Professional Documents
Culture Documents
ΕΞΟΜΟΛΟΓΗΣΗ
ΕΞΟΜΟΛΟΓΗΣΗ
π. Αντώνιος Στυλιανάκης
Ψυχοθεραπευτής παιδιών και νέων
Πριν από μερικά χρόνια ήρθε στο ιατρείο μου μια νέα κοπέλα για να με
συμβουλευτεί σε κάποιο πρόβλημα που την απασχολούσε. Είχε υπερβολικό
άγχος και δυσκολίες στο να συνάψει μια σχέση γάμου. Η συζήτηση
κατέληξε σε ένα δίλημμα, στον προβληματισμό της αν θα πρέπει να γίνει
μοναχή ή να ακολουθήσει το δρόμο της έγγαμης ζωής... Προσπάθησα να
αναλύσω την προσωπική της ζωή όσο γίνεται καλύτερα για να καταλάβω
πώς σκέφτεται και πώς ενεργεί.
Τα γεγονότα όμως έδειχναν ότι ακόμη δεν είχε ξεπεράσει εκείνο τον
τραυματισμό της εφηβικής ηλικίας, απλώς λησμονήθηκε (
απωθήθηκε
)
για να ξαναβγεί με άλλη μορφή πλέον, σαν δυσκολία να συνάπτει σοβαρές
σχέσεις με άτομα του άλλου φύλου παρά το ότι το επιθυμούσε! Ο λόγος
ήταν ότι φοβόταν πάντα στο βάθος μήπως χαλάσει και πάλι ο δεσμός της
και πληγωθεί, ώστε να πονέσει τόσο αβάσταχτα, όπως τότε στην παιδική
της ηλικία. Σκοπός μου ήταν να της αποδείξω ότι πράγματι αυτό
συνέβαινε και ότι ο φόβος πλέον ήταν υπερβολικός γιατί οι συνθήκες
άλλαξαν και η ίδια ήταν πλέον ώριμη. Αυτό είχε σαν συνέπεια να σκεφτεί
1
πλέον καθαρά τι είναι εκείνο που πραγματικά η ίδια θέλει (να παντρευτεί
ή όχι) χωρίς να χρειαστεί βέβαια να της το υποδείξω... Το θέμα ήταν κατα
βάση ψυχολογικό αλλά σαφώς με πνευματικές προεκτάσεις και συνέπειες.
Πρέπει από την αρχή να κάνουμε ένα ξεκαθάρισμα. Είναι γνωστό ότι ο
άνθρωπος αποτελείται από σώμα και ψυχή και η ψυχή του είναι αθάνατη
κατ εικόνα και ομοίωση του Θεού. Με την ψυχή αυτή και τη σχέση του
ανθρώπου με το Θεό ασχολείται η θρησκεία (πίστη) και ειδικότερα ο
πνευματικός πατέρας στην εξομολόγηση.
Από την άλλη μεριά ο ιερέας θα πρέπει να είναι ενήμερος τών τελευταίων
απόψεων και θέσεων της ψυχολογίας αλλά κυρίως της πατερικής σκέψεως
και ζωής, για να μπορέσει να καταλάβει σε βάθος τις αντιδράσεις του
ατόμου και να ερμηνεύσει σωστά εκείνα που ακούει. Αυτό βέβαια γίνεται
σταδιακά και με την εμπειρία αλλά και με τη φώτιση του Θεού, ωστόσο η
ίδια η εκκλησία δεν εμπιστεύεται το μυστήριο αυτό της πνευματικής
πατρότητος παρά μόνο σε κληρικούς που έχουν τουλάχιστον επαρκή
μόρφωση και πνευματικό καταρτισμό.
2
ΕΙΔΙΚΟΤΕΡΑ ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΕΞΟΜΟΛΟΓΗΣΗ
3
Θυμάμαι μια νέα μητέρα που κλαίγοντας κάποτε εξομολογούνταν
λέγοντας ότι μιλάει άσχημα στα παιδιά της (με αποτέλεσμα μετά να
στεναχωριέται και η ίδια, επειδή τα υπεραγαπά!)
4
παρεξηγημένης πίστης. Και είναι τόσες πολλές που καθημερινά
συναντούμε.
Πόσο αγνοούμε αγαπητή μου τον τρόπο σκέψης του Θεού, της είπα
περίπου... Μπορεί βέβαια να είναι άγνωστος αλλά πρέπει να ξέρουμε
τουλάχιστον πώς να αντιδρούμε εμείς σε κάθε περίσταση. Είναι δυνατόν ο
Θεός να μην ξέρει τι μας συμβαίνει, είναι δυνατόν να ξεχνάει, είναι
δυνατόν να μην μας ακούει όταν του ζητάμε κατι; Απλώς έχει το δικό του
σχέδιο και περιμένει για να μας δώσει όλες τις ευκαιρίες να τον
αγαπήσουμε και να τον εμπιστευτούμε ώστε να στεφανωθούμε στον
ουρανό και να πετυχουμε τη σωτηρία μας. Αυτή είναι η ουσιαστική
θεραπεία της ψυχής, δηλ η κάθαρση από τα πάθη και η ενεργοποίηση της
χάρης του Θεού που θέλει να σώσει όλους τους ανθρώπους.
ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η Ψ Υ Χ Α Ν Α Λ Υ Σ Η
5
Αν θέλαμε να κάνουμε αντιστοιχία με πνευματικούς όρους, θα λέγαμε ότι
η ψυχοθεραπεία αποβλέπει στην εκρίζωση των παθών! Με τη διαφορά που
εδω τα πάθη δεν έχουν την ηθική έννοια αλλά την ψυχολογική. Πρόκειται
δηλαδή για κόμπους που θέλουν λύσιμο, ώστε ο άνθρωπος να
ελευθερωθεί. Ενδιαφέρει δηλαδή μόνο, κατά πόσο ταλαιπωρούν τον
άνθρωπο και δυσκολεύουν τη ζωή του και όχι βέβαια κατά πόσο είναι
σύμφωνα με το θέλημα του Θεού.
Για παράδειγμα ενα παιδί έχει την τάση να κλέβει. Αυτό, ηθικά μπορεί να
είναι αμαρτία, αλλά ο γιατρός θα το εξετάσει από ψυχολογική και
κοινωνική άποψη αναλύοντας το σκεπτικό και τα κίνητρά του, ώστε να
ανακουφιστεί το παιδί, από πιθανές εντάσεις και συγκρούσεις. Είναι πολύ
πιθανό το αίσθημα έλλειψης της μητέρας κατά την πρώιμη παιδική
ηλικία, να οδηγήσει ένα παιδί στην κλεπτομανία . ( Θυμάμαι
χαρακτρηριστικά το παράδειγμα της Μαρίας -κοριτσιού του δημοτικού-
που έπαιρνε χρήματα και μετά τα μοίραζε η και τα σκόρπιζε-πετούσε!
Οταν την ρώτησαν γιατί το κάνει είπε επειδή δεν έχει κοντά τη μητέρα
της... Αυτό το πράγμα παραδόξως την ανακούφιζε!)
Ενας νέος συνδέεται υπερβολικά με τη μητέρα του που φοβάται μην φύγει
το παιδί από κοντά της και το χάσει. Αυτό μπορεί να εισπράττεται από το
παιδί σαν υπερβολική εξάρτηση που του δημιουργεί άγχος αποχωρισμού
και δυσκολία σύναψης νέων γνήσιων δεσμών και μάλιστα δημιουργίας
δικής του οικογένειας. Προηγείται η κατανόηση της συμπεριφοράς του
αυτής, η ερμηνεία και παραπέρα η ψυχοθεραπευτική βοήθεια για την
υπερνίκηση της εξάρτησης. (Είναι πολύ συνηθισμένο το παράδειγμα λόγω
του ότι οι άντρες έχουν μια αχίλλεια πτέρνα στο θέμα αυτό. Το κορίτσι
έχει τη δυνατότητα να σπάσει τη δυνατή εξάρτηση από τη μητέρα που το
γέννησε, όταν προοδευτικά συνδέεται και με τον γονέα του άλλου φύλου,
τον πατέρα. Αντίθετα το αγόρι έχει δυσκολία να το πετύχει γιατί ήδη έχει
να αντιμετωπίσει τον φυσικό ανταγωνισμό με τον πατέρα του και το
δεσμό εξάρτησης λόγω αντιθέτου φύλου με τη μητέρα του!)
Είναι επόμενο να μην έχει άμεσα σχέση αυτή η διαδικασία (ψ-θ) με το Θεό
και την εκκλησία παρά μόνο στο βαθμό που αυτά τα γεγονότα τον
6
προβληματίζουν και τον μπλοκάρουν στη ζωή του, ίσως λόγω αντιφάσεων
και ασυνείδητων κρυφών επιθυμιών. (Παράδειγμα φοιτήτριας που
απέρριψε τα θρησκευτικά πιστεύω στην εφηβεία όταν απέρριψε τους
αυταρχικούς γονείς της που την καταπίεζαν, και που ήταν χριστιανοί
ορθόδοξοι! Οταν στη διάρκεια της συνεργασίας μας το κατάλαβε,
ξαναγύρισε στην εκκλησία με επίγνωση πλέον και προσωπική ελευθερία.)
Να πώς μπορεί έμμεσα η ψυχανάλυση να υπηρετήσει την αληθινή
ψυχοθερταπεία, χωρίς να το καταλάβει!
Η ψυχοθεραπεία λοιπόν είναι ουδέτερη στο θέμα του Θεού όπως και σε
κάθε θέμα αφού σκοπός της δεν είναι να δώσει ιδεολογία στον άνθρωπο
αλλά να τον βοηθήσει να αντιμετωπίσει καλύτερα την καθημερινή ζωή
7
του αλλά και να ξεκαθαρίσει τη δική του ιδεολογία και να κάνει τις δικές
του ελεύθερες επιλογές.
Συχνά λέω από την εμπειρία μου, ότι τα παιδιά που έχουν διαταρακτική
συμπεριφορά, νιώθουν ότι δεν τα αγαπούν και έτσι επιζητούν περισσότερο
ενδιαφέρον από το περιβάλλον. Τότε οι γονείς βλέπουν την κατάσταση με
άλλο μάτι, με συμπάθεια και λειτουργούν ομαλότερα.
Παράλληλα μαθαίνω από το ίδιο το παιδί, πως νιώθει ότι δεν το αγαπούν
και το τιμωρούν. Τότε εξηγώ στο παιδί ότι δεν είναι που δεν το αγαπούν,
αλλά φοβούνται ότι δεν θα γίνει καλός άνθρωπος και ανησυχούν γι αυτό
θέλουν να τους ακούει. Ακόμη ότι μπορεί να κάνουν και οι γονείς λάθος
και να το αδικούν καμιά φορά Το παιδί συχνά το καταλαβαίνει,
αναζωπυρώνεται η αγάπη για τους γονείς του και αυτόματα βελτιώνει τη
συμπερφορά του. Ολα είναι θέμα λογισμών!
8
Με άλλα λόγια μπορεί να είναι κάποιος ισορροπημένος ψυχολογικά (με την
καθημερινή έννοια του όρου, όπως οι περισσότεροι άνθρωποι) και να
απέχει από τη σωτηρία, να απέχει από το Θεό, αφού τον έχει αρνηθεί.
Αντίθετα μπορεί κάποιος να πάσχει σοβαρά ψυχολογικά και να βρίσκεται
μέσα στη σωτηρία, έστω και αν κάνει βήματα σημειωτόν...
9
συμβιβάσει και το Θεό και τον κόσμο. Είναι σαν να προσπαθεί να βαδίσει
με το ένα πόδι στο δρόμο και το άλλο στο πεζοδρόμιο!
Επίσης όταν αντιληφθεί κάποιος την πνευματική ζωή ευσεβιστικά, σαν μια
σειρά εφαρμογής ηθικών κανόνων και όχι σαν μια σχέση ελευθερίας εν
Χριστώ Ιησού.
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Βιβλιογραφία
10
• Αγγέλογλου π.Χριστοδούλου, Σκεύος εκλογής
• Βλάχου π. Ιεροθέου, Συζητήσεις για την Ορθόδοξη
ψυχοθεραπεία
• Γιαννιτσιώτη Κ., Κοντά στο γέροντα Πορφύριο
• Ιωάννου Σιναίτου, Κλίμαξ
• Στυλιανάκη π.Αντωνίου, Πνευματική και ψυχολογική θεώρηση
των εναλλακτικών θεραπειών Πρακτικά ενός Συνεδρίου 1995.
• Στυλιανάκη π.Αντωνίου, Αποκρίσεις σε υπεύθυνους γονείς έκδ.
Αποστολικής Διακονίας 1999.
11