Zasada prawa do obrony jest zasad skodyfikowan i wynika wprost z

przepisw kodeksu (art. 6 kpk) To dyrektywa w myl ktrej oskarony ma prawo

broni w procesie swoich interesw osobicie jak rwnie za porednictwem
obrocy. Jest to podzia na obron materialn art. 16 kpk (obowizek informacji
prawnej), art. 300 i 175 kpk i obron formaln wynikajc z art. 79 kpk.
Obrona w procesie karnym
Ze wzgldu na charakter ustanowienia

nieobowizkowa

obowizkowa
z wyboru
z urzdu

ze wzgldu na sposb powoania

Obrona obligatoryjna (art. 79 1 kpk):

guchy, niemy, niewidomy
nieletni
osoba co do ktrej zachodzi wtpliwo co do jej poczytalnoci
Art. 79 2 kpk ze wzgldu na inne okolicznoci uwzgldniajce obron (gdy sd
uzna za stosowne)
Art. 80 kpk obligatoryjna gdy Sd Okrgowy jest w I-szej instancji jeeli
zarzucono oskaronemu zbrodni lub jest pozbawiony wolnoci
Art. 81 kpk wyznaczenie obrocy z urzdu (kto wyznacza)Prawo do obrony
realizowane jest rwnie przez organy procesu karnego, ktre maj w zakresie
ustale realizowa prawo do obrony.
Art. 86 kpk przeanalizowa (ile mona mie obrocw, w jakiej formie, zakres
dziaania 84 kpk, obrona uboga, gdy go nie sta)
Zasada (ex oficio) postpowania z urzdu jest to dyrektywa w myl ktrej
postpowanie moe by prowadzone z wasnej inicjatywy organu kierowniczego
niezalenie od czyjegokolwiek dania czy stanowiska. Wynika ona z art. 9 1
kpk. Zdominowaa ona postpowanie przygotowawcze.
Zasada legalizmu skodyfikowana w art. 10 1 kpk polega na obowizku
cigania przestpstw ciganych z urzdu. Obowizek ten powstaje wwczas, gdy
wystpi fakt uzasadnionego podejrzenia popenienia przestpstwa. Zasada ta
dotyczy zarwno wszczcia jak i kontynuowania procesu.
Z zasad t w
cisym zwizku pozostaje obowizek zawiadamiania o przestpstwie (art. 240 kk
i 304 1 kpk)
Obowizek zawiadomienia o przestpstwie

prawny

spoeczny art. 304 1kpk

osb fizycznych art. 240 kk

instytucji pastwowych
i spoecznych art. 304 2 kpk

Przestpstwa cigane z urzdu 118, 127, 128, 130, 134, 140, 148, 163, 166,
252 kk
Ustanawiajc zasad legalizmu obowizujce przepisy przewiduj rodki prawne
jej przestrzegania. W postpowaniu przygotowawczym i sdowym, kontrol
objto wszystkie te decyzje ktre tamuj rozstrzygnicie.
Zasada oportunizmu.
Przeciwiestwem zasady legalizmu jest zasada oportunizmu pozwalajca
prokuratorowi na rozwaenie celowoci cigania karnego pomimo istniejcego
podejrzenia popenienia przestpstwa.
Wyranym przejawem jest art. 11 kpk umorzenie absorbcyjne (wystpek,
zagroony kar do 5 lat , jeeli orzeczenie wobec oskaronego kary byoby
niecelowe ze wzgldu na rodzaj)
Obowizywanie zasady legalizmu w sprawach ciganych na wniosek art. 12 1
kpk. Przepis ten nie daje oskarycielowi moliwoci zaniechania cigania jako
niecelowego, obligatoryjno t podkrela 2.
Natomiast na gruncie trybu prywatno-skargowego zagadnienie legalizmu i
oportunizmu jest aktualne w sytuacji przewidzianej w art. 60 1 kpk
uprawnienie do inferencji ze wzgldu na interes spoeczny.
Opracowa. Oportunizm niewaciwy i oportunizm rzeczywisty waciwy.
Zasada skargowoci skodyfikowana w art. 14 1 kpk. To dyrektywa zgodnie z
ktr organ procesowy prowadzi postpowanie tylko na danie innego
uprawnionego podmiotu. daniem takim moe by skarga uprawnionego
oskaryciela i jest ni akt oskarenia, wniosek o warunkowe umorzenie, pozew
cywilny, wniosek prokuratora o zastosowanie rodka zabezpieczajcego (art. 324
kpk), wniosek o odszkodowanie za niesuszne aresztowanie. S to tzw. skargi
zasadnicze.
Wyrniamy take skargi etapowe warunkujce okrelone stadia postpowania,
apelacja, kasacja. Wyrniamy te skargi incydentalne np. zaalenie na okrelon
czynno.
Wyjtki od zasady skargowoci:
1. Postpowanie w sprawach nieletnich (sdzia wszczyna i rozstrzyga)
2. Dochodzenie roszcze majtkowych o przestpstwa art. 415 5 kpk.
3. Z urzdu mog by wszczynane i prowadzone postpowania o odtworzenie
akt - art. 161 kpk, o zabezpieczenie wykonania orzeczenia na mieniu
oskaronego art. 291 kpk.

Zasada skargowoci w ujciu konkretnym zostaa sformuowana w ustawie w

art. 14 k.p.k. i dotyczy postpowania sdowego. Wyraa regu, e sd wszczyna
postpowanie na danie uprawnionego oskaryciela lub innego uprawnionego
podmiotu. danie to w procesie przybiera form aktu oskarenia (art.. 332 i
nast. k.p.k.) lub innego aktu procesowego, ktry go zastpuje (np. wniosek o
ukaranie z art. 509 2 k.p.k.). Skarg w procesie karnym okrela si wniosek
uprawnionego podmiotu skierowany do sdu inicjujcy wszczcie i
przeprowadzenie postpowania oraz wydanie rozstrzygnicia. Akt oskarenia i
inne akty jako skargi procesowe wymagaj formy pisemnej. Wyjtek stanowi
ustne rozszerzenie aktu oskarenia w tzw. procesie wpadkowym.
Ramy przedmiotowe aktu oskarenia mog by rozszerzone na wniosek
oskaryciela, jeeli zarzuci on inny, ujawniony w toku rozprawy, czyn przestpczy.
Sd moe rozpozna to nowe oskarenie, gdy nie zachodzi potrzeba
przeprowadzenia postpowania przygotowawczego. Rozpoznanie sprawy na tej
samej rozprawie wymaga zgody oskaronego (art. 398 l k.p.k.). Jego zgoda
moe by uzaleniona od ogoszenia przerwy na przygotowanie obrony przed
nowym oskareniem. W razie odroczenia rozprawy prokurator zobowizany jest
wnie nowy lub dodatkowy akt oskarenia (art. 398 2 k.p.k.).
Sd zwizany jest ramami podmiotowymi i przedmiotowymi aktu oskarenia. W
obecnym stanie prawnym pozbawiono sd moliwoci zwrcenia sprawy
prokuratorowi w celu rozszerzenia postpowania na czyny osb nie pocignitych
do odpowiedzialnoci karnej pozostajce w cisym zwizku z czynami osb,
przeciwko ktrym toczy si postpowanie. Sd moe jedynie przekaza spraw
prokuratorowi w celu uzupenienia ledztwa lub dochodzenia, jeeli akta sprawy
wskazuj na istotne braki tego postpowania, zwaszcza na potrzeb
poszukiwania dowodw, za dokonanie niezbdnych czynnoci przez sd
powodowaoby znaczne trudnoci (art. 345 l k.p.k.).
Kwalifikacja prawna zawart..a w akcie oskarenia nie wie sdu. Sd jednak w
razie dostrzeenia moliwoci zmiany kwalifikacji musi uprzedzi o tym
oskaronego. Zmiana kwalifikacji czynu nie moe wychodzi poza ramy
oskarenia (art. 399 k.p.k.). Wyjtkiem od zasady skargowoci jest uregulowanie
zawart..e w art. 14 2 k.p.k. Odstpienie oskaryciela publicznego od oskarenia
nie wie sdu, poniewa zasada skargowoci dotyczy momentu wszczynania
procesu. Skarg w procesie karnym jest nie tylko akt oskarenia. Jest ni te
pozew cywilny (art.. 62 k.p.k.), skarga apelacyjna (art. 444 k.p.k.), zaalenie (art.
459 k.p.k.), danie przekazania sprawy o wykroczenie na drog postpowania
sdowego (art. 86 k.p.w.), sprzeciw od wyroku zaocznego art.. 482 k.p.k. j,
sprzeciw od nakazu karnego (art. 506 l k.p.k.), kasacja (art. 519 k.p.k.), wniosek
o wznowienie postpowania (art. 542 k.p.k.), wniosek prokuratora o zastosowanie
rodka zabezpieczajcego (art. 324 k.p.k.).
Skargi te z reguy odnosz si do kwestii zasadniczej tj. odpowiedzialnoci mog
jednak odnosi si do kwestii pobocznych np. zaalenie w kwestii rodkw
zapobiegawczych (art. 252 i 270 k.p.k.), czy te w kwestii wymierzenia kar
porzdkowych (art.. 290 k.p.k.-), albo dotyczy kwestii odszkodowania za
oczywicie niesuszne tymczasowe aresztowanie lub niesuszne skazanie (art. 552
k.p.k.).
Zasada swobodnej oceny dowodw jest nierozerwalnie zwizana z zasad
prawdy. Okrela j art. 7 k.p.k. stwierdzajc, e organy postpowania ksztatuj

swe przekonanie na podstawie wszystkich przeprowadzonych dowodw,

ocenianych swobodnie z uwzgldnieniem zasad prawidowego rozumowania oraz
wskaza wiedzy i dowiadczenia yciowego. Jest to dyrektywa nakazujca
wszystkim organom procesowym przy ocenie dowodw kierowa si swobodnym
uznaniem uksztatowanym z uwzgldnieniem wiedzy, w tym zasad logicznego
rozumowania i dowiadczenia yciowego. Sdzia nie jest skrpowany adnymi
reguami dowodowymi. W przeciwiestwie do zasady swobodnej oceny dowodw
teoria legy dowodw (ustawowej oceny dowodw), wie sdziego odpowiednimi
reguami. Reguy takie to np. wymaganie, aby skazanie byo opart..e na
zeznaniach co najmniej dwch wiadkw. Jeeli sdzia dysponuje takimi
dowodami to musi skaza (teoria pozytywna), albo te jeeli takich zezna nie
posiada skaza nie moe (teoria negatywna).
Sd ocenia wszystkie dowody swobodnie. Na podstawie przeprowadzonych
dowodw wyrabia sobie przekonanie, na ktrym opiera swoje rozstrzygnicie.
Swoboda w ocenie nie oznacza dowolnoci. Swobodna ocena jest bowiem
kontrolowana w postpowaniu apelacyjnym. Sd pierwszej instancji musi w
uzasadnieniu wyjani dlaczego opar si na tych, a me na innych dowodach i
dlaczego nie uzna dowodw przeciwnych, a take dlaczego uzna akt za
udowodniony lub za nieudowodniony oraz dlaczego uzna fakt za istotny lub za
nieistotny. Kontrol oceny dowodw spenia organ rozpoznajcy rodek
odwoawczy (zaalenie lub apelacj). Podstaw prawn dla tej kontroli jest przepis
art. 438 pkt..3 k.p.k. Zaskarone orzeczenie ulega uchyleniu lub zmianie w razie
stwierdzenia bdu w ustaleniach faktycznych, przyjtych za podstaw
orzeczenia, jeeli ten bd mg mie wpyw na tre orzeczenia.
Swobodna ocena dowodw, kontrolowana przez organ wyszej instancji, ma
miejsce nie tylko w postpowaniu jurysdykcyjnym. Nastpuje te w postpowaniu
przygotowawczym. Chodzi zwaszcza o ocen dowodw przy: odmowie wszczcia
postpowania przygotowawczego (art. 305 k.p.k.), umorzeniu postpowania
przygotowawczego (art. 322 k.p.k.) stosowaniu rodkw zapobiegawczych (art.
249 i 258 k.p.k.) itp.
Zasada swobodnej oceny dowodw dotyczy wszystkich dowodw. Jeeli sd
uwaa, e opinia biegego jest niejasna lub niepena, gdy np. biegy nie udzieli
odpowiedzi na wszystkie pytania, moe zada uzupenienia opinii przez tego
samego biegego albo powoa nowego biegego (art. 201 k.p.k.).
Sd ocenia dowody po ich przeprowadzeniu (ocena aposterioryczna) dokonujc
oceny kadego dowodu z osobna oraz dokonuje oceny kompleksowej. Sd ocenia
rwnie przydatno zawnioskowanego dowodu lub ewentualno dopuszczenia
dowodu z urzdu, dla udowodnienia danej kwestii (ocena aprioryczna). Sd
oddala wniosek dowodowy jeeli przeprowadzenie dowodu jest niedopuszczalne
(art. 170 l pkt..1 k.p.k.). Niedopuszczalno dowodu wynika z przepisu (np. art.
178 - zakaz dowodowy, 182 - prawo odmowy zezna, 183 k.p.k. - prawo
nieudzielenia odpowiedzi) lub z zasad procesowych i ich gwarancji (np. wniosek o
przeprowadzenie przesuchania przy zastosowaniu narkoanalizy lub hipnozy).
Ocen aprioryczn jest uznanie sdu, e okoliczno nie ma znaczenia dla
rozstrzygnicia (art. 170 l pkt. 2 k.p.k.) oraz e okoliczno zostaa ju
udowodniona zgodnie z twierdzeniem wnioskodawcy (art. 170 l pkt.- 2 k.p.k.), a
take ocena nieprzydatnoci dowodu do stwierdzenia danej okolicznoci (art. 170
l pkt..3 k.p.k.). Przekonanie sdu podlega kontroli procesowej. Ocena

aprioryczna obejmuje rwnie przypadek, gdy dowodu nie da si przeprowadzi

(np. wiadek zmar) (art. 170 l pkt.. 4 k.p.k.).
Zasad
prawa
do
obrony
oskaronego
normuj
przepisy
prawa
midzynarodowego (art. 14 ust 3 Paktw, art. 6 ust 3 Konwencji), Konstytucja (art.
42 ust. 2 stanowicy, e - kady, przeciw komu prowadzone jest postpowanie
karne, ma prawo do obrony we wszystkich stadiach postpowania. Moe on w
szczeglnoci wybra obroc lub na zasadach okrelonych w ustawie korzysta z
obrocy z urzdu") oraz przepisy prawa wewntrznego (art. 6 k.p.k.). Przepisy
prawa midzynarodowego stanowi, e oskarony ma prawo do niezwocznego
otrzymania szczegowej informacji w jzyku dla mego zrozumiaym o istocie i
przyczynie wniesionego przeciwko niemu oskarenia; siadania rezerwy
odpowiedniego czasu i moliwoci przygotowania si do obrony, bronienia si
osobicie lub przez ustanowionego przez siebie obroc, a jeli nie ma
wystarczajcych rodkw na pokrycie kosztw obrony, do bezpatnego
korzystania z pomocy obrocy wyznaczonego z urzdu, gdy wymaga tego dobro
wymiaru sprawiedliwoci; porozumiewania si z obroc; przesuchania lub
spowodowanie przesuchania wiadkw oskarenia oraz dania obecnoci i
przesuchania wiadkw obrony na takich samych warunkach jak wiadkw
oskarenia; korzystania z bezpatnej pomocy tumacza, jeeli nie rozumie lub nie
mwi jzykiem uywanym w sdzie (art. 14 pkt.3 Paktw, art. 6 pkt.3 Konwencji).
Prawo do obrony jako zasada konkretna sformuowane jest w przepisie k.p.k.,
ktry stanowi, e oskaronemu przysuguje prawo do obrony i prawo do
korzystania z pomocy obrocy (art. 6 k.p.k.)
W doktrynie rozrnia si obron materialn i obron formaln. Obrona
materialna obejmuje nakaz dziaania organw procesowych majcych na
wzgldzie, aby osoba niewinna nie poniosa odpowiedzialnoci karnej albo aby
oskarony nie ponis kary niewspmiernie surowej oraz prawo oskaronego do
podejmowania czynnoci w celu odparcia zarzutu albo w celu zmniejszenia
dolegliwoci procesowych. Obrona materialna nie jest wic dziaalnoci tylko
oskaronego ale kadej osoby, ktra wykonuje czynnoci korzystne dla
oskaronego. Organ prowadzcy postpowanie ma obowizek pouczy
uczestnikw postpowania karnego o cicych na nich obowizkach i
przysugujcych im uprawnieniach, jeeli ustawa tak stanowi, a take w miar
potrzeby udziela im informacji w wypadkach, gdy ustawa wyranie tego
obowizku nie stanowi (art. 16 l i 2 k.p.k.). To prawo do informacji ma wane
znaczenie dla realizacji obrony materialnej i wynika te z zasady bezstronnoci
(art. 4 k.p.k.).
Czynnoci w ramach obrony materialnej uatwiaj przepisy przewidujce:
obowizek wydania postanowienia o przedstawieniu zarzutw (art. 313 k.p.k.),
uzasadnienie tego postanowienia na danie podejrzanego (art. 313 3 k.p.k.),
informacj o treci zarzutu w razie przesuchania osoby przed wydaniem
postanowienia o przedstawieniu zarzutw (art. 308 2 k.p.k.), przesuchanie co
do treci zarzutw, jeeli ustawa zwalnia od wydania postanowienia o
przedstawieniu zarzutw (art. 473 k.p.k.). Oskarony bowiem musi wiedzie przed
czym ma si broni.
Kluczowe znaczenie dla obrony materialnej ma przepis art. 175 l k.p.k.
Oskarony ma prawo skada wyjanienia. Nie ma jednak obowizku skadania

wyjanie. Moe wic bez podania powodw odmwi odpowiedzi na pytania i lub
w ogle odmwi skadania wyjanie. Faszywe wyjanienia s bezkarne, gdy
odpowiedzialnoci karnej z art.. 233 l k.k. podlega osoba skadajca zeznania, a
nie wyjanienia. Jeli jednak oskarony w swoich wyjanieniach . przed organem
cigania faszywie oskara inn osob o popenienie przestpstwa, wykroczenia
lub przewinienia dyscyplinarnego podlega odpowiedzialnoci z art. 234 k.k., a gdy
oskarony w drodze tworzenia faszywych dowodw lub drodze innych
podstpnych zabiegw kieruje przeciwko okrelonej osobie ciganie naraa si na
odpowiedzialno z art. 235 k.k.
Obron materialn podejrzany moe realizowa nie tylko poprzez skadanie
wyjanie ale i poprzez uczestnictwo w kontradyktoryjnych czynnociach
postpowania przygotowawczego (art.. 316 - udzia w czynnociach
niepowtarzalnych, 317 - udzia w innych czynnociach i 318 k.p.k. dowd z
opinii biegego), w trakcie ktrych moe zadawa pytania uczestnikom tych
czynnoci, skada owiadczenia i wnioski dowodowe. Wnioski dowodowe
podejrzany moe skada zawsze na pimie lub bezporednio przy skadaniu
wyjanie (art. 315 k.p.k.).
Realizacj czynnoci w ramach obrony materialnej umoliwiaj: przepisy o
udostpnieniu akt (art. 156 i 157 k.p.k.), przepisy nakazujce zapoznanie
oskaronego ze wszystkimi materiaami postpowania przygotowawczego (art.
321 k.p.k.) i podjtymi rozstrzygniciami (art. 321 6 k.p.k.) oraz moliwo
zoenia
wniosku
przez
podejrzanego
o
uzupenienie
postpowania
przygotowawczego (art. 321 5 k.p.k.).
W szerszym zakresie realizowane jest prawo do obrony w postpowaniu
jurysdykcyjnym. Oskarony uczestniczc w rozprawie moe zadawa pytania,
skada owiadczenia i wnioski dowodowe, broni si przed zarzutem oskarenia.
Obrona w aspekcie formalnym jest to prawo oskaronego do korzystania z
pomocy obrocy i obejmuje czynnoci podejmowane przez tego obroc. Obroc
w procesie karnym moe by jedynie osoba uprawniona do obrony wedug
przepisw ustawy o ustroju adwokatury (art. 82 k.p.k.).
W postpowaniu karnym oskarony w niektrych przypadkach musi mie
obroc. Z przyczyn podmiotowych ma to miejsce gdy oskarony jest
1. nieletni, guchy, niemy lub niewidomy,
2. gdy zachodzi uzasadniona wtpliwo co do jego poczytalnoci,
3. kiedy nie wada jzykiem polskim,
4. gdy sd uzna to za niezbdne ze wzgldu na okolicznoci utrudniajce obron
(art.. 79 k.p.k.). W tych wypadkach udzia obrocy jest obowizkowy w rozprawie i
w tych posiedzeniach, w ktrych obowizkowy jest udzia oskaronego.
Poza tym jeli w toku postpowania biegli lekarze psychiatrzy stwierdz, e
poczytalno oskaronego nie budzi wtpliwoci, oskarony jednak musi mie
obroc do prawomocnego zakoczenia postpowania.
Z przyczyn przedmiotowych oskarony musi mie obroc w postpowaniu przed;
1.
sdem wojewdzkim jako sdem pierwszej instancji, gdy oskaronemu
zarzucono zbrodni lub zosta pozbawiony wolnoci (art. 80 k.p.k.). Udzia obrocy

obowizkowy jest w rozprawie gwnej, a w apelacyjnej i kasacyjnej - jeli Prezes

sdu lub sd uzna to za konieczne.
2. sdem wojskowym, gdy oskaronym jest onierz odbywajcy zasadnicz
sub wojskow lub penicy sub w charakterze kandydata na onierza
zawodowego art. 671 l i 4
3. wojskowym sdem okrgowym, gdy oskaronym nie jest onierz, o ktrym
wyej mowa lecz sprawa dotyczy czynu, ktry w postpowaniu przed sdami
powszechnymi naley do waciwoci sdu wojewdzkiego, albo przestpstw z
art. 339 3,345 3 k.k. (art.. 671 2 i 4 k.p.k.).
4. wojskowym sdem okrgowym (dotyczy postpowania apelacyjnego) jeli
prezes sdu lub sd uznali j za niezbdn (art. 671 3 k.p.k.) Nadto oskarony
musi mie obroc gdy: toczy si postpowanie poprawcze przed sdem w
sprawie nieletniego (art. 49 u.p.n.), gdy toczy si postpowanie wznowione po
mierci oskaronego (art. 548 k.p.k.).
Obroca jest pomocnikiem procesowym oskaronego. Zachowuje jednak
samodzielno w zakresie metod i sposobu obrony. Wolno mu dziaa tylko i
wycznie na korzy oskaronego, nawet wbrew jego woli. Jeden obroca moe
broni kilku oskaronych tylko wwczas, gdy ich interesy nie s sprzeczne (art. 85
k.p.k.). Obroca moe przedsibra czynnoci procesowe jedynie na korzy
oskaronego (art. 76 l k.p.k.). Oskaryciel publiczny moe wnie apelacj
zarwno na korzy jak i na niekorzy, natomiast obroca tylko na korzy.
Gdyby za wnis on apelacj na niekorzy byaby to czynno bezskuteczna,
gdy przekroczyaby uprawnienia obrocy.
Udzia obrocy nie wycza osobistego dziaania oskaronego (art. 86 2 k.p.k.),
aczkolwiek prawo czasami przewiduje przymus adwokacki, ktry wycza udzia
oskaronego w tej czynnoci. Chodzi o wniesienie
1. apelacji od wyroku sdu wojewdzkiego jako sdu pierwszej instancji (art. 446
l k.p.k.),
2. kasacji (art.. 526 2 k.p.k.)
3. zaalenia na odmow przyjcia kasacji (530 2 w zw. z art. 526 2 k.p.k.)
4. wniosku o wznowienie postpowania (art. 545 ^ 2 k.p.k.).
5. wniosku o uchylenie przez sd wojewdzki prawomocnego rozstrzygnicia
kolegium ds. wykrocze (art. 515 2 k.p.k.).
6. aktu oskarenia wnoszonego samodzielnie przez oskaryciela posikowego
(art. 55 2 k.p.k.).

Zasady postepowania karnego :

Zasada cigania z urzedu

ciganie niezalene od woli pokrzywdzonego(proces karny nie jest procesem dla
pokrzywdzonego).
ciganie na wniosek - na dobra spraw rownie z urzedu, jednak rozpoczynane na
konkretny wniosek.
Prywatny - okrelony katalog przestpstw formuowanych z oskarenia
prywatnego.
Art 9,10,304.
Obowiazek zawiadomienia o przestpstwie :

1.
2.

Obowiazek spoeczny dotyczy kadego, jest bezsankcyjny.

Obowiazek prawny - dwuwymiarowy; najczeciej spoczywa na organach
pastwowych.
Przestepstwa wnioskowe : jak wyglada wniosek?
Brak wniosku jest ujemna przesanka postepowania. Wniosek moze byc zoony
pzniej. Wniosek moze byc cofnity, potrzebna jest jednak zgoda prokuratora(w
post przygotowawczym) sadu( w post sdowym). Nie ma konkretnych wymogw,
moze byc zoony zarowno pisemnie jak i ustnie(potrzeba sformuowania
protokou).
Naley wskaza, ze osoba wnioskujca wnosi o ciganie i ukaranie potencjalnego
sprawcy. Wniosek jest niepodzielny podmiotowo, nie mozna wyczy osob ze
cigania.
Przestepstwa prywatnoskargowe :
Nie maja postepowania przygotowawczego, oskarenie wnosi pokrzywdzony
bezporednio do sadu w formie prywatnego aktu oskarenia. W formie nie rni
sie niczym od z urzedu. Pokrzywdzony przejmuje role oskaryciela publicznego sporzdza akta oskarzenia(objte przymusem adwokacko-radcowskim); wnosi i
popiera akt oskarzenia. - wany artyku 60. [actio dormiens]. Oskaryciel
prywatny moze odstpi od oskarzenia. Moze podj sie mediacji. Moze tez
zosta zawarta ugoda.

Zasada legalizmu

Przeciwiestwo zasady oportunizmu. LEGALIZM - organ powoany do cigania

przestpstw jest zobowizany do wszczcia i przeprowadzenia postepowania
przygotowawczego a oskaryciel publiczny do sformuowania, wniesienie i
popierania oskarenia o czyn cigany z urzedu. Art 14; 306 ; 330. Przykad
oportunizmu - art 11. - umorzenie absorpcyjne.
19.11.2014

Zasada skargowoci - wszczcie postpowania nastpuje na danie podmiotu

posiadajcego legitymacje do wniesienia stosownej skargi, np. w trybie
procesowym akt oskarenia.
Skargi :
A) zasadnicze - podstawowe dla procedury karnej, np. akt oskarenia, wniosek o
warunkowe umorzenie postpowania. Warunkuj one rozpoczcie postpowania
podstawowego, merytorycznego.
B) etapowe - uruchamiaj wszczcie kolejnego etapu postepowania karnego w
schemacie merytorycznym, np apelacja.
C) incydentalne - warunkujce rozpoczcie/wszczcie tzw. postepowa
incydentalnych. Np. powdztwo adhezyjne, wniosek o wyczenie sdziego.

Wszczynane w ramach procesu merytorycznego, dotycz jednak kwestii

ubocznych powizanych z gwnym nurtem procesu.
Art 17 KPK
Brak skargi w kontekcie art 17 powoduje, ze postpowanie karne ani nie moe
si rozpocz, ani nie moe by kontynuowane.
Akt oskarenia
Funkcje :
1) bilansujca - reasumuje ustalenia postpowania przygotowawczego w
kontekcie uzasadnionej potrzeby twierdzenia odpowiedzialnoci karnej, z
uzasadnieniem podmiotu, sd zajmujcy si spraw, zarzutem(musi si zgadza z
treci postanowienia o przedstawieniu zarzutw),
2) inicjujca - rozpoczyna postpowanie karne(sdowe)
3) programowa - akt zawiera "instrukcje", ktre wyznaczaj dziaania sdu i akt
oskarenia jest tu wicy dla sdu.
4) informacyjna - akt oskarenia zawiera informacje co do osoby oskaronego
oraz co do zarzucanego mu czynu.
Zasada prawa oskaronego do obrony - konstytucyjna, o wymiarze
miedzynarodowym.
Sens :
1) materialny - wynikajcy z przepisw prawa uprawnienia oskaronego.
2) formalny - moliwo korzystania z pomocy obrocy.
Przejawy :
-

prawo
prawo
prawo
prawo
prawo

do
do
do
do
do

inicjatywy dowodowej
stawiania pyta osobom przesuchiwanym
uczestniczenia w czynnociach procesowych
zaskarania decyzji procesowych
skadania wyjanie

Kazus wyroku nakazowego.

03.12.2014
Zasada swobodnej oceny dowodw :

Dowd - rodzaje ;
1.
Pierwotne, bezporednio wynikajce z popenionego czynu, np. wiadek z
widzenia, orygina dokumentu
2.
Wtrne (pochodne) np. wiadek ze syszenia, kopia

1.
2.

Osobowe
Rzeczowe

1.

Publiczne ( z urzdu) - do mocne uproszczenie; zawnioskowane przez

organ publiczny
2.
Prywatne (na wniosek) - do mocne uproszczenie
Zasada skodyfikowana. Organ nie jest zwizany reguami dowodowymi
narzuconymi przez ustaw, z gry narzucajcymi interpretacje okrelonego
dowodu. Jednake zasada ta nie oznacza dowolnoci w ocenie dowodw, co
przejawia si w obowizku sdu, ktry powinine wskaza w uzasadnieniu dowody,
ktrym da wiary oraz dowody, ktrym wiary nie da.
Swobodna kontrolowana ocena dowodw : par/art 7 kpk - kryteria ocena :
1.
Zasada prawidowego rozumowania - logicznego rozumowania
2.
Wskazania wiedzy - czsto dot. opinii biegych
3.
Dowiadczenia yciowe

Swobodna niekontrolowana ocena dowodw : bez koniecznoci uzasadniania

swojej dezycji.
Model ustawowej legalnej oceny dowodw :

Pozytywna - sad musi uzna dany fakt, jeli zaistniej dowody wskazane w
ustawie.

Negatywna - nie pozwala uzna pewnych faktw za udowodnione, jeli

brak byo dowodw okrelonych przez ustaw.
Zasada zwizanej/legalnej oceny dowodw - przeciwiestwo swobodnej oceny
dowodow, polega na wprowadzeniu do ustawy okrelonych z gry kryteriw
oceny danego dowodu.
Zasada bezporednioci; (definicja istota przejawy i wyjtki) zasada jawnoci;
obiektywizmu.
Zasada skargowoci Art. 14. 1. Wszczcie postpowania sdowego nastpuje na
danie uprawnionego oskaryciela lub innego uprawnionego podmiotu. 2.
Odstpienie oskaryciela publicznego od wniesionego oskarenia nie wie sdu.
Wyraona zostaa w treci art. KPK 14. Sd wszczyna postpowanie: skargami
podstawowymi ktre powoduj wszczcie postpowania przed sdem pierwszej
instancji jest: - akt oskarenia, ewentualnie wniosek o warunkowe umorzenie
postpowania. Skargi etapowe S te nadzwyczajne rodki zaskarania, ktre
powoduj: - KASACJE Art. 519. Od prawomocnego wyroku sdu odwoawczego
koczcego postpowanie moe by wniesiona kasacja. Przepisu art. 425 2
zdanie drugie nie stosuje si. - WZNOWIENIE POSTEPOWANIA Art. 540. 1.
Postpowanie sdowe zakoczone prawomocnym orzeczeniem wznawia si,
jeeli: 1) w zwizku z postpowaniem dopuszczono si przestpstwa, a istnieje
uzasadniona podstawa do przyjcia, e mogo to mie wpyw na tre orzeczenia,
2) po wydaniu orzeczenia ujawni si nowe fakty lub dowody nie znane przedtem

sdowi, wskazujce na to, e: a) skazany nie popeni czynu albo czyn jego nie
stanowi przestpstwa lub nie podlega karze, b) skazano go za przestpstwo
zagroone kar surowsz albo nie uwzgldniono okolicznoci zobowizujcych do
nadzwyczajnego zagodzenia kary albo te bdnie przyjto okolicznoci
wpywajce na nadzwyczajne obostrzenie kary, c) sd umorzy lub warunkowo
umorzy postpowanie karne bdnie przyjmujc popenienie przez oskaronego
zarzucanego mu czynu. 2. Postpowanie wznawia si na korzy oskaronego,
jeeli w wyniku orzeczenia Trybunau Konstytucyjnego straci moc lub uleg
zmianie przepis prawny bdcy podstaw skazania lub warunkowego umorzenia.
3. Postpowanie wznawia si na korzy oskaronego, gdy potrzeba taka wynika
z rozstrzygnicia organu midzynarodowego dziaajcego na mocy umowy
midzynarodowej ratyfikowanej przez Rzeczpospolit Polsk.

Zasada legalizmu- zwizana jest z wszczciem stadium przygotowawczego,

przeciwiestwem do tej zasady legalizmu jest zasada oportunizmu, ktra polega
na tym i s jednak w procesie przygotowawczym sytuacje kiedy prokurator
bdzie kombinowa. Obiektywizm - niezawisy i jednolity stosunek do kadej ze
stron a take i brak kierunkowego nastawienia do sprawy i nie przesdzanie jej
wyroku. Aby obiektywizm by realny trzeba: niezawisoci lub co najmniej
niezalenoci organu -rodkiem chronicym przed niezawisoci jest wyczenie
organu procesowego. Podstawy wyczenia to: sdzia nie zdatny do orzekania w
sprawie kiedy np. jest maonkiem dotyczy go bezporednio, by wiadkiem,
wyczenie z mocy prawa. -sdzia staje si osob podejrzan o stronniczo.
Okolicznoci wskazuj na powizanie sdziego ze spraw. Zgoszenie wniosku do
wyczenia sdziego moe by podstaw odwoania. Wyczenie moe dotyczy
take awnikw. W znaczeniu prawnoprocesowym przez zasad legalizmu"
naley rozumie norm ogln, w myl ktrej przestpstwa cigane z urzdu nie
tylko mog, ale musz by cigane przez prokuratora lub inne organy cigania.
Istot legalizmu jest wic obowizek ustawowy spoczywajcy na organach
cigania, ktre w przypadku powzicia podejrzenia popenienia przestpstwa
ciganego z urzdu wszczynaj i kontynuuj postpowanie karne niezalenie od
tego, czy ciganie jest w konkretnym wypadku celowe z punktu widzenia
politycznych, ekonomicznych lub innych interesw pastwa, nie majcych
jednak nic wsplnego z interesem wymiaru sprawiedliwoci. Przeciwiestwem
zasady legalizmu jest zasada o p o r t u n i z m u (celowoci), w myl ktrej
organy cigania mogy-cigania) by rezygnowa ze cigania przestpstw
ciganych z urzdu w przypadkach uzasadnionych celowociowo. W praktyce
zasada oportunizmu prowadziaby do tego, e w takich samych sytuacjach
jeden obywatel byby pocigany do odpowiedzialnoci karnej, a drugi nie, w
zalenoci od uznania organu cigania. Takie rozwizanie byoby sprzeczne z ide
rwnoci wszystkich obywateli wobec prawa. Przejawy oportunizmu wystpuj
wspczenie w procedurach karnych pastw zachodnich (np. w USA, gdzie
rezygnacja prokuratora ze cigania moe by rezultatem negocjacji z obroc
oskaronego okrelanych mianem plea bargaining).

IV. Zasada prawa do obrony Art. 6. Oskaronemu przysuguje prawo do obrony, w

tym prawo do korzystania z pomocy obrocy, o czym naley go pouczy.

Oskarony osoba fizyczna, przeciwko ktrej zosta wniesiony akt oskarenia. W

polskim procesie karnym oskarony jest stron procesow i przysuguj mu pene
prawa na zasadzie rwnoci stron, np. prawo do obrony, do milczenia, tzn.
odmwienia zoenia wyjanie, do zakadania rodkw odwoawczych.
Oskarony nie odpowiada karnie za zoenie wyjanie nieprawdziwych, nie ma
obowizku udowadniania swej niewinnoci (ciar dowodu spoczywa na
oskarycielu). Oskaronego nie uwaa si za winnego, dopki nie zostanie mu
udowodniona wina, a nie dajcych si usun wtpliwoci nie wolno rozstrzyga
na niekorzy oskaronego. Obrona z urzdu- Art. 78. 1. Oskarony, ktry nie
ma obrocy z wyboru, moe da, aby mu wyznaczono obroc z urzdu, jeeli
w sposb naleyty wykae, e nie jest w stanie ponie kosztw obrony bez
uszczerbku dla niezbdnego utrzymania siebie i rodziny. 2. (30) Sd moe
cofn wyznaczenie obrocy, jeeli okae si, e nie istniej okolicznoci, na
podstawie ktrych go wyznaczono. Sytuacja obrony z urzdu ma miejsce wtedy
kiedy obrona jest obligatoryjna, a sam podejrzany, oskarony nie wyznaczy sobie
obrocy i trzeba wyznaczy mu obroc. Obrona fakultatywna (brak obrony z
urzdu, dziaam sam) Obrona obligatoryjna ze wzgldu podmiotowego Art. 79.
1. W postpowaniu karnym oskarony musi mie obroc, jeeli: 1) jest nieletni,
2) jest guchy, niemy lub niewidomy, 3) zachodzi uzasadniona wtpliwo co do
jego poczytalnoci. 4) (31) (uchylony). 2. Oskarony musi mie obroc rwnie
wtedy, gdy sd uzna to za niezbdne ze wzgldu na okolicznoci utrudniajce
obron. 3. W wypadkach, o ktrych mowa w 1 i 2, udzia obrocy jest
obowizkowy w rozprawie oraz w tych posiedzeniach, w ktrych obowizkowy jest
udzia oskaronego. 4. (32) Jeeli w toku postpowania biegli lekarze
psychiatrzy stwierdz, e poczytalno oskaronego zarwno w chwili popenienia
zarzucanego mu czynu, jak i w czasie postpowania nie budzi wtpliwoci, udzia
obrocy w dalszym postpowaniu nie jest obowizkowy. Prezes sdu, a na
rozprawie sd, moe wwczas cofn wyznaczenie obrocy. Obrona obligatoryjna
ze wzgldu przedmiotowego Art. 80. (33) Oskarony musi mie obroc w
postpowaniu przed sdem okrgowym jako sdem pierwszej instancji, jeeli
zarzucono mu zbrodni lub jest pozbawiony wolnoci. W takim wypadku udzia
obrocy w rozprawie gwnej jest obowizkowy, a w rozprawie apelacyjnej i
kasacyjnej, jeeli prezes sdu lub sd uzna to za konieczne.

2. zasada cigania z urzdu

zasada cigania z urzdu polega na tym, e ciganie przestpstw przez organy
pastwa odbywa si niezalenie od woli pokrzywdzonego.
Zasada ta opiera si na przekonaniu, e kade przestpstwo narusza porzdek
publiczny i prawny i jako takie powinno by cigane przez pastwo.
Zasada ta nie jest okrelona w kpk wprost, jej istnienie jest wywodzone z
wyjtkw od niej przewidzianych w ustawie karnej. Poza tym:

Art. 9 organy procesowe prowadz postpowanie i dokonuj czynnoci z urzdu

chyba, e ustawa stanowi inaczej
Art. 10 obowizek wniesienia i popierania skargi przez prokuratora
Art. 304 spoeczny i prawny obowizek informacji o popenieniu przestpstwa
Wyjtki:
* ciganie na wniosek postpowanie w takich sprawach rozpoczyna si tylko
wtedy kiedy zostanie zoony wniosek, a jego zoenie powoduje, e dalsze
postpowanie toczy si z urzdu (brak wniosku jest ujemn przesank
procesow[jednak moe by zoony pniej]).
o Moe by zoony w dowolnej formie zarwno ustnie jak i pisemnie.
o Przyjcie i cofnicie wniosku wymaga protokou
o Wniosek o ciganie moe by cofnity.(postpowaniu przygotowawczym za
zgod prok. a w postpowaniu sdowym za zgod sdu ), jednak tylko do
rozpoczcia przewodu sdowego na pierwszej rozprawie
o Wniosek o ciganie jest niepodzielny podmiotowo(wnioskujcy nie moe si
tylko ograniczy do niektrych sprawcw{wyjtek: osoby najblisze dla
skadajcego wniosek})
o DZIEL SI NA:
* Przestpstwa bezwzgldnie wnioskowe np. gwat
* Przestpstwa wzgldnie wnioskowe ciganie takich przestpstw jest
dodatkowo ograniczone pewnymi ustawowo okrelonymi przesankami
* ciganie z oskarenia prywatnego oskarenie prywatne wnosi i popiera przed
sdem pokrzywdzony jako oskaryciel prywatny (wyjtek kiedy prokurator
wszczyna postpowanie lub docza si ju do istniejcego postpowania , jeeli
wymaga tego interes spoeczny)
o Oskaryciel prywatny moe odstpi od oskarenia
o Strony mog zawrze ugod
o Oskaryciel moe przebaczy oskaronemu

3. zasada legalizmu
Zasada legalizmu(materalnego) organ powoany do cigania przestpstw jest
obowizany do wszczcia i przeprowadzenia postpowania przygotowawczego, a

oskaryciel publiczny take do wszczcia i popierania oskarenia o czyn cigany z

urzdu, niezalenie od woli pokrzywdzonego (materialnego tzn. ograniczonego
przez nisk szkodliwo spoeczn czynu)
Art. 14.2 odstpienie oskaryciela publicznego od oskarenia nie wie sdu
Art. 306 i 330 moliwo wniesienie skargi przez pokrzywdzonego w razie
odmowy cigania w sprawach z oskarenia publicznego.
Przeciwiestwem od zasady legalizmu jest zasada oportunizmu uzaleniajca
ciganie od celowoci tego cigania
Min. Art. 11.1 (umorzenie absorpcyjne)w przypadku wystpku zagroonego kar
pozbawienia wolnoci do lat 5, mona umorzy postpowanie jeli orzeczenie
kary wobec oskaronego byoby oczywicie niecelowe ze wzgldu na rodzaj i
wysoko kary prawomocnie orzeczonej za inne przestpstwo, a interes
pokrzywdzonego si temu nie sprzeciwia.
4. Zasada skargowoci
Zasada skargowoci wyraona jest w art. 14, ktry stanowi, e wszczcie
postpowania nastpuje na kade danie uprawnionego podmiotu
Skargi mona podzieli na:
a. Zasadnicze warunkujce postpowanie zasadnicze
b. Etapowe ktre uruchamiaj kolejne stadia postpowania
c. Incydentalne warunkujce odpowiednie postpowania incydentalne
Skarga jest dodatnia przesank procesow tzn. jest warunkiem dopuszczalnoci
wszczcia i
toczenia si procesu.
Najwaniejsz spord skarg jest akt oskarenia, ktry spenia szereg funkcji
min.:
a. Funkcje bilansujc stanowi ukoronowanie i podsumowanie postpowania
przygotowawczego
b. Funkcja inicjujca wniesienie aktu oskarenia powoduje wszczcie
postpowania jurysdykcyjnego
c. Funkcja programowa akt oskarenia zawiera program, ktry jest wicy dla
sdu, Tre aktu oskarenia okrela podmiotowe i przedmiotowe granice
postpowania
d. Funkcja informacyjna akt oskarenia informuje o przedmiocie procesu

Przeciwiestwem zasady skargowoci jest zasada cigania z urzdu. w myl ktrej

postpowanie moe by prowadzone z wasnej inicjatywy organu procesowego tj.
niezalenie od czyjejkolwiek skargi.
Np.
* Postpowanie w sprawach nieletnich
* Zasadzenie odszkodowania pieninego z urzdu
* W pewnym sensie odstpienie oskaryciela od wniesionego oskarenia (w
trakcie procesu= kiedy to nie wie sdu)

6. Zasada prawa oskaronego do obrony

Istota zasady prawa do obrony sprowadza si do zapewnienia oskaronemu
moliwoci realizowania osobistej obrony przed stawianymi mu zarzutami, w
zakres prawa do obrony wchodzi te moliwo korzystania z obrocy.
Obrona materialna rozumie si przez to wynikajcy z przepisw kpk zesp
gwarancji
Obrona formalna moliwo korzystania z pomocy obrocy
Funkcja obrony to spoczywajcy na obrocy, policji, prokuratorze i sdzie
obowizek eksponowania okolicznoci przemawiajcych za oskaronym.
Art. 6 kpk oskaronemu przysuguje prawo do obrony, w tym prawo do
korzystania z obrocy, o czym trzeba go pouczy.
Art. 42 ust 2 KONSTYTUCJI kady przeciw komu toczy si postpowanie karne,
ma prawo do obrony we wszystkich stadiach postpowania()
Kady ma prawo(gwarancje procesowe KE):
1. niezwocznego otrzymania szczegowej informacji w jzyku dla niego
zrozumiaym, o istocie i przyczynie wniesionego przeciw niemu oskarenia.
2. posiadanie odpowiedniego czasu i moliwoci do przygotowania obrony
3. bronienia si osobicie lub przez ustanowionego przez siebie obroc, a jeli
nie ma wystarczajcych rodkw to ma prawo do bezpatnego korzystania z
pomocy obroncy z urzdu.

4. przesuchania lub spowodowanie przesuchania wiadkw oskarenia oraz

danie obecnoci wiadkw obrony na takich samych warunkach, jak wiadkw
oskarenia
5. korzystanie z bezpatnej pomocy tumacza, jeli nie rozumie lub nie mwi w
jzyku uywanym w sdzie
Przejawem prawa do obrony min.:
prawo do inicjatywy dowodowej
prawo do stawiania pyta osobom przesuchiwanym
prawo do uczestniczenia w czynnociach procesowych
prawo do posiadania obrocy
prawo do zaskarania decyzji procesowych
prawo do skadania wyjanie(ustnie i pisemnie)
Zakres prawa do obrony oskaronego jest rny w przypadku rnych stanw
postpowania.
POSTPOWANIE PRZYGOTOWAWCZE
1. moe wprowadzi w ycie koncepcje obrony aktywnej, ktra zmusza organ
procesowy do liczenia si z jego argumentami w wielu przypadkach jest to
jednak ograniczone np. dostp do akt sprawy moe by ograniczony poprzez
nieudzielanie zgody na wgld do nich przez prowadzcego ledztwo prokuratora
w oparciu o wany
interes ledztwa.
2. ograniczenia w moliwoci kontaktowania si obrocy z oskaronym mog
trwa maksymalnie 14 dni od dnia tymczasowego aresztowania
3. obrocy nie wolno dziaa w granicach niedozwolonego ryzyka dla
podejrzanego
4. oskarony moe porozumiewa si z obroc z wyczeniem innych osb oraz
korespondencyjnie (jednak prokurator, moe zastrzec swoj obecno a take
kontrol korespondencji, tylko w okresie 14 dni od tymczasowego aresztowania)
5. od dorczenia pozwu do rozprawy gwnej musi min co najmniej 7 dni
6. oskarony ma prawo wnioskowa o przerw w rozprawie w przypadku zmiany
kwalifikacji prawnej czynu na rozprawie w celu przygotowania obrony.

7. w przypadku braku zgody na natychmiastowe rozpoznanie procesu

wpadkowego sd odracza rozpraw
7. Zasada swobodnej oceny dowodu
swobodna ocena dowodw - art. 7 kpk. organ procesowy nie jest zwizany
reguami dowodowymi, z gry narzucajcymi. Jednake nie oznacza to dowolnoci
w ich ocenie, co przejawia si w obowizku sdu do uzasadnienia wyroku, w
ktrym musi przedstawi jakie fakty uzna za udowodnione lub nie udowodnione,
dlaczego opar si na takich a nie innych dowodach.
Zwizana/legalna ocena dowodw jest przeciwiestwem swobodnej oceny
dowodw, ktra polega na wprowadzeniu do ustawy okrelonych regu w
przedmiocie oceny dowodw, ktre wi organ dokonujcy oceny dowodw.
A. Ustawowa (legalna) ocena dowodw
* Pozytywna ustawowa ocena dowodw sd musi uzna dany fakt jeli zaistniej
dowody wskazane w ustawie
* Negatywna ustawowa ocena dowodw nie pozwala uzna pewnych faktw za
udowodnione jeli brak byo dowodw okrelonych przez ustaw
B. Swobodna nie kontrolowana ocena dowodw
Organ dowodowy dokonuje oceny dowodw swobodnie, bez koniecznoci
uzasadniania swojej decyzji
C. Swobodna lecz kontrolowana ocena dowodw
Ocena w tym systemie musi si opiera o obiektywne i sprawdzone kryteria,
sdzia nie jest skrpowany ustawowymi reguami dowodowymi lecz instancyjn
podlegoci wobec organu wyszego szczebla.
Organy postpowania maj obowizek wzi pod uwag wszystkie dowody,
ocenianych jednak swobodnie z uwzgldnieniem zasad rozumowania i
dowiadczenia yciowego oraz przy uwzgldnieniu wskaza wiedzy(przesanki
swobodnej oceny dowodw ).
* Aprioryczna ocena dowodw tzw. Wstpna ocena dowodw i oznacza ocenie
dowodu pod wzgldem tego czy jest on przydatny do stwierdzenia danej
okolicznoci, czy ma on znaczenie dla rozstrzygnicia i czy da si przeprowadzi
* Aposterioryczna ocena dowodw ocena dowodw ju przeprowadzonych