1.

Obliczanie podstawowych gabarytw aparatu typu zbiornikowego

1) Wybr typu aparatu. W pierwszej kolejnoci, o ile nie zostao to sprecyzowane w temacie projektu, naley
zakwalifikowa zbiornik, bdcy tematem projektu, do jednego z nastpujcych typu aparatw, np.: reaktor, puczka,
dozownik, skruber, kolumna destylacyjna, kolumna rektyfikacyjna, mieszalnik, zbiornik magazynowy, odstojnik itd.
Od typu aparatu zaley bowiem ksztat jego powoki. I tak np.: w kolumnach, puczkach, skruberach stosunek
wysokoci do rednicy aparatu H/D >> 1. W reaktorach pionowych o dziaaniu okresowym stosunek H/D jest zbliony
do 1.5. W pionowych krystalizatorach, odstojnikach, zbiornikach magazynowych, stosunek ten moe by mniejszy od
jednoci. Typy zbiornikw stosowanych w przemyle chemicznym, spoywczym, farmaceutycznym i pokrewnych
podaje norma BN-65/2220-01. Podstawowe parametry pionowych aparatw z urzdzeniami mieszajcymi o
pojemnoci do 50 [m3] zawarte s w normie PN-85/2225-19-1 (dno i pokrywa elipsoidalna), - 2 (dno stokowe 90o,
pokrywa paska), - 3 (dno elipsoidalne, pokrywa paska), - 4 (dno stokowe 120o, pokrywa paska), -5 (dno i pokrywa
paska).
2) Wybr objtoci nominalnej. Nastpnie trzeba zastanowi si, czy podana w temacie projektu objto
dotyczy objtoci nominalnej, rzeczywistej, czy uytecznej aparatu. Pojemnoci nominalne (Vnom) nie uwzgldniaj
objtoci zajmowanej przez wymurwki, wykadziny, wownice i inne wewntrzne elementy zbiornikw. Zgodnie z
norm BN-64/220102 wynosz one: Vnom = 0.1, (0.125), 0.16, (0.2), 0.25, (0.320), 0.4, (0.5), 0.63, (0.8), 1.0, 1.25, 1.6,
2.0, 2.5, 3.2, 4.0, 5.0, 6.3, 8.0, 10.0, 12.5, 16, 20.0, 25.0, 32.0, 40.0, 50.0, 63.0, 80.0, 100, 125, 160, 200 i 250 [m3].
Objtoci w nawiasach mog by stosowane do zbiornikw ze stali stopowych lub metali kolorowych.
3) Wybr rednicy. Zalecane gabaryty i gwne wymiary zbiornikw cylindrycznych poziomych i pionowych
w przemyle chemicznym podaje wycig z normy BN-75/2221-21 (Zamieszczony w Materiaach Pomocniczych na
Stronie Katedry Rozdz. 4. Cz Obliczeniowa, pozycja 2. [4.2]).
Zalecane wartoci rednic wewntrznych wynosz Dw = 0.6, 0.7, 0.8, (0.9), 1.0, (1.1), 1.2, (1.3), 1.4, (1.5), 1.6,
(1.7), 1.8, (1.9), 2.0, 2.2, 2.4, 2.6, 2.8, 3.0, 3.2, 3.4, 3.6, 4.0 dla zbiornikw oraz: 4.5, 5.0, 6.3, 8.0 i 10.0 [m] dla
kolumn natomiast zewntrznych Dz = 0.219, 0.273, 0.324, 0.356, 0.406, 0.457 i 0.508 [m] (wartoci w nawiasach
dotycz paszczy grzejnych).
W przeciwiestwie do rednic, ktrych wymiary Dw lub Dz s cile okrelone norm np.: BN-64/2201-01,
dugoci lub wysokoci zbiornikw mona modyfikowa.
Obliczanie gabarytw zbiornika
Przykad I Tematem projektu jest cylindryczny, pionowy i bezcinieniowy zbiornik przeznaczony do magazynowania
2 ton oleju opaowego. Zbiornik ma by umieszczony 2.5 [m] nad poziomem gruntu, na zewntrz.
Dane/Zaoenia:
Wyniki:
Obliczenia:
1. Gabaryty zbiornika
1.1. Wybr typu zbiornika
Typ zbiornika, jako magazynowy, zosta ju sprecyzowany w temacie
projektu. Mieszado w zbiorniku nie jest
potrzebne, podobnie jak i system grzania i
chodzenia.
Poniewa zbiornik jest bezcinieniowy, wic
moe mie paskie dno i pask pokryw. Z
materiaw pomocniczych typy zbiornikw
mona wybra np.: zbiornik z pask pokryw i
wypukym dnem typu B1-S lub B1-Z, dla
ktrego norma RN-52/Ch/A3-0001 [4.1] podaje
zakresy zalecanych objtoci nominalnych,
rednic zewntrznych i cinie: Vnom = 0.2
12.5 [m3], Dz = 0.5 2.0 [m] i pn do 0.07 [MPa].
1

1.2. Wyznaczenie objtoci nominalnej

G = 2 [ton]
Masie 2 ton oleju opaowego El odpowiada jego objto:
Gsto oleju El
G 2000
=
=
= 2.325 [m3]
V
wg.DIN 51603 w
860
temp.15 [oC] wyPrzy 75% napenieniu zbiornika otrzymuje si jego uyteczn objto:
nosi:
Vu = V . 1.25 = 2.325 . 1.25 = 2.91 [m3]
3
15=860 [kg/m ]
Najblisza znormalizowana objto nominalna zgodnie z norm BN[1]
64/220102 wynosi: Vnom = 3.2 [m3]
Vnom = 3.2 [m3]

1.3. Wyznaczenie rednicy zbiornika

W oparciu o norm BN-75/2221-21
[4.2], ktra dotyczy wprawdzie zbiornikw
Dw
z dnami o maej wypukoci, mona take oszacowa warto rednicy wewntrznej zbiornika, bdcego tematem
lz
projektu:
3
Wartoci Vnom = 3.2 [m ] odpowiadaj trzy zalecane rednice:
Dw = 1.2, 1.4 i 1.6 [m],
ktrym przyporzdkowane s trzy
h
orientacyjne wysokoci zbiornika:
lz 3.4, 2.45 i 2.05 [m].
Na podstawie analizy ksztatu zbiornikw w kontekcie ich ustawienia na wysokoci h = 2.5 [m] (rysunek obok) wybrano wariant III, dla ktrego: Dw =
1.6 [m] i lz 2.05 [m].

Vnom = 3.2 [m3]

Dw = 1.6 [m]
lz 2.05 [m]

Przykad II Tematem projektu jest cylindryczny, poziomy zbiornik o pojemnoci V = 4.5 [m3], cinieniu p = 15 [at] i
temperaturze t = 15 - 50 [oC] przeznaczony do magazynowania amoniaku. Zbiornik ma by umieszczony w
pomieszczeniu piwnicznym o wysokoci 3 [m], skd przetaczany jest amoniak na wysoko 4 [m] do hali
sprarek .
Dane/Zaoenia:
Wyniki:
Obliczenia:
1. Gabaryty zbiornika
1.1. Wybr typu zbiornika
Zbiornik poziomy typu magazynowego, w przypadku amoniaku, nie
musi posiada mieszada w zbiorniku i zdejmowanej pokrywy. Wymagany
jest natomiast system termostatowania (paszcz lub wownica).
Ze wzgldu na cinienie zbiornik powinien posiada dennice sferyczne.
W materiaach pomocniczych typy zbiornikw podany jest tylko jeden
przykad zbiornika poziomego typu
C1-P, dla ktrego norma RN52/Ch/A3-0001 [4.1] podaje zakresy
zalecanych objtoci nominalnych,
rednic zewntrznych i cinie: Vnom
= 0.4 45 [m3], Dz = 0.5 1.6 [m]
dla pn od 1.0 do 1.6 [MPa].
2

V = 4.5 [m3]

1.2. Wyznaczenie objtoci nominalnej

Najblisze znormalizowane objtoci nominalne, zgodnie z norm BN64/220102 wynosz: Vnom = 4 i 5 [m3]. Majc na uwadze wownic, ktra
zajmie ok. 10 [%] objtoci zdecydowano si wybra warto wiksz

Vnom = 5 [m3],
W temp. 20 [oC] i
przy p = 1.5[MPa]
amoniak jest ciecz
o 20600[kg/m3] a
w temp. 50 [oC]
gazem o gstoci
50300[kg/m3] [2]
Vnom = 5 [m3]

Vnom = 5 [m3]

1.3. Wyznaczenie objtoci uytecznej amoniaku

Przy zaoeniu 75% napenieniu zbiornika ciecz, z uwzgldnieniem
objtoci zajmowanej przez wownic, otrzymuje si jego uyteczn
objto ciekego amoniaku i jego ciar
Vu = Vnom . 0.75 = 5 . 0.75 = 3.75 [m3] G = Vu . = 3.75 . 600 = 2250 [kG]

ciekego NH3
Vu =3.75 [m3]
G = 2250 [kG]

Dla gazowego amoniaku, przy zaoeniu, e wownica zajmie ok. 10

[%] objtoci, otrzymuje si odpowiednio:
Vu = Vnom . 0.90 = 5 . 0.90 = 4.5 [m3] G = Vu . = 4.5 . 300 = 1350 [kG]

gazowego NH3
Vu =4.5 [m3]
G = 1350 [kG]

1.4. Wyznaczenie rednicy zbiornika

Z normy BN-75/2221-21 wynika, e wartoci Vnom = 5 [m3]
przyporzdkowane s trzy rednice:
Dw = 1.4, 1.6 i 1.8 [m], ktrym
odpowiadaj trzy orientacyjne dugoci zbiornika: lz 3.45, 2.8 i 2.3 [m].
Na podstawie analizy ksztatu zbiornikw przy uwzgldnieniu
wysokoci pomieszczenia H = 3 [m] i konstrukcji nonej h 1 [m]
(rysunek poniej)
H
Dw
lz

Dw = 1.6 [m]
lz 2.8 [m]

wybrano wariant II, dla dla ktrego: Dw = 1.6 [m] i lz 2.8 [m].
Literatura (wykaz naley zamieci na kocu czci obliczeniowej projektu)
[1] WWW.isanit.pl
[2] K, Ranjevi, Tablice cieplne z wykresami, WNT Warszawa 1966,