusturya 1791 ylnda
Osmanlyla ZTAV ANTLAMASIimzalayarak
savatan ekildi.Yalnz kalan Rusyayla da
1792 yln YA ANTLAMASI
imzaland.Osmanl Ya antlamas ile Krmn
Rusyaya ait olduunu kabul etti
1801-EL AR ANTLAMASI:Napolyonun
msr igal etmesi zerine Osmanl devleti
Nizam- Cedid ordusunu Cezzar Ahmet Paa
komutanlnda Msara gnderdi.AKKA
KALES nde Cezzar Nopolyon u
yendi.Osmanl tarihinde ilk defa ngiltereden
yardm isteyerek denge politikasn
uygulamtr.Fransa ile EL AR
ANTLAMASI imzalanarak Fransa Msrdan
ekildi
18 yy ISLAHATLARI
GENEL ZELLKLER
Avrupa rnek alnmtr
Batdan teknik uzmanlar getirildi

17.yy a gre daha kalcdr

Saray,ulema ve asker slahatlara kar
kmtr
Hukuk ve eitim hari her alanda slahat
yaplmtr
Islahatlarn ifresi 31313 dr
3.AHMET (LALE DEVR)
LALE DEVRNN ZELLKLER:
Hi askeri slahat yaplmamtr
Sadrazam Nevehirli Damat brahim Paadr
Minyatrcs levni airi nedimdir
1718 pasarofa antlamasyla balad
1730 Patrona Halil isyanyla sone erdi
ISLAHATLAR
Batdan ilk defa matbaa getirildi (BRAHM
MTERFERRKA VE SAT EFE getirdi zel bir
matbadr.Bu ilk trk matbasnda dini
eserlerin basm yasaktr (hattatlar isiz
kalmasn diye)Yalova da matbaann kat
ihtiyacn karlamak iin kat fabrikas
ald.ilk eser VANKULU LGATI dr.
Avrupaya ilk defa geici elilikler ald
(paris buraya atanan ilk elimiz
28.Mehmet elebi Pariste grdklerini
seferetname(batya alan pencere)adl
eserinde toplamtr.viyana
,Varova,moskova)
Tulumbaclar oca (itfaiye)kuruldu
Yalova da kat fabrikas ald
randan iek as getirildi
Tercme odalar kuruldu
Barok,Rokk ve Gotik tarz mimari slup
benimsendi.Bat tarznda yaplan ilk eser
3.AHMET EMES dir
1.MAHMUT
Batdan teknik uzmanlar getirdi CONTE DE
BANNEVAL (Mslman olup HUMBARACI
AHMET PAA oldu)
Hendeshane kuruldu (mhendis okulu)(bat
tarznda alan ilk kurum)
lk defa yurt iinde Ktphane ald
3.MUSTAFA
Mhendishane i Bahri hmayun ald
(deniz subay okulu)
Srat topular kuruldu (baren de tott kurdu)
lk defa ermeni ve Yahudilerden bor para
alnd (**kpss**esam senedi ad verilen bu
borlanma katlar ileride kat paraya
geiin ilk adm saylr)(galata
bankerleri:aznlklarn zenginleri)
1.ABDLHAMT
stihkam okulunu at (kpr yol yaparlar)
Clus bahii verme geleneini kaldrd
Yenieri saym yapt

Ulufe alm satm yasaklad(bakasnn

yerine askerlik)
3.SELM
ZELLKLER
Yapt tm slahatlara NZAMI CEDT denir
Islahatlarda fransay rnek almtr
Meveret meclislerini kurdurarak yaplacak
olan slahatlar belirlemitir.Bu mecliste
bulunanlar 3. Selime lahiyalar (raporlar)
sunmutur
Osmanl devletinde ilk radikal ynde slahat
yapan padiahtr
Kabak Mustafa Paa isyanyla sona ermitir
ISLAHATLAR:
NZAM-I CEDT adnda ordu kurulmutur .Bu
ordunun masraflarnn karlanmas iin
irad- cedithazinesini kurdurdu.Halk bu
slahata tepki gstermitir
Mhendis Hane-i Berri Hmayun kuruldu
(Kara subay okulu) sadeve askeri okullarda
okutulmas amacyla FRANSIZCA Osmanl
devletinin ilk resmi yabanc dili olmutur
lk defa kalc elilik almtr.LONDRA da
elimiz YUSUF AGAH EFEND dir.
eyhl slamn yetkileri kstlanmtr
Levent ve Selmiye klas yaplmtr
lk devlet matbaas almtr (MATBAAYI
AMRE)
Yerli mal kullanlmas zendirilmitir
Tercme odalar faaliyetlerine devam
etmitir
19.YY OSMANLI DEVLET
1804 ylnda Srplar Osmanl Devletine isyan
etti. syan bastrld ancak 1806-12 Osmanl-Rus
savana neden oldu. Sava Ruslar kazannca
Rusya ile BKRE ANTL. mzaland. Bu antl.
lk defa Srplar Osmanl devletinden
imtiyaz elde etti.
Bunun zerine Mora da bulunan yunanllar
isyan etti. Bu isyan Dnyaca nl LORD
BYRON (kpss) da katld. syan Mora
yarmadas valiliini almas karlnda Msr
Valisi Kavalal Mehmet Ali Paa
bastrmtr. Ancak 1827 ylnda Ruslar
NAVARN de gemilerimizi yaknca 1827-28
Osmanl-Rus sava kt. Sava sonunda
Ruslarla EDRNE ANTL. mzaland. Bu antl.
Srplar zerk, yunanllar direkt bamsz
oldu.
Bunun zerine Mehmet Ali Paa Mora valilii
yerine Osmanldan Suriye, Cidde ve Adana
valiliklerini istedi. stei kabul edilmeyince
Msrdan yola karak Suriye, Cidde ve Adanay
almak iin Ktahya ya kadar geldi. Bunun
zerine 2. Mahmut can dman Rusya dan
yardm istedi. Rusya ile HNKR SKELES

ANTL. mzaland. Buna gre; Ruslar

Mahmutu korumak iin Boazlara
donanmasn yollayacak, Osmanlda
Rusyaya sava ilan edilirse Boazlar
kapatacana sz verdi.
Bylece donanmann boazlara gelmesiyle
Boazlar Uluslararas bir sorun haline
geldi.(kpss)
Bunun zerine ngiltere ve Fransa olaya
mdahale ederek Mehmet Ali ile Mahmut a
KTAHYA ANTL. mzalattlar. (Her ikisi de
memnun kalmad. Suriye, Cidde, Adana Mehmet
Aliye verildi. Mehmet Ali de Msrdan
Osmanlya asker ve vergi verecekti. Ancak
1839 da Mehmet Ali Mahmut u NZP SAVAI
nda bir daha malup etti. Bunun zerine Sultan
Abdlmecit Avrupal devletlere (ing.-fr.) ar
yaparak 1840 LONDRA KONFERANSI nn
toplanmasn salad. Hatta Msr sorununun
zmnde Avrupal devletlerin desteini almak
isteyen Abdlmecit TANZMAT FERMANI n
ilan etti. Bu sorun Londra Konferansnda
tamamen zld.
1841 Boazlar sorunu Londra Szlemesi
ile tamamen zld. Bylece Osmanl sava
zaman herkese boaz kapatrken bar
zamannda herkese amak zorunda brakld.
Bylece Rusya boazlardan elde ettii hakk
kaybetti ve boazlardan donanmasn ekti.
Osmanl Devletinin boazlar zerindeki
Egemenlik hakkn son kez kulland
antl. Hnkr iskelesidir.
1853 ylna gelindiinde Macar ve Leh mlteci
sorunu, kutsal yerler sorunu, Rusya Panslavizm
politikas ve Londra Szl. le kaybettii haklar
geri alabilmek iin Osmanlya sava ilan etti.
(KIRIM SAVAI)
Sava srasnda Ruslar Osmanlya ait
donanmay Sinop da yaktlar. Bunun zerine
Osmanl yaklan gemilerin yerlerine yeni gemi
yapabilmek iin ngiltereden LK DEFA DI
BOR ald(1854-Abdlmecit).
ngiltere ve Fransann destei ile KIRIM SAVAI
kazanld. Sava srasnda Osmanl askerlerini
Levent ve Selimiye klalarnda modern
hemireliin kurucusu saylan FLORANCE
NGHTNGALE yer almtr.
Savan ardndan PARS BARI KONFERANSI
topland. Konferansta etkili olmak isteyen
Osmanl ISLAHAT FERMANI(d basklar
sonucu) ilan etti. Konferans sonunda Paris
Bar Konf. mzaland.
Osmanl
devleti
Avrupa
hukukundan
faydalanacak(Osmanl devl. Bir Avrupa devl.
Saylmtr.)
Hem Rusya hem Osmanl Karadenizde gemi
bulunduramayacak, tersane kuramayacak.
(Osmanl devl. Galip deil de Malup devl.
Muamelesi grmtr.)

Osmanl toprak btnln Avrupal devl.

Koruyacak.
1875 ylnda Balkan Bunalm ortaya kt. Bunun
iin 1876da TERSANE KONFERANSI topland.
Konferansta etkili olmak isteyen Osmanl 1.
Merutiyeti ilan etti. Osmanl konferansta;
ngiltere, Fransa ve Rusyann isteklerini
reddetti. Bunun zerine Rusya Osmanl devl.
Sava ilan etti ve 93 Harbini balatt.
(1877-78 Osmanl-Rus sava)
Savata doudan ilerleyen Ruslar Kars,
Ardahan,
Batum
alarak(evliye-i
selase)
Erzuruma kadar geldi ve blgedeki Ermenileri
Osmanlya kar kkrtt. Bylece; Ermeniler
ilk defa bu sava srasnda bize isyan
etti.
Erzurum da Nene Hatun, Batda Gazi Osman
Paa Ruslar durdurdu. Yine ilk defa Orhan
Bey dneminde balkanlara yerletirdiimiz
Trkler bu sava srasnda Anadoluya geri
g etmitir.
Yine bu savata ilk defa Osmanl devletini
koruma politikasndan ngiltere-Fransa
vazgemitir.
Sava sonunda Rusya ile AYESTEFANOS ANTL.
(YELKY) imzaland. Ancak bu antl.
karlarna uygun bulmayan ngiltere ve Fransa
bu antl. Yerine BERLN ANTL. mzaladlar.
Not: Osmanlnn imzalad halde
yrrle girmeyen ilk antl. Ayestefanos,
ikincisi ise Sevr dir. Ayestefanos ile
ermeni sorunu ortaya kmtr. Berlin Antl.
le ermeni sorunu uluslar aras bir sorun
olmutur.
Berlin antl. Maddeleri;
Srbistan, Karada, Romanya bamsz olacak.
Kars, Ardahan, Batum Rusyaya, Dou
Beyazt,Osmanlya,verilecek(ayestefanosa
gre tek kazanl yerimiz)
Ermelilerin oturduu Girit ve Dou Anadoluda
slahatlar yaplacak.
Bosna hersek in ynetimi AvusturyaMacaristan a braklacak.
Bulgaristan,3e,blnecek. Makedonyann bir
ksm Osmanlya bir ksmnda ise Bulgar
prenslii kurulacak.
Yorum: Bylece Rusyann ege denizi
zerinden Akdeniz e inme hayali sona
ermitir.
Not: Berlin antl. Osmanlya yardm edecei
szn veren ngiltereye KIBRIS ADASI
YNETM verilmitir.
1879 da Osmanl yunan DMEKE MEYDAN
MUHAREBESNDE yendi. Ancak Avrupal
devletlerin basksyla Osmanlya HALEPA
FERMANI yaynlatarak GRTe zerklik
verilmesi saland.
19. YY. ISLAHATLARI
2. MAHMUT

 Sened-i ittifak: Mahmut-Ayanlar arasnda,

ayanlarn varl resmileti.
lk defa padiahn yetkileri snrlandrld.
Osmanl devl. LK DEMOKRATKLEME
HAREKETDR.(kpss)
Askeri alanda;
Sekban- cedid oca kuruldu, ekinci oca
kuruldu (ikisi de yenieriler tarafndan kaldrld)
Yenieri oca kaldrld yerine Hasakhari
Mansureyi Muhammediye ordusu kuruldu. Bu
ordunun asker ihtiyacn karlanmas amacyla
Mektebi Funn-u Harbiye kuruldu.
Tarihte
yenieri
ocann
kaldrlmasna
Vakay- Hayriye denir.
Askeri amal ilk nfus saym yapld (erkek ve
hayvan sayld)
Mekteb-i Tbbiye ve Mekteb-i Hayriye kuruldu.
Mzkay hmayun kurularak Mehteran kaldrld.
(talyan Donizetti nderliinde)
Tmar sisteminin kaldrlmasyla ky-kasabalarn
korunmas iin Redif Birlikleri kuruldu.
Askerlik ilerinin dzenlenmesi amacyla
Daruray-i Askeriye kuruldu.(asker birlikleri)
Ynetim alannda;
Msadere usul memurlarn zerinden kaldrld.
Kanun, tzk, ynetmelik karlmas iin Meclisi Valay- ve Ahkm- Adliye kuruldu.
Memurlarn terfi ilemleri iin Dar- uray
Babli kuruldu.
Tmar sitemi kaldrld.
Memurlar maaa baland, eyaletlere Mir ve
kylere muhtar atand. Ayanlklar ortadan
kaldrld.
Posta ve polis tekilat kuruldu.
Takvim-i vekayi adnda ilk resmi gazete karld.
Enderun mektebi kaldrld yerine Mekteb-i
maarifi adliye ald.
Memura ceket, fes, pantolon giyme zorunluluu
getirildi.
Mahmut devlet dairelerine portresini astrd.
Divan- hmayun kaldrld yerine heyet-i vkela
kuruldu.
Divan- hmayun
heyet-i vkela
Sadrazam
Baveklet
Nianc
Dhiliye Nazrl (i
ileri)
Defterdar
Maliye Nazrl
Reisl kttap
Hariciye Nazrl
Kazasker
Nezaret-i adevi(adalet
bak.),Meclis-i Maarifi Umumiye Nezareti (MEB)
eyhlislam
Bab meihat dairesi
Pasaport uygulamasna geildi.
stanbul a vize uygulamas balatld.(mirur
tezkeresi-ist.gelen gidenden alnan zorunlu
belge)
Eitim, Salk, Kltr alannda;
Avrupaya eitim amal ilk defa renci
gnderildi.

Karantina servisi uyguland.

stanbulda ilkretim zorunlu hale geldi.
Rtiye(ortaokul) ve Mekteb-i Ulum-u
Edebiye(orta dereceli okullar) ald.
Ekonomi alannda;
Bu dnemde msr sorununun zm iin
ngiltere ile BALTA LMANI ANTL. mzaland.
Bu antlama yabanclarn demi olduklar
gmrk vergisi %15den %3e, yerli tccarlarn
demi olduklar gmrk vergisi %5den %12ye
karld. Ayrca yabanclarn demi olduu
igmrk vergisi de kaldrlmtr. Bu antl.
Sonucunda LONCA TEKLATI iflas etti, yerli
retici batt, Osmanl ekonomisi da baml
hale geldi. Mahmut bu duruma nlem almak
iin;
1. Yerli mallarn kullanlmasn zorunlu hale
getirdi.
2. Memurun giydii fes iin uha fabrikas at.
TANZMAT FERMANI (1839) LAN EDLME
NEDENLER
Msr
sorununun
zmnde
Avrupal
devletlerin desteini almak.
Fransz ihtilalinden yaylan ulusuluk akmnn
etkisini azaltmak.
Gayrimslimlerin haklarn artrarak devlete
ballklarn
artrmak
ve
devletin
paralanmasn engellemek.
Bu ferman Sultan Abdlmecit zamannda
Osmanlclk politikas dorultusunda Mustafa
Reit Paa tarafndan hazrlanp Glhane
Parknda okunmutur.
Fermann maddeleri;
Herkesin can, mal ve rz gvenlii korunacak.
Herkes mal ve mlk sahibi olacak.(msadere
tamamen kald.)
Herkesin gelirine gre vergi alnacak.
Askerlik vatan hizmetine dntrlecek.
(herkes askere gidecek)
Mahkemeler
ak
olacak
ve
kimse
yarglanmadan cezalandrlmayacak.
Fermann nemi (kpss)
Anayasacla geiin ilk belgesidir.
Hukukun stnl benimsenmitir.
Btn yurttalar kapsayacak bir ceza yasas
yaplmasn ngren hukuksal belge TANZMAT
FERMANI dr.
ISLAHAT FERMANI (1856)
lan edilme nedenleri;
Tanzimat fermannn ilan edilme nedeniyle
ayndr.
Paris bar konf. Kararlarnda etkili olmak iin
ilan edilmitir.
ngiltere ve Fransann d basklar sonucu
hazrlanmtr.
Fermann maddeleri;
Gayrimslimi
kk
drc
szler
sylenmeyecek.
Gayrimslimler,banka,irket,okul aabilecek.

Gayrimslimler 1 kereliine mahsus olmak

zere nakit bedel deyerek askerlikten muaf
tutulacak
Cizye vergisi kaldrlacak.
ltizam usul kaldrlacak.(devlet vergisi
muhassllar
araclyla
toplanmaya
balanmtr.)
Gayrimslimler devlet memuru olabilecek.
Gayrimslimler il genel meclislerine ye
olabilecek.(kazandklar ilk siyasi hak)
Tanzimat Dnemi Yenilikleri (1839-1876)
(bedelli askerlik, nizamiye mahk. Kuruldu)
Bu dnemde 2 tane padiahn (sultan
Abdlmecit, sultan Abdlaziz) yapt yenilikler
unlardr;
Meclis-i ahkm- Adliye kuruldu.
Meclis-i li Tanzimat kuruldu. (ikisi de 1861
de birleti, kanun-ynetmelik-tzk karr)
Divan- ahkm adliye kuruldu.(Yargtay)
uray devlet (Dantay) (Fransadan alnd
Conseil detat)
Vilayet Nizamnamesi yaynland.(vilayet-livakaza-nahiye-ky)
Maarif Nizamnamesi yaynland.
Encmen-i Dani kuruldu.(talim terbiye)
Meclis-i Maarif-i Umumiye Nezareti kuruldu.
(MEB)
Galatasaray sultanisi ve Darlfnun(niv.)
ald.
Darlmuallimin(erkek) ve Darlmuallimat(kz)
retmen okulu ald.
Mecelle hazrlanmaya baland.
Posta pulu basld.
Vapur ilerinin dzenlenmesi amacyla irket-i
Hayriye kuruldu.
lk defa demir yolu yapld.(aydn-izmir)
lk defa dergi karld.(vekay- tbbiye)
lk kadn dergisi karld.(terakki mukadderatFatma liye hanm-50tl arkasnda resmi var)
lk defa miladi takvim kullanan gazete olarak
SABAH yaynlanmaya baland.
lk defa zel gazete karld.(tercman-
ahval-inasi ve agh efendi)
lk mizah dergisi karld.(diyojen-teodor
kasap)
lk hukuk gazetesi karld.(ceride-i mahakim)
lk defa d bor alnd.(ngiltere-krm savaAbdlmecit)
lk defa yabanc sermayeli banka ald.(bank-
Osmaniye-ngiltere-para
basmaya
yetkili
banka)
Ziraat
bankas
1863
de
MEMLEKET
SANDIKLARI adyla ald.
lk defa bir padiah yurtdna kt.(sultan
Abdlaziz)
kma nedenleri;
Bor para bulabilmek.
Osmanlnn iinde yaayan hristiyanlara
padiahn nasl sayg duyduunu gstermek.
Rusyann planlarn anlatmak.
Klasik dnem: 15.yy ikinci yarsndan 18.yy ilk
eyreine kadar ki sre

Duraklama dnemi: 1579 Sokullu ile balayp

karlofaya kadar ki sre (17.yy)
Gerileme dnemi: Karlofadan balayp Ya
antl. Kadar ki sretir.(18.yy)
borlanma: 18.yy \ D borlanma: 19.yy
Saray masraflarn ksma, modern bte:
Tarhuncu Ahmet paa 17.yy
Fuzuli: 16. Yy \ eyh Galip-Nedim: 18.yy
Camii, Medrese, Kmbet, Trbe: Dini mimari
Saray, Hastane, eme: Sivil mimari
1.MERUTYET (1876)
Gen,Osmanllarn,basksyla,2.
Abdlhamit
tarafndan ilan edildi.
Halk ilk defa ynetime katld.
Padiahn atad ayan ve halkn setii
mebusan meclisi olutu.
Not: ayrca Trk tarihinin ilk yazl anayasas
olan Kanuni esasi ilan edildi. Bu anayasann
maddeleri;
Osmanl,devl.,Osmanoullar
slalesinden
gelen en byk erkek evlat taraf. Ynetilir.
(ekber-ered)
Resmi dili Trkedir.
Resmi dini islamdr.(laik deil)
Yasama yetkisi ayan ve mebusan meclisine
aittir.
Yrtme yetkisi Heyet-i Vkelaya aittir.(ilk BBMTHAT PAA)
Hkmet yapt ilerden PADAHa kar
sorumludur.
Padiah nne gelen bir kanunu snrsz veto
etme hakkna sahiptir.
Meclisi ama-kapama yetkisi Padiaha aittir.
(son 3 madd. Demokrasiye uymaz)
1877-78 Osmanl-Rus sava ve Ermenilerin
mebusan meclisinde bamszlk isteklerini dile
getirmeleri zerine Abdlhamit meclisleri
kapatt ve Kanuni Esasiyi de yrrlkten
kaldrd.
1878den 1908e kadar lke bask altnda
ynetilmitir. Bu dneme STBDAT dnemi
denir. Dnem yenilikleri;
Haydar Paa tren gar yapld.
zrller iin ilk defa kurum ald.
Sanayi Nefise Mektebi kuruldu.
Berlin-Badat demiryolu almalar balad.
(Berlin-Basof-Badat)
Ermeni isyanlarnn bastrlmas amacyla
Hamidiye alaylar kuruldu.
Tekilat- Mahsusa (MT) kuruldu. Bu tekilata
haber gtrp getirenlere JURNAL denir.
lk arkeoloji mzesi- Osman Hamdi BeyKaplumbaa Terbiyecisi
Mecelle yrrle girdi.(Ahmet Cevdet Paailk ve son medeni kanun)
Not: 1881 senesinde Osmanl devleti
Muharrem Kararnamesi ile iflas ettiini
aklad.(kpss) Bunun zerine alacakl
devletler duyun-u umumiye idaresi (genel
borlar idaresi) kurdular.

Not: 1863 kurulan Memleket sandklar, Emniyet

sandklar ile birleerek Ziraat Bankasna
dnt.
Abdlhamitin bu basklarna kar ilk ad ttihadi
Osman, daha sonra ismini deitirerek ttihat
ve Terakki ismi alacak olan ve Osmanl
subaylarndan oluan bu cemiyet 1908 ylnda
ngiltere ile Rusya arasnda yaplan REVAL
GRMELERne tepki vermeyen
Abdlhamite kar Selanik ve Makedonyada
Merutiyetin bir kez daha ilan edilmesi
amacyla Selanik ve Makedonyada isyan
balatt.
syan bastramayan Abdlhamit
2.Merutiyeti ilan etti. Bu seferde
Merutiyeti istemeyenler, halkn bir ksm,
ulema snf, medrese rencileri ve padiaha
bal avc taburlar Merutiyeti devirmek iin 13
Nisan 1909da tarihe 31 Mart olay olarak
geen bu gerici ya da dier adyla irticac isyan
balattlar. Abdlhamit isyan bastramaynca
Selanik ve Makedonyada ttihat ve Terakkiye
bal bir odu harekete geerek stanbula kadar
geldi. Bu ordunun komutan Mahmut
evket Paa, Kurmak Yzba ise Mustafa
Kemaldir.(kpss)(Mustafa Kemalin Tarih
sahnesine kt ilk olay)
syan hareket ordusu tarafndan bastrld ve
Padiah 2. Abdlhamit meclis kararyla
grevinden alnd. Yerine 5.Mehmet Reat
getirildi. Bu olaydan yararlanan;
Girit, Yunanistana baland.
Bulgaristan bamszln ilan etti.
Avusturya-Macaristan imparatorluu Bosna
herseki ilhak etti.
Not: Osmanl tarihinde rejime deitirmeye
ynelik kan ilk ve son isyandr.(31 Mart
olay)
1909 KANUN- ESAS DEKLKLER
lk be madde deiiklie uramamtr.
Hkmet yapt ilerden halka(yani meclise)
kar sorumlu hale geldi.
Padiah nne gelen kanunu bir kez veto
etme hakkna sahiptir.
Padiah istei ve Mebusan Meclisinin 2\3nn
ounluu ile meclis kapanabilir.
Herkes siyasi parti kurabilir.
2.Merutiyet ile kurulan partiler;
ttihat ve Terakki
Ahrar Frkas
ttihadi Muhammediye
Osmanl Demokrat Frkas
Hrriyet ve itilat Frkas
Fedekeran- Millet Partisi
TANZMAT DNEM OSMANLI KLTR
MEDENYET
A) DEVLET YNETM

1840-Vilayet Nizamnamesi
Eyalet_Mir
Sancak_Mutasavvf
Kaza_Kaza Md.
Ky_Muhtar
1876-Vilayet Nizamnamesi
Vilayet_Vali
Liva_Mutasarrf
Kaza_Kaza Md.
Ky_Muhtar
1871-Vilayet Nizamnamesi
Eyalet_Vali
Liva_Mutasarrf
Kaza_Kaza Md.
Nahiye_Nahiye Md.
Ky_Muhtar
B) HUKUK
TANZMAT NCES: eri, Konsolosluk, Cemaat
TANZMAT SONRASI: karma, Nizamiye, Ticaret
(hukukta ikilikler olutu iki dnemde de)
C) ETM
Maarif Nizamnamesi
Fnun-niversite, dadi-Lise, Rtiye-Ortaokul,
ptidai-lkokul(eitimde ikilikler ortaya kt)
D) SPOR
Osmanl devletinin katld ilk uluslar aras spor
organizasyonu 1912 Stockholm
Olimpiyatlar(sve)
40 pnar yal greleri 1.Muratdan itibaren
dzenlenmeye baland. Osmanlnn
yetitirdii en byk grei Korkun
lakapl KOCA YUSUFtur.
Tanzimat dnemi saraylar
Osmanlnn ilk stmal saray SHAK PAA SARAYI
Osmanlnn bat tarznda ilk saray
DOLMABAHE SARAYI
BEYLERBEY, YILDIZ, IRAAN dier Tanzimat
dnemi saraylardr.
NKILP TARH
Trablusgarp Sava
Nedenleri;
talyann
siyasi
birliini
tamamlayp
smrgecilik yarna girmesi.
Osmanlnn
blgeyi
koruyacak
gte
olmamas.
talyann blgeye Osmanlya gre daha yakn
olmas.
Avrupal devletlerin igale onay vermesi.
Trablusgarpn zengin hammadde yataklarna
sahip olmak.
Ui Antlamas (1912);
Trablusgarp ve Bingazi talyaya braklacak.
(Osmanlnn kuzey afrikada topra kalmad)
Trablusgarp halk dini asdan halifeye bal
hale geldi.(halife_kk kayn.ve ui de siyasi
amal.kull.)
Balkan sava sonuna kadar 12 Ada talyaya
braklacak.

Kapitlasyonlarn kaldrlmas iin talya

Osmanlya yardm edecek.
1.BALKAN SAVAI
Savaa katlan devletler; Yunanistan,
Bulgaristan, Srbistan, Karada(sava balatan
devlet)
Bu devletlerin arkasnda ise Rusya vardr.
Savata en etkili devlet BULGARSTANdr.
Bulgar ordular aramzda snr olan Meri nehrini
aarak stanbula kadar gelince ngiltere araya
girerek Bulgaristan ile Osmanl arasnda
LONDRA ANTL. mzaland. Buna gre
Osmanl ile Bulgaristan snr Midye-Enez
hatt oldu. Osmanl bu hattn batsn kaybetti.
Osmanldan ayrlan en son Balkan
lkesidir.(Arnavutluk)
Savan kaybedilme nedenleri;
65 bin askerin sava ncesi terhis edilmesi
4 cephede birden savalmas
Ordunun iine particiliin girmesi(en nemli
neden)
Savan sonular;
En karl kan devlet Bulgaristan olmu,
2.Balkan savana neden olmutur.
Bat Trakya aznlk sorunu balamtr.
Arnavutluk sava srasnda bamszln ilan
etmitir.
Osmanlclk nemini yitirmi Trklk fikir
akm nem kazanmtr.
Yenilgiden hkmeti sorumlu tutan ttihat
Terakki Bab- li baskn yaparak hkmeti ele
geirmitir.
Selanik, Makedonya, Ege adalar, Dou
Trakya,
Bat
Trakya
ve
Arnavutluk
kaybedilmitir.(bylece
Osmanlnn
balkanlarda topra kalmamtr)
2. BALKAN SAVAI
1.Balkan savanda karl kan
Bulgaristana kar Srbistan, Karada ve
Yunanistan aralarna Romanyay da alp (1.
Balkanda yok, 2. Balkanda var) Bulgaristana
saldrd. Osmanl da bu savatan istifade edip
Dou Trakyay Bulgaristann elinden ald.
Bulgaristan ile balkan lkeleri arasnda BKRE
ANTL. mzalanrken, Osmanl devleti
Bulgaristanla stanbul, Yunanistanla Atina,
Srbistanla da hibir toprak balants olmad
halde arada bulunan Trklerin haklarn korumak
iin stanbul antl. mzaland.
Bulgaristan bu toprak kayplarnn telafisi iin
1.DNYA SAVAIna katlacaktr.
1.DNYA SAVAI
Savan nedenleri;
Fransz ihtilalinden yaylan ulusuluk akm
Rusya
ile
Avusturya-Macaristan
imparatorluunun balkanlarda nfus elde
etmek istemesi
Sanayilemi devletlerin smrgecilik ve
Pazar aray

Rusyann Panslavizm ve scak denizlere inme

politikas
Almanya ve Fransa arasndaki Alsas Loren
blgesi(kmr yataklar)
lkeler aras bloklama
Avusturya-Macaristan veliahd Ferdinandn bir
Srpl tarafndan ldrlmesi
Bloklar;
Anlama(tilaf): ngiltere, Fransa, .Rusya
daha sonra ABD, Yunanistan(son katlan),
Japonya(ilk ekilen), in
Badama(ittifak): Almanya, talya(itilafa
geecek), Avusturya-Macaristan, sonradan
Osmanl, Bulgaristan(ilk ekilen)
Almanyann Osmanly yannda savaa
sokma nedenleri;
Yeni cepheler almasn salayarak kendi
sava ykn azaltmak.
Osmanlnn demografik (nfus) gcnden
yararlanmak.
Osmanlnn dini gcnden faydalanmak.
(halifelik)
Osmanlnn jeopolitik gcnden yararlanmak.
Osmanlnn Almanya yannda savaa girme
nedenleri;
Siyasi yalnzlktan kurtulmak.
ttihat ve terakkinin alman hayranl.
Kaybettiimiz topraklar geri almak.
Almanlarn Trk ve Mslman bir smrgeye
sahip olmamas.
Osmanlnn savaa girmesinin sonular;
Kutsal cihat ilan edildi.(ilan eden 5.
Mehmet Reat-kpss)
Boazlar kapatld ve kapitlasyonlar tek
tarafl kaldrld.
Yeni cepheler ald ve Almanyann sava
yk hafifledi.
CEPHELER
TAARRUZ: Kafkasya ve Kanal cephesi (bizim
atmz cephelerdir)
SAVUNMA: anakkale, Suriye-Filistin, Irak,
Hicaz-Yemen cepheleri
YARDIMCI: Makedonya, Romanya, Galiya
cepheleri (i snrlarn dnda savald
cepheler)
KAFKASYA CEPHES (taarruz)
Alma nedenleri;
Kars, Ardahan, Batumu Rusyadan geri
almak.
Bak petrollerine ulamak.
Trk rk ile buluup Turanclk(Pantrkizm)
gelitirmek.
1915- Enver paa Sarkam Harekt
1915- Tehcir Kanunu (zorunlu g-Ermeniler)
1916- Mustafa Kemal, Mu ve Bitlisi Ruslardan
geri ald.
1917- Ekim Devrimi (Bolevik ile arlk Rusya
ykld yerine Sovyet Rusya kuruldu)
1918- Sovyet Rusya ile Brest-Litowsk Antl.
mzaland. Sovyet Rusya igal ettii

topraklardan geri ekildi. Evliye-i selaseyi

Osmanlya geri verdi.(Osmanl devleti
baarsz olmasna ramen toprak kazand)
KANAL CEPHES (taarruz)
Almanlarn istei zerine Msr geri alabilmek
iin ald. ki kez taarruz etmemize ramen
ngilterenin smrgesiyle balantsn
kesemedik. Burada bulunan Msr Araplar
ngilizlerin yannda yer alnca sava kaybettik.
(mmetilik bitti)
ANAKKALE CEPHES (savunma)
Alma nedenleri;
Rusyaya yardm gtrmek
Rusyann budayndan faydalanmak
Kararsz
kalan
balkan
lkelerini
kendi
yanlarna ekmek
Osmanl devletini yenip Osmanly sava d
brakarak savan sresini ksaltmak
18 Mart 1915de anakkale deniz savalarn
kazandk. Bunun zerine Gelibolu yarmadasna
asker karan itilaf devletlerini ise Mustafa
Kemal Arburnu, Conkbayr, Anafartalar
mevkiinde malup etti.(Ben size taarruzu
deil lmeyi emrediyorum)
Savan sonular;(kpss)
Rusyadaki ekonomik kriz derinleti
Bulgaristan Osmanl devl. Yannda savaa
girdi.(Bulgaristann savaa girmesiyle kara
balants saland)
Mustafa Kemalin rtbesi ALBAYLIA
ykseltildi.
Savan sresi en az 2 yl uzad.
Mustafa Kemal Anadoluda tannan bir
komutan oldu.(Milli mcadele lideri)
IRAK CEPHES (savunma)
Alma amalar;
arlk Rusyaya karadan yardm gtrmek
Musul be Abadan petrollerini ele geirmek
Trklerin
ran
zerinden
Hindistana
ulamasn engellemek
Osmanl bu cephede Kutl Amare mevkiinde
ngilizleri yenip 25.00 ngiliz subayn esir
almasna ramen sava kaybetti.
HCAZ YEMEN CEPHES (savunma)
Kutsal topraklar korumak adna gittiimiz bu
cephede Mekke emiri erif Hseyin ile
ngilterenin McMahon gizli anlamasn
yaparak Araplarn bamszl karsnda blge
Araplarnn Osmanlya kar savamas iin
sava kaybettik. Bylelikle mmetilik politikas
burada da sona erdi. (Kanal ve Hicaz-yemen de
mmetilik sona ermi oldu)
SURYE FLSTN (savunma)
Filistin ngilizler tarafndan igal edilirken
Suriye cephesinde ise Mustafa Kemal Halepin
kuzeyinde (Hatayn giriinde) ngilizleri
durdurdu.

Mustafa Kemalin 1.Dnya Savanda

Savat
Cepheler;
anakkale,
Kafkasya, Suriye
GZL ANTLAMALAR
tilaf devletleri arasnda imzalanmtr.
Sava srasnda yapmalarn nedeni, sava
sonunda birbirlerine dmek istememeleridir.
Bu gizli antlamalar dnyaya duyuran
Sovyet Rusya duyurdu.
Saint Jean de Mavrienne-ta., Petrograd
Protokol-Rus., Mc Mahon-ng., Boazlar-Rus.,
Londra-ta., Skyes-Picot-ng.
PARS BARI KONFERANSI (18 Ocak 1819)
Yenen devletlerle yenilen devletlerarasnda
yaplacak olan bar grmelerinin artlarnn
belirlendii konferanstr. Konferansta daha nce
talyaya braklan zmir ve evresi ngilterenin
destei ile talyadan alnp Yunanistana
braklmtr. Bunun zerine talya konferans
terk etmitir. Bu durum itilaf devletleri
arasndaki ilk gr ayrldr(kpss).
Konferansta Milletler Cemiyeti kurulmutur.
Devletler Atekes Bar - Konferans
Almanya Rethondes Versay - Paris bar
konf.
Bulgaristan Selanik Nyyi - Paris bar konf.
Avusturya-Macaristan - Villa gusti - M\triyanon,
A\sen germen - Paris bar konf.
Osmanl Mondros Sevr - San reno konf.
MONDROS ATEKES ANTLAMASI (30 Ekim
1918)
Osmanl adna Rauf Orbay, itilaf devletleri adna
Amiral Calthorpe tarafndan imzalanmtr.
Anlamann maddeleri;
tilaf devletleri gvenliklerini tehdit eden
herhangi bir stratejik noktay karklk kmas
durumunda igal edecek (7.madde).
Bu madde ile Anadolu igale ak hale
gelmitir.
Vilayet-i sitte(Van, Erzurum, Sivas, Bitlis,
Elaz, Diyarbakr)de bir karklk karsa
buralar igal edilecek.(24)
Megal
armenia
devleti
yeni
byk
Ermenistan devl. Kurulmas amalanmtr.
Osmanl ordusu terhis edilecek, tm silahlar
ve cephaneler itilaf devl. Teslim edilecek.
lke savunmasz braklmak istenmitir.
Tm ulam ve haberleme aralar, geitler,
tneller ve kprler itilaf devl. Denetimi altna
girecek.
Bu mad.ile Trk milletinin igaller karsnda
rgtlenmesi engellenmeye allmtr.
Osmanl elindeki esirleri serbest brakacak
ancak itilaf devl. Elindeki esirleri serbest
brakmayacak.
Uluslar aras eitlik ilkesine ters bir karar
alnmtr.
Boazlar itilaf devl. Tarafndan igal edilecek.

Mondrostan sonra balayan igaller; Musul(ng.ilk igale urayan),Hatay(Fr.-anad. lk igale

ur.)
ZMRN GAL (15 Mays 1919)
lk kurunu burada Hasan Tahsin(Osman Nevruz
Bey) att. Yunanllar 2 gn iinde 5 bine yakn
Trk katledince zmirin igali bata (ilk
protesto)Havza olmak zere tm yurtta
protesto edildi.
Bunun zerine ABD bakan Wilson, Amiral
Bristolu blgeye gnderdi. Bristol yapt
incelemeler sonucunda Trklerin igaller
karsnda hakl olduunu, yunanllarn Trklere
oranla az olduunu belirten Amiral Bristol
Raporunu yaynlamtr. Bu rapor Trklerin
haklln belirten ilk uluslar aras
belgedir.
NOT: Ayrca Dou Anadolu blgesinde de
Trklerin ermeni nfustan fazla olduunu
belirten GENERAL HARBOURD Raporu
yaynlanmtr.
CEMYETLER
Yararl Cemiyetler
zmir Md. Huk. Cemiyeti - zmir ve
evresinde yunan igalini engellemek amacyla
kuruldu.
Reddi ilhak - zmir ve evresinde yunan igalini
engellemek amacyla kuruldu.
Trabzon Md. Huk. Cemiyeti - Pontus Rum
devl. Kurulm. Engellemek\ Erzurum kong. Topl.
Etkili oldu.
Dou Anad. (ark Vilayetleri) - Ermeni devl.
Kurulm. Engellemek\Erz. kong. topl.
Etkili\Lepays(Fr.), Albayrak gazeteleri
Kilikyallar (adana) - Fr. Ve Ermenileri Adana
ve evresinden karmay amaladlar.
Milli Kongre - galleri basn-yayn yoluyla
protesto etti. Dr. Esat Ik ilk kez kuva-i
milliyeden bahs.
Trakya Paaeli - Trakyay yunan ig.
Kurtarmak. Osm. Devl. Ykld an yeni devl.
Kurmay amaladlar.
Milli Karakol (mim-mim) - stanbuldan
Anadoluya silah sevkiyat yapt.
Anadolu Kadnlar - Mustafa Kemalin isteiyle
Sivasta kuruldu.
Vahdet-i Milliye - Tm cemiyetlerin
birletirilmesi fikrini savundu.
Zararl Cemiyetler
Aznlklarn kurduu
Mavri Mira - Megali ideay gerkl. Kardos,
patrikhane, Rum izcilik ve g komisine dest.
Verdi.
Etnik-i Eterya - Mavri mira ile ayn ama iin
kurulmutur. Mondrostan nce kuruldu.
Pontus Rum - Trabzonda Rum devl. Kurmak.

Alncak ve Tanak (styun) - Dou Anad.

Ermeni devl. Kurmak.
Alyans srailiti (maccabi) - Kudsde srail
devl. Kurmak.
Trklerin kurduklar
Wilson ilkeleri - Kuruluu ABD himayesine
girmekte grd. Halide edip Advar
ngiliz muhipleri - Kurtuluu ngiliz himayesine
girmekte grd. Padiah vahdettin-Damat Ferit
Sulh selameti - Kurtuluu Osmanl halifesine
bal kalmakta grd.
Teali slam - Kurtuluu Osmanl halifesine bal
kalmakta grd.
Krt teali - Diyarbakr merkeze kendi devl.
Kurmay amaladlar.
KURTULU SAVASI HAZIRLIK DNEM
Mustafa Kemal Mondrosun imzaland gn(30
Ekim 1918) Adanada Yldrm Grup Komutan
iken stanbula geri dnd.(Geldikleri gibi
giderler dedi)Daha sonra 9.Ordu mfettilii
grevi ile Samsundaki Trk-Rum atmasn
nlemek iin 19 Maysda samsuna doru yola
kt. Yapt incelemeler sonucunda SAMSUN
RAPORUNU yaynlad.
Daha sonra gvenlik gerekesiyle havzaya
geti. Havzada yaynlad genelgede zmirin
igalinin her yerde protesto edilmesini,
protestolar yaplrken de aznlklara zarar
verilmemesini istedi.(haklyken haksz
durumuna dmemek iin) lk protesto mitingi
(zmir in igali) Havzada yapld. Daha sonra
Mustafa Kemal Amasyaya geerek silah
arkadalaryla beraber(ismet nn hari)
Amasya Genelgesini yaynladlar.(Amac Milli
Mcadeleyi kiiselletirmekten karmak ve halk
destei alabilmekti)
AMASYA GENELGES
Vatann
btnl
milletin
istikbali
tehlikededir.
Milli mcadelenin gerekelerinden birisi
aklanmtr.
stanbul hkmeti zerine den sorumluluu
yerine getirememektedir.
Milli mcadelenin bir baka gerekesi
aklanmtr.
Milletin bamszln yine milletin azim ve
karar kurtaracaktr.
Milli
mcadelenin
amac
ve
yntemi
aklanmtr.
Milleti savaa ard iin genelgeye ihtilal
havas katmtr.
st kapal da olsa ileride ulus egemenliine
dayal bir devlete geileceinin ilk ipular
verilmitir.
Erzurumda bir kongre toplanacaktr.
Sivasta ulusal bir kongre toplanacaktr. Bu
kongreye her sancaktan halkn sevdii 3 kii
katlacaktr.

stanbul hkmeti grevini yapmamaya

devam ederse her trl tepki ve denetimden
uzak milli bir kurul oluturulacaktr.
Temsil heyetinin ilk temelleri atlmtr.
NOT: Milli mcadelenin program Amasya
genelgesi belli olmutur. Mustafa Kemal bu
genelgeden sonra komutanlara ve valiliklere
gnderdii telgrafta Artk stanbul
Anadoluya hakim deil tabi olmak
zorundadr. Demitir. (Amasya genelgesinden
sonra Erzurumdan nce syledi.
Bu genelgeden sonra M.Kemal stanbula
geri dnmeyerek hem 9. Ordu
mfettiliinden hem de askerlik
mesleinden istifa etmitir.
ERZURUM KONGRES
Mustafa Kemal 9 kiiden oluan balarda
sadece Dou Anadoluyu temsil eden ve TBMM
alana kadar grevde kalan, Yasama ve
Yrtme yetkilerine sahip temsil heyetini
kurmutur.
Bu kongre toplan amac
bakmndan blgesel, ald kararlar
asndan ulusaldr. Alnan kararlar;
Ulusal snrlar iinde vatan bir btndr
blnemez.
lk defa ulusal snrlardan bahsedilmitir.
Manda ve himaye kabul edilemez.
Tam bamszlk hedeflenmitir, ilk defa
manda reddedilmitir. D politikaya ynelik
bir karardr.
Kuvay-i Milliyeyi etkin, Milli radeyi hkim
klmak
esastr.(ulusal
bamszlk-ulusal
egemenlik)
kisinin
birlikte
gerekleeceini
ne
srmtr.
Ulusal topraklarmzda gz olmayan herhangi
bir devletten yardm alnabilir.
Bize en ok destei Sovyet Rusya verecektir.
Aznlklara siyasi ve sosyal dengemizi bozucu
ayrcalklar verilemez.
Ulusal gler Padiah ve saltanat makamn
dt bu durumdan kurtaracaktr.
Ulusal egemenlie ters bir karar olsa da
saltanat yanllarn Milli mcadeleye ekmek
istemitir.
lke genelinde seimler yaplarak Osmanl
Mebusan Meclisi alacak ve hkmet bu yolla
denetlenecektir.
BALIKESR ALAEHR KONGRES
Hacm Muhittin Bey tarafndan toplanmtr.
Saltanat yanlsdr. Bat cephesi kurulmutur.
Hatta Yunana kar herhangi bir itilaf
devletinden yardm alnabilecei karar
alnmtr. Mustafa Kemal bu kongreye
katlmamtr.
Not: Mustafa Kemal Afyon Kongresine
katlmtr.
SVAS KONGRES

Toplan ve ald kararlar asndan ULUSAL bir

kongredir. 38 delege katlmtr.
Kongreye katlmn az olmasnda;
Milli Mcadelenin nemini kavrayamayan
delegelerin kongreye katlmak istememeleri
Elaz Valisi Ali Galip ve Ankara Valisi Muhittin
Paann kongreyi engelleme abalar
Kongrede tartlan konular;
Kongre bakanl
Saltanata ve padiaha ballk yemini
Manda ve himaye
Maddeleri;
Tm yararl cemiyetler Anadolu ve Rumeli
Mdafa-i
Hukuk
Cemiyeti
ad
altnda
birleecektir.
o Milli
Mcadele
tek
elden
yrtlmek
istenmitir.
Bat Cephesi Komutanlna Ali Fuat Cebesoy
atanmtr.
o Temsil Heyeti ilk kez yrtme yetkisini
kullanmtr, yani hkmet gibi almtr.
Halkn Milli mcadeleden haberdar olmas iin
gazete karlacaktr.
o rade-i Milliye gazetesi karlmtr.
Manda ve Himaye bir daha gndeme
gelmemek zere reddedilmitir.
o Kesin olarak reddedilmitir.
MLL MCADELEDE GAZETELER
Yararl
rade-i Milliye Sivas ilk Gazete
Hkimiyeti Milliye Ankara TBMMnin gazetesi
Minber M.Kemal ve A.Fethi Okyar
leri M.Kemalin isimsiz makalelerinin
yaynland
Akam Yakup Kadri Karaosmanolu
Vakit
Sebil read
Albayrak Dou Anadolu Md. Huk. Cem.
Hukuk-u Beer Hasan Tahsin
Ak sz .Marn ilk yaynlayan gazete
kdam
Zararl: Tan, Trke stanbul, Aydede, Gleryz,
mit, Alemdar, Peyam- sabah(en zararls)
AMASYA GRMELER
Sivas kongresinden sonra grevden alnan
Damat Feritin yerine gelen Ali Rza Paa,
Mustafa Kemal ile grmesi iin bakan Salih
Paay Amasyaya gnderdi. Amasya
grmelerinde alnan kararlar;
Tm zararl cemiyetler kapatlacaktr.
Yaplacak olan bar grmelerine Temsil
Heyetinin setii delegeler katlacak.
Anadolu ve Rumeli Mdafa-i Hukuk Cemiyeti
yasal bir dernek saylacak, yani tm
faaliyetlerine resmi izin verilecek.
Aznlklara siyasi ve sosyal dengemizi bozucu
ayrcalklar verilemez.
Osmanl Mebusan Meclisi stanbulun dnda
gvenli bir blgede alacaktr.

Not: Amasya grmeleriyle Temsil Heyeti,

stanbul Hkmeti tarafndan resmi olarak
tannmtr.(kpss)
Alnan kararlardan ilk 4n Ali Rza Paa kabul
etmedi. 5. Maddeyi Osmanl Mebusan Meclisi
stanbulda alacak eklinde deitirildi.
Yaplan seimleri Mdafa-i Hukuk grubu kazand.
Mustafa Kemal de ERZURUMdan
milletvekili seilmesine ramen hakkndaki
idam kararndan dolay istanbula gitmedi. 27
Aralk 1919da;
Ulam ve haberlemenin olmas
gale uramam gvenli bir blge olmas
Bat cephesine yakn olmas
Datlmam bir kolordunun bulunmas
Halkn milli mcadele yanls olmas
Osmanl Mebusan Meclisinin almalarn
yakndan takip etme istei
Gibi nedenlerden dolay ANKARAYA geldi.
Mustafa Kemal stanbula gidecek olan
heyetten;
Kendisini meclis bakan semesini
Mdafa-i Hukuk grubu adnda bir grup
kurmalarn istedi.
Ancak istanbula giden milletvekilleri Mustafa
Kemali meclis bakan semedi ve Mdafa-i
Hukuk grubu yerine Felah- Vatan grubu
kurdular.
Giden bu milletvekilleri daha sonra Misak-
Milliyi Osmanl Mebusan Meclisine kabul
ettirdiler.
30 Ekim 1918 (Mondrosun imzaland gn)
igale uramayan tm Trk topraklar ulusal
snr saylmtr. Buna gre kabul edilen Misak-
Milli kararlar unlardr;
Ulusal snr iinde vatan bir btndr
blnemez.(Erzurum kongresinin ilk konusu)
Bat Trakyada bir halk oylamas yaplacak.
Arap yarmadasnda bir halk oylamas
yaplacak.
Evliye-i Selase (Kars, Ardahan, Batum)bir halk
oylamas yaplacak. (Buradaki Trk-Mslman
okluuna gvenilmitir.)
Osmanlnn d borlar Osmanldan ayrlan
devletlere eit ekilde paylatrlrsa zerimize
den bor denecektir.
Siyasi, mali ve adli gelimemizi snrlandran
her trl kstlamalar ve snrlandrmalar
kaldrlacaktr.(kapitlasyonlarn kaldrlaca
ifade edilmitir)
Boazlar Marmara denizinin gvenliini
salad takdirde Dnya Ticaret gemilerine
alacaktr.
Bir devlet iindeki Mslman Trke ne kadar
hak
verildiyse
Trkiyede
o
lkenin
vatandana ayn hakk verecektir.
Bu Misak- Milli kararlar Osmanl Mebusan
meclisinde kabul edildikten sonra itilaf devletleri
stanbulu resmen igal etmitir.

Misak-
Milli
Osmanl
Mebusan
Meclisinde alnan son karardr.(kpss)
Not: Misak- Millide ulus egemenlii ynnde
hibir karar alnmamtr.
stanbulun resmen igal edilmesi TBMMnin
almasn hzlandrmtr.
1.TBMM DNEM (1920-23)
zellikleri;
Kurucu bir meclistir.(Yeni bir ordu, yeni bir
anayasa, yeni bir devlet)
Demokratik meclistir.(yelerin seim yoluyla
baa gelmesi)
Ulusal bir meclistir.(iinde aznlk milletvekili
olmamas ve .Marn kabul etmesi)
Gler birlii ilkesi ile hareket etmitir.
(olaanst bir meclis olduunu gsterir)
Yapm olduu tek inklp SALATANATI
KALDIRMASI.
Meclis hkmet sistemiyle ynetilmitir.
(meclisin iinden seilen bir kii meclis
bakan olur, bu kii ayrca hkmetin de
bakandr, yani babakandr. Bakanlar ise
meclisin iinden tek tek oylamayla seilir.)
htilalci bir meclistir.(halkn ayaklanarak eski
bir dzeni ykmasna ihtilal denir. htilal
inklabn n aamasdr.)(saltanata ve itilaf
devletleri bakaldrmtr.)
kard nemli kanunlar;
Anam vergisinin artrlmas hakkndaki
kanun.(ilk kanundur)
Firariler kanunu
Bakomutanlk kanunu
Hyanet-i vataniye kanunu
Tekilat- esasiye kanunu
stiklal
mahkemelerinin
kurulmas
hakkndaki kanun
Nizab- mzakere kanunu(meclis itz)
Meni israfat kanunu(su ve tahl rnleri
israf yasakland)
Meni mskirat kanunu(iki-ttn yasa)
(kpss)(Mustafa kemal-smet nn)
24 NSAN NERGES
Tbmmnin zerinde hibir g yoktur.(padiah
ve saltanat iradesi yok saylmtr)
Meclisin iinden seilen bir kii meclis bakan
olacak, ayrca bu meclis bakan hkmetin
de bakan olacak.
Geici olmak kaydyla bir padiah vekilini
atamak veya onu hkmet reisi olarak
tanmak doru deildir.(Meclisin katlaca ve
alaca kararlarda bamsz hareket edecei
vurgulanmtr.)(kpss)
Bir hkmet kurmak zorunludur.
LK HKMET YELER
BB + MECLS BAKANI MUSTAFA KEMAL
MEB DR.AL RIZA NUR
SALIK BAKANI ADNAN ADIVAR
MALYE BAKANI HAKKI BEH BEY
LER BAKANI CAM BAYKUT BEY
DILER BAKANI BEKR SAM BEY

GENELKURMAY BAKANI SMET NN

TBMMYE KARI IKAN AYAKLANMALAR
STANBUL HKMET TARAFINDAN
DORUDAN IKARILAN AYAKLANMALAR
Nedenleri;
Tbmmyi yok etmek.
Kuvay-i Milliyenin boazlara yaklamas.
stanbul eyhlislam Drrizade Abdullah
Efendinin fetvas.
Mehmet Anzavur(ilk kan isyan), Kuvay-
nzibatiye(hilafet ordusu)
Kuvay-i Milliye bastrmtr.
Firariler kanunu ile TBMM nlem almtr.
STANBUL HKMET LE TLAF
DEVLETLERNN ORTAKLAA IKARDIKLARI
AYAKLANMALAR
Nedenleri;
Tbmmyi yok etmek.
Halkn dini duygularn istismar etmek.
Anadoludaki baz ailelerin Tbmm otoritesine
girmek istememeleri.
Bolu, Dzce, Hendek, Adapazar
ayaklanmalar
Kuvay-i Milliye bastrmtr.
stiklal Mahkemelerinin kurulmas ile TBMM
ayaklanmalarn nne gemeye almtr.
ESKDEN KUVAY- MLLYEC OLUPTA
SONRADAN AYAKLANANLAR
Nedenleri;
Tbmmyi yok etmek
Dzenli orduya katlmamak
erkez Ethem (1.nn), Demirci Mehmet
Efe
Dzenli ordu bastrmtr.
stiklal Mahkemelerinin kurulmas ile TBMM
ayaklanmalarn nne gemeye almtr.
AZINLIK AYAKLANMALARI
Nedenleri;
Tbmmyi yok etmek
Anadolu iinde devlet kurmak
Ermeni ayaklanmas, Rum isyan(en uzun
sren)
Dzenli ordu bastrmtr.
Hyanet-i Vataniye kanunu ile TBMM bu
ayaklanmalar nlemeye alt.
stiklal
mahkemeleri
normalde
Firariler
kanununda uygulamak iin kurulmutur.
Sonradan Hyanet-i Vataniye kanununda da
uygulanmtr.
KURTULU SAVAI MUHAREBELER DNEM
A) DOU CEPHES
Ermenilerin Kars igal etmesi zerine harekete
geen Kazm Karabekir Ermenileri Karstan
kard ve GMRye kadar kovalad. Bunun
zerine Ermenilerle GMR BARI
ANTLAMASI imzaland. Buna gre;
Aras nehri ve ldr gl aramzda snr
saylacak

Ermeniler Sevrdeki isteklerinden vazgeecek

ve Misak- Milliyi tanyacak
1915 ylnda karlan TEHCR KANUNU ile
Anadoludan g ettirilmi olan Ermenilerden
sua karmam olanlar tekrar yurda geri
dnecek.
Not: Tbmmnin uluslar aras alanda yapm
olduu ilk antlamadr.(kpss)
Bizi tanyan ilk devlet ERMENSTANDIR.
lk defa TRKYE ad kullanld.
Ancak antlamadan 2 gn sonra Sovyet Rusya
Ermenistan igal etti ve bu antlama iptal
edildi. Bu saatten sonra TBMMnin dou
snrndaki muhatab Sovyet Rusya olmutur.
Yine Grcistann Batumu igal etmesi zerine
grclerle BATUM ANTLAMASI imzalanarak
Batum Grcistandan geri alnmtr. Ancak
antlamadan 3 gn sonra Sovyet Rusya
Grcistan igal etmitir. Batum konusunda
artk muhatabmz Sovyet Rusyadr.
B) GNEY CEPHES
Mustafa Kemal POZANTI kongresine katlarak
buradaki Kuvay-i Milliyecileri rgtledi. Burada
baarlarndan dolay Antepe 1921de GAZ,
Maraa 1973de Kahraman ve Urfaya 1984de
anl unvan verilmitir. Bu cephede dzenli
ordu savamamtr. Cephede Rdvan hoca,
Mehmet hoca(St imam), Saip bey, ahin
bey ve Karaylan bu cephenin nemli simalar
olmutur.
Sakarya meydan muharebesinden sonra yaplan
Ankara Antlamas ile cephe kapanmtr.
C) BATI CEPHES
Kuvay-i Milliyenin kapatlma
nedenleri(dzenli ordunun alma
nedenleri);
Dzensiz ve disiplinsiz olmas
htiyalarn halktan zorla karlamas
TBMM otoritesini tanmamas
Yunanllar
yurttan
atacak
kapasitede
olmamas
Halktan
malzeme
vermeyenleri
kendi
mahkemelerinde yarglamas
Dzenli orduya katlmak istememeleri
Gediz
taarruzunda
baarsz
olmalar(kaldrlmasnn en nemli nedeni)
Bunun zerine Ali Fuat Cebesoy grevinden
alnrken yerine smet nn getirildi. Ali Fuat
Cebesoy Moskova Bykeliliine atand.
(atmz ilk elilik)(kpss)
Trkiyeye ilk byk elilik aan devlet
ise Grcistandr.
Mustafa Kemalin katld kongreler:
Erzurum, Sivas, Afyon, Pozant.
1.NN SAVAI
Nedenleri;
Yunanllarn ngiltere desteini kaybetmek
istememeleri

 Dzenli ordunun glenmesinin engellenmek

istenmesi
Eskiehir
ve
Ankaray
alarak
Milli
Mcadelenin sona erdirilmek istenmesi
erkez Ethem isyanndan faydalanlmak
istenmesi
Sonular;(kpss)
Dzenli ordunun ilk zaferidir
Halkn TBMMye olan gveni artmtr
1921 anayasas(Tekilat- Esasiye) kabul
edilmitir
Sovyet Rusya ile Moskova Antlamas
imzalanmtr
Afganistan
ile
dostluk
antlamas
imzalanmtr
Dzenli orduya katlm says artmtr
Londra konferans dzenlendi
smet
nnnn
rtbesi
Albaylktan
Generallie ykseltilmitir
stiklal Mar kabul edilmitir
Maarif Nezaretinin dzenledii bir yarma
sonucunda Mehmet Akifin yazd Rfat
aatayn besteledii ve dnemin MEBi
Hamdullah Suphi Tanrver tarafndan
meclisten okundu. lk defa Ak sz
gazetesinde yaynland. Mehmet Akif bu
mar Trk Ordusuna ithaf etmitir.
1921 ANAYASASI
Kanun-i Esasinin elimeyen maddeleriyle
birlikte uygulanmtr.
Ksa ve zdr.
Tek yumuak anayasamzdr.
ereve anayasadr.
Lak deildir.
7 temel ilkesi bulunur.
1924e kadar yrrlkte kalmtr.
Bu anayasada yaplan ilk deiiklik Devletin
rejimi Cumhuriyettir. Maddesinin eklenmesidir.
MOSKOVA ANTLAMASI
Bizi tanyan ilk Avrupa lkesi Sovyet Rusyadr.
Bu antlamaya gre arlk Rusya ile Osmanl
arasnda yaplan tm antlamalar geersiz
saylacak.
Yorum: Yeni 2 devletin kurulduu anlalmtr.
Birinin tanmad bir anlamay dieri de
tanmayacaktr.
Yorum: D politikada ortak hareket edilme
karar alnmtr.
Sovyet Rusyann yapaca yardmlara karlk
Batum Sovyet Rusya idaresinde Grcistana
braklacaktr.
Yorum: Misak- Milliden ilk defa taviz
verildi.
LONDRA KONFERANSI
Sevr Antlamasnda ufak deiiklikler yaparak
Trk tarafna kabul ettirmek iin bu konferans
topland. Konferansa hem Osmanl hem de
TBMM birlikte arld.(ikilik karmak iin)

Osmanl devleti adna konferansa katlan

Tevfik Paa: Bu milletin gerek temsilcisi
TBMMdir. Diyerek sz Bekir Sami Beye
brakt. Bylece oyunu bozdu.
TBMM bu konferansa katlarak;
Misak- Milliyi tm dnyaya duyurmak
Trkler bartan kayor propagandasnn
nne gemek
tilaf devletleri tarafndan resmen tannmay
amalamtr
Bizi konferansa TALYA davet etmitir.
Not: itilaf devletleri Londra Konferans ile
TBMMyi resmen tand.
2.NN SAVAI
Nedenleri;
1.nn sava nedenleri ile ayndr.
Londra Konferansnn sonusuz kalmas
ngilterenin maddi ve manevi desteini
kaybetmek istememeleri
Not: Mustafa Kemal savan ardndan
smet nnye gnderdii telgrafta; Siz
orada sadece dman deil bu milletin
maks tarihini de yendiniz. Diyerek savan
nemini vurgulamtr.(kpss)
Not: Kaan yunan ordular Aslhanlar
Dumlupnar mevkiine kovalamasna ramen
baarl olamad. Dzenli ordunun ilk taarruz
giriimi baarsz oldu.(kpss)
Savan sonular;
Fransa TBMMye atekes teklifinde bulundu
talya Anadoludan ekilme karar ald
Fransa Zonguldaktan ekildi
ngiltere Maltada bulunan 40 trk serbest
brakt
KTAHYA ESKEHR MUHAREBELER
Yunanllar, ngilizlerin desteini kaybetmemek,
1.ve2. innnn zn almak, Eskiehir ve
Ankaray alarak Milli Mcadeleyi sona erdirmek
iin Afyon zerinden ve Eskiehir zerinden
saldrya geti. Eskiehir, Afyon ve Ktahya
kaybedildi.
Mustafa Kemalin ordunun daha fazla
ypranmasn engellemek iin orduyu Yukar
Sakarya rmann dousuna ekti.
Savan sonular;(%1 milyon kpss)
Yunan ordusu Polatlya kadar gelince
Meclisin Ankaradan Kayseriye tanmas
gndeme geldi.
Mecliste Mustafa Kemale muhalefet artt.
Bunun 2 sebebi vardr.
Sava
devam
ederken
M.Kemal
Maarif(retmenlerle)
kongresini
toplamas(kpss)
Meclis bakan olarak orduya geri ekilme
emri vermesi
M.Kemale 3 aylna meclisin Yasam yetkisi
de dhil olmak zere BAKOMUTANLIK
yetkisi karld. Bylece M.Kemal askerlik
mesleine geri dnd.

Mustafa Kemal bu yetkiyle ordunun

ihtiyalarnn karlanmas amacyla
vermeyenlerin stiklal Mahkemelerinde
yargland Teklif-i Milliye Emirlerini
karmtr. Ancak bu emirler yaynlandktan 5
gn sonra Sakarya Meydan Muharebesi kt
iin ok az Sakaryada, byk bir ksmn da
Byk Taarruzda kullanacaz.
Teklif-i Milliye, M.Kemal karmtr.
talya
Anadoludan
ekilme
kararndan
vazgeti.
Fransa, TBMMye sunduu atekes teklifini
geri ekti.
SAKARYA MEYDAN MUHAREBES (Subaylar
Sava)
Ankaray alp Milli Mcadeleyi sona erdirmek
isteyen yunanllar M.Kemal; Hatt mdafaa
yoktur, sath mdafaa vardr. Diyerek
topyekn bir mcadeleyle yunanllar Polatlda
durdurduk.
Savan sonular;
Son savunma savamzdr. 350ye yakn
subaymz bu savata kaybettik.
Mustafa Kemale GAZLK UNVANI ile
MAREALLK RTBES verildi.(kpss)
Sovyet
Rusyaya
bal
Azerbaycan,
Ermenistan, Grcistan ile Dou snrmz
kesinletiren Kars Antlamas mzaland.
(kpss)
Fransa ile Ankara Antlamas imzaland. Bu
antlama ile Gney cephesi kapanrken
Suriyede
bulunan
CABER
KALES
Kutalmolu Sleyman ah Trbesi Trk
mlk olaca kararlatrlmtr. Ancak
bu
antlamada
Hatay,
Fransz
mandasndaki
Suriyeye
braklmtr.
(Misak- Milliden 2. Taviz)
Ukrayna ile dostluk antlamas imzaland.
ngiltere, TBMM ve Yunanistana atekes
teklifinde bulundu.
ngiltere politikalarnda yalnz kald.
talya
Anadoludan
tamamen
ekildi.
(Anadoludan ilk ekilen devlet)
Not: Trklerin 1683 2.Viyanadan beri geri
ekilii sona erdi.(kpss)
BYK TAARRUZ NCES YAPILAN
HAZIRLIKLAR (Rum Snd)
Ankarada 6 aylna subay okulu ald.
M.Kemale verile Bakomutanlk yetkisi
sresiz uzatld.
Teklif-i Milliye emirlerinden gelen yardmlar
cephanelere ulatrld.
Karargh merkezi Polatldan Akehir ve
Afyona tand.
Orduya 11 ay boyunca taarruz eitimi verildi.
Sovyet Rusyadan son kez yardm alnd.
Hazrlklar tamamlayan Trk ordusu Ktahyada
Dumlupnar Meydan Muharebesini Yunana kar
kazand. Yunan kamaya balad. Bunun zerine
M.Kemal Ordular ilk hedefiniz Akdenizdir.
leri! emrini verdi. Bunun zerine Trk ordusu

Afyon, Uak, Ktahya, Bilecik, Bursa, Balkesir,

Manisa, Aydn ve zmiri yunanllardan alarak
Bat Anadoluyu dmandan temizledi.
Savan Sonular;
Milli Mcadelenin Muharebeler dnemi sona
erdi. Diplomatik dnemi balad.
Yunan Bakomutan General Trikopis Uakta
Fevzi akmak tarafndan esir edildi. Bunun
zerine TBMM Fevzi akmaka M.Kemalin
istei dorultusunda MAREALLK unvan
verildi.
Mudanya Atekes Antlamas imzaland.
Yunanllar Anadoluya ve zellikle zmire
byk zarar verdi.
MUDANYA ATEKES ANTLAMASI
smet nn katld.(kpss)
nnnn buradaki baars onun Lozana
gnderilmesini salad.
Antlama maddeleri;
Trk-Yunan sava sona erecek ve yunanllar
Dou Trakyay boaltacak.
Dou Trakyay Trakya Yksek Komiseri sfatyla
Refet Bele teslim almtr.
Boazlar ve stanbul bar antlamas
yapldktan sonra TBMMye braklacaktr.
stanbulun TBMM hkmetine braklmas
Osman devletini hukuken yok sayldn
gsterir.
SALTANATIN KALDIRILMASI
Nedenleri;
Lozana hem Osmanlnn hem de TBMMnin
birlikte arlmas
Ulusal egemenlik nnde bir engel tekil
etmesi
Lozan grmelerine tek tarafl katlma istei
Anadoluda ift idarenin ulusal karlara aykr
olmas
Sonular;
Laiklik yolundaki ilk adm atld.(Vahdettin
halife sfatyla kald)
Vahdettin halife sfatyla Maltaya gitti.
Ulus egemenlii nndeki en byk engel
kalkt
TBMM Lozana tek gitti
LOZAN BARI ANTLAMASI (24 Temmuz
1923)
M.Kemal; smet nn, Dr. Rza Nur ve Hasan
Sakay ba delege olarak atad. Bu gidecek
heyetten kapitlasyonlarn kaldrlmas ve
ermeni iddialar konusunda kesinlikle taviz
verilmemesini istedi.
Alnan kararlar;
Snrlar;
Dou snr, Kars antlamasyla belirlenmitir.
Bat snr, Yunanistan ile Mudanya, Bulgaristan
ile stanbul antlamalar esas alnmtr.
Gney snr, Fransa ile yaplan Ankara
antlamas esas alnmtr.
Irak(Musul)snr, gndeme gelmesine ramen
zm sonraya braklmtr. Lozanda

gndeme gelmesine ramen zlmeyen tek

sorundur.
Kapitlasyonlar; tamamen kaldrld ve Duyuni Umumiye daresinin Trkiyedeki grevi sona
erdi.
Ermeni iddialar; tamamen reddedildi.
Patrikhane;
tm
srarlarmza
ramen
stanbuldan dar karamadk. 2 taraf
arasnda grlp karara balanan ve
ktipler tarafndan yazya geirilen ilk
kanundur.
Yabanclar
okulu;
Trkiyenin
karaca
kanunlara uyulmas art getirildi.
stanbulun boaltlmas; 45 gn sonra
boaltlmasna karar verildi.
Ege adalar;
Bozcaada, Gkeada Trkiyeye
Kbrs adas ngiltereye
Dier ege adalar Yunanistana (Trkiyeye
yakn adalarn silahszlandrlmas artyla)
D borlar;
Osmanldan kalan d borlar yz lm
dikkate alnarak Osmanldan ayrlan devletlere
bltrlmtr. Trkiye borlar FRANK ve
LRA cinsinden demek istediini ilgili devletlere
bildirmitir. Trkiyenin deyecei borlarn
taksit-tutar-vadesinin hesaplamas iin Duyun-i
Umumiye daresi grevlendirilmitir.
Trkiyenin Osmanl borlarn deme
karar almas Sovyet Rusyay rahatsz
etmitir. (kpss)(rnek tekil edecei iin)
Nfus mbadelesi; Bat Trakya Trkleri ile
stanbul Rumlar hari geri kalan Rum ve
Trklerin yer deitirmesine karar verilmitir.
Boazlar;
boazlarda
bir
komisyonun
boazlar ynetmesine devam edilmesi karar
alnmtr. Bu komisyonun bakannn Trk
olmas kararlatrlmtr.
Aznlklar; hepsi Trk vatanda sayld.
Sava tazminat; karaaa ve Bosna kynn
Trkiyeye verilmesi kararlatrld.
Lozann nemi;
100 yllk bir antlamadr.
Gnmzde de devam etmektedir.
1.TBMM zamannda grmelere balanm,
2.TBMM zamannda onaylanmtr.
Lozandan sonra gndeme gelen konular;
Irak snr
Gney snr
Yabanc okullar
Boazlar
Nfus mbadelesi
D borlar
Lozanda aleyhimize zmlenenler;
Gney snr (Hatay)
Dou snr (Batum)
Adalar
Patrikhane
Boazlar
ATATRK LKELER

Cumhuriyetilik (demokrasi, parti, ulus

egemenlii, seim, seme seilme)
Saltanatn kaldrlmas
Cumhuriyetin ilan
Halifeliin kaldrlmas
Erkan- Harbiye(genelkurmay)
Umumiye Vekleti(sava bakanl)
Kadnlara seme seilme hakk
Partilerin kurulmas
1924 AY kabul edilmesi
Milliyetilik (ulusal birlik ve beraberlik,
Trk kelimesi)
Halifeliin kaldrlmas
Resmi dilin Trke olmas
Tevhid-i tedrisat kanunu
Trk alfabesinin kabul
TTK, TDK almas
Kabotaj kanunu
Yerli tccar koruma kanunu
Trk parasn koruma kanunu
TBMMnin almas
Laiklik (din ve vicdan zgrl, aklclk,
bilimsellik)
Saltanatn kaldrlmas
Halifeliin kaldrlmas
eriye ve evkaf vekletinin kaldrlmas
Devletin dini islamdr ibaresinin karlmas.
MV ve CB yemininin deitirilmesi
Medeni kanunun kabul
Tevhid-i tedrisat kanunu
Hayat en hakiki mrit ilimdir, fendir.
Klk kyafet kanunu
Medreselerin kapatlmas
Halklk (insan ve insanlk sevgisi, eitlik,
halkn yararna olan her ey)
Cumhuriyetin ilan
Kadnlara siyasal haklarn verilmesi
Medeni kanunun kabul
Tevhid-i tedrisat kanunu
Millet mekteplerinin kurulmas
Halk evlerinin almas
lkretimin parasz ve mecburi olmas
Soyad kanunu
Aar vergisinin kaldrlmas
Toprak reformu kanunu
TBMMnin almas
Tevik-i sanayi kanunu
nklplk (adalama, batllama,
yerine kelimesi)
Latin alfabesinin kabul edilmesi
stanbul niv. Almas
Siyasal bilimler fakt. Kurulmas
Gzel sanatlar fakt. Almas
Klk kyafet kanunu
Miladi takvimin getirilmesi
Uluslar aras saatin getirilmesi
Uluslar aras rakamn getirilmesi
Metrik siteminin getirilmesi
Saltanatn kaldrlp cumhuriyetin ilan edilmesi
Devletilik (iktisat, maliye, iletme,
sermaye, kalknma)

zmir iktisat kongresi

Misak- iktisat kararlar
Milli bankalarn kurulmas
1.-2.
Be
yllk
kalknma
planlarnn
hazrlanmas
MTAnn kurulmas
Adana-Mersin demir yollarnn getirilmesi
Merkez bankasnn kurulmas
ATATRK LKELERNN ZELLKLER
1. Atatrkn benim eserim dedii ilkesi;
CUMHURYETLKTR.
2. Atatrkn vazgeemediim dedii ilkeler;
CUMHURYETLK VE LAKLK
3. Cumhuriyetilik ve halklk birbiriyle doru
orantldr.
4. Atatrk ilkeleri 1924 AY gre 1937de yaplan
deiiklikle girmitir.(kpss)
Son halife Abdlmecit Efendidir.
nklplk kkten deiimdir.
Medeni kanunu svireden aldk.
Medeni kanun ile patriklerde deiiklie
neden oldu.
Kadnlara verilen ilk siyasi hak belediye
seimlerine katlabilme.
lk defa TBMMye kadnlar 1935te girmitir.
Trk harflerini ilk basan gazete MARDN
GAZETES
M.Kemalin yeni Trk harflerinin retilmesi
amacyla gittii ilk ehir KAYSER
Trk
harflerini
retmek
iin
Millet
Mekteplerini kurdu.
Kronolojide tarih, Dilden nce almtr.(TTK,
TDK)
3 Mart 1924
Halifeliin kaldrlmas
Tevhid-i tedrisat kanunu kabul edildi.
eriye(diyanet ileri) ve evkaf(vakflar genel
md.)vekletinin kaldrlmas
Din-devlet ayrld. Diyanet ileri bakanln ilk
RIFAT BREK yapt.
Erkan- Harbiye Umumi Vekleti kaldrld.
Genelkurmay ve sava bakanl-ordu devlet
ayrld
Genelkurmay bakanl(ordu)-FEVZ AKMAK
Milli savunma bakanl(devlet)
TTK 1937den bu yana kard, ismini
M.Kemalin verdii lmeden nce okuduu
son eser BELLETEN DERGSdir.(kpss)
TTK ve TDKa Atatrk mirasnn belli bir
blmn brakmtr.
Mustafa Kemal ilk apkay KASTAMANU da
takt.
Lozan konferans srasnda zmir ktisadi
Kongresi toplanmtr.
Aar verginsin kaldrlmas ilk kez zmir ktisadi
Kongresinde gndeme gelmitir.
Kabotaj: denizlerde yk ve yolcu tama hakk.
(Trklere verildi)
Sanayi alanndaki en byk kanun Tevik-i
Sanayi Kanunudur.
Bu kanunun tam olarak hayata geirilememe
sebebi;

1.
2.

Halkn elinde yeterli sermaye olmamas

Dnya ekonomik buhran
T.c. Devletilik politikasna 1930 da geti.
1. Be yllk kalknma plan (1930-33) yllarn
kapsar. Ancak 1934 ylnda uygulamaya
konuldu.
Kardemir demir-elik fabrikasnn almas iin
ngiltereden yardm alnd.
2. Be yllk kalknma plan (1939-44) yllarn
kapsar. 2. Dnya savandan dolay hayata
geirilemedi.
lk salk bakan Adnan Advar
Cumhuriyetin ilanndan sonra ilk salk bakan
Refik Saydam
Hilal-i Ahdar Yeilay M.Kemal kurdu.
OK PARTL HAYAT
Chpnin kurulmas
Anadolu ve Rumeli Mdafaa-i Hukuk cemiyetinin
ubelerinin dntrlmesi ile kuruldu. Ebedi
efi M.Kemal, Milli efi smet nndr.
Ekonomide devletilik ve ift dereceli seim
sistemini savunmutur. 1923-1926 yllarnda
inklp kadrosunu oluturmak iin ift, 19462014 tek dereceli seim sz konusudur.
En uzun sre tek bana iktidarda kalan partidir.
(1923-50)
TERAKKPERVER CUMHURYET FIRKASI
(liberalizm)
Genel Bakan- Kazm Karabekir
nemli simleri- Adnan Advar, Rauf Orbay, Ali
Fuat Cebesoy, Refet Bele.
Ekonomide liberalizm ve tek dereceli seimi
savunmutur.
eyh Sait isyanna destek verdii gerekesiyle
kapatld.
Laiklik ilkesini ktye kulland iin kapatld.
T.c. ilk muhalefet partisidir.
1925 eyh Sait syan
Cumhuriyet rejimini deitirmeye ynelik ilk
ve son isyandr.
eyh Sait bu isyan srasnda ngiltereden
yardm almtr.
ngilterenin amac Trkiye ile Musul arasna
tampon bir devlet kurdurarak Trkiyenin
Musula ulamasn engellemeyi amalad.
Elazda balayan bu isyan yaylnca dnemi BB
Ali Fethi Okyar isyan bastramamtr. Yerine
smet nn hkmeti kurulmutur. Blgeye
ordu sevk edilerek isyan bastrld.
syann sonular;
Olaanst hal ilan edildi.
Tahrir-i Skn kabul edildi.
syana destek veren terakkiperver kapatld.
Ankara ve Diyarbakr olmak zere istiklal
mahkemeleri kuruldu.
ZMR OLAYI
Benim naiz vcudum elbet toprak olacaktr.
Ancak Trkiye cumhuriyeti ilelebet payidar
kalacaktr. szn sylemitir. stiklal
mahkemeleri son kez grev yapmtr.

BOZKURT LOTUS OLAYI

Midilli yaknlarnda Bozkurt ad verilen Trk
gemimizin Lotus yaknlarndaki Fransz bir
(bozkurt) temsil etmitir. Trkiye davay
kazanmtr. Bu olay sonucunca M.Kemal
Kabotaj Kanununun kn hzlandrmtr.
RAZGRAD OLAYI
Bulgarlarn Bulgaristanda bulunan Trk
mezarlarn tahrip etmesi olaydr.
VAGON L OLAYI
stanbulda bulunan Fransz demiryolu irketinde
alan Hac Beyin irkette Trke konutuu iin
iten karlmas olaydr.
BURSA OLAYI
Ezann Arapadan Trkeye evrilmesiyle
balayan olaydr. Bu olay zerine M.Kemal Bu
bir dil meselesidir din meselesi deil.
Demitir. lk Trke ezan denemesi Yerebatan
sarncnda Hafz Yaar tarafndan, ama
hoparlrden ilk verilii Fatih Camiidir.
SERBEST CUMHURYET FIRKASININ
KURULMASI
M.Kemalin istei ile Ali Fethi Okyar tarafndan
ok partili hayata gemek, hkmetin
denetlenmesini salamak ve 1929 Dnya
ekonomik krizine areler retmek iin kuruldu.
Kuruluunda Atatrkn kz kardei Makbule
Hanm da bulunmaktadr.
Parti ekonomide Liberalizmi, tek dereceli seim
sistemini ve kadnlara siyasi hak verilmesini
talep etmitir. Ancak partilerin iine gericiler
girmesi yznden partiyi Ali Fethi Okyar
kendisi feshetmitir. Bu olaydan ksa bir sre
sonra da menemen isyan kmtr.
eyh Sait isyan-TCF kapand.
SCF-Menemen olay.
MENEMEN OLAYI
Dervi Mehmet ve adamlarnn eriat isteriz
sloganlaryla nce 2 bekiyi sonra ise olaya
mdahale etmek isteyen Astemen Kubilay
ehit etmesi olaydr. Bu olay sonunda dervi
Mehmet ve adamlar Divan- Harpde
yarglanmtr.
Bu olaydan sonra Atatrk zamannda bir daha
ok partili hayata gei almas
yaplmayacaktr.
DERSM OLAYI
1936da Pir Seyit Rzann ngiltere destekli
hkmete bakaldrmasdr. Bunun zerine
Abdullah Bozdoan nderliinde Sabiha Gken
tarafnda hava harekt dzenlenmitir. Bunun
zerine smet nn istifa ederken yerine Celal
Bayar gelmitir. Yaplan operasyonun ad
TUNELdir.
ATATRK DNEM TRK DI POLTKASI
1923-32 aras;
Musul meselesi

Lozanda zlemeyen bu konu 1924te

ngiltere ile yaplan HAL KONFERANSINDA
da zlemedi. Konu Milletler Cemiyetine
gtrld. Cemiyet Musulu ngiliz
mandasndaki Iraka brakt. Bunun zerine
Trkiye sava hazrlklarna balad. Ancak eyh
Sait isyanndan dolay Musul zerindeki
etkinliimizi yitirdik. Bunun zerine ngiltere ile
1926da Ankara Antlamas imzaladk.
Antlamaya gre;
Musul ngiliz ynetimindeki raka braklacak.
Msr petrollerinin %10u 25 sreyle Trkiyeye
brakacaktr.
Misak- Milliye uygun zmlenmedi
Yabanc okullar
1924 Tevhid-i Tedrisat kanununa uymayan
okullar kapatld. Bunun zerine konuyu uluslar
aras platforma tamak istedi. Fransaya kar
bir direni gstererek bu konunun uluslar aras
bir platformda grlmesi talebini reddettik.
Bu olay Trkiyenin ilk d politika zaferidir.
D borlar
1929 Dnya ekonomik krizi sonras Trkiye
Hoover Moratoryumu yararlanarak Fransa ile
tekrar masaya oturulmutur. Borlarn lira
zerinden denmesine karar verilmitir. Bu bor
1954 ylnda sona ermitir.
Nfus mbadelesi
Yunanistann stanbulda daha fazla Rum
brakma istei yznden bu sorun ortaya kt.
Konu Milletler cemiyetine gtrld. Cemiyet
sorunu zemeyince Yunan Babakan Eleftinos
Trkiyeye gelerek bu sorunu zd. Lozandaki
karar aynen kabul edildi.(adeyi ziyaret iin
smet nn Yunanistana gitti)
Adana

Mersin
demiryollarnn
milliletirilmesi sorunu
Fransann elindeki bu demiryollar satn
alnmtr.
1932-39 Aras (kpss)
Milletler Cemiyetine Giri
spanyann davetlisi olarak cemiyete katldk.
Milletler cemiyeti kendi kurulu felsefesinden
vazgeerek ilk defa bir lkeyi davet etmitir.
1934 Balkan Antant
1933 senesinde Trkiye, Yunanistan ile SAMM
ATNL. mzaland. 1934de ise Trkiye,
Yunanistan, Yugoslavya ve Romanya arasnda
Balkan Antant kuruldu. Trkiye bu antanta
girmekle bat snrlarn gvence altna almtr.
Arnavutluk talyann etkisinde, Bulgaristan ise
ege denizine girme istei zerinden bu antanta
katlmamtr. Bu antanta katlmamz
boazlarn bize geri verilmesinde etkili
olmutur.(kpss)
Montr Boazlar Szlemesi
1936da Almanya Fransaya ait Ren, talya ise
Habeistan igal edince boazlarda

komisyonda olan devletler boazdaki askerlerini

geri ektiler. Bunun zerine Trkiye boazlardaki
gvenlii salamak amacyla bir konferans
toplanmasn talep etti. Bunun zerine
svirenin Montr kentinde imzalanan szleme
ile boazlarn her iki yakasnda Trk askerlerinin
bulunmas ve komisyonun kaldrlmas karar
alnd. Bu karar alnrken SSCB ve balkan antant
yeleri destek vermitir.
1936 Akdeniz Pakt
talyann etkisiyle kuruldu. Trkiye de yedir
1937 Sadabad Pakt
Trkiye, ran, Irak ve Afganistan arasnda
kuruldu. Trkiye bu pakta girerek dou
snrlarn gvence altna ald. Suriye ise
Irak ile yaad snr problemleri ve
Trkiye ile yaad HATAY meselesi
yznden bu pakta girmemitir.
Hatayn Anavatana Katlmas
1936da Fransa Suriyeden askerleri ekti ve
Hatay da Suriyeye brakt. Karar kabul
etmeyen Trkiye konuyu Milletler cemiyetine
gtrd. Cemiyet SANDLER adnda bir
aratrmacy blgede aratrma yapmas iin
Hataya gnderdi. Sandler yapt incelemeler
sonucunda Hataydaki Trk nfusunun Arap ve
Krt nfusundan fazla olduunu belirten
Sandler Raporu yaynland. Durumu kabul
etmeyen Fransa 1938de Hatay bamsz
Cumhuriyeti kuruldu.
Bu cumhuriyetin ilk ve son cumhurbakan
Tayfur Skmen, Babakan ise Abdurrahman
Melektir. 1939da smet nn dneminde
Hatay meclisinin ald kararla Hatay
anavatana katlmtr.
M.Kemal Hatay meselesinde Adanada yapt
bir konumada 40 yllk Trk yurdu dman
eline esir braklamaz demitir.
CUMHURYET DNEM KLTR VE
MEDENYET
Devlet Ynetimi
M.Kemal genelge ve kongrelerde;
Demokratik temsil
Demokratik meruiyet
Hukuki kurallara saygl olmaya zen gsterdi.
M.Kemale gre vatanda;(24 AY)
aa uygun davranlar gsteren
Kalknma yolunda birlikte ilerleyen
Hr bak asna sahip olan.
Mimari
Mimar Kemaleddin Gazi n. Rektrl
Vedat Tek 1.TBMM Binas Ankara Palas
Ali Talat Bey Beikta ve kuzguncuk iskelelerini
tasarlad
Prof. Dr. Emin Onat ve Do. Dr. Orhan Ada
Antkabir
Mzik
Darlelhan Konservatuar

Darlbedayi stanbul ehir Tiyatrolar (Muhsin

Erturul)
Musiki Muallim Mektebi Paul Hunderintin
yazd rapor dorultusunda ald.
Trk Beleri
Cemal Reit Rey 10.Yl mar bestecisi(klasik
bat mzii)
Ulus Cemal Erkin
Hasan Ferit Alnar
Adnan Saygun(operay at)
Necil Kazm Akses
renci and Dr. Reit Galip
Heykelcilik
lk Atatrk heykeli stanbulda ald
Heinrich Krippel (ulus zafer ant\samsun
Atatrk ant)
Pietro Cerronico (taksim cumhuriyet ant)
Sosyal Hayat
lk nfus saym 1927 ylnda yapld(13 milyon)
Mustafa Kemal nfusu artrmak iin;
Gmenlere vize muafiyeti getirdi.
Doumu engelleyecek ara ve ilalar
yasaklad.
ok ocuklu ailelere hazineden tarla yardm
yapld.
6 ocuu olanlara vergi muafiyeti getirildi.
Belediye Bakan Sadriye Hanm
Muhtar Gl Esin
Kyl Mebus Kadn Sat Kadn
Sava Pilotu Sabiha Gken
Mhendis Sabiha Rfat
naat Mhendisi Sabiha Greyman
Kadn doum Uzman Pakize zzet Tarzi
Milli Sporcu Leyla Asm Turgut
Rallici Azize Hanm
retmen Refet Angan
Tiyatrocu Afife Jale
Sava Fotorafs Semiha Es
Vali Lale Aytaman
Bakan Trkan Akyol
Babakan Tansu iller
Bykeli Filiz Dinmen
Operatr Doktor Rahime Batu
Dnya Gzeli Keriman Halis Ece
Avukat Sreyya Aaolu
Hkim Suat Bey
Eitim
1921 Maarif Kongresi
1924 Tevhid-i Tedrisat kanunu karld
1925 Medreseler kapatld
1925 Ankara Hukuk Mektebi ald
1926 Maarif Tekilat hakkndaki kanun
karld
1928 Millet Mektepleri ald
1931 Trk Tarihi Tetkik Cemiyeti
1932 Trk Dil Kurumu Kuruldu
1932 Halk evleri ald
1933 niversite Reformu ald(albert malche
yazd rapor dorultusunda)

Resim
brahim all Zeybekler tablosu
Namk smail
Ruhi Aral, Cemal Tollu, Ali elebi (Yaral asker)
Edebiyat
Halide Edip Advar Ateten gmlek(milli
mcadele zerine yazlan ilk roman)
Halide Edip Advar Trkn atele imtihan
(orduda geirdii yllar)
Kazm Karabekir stiklal harbimiz
Kazm Karabekir arkl ibret (mzikal olan
bu oyunu ehit ocuklarna oynatt)
Ali Fuat Cebesoy Snf arkadam Atatrk
Ali Fuat Cebesoy Milli Mcadele hatralar
Falih Rfk Atay ankaya
Yakup Kadri Karaosmanolu Yaban
Yakup Kadri Karaosmanolu Ankara
Kemal Arburnu Atatrkten anlar
Atatrkn Yazd Eserler
Geometri, Vatanda iin medeni bilgiler,
Cumal ordugh
Zabit ve Kumandan ile Hasbhal,
Nutuk
Nutuk; Chp 2. Kongresinde okundu
19 Maysta Samsuna ktm ile balar
Genlie hitabe ile sona erer
Geliri THK braklr
1919-27 yllar arasn anlatr
Arap harfleriyle basld(1928de Latin)
Atatrk Dneminde lkler
Fikir hayatn; Namk Kemal, Tevfik Fikret, Ziya
Gkalp, J.J.Rousseau, Mehmet Emin Yurdakul
belirlemitir.
Atatrk srasyla; Selanik, Manastr, stanbul,
Sofya ehirlerine gitmitir.
Tarih sahnesine ilk k; 31 Mart olay
(hareket ordusunun banda Kurmay
Yzbayken)
Smrgecilie kar ilk sava; Trablusgarp
1.Dnya sava srasnda; anakkale, Kafkasya,
Suriye cephelerinde savat.
lk grev yeri; am (5. Kolordu)burada
kurduu ilk cemiyet VATAN VE HRRYET
TBMM M.Kemali; 1923,27,31,35 yllarnda
toplamda 4 kez CB seti
CB dneminde hi Hayata gitmemitir.
Nobel bar dlne aday gsterilen ilk
Trktr(1934-yunan)
Atatrkn manevi evlatlar; Rukiye, Zeynep,
Zehra, Abdurrahman Tunak, Sabiha
Gken,Afet nan, lk Adatepe, Stma
Mustafa
Atatrkn yaveri; Salih Bozok
Atatrkn telgrafs; Manastrl Hamdi
Bey(ismi nutukta da geer ve stanbul igalini ilk
haber veren)
Atatrk mirasnn bir ksmn Bankasna, TTK,
TDK, smet nnnn ocuklarnn renimi iin
ayrd.

Doumunun 100. Yl UNESCO tarafndan

ATATRK YILI ilan edildi.(kpss)
Atatrkn ld gn; BB-Celal Bayar, TBMM
Bakan-M.Abdl Halik Renda idi.(kpss)
Atatrk dneminde en ok hkmet kuran;
smet nn
En uzun Meclis Bakanlnda kalan; Kazm
zalp(1924-37)
Atatrkn hastalna ilk tehis koyan;
Yalovada Nihat Reat Belger, kesin tany Dr.
mer rdelp koymutur.
Atatrkn naa 1953e kadar Etnografya
Mzesinde sergilenmitir.
Atatrkn en son okuduu dergi; BELLETEN
XX. YZYILDA DNYA
MONREO DOKTRN
ABDnin yalnzlk politikasdr.
1823-1917 yllar arasnda uygulanmtr.
ABD, bu politika il Avrupal devletlerin
Amerika ktasna karmasna kar karak
Avrupa politikas ile ilgilenmeme karar
almtr.
NOT: 1.dnya sava srasnda Wilson ilkelerini
yaynlayarak monreo doktrinin uygulamay askya
alan ABD, Avrupal devletlerin Wilson
prensiplerine uymama sebebi il 1922-45 yllar
arasnda monreo doktr.uygulamaya yeniden
balamtr.
SSCBNN KURULUU-BOLEVK HTLAL
Mart 1917de Petersburgda kadn iilerin
greviyle Bolevik ihtilali balamtr.
Bar, toprak ve ekmek sloganyla halk kendi
yanna eken Bolevikler Dumada ounluu
ele geirerek geici bir hkmet kurmulardr.
Rus arnn (1.Nikolay )tahttan inmesiyle
ynetimi ele geirmilerdir.
Yeni ynetim NEP ad verilen yeni
ekonomi politikas uygulamtr.
1923 ylnda SSCB kurulmutur.
SSCBde
1928
ylnda
sanayiyi
gelitirmek iin 1.Be yllk kalknma
plan hazrlanmtr.
Tarm
kolektifletirme
politikas
uygulanmtr.
SSCBNN ORTA ASYAYI SOVYETLETRME
POLTKASI
SSCB, orta asyada yaayan Trkler zerinde
kltrel, ekonomik, siyasi ve dini adan bask
kurmutur.
Yusuf Akural ve Gaspral smail,
SSCBye kar mcadele etmi olsalar da
baarl olamamlardr.
BASMACI HAREKATI(SORU TARZI)
SSCBnin Sovyetletirme politikasna kar
balamtr.
Amac
Trkistan
Rus
igalinden
kurtarmaktr.
Hareketin nderliini Zeki Velidi Togan
yapmtr.

Enver Paann basmac hareketine katlmas

harekata hz kazandrmtr.
SSCB ile yaplan Trkmenay Savanda Enver
paa ehit olmutur. Enver Paann ehit
olmasndan
sonra
harekat
baarszla
uramtr.
ORTA DOUDA MANDA YNETMLERNN
KURULMASI
1.Dnya Savandan sonra ngiltere, Fransa ve
talya Ortadouda mandater ynetimler
oluturmulardr.
NOT: ngiltere Dileri Bakan Althur Balfour un
giriimiyle balatlan ve Filistin de bir srail-Yahudi
devletinin kurulmasyla sonulanan giriim
BALFOUR DEKLARASYONUdur(1917).
UZAKDOUDA YEN BR G
JAPONYA(SORU TARZI)
Japonyann
1867-1912
yllar
arasnda
yaad
aydnlanma
dnemine
MEJ
RESTORASYONU dnemi denir.
Bu
dnemi
imparator
Mutsihito
Meiji
balatmtr.
Bu
dnemde
dounun
ahlak
batnn
teknolojisi felsefesi ile hareket eden Japonlar
batl tarzda ve olduka baarl yenilikler
yapmlardr.
Bu dnemde yaplan balca yenilikler;
ogunluk(derebeylik) ykld.
Yeni bir Japon Anayasas yapld.
Japon donanmas gelitirildi.
Klk-kyafet deitirildi.
Takvim deitirildi.
Yurtdna renci gnderildi.
Yeni bir bankaclk sistemi kuruldu.
NOT:
Meiji
Restorasyonu
dneminde
japonyada alfabe deiiklii yaplmadna
dikkat etmemiz gerekir.
Bu yenilikler sayesinde da alan ve
glenen Japonya 1894-95 Savanda ini,
1905 rus-japon savanda Rusyay yenmitir.
NOT: glenen Japonyann saldrgan politikalara
ynelmesi2.Dnya Savana yol aan
gelimelerden biridir.
1929 DNYA EKONOMK KRZ
Kara Perembe olarak bilinir.
Abdde balamtr.
Krizin kmasnn temel sebebi dnyada silah
retiminin devam etmesi ancak silah
satnn
durmas
sonucunda
Abd
ekonomisinin zayflamas.
Kriz
New
York
borsasnn
kmesiyle
balamtr.
Krizden sonra Abd Bakan olan Roosvelt New
Deal
ad
verilen
ekonomi
politikas
uygulamtr.
Krizden en fazla etkilenen sektr inaat
sektr.
KARA
PEREMBENN
LKEMZE
ETKLER;
Devleti ekonomiye geildi.

Koruyucu gmrk politikalar ve Kiriling

sistemi uygulanmaya baland.
Yerli mal kullanm zendirildi.
Milli ktisat ve Tasarruf Cemiyeti Kazm zalp
tarafndan kurulmutur.
Merkez Bankas kuruldu.
Trk parasn koruma kanunu karld.
TYO: kara Perembenin etkileriyle ilgili sorular
zerken seenekte yer alan ifade Trk
ekonomisini koruma ve glendirme ile ilgili midir
sorusuna cevap aramamz gerekir.
DNYA BARIINI SALAMA ABALARI
Milletler Cemiyetinin kurulmas(bar korumak
iin ilk giriimdir)
Locarno Antlamas(1925)- Dawes Plan ile
borlar yaplandrlan Almanyann Avrupal
devletlerle ilikilerinin gelitirmesi sonucunda
imzalanmtr.
- Amac silahszlanmay salayarakbar
korumaktr.
- Almanya, talya, ngiltere, Fransa,Belika,
Polonya ve ekoslovakya arasnda imzalanmtr.
Briand- Kellog Pakt(1928) Savunmaya
dayanmayan sava kanun d saymtr.
- ABD, Fransa, Japonya, Almanya,talya, ngiltere,
Belika, Polonya ve ekoslovakya, SSCB ve
TRKYE pakta katlmtr.
Litvinof Protokol
Balkan Antant
Kk Antant
Akdeniz Pakt
Nyon Konferans
NOT:Arkadalar yukardaki gelimelerin hepsinin
ortak amacnn dnya barn salayarak yeni bir
dnya savann kmasn nlemek olduuna
dikkat edelim
TYO:lkemiz, Kk Antant ve Locarno
Antlamasna taraf olmamtr.
TOTALTER REJMLERN KURULUU
talyada Faizm
- I. Dnya Sava sonucunda istediklerini elde
edemeyen talyada faist ynetim kurulmutur.
- Mussolini liderliindeki Faist Parti Kara
Gmlekliler eylemi ile iktidara gelmitir.
- Mussolini Scala Nutkunda Srekli bar ne
mmkn ne faydaldr demitir.
- talyann, II. Dnya Savana neden olacak
politikasnn ad Bizim Denizdir.
Almanyada Nazizm
- I. Dnya Savandan sonra Versay
Antlamasnn ar koullar ve Kara Perembe
Almanyada Hiper Enflasyona yol amtr.
o Almanyada milliyetilik glenmitir.
o Almanyada yaanan kriz Hitlerin Kahverengi
Gmleklilerin hareketiyleiktidara gelmesine
ortam hazrlamtr.(NAZPARTS)
- Hitler, Gestapo denilen Alman Gizli Servisini
kurmutur.

 - Almanyann II. Dnya Savana neden

olacak politikasnn ad Hayat Sahasdr.
NOT:Ulusal Almanyann ilk anayasas Weimar
Anayasasdr.
TYO:Arkadalar;Kara Gmlekliler, Bizim
Deniz talya ile; Kahverengi Gmlekliler,Hayat
Sahas Almanya ile ilgilidir.
SPANYA SAVALARI
- Franco, spanya i savasonrasnda faist
ynetim kurmutur.
- Franco diktatrl sanatta srrealizm akm ile
eletirilmitir.
K SAVA ARASI DNEMDE YAANAN
SOSYAL VE KLTREL GELMELER
Mimaride Bauhaus akm ortaya kt.
Resimde Picasso ve Salvador Dalinin
nclnde Srrealizm(Gerekstclk) akm
ortaya kt.
Nkleer enerji almalar hzland
II. DNYA SAVAI VE SONULARI
SAVA NCESNDE YAANAN BUHRANLAR
VE BARI ORTAMININ BOZULMASI
Birinci Dnya Savandan sonra
imparatorluklarn yklmas,
Avrupada gler dengesinin deimesi,
Dnya barn salama abalarnn sonusuz
kalmas,
1929 Dnya Ekonomik Krizinin etkileri,
Japonyann izledii yaylmac siyaset,
talyann izledii yaylmac siyaset
Almanyann izledii yaylmac siyaset,
JAPONYA
Ortak Refah Alan(Asya Asyallarndr) politikas ile
yaylmac bir siyaset izledi.
1931de Manuryay igal etti
1933te Milletler Cemiyeti yeliinden ayrld
1933te Washington Deniz Silahlanmas
Antlamasndan ekildi
1938de Dou ve Orta in topraklarn igal etti
TALYA
1922de Mussolini iktidara geldi
1924den itibaren Bizim Deniz(Mare Nostrum)
politikas ile yaylmac bir siyaset izlemeye
balad
1924den itibaren Balkanlardaigal hareketlerine
balad. Yugoslavya (Fiume) ehri ve
Yunanistan(Korfu Adasn) igal etti.
Arnavutluku nfuzu altna ald.1936da
Habeistan igal etti.
ALMANYA
1933te Milletler cemiyeti yeliinden ayrld.
1934 Hitler (Nazi Partisi)iktidara geldi.
Hitler, alman d politikasnda; Versay
Antlamasnn snrlamalarndan
kurtulmak,Almanlar devlet altnda toplamak(Bir
millet tek devlet),Almanyann Avrupada
yaylmas (Hayat Sahas) esaslarn temel ald.

Saar Blgesinin ynetimini ele ald.

1936da Ren blgesine asker kard.
ekoslovakya zerine saldr dzenledi. T
1938 Mnih Konferans ile Sdet blgesinbi ele
geirdi.emel
ngiltere, yeni bir dnya savana doru giden
bu dnemde Yattrma Politikasn takip etti.
II. DNYA SAVAINDA BLOKLAMALAR
MHVER DEVLETLER
Almanya, talya, Japonya.
1936 ylnda Almanya ve Japonya Anti
Komintern Paktn oluturdu. Bylece Berlin
TokyoMihveri oluturulmu oldu.
1937 ylnda Berlin Roma Tokyo Mihveri
oluturuldu.
1939 ylnda kurulan elik Pakt ile Almanya ve
talya arasndaki ittifak glenmitir.
Macaristan, Bulgaristan, Romanya ve
Hrvatistan daha sonradan Mihver Devletler
iinde yer almtr.
MTTEFK DEVLETLER
ngiltere, Fransa, ABD, SSCB ayrca Polonya,
Avusturya, Norve, Hollanda, Yunanistan, in,
Trkiye
SAVA YILLARI
1939
Almanya, ekoslovakyay igal etti.
Almanya Memel blgesini Litvanyadan ald.
talya, Arnavutluku igal etti.
Almanya ile SSCB arasnda Saldrmazlk Pakt
yapld.
Almanya ve SSCB Polonyay paylat
1 Eyll 1939da Almanyann Polonyay igal
etmesiyle II. Dnya Sava resmen balad.
ngiltere ve Fransa 3 Eyllde Almanyaya sava
ilan etti.
SSCB, Letonya ve Estonyay igal etti.
1940
Almanya; Hollanda, Belika, Lksemburg,
Danimarka ve Norvei igal etti.
Almanya, Maginot Hattn aarak Fransaya
girdi ve Parisi igal etti.
MAGNOT HATTI: Dnyann en gl savunma
hatlarndan biri olan bu hat Fransa tarafndan ina
edilmitir. Birbirinden bir top atm mesafedeki 50
savunma kulesi ve yer alt snaklarndan
olumaktadr. Bu savunma hatt Alman ordularna
6 ay dayanabilmitir.
Kartal Hcumu ad verilen askeri harektlarla
ngiltereye kar hava saldrlar dzenleyen
Almanya ar kayplar vermitir.
Almanya, Yunanistan zerine Marita
Harekatn; Girit Adas zerine Merkr
Harekatn dzenlemitir.
NOT:Merkr Harekat, dnya tarihindeki en byk
hava indirme operasyonudur.

Almanya, 1941 ylnda SSCBye kar

Barbarossa Harekatn balatarak II. Dnya
Savann Dou Cephesini amtr.
Hitler, bu harektla SSCByi Dou Avrupadan
karmak ve Balkanlarda glenmek istemitir.
YATITIRMA POLTKASI
ngiltere babakan Chamberlian ile zdeleen,
Hitlerin ilgi alannn douda olduuna ve
SSCBnin ngiltere ile ibirlii yapaca
grlerine dayanan politikadr.
Ancak Almanya iklim artlarnn da etkisi ile
burada istedii baary salayamamtr.
TYO:SmolenskTaaruzu, Tayfun Harekat gibi
evreleri olan Barbarossa Harekatnn nemi II.
Dnya Savann dou cephesini amasdr.
NOT:Alman saldrlar nedeniyle SSCB ile ngiltere
arasnda Ortak Hareket Antlamas yaplmtr.
1942 ylnda Almanya ile SSCB arasnda yaplan
Stalingrad Sava savan seyrini deitirmitir.
Hitler, Moskovay ele geirmeyi amalad bu
savata yenilmitir.
TYO:K Frtnas, Urans ve Satrn
Operasyonlar Stalingrad Sava ile ilgilidir.
ABD ve ngiltere, Normandiya kartmas ile
Almanyay Fransadan kartmlardr.
TYO:Normandiya kartmas tarihin gelmi
gemi en byk kartmasdr. D-DAY, NEPTN
OPERASYONU, OVERLOD HAREKATI gibi isimlerle
de bilinir.
SSCBnin Polonya ve Baltk lkelerini ele
geirmesi zerine Almanya bar masasna
oturmaya mecbur kalmtr.(1945)
KUZEY AFRKADA SAVA
talya nclnde, ngiltereyi Msrdan
karmak iin almtr.
Kuzey Afrikadaki savalar talyann
baarszl ile sonulanmtr.
Mttefiklerin Kuzey Afrikay ele geirerek,
Sicilyay igal etmeleri zerine Mussolini
iktidardan dm. Yeni kurulan Mareal Badoglio
hkmeti savatan ayrlmtr(1943)
NOT:Svey Harekat, El-Alameyn Savalar
Kuzey Afrika cephesi ile ilgilidir.
ABDNN SAVAA GRMES:
Alman yanls Vichy Hkmeti ile anlaarak
Hindiine asker karan Japonyann
PearlHarbor(nci Krfezi)daki ABD slerine
saldrmas zerine ABD savaa girmitir.
NOT:ABD, 1941 ylnda kard dn Verme ve
Kiralama yasas ile mttefiklere yardm etmitir.
Yine bu sre iinde ABD ve ngiltere Atlantik
Bildirisini yaynlamlardr.
NOT:ABDden ald yardmlarla Almanyay
geriletmeyi baaran SSCB, ran igal etmitir. Bu
olayn sonucunda ah Rza tahtan indirilmi
yerine olu Muhammed Rza Pehlevi baa
gemitir.

PASFK OKYANUSUNDA SAVA:

Japonyann ABDye saldrmasyla balayan
savalar 1942 ylna kadar srmtr.
Savalarn ilk yllarnda baarlar kazanan
Japonya, Midway ve Leyte Savalarnda
yenilmitir.
ABDnin Hiroima ve Nagazakiye att atom
bombalar Japonyay bar yapmaya mecbur
brakmtr(1945)
Japonyann teslim olmas ile II. Dnya Sava
sona ermitir.
10 ubat 1947de Paris Antlamasyla sava
resmen bitmitir.
NOT:Japonyaya, EnolaGay adndaki sava
uandan atlan atom bombalar Fat Boy ve Little
Boy isimlerini tamaktadr.
II. DNYA SAVAI SIRASINDA VE
SONRASINDA YAPILAN KONFERANSLAR
ATLANTK BLDRS(1941)
II. Dnya Sava srasnda, ngiltere Babakan
Winston Churchill ile o srada henz savaa
girmemi olan ABD'nin Bakan Franklin Roosevelt
arasnda Kanada aklarnda bir sava gemisinde
yaplan ve be gn sren grmeler sonucunda
14 Austos 1941'de yaynlanan ortak bildiridir.
Birlemi Milletler rgtnn temelini
oluturmutur.
ARKADYA KONFERANSI(1941-1942)
ngiltere ve ABD delegasyonlar arasnda 22
Aralk 1941 - 14 ubat 1942 tarihleri arasnda
Washington'da dzenlenen, taraflar arasnda
Avrupa'daki savala ilgili stratejilerin belirlendii
grmelerdir.
CASABLANCA KONFERANSI ( 1943)
Kuzey Afrika cephesinden sonra savan nasl
ekillendirilmesi konusunu grmek zere
toplanmtr.
Balkanlarda ikinci bir cephenin almasn
mmkn klmak iin, Trkiyenin de savaa
katlmas konusunda gerekli askeri hazrlklar
yapma karar alnmtr.
WASHNGTON KONFERANSI (1226 MAYIS
1943)
Kuzey Afrika cephesinin tasfiyesi zerine
alnacak yeni tedbirleri grmek iin
toplanmtr.
ifreli ad Trident Konferansdr.
QUEBEC KONFERANSI ( 1943 )
Konferans, talyada Mussolininin birdenbire
dmesiyle ortaya kan yeni durum karsnda,
ikinci cephe meselesini yeni bir adan ele almak
amacyla toplanmtr.
I. MOSKOVA KONFERANSI ( 1943)
1943 yl Ekim aynda Moskovada Dileri
Bakanlar dzeyinde toplanan, Tahran Zirvesinin
hazrl niteliindeki ve II. Dnya Savann

yrtlmesinin yan sra sava sonras

dzen ile ilgilenen konferanstr.
Trkiyeden nce hava alanlarnn
kullanmnn talep edilmesi ve 1943 ylnn
sonuna doru da Trkiyenin savaa
katlmas konusunda giriimde bulunulmas
karar alnmtr.
Sava sonras dzeni iin yaplan ilk
toplant olarak kabul edilmektedir.
KAHRE KONFERANSI (22-26 KASIM 1943)
II. Dnya Sava sonrasnda Uzak Doudaki
gelimeleri deerlendirmek amacyla
toplanmtr.
Trkiyenin savaa girme durumu da
grlm ama bir sonuca varlamamtr.
TAHRAN(EUREKA) KONFERANSI (1943)
Trkiyenin de savaa katlmasna karar
verilmitir.
II. MOSKOVA KONFERANSI (920 EKM 1944)
Balkan topraklarnda nfuz alanlarnn
paylalmas iin yaplmtr.
Yzdeler Antlamas olarak da bilinir.
YALTA(ARQANAUT) KONFERANSI (1945)
ngiltere, SSCB ve ABD arasnda yaplmtr.
Mttefik devletler birbirlerinden ayrlmtr.
Sava sonrasnda dnyann paylalmas
iin toplanmtr.
Yalta Konferans ile demir perde dnemi
balamtr.
Trkiye, bu konferansn kararlarn kabul
ettii iin BMye ye olmutur
SAN FRANCSCO KONFERANSI(7 MAYIS
1945)
ABD, SSCB, in, ngiltere ve Fransann
katlmyla toplanmtr.
Birlemi Milletler kurulmutur.
TYO:Atlantik Bildirisi ile temelleri atlan BM San
Francisco Konferans ile kuruldu.
POTSDAM KONFERANSI( 2 AUSTOS 1945)
ngiltere, ABD ve SSCB arasnda toplanmtr.
II. Dnya Sava sonrasnda barn nasl
salanaca grlmtr.
Almanya, 4 igal blgesine ayrlmtr.
talya ile hafif koullu bir antlama yaplmasna
karar verilmitir.
SSCB, Boazlar zerinde Trkiyeden s
talebinde bulunmutur.
PARS BARI KONFERANSI(1947)
ABD, SSCB, ngiltere ve Fransa arasnda
yaplmtr.
On ki Ada, Rodos ve Meis adas Yunanistana
braklmtr.
Romanya, Macaristan, Bulgaristan ve
Finlandiyaya BMye ye olma hakk tannmtr.
Almanya ile antlama yaplmamtr.
SAVA YILLARINDA TRKYE
DI POLTKA

Trkiye sava srasnda tarafsz kalmay ve

toprak btnln korumay ilke edinmitir.
Mihver ve Mttefik Devletler jeopolitik
konumundan dolay Trkiyeyi kendi yanlarnda
savaa sokmak istemilerdir.
Trkiye; Almanya, ngiltere ve Fransa ile
saldrmazlk antlamalar imzalamtr.
19 ekim 1939da Trkiye, ngiltere ve Fransa
arasnda Karlkl Yardm Antlamas
imzalanmtr.
18 Haziran 1941de Almanya ve Trkiye
arasnda saldrmazlk pakt imzalanmtr.
Trkiyeyi, II. Dnya Savana sokmak iin
Moskova Konferans, Adana Konferans, Tahran
Grmeleri, Kahire Konferans, II. Kahire
Konferans dzenlenmitir.
ADANA KONFERANSI(30 Ocak-15 ubat
1943)
smet nn, Babakan kr Saraolu ve
Churchill arasnda 30 Ocak 1943te Adana- Yenice
tren istasyonunda yaplan grmelerdir.
Grmelerin amac ngilterenin Casablanca
Konferans kararlarn Trkiyeye bildirerek
Trkiyeyi savaa sokmak istemesidir.
nn, Churchillin Trkiyenin en ge Austos
1943te savaa katlmas istei zerine
Yunanistann Bulgar saldrsna; Selanikin talyan
saldrsna uramas halinde gerekli silahlarn,
sava ara ve gerelerinin verilmesi karlnda
lkemizin savaa katlabileceini bildirmitir.
Trkiye savaa girme koulu olarak ne
srd durumlarn gereklememesi zerine
savaa girmemitir.
EDEN MENEMENCOLU GRMELER
ngiltere Dileri Bakan Anthony Eden ile
Trkiye Dileri Bakan Numan Menemenciolu
arasnda yaplan grmelerdir.
Kahirede yaplan grmelerden ngiltere
lkemizden hava slerini amasn ve savaa
katlmasn istemitir.
Trkiye bu nerileri reddederek savaa
katlmamtr.
II. KAHRE KONFERANSI(4-6 Aralk 1943)
Churchill ve Roosevelt 3 Aralk 1943te smet
nny Kahireye davet etmilerdir.
smet nn gerekli silah ve cephanenin
verilmesi karlnda savaa girmeyi kabul
etmitir.
Trkiye, San Francisco Konferansna
katlabilmek ve Yalta Konferans uyarnca BMnin
asil yeleri arasnda yer alabilmek iin simgesel
hareketle Almanyaya sava ilan etmitir.(23
ubat 1945)
POLTKA
II. Dnya Savana hazrlk amacyla
ngiltere ile silah alm kredisini ieren bir
Askeri kredi antlamas imzalanmtr.

Devlet gelirlerinin %43 savunma

harcamalarna ayrlmtr.
atalcada muhtemel bir Alman igaline
kar akmak Hattnn yapm almalarna
balanmtr.
Savan balamasnn ardndan genel
seferberlie gidilmi, 1.300.000 kii silh altna
alnmtr.
Hava saldrs tehlikesine kar karartma
uygulamas balatlmtr.
Sivil savunmaya nem verilmi, binalara
snaklar yaplmtr.
Genel seferberlie gidilerek erkek nfusun
nemli bir ksmnn ( 1.300.000 kii) silahaltna
alnmas retim ve tarm drrken tketimi
artrd.
Hkmetin cari harcamalar iin fazla para
bastrmas enflasyonun artmasna yol amtr.
Karaborsa ve istifilik artmtr.
Temel tketim mallarnda karne
uygulamasna geilmitir.
Fiyatlar ykseltilen maddelere narh koyma
politikas izlenmitir.
TBMM temel tketim mallarnda ortaya
kan bu hzla ykselie son vermek iin 18
Ocak 1940ta Milli Koruma Kanununu kabul
etmitir.
Milli Korunma Kanununa bal olarak Petrol
Ofisi ve Et Balk Kurumu kurulmutur.
ve d ticareti dzenlemek iin Ticaret Ofisi
kurulmutur.
Yiyecek ilerini dzenlemek iin ae
Mstearl kurulmutur.
Varlk Vergisi kanunu kartlmtr.
Hkmet bu vergiyle istedii kadar tahsilt
elde edememi, zelikle mttefik basnnda
Trkiye aleyhine yaynlar yaplmasna sebep
olmutur. Varlk Vergisi 1944te kaldrlmtr.
Varlk Vergisi alnmayan iftilerden
alnmak zere Toprak Mahsulleri Vergisi
kanunu kartlmtr. Bu vergi 1946da
kaldrlmtr.
Toprak reformunu gerekletirmek
amacyla iftiyi Topraklandrma Kanunu
kartlmtr.
Merkez bankasnn rezervleri azalmtr.
Sermaye birikimi gerilemitir.
II. Be yllk Kalknma Plan
uygulanamamtr.
17 Nisan 1940da Ky Enstitleri
kurulmutur.
Ankara Devlet Konservatuar Kanunu
kartlmtr.
stanbul Konservatuar kurulmutur.
1946da Milli Ktphane kurulmutur.

Almanyada Nazi basksndan kaan bilim

adamlar stanbul ve Ankara niversitelerinde
almaya balamtr.
iirde Garip akm ortaya kmtr.
Savataki gelimeleri takip etme isteinden
dolay stanbul Radyosu srekli yayna
balamtr.
Erzincan depremi yaanmtr.
II. DNYA SAVAININ SONULARI
ABD, ngiltere ve SSCB savatan galip
kt.
SSCB Orta Avrupa ve Balkanlarda kendisine
bal ynetimler kurdu.
Nazizm ve Faizm rejimleri son buldu.
Atom bombas ile dnya Nkleer aa
adm att.
ABD ve SSCB dnya lideri olma yarna
girdiler. Scak sava artk yerini Souk
Savaa brakt. Souk sava NATO Varova
Pakt arasnda 1991e kadar devam etti.
Smrgecilik dnemi sona ermeye balad.
Msr, Hindistan, Pakistan, Tunus, Fas, Cezayir,
Libya bamsz oldu.
Almanya, Kore ve Vietnam ikiye blnerek
farkl rejimlerle idare edilmeye baland.
Rodos ve On ki Ada, 1947 Paris
Konferans kararlar ile Yunanistana
brakld.
ngilterenin Kbrstan ekilmesi ile Kbrs
Sorunu ortaya kt.
srail Devleti kuruldu(1948)
Enflasyon artt.
Dolar altn yerine kullanlabilen bir para birimi
haline geldi.
Uluslararas mar ve Kalknma Bankas ve
Uluslararas Para Fonu(IMF) kuruldu.
nsan haklar ihlalleri grld.
ABD, in, ngiltere, Fransa ve SSCB
nclnde BM kuruldu.
NOT: Trkiye, BMnin kuruluunda kurucu
ye olarak yer almtr.
SOUK SAVA DNEM
SOUK SAVAIN GELM
II. Dnya Savandan sonra ABD ve SSCBnin
silah kullanmadan yrttkleri mcadeledir.
SOUK SAVAIN NEDENLER
SSCB nclnde Dou Blokunun; ABD
nclnde Bat Blokunun kurulmas
Her iki blokun nkleer silahlara sahip olmas
SSCBnin Dou Avrupa ve Korenin kuzeyinde
yaylmak istemesi
ABDnin, SSCByi engellemek istemesi
YZDELER ANTLAMASI
SSCBB(Stalin) ve ngiltere(Churchill) arasnda
yaplmtr.
ki devlet Dou Avrupadaki etki alanlarn
yzdelerle belirlemilerdir.

ALMANYANIN KYE BLNMES

ABD, ngiltere ve Fransa igalleri altndaki
blgeleri birletirmeleri zerine, SSCBnin
Batllar Berlinden atmaya almtr bu durum
Berlin Buhrann ortaya karmtr.
ABD, ngiltere ve Fransa igal blgelerinde
Federal Almanya kurulmutur.
SSCB, igal blgesinde Demokratik Almanya
kurulmutur.
1961 ylnda Berlin(Utan) Duvar rlerek
Almanya tam anlamyla ikiye blnmtr.
Berlin Duvar, 1989 ylnda yklmtr.
BARUCH PLANI(1946)
BM Atom Enerjisi Komisyonu ABD temsilcisi
Bernard Baruch tarafndan sunulan neridir.
Atom enerjisi ve nkleer silahlanma
faaliyetlerinin snrlanmas ynnde grler
iermitir.
Bu grleri SSCB kabul etmemitir.
DOU BLOKUNDAK GELMELER
COMNFORM(1947)
SSCB tarafndan Marshall Plan ve Truman
Doktrinine kar bir giriim olarak
oluturulmutur.
SSCB, Polonya, Bulgaristan,
ekoslovakya,Romanya, Macaristan, Yugoslavya,
Fransa, talya Cominform a ye olmutur.
Cominformun amac ABD emperyalizmi ile
mcadele etmek ve btn dnyay kapsayacak
Sovyet Cumhuriyetini kurmaktr.
COMECON(1949)
Sosyalist lkeler arasndaki ekonomik ibirliini
salamak amacyla kurulmutur.
Marshall Planna kar Demir Perde lkelerini
glendirmeyi amalamtr.
SSCB, Polonya, Bulgaristan, ekoslovakya,
Romanyann bir araya gelmesi ile gerekleen
oluuma Demokratik Almanya, Arnavutluk, Kba
ve Moolistanda katlmtr.
MOLOTOV PLANI
Marshall Planna karlk Sosyalist lkeler
arasndaki ekonomik ilikileri ve ibirliini
sklatrmak iin Sovyet Dileri Bakan Molotof
tarafndan
yaynlanmtr.
VAROVA PAKTI(1955)
14 Mays 1955'te S.S.C.B tarafndan Varova
Pakt'n oluturulmutur.
SSCB, ekoslovakya, Bulgaristan, Macaristan,
Polonya, Dou Almanya ve Arnavutluk (1968'de
ekildi) pakta ye olmutur.
Varova Pakt, NATO saldrsna kar Dou
Avrupa lkelerini savunmak amacyla
kurulmutur.
DOU BLOKUNDAK SARSINTILAR

Dou Bloundaki ilk kopan devlet Macaristan

olmutur. Macaristan, 1956 Macar Devriminin
(mreNagy) ardndan Dou bloundan ayrlarak
batl devletlerin korumas altna girmitir.
1948 ylnda Yugoslavya Cominform dan
karlmas.
1953 ylnda Stalin lmesi.
ekoslovakyada komnist ynetimlere kar
kartlan ayaklanmalar(Prag Bahar)
in-ABD yaknlamasnn balamas,
nsancl komnizm(Alexander Dubcek)
hareketinin balamas
BATI BLOKUNDAK GELMELER
ABD nclnde kurulmutur.
Bat Blounun kurulmasna yol aan gelimeler
unlardr:
EVRELEME POLTKASI(1946)
George F. Kennan tarafndan nerilmitir.
ABDnin ekonomik, askeri ve diplomatik
unsurlar ieren d politika stratejisidir.
Amac, SSCBnin yani sosyalizmin Dou Avrupa,
in ve Vietnamda yaylmasn engelleyerek
ABDnin gvenliini salamaktr.
Bu politikann ilk adm Truman Doktrinin
hazrlanmasdr.
SPYKMAN HLAL STRATEJS
ABDnin SSCByi Trkiye, Yunanistan, ran, Irak,
Pakistan, Hindistan, in, Kore ve Dou Sibirya
zerinden evreleme politikasdr.
TRUMAN DOKTRN(1947)
ABD bakan Harry S. Truman, SSCByi
durdurmak iin zgrlk ve bamszln
korumak isteyen uluslara askeri ve ekonomik
yardm yaplmas gerektiini savunmutur.
Truman Doktrini ile ABD, Ortadou dzenini
korumak ve Sovyet Rusyann yaylmasn
engellemek iin jeopolitik olarak nemli olan
Trkiye ve Yunanistan gibi devletlere ekonomik ve
askeri yardm yaplmasn salamtr.
ABD, Yunanistana 300 milyon, Trkiyeye 100
milyon dolarlk yardm yapmtr.
ABDden yardm alan Trkiye, da kapal ve
korumac, ie dnk iktisadi politikalar terk
ederek, serbest d ticaret ekonomisini
benimsemi, d pazarlara ynelmitir.
MARSHALL PLANI(1948-1951)
George Catlett Marshall tarafndan
hazrlanmtr.
II. Dnya Savandan sonra 1947de nerilen
ve 194851 yllar arasnda yrrle konulan
ABD kaynakl bir ekonomik yardm paketidir.
Savata yklm olan Avrupa lkelerinin
yeniden kalknmas iin hazrlanmtr.
Aralarnda Trkiyenin de bulunduu 16
lke(zlanda, Yunanistan, Hollanda, Fransa,
ngiltere, sve, Norve, Danimarka gibi) bu plan

uyarnca ABDden ekonomik kalknma yardm

almtr.
Dou Blounu paralamak iin SSCB ve Dou
Blou lkelerine de yardm yaplabilecei
belirtilmise de ilgili lkelere plana kar kmtr.
TYO:SSCB bu plana Molotov Plan ile karlk
vermitir.
NOT:Marshall Plan yardmlarnn dzenli
datlmas amacyla Avrupa Ekonomik birlii
rgt(OEEC) kurulmutur.
NATO(1949)
ABDnin, SSCBye kar oluturduu gvenlik
rgtdr.
ABDnin, Avrupada Komnist tehlikesine kar,
Durdurma Politikasn benimsemitir.
Trkiye, 1950de BM araclyla Koreye asker
gndererek Gney Koreye yardm etmitir. Bu
gelimelerden sonra Trkiye NATOya ye
olmutur.
TYO:SSCB, NATOya kar Varova Paktn
kurmutur.
AVRUPA KONSEY(1949)
nsan haklar, eitim ve kltr alannda hizmet
veren tm Avrupa devletlerine ak olan
konseydir.
8 Austos 1949da Strasburgta yaplan
toplantda Yunanistan, zlanda ve Trkiye, Avrupa
Konseyinin yesi olmutur.
AVRUPA EKONOMK TOPLULUU(1957)
Bat Avrupa Devletleri 1948 ylnda Avrupa
Ekonomik birlii Tekilatn kurmulardr.
Bu tekilatn ABDnin Marshall plann
dzenlemek, yeler aras serbest ticaret ortam
oluturmak gibi grevleri vardr.
Bu topluluk daha sonra Schuman Plann kabul
ederek Avrupa Kmr ve elik Birliini
kurmutur.
Ortak Pazar ad ile anlan AETnin kuruluundan
sonraki ilk on yla gei dnemi ad verilmitir.
1965 ylnda Fzyon Antlamas ile Avrupa
Topluluu kurulmutur.
Maastricht Antlamas ile de Avrupa Birlii
kurulmutur.
ANZUS PAKTI(1951)
ABDnin Avustralya ve Yeni Zellanda ile
imzalad gvenlik antlamasdr.
Bu antlamaya gre taraflar Pasifik
Okyanusunda saldrya urarlarsa birbirlerine
yardm edeceklerdir.
ORTADOUDAK GELMELER
SRALN KURULMASI
Balfour Bildirisi ile Yahudiler, ngiltereden
Filistin topraklar zerinde bir srail devleti
kurulmas szn almlardr.
II. Dnya savandan sonra ngilterenin,
Filistindeki manda ynetimine son vermesi srail
devletinin kurulmasna zemin hazrlamtr.

Mays 1948de Tel Avivde toplanan Yahudi Milli

Konseyi, srail Devletinin kuruluunu ilan etmitir.
Filistin topraklarnda kurulan Yahudi Devletini
ilk olarak ABD; daha sonra da SSCB tanmtr.
ESENHOWER DOKTRN(1957)
ABD Bakan Eishowerin, SSCBnin yaylmasn
nlemek iin Orta Dou lkelerine askeri ve mali
alanlarda yardm yaplmasn ngren ve 5 Mart
1947de kabul edilen isteklerdir.
Orta Doudan ngilizlerin ekilmesi ile doan
boluu doldurmak ve petroln dman
devletlerin eline gemesini nlemek iin
hazrlanmtr.
Bu doktrini destekleyen ilk devlet Lbnan
olmutur.
Msr ve Suudi Arabistan bu doktrine kar
kmtr(Suudi Arabistan daha sonra tavr
deitirmitir.)
SVEY KRZ
1956 ylnda ngiltere ve Fransa, Svey
kanalndaki askerlerini geri ekince kanaln
ynetimi Cemal Abdlnasr ynetimindeki Msra
geti.
Msr lideri Cemal Abdlnasrn Svey Kanaln
devletletirerek gelirlerine el koymas zerine
Svey Krizi balamtr.
Kriz , ABD ve SSCBnin basklaryla sona
ermitir.
RDN BUHRANI
rdn Kral Hseyin ile rdn Babakan
Nabulsi arasnda yaanan atma ABDnin araya
girmesiyle zlmtr.
LBNAN BUNALIMI
Lbnanda yaplan seimlere hile karmas ve
Lbnann Eisenhower Doktrinini desteklemesi
nedeniyle kan kriz ABDnin araya girmesiyle
zlmtr.
SURYE BUNALIMI
Suriyenin SSCB ile yaknlamas sonucunda
kmtr.
Bu duruma lkemiz tepki gstermitir.
DER GELMELER
KORE SAVAI(1950-1953)
II. Dnya Savandan sonra Kore,(Potsdam
Konferans kararlar gereince) 38. Enlem snr
olmak ikiye ayrlmtr.(Gney ve Kuzey)
SSCBye bal Kuzey Korenin GneyKoreye
saldrmasyla Kore Sava balamtr.
Taraflarn kesin bir sonu alamad Kore
Sava, Panmunjam Atekesi ile sona ermitir.
Trkiye, NATOya ye olabilmek iin BM
bnyesinde Koreye asker gndermitir.
NOT:Kore Trk Tugay, Tugeneral Tahsin Yazc
komutasnda Kunuri savalarnda byk baar
kazanmtr.
HNDN SAVAI(1954)

Fransa ile Hindiinindeki

smrgeleri(Vietnam,Laos,Kamboya, Tayland)
arasnda yaplan savatr.
1954 ylndan itibaren Dou ve Bat bloklar
arasnda nemli bir sorun haline gelen Hindiini
sorunu 1954 Cenevre Antlamas ile zme
kavumutur.
Cenevre Antlamas ile Vietnam, Laos ve
Kamboya bamsz olmutur.
NOT:Vietnam, 17. Enlem snr olmak zere Kuzey
ve Gney olmak zere ikiye ayrlmtr.
SEATONUN KURULUU (GNEY DOU ASYA
SZLEMES- MANLA PAKTI)-1954
SSCBnin yaylmac giriimlerini nleyebilmek
iin ABD ve mttefikleri tarafndan kurulmutur.
ABD, SSCB ve ine kar Avrupann Atlantik
kylarndan Pasifike kadar bir ittifak emberi
oluturmutur.
HNDSTAN
Mahatma Gandi, 400 kilometrelik bir yry
yaparak(Tuz Yry) Hindistann, ngiltereye
kar bamszlk mcadelesini balatmtr.
Hindistan, 1947 ylnda bamsz olmutur.
PAKSTAN
Muhammet Ali Cinnah nderliinde Pakistan,
1947 ylnda bamsz olmutur.
Muhammet Ali Cinnah, Mslman milliyetilii
hareketini balatan kiidir.
ASEAN
Gneydou Asya Milletleri Birliidir.
2010 ylnda Trkiye ye olmutur.
Ahmet Sukarno, Endenozyada bamszlk
hareketini balatmtr.
SOUK SAVA DNEMNDE TRK
POLTKASI
Trkiyede ok partili hayata geilmitir.
Bu dnemde kurulan ilk muhalefet partisi
Nuri Demira tarafndan kurulan Millet
Partisidir.
TBMMde iftiyi Topraklandrma kanunu
grlrken bir grubun muhalefeti dikkat
ekmitir. CHPnin iindeki muhalif
milletvekillerinden Adnan Menderes, Celal Bayar,
Refik Koraltan ve Fuat Kprl, partinin daha
demokratik bir yapya kavuturulmasn isteyerek,
Meclise, Drtl Takrir denilen nergeyi
vermilerdir.
Adnan Menderes, Celal Bayar, Refik Koraltan ve
Fuat Kprl Ocak 1946da Demokrat Parti adyla
yeni bir parti kurmulardr.
DP, 1947 ylnda yaplan birinci kongresinde
Hrriyet Misakn yaynlayarak anti demokratik
btn yasalarn(basn yasas, dernekler yasas
gibi) iptal edilmesini istemitir.
smet nn tarafndan yaynlanan 12 Temmuz
Beyannamesi DP ile CHP arasndaki ilikileri
yumuatmtr.

1948de bir grup milletvekili DPden ayrlarak

Millet Partisini kurmulardr.
DP, Yeter Sz Milletindir slogan ile
katld 1950 seimleri ile(Beyaz Devrim)
iktidara gelmitir.
1954 seimlerinde de iktidarda kalmay
baaran DP(sosyal ve ekonomik politikalar ve
ABD yardmlar sayesinde) 27 Mays 1960
darbesine kadar lkeyi ynetmitir.
7 Eyll 1947 kararlar ile Trkiyede
liberal ekonomiye geisin ilk admlar
atlmtr.
Marshall yardmlarnn da etkisiyle tarmdaki
byme artmtr.
1951de yabanc yatrmlar tevik etmek iin
yasa hazrlanmtr.
Kara yolu yapmna nem verilmi,
demiryolu yapm durmutur.
1958de IMFden ilk kez d boralnmtr.
Snai ve Kalknma Bankas kurulmutur
Yabanclarn petrol aramasna izin vermek iin
Petrol Kanunu kartlmtr.
Makine Kimya Endstrisi Kurumu, Et ve Balk
Kurumu, Devlet Malzeme Ofisi, Trkiye Petrolleri
Anonim Ortakl kurulmutur.
Devlet Planlama Tekilat kurulmutur.
Trk Traktr Fabrikas, Trkiye Selloz ve Kat
Fabrikalar, Ereli Demir elik Fabrikas gibi
fabrikalar kurulmutur.
Atatrk Koruma Kanunu kartlmtr.
(1951)
Trk parasnn zerinde ve devlet dairelerinde
Atatrk resminden baka resimlerin(smet nn)
kullanlmas yasaklanmtr.
Trk Devrim Ocaklar kurularak Atatrk
devrimlerinin gelitirilmesi amalanmtr.
Trkiye i Sendikalar
Konfederasyonu(TRK) kurulmutur.(1952)
Komnizmle mcadele yasas kartlmtr.
Ezan yeniden Arapa okunmaya
balanmtr.
Din dersleri orta okullarn ders programna
konmutur.
Halkevleri ve Ky Enstitleri kapatlmtr.
CHPnin mal varlklar hazineye devredilmitir.
Atatrkn naa Antkabire tanmtr.
DPye oy vermedikleri iin Malatya il
snrlar daraltlm, Krehir Nevehire
bal bir ile haline getirilmitir
Vatan Cephesi kurulmutur.
ODT ve Atatrk niversitesi(Erzurum)
almtr.
Muhalefeti yok etmek iin Tahkikat
Komisyonlar kurulmutur.
Gazetelerde, Selanikte Atatrkn evine
bomba atld ile ilgili yalan bir haberin
kmas zerine stanbulda yaayan

gayrimslim vatandalarn konut, kilise,

dkkan gibi mlklerinin yamaland 6-7
Eyll Olaylar yaanmtr.
Kbrs Sorunu nemini arttrmtr.
Zeki Mren ve Neet Erta dnemin nl
sanatlardr.
Bat tarznda evrilen ilk Trk film Vurun
Kahpeye olmutur.
iirde kinci Yeniciler ve Hisarclar gruplar
ortaya kmtr.
Veremle mcadeleye nem verilmitir.
SOUK SAVA DNEMNDE TRK DI
POLTKASI
Trkiye, Souk Sava Dneminde
SSCBye kar ABD ve Bat yanls bir
politika izlemitir.(SSCB, Trkiyeden
Boazlardan s istiyordu)
Bu dorultuda Avrupa Konseyi, NATO, Balkan
ve Badat Paktlarnda yer almtr.
ABD, Truman Doktrini ve Marshall Plan
erevesinde Trkiyeye yardm
gndermitir.
Trkiyenin eski Washington Bykelisi Mnir
Ertegnn cenazesinin Missouri Zrhls(ABD
zrhls) ile 5 Nisan 1946da stanbula getirilmesi
ABDnin, Trkiyenin yannda olduunu gsteren
ve SSCBnin geri adm atmasnda etkili olan bir
gelime olarak tarihe gemitir.
AVRUPA KONSEYNE YELK(1949)
Avrupa Konseyi, SSCB tehlikesine kar Londra
Antlamas ile kurulmutur
Amac ye lkeler arasnda gvenlii salamak,
insan haklar, hukuk ve demokrasiyi
gelitirmektir.
Askeri bir amac yoktur.
Trkiye, Bat ile ekonomik ilikilerini gelitirmek
iin ye olmutur.
NATOYA YELK(1952)
Trkiye, NATOya ye olmak iin Kore Savana
asker gndermitir.
BALKAN PAKTI( TTFAKI)1954
SSCB tehlikesine kar, Trkiye, Yunanistan,
Yugoslavya arasnda kurulmutur.
Kbrs sorunu ile Trk-Yunan dostluunun
bozulmas sonucunda nemini kaybetmitir.
BADAT PAKTI(1955)
SSCBnin, Orta Douda etkinliini artrmasn
nlemeye ynelik kurulan gvenlik ve savunma
rgtdr.
Trkiye, Irak, ran, ngiltere ve Pakistan
arasnda oluturulmutur.
Pakta Msr ve Suriye kar kmtr.
Msr, Arap Birlii dncesini
gerekletirmek istedii iin pakta
katlmamtr.
Pakistan ise Kemir sorununda Batl devletlerin
desteini alabilmek iin pakta katlmtr

Irakta, 1958de meydana gelen ihtilal

sonucunda Krallk Rejimi yklm ve yeni rejim
1959da Badat Paktndan ekildiini
aklamtr.
Irakn pakttan ekilmesi zerine pakttn
merkezi Ankaraya tanm ve pakttn ad
CENTOya dntrlmtr.
1979da ran ve Pakistan, CENTOdan ayrlnca
pakt ilevini yitirmitir.
EVRESEL PAKT(1958)
srail Babakan David Ben Gurionun mimar
olduu bir giriimdir.
Amac, Arap dmanlarn Arap olmayan
dostlarla evrelemektir.
Trident ad verilen bir istihbarat rgt
kurmulardr.
Trkiye, srail ile antlama imzalayarak pakta
katlmtr.
Kbrs Sorunu ve Patrikhane sorunu nedeniyle
Trkiye paktan ayrlmtr.
YUMUAMA DNEM
YUMUAMA (DETANT)
Yumuama(Detant) , dou blou ve bat blou
lkeleri arasndaki ilikilerde yaanan atma ve
gerginliklerin aamal ve bilinli bir biimde
azaltlmasn ngren politikadr.
Yumuama terimi ilk olarak Souk Sava
dneminde bloklar arasnda karlkl sz
dellosu vastasyla sava tehlikesinin
azalmasn ve sosyalist devletler ile kapitalist
devletlerarasnda yaplan siyasi, ekonomik,
kltrel ve teknolojik anlamalarn saylarndaki
art ifade etmek iin kullanlmtr.
ULUSLARARASI LKLERDE DEM
SREC
YUMUAMANIN NEDENLER
Konvansiyonel(klasik) silahlardan nkleer
silahlara(NBC) geilmesi
BMnin kurulmas
Balantszlk Hareketinin ortaya kmas
SSCB ve ABD arasndaki silahszlanma
politikalar
ABD ve in ilikilerinin iyilemesi
Romanya ve Yugoslavyann bat ile olan
ilikilerinin dzelmesi
BREJNEV DOKTRN
SSCB lideri Leonid Brejnev tarafndan
yaynlanmtr.
Sosyalist bir lkeye yaplm bir saldry tm
sosyalistlere kar yaplm saymay nermitir.
NXON DOKTRN
ABD bakan Richard Nixon tarafndan
yaynlanmtr.
Ulusal sorunlar mzakere yoluyla zmeyi
nermitir.
ABDNN PEKN ZYARET(PNG PONG
DPLOMASS)

ABD ile in arasnda 1949 ylndan itibaren

Souk Sava yaanmtr.
ABD ile in arasndaki ilk temas ABD masa
tenisi takmnn ine davet edilmesiyle
balamtr.
ABD Bakan Richard M.Nixonun ini ziyaret
etmesi, ABDnin Gney Vietnamdan ekilmesi ve
inin BMye ye olmasna destek vermesi iki lke
arasndaki ilikileri gelitirmitir.
SLAHSIZLANMA ABALARI
DORULTUSUNDA ANTLAMALAR
Bu antlamalarn tamam ABD ile SSCB
arasnda yaplmtr. 1962 Kba Buhrannn
zlmesi bu antlamalara ortam hazrlamtr.
Antlamalar unlardr:
Antartika Antlamas(1959)
Krmz Telefon Antlamas(1963)
Moskova Antlamas(1963)
D Uzay Antlamas(1967)
Nkleer Silahlarn Yaylmasn nleme
Antlamas(1968)
SALT1(ANT BALSTK SLAHLARIN
RETMNN SINIRLANDIRILMASI)
1969 ylnda SSCB ile ABD arasnda Stratejik
Silahlarn Snrlandrlmas Grmeleri-1 (SALT 1)
balamtr.
1972 Mays aynda ise ABD Bakan Nixon ile
SSCB Bakan Brejnev arasnda Salt 1 Antlamas
yaplmtr.
Bu antlama ile taraflar sahip olacaklar
silahlara nicelik ve nitelik bakmndan
snrlama (nkleer balkl stratejik silahlara
snrlama) getirmilerdir.
Deniz Dibi Antlamas(1971)
Kaza nleme Antlamas(1971)
SALT 2
Salt2 grmeleri 21 Kasm 1972de
Cenevrede balamtr.
ABD, Salt1 antlamasnda yer alan
denizaltlarn ve fzelerin snrlandrlmas
maddesini, SSCB ile eit artlarda olmas
karlnda kabul edeceini belirtmitir.
Bunun zerine Salt2 antlamasnda ABD ile
SSCB arasnda eitlik olmas ilkesi kabul
edilmitir.
Salt2 antlamas, 18 Haziran 1979da
Viyanada ABD Bakan Jimmy Carter ile SSCB
adna Brejnev arasnda imzalanmtr.
SSCBnin 1979da Afganistan igal
etmesi ABDnin, Salt2 Antlamasn
uygulamaktan vazgemesine neden
olmutur.
Bu durum ABD kamuoyunda Detant ve
silahszlanma konularnda SSCBnin samimi
olmadn, kendi yaylmalar iin msait bir ortam
yaratma amacnda olduklar yorumlar
yaplmasna neden olmutur.

Bylece 7 yl srmesine ramen Salt2

grmelerinden bir sonu alnamamtr
HELSNK KONFERANSI(AGK)(1975)
Yumuama Dneminde Avrupada
gvenlik ve ibirliini salamak amacyla
toplanmtr.
Finlandiyann bakenti Helsinkide Avrupa
lkeleri(Arnavutluk) hari, SSCB, ABD ve Kanada
arasnda Helsinki Nihai Senedi imzalanmtr.
Helsinki Konferansnda sorunlar drt ana
konuya ayrlarak ele alnm ve her konuya
sepet(basket) ad verilmitir.
1. Sepet: Avrupann gvenliine dair sorunlar
2. Sepet: Ekonomi, bilim, teknoloji ve evrenin
korunmas
3. Sepet: Farkl milletlerden insanlarn ilikileri
4. Sepet: Zaman zaman yaplacak toplantlarla
anlamalarn gzden geirilmesi konularn
iermitir.
1994 Budapete Zirvesinde Helsinki
Konferans tekilata dnm, AGT
kurulmutur.
YUMUAMA DNEMNDE YAANAN
ATIMALAR
U-2 OLAYI
U-2 uaklar, ABD tarafndan SSCByi takip
etmek iin gelitirilen casus uaklardr.
1960 ylnda Adana- ncirlik ssnden
havalanan U-2 uann SSCB tarafndan
drlmesiyle yaanan gelimedir.
Ekim Fzeleri(Kba)Bunalmna zemin
hazrlanmtr.
KBA BUNALIMI(EKM FZELER)
ABDnin Trkiyeye, SSCBnin de Kbaya
nkleer balkl fze yerletirmesi ile balamtr.
Kylarna 90 mil uzaktaki bir adaya(Kba)
SSCBnin fze yerletirmesini tehlikeli bulan ABD,
Bakan Kennedynin talimatyla Kbaya kar
1961- Domuzlar Krfezi kartmasn
dzenleyerek, Kba havaalanlarn bombalamtr.
Ekim 1962de dnemin iki sper gcn kar
karya getiren ve dnyay nkleer sava riskine
sokan bunalm SSCBnin Kbadaki fzeleri;
ABDnin Trkiyedeki(iili) Jpiter fzelerini
skmesiyle nlenmitir.
Fze bunalmndan sonra Beyaz Saray ve
Kremlin arasnda Krmz Telefon Hatt
kurulmu; nkleer silahlarn yaylmasn nlemek
iin Moskovada 5 Temmuz 1963te Nkleer Silah
Denemelerinin Ksmi Yasaklanmas Anlamas
imzalanmtr.
VETNAM SAVAI(1965-1973)
Fransz smrgesi olan Vietnam, 1954Cenevre Antlamas ile Kuzey ve Gney
olmak zere ikiye ayrlmtr.
Kuzey Vietnam(Vietkong)da sosyalist bir rejim
kurulmutur.(SSCB)

Gney Vietnam ise ABD etkisi altna girmitir.

ABD, sosyalizmin Hindiininde yaylmasn
engellemek iin Vietnama askeri
mdahalede bulunmay dnmtr.
1964 ylnda Tonkin Krfezindeki ABD
donanmasna Vietkonglularn saldrmas
zerine Vietnam Sava balamtr.
Sava srasnda Amerikann kulland Napalm
bombalar, kimyasal silahlar ve ikenceler
yznden Vietnamda binlerce insan lmtr.
Bu durumun sonucunda ABDye, dnyann
birok blgesinden tepkiler ve protestolar yam,
ABD kendi lkesinde bile insanlar tarafndan
kampanyalara ve protestolara maruz kalmtr.
Vietnam Sava, ABD iin tam bir baarszlk
olmutur.
ABD Kongresi de Bakan Johnsonun yanl
deerlendirmeleri ile kendilerini yanlttn
belirterek, Johnsonun yerine Nixonu bakan
olarak semitir.
Nixon, ABD askerlerini Vietnamdan ekme
karar almtr.
1973 ylnda Pariste yaplan bar
grmeleri sonucunda Vietnam Bar
imzalanmtr.
1975 ylnda Vietkong, Gney Vietnam ele
geirmitir.
1976 ylnda Vietkong ve Gney Vietnam
birlemi ve Vietnam Sosyalist Cumhuriyeti
kurulmutur.
ABDli boksr Muhammed Ali Clay,
Vietnam Sava iin askere arlnca
Vietkonglular bana hibir ktlk
yapmadlar ki onlarla neden
savaaym szn syleyerek Vietnam
Savana katlmamtr.
Savaa katlmayan Muhammed Alinin boks
lisans iptal edilmi, 5 yl hapis ve on bin dolar
para cezasna arptrlmtr.
KEMR SORUNU
Hindistan ve Pakistan arasnda
yaanmtr.
Kemir, Pakistann kuzeyinde yer alan bereketli
topraklara sahip bir blgedir.
Kemir halknn Pakistan yanls olmasna
ramen, Kemir yneticisinin lkeyi Hindistana
satmas zerine Kemir sorunu balamtr.
1947de nce Hindistann, Kemiri ilhak
etmesi Hindistan ve Pakistan arasnda savalara
neden olmutur.
1966da, SSCBnin arabuluculuu ile
Pakistan ve Hindistan arasnda Takent
Deklarasyonu imzalanm ve sorun geici
olarak zlmtr.
Hindistann, Kemirlilerin kendi geleceklerini
tayin etme hakkna kar kmas nedeniyle kesin

olarak zlemeyen bu sorun gnmze kadar

gelmitir.
SSCBNN AFGANSTANI GAL
1973 ylna kadar Krallkla ynetilen
Afganistanda eski rejim yklarak Cumhuriyet ilan
edilmitir.
Afganistanda Sovyet yanls bir iktidar
kurulmutur.
Afganistanda ulusal ayaklanmalarn balamas
zerine Afgan ynetimi SSCBden yardm
istemitir.
Sovyetler, 27 Aralk 1979da Afganistan fiilen
igal etmitir.
TYO: ABD Kongresi SSCBnin Afganistan
igali zerine SALT2 antlamasn
onaylamamtr.
Afgan direniilerin, ABDden de destek alarak
gerilla sava ile milli direnie balamas zerine
Afganistanda ne zaman sona erecei tahmin
edilemeyen bir i kargaa ortamna girilmitir.
Afganistandaki bu atmalara son vermek iin
14 Nisan 1988de Cenevre Antlamas
imzalanmtr.
SSCB, 1989da Afganistandan ekilmeye
balamtr.
1997de ar dinci Taliban rgtnn lkeyi
sarsan olaylar tm dnyay, zellikle de SSCByi
yakndan etkilemitir.
11 Eyll 2001de ABDnin ikiz kulelerinin
vurulmasyla dnya yeniden bir siyasi kargaa
ortamna girmitir.
ABDye yaplan terr saldrlarnn ardndan
ABD, Afganistana mdahale etmitir.
2006 ylnda NATO gc SAF Afganistana
girmitir.
ABD bu mdahale ile Afganistanda Taliban
ynetiminin yklmasn salamtr.
Trkiye, NATO bnyesinde Afganistana asker
gndermitir.
Gnmzde Afganistandaki kargaa devam
etmektedir.
SPOR SYASET LKS
1936da Berlin olimpiyatlarnn alnda
Hitlerin yapt konumann Nazi propagandas
nitelii tamtr.
SSCBnin, 1979da Afganistan igali sonras
ABD nclndeki (Trkiyede dhil) 62 lke,
1980 Moskova Olimpiyatlarn boykot etmitir.
Bu gelimeler zerine 1984te Los Angeles
Olimpiyatlarn da gvenlikleri gerekesiyle
(Romanya hari) SSCB ile Dou Blou lkeleri
boykot etmitir.
SSCB ve Dou Blou lkeleri olimpiyatlar
boykot ettikten sonra 192852 arasnda kendi
aralarnda Spartakiads adn verdikleri spor
msabakalar yapmlardr.

1975te Mnih Olimpiyatlarnda, Filistinin Kara

Eyll rgt, olimpiyat kyn basarak, srailli 11
sporcuyu rehin alarak, bazlarn ldrmtr.
Afganistandaki Taliban rgt 1996 2002
yllar arasnda Afganistann olimpiyatlara
katlmn engellemitir.
BALANTISIZLAR HEREKET
Bu hareket nc Dnya, Tarafszlar veya
Asya Afrika bloku olarak bilinir.
Balantszlk ilk defa Hindistan babakan
Nehru tarafndan dile getirilmitir.
Bu hareketin balang noktas Nisan 1955te
toplanan Bandung Konferansdr(I. Asya ve
Afrika Devletleri Konferans).
Konferansta ABD ve SSCBye bar ars
yaplarak smrgecilie, nkleer silahlara,
rkla kar klmtr.
Msr, Hindistan, Yugoslavya, Trkiye,
Arnavutluk gibi 24 lkenin katld
balantszlar hareketi; II. Asya ve Afrika
Devletleri Konferans, I. Ve II. Accra Konferans,
Belgrat Konferans, Zambiya Konferans gibi
konferanslar toplamtr.
Balantszlar Hareketinin verdii enerji ile Gine
bamsz olmutur.
AFRKA BRL RGT(1963)
Afrikada emperyalizme kar balayan direni
hareketinin sonucunda 31 Afrika lkesinin
katlmyla kurulmutur.
rgt kurulu toplantsn Habeistann
bakenti AddisAbadada yapmtr.
YUMUAMA DNEMNDE ORTADOUDAK
GELMELER
II. Dnya Savandan sonra Ortadoudaki
gelimeleri etkileyen en nemli faktr srail
Devletinin kurulmasdr.
1945de Arap devletleri, Arap Birliini kurarak
rgtlenmiler, ancak 1948de srail Devletinin
kurulmasyla bu igalci devletle mcadeleye
balamlardr.
Bunun sonucunda 1948, 1956, 1967(Alt Gn
Sava), 1973(Yom Kippur Sava) Arap-srail
Savalar yaplmtr.
srail sorunu ve bu sorunun zm Arap
devletlerinin balca amac olmutur.
Kara Eyll:Filistinlilerin, rdne srlmesi ve
FKnn, rdnde etkinliini artrmas zerine
yaanan olaylar nedeniyle rdn ve
Filistinlilerden 78 bin insann kaybedildii
olaylara verilen addr.Silahl atmalar FKnn
ve Filistinlilerin 1971de Lbnana srlmesine
kadar srmtr.
Mekik Diplomasisi:1973 Arap- srail Sava
BMnin karar dorultusunda sona ermesine
ramen bar salanamamtr. Bunun iin
ABD D leri Bakan Henry Kissinger, Tel
Aviv ile Arap bakentleri arasnda defalarca

gidip gelmitir. Mekik diplomasisi adn alan

bu ziyaretler sonunda bara giden yol
almtr.
CAMP DAVD ANTLAMASI (1978)
1970li yllarda Msrn ekonomik skntlar
iinde olmas ve srailin igal ettii topraklardan
ekilmesini salamak istemesinden dolay Msr,
ABD ile yaknlamaya balamtr.
1974 ylnda yaplan Sina Antlamas srail
ile Msr ilikilerini yumuatmtr.
Msr, kalc bir bar istediini ve bu barn da
srailin igal ettii topraklardan ekilmesi ile
mmkn olacan bildirmitir. Bu diyalogu Arap
lkeleri tepkiyle karlamtr.
1978de, Msr Devlet Bakan Enver
Sedat ile srail Babakan Menaham Begin
arasnda ABD nclnde (tank olarak)
ABD Bakannn Camp Daviddeki
ikametghnda antlama imzalanmtr.
Antlamaya, Yahudi sempatizan ABD D leri
Bakan Henry Kissinger araclk yapmtr.
Antlamayla srailin;
1967 Arap-srail Savanda igal ettii Sina
yarmadasndan ekilmesi,
Gazze eridinde Filistinlilere zerklik verilmesi,
kabul edilmitir.
FLSTN SORUNU
Yahudilerin srail Devletini kurmalaryla
lkelerinden zorla karlan ve gmen
olarak eitli lkelerde zor artlar altnda
yaamak zorunda braklan 5 milyon
Filistinlinin lkelerine dnmek ve bamsz
bir devlet kurmak iin yaptklar
mcadeleye Filistin Sorunu denir.
srail, Filistinin byk ksmn, Kudsn bat
kesimini ele geirmitir.
Filistinliler ise seslerini duyurmak amacyla
uak karma, bombal saldrlar dzenleme gibi
eylemler yapmlardr.
1964te Arap Birliinin giriimiyle FK
kurulmutur.
FKnn bana 1968de Yaser Arafat
getirilmitir.
FK, sraile kar iddete ynelerek sesini
duyurduysa da dnya kamuoyundan tepki
almtr.
Trkiye de FKy, Filistin halknn tek meru
temsilcisi olarak tanmtr.
1976da stanbulda toplanan slam Konferans
rgt, FKnn ofis amasna izni vermitir.
ntifada, srail saldrlarna kar Filistinli
genler tarafndan balatlan ta savadr.
srailin, binlerce Filistinli genci ldrmesi
zerine, 1987de srail igaline kar topluca
bakaldrma nitelii tayan hareketin
addr. Bylece Filistinliler arasnda milli
bilin gelimitir.

Trkiye 1988de Filistini bamsz devlet

olarak tanyan ilk NATO yesidir.
SLAM KONFERANSI TEKLATI (1969)
srailin igalindeki Kudste, Avusturyal
bir Yahudinin 21 Austos 1969da Mescidi
Aksay kundaklamay denemesinden sonra
25 Eyll 1969da slam lkeleri Bakanlar
tarafndan kurulan bir tekilattr.
Rabatal Fas Zirvesi ile kurulmutur.
1975 ylnda slam Kalknma Bankasnn
kuruluunu onaylamtr.
1976 ylnda Sleyman Demirelin aln
yapt yedinci toplantsnda Trkiyenin
tam yeliini kabul etmitir.
2011 ylnda yaplan 38. D leri
Bakanlar toplantsnda ad slam birlii
Tekilat olarak deitirilmitir.
Bu tekilat slam lkeleri arasnda
yaknl ve i birliini arttrmak,
Mslmanlarca kutsal kabul edilen yerlerin
gvenliini salamak, slami dayanmay
oluturmak gibi amalarla kurulmutur.
slam Konferans Tekilatnn Genel
Sekreterliine 2005 ylnda Ekmeleddin hsanolu
getirilmitir. Ayn zamanda tarihi olan hsanolu,
bu tekilatn ilk Trk Genel Sekreteridir.
GNCEL BLG:2013 ylnda Ekmeleddin
hsanolu Suudi Arabistann Cidde
kentinde yaplan toplantda grevini yad
Medeniye devretmitir.
ULUSLAR ARASI LKLER VE PETROL(SYAH
ALTIN)
OPECN KURULUU
1960 Austos aynda kurulan ve o
dnemde ye says 13 olan Petrol hra
Eden lkeler Tekilatdr.
OPECin Kurucu yeleri: Suudi Arabistan, ran,
Irak, Kuveyt ve Venezelladr.
lk olarak ham petrol fiyatlarndaki d
durdurmak gayesiyle Venezellann teklifi ile
kurulan tekilatn merkezi, balangta Cenevre
iken, 1965te Viyanaya tanmtr.
OPECin ilk karar petrol fiyatlarn arttrmak
olmutur.
OAPEC (Petrol hra Eden Arap lkeleri
Tekilat) 1968 ylnda kurulmutur.
Arap lkeleri petrol siyasi bir ara olarak
kullanmak amacyla bu tekilat kurmulardr.
1973 PETROL KRZ
1973 ylnda Yom Kippur Sava srasnda petrol
reticisi Arap lkeleri, srail yanls grdkleri
batl lkelere yaptklar petrol ihracatn geici
olarak durdurmulardr.
Petrol fiyatlarn 4 dolardan 11 dolara
kartan Arap lkeleri, petrol
siyasi silah olarak kullanarak 1973 Petrol
Krizine yol amlardr.

1974 ylnda ABD nclnde enerji ve petrol

konularnda i birlii salamak iin Milletleraras
Enerji Ajans kurulmutur.
Trkiye gibi gelimekte olan lkeler bu
durumdan olumsuz etkilenmilerdir.
KNC PETROL KRZ (1979)
Petrolde yaanan ikinci kriz, 1979 ran
Devriminden sonra olmutur.
Bunun zerine batllar, OPECin 1980den
itibaren dnya petrol fiyatlarndaki etkisini
azaltmaya almlardr.
RAN- IRAK SAVAI (19801988)
1979a gelindiinde ran ah Rza Pehlevi
devrilerek iiliin savunucusu olan Humeyni
iktidara gelmitir(ran Devrim). Bu tarihten sonra
ABD, ran desteklemekten vazgeerek Irakla
yaknlam ve Iraka her trl silah yardmn
yapmtr.
Irakta, Baas (Dirili, Arap Sosyalizmi)
dncesini savunan Saddam Hseyin
1979da iktidara gelmitir.
Saddam Hkmeti de randaki Arap blgesi
olan Kuzistanda karklklar kartarak buraya
zerklik verilmesini istemitir (Bu blgeyi
snrlarna
katma politikas izlemitir). Bylece iki devletin
arasndaki ilikiler daha da gerilmi, bu durum
savalarn balamasna yol amtr.
rann daha nceki antlamalarla Iraka
brakt attl Arap blgesini, ABDnin de
desteiyle geri almak istemesi ran-Irak savana
yol amtr.
attl Arap: Deniz ve su ulam
konusunda yaanan suyolu sorunudur. Yani
Basra krfezi ve attl Arap zerindeki
egemenlik mcadelesidir.(Cenevre
Antlamas)
Irakn saldrsyla balayan sava, rann
direnmesiyle ypratma savana dnm
ve batl lkelerin karlarna uygun bir
ekilde galibi olmadan sonulanmtr
(Taraflar birbirlerine stnlk
salayamamlardr).
Irak ve ran birbirlerinin petrol tesislerine ve
gemilerine saldrnca sanayisi iin petrole ihtiya
duyan ABD, Iraka yaklaarak sava boyunca
Irak desteklemitir.
Savata iki Mslman lke ekonomik, siyasi ve
sosyal olarak byk bir ykm yaamtr.
Irakn, attl Arap Su yolunda ortak denetim
kurma istei nedeniyle Cenevre Bar
grmelerinden de bir sonu alnamamtr.
Sava sonunda randa muhalefet tasfiye
edilmi, slam devrimi tamamen kalc hale
gelmitir.

Sava silahlar ve aralar bakmndan da

bamlln zararn gren ran, kendi silah
sanayisini kurmaya balamtr.
Irakn bu sava srasnda bor alarak
silah satn almas, bu borlar demekte
zorlanmasna ve 1990da Kuveyte
saldrmasna neden olmutur (Kuveytin
petrol kuyularn ele geirmeye almtr).
1990da Irak, Kuveyte girince ABD ile savama
ihtimali nedeniyle Irak, randan ald topraklar
geri vermitir.
Saddam Hseyin, 1990da Kuveytin, Iraka ait
petrol aldn, ok retim yaparak petrol
fiyatlarnn dmesine neden olduunu ve bu
durumdan Irak ekonomisinin olumsuz
etkilendiini belirtmi ve bunlara karlk Irakn,
Kuveyte borcunun silinmesini istemitir. Bu
istekleri kabul edilmeyince de Kuveyte girmitir.
I. KRFEZ SAVAI
199091 yllarnda BM adna ABD
nclndeki koalisyon gleri ile Irak
arasnda yaplan savatr.
Irak Devlet Bakan Saddamn, Kuveyti
igali ile balamtr.
1991de Irak, Mttefik Kuvvetlerinin gc
karsnda atekese raz olmutur.
Irakn, Kuveyte saldrmas zerine
Trkiye slerini ABDye am bylece
ncirlik Hava ssnden Iraka hava saldrs
dzenlenmitir.
Ayrca Saddamn, Kuveytteki askerlerini
azaltmas iin Trkiye, Irak snrna 8 tmenlik
asker yerletirmitir.
BMnin, Iraka ambargo karar zerine Trkiye,
Kerkk-Yumurtalk boru hattn kapatmtr.
Bu sava Arap birlii dncesini iyice
zayflatmtr.
Savan ardndan rann blgedeki etkinlii
artm ve Orta Doudaki kktenci akmlar iyice
glenmitir (ii, Snni ve Krtler arasnda
mcadeleler artmtr).
Irakn kuzeyinde meydana gelen otorite
boluu Trkiyede terr faaliyetlerine ortam
hazrlamtr.
II. KRFEZ SAVAI
ABD, I. Krfez Savandan itibaren
ambargo altnda tuttuu Iraka, 2003te II.
Krfez Savan balatmtr.
Bu sava Irakta nkleer silah olduu iddiasyla
balatldysa da bu iddia aslsz kmtr.
Sava sonunda Saddam Hseyinin iktidar
sona erdirilmi ve yakalanan Saddam idam
edilmitir.
l Frtnas olarak bilinen II. Krfez Sava ABD
Bakan Bush zamannda yaplmtr.
RANGATE OLAYI:

rann srail aracl ile ABDden silah almas

sonucunda yaanan skandaldr.
UZAYDAK YARI (SPUTNK KRZ)
1950lerin banda hem ABD, hem de SSCB
uzaya ilk uyduyu frlatmak iin birbirleriyle yar
iine girmilerdir.
ABDnin baarsz denemelerinin ardndan hi
beklenmedik bir anda SSCB, bir basketbol topu
byklndeki Sputnik1 uydusunun yrngeye
oturtulduunu aklamtr(1957).
Bylece, ABD ile SSCB arasnda yaanan uzay
yar balamtr.
SSCBnin, nkleer bir silah ABD zerine
gnderebilecei paranoyas tm Amerikallarn
aklna girmitir.
SSCBnin, uzaya Sputniki gndermesinin
ardndan ABD, ertesi yl NASAy
kurmutur(1958).
SSCB, 3 Kasm 1957de bu kez uzaya giden ilk
canl olan Laika adl kpei tayan Sputnik2
uydusunu da baaryla frlatarak uzay a
yarnda
bir adm nde olduunu gstermitir.
SSCBde YuriGagarin, Vost1 ile 12 Nisan
1961de uzaya kan ilk insan oldu (Vostok1 adl
uakla 1 saat 45 dakikada dnyay bir kez
turlad).
Uzaya giden ilk kadn SSCBden
ValentinaTereshkova oldu (6 Haziran 1963te
Vostok-6).
16 Temmuz 1969da ise Neil Armstrong, Apollo
11 ile Aya ilk ayak basan insan oldu (21
Temmuz).
1975te ABD ve SSCB Apollo-Soyuz ortak uzay
uuunu yaparak bilimsel alanda nemli bir ortak
ibirlii gerekletirmilerdir.
ABD ve dier Avrupa devletleri uydu almalar
yapm Urans ve Neptn gezegenlerine
Voyager2 gemisi gnderilmitir.
Uzaya giden ilk ABDli kadn, SallyRider, 18
Haziran 1983te Challenger ile uzaya kmtr
(Ayrca uzaya kan en gen insandr).
YUMUAMA DNEMNDE DNYADA
MEYDANA GELEN NEML GELMELER
1945ten sonra kmrn yerini petrol almtr.
1950li yllar ABDde rk ayrmclnn artt
yllar olmutur. Bu dnemde siyahlarn direni
hareketinin lideri Martin LuterKing tarih sahnesine
km ancak sonra ldrlmtr.
ABDli yazar Ernest Hemingway 1954de, John
Stainbeck 1962de Nobel Edebiyat dln
almtr.
1956 ylndan itibaren Eurovision ark
yarmas dzenlenmeye balamtr.
1960larda Japonyada hzl tren seferleri
balam, ayrca elektrikli ev aletlerinin eidi
artmtr.

1960 ylndan itibaren Avrupa Futbol

ampiyonas UEFA tarafndan 4 ylda bir
dzenlenmeye balanmtr.
Elvis Presley (19351977) bu dnemin en
nemli Rockn Roll mzisyenlerinden biridir.
TVnin yaygnlamas ile Amerikan sinemasnn
kalbi olan Hollywood, byk kriz yaamtr.
Amerikada her yl dzenlenen Sinema dlleri
Oscarlarn elde etmek iin birok film irketi
kurulmu, Avrupada ise sinema dllerinin
verildii Cannes Film Festivali dzenlenmeye
balanmtr.
McDonalds ve Disneyland gibi irketler
Amerikan kltrnn yaylmasn salamlardr.
20. yy. sonlarna doru internet kullanm ile
bilgi alveriindeki hz artmtr.
YUMUAMA DNEM TRK DI POLTKASI
Bu dnemde Trk d politikasnn birinci nemli
unsuru Kbrs meselesidir. kinci nemli unsuru ise
ABD ile olan ilikilerdir.
KIBRIS SORUNU
II. Dnya savandan ar ekonomik kayplarla
kan ngiltere sava sonrasnda Kbrstan
ekilmitir.
1950lerin sonlarnda Kbrsta bamszlk
hareketi balam ve uluslararas antlamalara
dayanan bir Trk- Rum Ortak Devleti kurulmutur.
Yunanistan, Kbrs konusuna daha ok eilmeye
balayarak, 1954te konuyu BMye tamtr.
Rumlar, Kbrs Trklerinin kazanlm haklarn
ellerinden alma ve Kbrsn tm ynetimine el
koyma yoluna gitmilerdir.
Rumlar aday Yunanistana balamak
(ENOSS) iin almalara balamlardr.
1955te Yunanistan, EOKA terr rgtn
kurarak Rumlar harekete geirmi, adada
taknlk yaparak Rum halkn kkrtarak
Anayasay ve uluslararas antlamalar
inemitir.
Bu olaylarn amac ENOSS
gerekletirmektir.
11 ubat 1959 tarihinde Zrich
Antlamas ile Kbrsta bamsz bir
Cumhuriyet ynetimi kurulmas, Trk ve
Rum toplumlarnn haklarnn neler olaca
kararlatrlmtr.
Zrich Antlamasn ayn yl Londra
Antlamas takip etmi, bu antlama ile
Kbrsta bamsz bir cumhuriyet ynetimi
kurulmasna karar verilmitir.
Bamsz Kbrs Cumhuriyetinin
cumhurbakanlna Rum lider Makarios,
yardmclna da Trk lider Dr. Fazl Kk
getirilmitir.
Garantrlk haklarndan dolay Kbrstaki
anayasal dzeni koruma hakk Trkiye, ngiltere
ve Yunanistana verilmitir.

1963ten itibaren Kbrs Devlet Bakanln

stlenen Makarios ynetimi altnda Kbrsl
Trklere giriilen saldrlar Trkiyenin ciddi
endieler duymasna neden olmu, iki toplum
arasndaki blnme bu olaylar sonras
derinlemitir.
Trkler, Rum faaliyetlerine kar Trk
Mukavemet Tekilatn kurmuladr.
1966 ylnda yaplan Akritas Plan ile
Yunanistan, adadaki Trk halkn yok etmeyi
ve aday Yunanistana balamay
amalamtr.
Kanl Noel olaynda 24 Trkn Rumlarca
ehit edilmesi zerine Trk jetleri Kbrs
zerinde umutur.
Trkiye garanti antlamas gerei Yunanistan
ve ngiltereyi harekete geirdi.
ABD, Johnson Mektubu ile Trkiyeyi
Kbrsa mdahale etmekten vazgeirmeye
almtr.
Trkiye, Yunanistan ve ngiltere Lefkoada iki
kesim arasna girerek Yeil Hatt
oluturmulardr.
1967de Kbrs Geici Trk ynetimi
kurulmutur.
Bu ynetimin bakanlna Fazl Kk, bakan
yardmclna Rauf Denkta getirilmitir.
15 Temmuz 1974te Yunanistann Cunta
desteiyle Kbrsta gerekletirilen ENOSS
amal askeri darbe sonucu Makarios
hkmetinin
devrilip, Nikos Sampson ynetiminde Kbrs
Helen Cumhuriyetinin ilan edilmitir.
Trkiye bu durumu tanmadn aklamtr.
nk Kbrs Anayasas ve Kbrsla ilgili
antlamalar ihlal edilmitir.
Btn bu gelimeler Trkiyenin kendi
soydalarnn gelecei asndan endie
duymasna yol amtr.
AYE TATLE IKTI
Trkiye, garantrlk hakkn kullanarak
20 Temmuz 1974 tarihinde ENOSSe engel
olmak ve bar salamak iin Kbrs Bar
Harektn balatarak adaya asker
kartmtr.
Yunan birliklerinin adada garantr olarak
bulunan Trk birliklerine saldrmas arpmann
ada geneline yaylmasna neden olmutur.
Trkiyenin harekt zerine, BM hemen
harekete gemitir.
nk Trk- Yunan sava ihtimali belirmitir.
ngilterenin araya girmesiyle Lefkoay iki
blgeye ayran Yeil Hat zerinde bir anlamaya
varlmtr.
22 Temmuz akam Trkiye, BM Gvenlik
Konseyinin atekes kararn kabul etmitir.

Bunun zerine Trkiye, ngiltere,

Yunanistan, Cenevre Konferansnda
toplanarak, adada dzeni yeniden kuracak
kararlar almlardr.
Rum ve Yunanllar konferansta alnan kararlara
uymaynca (atekes hkmlerine de) Trkiye,
Rum ve Yunan hkmetleriyle anlamann
mmkn olmad kararna vararak, 14
Austosta balayp 3 gn srecek olan II.
Kbrs Bar Harektn gerekletirmitir.
Trkiyenin, Kbrsa, 1. Askeri harektn hukuki
mdahale olarak gren dnya devletleri, 2.
Harekta igal olarak bakmlardr.
13 ubat 1975te Kbrs Trk Federe Devletinin
kurulmas ile Rum kesiminin ynettii Kbrs
Cumhuriyetinden ayr olarak bir Trk devleti
kurulmutur.
Kbrs Trk Federe Cumhuriyetinin liderliine
Rauf Denkta getirilmitir.
Bylece ada ikiye blnmtr.
15 Kasm 1983te de Kuzey Kbrs Trk
Cumhuriyeti (KKTC) ilan edilmitir.
KKTCyi tanyan ilk lke Trkiye; ilk d
lke ise Banglade olmutur.
Kbrs meselesi srasnda ABD ile Trkiye
arasnda mektuplamalar da yaanmtr. ABD
Bakan Johnson, yollad bir mektup ile
Trkiyenin Kbrs adasna ynelik dzenledii
bar harektn durdurmasn istemitir. Babakan
smet nn ise ABDnin bu isteini reddeden bir
mektup yazmtr.
2004te Kuzey Kbrsl Trkler, BM Genel
Sekreteri Kofi ANNAN n planna (Annan
Plan) %65 evet oyu verirken, Rumlar %76
hayr oyu vermilerdir.
TRK- YUNAN LKLERNDE GNMZE
KADAR SREN DER GERGNLKLER
Kta Sahanl Sorunu
Adalar Sorunu
Hava Sahas (Fr Hatt) Sorunu
Kara Sular Sorunu
Patrikhane Sorunu
Kardak kayalklar Sorunu;
YUMUAMA DNEMNDE TRKYE VE ORTA
DOU
Trkiyenin Ortadou lkeleriyle ilikilerinde 3
farkl dnem yaanmtr:
1. Dnem (195060 aras);Bu dnemde
Trkiye, SSCBnin, Ortadouya szmaya almas
ve Arap lkelerinin de bu szmay kolaylatrc
almalarda bulunmalar nedeniyle Ortadou
lkeleriyle iyi ilikiler kurmamtr. Hatta Trkiye,
bu gelimeler zerine NATOya girmitir.
2. Dnem (196373 aras);196364 Kbrs
buhranlarndan, 1973 Petrol Krizine kadar geen
dnemde Trkiye, Ortadou ve Arap lkelerine

yaklama politikasna arlk vermitir. Artk

Trkiye, Arap politikalarna daha lml yaklap,
onlarla yaknlamaya almtr.
Trkiye, sraile kar, Msr, rdn, Suriyeye
yardm etmitir. nk Trkiyenin, Araplardan
krediyle petrol almak ve krediyi demek iin Arap
lkelerine ihracatn arttrmaya ihtiyac vard.
3. Dnem (1973 Petrol krizi
sonras):1969daki Mescidi Aksa yangnna
Trkiyenin verdii sert tepki, Trkiyenin,
Ortadou ve slam lkelerine daha fazla
yaklatnn kantdr. Trkiye, bu olay sonras
Fasta yaplan slam Zirve Toplantsna katlm ve
Araplarla ilikilerini glendirmitir. Arap
lkelerinin tepkiyle karladklar Camp David
Antlamasn Trkiye de reddetmitir.
ASALA (ERMEN TERR RGT);ASALA, 20
Ocak 1975 tarihinde Lbnann Bakenti Beyrutta
kurulan 1975 ile 1985 yllar arasnda faaliyet
gsteren Ermeni terr rgtdr.
ASALA, ilk kez Beyruttaki Dnya Kiliseler Birlii
Brosuna yapt bombal saldr ile adn
duyurmutur.
rgtn Amalar unlardr: Szde Ermeni
Soykrmn kabul ettirmek ve Trkiyeyi soykrm
nedeniyle tazminat demeye zorlamaktr. Asl
byk amac ise Trkiye Cumhuriyetini
paralamak ve dou ve gneydou Anadoluyu
kapsayan byk bir Ermeni Devleti kurmaktr.
rgtn en ok eylem yapt yer Lbnandr.
Daha sonra da Fransadr.
ASALANIN en nemli faaliyeti 15 Temmuz
1983te THYnin Paris Orly Havalimanndaki
brosuna bomba koymasdr. Bu olayda 8 kii
lm 63 kii de yaralanmtr. Bu olaya Orly
Katliam denilmitir.
1991de Ermenistan Devletinin kurulmas ile
ASALA en nemli amacn gerekletirmi
olmutur.
Gnmzde Trkiye ile Ermenistan arasnda
diplomatik bir iliki dahi bulunmamaktadr.
Ancak Eyll 2008de Ermenistan-Trkiye milli
mana, Trkiye Cumhurbakan Abdullah Gln,
Ermenistan Devlet Bakan tarafndan davet
edilmesi ve Trkiyenin daveti kabul etmesi
ilikilerin gelimesi asndan nemli bir adm
olarak saylmaktadr.
YUMUAMA DNEMNDE TRKYENN
POLTKASINDA MEYDANA GELEN OLAYLAR
DPnin nce Demokrasiye Paydos
sloganyla hareket ederek eitli alanlarda
ald sert tedbirler zerine, muhalefet ve
rencilerin desteiyle 27 Mays 1960da
gerekleen askeri mdahale ile DP iktidar
son bulmutur.
Yaplan yarglamalar sonucunda Adnan
Menderes(Babakan), Fatin Rt Zorlu(Dileri

Bakan) ve Hasan Polatkan(Maliye Bakan) idam

edilmitir.
TSKnn bnyesinde bulunan 37 subayn,
Orgeneral Cemal Grsel liderliinde oluturduu
Milli Birlik Komitesi, bu darbe ile mevcut
anayasay uygulamadan kaldrm, TBMMyi
datm ve siyasi partilerin faaliyetlerini askya
almtr.
13 Kasm 1960da sivil ynetime ksa srede
geilmesine kar kan 14 MBK yesi
tutuklanarak, elilik danman sfatyla yurt
dna gnderilmitir.(14ler Olay)
Milli birlik Komitesi, gerekli hazrlklara
girierek, kurucu meclis oluturmu ve bu meclis,
1961 Anayasasn hazrlamtr.
15 Ekim 1961de yaplan seimler sonucunda
Trkiyenin ilk koalisyon hkmeti olan CHP-AP
hkmeti kurulmutur.
NOT: 1961 seimlerine; CHP,AP,CKMP. YTP
katlmtr.
1965 seimlerinde AP(Sleyman Demirel)
iktidara gelmitir.
AP iktidar 12 Mart 1971 Muhtrasna kadar
srmtr.
12 Mart 1971 Muhtras ile Nihat Erimin
Babakan olduu yar askeri bir rejim
kurulmutur.
1973 ylnda Fahri Korutrk cumhurbakan
olmutur.
1973 seimlerinden sonra CHP(Blent Ecevit)MSP koalisyon hkmeti kurulmutur.
1974 ylnda babakan Ecevitin istifa etmesi
hkmet bunalmna yol amtr.
1979 ylnda Genel Kurmay Bakan(Kenan
Evren), Cumhurbakanna uyar mektubu
gndermitir.
12 Eyll 1980 Darbesi;
Darbenin gerekeleri;197580 dneminde
iddet ve terr olaylarnn artmas,Hkmet ve
meclisin ilemez hale gelmesi,Ekonomik
skntlarn iyice artmas, Uluslararas problemlerin
artmas, Darbe ncesinde dzenlenen suikastlerle
birok aydn, milletvekili ve brokratn
ldrlmesi, Hkmet bunalmlar, TBMMnin bir
trl Cumhurbakann seememesi, eriat
amal dzenlenen Kuds Mitingi,
Trk Silahl Kuvvetlerinin 12 Eyll 1980 gn
emir-komuta zinciri ierisinde askeri mdahale
gerekletirmitir.
12 Eyll Darbesi ile;
Sleyman Demirelin Babakan olduu
hkmetin grevine son verilmi,
TBMM kapatlm,
1961 Anayasas uygulamadan kaldrlm,
Siyasi partiler kapatlarak, Trkiyede 9 yl
srecek olan askeri dnem balamtr,
Parti bakanlarna siyasi yasaklar getirilmitir,

Skynetim uygulamalar artm,

Trkiyenin siyasi gelenekleri alt-st olmutur.
1972den beri fiili olarak uygulanmayan idam
cezalarnn hzl bir ekilde infaz sreci balamtr
Trkiyenin Avrupa Konseyi yeliinin askya
alnmtr.
7 Kasm 1982de yaplan referandum
sonucunda 1982 Anayasas kabul edilmitir.
12 Eyll 1980 ile 6 Kasm 1983 tarihleri
arasnda Trkiyeyi, Genelkurmay Bakan Kenan
Evren ve Kuvvet Komutanlarndan oluan 5 kiilik
bir Milli Gvenlik Konseyi ynetmitir.
12 Eyll 1980 askeri mdahalesinden sonra,
1983 seimlerine Sleyman Demirelin Adalet
Partisi, Deniz Baykaln CHPsi, Hsamettin
Cindorukun Byk Trkiye Partisinin katlmasna
izin verilmitir.
Yaplan genel seimlerde Turgut zaln
liderliindeki ANAP iktidara gelmitir.
lkeyi siyasal bir kargaa ve kamplama
ortamndan uzaklatrmak isteyen Turgut zal,
ekonomide de liberal politikalar izleyerek
kamuoyunun desteini almay baarmtr.
Turgut zal, 19891993 yllar arasnda
Trkiyenin 8.Cumhurbakan olarak grev
Yapmtr.
1970-1972 yllar aras ii dvizleri
artmtr.
1971 ylnda Trk Otomobil Fabrikas Anonim
irketi(TOFA) Bursada almtr. Murat-124
retimine balanmtr.
1973 Dnya petrol krizi, d bor deyen
Trkiyeyi zora sokmu, bu durum Trkiyeyi
ekonomik resesyona (durgunlua) srklemitir.
1973te Trkiye Petrolleri Anonim Ortakl
(TPAO), Yunanistann, Ege denizindeki faaliyetleri
zerine Egede petrol aramaya balamtr.
1980 Askeri Darbesi sonunda 24 Ocak kararlar
olarak bilinen ekonomik kararlar alnm, bylece
enflasyonu nlemek, ihracata dayal bir retime
gemek amalanmtr. Bunun iin nce
devalasyon yaplmtr.
1 Dolar 47 liradan 70 liraya kmtr.
1993 ylndaki 5 Nisan kararlar ise, lkede
byk bir devalasyonun yaanmasna yol
amtr. Bu gelimeler zerine halkn satn alma
gc azalm, lkede isiz says giderek artmtr.
SOSYAL VE KLTREL HAYAT
Kyden kente g arpk kentlemeye yol
amtr.
Edebiyatta, toplumcu akm nem kazanmtr.
Ky romancl balamtr.
Trkiyede sinema kltr olumaya balam,
Yeilam diye adlandrlan sektrde birok alanda
sinema filmleri ekilmitir.

Bu filmlerin iinde Metin Erksann ynettii

Susuz Yaz filmi Berlinde 1963 ylnda Altn Ay
dln almtr.
1968den itibaren TRT, Ankarada haftada
gn deneme yayn yapmaya balamtr.(BEYAZ
CAM)
1982 ylndan itibaren ise TRT ilk renkli TV
yaynn gerekletirmitir.
1990l yllarn bandan itibaren zel kanallar
kurulmaya balanm,
Trkiye 1996 ylnda ilk kez nternetle
tanmtr. Ayrca uzaya
TRKSAT-1B uydusu uzaya gnderilmitir.
KRESELLEEN DNYA
SSCBNN DAILMASI
1985 ylnda Garbaovun iktidarnda
Glasnost(Aklk) ve Perestroyka(Yeniden
Yaplanma) ile balayp 6 yl sren reformlarn
ardndan 1991 ylnn sonunda SSCB resmen
dalmtr.
SSCBnin dalmas sonucunda Souk Sava
Dnemi tamamen sona ermitir.
ki kutuplu dnya dzeni yerini tek kutuplu
dnya dzenine brakmas XX. yy sonlarnda
ABDnin tek sper g olarak kalmas sonucunu
dourmutur.
SCCBnin dalma sreci srasnda
ekoslovakyada Kadife Devrimle demokrasiye
geilmitir.(1989) ekoslovakya 1993 ylnda ek
Cumhuriyeti ve Slovakya olmak zere ikiye
ayrlmtr.
SSCBnin dalmasndan sonra g
dengelerinin deimesi nedeniyle in,
Rusya, Kazakistan, Tacikistan ve Krgzistan
arasnda anghay Belisi kurulmutur.
rgt zbekistann da katlmyla anghay
birlii rgt adn almtr.
BAIMSIZ DEVLETLER TOPLULUUNUN
(BDT) KURULMASI
Alma Ata Deklarasyonu: SSCB daldktan
sonra 21 Aralk 1991de Kazakistann Alma
Ata ehrinde bir araya gelen Cumhuriyetler,
yaptklar grmeden sonra yaynladklar
bir bildirge ile BDTnin kurulduunu
aklamlardr.
BDTye ye lkeler srasyla unlardr:
Azerbaycan, Beyaz Rusya, Ermenistan, Grcistan,
Kazakistan, Krgzistan, Moldova, zbekistan,
Tacikistan, Trkmenistan, Rusya Federasyonu ve
Ukraynadr.
TKANIN KURULUU(1992)
TKA, Trk birlii ve Kalknma Ajansdr.
Bakanlar Kurulu kararyla 1992 ylnda D leri
Bakanlna bal olarak kurulmutur.
DALIK KARABA SORUNU

Dalk Karaba, Nfusunun byk ounluu

Trk olup, Azerbaycan topraklarnda yer alan bir
blgedir.
Dalk Karaba sorunu Ermenistan ile
Azerbaycan arasnda yaanan bir sorundur.
Karaba, Ermenistan tarafndan igal edilmitir.
Hocal bata olmak zere birok blgede siviller
katledilmi, ya da ge zorlanmtr.
YUGOSLAVYA
Tito tarafndan Yugoslavya Federal Halk
Cumhuriyeti kurulmutur.
Yugoslavyada sosyalist bir rejim kuran Titonun
ABD ile yaknlamas zerine Yugoslavya
Cominformdan atlmtr.
BOSNA SAVAI
Bosna Hersek cumhurbakan Aliya zzet
Begovi, 1 Mart 1992 gn bamszln ilan
etmitir.
Bu gelime zerine Saraybosnada atmalar
balamtr.
Nazi soykrmndan sonra 20. Yy yaanan en
byk vahet(Srebrenika Katliam) Bosna
Hersekte yaanmtr.
ABDde imzalanan Dayton Antlamas ile
Bosna Sava sona ermitir.
MAV KELEBEN ZNDE
Yugoslavyann dalmasndan sonra Bosna ve
Kosovann birok blgesinde kelebek nfusunda
ciddi bir art olmu, bu durum blgeyi inceleyen
uzmanlarn dikkatini ekmitir. Yaplan
aratrmalar sonucunda bitki rtsnn
deimesinden deil, yerlerin altnda bulunan
toplu mezarlarn zerinde alan ieklere konan
kelebeklere ulalmtr. Bu ieklere lm
iekleri denilmitir.
Bu inceleme ve aratrma sonucunda yaklak
300 toplu mezar bulunmutur.
KOSOVA
Kosova, 1974 Yugoslavya Anayasasnda zerk
blge statsnde kabul edilmitir.
1990da, Kosova Yugoslavya Federasyonu
erevesinde eit ve bamsz bir btn ilan
edilmitir.
Srbistan ve Karadan oluturduu yeni
Yugoslavyada Kosovann devlet snrlar ierisine
dhil edilmesi zerine Kosovann statsyle ilgili
tartmalar balam Srplarla Arnavutlar arasnda
atmalar balamtr.
NATO nclnde 1999 yl bahar aylarnda
balayan operasyon sonucunda Kosova BM
denetimine alnarak Srp gleri blgeyi terk
etmek zorunda kalmtr.
AETDEN AVRUPA BRLNE
ABnin temelleri, 1951 ylnda Almanya ve
Fransann ncln yapt 6 lkenin
katlmyla oluturulan Avrupa Kmr ve elik

Topluluuna ve 1957 Roma Antlamasna

dayanmaktadr.
1957 ylnda talyann Roma kentinde Avrupa
nkleer enerji topluluunu kurulmutur.
Ayn tarihte Avrupa Birliine giren lkeler
Avrupa Ekonomi Topluluu olan AETnin
kuruluunu salayan Roma Antlamasn
imzalamlardr.
1967de Brksel Antlamas ile bir araya
gelen Avrupal devletler Avrupa Topluluunu (AT)
kurdular.
Schengen Antlamas; (1985) ye lkeler
arasnda pasaport kaldrlmtr.
1993 ylnda Maastricht Antlamas ile AT,
AB adn almtr.
1993te toplulua katlmaya aday lkelere
Kopenhag Kriterleri getirilmitir.
KOPENHAG KRTERLERNE GRE ADAY
LKELER AB YEL N;
Demokrasi, Hukukun stnl, nsan haklar,
Para ekonomisi alanlarnda belirli seviyeye
gelmek zorundadr.
Amsterdam Antlamas (1997): Demokrasi
ve diplomaside iyiletirilmeler yaplmas karar
alnmtr.
Nice Antlamas (2001): Birliin Dou
Avrupaya ynelik genilemesine yeni vizyonlar
kazandrmak ama edinilmitir.
TRKYENN AB SREC
Trkiye, 1959da AETye yelik iin mracaat
etmitir.
1963te ise Trkiye-AET Ortaklk
Antlamas yaplmtr (1963 Ankara
Antlamas).
Trkiye, AETye tam yelik iin 14 Nisan
1987de bavuruda bulundu (1980 Darbesi gei
aamasn uzatsa da 1987de Babakan Turgut
zal dneminde, ATye tam yelik konusunda bir
kez daha bavuruldu).
Trkiye 1 Ocak 1996dan itibaren Gmrk
Birlii uygulamasn balatt (Gmrk
Birlii, mallarn serbest dolam srasnda
vergilerin
kaldrlmasyla ilgilidir).
10 Aralk 1999da Helsinki zirvesinde
Trkiyenin tam yelik iin adayl kabul edildi.
1997deki Lksemburg zirvesinde, Trkiyenin
adnn tam ye aday lkeler arasnda
gsterilmemesi zerine Trkiye, AB ile siyasi
iletiimi kesme karar ald.
1999 Helsinki zirvesinde tutumunu
deitiren AB Konseyi, Trkiyenin
adayln teyit etti. Ancak ABdeki baz
lkeler Trkiyenin tam yelii yerine,
imtiyazl ortaklk olmas gerektiini
belirttikleri bir yaklam iine girdiler.

Trkiye, 17 Aralk 2004te ABye tam

yelik iin mzakere tarihi ald.
3 Ekim 2005ten itibaren Trkiyenin, ABye
girmesi iin Katlm Ortakl kabul edilmitir.
Avrupa Komisyonu tarafndan yaymlanan
ve Trkiyenin Avrupa Birliine yelik
srecinde mzakere fasllarnda kaydettii
ilerlemeleri deerlendiren son ilerleme
raporu 2009 ylnda yaynlanmtr.
2013 ylnda 22. Mzakere fasl almtr.
GNCEL BLG:Trkiyenin AB ba
mzakerecisi Mevlt avuoludur.
Trkiyenin AB yelik sreci iinde Trkiyede
Avrupaya uygun yenilikler yaplmtr. Bunlar;
eitli Anayasal deiiklikler, idam cezasnn
kaldrlmas, DGMye son verilmesi, siyasi
partilerin kapatlmasnn zorlatrlmas, 8 yllk
kesintisiz eitim, ekonomide zelletirme vb.
gibi
AVRUPA PARLAMENTOSU ve KONSEY
Avrupa Birlii ierisinde; Avrupa Parlamentosu,
Avrupa Konseyi, Avrupa Komisyonu ve Adalet
Divan da vardr.
Avrupa Birlii organlar arasnda yer alan
Avrupa Parlamentosu, yasama organnn bir
yarsn oluturur.
Avrupa Parlamentosu ye lkelerde yaplan
seimler sonucunda belirlenen yelerden (785
yeden) oluur.
Parlamento birok nemli alanda ynetmelikler
ve ynergeler kartr. ye lkeler; parlamentoya
nfuslar orannda milletvekili gnderirler.
AB Konseyi ise, ye devlet ve hkmet
bakanlarnn katlmyla ylda en az iki kere
toplanr. Konseyin merkezi Brkseldir. Konsey,
byk nem tayan baz kararlarda
parlamentonun onayn almak zorundadr.
Konsey, birliin yasama ve karar alma organdr.
AByi yneten ve d politikasn belirleyen
organdr.
AKKA( AVRUPA KONVEKSYONEL KUVVETLER
ANT.)
1990da Pariste, Varova Pakt ve NATO yesi
lkeler arasnda yaplan ortak deklarasyondur.
KRESELLEEN DNYADA MEYDANA GELEN
ETL SORUNLAR
Terr; AGT (Avrupa Gvenlik ve birlii
Tekilat), BAB (Bat Avrupa Birlii), NATO gibi
tekilatlarn hepsi terre kar ortak mcadeleye
dnk ilkelere sahiptir.
Kresel Isnma; nsan faaliyetleri sonucu
atmosfere salnan karbondioksit ve metan
gazlarn doal yapy bozmasyla sera etkisi
yaratmas (gne nlarnn atmosferde
tutulmasna) sonucunda dnya yzeyinde
scaklklarn artmasna kresel snma denir.
Kmr, petrol, fuel gibi fosil yaktlarndan oluan

karbondioksit gaz atmosferdeki doal rty (su

buhar ve karbondioksiti) etkileyerek yeryzne
yansyan gne nlarnn daha fazla atmosferde
tutulmasna, yeryznn daha fazla snmasna
yol amaktadr. Bu etkiye sera etkisi denilir.
Alk ve Yoksulluk
Kyoto Protokol:
Kyoto Protokol, kresel snma ve iklim
deiiklikleri konusunda mcadele etmeye
ynelik uluslar aras tek evre antlamasdr.
BM, klim Deiiklii ereve Szlemesi
iinde imzalanmtr (Japonya 1997). 1997de
imzalanp, 2005te yrrle giren bu protokoln
temel amac 6 milyar aan dnya nfusunda
karbondioksit ve sera etkisine neden olan
gazlarn salnm en aza indirmektir.
Bu szlemeye 84 lke imza koymasna
ramen resmi imza veren lke says 35i
gememektedir.
177 lke ve ABnin taraf olduu Kyoto
Protokol, 6 ubat 2009 tarihinde TBMM
tarafndan grlerek imzalanmtr.
2007 BRLEM MLLETLER KLM
DEKL(BAL) KONFERANSI( 2007)
Endonezya'nn Bali Adas'nda yer alan Nusa
Dua kentinde yaplm olan iklim ve evre konulu
bir konferanstr.
Birlemi Milletler klim Deiiklii ereve
Szlemesi kapsamnda dzenlenen on nc
konferans olduu iin "COP 13", Kyoto Protokol
yrrle girdikten sonra dzenlenen nc
konferans olduu iin de "MOP 3" olarak
adlandrlmaktadr.

evre Kirlii
ERNOBL NKLEER REAKTR KAZASI
20. yy. en byk nkleer kazasdr. Nkleer
enerjinin dnyaya verdii zararn en somut rnei
1986 ylnda ernobil nkleer santralindeki
patlamadr.
SALGIN VE BULAICI HASTALIKLAR
AIDS, Krm Kongo Kanamal hastal, Ku gribi,
Domuz gribi (H1 N1 virs) gibi hastalklardr.
KARADENZ EKONOMK BRL TEKLATI
(KET)
1990 ylnda Trkiyenin giriimiyle Karadeniz
Ekonomik birlii Toplants yaplmtr.
Bu toplantda Karadeniz havzasn bar, refah
ve istikrar blgesine dntrmek amalanmtr.
TBA (TRKYE BLMLER AKADEMS)
Babakanla bal olarak kurulan bir kurulu
olup bilimsel, idari ve mali zerklie sahiptir.
1994 ylnda almalara balayan bu akademi,
genleri bilim ve aratrmaya sevk etmeye ve
bilim insanlar yetimesini salamaya
almaktadr.
GAP
Dicle ve Frat nehirleri zerine yaplm baraj ve
hidroelektrik santralleri ile birok alanda
srdrlebilir bir kalknma programdr.
GAP projesi kapsamnda dnyann 5. byk
baraj olan Atatrk Baraj yaplmtr.
MAV AKIM
Trkiye ile Rusya arasnda 1997 ylnda 25 yl
geerli olacak Mavi Akm Projesi Antlamas
imzalanm