Naarmate we ons meer bewust worden van onze

overtuigingen en deze gaan zien als gedachten die

vervangbaar zijn, zal de intentie om een betere wereld
te scheppen krachtiger naar voren komen en haar
werk kunnen doen. Deze intentie is onpersoonlijk en
inherent aan een evolutionair proces van vooruitgang
en bewustwording.
Willem Geene

Willem Geene

De Kunst van het Niet Weten

Copyright 2011 Willem Geene
Auteur: Willem Geene
Druk: www.pumbo.nl
Omslagontwerp en lay-out: Bert Vredegoor
Portretfoto omslag: Danil Willemsen
ISBN 978-90-817684-0-5
NUR 728
www.willemgeene.com
Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd door middel
van druk, fotokopien, geautomatiseerde gegevensbestanden
of op welke andere wijze ook zonder voorafgaande schriftelijke
toestemming van de uitgever.

voor Finn en Milow

9
13
17
Bewustwording > DEEL 1

Actie > DEEL 2

De Wizkid > DEEL 3

Ken U Zelve
Leven versus overleven
Verlaat de gevangenis
Apathie
Pretenderen
Oppositie
Onzekerheid

21
29
49
49
54
61
66

Niet Weten
Op weg naar Meesterschap
Zelfvertrouwen
Authenticiteit
Succes
Meesterschap

79
95
95
112
117
121

Het verhaal van de Wizkid

Introductie
Het verhaal
Het Shift Netwerk
Een reis

125
125
127
137
143
151
153

et onnavolgbare precisie en creativiteit weet

Willem Geene de complexiteit van ons denken, voelen en gedrag bloot te leggen.

De methodiek en aanpak die hij beschrijft in dit boek

hebben zich in de praktijk van ons trainings- en coachingsbureau Smart Professional de afgelopen jaren
overduidelijk bewezen. Bij de 120 professionals die
tot nu toe hebben deelgenomen aan een jaartraject
van Smart Professional, bedraagt de gemiddelde verbetering van de effectiviteit circa 35%.
Uit vooronderzoek, dat Smart Professional uitvoert aan
het begin van een coachings- en trainingstraject, blijkt
dat de meeste deelnemers slechts circa 40% van hun
vermogen benutten en 90% van hen zich laat leiden
door ingesleten en ineffectieve patronen en gewoonten. De belemmerende overtuigingen die hieraan ten
grondslag liggen, maken hen ineffectief en maken het
onmogelijk gedragscompetenties zoals leiderschap
en overtuigingskracht te ontwikkelen.
De beschreven methode is zeer effectief als het gaat
om overtuigingen bewust te krijgen die ten grondslag liggen aan die ineffectieve patronen. De methode
reikt tevens een techniek aan waarmee men zich kan
bevrijden van die patronen en waardoor men in staat
is om vanuit een neutrale positie keuzes te maken en
effectief te handelen. Het resultaat is een significante
toename van succes en zelfvertrouwen.

De Shiftmethode is te vergelijken met een navigatiesysteem voor mensen die niet willen verdwalen in de
mist van illusies, onwerkbaarheid en onbegrip en die
helderheid willen over waar zij zich bevinden.

Ik kan dit boek van harte aanbevelen aan mensen die

willen groeien als persoon, effectiever willen worden
en meer plezier en geluk in hun leven willen ervaren.
Drs. Hendrik Smit
Directeur Smart Professional

10

an het schrijven van dit boek hebben veel mensen bijgedragen. Het zijn vooral de mensen die
ik op mijn levenspad ben tegengekomen. Zij
hebben, veelal zonder het te weten, mijn zelfkennis
en bewustwording bevorderd. Aan hen draag ik dit
boek op.
Ik dank ook alle deelnemers die in de loop der jaren
mijn trainings- en coachingssessies hebben gevolgd
voor hun vertrouwen in mij. Ik heb veel van hen geleerd en heb dankzij hen dit boek met voorbeelden
kunnen verrijken.
Ik dank Theo Geene, Erik Tuininga, Patrick Stevens en
Huibert van Os, een groep jonge ondernemers, die
zonder terughoudendheid mijn eerste schrijfsels van
tafel veegde en mij uitdaagde opnieuw te beginnen.
Ik dank ook het bestuur van Stichting Het Shift Netwerk, voor hun belangeloze inzet bij het verspreiden
van de Shift methode en voor hun adviezen en begeleiding bij het opzetten van het netwerk van Shift
trainers en coaches.
Mijn dank gaat uit naar Hendrik Smit van het trainingsen coachingsbureau Smart Professional. Dankzij
Hendrik heb ik de in dit boek beschreven methodiek
kunnen toepassen binnen het bedrijfsleven. De ervaringen en inzichten opgedaan tijdens de trainings- en
coachingstrajecten hebben mijn kennis en inzicht in
menselijk gedrag en functioneren enorm verdiept en
zijn vervolgens van grote betekenis geweest bij het
schrijven van dit boek.
13

Mijn dank gaat uit naar Iris Groenhout die de eindcorrectie en redactie van het boek op zich nam en naar

Bert Vredegoor voor het ontwerpen van de omslag en

het binnenwerk van dit boek. Mijn dank gaat tevens
uit naar Lia Ummels die mij vanuit haar achtergrond
als filosoof gesteund heeft bij het formuleren van
de abstracte tekstgedeelten. Als laatste dank ik Ans,
mijn levenspartner, voor wie zij is. Door haar heb ik
de functie van verlangen en weerstand - centrale begrippen in dit boek kunnen ervaren en bestuderen.
Willem Geene
Doorwerth, januari 2012

14

Het mooiste antwoord dat de jonge verslaggever en trouwens ook de later niet meer zo jonge verslaggever ooit
van een politicus kreeg, kwam van Hans van Mierlo. De
vraag die ik hem stelde is al heel lang ten onder gegaan
in de vergetelheid, maar het antwoord staat nog in het
geheugen getst. Ik weet het niet, zei Hans van Mierlo. Toen er vanwege de verbluftheid van de kant van de
jonge verslaggever een ongebruikelijke pauze viel, vulde
Van Mierlo het gat gedecideerd op: Ik weet het niet. Ik
heb nooit meer een politicus vr en n Van Mierlo gehoord die het zich toestond het niet te weten.

16

iernaast een passage uit een artikel in de Volkskrant. Het artikel is geschreven door journalist
Jan Tromp in het kader van het overlijden van
Hans Van Mierlo in 2010. Deze passage geeft aan dat
het blijkbaar bijzonder is als iemand het zichzelf toestaat en ook nog openlijk erkent het niet te weten.
In dit boek wordt de bereidheid het niet te weten beschouwd als een kunst. Een kunst omdat het getuigt
van de moed om eerlijk en open te zijn en je kwetsbaar
op te stellen in een wereld waarin van jou verwacht
wordt het te weten en je dus ondanks die verwachting
de neiging kunt weerstaan om het slimste jongetje of
meisje van de klas te willen zijn. Een kunst omdat jij
genoeg zelfvertrouwen en authenticiteit bezit om in
de vraag te kunnen leven en de vrijheid die dat met
zich meebrengt, aankunt.
In de methode die in dit boek wordt behandeld is de
bereidheid het niet te weten de ruimte waarin je oude
overtuigingen en ideen los kunt laten. Deze bereidheid schept openheid en is een voorwaarde voor verbinding en begrip.
De bereidheid het niet te weten is de bron van creativiteit en intutie en de basis voor zelfvertrouwen,
authenticiteit en succes.

17

Het ontbreken van de bereidheid het niet te weten beperkt je besluitvorming en je keuzes. Want wanneer
je alleen op basis van dat wat je weet tot besluiten en
keuzes kunt komen, ligt je focus meestal op controle
en het voorkomen van fouten en wordt de toekomst
gemodelleerd vanuit je verleden waardoor er weinig
kans is voor nieuwe mogelijkheden.

De bereidheid het niet te weten staat centraal in de

Shiftmethode. Door het toepassen en integreren van
de methode ontstaat ruimte, rust en vrijheid. Zelfexpressie neemt toe en kwaliteiten en talenten kunnen
zich openbaren en ontplooien. Flexibiliteit en aanpassingsvermogen breiden zich uit en nieuwe kansen en
mogelijkheden dienen zich aan en strijd en wilskracht
worden vervangen door moeiteloos en effectief functioneren.
Een van de uitgangspunten bij de methode is dat je
van nature productief, effectief, creatief en compleet
bent. Wat in de weg zit, zijn overtuigingen die je als
waarheid hebt geadopteerd. Deze zijn al of niet bewust en ze zijn van jezelf of je hebt ze overgenomen
van anderen.
Enkel overtuigingen zijn verantwoordelijk voor de
wijze waarop je de wereld ervaart.
Bewustwording van die overtuigingen maakt je vrij en
zorgt ervoor dat je zonder te oordelen, kunt waarnemen. Deze houding is de beste voorwaarde voor een
actief, uitdagend en avontuurlijk leven dat zich kenmerkt door passie, plezier en vruchtbare relaties. Tegenslagen ontmoedigen je niet maar dragen juist bij
aan wijsheid, bewustwording en kracht. Falen en succes, teleurstelling en euforie, verdriet en blijdschap,
haat en liefde, gelatenheid en enthousiasme, verbinding en afscheiding dienen zich nog steeds aan maar
zijn transparant in het licht van jouw bewustzijn.

18

Tenslotte nog een opmerking vooraf. De Shiftmethode heeft niets te maken met positief denken, noch
met visualisatietechnieken of het toepassen van tips

en trucs. De methode geeft je de instrumenten waarmee je een heldere en neutrale analyse kunt maken
van wie jij denkt te zijn, waarom je doet wat je doet,
wat dat oplevert en wat dat voor invloed heeft op je
werkelijkheidsbeleving.
Het kan zijn dat je bepaalde delen in dit boek meerdere malen moet lezen voordat het kwartje valt. Je kunt
de inhoud ook als een aanval ervaren op jouw manier van denken. Misschien moet je wennen aan het
taalgebruik: een aantal bestaande begrippen is in een
nieuwe context geplaatst en krijgt daardoor in sommige gevallen een andere betekenis. Ook kun je informatie als tegenstrijdig ervaren en soms is ze dat ook.
Haak niet af wanneer je iets niet begrijpt of wanneer je
het ergens niet mee eens bent. Laat het beschrevene
eerst bezinken en lees het op een later tijdstip nog
eens voordat je een oordeel velt. Ik beloof je, dat je er
je voordeel mee zult doen.
Ik pretendeer met dit boek niet de waarheid te verkondigen. De methode in dit boek is ontstaan door
inzichten, bewustwording en ervaringen die ik door
vallen en opstaan heb opgedaan in mijn relaties en
ondernemingen, door het doen van cursussen, trainingen en workshops, het lezen van boeken en vooral
door de ontmoeting met mensen die mij een spiegel
wisten voor te houden.

19

Een van de belangrijkste menselijke gaven is zelfkennis.

Ik ken scripts die geprogrammeerd zijn in mij, maar ik
ben niet die scripts zelf.
Ik kan ze steeds opnieuw schrijven.
Stephen R. Covey

20

DEEL 1

HOOFDSTUK 1

bewustwording...........

en U Zelve, stond op de Apollotempel in Delphi in het oude Griekenland. Voor de Grieken

was zelfkennis een aanbeveling. Wat mij betreft
is het een noodzaak. Zelfkennis staat aan de basis
van een vervuld en productief leven en duurzame en
vruchtbare relaties. Nu is er niets zo moeilijk als zelfkennis. Dat komt doordat een onderzoek naar jezelf
vereist dat je volledig eerlijk bent tegenover jezelf en
dat je totale verantwoordelijkheid neemt voor wie je
bent en wat zich in je leven afspeelt.
Nu moet je verantwoordelijkheid nemen niet verwarren met schuld en eerlijkheid niet verwarren met
biechten. Verantwoordelijkheid nemen en eerlijk zijn
betekent datgene accepteren wat zich aandient, vanuit het inzicht dat het de voorwaarde is voor zelfonderzoek.
Naast het nemen van verantwoordelijkheid en eerlijk
zijn, is een betrouwbare methode nodig om tot zelfkennis te komen. De Shiftmethode is zon methode.
Honderden professionals van grote bedrijven en instellingen, tientallen zelfstandige ondernemers en
grote groepen mensen vanuit verschillende beroepsgroepen zijn aan de hand van de Shiftmethode gecoacht en hebben daarmee hun zelfkennis en effectiviteit uitgebreid.

21

Een derde voorwaarde voor gedegen zelfonderzoek is

de begeleiding van een in de methode getrainde en
ervaren coach. Je kunt niet jezelf aan je haren uit het
moeras trekken.
Deelnemers aan de coachingstrajecten verklaren achteraf dat het plezier in hun werk is toegenomen, dat
zij effectiever zijn in het boeken van resultaten, dat ze
creatiever zijn in het vinden van oplossingen, dat ze
met meer gemak relaties aangaan en onderhouden en
dat hun vermogen om te luisteren en gehoor te creren is toegenomen.
Er zijn twee uitgangspunten in de Shiftmethodiek. Het
eerste uitgangspunt is: je neemt altijd een positie in
ten aanzien van een persoon, situatie, omstandigheid
of gebeurtenis.
Bijvoorbeeld, wanneer je gerriteerd bent, dan ervaar
je die emotie of dat gevoel als iets dat komt door wat
een ander doet of zegt of door iets wat je overkomt.
Wanneer jij verantwoordelijkheid wilt gaan nemen
voor wat jij ervaart, dan moet je de zaak omdraaien en
naar jezelf kijken en jezelf de vraag stellen: Wie ben
ik in deze situatie? Wat wordt er bij mij geraakt? Wat
is mijn aandeel in dit conflict? Dat klinkt eenvoudig
maar is niet gemakkelijk. Het vereist dat je onderkent
dat jij de bron bent van de irritatie en niet een ander.
Het probleem is ook dat, wanneer je ophoudt met je
omgeving de schuld te geven, je al gauw de schuld bij
jezelf gaat zoeken. Iemand moet immers de schuld
hebben.
22

Voor zelfonderzoek moet je ieder oordeel over jezelf

en de ander parkeren of nog beter laten varen.

Het tweede uitgangspunt bij de Shiftmethode is dat je

van nature productief, effectief, creatief en compleet
bent. Maar je wordt belemmerd in dit inzicht door
overtuigingen over jezelf en de wereld om je heen.
Zodra jij helder hebt welke die belemmerende en
beperkende overtuigingen zijn, ben je ervan bevrijd.
Wanneer je bevrijd bent, functioneer je zoals je zou
moeten functioneren: je doet wat je doet, wat je doet
vind je leuk en je bent er goed in. Jouw talenten en
kwaliteiten worden nu maximaal benut, je draagt
bij aan je omgeving, je maakt je niet druk over het
resultaat en je leeft nu, in plaats van dat je overleeft.
Shift betekent letterlijk verschuiven. Dat is iets anders
dan veranderen. Bij een verschuiving doel ik op een
ander perspectief en daarmee wordt een verandering
van houding of positie ten aanzien van jezelf en je
omgeving vanzelf in gang gezet. Daar is dan ook gelijk het verschil mee aangeduid tussen de methode
die in dit boek behandeld wordt en de trainingen, cursussen en workshops waarbij vaardigheden worden
geoefend en deelnemers tips en trucs krijgen aangereikt of waar positief denken centraal staat. Meestal
beklijven de kennis, de energie en de vaardigheden
die je opdoet en geoefend hebt niet langer dan n of
twee weken. Daarna val je onherroepelijk terug in de
dagelijkse tred van het bestaan met oude gewoonten
en patronen. Dat kan ook niet anders, want er heeft
geen verschuiving plaatsgevonden, hoogstens een tijdelijke verandering.

23

Met verschuiving doel ik op die perspectiefwijziging

die doorgaans wordt veroorzaakt door een grote gebeurtenis of situatie die je overkomt en die vervolgens
een zo grote invloed op jou heeft, dat jouw kijk op

de wereld en de ervaring van jezelf in die wereld niet

meer in relatie staan tot hoe het voorheen was. Zoiets kan bijvoorbeeld gebeuren door de geboorte van
je eerste kind, het overlijden van een dierbare, een
faillissement, een onverwacht succes, een scheiding,
een burn-out, een verliefdheid of een huwelijk. Op het
moment dat er een verschuiving plaatsvindt, komt er
een andere persoonlijkheid tevoorschijn met een andere werkelijkheidsbeleving. Het kenmerkende is dat
je niet het gevoel hebt dat je er iets aan kon doen of
iets voor gedaan hebt. Het is gewoon gebeurd en je
kunt je soms niet meer voorstellen dat het leven ooit
anders was.
Als een verschuiving echter alleen afhangt van een
indringende of ingrijpende gebeurtenis van buitenaf,
dan lijk je voor altijd veroordeeld, vast te zitten in een
leven dat verder geen mogelijkheden biedt en waarbij de geschiedenis zich herhaalt in vaste patronen en
gewoonten. Of een leven waarin je alleen maar kunt
hopen op een beetje geluk of voortdurend moet strijden en vechten om vooruit te komen en vervolgens in
onzekerheid blijft of het allemaal wel goed zal komen.
Kun je zelf voor een verschuiving zorgen en zo ja, hoe
moet je dat dan doen? De antwoorden op deze vragen
zitten in de twee uitgangspunten van de Shiftmethode.
Het eerste uitgangspunt betreft de bewustwording
van de positie die je inneemt. Dat bewustwordingsproces is het onderwerp van deel een van dit boek.
24

In deel twee leer je jouw productiviteit, effectiviteit en

creativiteit om te zetten in succes.

In deel drie wordt aan de hand van een verhaal alles

nog eens verduidelijkt.
Centraal in de Shiftmethode staat de Meesterschapschaal. De Meesterschapschaal is vernoemd
naar de bovenste positie op de schaal. De Meesterschapschaal is een hulpmiddel om je bewust te worden van de positie die je inneemt ten aanzien van je
omgeving of jezelf. De schaal bestaat uit negen posities, te weten: Meesterschap, Succes, Authenticiteit,
Zelfvertrouwen, Niet Weten, Onzekerheid, Oppositie,
Pretenderen en Apathie. Iedere positie op de schaal
heeft specifieke kenmerken en sommige posities hebben kenmerken gemeen. Door bij jezelf deze kenmerken te herkennen en te onderkennen, ben je je bewust
van de positie waar jij je in bevindt. Er zit ook een
logische volorde in de positionering. Deze wordt meer
en meer duidelijk naarmate je jezelf verdiept in de
posities.
Het idee om een coachingsmethodiek te ontwikkelen
aan de hand van een schaal is ontstaan tijdens het
lezen van het boek Transforming 1. 1984, van Ron
Smothermon , een zeer aanbevelenswaardig boek.
Een aantal posities uit wat hij noemt The Integrity
Scale, heb ik overgenomen en een aantal posities zijn
ontstaan gedurende mijn zelfonderzoek en gedurende mijn werk als coach. Het ontwikkelen en definiren
van de kenmerken van deze posities zijn tussen 2001
en 2004 tot stand gekomen.

25

Hieronder volgt een eerste kennismaking met de posities van de Meesterschapschaal in een korte uitleg.
Hoewel de posities - Meesterschap, Succes, Authenticiteit en Zelfvertrouwen - het meest aantrekkelijk lij-

ken, zijn de posities - Onzekerheid, Oppositie, Pretenderen en Apathie - het meest belangrijk en het meest
interessant als het om zelfonderzoek en bewustwording gaat. In het volgende hoofdstuk ga ik dan ook
eerst in op de kenmerken van deze vier posities.
Apathie
Apathie staat voor gelatenheid en kenmerkt zich door
onverschilligheid. Wanneer je je in deze positie bevindt, heb je het gevoel dat niets er toe doet en dat
wat jij doet niets uitmaakt. In deze positie heb je het
opgegeven.
Pretenderen
In deze positie doe je je anders voor dan je je voelt,
omdat je denkt dat je anders niet geaccepteerd zult
worden. Of omdat je meent dat je anders niet kunt
krijgen wat je hebben wilt.
Oppositie
In deze positie is gelijk hebben belangrijker dan wat
ook. Je grondhouding is een strijdbare houding. Je
bent ervan overtuigd dat alles en iedereen tegen je is
en dat je er alleen voor staat.
Onzekerheid
Onzekerheid is niets anders dan weerstand tegen het
feit dat je het niet weet. De positie onzekerheid kenmerkt zich door twijfel en angst. Angst ligt overigens
ook aan de basis van de posities Oppositie, Pretenderen en Apathie.

26

Niet weten
Niet weten is de sleutelpositie op de Meesterschapschaal en de oversteekpositie van onzekerheid

naar zelfvertrouwen. Je bent je in deze positie bewust

van je angsten en onzekerheden maar je laat je er niet
door leiden.
Zelfvertrouwen
Zelfvertrouwen wordt in de Shiftmethodiek gedefinieerd als vertrouwen in het Zelf. Een definitie van
Zelf wordt verderop in het boek behandeld.
Authenticiteit
In deze positie ben je intutief, open en gevoelig. Je
bent creatief en spontaan. Je zit in de flow van het
leven. Alles loopt op rolletjes. Je kent geen angsten, zorgen of twijfels en je functioneert moeiteloos,
effectief en productief.
Succes
Wanneer je begint te oogsten wat in de vorige posities
tot stand is gebracht, bevind je je in de positie succes.
Je wordt gekend en erkend en mensen willen bij jou
zijn.
Meesterschap
Meesterschap kenmerkt zich door onverstoorbaarheid, vrijheid, innerlijke rust en maximale effectiviteit
en productiviteit. Ten aanzien van je omgeving ervaar
je een natuurlijke verantwoordelijkheid gevoed door
mededogen en liefde.

27

You clever ones have learned that:

All effort is useless...
Nothing is left to change...
God is running the show...
You are but a robot...
Ram Tzu has a question for you...
What makes you keep trying?
No Way by Ram Tzu.

28

HOOFDSTUK 2

k neem aan dat wat je tot nu toe gelezen hebt, duidelijk en herkenbaar is. Het nu volgende hoofdstuk
is wellicht moeilijker te volgen. In dit hoofdstuk
behandel ik de kenmerken van de posities Apathie,
Pretenderen, Oppositie en Onzekerheid. Het moeilijke
daarbij is dat de functie van deze kenmerken pas echt
duidelijk wordt in de hoofdstukken erna waar ik de
posities een voor een behandel. Ik adviseer je daarom door te lezen als je iets niet begrijpt of niet weet
wat je ermee moet. Laat de stof bezinken en lees het
hoofdstuk nog eens als je alle hoofdstukken gelezen
hebt. Dan valt alles op zijn plek.
Wanneer je door dit hoofdstuk heen komt, heb je een
belangrijke stap gezet met betrekking tot de verschuiving in de manier van kijken naar jezelf en de wereld
om je heen. De posities Apathie, Pretenderen, Oppositie en Onzekerheid zal ik in de rest van dit boek
aanduiden als de APOO posities.
Het eerste kenmerk van de APOO posities is weerstand. Ook wanneer je apathisch bent, dus wanneer je
van mening bent dat wat jij zegt niets uitmaakt, is er
sprake van weerstand. De weerstand is dan niet zichtbaar maar is wel latent aanwezig.

29

Je kunt de stelling ook omdraaien. Wanneer je weerstand hebt tegen iets of iemand zit je altijd in een van

de APOO posities. Weerstand is onmiskenbaar een

kenmerk van alle APOO posities.
De keerzijde van weerstand is verlangen. Wanneer je
weerstand heb tegen iets wat is, verlang je er naar, al
of niet bewust, dat het anders is.
Het onderwerp verlangen en wat het precies is, waar
het vandaan komt en hoe ermee om te gaan, komt in
deel twee van dit boek aan de orde.
Wanneer je weerstand hebt tegen iets of iemand zou
je die situatie of die persoon het liefst uit je leven bannen, maar door de weerstand gebeurt dat juist niet.
Dit wordt duidelijk wanneer je de volgende oefening
doet. Je hebt hiervoor een tweede persoon nodig. Ga
tegenover elkaar staan en strek je armen uit op schouderhoogte, plaats je handen op de handen van je partner. Nu vraag je de ander om jou weg te drukken en jij
probeert de ander weg te drukken waarbij je je armen
gestrekt houdt. Je biedt beiden weerstand en je merkt
dat hoe harder je drukt des te meer de ander aanwezig is.
Er is echter een manier om weerstand op te lossen. Dit
kun je doen door de weerstand bewust te ervaren. Om
dat laatste duidelijk te maken, geef ik hieronder een
voorbeeld uit mijn eigen leven.

30

In een periode dat ik niet zo lekker in mijn vel zat,

had ik weerstand om naar feestjes te gaan. Alcohol
moest mij helpen me op mijn gemak te voelen. Ik herinner me een receptie waar ik niet onderuit kon. Ik
kwam de ruimte binnen, keek of ik ergens bekenden
zag en was helemaal klaar om te gaan pretenderen

dat het me goed ging. Ik realiseerde me echter dat

ik ook de mogelijkheid had om te blijven staan waar
ik stond en de weerstand te voelen. Dit deed ik door
niet te handelen zoals ik gewend was en mijzelf een
houding te geven of een veilig heenkomen te zoeken.
Een storm van gevoelens en gedachten nam bezit van
mij. Ik had het gevoel dat iedereen naar mij keek en
van alles over me dacht. Ik voelde me aanvankelijk
gesoleerd, eenzaam en buitengesloten. Gevoelens
van minderwaardigheid werden afgewisseld met gevoelens van arrogantie. Toen ik me ervan bewust werd
dat de arrogantie niets anders was dan een functie
van weerstand tegen het minderwaardigheidsgevoel,
liet ik de arrogantie varen. En door het gevoel van
minderwaardigheid toe te laten werd het wat rustiger
in mijn hoofd en in mijn lijf en ik begon helder te zien
dat de hele mikmak van gevoelens en gedachten niets
anders dan angst vertegenwoordigde. Het duurde niet
lang, hoewel het voor mij een eeuwigheid leek, maar
langzamerhand vervloog de angst en een gevoel van
vrijheid kwam ervoor in de plaats. En naarmate dat
gevoel van vrijheid toenam, kon ik doen wat ik wilde,
zeggen wat ik wilde en gaan en staan waar ik wilde.
Het voorbeeld laat niet alleen zien dat weerstand je
vastzet in een van de APOO posities, maar het laat ook
zien dat zonder weerstand die posities helemaal niet
bestaan.

31

Ik schrijf over mijn ervaring in het voorbeeld hierboven, en naarmate dat gevoel van vrijheid toenam,
kon ik doen wat ik wilde, zeggen wat ik wilde en gaan
en staan waar ik wilde. Die vrijheid was een gevolg
van de energie die vrij kwam, energie die eerst gehinderd en gebruikt werd door de weerstand. Ik herinner

mij ook het moment dat ik hoorde dat ik geslaagd

was voor mijn examen. Ik herinner me het gevoel van
vrijheid, dat daarmee samenhing. De zorgen, de spanning en angst waren in een keer opgelost toen ik de
uitslag kreeg.
De conclusie is dat vrijheid niet iets is dat nagestreefd
moet worden. Vrijheid blijft over als weerstand opgelost is. Anders gezegd, vrijheid is een natuurlijke staat
van zijn.
Soms vragen clinten mij: Mag je dan nergens weerstand tegen hebben? Het antwoord is: Er is niets mis
met weerstand, het hebben ervan ontneemt je alleen
het gevoel van vrijheid en aan jou de vraag of je die
prijs wilt betalen.
Wanneer je die prijs niet wilt betalen moet je bereid
zijn je overtuigingen, meningen en oordelen los te laten die aan die weerstand ten grondslag liggen.
Hiermee zijn we aangeland bij de drie volgende kenmerken van de APOO posities: overtuigingen, meningen en oordelen.
In het kader van deze methodiek hanteer ik de volgende definities:

32

- Een overtuiging is een subjectief idee dat wordt ervaren als waarheid door degene die de overtuiging
heeft.
- Een mening is een subjectieve opvatting over wat
zich voordoet.
- Een oordeel is een subjectieve opvatting geladen
met weerstand over datgene wat zich voordoet.

Zonder Overtuigingen, Meningen en Oordelen, vanaf

hier samengevat als OMOs, kunnen er geen weerstanden zijn. OMOs zijn de voedingsbodem voor weerstanden. Als ik bijvoorbeeld weerstand tegen iemand
heb, komt dat voort uit de overtuiging dat die persoon anders zou moeten zijn en uit die overtuiging
komen mijn meningen en oordelen voort. Dit betekent dat wanneer ik mij bewust ben van mijn overtuiging ik mijn mening en oordeel niet langer nodig heb.
Ik stel het hier simpeler voor dan het is want je zult
iets moeten opgeven. Dit heeft te maken met het feit
dat OMOs een functie hebben.
OMOs geven je de ervaring dat je bestaat. Als bron
en voedingsbodem voor weerstanden verstevigen ze
je werkelijkheid en OMOs zijn onderling gerelateerd
en versterken daardoor elkaar.

33

Overtuigingen ontstaan wanneer je op een bepaald

moment besluit of besloten hebt dat dit of dat waar
moet zijn. Dit gebeurt op grond van ervaring, van
verstandelijke overweging, op grond van wat je door
anderen verteld is of een combinatie van die drie.
Overtuigingen over jezelf, politieke en godsdienstige overtuigingen, maatschappelijke overtuigingen,
overtuigingen die voortkomen uit wetenschappelijk
onderzoek. Al dit soort overtuigingen bepalen jouw
wereldbeeld. Ze bepalen jouw ervaring van de werkelijkheid en het beeld dat je van jezelf hebt. Hierdoor
ontstaat een persoonlijke werkelijkheid die voortdurend bevestigd en in stand gehouden wordt door diezelfde overtuigingen.
Meningen komen voort uit overtuigingen en oordelen
zorgen er weer voor dat je meningen in stand blijven.
Oordelen zijn altijd geladen met weerstand. Die weer-

stand heeft als functie je overtuigingen te beschermen zodat je zekerheden, en daarmee je bestaan, niet
aangetast worden.
Wanneer je een mening hebt over iets, dan lijkt het of
je daarvoor gekozen hebt. Meningen, en ook de argumenten hiervoor, hebben echter geen onafhankelijk
bestaan maar komen voort uit een overtuiging.
Omdat je mening voortkomt uit een overtuiging zul
je niet van mening veranderen voordat je overtuiging
verandert. Het verklaart ook waarom het zo moeilijk
is een ander van mening te laten veranderen. Je zult
eerst die ander ervan moeten overtuigen dat wat waar
is voor hem anders zou kunnen zijn. Meningen die
voortkomen uit onbewuste overtuigingen kenmerken
zich door starheid en wanneer deze meningen aangevallen worden zijn het oordelen die zorgen voor bescherming van deze meningen. Wanneer je je bewust
wordt van je overtuigingen en ze loslaat, verdwijnt de
voedingsbodem voor je meningen en verliezen je oordelen hun functie. Wat je wint is levenskracht. Wat je
verliest, is houvast.
Daarnaast is er nog een andere factor die een rol speelt
in het in stand houden van je OMOs. Wanneer jouw
OMOs overeenkomen met die van iemand anders,
voel je je verbonden met die persoon en omgekeerd
kunnen grote verschillen in OMOs een onoverbrugbare kloof teweeg brengen. Beide fenomenen versterken
jouw wereld- en waarheidsbeeld.

34

Je kunt niet veranderen wat voor jou waar is totdat je

de onderliggende overtuiging verandert. Zolang je niet
ziet dat een overtuiging en de daaruit voortkomende

meningen en oordelen niet mr zijn dan gedachten,

dat deze gedachten gekoppeld zijn aan beelden en
gevoelens en dat deze verschijnen en verdwijnen in
jouw bewustzijn, dat jij ze kunt waarnemen en dat ze
blijven bestaan en voor jou werkelijkheid worden bij
de gratie van jouw aandacht, blijf je gevangen in een
illusionaire werkelijkheid. Je zult daarom vraagtekens
moeten durven zetten bij alles wat waar is voor jou,
wil je tot bevrijding komen.
Gij zult niet oordelen staat er in de bijbel. Dit is geen
moralistisch gebod maar een pragmatische aanbeveling met betrekking tot bevrijding van jezelf in relatie
tot de wereld.

35

Een volgend kenmerk van de APOO posities is de ervaring van tijd. Daarmee bedoel ik dat door weerstand
tegen iets of iemand, verleden en toekomst een rol
gaan spelen. Wanneer we ons zorgen maken, is dat in
relatie tot een toekomst en wanneer we iemand niet
mogen, is dat in relatie tot een verleden. Beide zijn
gebaseerd op wat we weten door ervaring en kennis
die in een verleden zijn opgedaan. Door gebruik te
maken van die ervaring en kennis proberen we grip
te krijgen op de toekomst en proberen we, wanneer
we dat vanuit ons beroep of anderszins moeten, met
de betreffende persoon om te gaan. We rekenen er op
dat dezelfde oorzaken cq handelingen dezelfde gevolgen hebben en proberen op die manier de toekomst
zeker te stellen en onszelf te beschermen. Hoewel dat
meestal niet lukt, sluiten we ons af voor mogelijkheden, door ze geen kans te geven zich aan te dienen of
ze niet te herkennen door een te grote hang naar grip
en controle die gevoed wordt door afkeer en angst.
Daarmee binden we ons aan oorzaak en gevolg en

menen dat onze handelingen in het verleden iets te

maken hebben met onze ervaringen in het heden en
dat we met onze handelingen in het heden onze toekomst kunnen bepalen, vergetende dat toekomst en
verleden mentaal van aard en illusionair zijn en vrijheid van handelen uitsluiten.
Om het voorgaande duidelijk te maken geef ik hierbij
een voorbeeld uit mijn coachingspraktijk. Een deelnemer, een jongeman van 24 jaar, zat in de positie
onzekerheid met betrekking tot de vraag hoe krijg ik
mijn vriendin terug. Er was sprake van een verlangen
naar een herstel van de relatie met zijn vriendin en
een weerstand tegen het idee dat het niet zou lukken. Alles wat hij tot nu toe gedaan had, werkte niet
of werkte averechts. Op mijn vraag: In welke positie
moet je zitten om je vriendin terug te krijgen?, was
zijn antwoord: In zelfvertrouwen. Aan de hand van
de Meesterschapschaal kon ik hem duidelijk maken
dat, om vanuit de positie onzekerheid in de positie
zelfvertrouwen te komen, hij eerst de positie niet
weten moest innemen. Anders gezegd, hij moest
erkennen dat alle strategien die hij tot nu toe bedacht en toegepast had niet hadden gewerkt omdat
zij voortgekomen waren uit onzekerheid.

36

Het werd deze cursist duidelijk dat het innemen van

de positie niet weten wel eens samen zou kunnen
hangen met de bereidheid zijn vriendin te verliezen.
Die bereidheid kon hij alleen opbrengen omdat hij zag
dat de positie onzekerheid waar hij nu in zat geen
enkel uitzicht gaf op succes. Integendeel, hij had de
ervaring dat alle acties vanuit onzekerheid die hij tot
nu ondernomen had averechts hadden gewerkt. Hij
zag heel duidelijk dat de onzekerheid voortkwam uit

de angst haar te verliezen en dat alleen de bereidheid

haar te verliezen hem kon bevrijden uit die onzekerheid. En in de bereidheid haar te verliezen speelde
oorzaak en gevolg geen rol meer maar stroomde hij
over van ludieke ideen en creatieve acties. Deze cursist zag dat hij van tevoren niet kon weten of hij zou
slagen of zou falen maar wat veel belangrijker was,
hij hoefde het ook niet meer te weten. Hij was vrij te
doen wat hij wilde. Die vrijheid gaf hem levendigheid,
creativiteit, plezier en humor.
In het hierboven beschreven voorbeeld speelt een ander kenmerk van de APOO posities een cruciale rol en
dat is: geladen aandacht. Van geladen aandacht was
sprake toen de deelnemer in onzekerheid zat. De aandacht was toen geladen met een weerstand tegen het
verliezen van zijn vriendin. Geladen aandacht staat tegenover neutrale of vrije aandacht. Die laatste vorm
van aandacht kwam beschikbaar toen hij bereid was
haar te verliezen.
Neutrale aandacht of vrije aandacht is aandacht
waarbij datgene waar de aandacht op gericht is precies
waargenomen wordt zoals het is zonder oordelen of
meningen over datgene wat waargenomen wordt.

37

Een eenvoudig voorbeeld: regen kun je waarnemen

precies zoals het is en in dat geval is regen gewoon
regen. Dat waarnemen kun je doen door je oordelen
over de regen te laten voor wat ze zijn. Daarmee geef
je de weerstand tegen de regen op. Dat is in feite heel
praktisch maar niet altijd gemakkelijk en wanneer dat
in het geval van de regen niet lukt dan is regen bijvoorbeeld naargeestig of lastig. Wanneer dat wel lukt
dan ben je in staat een onderscheid te maken tussen

feiten en interpretaties. In het voorbeeld van de regen

betekent het, dat wanneer je naar buiten moet en je
regen als feit ziet, je een paraplu opsteekt als je niet
nat wil worden. Wanneer je regen lastig of naargeestig
vindt, is daar geen oplossing voor.
Een voorbeeld waar geladen aandacht vervangen werd
door neutrale aandacht en interpretaties werden vervangen door feiten betreft een deelnemer van een van
mijn trainingen. Een gescheiden man van midden 40.
Deze man was zeer bezorgd over zijn zoon. De jongen
was 17 jaar en woonde bij hem. Deze jongen ging niet
meer naar school, deed de hele dag niets, gebruikte
softdrugs en sloot zich op in zijn kamer. De man zat
in onzekerheid ten aanzien van hoe hij moest omgaan
met deze situatie en zat in weerstand ten aanzien van
het gedrag van zijn zoon. In de dagelijkse omgang
pretendeerde hij begrip, deels vanuit schuldgevoel en
deels vanuit de angst het contact met hem te verliezen.
Tijdens een coachingssessie werd hij zich ervan bewust dat hij in relatie met zijn zoon f in apathie f in
pretenderen f in oppositie f in onzekerheid zat. In
al die posities was er sprake van een weerstand tegen
het gedrag van zijn zoon en daardoor gebrek aan helderheid over hoe om te gaan met de situatie.

38

Ik vroeg hem wat hij zou doen als hij authentiek zou
handelen in deze situatie. Zijn antwoord was: Ik zou
hem de keus geven: of je gaat naar school en je laat de
drugs staan of je gaat het huis uit. Ik vroeg hem wat
hem weerhield dat te doen. Hij zei dat angst om zijn
zoon te verliezen hem weerhield. Deze cursist voelde
zich volslagen onmachtig ten aanzien van de situatie.

Ik vroeg hem de ogen te sluiten en te accepteren dat

hij helemaal niets kon doen. Dit maakte hem verdrietig. Ik nodigde hem uit dieper op dat gevoel in te gaan
en vroeg hem wat er gebeurde. Het was muisstil in de
zaal. Hij vertelde dat er een gevoel van enorme eenzaamheid over hem kwam. Ik nodigde hem uit dieper
op dat gevoel in te gaan en vroeg hem wat er gebeurde. Hij vertelde dat hij zich heel klein begon te voelen.
Ik vroeg hem welke leeftijd hij had en wat er gebeurde. Hij vertelde dat hij een jaar of vier was, in een
ziekenhuis lag en zich heel alleen voelde nadat zijn
ouders waren weggegaan en hem daar alleen achter
hadden gelaten. Hij voelde verdriet en eenzaamheid
terwijl hij er niets aan kon doen. Ik nodigde hem uit in
dat gevoel te blijven en door te gaan met voelen. Na
enige tijd zag ik dat hij lichter werd alsof er iets van
hem was afgevallen. Hij deed zijn ogen open en glimlachte. Hij zei dat het gevoel van onmacht, verdriet en
eenzaamheid dat hij toen voelde, opnieuw opgeroepen werd wanneer hij naar zijn zoon keek. Hij wist dat
hij deze gevoelens wilde mijden en dat hij daarom het
gedrag van zijn zoon wilde veranderen.
Aandacht, geladen met weerstand, werd door deze bewustwording omgezet in neutrale aandacht. Ik vroeg
hem wat hij ging doen ten aanzien van zijn zoon. Hij
zei: Ik ga helemaal niets doen. Ik weet dat de fase
waar hij in zit van voorbijgaande aard zal zijn en dat
de band tussen ons onverbrekelijk is.

39

Toen ik de man enkele maanden later sprak, vertelde

hij mij dat zijn zoon weer naar school ging en dat
hij nog maar zelden rookte. Ik vroeg hem hoe dat zo
gekomen was, waarop hij zei: Vanaf het moment dat
ik me nergens meer mee bemoeide, werd hij weer

spraakzamer en na verloop van tijd zag ik hem weer

naar school vertrekken.
Deze man had de feiten - zoon gebruikt softdrugs en
gaat niet naar school - en zijn interpretatie - het gaat
niet goed met mijn zoon - van elkaar weten te onderscheiden. Hij kon dit doen doordat hij zich bewust
was geworden van de bron van zijn interpretatie.
Om interpretaties van feiten te onderscheiden hoef je
jezelf maar n vraag te stellen, namelijk: zou het
ook anders kunnen zijn?. Is het antwoord ja, dan
heb je met een interpretatie van doen.
Wanneer je feiten weet te onderscheiden van interpretaties beschik je weer over neutrale en vrije aandacht.
We komen nu aan het laatste deel van dit hoofdstuk.
In dit deel wordt identiteitsvorming, dualiteit en de rol
van het denken en het geheugen behandeld.

40

In dualiteit, zoals hier bedoeld, is er sprake van een

ik en een ander. In dualiteit bepalen je OMOs over
jezelf en de ander, jouw werkelijkheid. Je bent je er
niet bewust van dat de ander voor jou bestaat op basis van jouw OMOs. Wanneer de ander liefde, geluk,
irritatie, angst, of woede bij je opwekt, zit je in het effect van je eigen interpretaties die je als werkelijkheid
of waarheid ervaart. Anders gezegd, je hebt eerst de
ander een label opgeplakt door het hebben van een
mening of oordeel over hem of haar en vervolgens
ga je ermee in relatie. Het opplakken van dat label is
gerelateerd aan hoe je jezelf ziet en ervaart in relatie
met die ander. Daardoor ben je, zonder het je bewust
te zijn, zelf de oorzaak van je geluk en je problemen.

Bijvoorbeeld wanneer ik een ander onbetrouwbaar

vind, kijk ik wel uit om er zaken mee te doen en ontloop ik hem. Ik zou me zelfs bedreigd kunnen voelen.
Wanneer ik van mening ben dat een ander niet genteresseerd is in mij voel ik me misschien niet de moeite
waard. Wanneer ik mijzelf niet de moeite waard vind,
vat ik advies of feedback op als kritiek.
Anders gezegd, hoe je jezelf ervaart, hangt direct samen met hoe je de ander ervaart. De ervaring van jezelf verschuift met wie je tegenover je hebt. Je baas, je
partner, je collega, je geliefde, je buurman, de agent,
de tandarts, je kinderen, je ouders, ieder roept een
andere ervaring van jezelf op. Met ieder van hen heb
je een andere relatie op basis van andere OMOs, die
gevormd zijn in een verleden. Wanneer jij jezelf en de
ander in die weerstand ervaart, is er sprake van identificatie. Er is dan sprake van een identiteit, een ik of
een ego, dat bestaat en wil overleven in relatie tot of
met de ander.

41

De identiteit, het ik of het ego, kan alleen bestaan

wanneer er sprake is van verlangens en weerstanden.
Het bestaan van het ego is dus gegarandeerd zolang
verlangens niet vervuld worden of bij vervulling direct
vervangen worden door nieuwe verlangens en zolang
weerstanden niet opgelost worden of direct vervangen worden door nieuwe weerstanden. Dit verklaart
dat je, als er sprake is van identificatie, nooit genoeg
hebt of dat nu liefde, geld, goed, macht of erkenning
is. Ook verklaart het waarom het zo moeilijk is om je
gelijk op te geven in een conflict of om een ingenomen positie los te laten. Het maakt tevens duidelijk
dat je uiteindelijk nooit bereikt wat je zou willen bereiken. De aandacht en de energie die voor het streven

naar de vervulling van verlangens nodig is, staat in

feite in dienst van het overleven van het ego. Dit overleven houdt vervolgens de aandacht en energie vast in
de weerstanden en verlangens zonder welke het ego
niet kan bestaan. Een vicieuze cirkel. Een gevangenis
zonder uitgang.
Als je de macht van het ego wil breken, hoef je je
er alleen maar bewust van te zijn dat een van de
hierboven behandelde kenmerken een rol speelt. In
het licht van dat bewustzijn dondert het ego als een
kaartenhuis in elkaar.
Onderstaand voorbeeld uit mijn coachingspraktijk laat
zien hoe een ego oploste en dualiteit werd vervangen
door verbinding en vijandelijkheid door inspiratie en
informatie.

42

Een jonge professional van een middelgroot bedrijf

kon worden omschreven als ambitieus, intelligent, vakinhoudelijk sterk, enthousiast, barstensvol ideen,
charismatisch en strak in het pak. Hij had maar n
probleem en dat was dat hij feedback op zijn ideen
beschouwde als kritiek op zijn persoon. Simpel gezegd, zijn ego zat hem in de weg. Het duurde een
paar sessies voor hij doorkreeg dat hij die kritiek ook
als feedback zou kunnen zien. Een rollenspel dat ik
vervolgens met hem deed, zorgde voor de echte doorbraak. In eerste instantie speelde hij zichzelf en ik zijn
collega die met feedback kwam op het idee dat hij
inbracht. Hij kon mijn feedback niet anders zien dan
als kritiek op zijn persoon. We draaiden de rollen om
waarin ik hem speelde en hij de collega. Ik kwam met
een idee en hij gaf nu de feedback. Ik reageerde nu
vanuit de positie oppositie zoals hij dat normaal ge-

sproken deed en speelde of ik mij persoonlijk aangevallen voelde. Hij ervoer het effect en zag de ineffectiviteit van de reactie. Ik stelde voor het rollenspel
opnieuw te doen en nu ging ik vanuit een neutrale
positie om met de kritiek. De kritiek werd nu feedback
en bevatte interessante informatie en ik ging daar dan
ook als zodanig mee om. Ik hoefde niet eens te vragen hoe hij dat ervoer, hij had het punt al te pakken.
Hij kwam tot het inzicht dat je pas kunt luisteren als
je geen mening of oordeel hebt en hij kwam tot de
volgende conclusie: Als ik wil dat de ander naar mij
luistert, zal ik eerst zelf moeten luisteren. En wat zeker zo belangrijk was voor hem was om te ervaren
hoe plezierig het is als iemand zonder oordeel naar
je luistert. Kritiek was niet langer kritiek maar werd
inspirerende feedback.
Deze deelnemer schreef later: Dit programma is voor
mij een van de mooiste cadeaus die ik heb ontvangen
in mijn leven tot nu toe. Niet alleen zakelijk gezien,
maar ook in mijn privleven. Mensen die ik in het verleden zou afstoten met mijn gedrag, zijn nu juist de
mensen die mij informeren en inspireren. Voor mij de
ideale basis voor creativiteit en succes zowel priv als
zakelijk gezien.

43

Nu kan het zo zijn dat de oorzaak van identificatie

in een ver verleden ligt en dat er geen enkel bewustzijn is met betrekking tot de overtuiging die aan de
basis ligt van het nu bestaande ego. Als daar sprake van is, is de overtuiging in de loop der jaren ook
nog eens vele malen herbevestigd. De werkelijkheid
van die persoon moet dan eerst zoveel ellende en lijden inhouden dat er vanuit die situatie een opening
zou kunnen ontstaan om er iets aan te doen. Het pro-

bleem met identiteiten is echter dat er behalve kosten

ook opbrengsten zijn. Zoals al eerder gezegd, de belangrijkste opbrengst is dat je het gevoel hebt dat je
bestaat. Andere opbrengsten zijn dat je niet zelf verantwoordelijk bent, dat je aandacht krijgt, dat er voor
je gezorgd wordt en - hoe gek het ook klinkt - dat jij
je onbegrepen of miskend voelt. Je bent dan de arme
ik of het miskende genie. Het is ook mogelijk dat
je dominante gedrag, je pretenties en manipulaties je
zoveel succes opleveren en je zoveel geld, macht of
status verschaffen dat de baten van het ego veel hoger lijken dan de kosten. De prijs die je echter betaalt,
is dat je gevangen blijft in weerstanden en verlangens
en dat je zult merken dat het nooit genoeg is wat je
hebt bereikt. De kosten van identificatie zijn uiteindelijk altijd dat je inlevert aan effectiviteit, verbinding,
plezier en vrijheid.

44

En component speelt een cruciale rol bij identificatie

en dat is het geheugen. Je kunt namelijk alleen bedenken wat je al kent. Wat je al kent, bevindt zich in
het verleden en het verleden kan alleen opgeroepen
worden wanneer er sprake is van geheugen. Wanneer
je erg steunt op je denken en niet gewend bent om te
voelen, is training in voelen aan te bevelen. Want wanneer je gebeurtenissen weggestopt hebt omdat zij
verbonden zijn met pijn, angst, schuld, verlies of spijt
zul je deze gebeurtenissen opnieuw bewust moeten
doorvoelen om je ervan te bevrijden anders blijven ze
je gedrag bepalen en wordt de neiging tot analyseren,
rationaliseren en relativeren vergroot. Je zoekt dan
naar oplossingen of je vlucht in activiteit. In feite doe
je dan alles om niet te hoeven voelen. Bewust doorvoelen is waarnemend voelen. Om waarnemend te
voelen is het nuttig je gedachten en de daarbij beho-

rende gevoelens en beelden als creaties te gaan zien.

Kenmerkend voor creaties is dat ze een begin en een
eind hebben en wanneer je je ervan wil bevrijden moet
je leren de daarmee verbonden weerstanden totaal te
doorvoelen.
De voel- en aandachtsoefeningen van Avatar zijn in
dit verband aan te bevelen. Voor herbeleving van pijnlijk weggestopte gebeurtenissen en het zichtbaar maken van de overtuigingen die daarmee samenhangen
beveel ik de rebirthing techniek aan en lichaamswerk
zoals Rolfing of Reiki. Meditatie, Tai Chi en Yoga brengen je denken tot rust en je lichaam in balans.
Denken, voelen en lichaam zijn enerzijds creaties met
een begin en een eind en anderzijds een voorwaarde
voor creaties, inclusief die van jezelf als persoon, ego
of identiteit. Anders gezegd, als er geen denken, geen
voelen en geen lichaam is, besta ik niet en bestaat er
niets. Toch ben ik noch mijn denken, noch mijn voelen, noch mijn lichaam want ik ben mij bewust van
mijn denken, mijn voelen en mijn lichaam en van de
veranderingen ervan. Iets wat zich van verandering
bewust is, moet zelf constant zijn. Wanneer de identificatie met denken, voelen en lichaam ophoudt, ben ik
aangewezen op die constante. Echter, zonder denken,
voelen en lichaam is er geen sprake van een ik. Wat
overblijft, is enkel die constante: onkenbaar, onveranderlijk, onafhankelijk van tijd en ruimte.
Ter verduidelijking hieronder een paar korte teksten
uit het boek Non-Dualiteit (1972) van John Levy.
45

Indien de wereld ontstond op enig punt in tijd, bestond

tijd al; indien zij ontstond op enig punt in ruimte, bestond ruimte al; en indien het ontstaan van de wereld
het gevolg was van de een of andere oorzaak, bestond
oorzakelijkheid al.
Laten wij nu een analoog probleem bekijken: Indien
het zelf van nature non-dualistisch is, moet een individueel zelf zowel onwerkelijk als onmogelijk zijn. Hoe
komt het dan dat wij geloven belichaamd te zijn? De
vraag gaat ervan uit dat er, voordat een ego bestond
als gevolg van identificatie, een ego bestond dat het
zelf met het lichaam identificeerde!
Wij zullen de aard van objectiviteit niet begrijpen als
wij niet eerst hebben ingezien wat de aard is van het
subject dat denkt die objectiviteit waar te nemen.
Je bent door dit hoofdstuk heen. Mocht je niet alles
begrepen hebben dan feliciteer ik je met het feit dat je
doorgelezen hebt. In het volgende hoofdstuk behandel ik de APOO posities een voor een met voorbeelden
en oefeningen. Door het lezen van de volgende hoofdstukken zul je merken dat de informatie uit de vorige
hoofdstukken steeds meer op zijn plaats gaat vallen.
Ook zul je jezelf herkennen in de APOO posities en de
beschreven voorbeelden en dat zal het toepassen van
de methode zeer ten goede komen.

46

Ze zeggen dat het leven te kort is. En dan toch kan volgens diezelfde mensen een uur te lang duren. Maar ze
hebben wel gelijk, het leven is kort. Je wordt op aarde
gezet en in een paar zielige jaartjes moet je er maar wat
mee doen. En eigenlijk ben je heel je leven bezig met uitvinden wat dan precies.
Tegenwoordig wordt die reis al voor je uitgestippeld.
Toen je er nog niet eens was, was er waarschijnlijk al een
plan. Je wordt geboren en opgevoed, gaat naar school,
studeert af, krijgt een carrire, trouwt misschien, krijgt
misschien kinderen en kleinkinderen.
Ik ben nu 14, en heb nog geen idee wat ik met mijn leven
ga doen. Ik denk alleen wel dat ik mijn leven niet wil
verspillen aan haat. Haat is makkelijk, achter haat kan
je je verschuilen. Maar ik merk en zie er al te veel van.
Ik wil niet zo zijn als al die anderen. Ik wil me er niet
achter verschuilen. Ik wil niet oppervlakkig zijn, dus dat
ga ik niet meer zijn.
Het leven is te kort. Denk alsjeblieft na over wie je bent
en wat je doet. Je kan zijn wie je wilt zijn, vertrouw me.
Achterwerk VPRO gids, week 13, 2011.
48

HOOFDSTUK 3

pathie staat voor gelatenheid en onverschilligheid. In de positie apathie is er sprake van

weerstand ten aanzien van de dingen zoals ze
zijn. Deze weerstanden zijn een uitdrukking van overtuigingen, meningen en oordelen die zijn ontstaan en
voortdurend worden bevestigd of door ervaring, of
opvoeding, of cultuur of maatschappij. Zij bepalen je
werkelijkheid en ze zijn de rechtvaardiging voor jou
om niet in actie te komen. In tegenstelling tot de drie
volgende posities van de Meesterschapschaal - pretenderen, oppositie en onzekerheid - zijn de weerstanden
in apathie niet of nauwelijks zichtbaar. Ze zijn latent
aanwezig en worden pas zichtbaar wanneer je tot actie gedwongen wordt.
Wanneer je in apathie zit, ben je ervan overtuigd dat
niets er toe doet en je hebt de overtuiging dat je met
omstandigheden te maken hebt waar je geen invloed
op hebt. De bewijzen daarvoor worden geleverd wanneer je in actie zou komen. Wanneer je tot actie gedwongen of uitgedaagd wordt, laat de heftigheid van
de weerstand die bij je opkomt, zien hoe sterk je overtuigingen zijn die je in apathie gevangen houden.

49

De winst van apathie is dat je de latent aanwezige

weerstanden met de daaraan verbonden gevoelens
niet hoeft te voelen. De prijs die je betaalt, is het inleveren van je vermogen om te participeren.

Apathie moet niet worden verward met aanvaarding.

Die verwarring kan ontstaan omdat ze met elkaar gemeen hebben dat er geen deelname of activiteit is. Het
verschil is dat apathie gebaseerd is op n of meerdere overtuigingen terwijl aanvaarding gebaseerd is
op inzicht. Apathie staat voor opgeven en bij aanvaarding is sprake van overgave.
Om dit verschil te illustreren geef ik een voorbeeld
van een proces waarbij een deelneemster aan een
coachingstraject verschoof van een apathische houding naar een houding van aanvaarding op basis van
inzicht. Ik vroeg haar een beschrijving te geven van
zichzelf, haar leven, haar gevoelens over haar leven
en haar meningen en ideen over haar leven. Haar
antwoorden bleven vaag en aan de oppervlakte. Toen
ik haar vroeg of ze zich wel veilig genoeg voelde, was
het antwoord nee. Ik vroeg haar de ogen te sluiten
en die onveiligheid te voelen.

50

Na enige tijd vroeg ik haar wat er gebeurde. Ze zei dat

ze een gemengd gevoel had van onmacht en angst. Ik
vroeg haar dieper op dat gevoel in te gaan en na enige tijd vroeg ik opnieuw wat er gebeurde. Er kwamen
herinneringen en daarmee samenhangende gevoelens
op aan de vele ruzies tussen haar ouders. Ik vroeg
haar bij die gevoelens te blijven en tegelijkertijd te
rapporteren wat er gebeurde. Zij zei dat zij haar twee
jongere broertjes en zusje probeerde te kalmeren en
troosten op het moment dat haar ouders ruzie hadden en dat dat niet lukte. Ook probeerde ze haar ouders tot bedaren te brengen maar ook dat lukte niet.
Ik nodigde haar uit om door deze herinneringen en
bijbehorende gevoelens heen te gaan zonder verzet,
zonder oordeel en zonder iets te willen.

Na enige tijd opende ze haar ogen. Zij zei verbaasd te

zijn over het feit dat de onmacht die ze gevoeld had
bij de ruzies tussen haar ouders gerelateerd bleek te
zijn aan haar gedrag van nu. Zij zag dat haar houding
en gedrag haar hele leven al bepaald werden door
datzelfde gevoel van onmacht en de toen gevormde
overtuiging wat ik wil doet er niet toe. Zij voelde zich
bevrijd door die helderheid.
Wanneer je apathisch bent ten aanzien van iets of
iemand is je aandacht gevangen door een weerstand.
Het verschuiven van de aandacht kan je bevrijden van
deze weerstand en je leiden naar nieuwe mogelijkheden
en actie.
Dit gebeurde bij een deelnemer aan een coachingstraject die het opgegeven had ooit nog werk te vinden.
Ze had al twee jaar alles gedaan om werk te vinden
maar had het nu echt opgegeven. Bij iedere suggestie
die ik haar aanreikte werd haar weerstand groter.

51

Totdat ik haar vroeg hoe haar leven eruit zou zien

als zij het voor het zeggen had. Zij zei dat ze dan
het liefst zou willen reizen. Ik vroeg haar of ze wel
eens aan een beroep of project gedacht had waarbij
ze zou kunnen reizen. Ze keek heel sceptisch maar ik
zag ook de levendigheid en het enthousiasme in haar
ogen alleen al bij de gedachte aan de mogelijkheid
ervan. Ze zei dat ze daar wel eens over nagedacht had
en ook wel ideen had gehad, maar die stopte ze iedere keer weg want die waren te mooi om waar te zijn.
Ik vroeg haar wat die ideen waren. Ze vertelde dat ze
tijdens een reis door India, een aantal jaren geleden,
met een landbouwproject in aanraking was gekomen
waar een Nederlandse man het initiatief toe had geno-

men. Er was daar altijd geld en hulp nodig en ze had

zich wel eens afgevraagd hoe zij daar een rol in zou
kunnen spelen.
Ik gaf haar de opdracht zich tot de volgende coachingssessie alleen bezig te houden met de vraag
welke rol dat zou kunnen zijn en zonder zich bezig te
houden met alle belemmeringen en beperkingen die
op zouden kunnen komen. Na vijf dagen belde ze me
al op. Ze was via internet in contact gekomen met een
organisatie die studenten de gelegenheid gaf tijdens
vakanties als vrijwilliger te werken in projecten in ontwikkelingslanden. Dat had haar op het idee gebracht
om voor het project in India hetzelfde te doen. Ik adviseerde haar in actie te komen en alles te doen wat in
haar opkwam met betrekking tot haar plan. Zij werkte
haar plannen uit en besprak ze met de uitkeringsinstantie. Zij kreeg toestemming haar plannen ten uitvoer te brengen met behoud van haar uitkering voor
de periode van een jaar en ze wist enkele sponsors te
vinden. Binnen een jaar had zij haar eerste reis met elf
deelnemers achter de rug.
De vrouw was aanvankelijk ontmoedigd door alle afwijzingen en was ervan overtuigd dat ze nooit meer
aan de bak zou komen. Doordat ik haar vroeg wat ze
het liefst zou willen, verschoof haar aandacht van die
apathie veroorzakende overtuiging naar een mogelijkheid die haar energie gaf en een opening voor actie
creerde.

52

Je kunt ook apathisch zijn ten aanzien van maatschappelijke en sociale situaties en problemen. Deze laten
zich bijvoorbeeld zien in de gelatenheid en onverschilligheid ten aanzien van armoede en honger in de

wereld, van oorlogen en natuurrampen of ten aanzien

van discriminatie en onderdrukking. Ook aan deze
vorm van apathie liggen overtuigingen ten grondslag.
Overtuigingen als wat ik vind doet er niet toe of hier
kan ik toch niets aan doen of mensen zijn zelf verantwoordelijk, of deze problemen zijn te groot om
opgelost te worden. Deze vormen van apathie worden door veel mensen gedeeld. Zij verlammen de
mensheid en isoleren mensen en volkeren van elkaar.
Zij zorgen voor improductiviteit en ineffectiviteit ten
aanzien van het aanpakken van deze problemen en
situaties en ze belemmeren mogelijke creatieve oplossingen.
Ik vind het iedere keer weer een verbijsterende ervaring wanneer ik fotos of filmbeelden van de aarde
zie die vanuit de ruimte zijn genomen. Een prachtige
blauwe bol, omgeven door een donkere leegte met in
de oneindigheid een zon, een maan en miljarden sterren en planeten. In deze onbevattelijke uitgestrektheid lijken wij voorlopig de enige levende wezens. Dat
deze kleine blauwe planeet alles heeft om de miljarden mensen en dieren in gezondheid en welvaart te
laten leven, maar dat we daar tot op heden nog niet in
geslaagd zijn, heeft te maken met het feit dat we gevangen zitten in onze eigen en collectieve illusionaire
werkelijkheid.

53

Mocht je willen bijdragen aan een betere wereld dan

vraag je je misschien af of je wel verschil kunt uitmaken in die grote wereld met al die problemen en
conflicten en die miljarden mensen. Het antwoord is:
dat hangt af van de positie die je inneemt. Wanneer
je in een van de APOO posities zit, ervaar je jezelf als
een eenling, gesoleerd en onmachtig in de wereld en

werkelijkheid. Wanneer je echter vrij bent van weerstanden en verlangens en je OMOs als gedachten
onderkent ben je de onverstoorbare non-duale bron,
waar deze wereld in verschijnt en verdwijnt en ben
je tevens in contact met je bestemming. Vanuit die
positie kun je jouw specifieke bijdrage aan het geheel
leveren en ben je daarin maximaal effectief.
Naarmate we ons meer bewust worden van onze
overtuigingen en deze gaan zien als gedachten die
vervangbaar zijn, zal de intentie om een betere wereld
te scheppen krachtiger naar voren komen en haar
werk kunnen doen. Deze intentie is onpersoonlijk en
inherent aan een evolutionair proces van vooruitgang
en bewustwording.

Pretenderen is een favoriete bezigheid van mensen.

En het grappige is dat wanneer de positie pretenderen
in een training of workshop aan de orde komt, deelnemers moeilijk met voorbeelden kunnen en ook willen
komen van waar en wanneer ze pretenderen.

54

Wanneer je pretendeert dan doe je alsof. Wanneer iemand je iets vertelt en je snapt er niets van en je doet
alsof je het wel snapt, dan pretendeer je. Wanneer er
iemand op je af komt en je mag die persoon niet maar
je doet alsof je het leuk vindt hem of haar te zien, dan
pretendeer je. Wanneer je boven je financile kunnen
leeft om bijvoorbeeld indruk te maken op anderen,
dan pretendeer je. Je kunt ook jezelf voor de gek houden door bijvoorbeeld een rook-, gok- of andere ver-

slaving te ontkennen. Het kan ook zijn dat je iets niet

wilt ervaren en het daarom ontkent. Je onderdrukt dan
bijvoorbeeld gevoelens van verdriet, woede of teleurstelling, miskenning, vernedering of belediging en je
doet of er niets aan de hand is. Soms doe je dit vanuit
een soort flink zijn of heldendom, soms vanuit verbittering of omdat jij je niet wilt laten kennen. Je pretendeert wanneer je handelt vanuit schuldgevoel en je
onderdrukt dit schuldgevoel door een houding aan te
nemen van onkwetsbaarheid, onaantastbaarheid, arrogantie of een andere ontoegankelijke houding. Ook
hier is angst om afgewezen te worden of liefde te verliezen of angst om liefde en kwetsbaarheid te laten
zien de voedingsbodem.
Je pretendeert wanneer je leeft vanuit angst om alleen
te zijn en daarom dingen doet die je helemaal niet wilt
doen. Je pretendeert om anderen niet te hoeven kwetsen of aardig gevonden te worden, bijvoorbeeld door
ze werk te laten doen terwijl je weet dat ze dat niet
aankunnen. Je pretendeert wanneer je ontrouw bent
aan jezelf omdat je bang bent dat je omgeving je zal
afwijzen, je vijandig gezind is of niet in jou genteresseerd is wanneer je gewoon jezelf bent. Je pretendeert
wanneer je schulden hebt en doet alsof je ze niet kunt
betalen terwijl jij je geld aan andere dingen uitgeeft.
Je pretendeert omdat je denkt dat je anders niet krijgt
wat je hebben wilt.

55

Wanneer je pretendeert, doe je dat ten aanzien van iemand, een groep, de maatschappij of jezelf. In de positie pretenderen doe jij je anders voor dan je bent of
hoe jij je voelt. Of je zegt iets anders dan wat jij vindt.
Je doet dit vanuit de veronderstelling dat je anders
geschaad kunt worden. Je doet bijvoorbeeld of je een

vriend, die ter sprake komt, niet kent omdat hij slecht
ligt bij iemand die je om n of andere reden nodig
hebt. Of wanneer je bang bent niet goed genoeg gevonden te worden, zou je kunnen pretenderen dat je
opleiding, diplomas of ervaring bezit die je niet hebt.
Wanneer je pretendeert, wil je iets verdedigen of
beschermen. Je hebt iets te verbergen of je wilt
iets niet onder ogen zien. Je wilt iets bereiken of
bewerkstelligen of iets voorkomen.

56

Een duidelijk voorbeeld van pretenderen betreft de

houding van Erik. Erik was door zijn chef aangemeld
voor een coachingstraject bij ons. Bij de eerste ontmoeting met hem kreeg ik een iets te stevige handdruk en
de nonverbale boodschap: hier is niets aan de hand.
Een houding die, dat werd mij al gauw duidelijk, zijn
onzekerheid moest verbergen. Na enig gebabbel ter
introductie, waarbij hij in zijn houding bleef zitten dat
er met hem niets aan de hand was, zei ik tegen hem:
Voor jou kan ik niets doen. Die opmerking was genoeg om hem uit zijn pretentieuze gedrag te halen.
De onzekerheid straalde uit zijn ogen en hij zei dat
hij daarmee niet bij zijn chef hoefde aan te komen. Hij
liet zijn stoere houding varen en stelde zich open om
gecoacht te worden. In de loop van het traject begon
hij zich van zijn pretentieuze houding bewust te worden. Hij begon te zien dat die houding oorzaak was
van het feit dat hij iedere keer vastliep in projecten
waar hij de verantwoordelijkheid voor kreeg. Hij stond
zichzelf niet toe te erkennen dat hij iets niet wist of
begreep. Toen hij zag dat zijn stoere gedrag voortkwam uit een sterk minderwaardigheidscomplex was
dat in eerste instantie nogal confronterend. Toen hij
zich hersteld had van die bewustwording kon hij gaan

zien dat de kosten van zijn gedrag te hoog waren. In

de coachingssessies werd hem duidelijk dat onzekerheid blijft bestaan door weerstand tegen het feit dat
je iets niet weet. Hierdoor werd hij aangemoedigd niet
langer te doen alsof hij ieder project aankon. In plaats
daarvan begon hij ondersteuning te vragen als hij iets
niet wist. Hij was tot inzicht gekomen dat wanneer je
iets niet weet en om helderheid vraagt dat geen blijk
is van domheid maar van intelligentie. Aan het eind
van het jaartraject was de man getransformeerd van
een zelfvertrouwen veinzende medewerker naar een
zelfvertrouwen hebbende medewerker.
De ervaring in de positie pretenderen is dat je je afgescheiden voelt. Dit gevoel van afgescheiden zijn, gaat
vaak samen met gevoelens van eenzaamheid, schuld,
verdriet, afkeuring en wantrouwen en soms met gevoelens van haat, afgunst, woede, bitterheid of cynisme.

57

Je kunt deze gevoelens niet uiten wanneer je pretendeert. Door deze gevoelens niet te uiten wordt de afgescheidenheid bevestigd en versterkt en blijft pretenderen noodzakelijk. Wanneer je doet alsof je genteresseerd bent in iemand terwijl die persoon jou niet
interesseert, versterkt dat de scheiding tussen jou en
die persoon en blijft jou niets anders over dan te blijven pretenderen dat je genteresseerd bent. Wanneer
je bij een sollicitatie doet alsof je een bepaalde opleiding hebt, verwijder je je van de persoon aan de andere kant van de tafel en blijft pretenderen noodzakelijk.
Wanneer jij je in de positie pretenderen bevindt,
kun je niet zien dat je je identificeert met gedachten,
overtuigingen en meningen over jezelf en anderen.
Dit kunnen de meest uiteenlopende gedachten zijn,

zoals: ik ben niet goed genoeg of ik schiet te kort.

Hij is beter, interessanter, slimmer, succesvoller dan
ik. Zij vindt mij niet interessant en waarschijnlijk saai
en dom. Mensen zijn niet te vertrouwen en enkel op
hun eigen voordeel uit. Ze lacht me uit als ik me
blootgeef. Ik kan hem of haar niet vertellen wat ik
echt vind of wat er echt aan de hand is.
Als dit soort OMOs over jezelf en anderen, jouw gedrag, gevoelens en houding bepalen, leef je als een
reactie op jouw interpretatie van het gedrag en de
houding van de ander en ben je je niet bewust van het
feit dat deze gedragingen en houdingen van zowel jezelf als ook van de ander, voortkomen uit OMOs die
je zelf produceert.
Pretenderen is wat mensen in hun contacten met elkaar heel veel doen.
Pretenderen uit zich in leugentjes om bestwil, vleierei, verontschuldigingen, valse schaamte, maar laat
zich ook zien in roddels, machtsspelletjes, manipulatie, bedrog en in de ontkenning van verslavingen. We
doen dit allemaal om ons niet afgescheiden te hoeven
voelen en erbij te horen.

58

Wat pretenderen gemeen heeft met apathie, oppositie

en onzekerheid is dat er altijd sprake is van een vorm
van weerstand gevoed door angst. Wat pretenderen
onderscheidt van de andere drie is dat apathie, oppositie en onzekerheid een staat van zijn vertegenwoordigen en pretenderen iets is wat je doet om die
andere drie posities niet te laten zien.
Pretenderen staat in dienst van het overleven van
het ego. Wanneer je stopt met pretenderen en de

waarheid vertelt dan is dat een regelrechte aanval op

het bestaan van het ego.
Pretenderen is ook een manier om het spanningsveld
niet te hoeven voelen dat ontstaat wanneer je overtuigingen conflicteren met je behoeften. Of je doet
alsof de overtuigingen niet bestaan f je doet alsof je
behoeften niet bestaan. In beide gevallen is er sprake van weerstand. De weerstand houdt de identiteiten
die bestaan in deze ontkenningen in stand. Het zijn
identiteiten die in oppositie zijn met elkaar en elkaar
daardoor versterken. Wanneer er twee identiteiten
binnen n psychosomatisch systeem (denken, voelen, lichaam) in oppositie zijn met elkaar is er sprake
van ambivalentie. Ambivalentie ervaar je in de wirwar
van argumenten voor en tegen. Op mentaal niveau is
er geen oplossing voor deze ambivalentie. Op mentaal niveau is er sprake van oordelen, meningen en
overtuigingen die voeding geven aan de verlangens
en weerstanden. De oplossing voor ambivalentie is alleen te vinden op gevoelsniveau.
Hieronder een voorbeeld van die ambivalentie. Het
betreft een vrouw van 38 jaar, getrouwd, twee kinderen en een leuke baan. Zij kwam bij mij voor advies
betreffende een seksuele relatie met een collega. Zij
wilde de relatie beindigen maar ze kon dat niet. Iedere keer wanneer zij thuis kwam van een afspraakje,
werd zij verteerd door schuldgevoelens en gevoelens
van schaamte en spijt. Toch kon zij geen weerstand
bieden aan de relatie en ze kon voor haar gevoel het
probleem ook met niemand bespreken.
59

Tijdens de eerste coachingssessie maakte ik haar duidelijk dat niet het feit dat zij seks had met de collega

het probleem was, maar de meningen en oordelen die

zij erover had. Ik nodigde haar uit om niet langer te
proberen te stoppen met de relatie, maar haar aandacht te gebruiken voor het waarnemend voelen van
de verlangens en weerstanden, waardoor het al of niet
stoppen van de relatie geen focuspunt meer was.
Een voor haar enerzijds wonderlijke en anderzijds vanzelfsprekende transformatie vond plaats. Naarmate
de verlangens en weerstanden oplosten, begonnen de
onderliggende overtuigingen hun kracht en waarheid
te verliezen. Het resultaat was dat de relatie zijn aantrekkelijkheid verloor en vanzelf ophield te bestaan.
Pretenderen kan ook een sociale functie hebben of
kan voortkomen uit pragmatisme. Als een oppervlakkige kennis van je vraagt hoe het met je gaat, dan
verwacht hij niet dat je een uitgebreid verhaal vertelt
over het conflict dat je net met je partner gehad hebt.
En bij een sollicitatiegesprek is het misschien ook niet
zo handig om te zeggen dat je onzeker bent, als dat
al zo zou zijn. En tegen je vriendin zeggen, je ziet er
niet uit in die jurk, kan misschien eerlijk zijn maar is
niet echt een goede start van een gezellig avondje.

60

Pretenderen is niet goed en het is ook niet slecht. Pretenderen kost wat en levert wat op. Wanneer je pretendeert gaat dat meestal automatisch en er is geen
helder beeld over kosten en baten. Wanneer je bewust
pretendeert ben je van mening dat dat je meer oplevert dan het je kost, terwijl je niet kunt weten wat het
je oplevert wanneer je anders handelt. De basismotivatie voor pretenderen is angst. Als je je vrij maakt
van die angst kun je stoppen met pretenderen. Als je
stopt met pretenderen verschuif je naar een van de

andere posities van de meesterschapschaal. Wanneer

je bijvoorbeeld gelijk wilt hebben over datgene waar
je eerst over pretendeerde kom je in de positie oppositie terecht. Je gaat dan verdedigen of juist aanvallen.

Je kunt in oppositie zitten ten aanzien van omstandigheden of personen. Je wilt iets anders dan dat wat
zich voordoet, bijvoorbeeld ten aanzien van je baan
of de afwezigheid van een baan, je financile situatie
of ten aanzien van een relatie, beroepsmatig of priv,
of de afwezigheid van een relatie. Oppositie kan dan
de vorm aannemen van frustratie. Wanneer die frustratie aanhoudt doordat je niet tot een inzicht komt
kun je eerst pretenderen dat het je niet uitmaakt maar
uiteindelijk leidt de frustratie tot apathie. Om te voorkomen dat oppositie tot pretenderen en vervolgens
tot apathie leidt, is er maar n mogelijkheid en dat is
het bewerkstelligen van een verschuiving van oppositie naar onzekerheid.

61

De volgende casus is een voorbeeld van zon verschuiving. Het betreft een man van 54 jaar. Hij kwam bij
mij op intakegesprek voor begeleiding bij het vinden
van een nieuwe baan. Hij was gestuurd door de uitkeringsinstantie en gaf direct te kennen geen zin te hebben om energie te steken in het vinden van een baan.
Zijn argumenten waren dat hij te oud was, dat hij geen
aansluiting meer had bij wat er gevraagd werd en dat
hij lang genoeg gewerkt had.
Er was geen mogelijkheid de man op andere gedachten te brengen, zonder hem eerst te verschuiven van

de positie oppositie naar de positie onzekerheid en

het enige wat ik kon doen, was naar hem luisteren en
oprecht begrip tonen voor zijn situatie en zijn standpunten.
Doordat hij gehoord en serieus genomen werd en niet
het gevoel kreeg dat hij iets moest, ontstond er enige
openheid en werd het gesprek minder formeel en gespannen. Na een tijdje viel er een stilte en ik zag hem
denken. Hij vroeg: Maar wat vind jij er dan van? Deze
vraag duidde op een verschuiving van oppositie naar
onzekerheid en hiermee ontstond een mogelijkheid
voor verdere ondersteuning en begeleiding.
Zoals in het vorige hoofdstuk is besproken, is een van
de kenmerken van oppositie dat er twee partijen voor
nodig zijn. Wanneer n van de partijen de positie oppositie verlaat dan kan de ander daar niet blijven.

62

Goede vrienden van mij hebben een zestienjarige

dochter. Ze is aan het puberen met alles wat daarbij
hoort. Ze gaat in het weekend tot ver in de ochtend
naar partys, komt soms helemaal niet thuis, vindt
thuis alles stom en trekt zich terug op haar kamer.
Enerzijds willen mijn vrienden hun dochter niet te veel
belemmeren, anderzijds willen ze deel uitmaken van
haar leven. Het moeilijkst vinden ze echter het feit dat
alles wat zij zeggen, wordt opgevat als kritiek. Simpele vragen als met wie ga je vanavond uit? of hoe laat
ben je thuis? of wie is die jongen die voor de deur
staat, waarom vraag je hem niet even binnen?, zijn al
voldoende grond voor een grote hoeveelheid oppositie van hun dochter.
In een gesprek dat ik hierover met hen had, was de conclusie eenvoudig. Vanwege het feit dat ze hun dochter

niet wilden belemmeren en geen zin hadden in iedere

keer die vijandige houding van hun dochter, bleef er
niets anders over dan geen vragen meer te stellen. Ze
wensten vanaf dat moment hun dochter veel plezier
wanneer ze uitging en bij thuiskomst vroegen ze of
ze het leuk had gehad. Onzekerheid was aanvankelijk
de prijs die zij moesten betalen, maar het resultaat
was verbluffend. De vrijheid die hun dochter hierdoor
ervoer en het vertrouwen dat ze hierdoor van haar ouders kreeg, veranderde haar gedrag volledig. Er was
voor haar geen aanleiding meer om in oppositie te
gaan om de doodeenvoudige reden dat er tegen haar
en haar gedrag geen oppositie meer was. Ze werd
mededeelzaam over haar uitstapjes, ze bracht haar
vriendje mee naar binnen en belde op wanneer ze ergens bleef slapen.
Wanneer je in oppositie zit, zoek je medestanders
voor je gelijk, je domineert en je vermijdt het om gedomineerd te worden.
In pretenderen overleef je door te liegen en te
verbergen, in oppositie overleef je door te strijden en
te vechten.
Oppositie is de meest aantrekkelijke van de APOO posities. Oppositie geeft je niet alleen gevoel te bestaan
maar geeft je bestaan voor jouw gevoel ook zin. Oppositie maakt je sterk en beschermt je.

63

Wanneer je in oppositie zit, is gelijk hebben het belangrijkst. Kenmerkend is ook dat je de ervaring of de
overtuiging hebt dat de oorzaak van jouw oppositie
buiten jouzelf ligt: het komt altijd door anderen. En
net als in pretenderen worden jouw gedrag en jouw

houding bepaald door overtuigingen en meningen

over jezelf, de ander(en) en de omstandigheden, en
ben jij je er niet van bewust dat die meningen en overtuigingen over jezelf en de ander nergens anders bestaan dan in jouw gedachten.
Wanneer je een conflict hebt en je hebt daarin een
heftige reactie, dan word je geraakt. Wat geraakt kan
worden, moet er al zitten. Wat er al zit, is een identiteit die geactiveerd wordt. Wanneer je goed kijkt, kun
je deze identiteit herkennen. Wat er namelijk in het
conflict gebeurt, is al vele malen eerder gebeurd en
zal nog vele malen gebeuren, in andere situaties, met
een ander decor en andere spelers, maar altijd met
dezelfde gevoelens, voortkomend uit dezelfde weerstand die iedere keer dezelfde identiteit activeert.
In onze coachingstrajecten binnen het bedrijfsleven
maken we vaak mee dat leidinggevenden hun positie
gebruiken om hun zin door te drijven en daar veel oppositie mee creren zonder dat door te hebben. Vooral wanneer ondergeschikten aanvankelijk pretenderen
dat ze het ermee eens zijn. Wanneer de oppositie zich
openlijk manifesteert, zijn ze verbaasd. Ze zijn zich
totaal niet bewust van wat zich afspeelt binnen de
organisatie, meestal omdat ze niet de moeite nemen
zich in de mensen in die organisatie te verdiepen. De
volgende gebeurtenis laat de gevolgen zien van een
dergelijke houding.

64

Het betreft een manager van een groot bedrijf die mij
belde voor advies met betrekking tot een reorganisatie van een afdeling waarvoor hij onlangs verantwoordelijk was geworden. Hij had een nieuwe structuur
ontwikkeld en nieuwe taakverdelingen en functies ge-

definieerd.
Er was echter een groot probleem, de man kon het
draagvlak niet realiseren dat nodig was om zijn plannen succesvol door te voeren. Tijdens het eerste gesprek werd me duidelijk dat mijn clint de hele operatie in zijn eentje had uitgedacht. De weerstand die dat
bij een aantal van zijn medewerkers opriep, dwong
hem een dominante positie in te nemen.
Ik vroeg hem hoe hij dacht vanuit die positie de plannen doorgevoerd te krijgen zonder sancties. Hij zei
dat hij het niet wist en dat hij daarom bij mij zat.
Het was duidelijk dat hij zijn dominante houding moest
laten varen. Pretenderen was geen optie maar de positie onzekerheid strookte niet met zijn karakter en met
zijn zelfbeeld. Ik legde mijn clint uit dat onzekerheid
niets anders is dan weerstand tegen het feit dat je
iets niet weet. En dat alleen de bereidheid het niet te
weten een opening biedt voor een nieuwe aanpak. Bij
de eerstvolgende sessie een maand later vertelde hij
mij dat hij de afdeling bij elkaar had geroepen en een
inventarisatie had gemaakt van alle feedback, suggesties en adviezen. Vervolgens had hij de medewerkers
uitgenodigd een paar afgevaardigden aan te wijzen
die met hem samen alle inbreng zouden evalueren en
verwerken in een nieuw plan van aanpak met betrekking tot de reorganisatie.

65

Binnen twee weken waren de voorstellen rond en in

de eerstvolgende vergadering met de afdeling werden de voorstellen unaniem aangenomen. Het meest
opvallende was dat in de nieuwe aanpak vrijwel alle
plannen en ideen die hij in eerste instantie al had

voorgesteld, opgenomen waren zonder dat hij daar

echt op uit was geweest.
Oppositie is de laatste positie op de schaal van Meesterschap waar je als resultaat van een weerstand als
identiteit overleeft op grond van overtuigingen die
voor jou waar zijn. In de volgende positie - onzekerheid - wordt het waarheidsgehalte van je overtuigingen aan het wankelen gebracht. Een belangrijke en
ook onvermijdelijke stap in het proces van bewustwording en een belangrijke stap naar nieuwe mogelijkheden en openingen.

66

Onzekerheid ontstaat wanneer je in een conflict je gelijk opgeeft of wanneer je je weerstand opgeeft ten
aanzien van jouw omstandigheden. Onzekerheid ontstaat wanneer je een andere richting op wilt en je weet
niet of dat een goede keus is. Je kunt onzeker worden
wanneer je stopt met te doen alsof jij je werk aankunt
of wanneer je de waarheid vertelt over iets dat je al
langer dwars zit. Je kunt je onzeker voelen wanneer je
voor een examen zit, wanneer je aan een nieuwe baan
begint of wanneer jij je baan opgeeft om voor jezelf
te beginnen. Je kunt je onzeker voelen als je vastgelopen bent in een relatie. Je kunt je onzeker voelen
bij de aankoop van een nieuw huis, de opvoeding van
je kinderen of over een presentatie die je gaat houden of gehouden hebt. Je kunt onzeker zijn over hoe
je overkomt, wat betreft je houding of je uiterlijk. Je
kunt onzeker worden door een opmerking die iemand
maakt of door een gebeurtenis die je toekomst in ge-

vaar brengt. Je kunt onzeker worden als zich een mogelijkheid of kans voordoet waarmee jij je voordeel
kunt doen en je bang wordt deze te verprutsen.
In het begin van mijn carrire als trainer en coach
kreeg ik een tip over een interessante opdracht. Op
dat moment kon ik een opdracht heel goed gebruiken en zonder dat ik het door had, raakte ik volledig gedentificeerd. Er ontstond angst en verlangen
tegelijk en in plaats van eerst eens rustig tot tien te
tellen begon ik meteen te bellen vanuit dat verlangen
en die angst. Na dat telefoongesprek voelde ik dat ik
het niet goed gedaan had en het duurde enige tijd
voordat ik doorhad dat ik mijzelf, door mijn zorg om
de opdracht niet te krijgen, in een vragende positie
had gemanoeuvreerd in plaats van mijn diensten aan
te bieden.

67

Men had mij beloofd te bellen maar ik had het gevoel

dat ik er nooit meer iets van zou horen. Ik bleef er aanvankelijk bij dat het goed was wat ik gedaan had en
weigerde te erkennen dat ik uit angst gehandeld had.
Ik weigerde de onzekerheid te voelen en de weerstand
tegen die onzekerheid leidde tot oppositie. Toen ik
dat doorhad zag ik tevens dat het gevoel dat ik had
direct gerelateerd was aan een eerdere gebeurtenis
in mijn leven. Een gebeurtenis waarbij ik compleet
afhankelijk en in onzekerheid lange tijd had moeten
wachten op een uitslag. Door de onzekerheid en de
daarmee samenhangende weerstanden te voelen kon
ik mij losmaken uit de identificatie. Ik werd rustiger
en er ontstond ruimte. Ik kon het hele verhaal, de hele
mikmak van gevoelens en gedachten vervolgens loslaten en was bereid het niet te weten. Ik was daardoor
niet meer gehecht aan een resultaat en de angst om

de opdracht niet te krijgen was verdwenen.

Ik pakte de telefoon, liet mij doorverbinden naar de
desbetreffende persoon en vroeg wat de procedure
was om tot een samenwerking te komen. Ik werd uitgenodigd voor een gesprek en kreeg de opdracht. Het
gaat er hier niet om wat ik tijdens het gesprek precies
zei. Het punt is dat ik kon zeggen wat ik wilde door
de vrijheid die ontstaan was toen de hechting aan de
opdracht en de angst om afgewezen te worden, wegvielen. Ik was losgekomen uit het verhaal en kon in
vrijheid handelen.
Onzekerheid is een oncomfortabele positie. Het is een
positie waar je liever niet in wilt zitten. In de posities
apathie, pretenderen en oppositie heb je houvast
aan jouw overtuigingen, meningen en oordelen. In
onzekerheid heb je niets om je aan vast te houden.
In onzekerheid twijfel je over zaken waar je in de voorgaande posities zekerheid vond. Het gevaar om terug
te vallen in een van de APOO posities is dan ook zeer
groot. Die zijn namelijk bekend en veilig. De enige
manier om een terugval te voorkomen is de weerstand
tegen onzekerheid op te geven, die houdt namelijk de
onzekerheid in stand.

68

Weerstand tegen onzekerheid vergt veel energie. Je

voelt je als in een vrije val waar je jezelf tegen verzet,
alleen heeft het verzet geen enkel effect. Wanneer je
weerstand hebt tegen onzekerheid wil je uit die onzekerheid, je wilt verder, je wilt een oplossing. Je weet
alleen niet hoe en welke. Je kunt geen keuzes maken
of beslissingen nemen. Je wordt heen en weer geslingerd tussen onzekerheid, oppositie, pretenderen en

apathie. Het is vaak makkelijker om kwaad en gefrustreerd te zijn over een project dat mislukt is dan je
onzeker te voelen. Het is makkelijker apathisch te zijn
ten aanzien van het vinden van werk dan er onzeker
over te zijn. Het is makkelijker om te pretenderen dat
je een opdracht aan kunt dan erkennen dat je er onzeker over bent. Het is veel veiliger net te doen of je
uiterlijk je niets kan schelen dan je onzekerheid daarover te laten zien. Het is verleidelijker ruzie te maken
dan onzeker te zijn. Behalve dat onzeker zijn oncomfortabel is, is onzekerheid ook niet een gevoel van
waaruit je zicht hebt op een andere mogelijkheid met
betrekking tot relaties, werk of gewoonten. Onzekerheid is hoogstens een eerste stap naar een nieuwe
aanpak of een andere houding.

69

Wanneer het bijvoorbeeld een relatie betreft, waarmee

je eerst in oppositie zat en waarover je nu in onzekerheid verkeert, is er een mogelijkheid voor een nieuwe
inhoud en richting. Wanneer jij je oppositie opgeeft ten
aanzien van een omstandigheid of een persoon geef
je daarmee de bereidheid aan tot een ander perspectief of een andere houding. Wanneer je de kwaadheid
en frustratie over een groot verlies of een mislukking
hebt opgegeven en in onzekerheid naar de toekomst
durft te kijken, geef je ruimte aan een nieuwe start.
Om een verschuiving plaats te laten vinden, zul jij de
bereidheid moeten hebben de weerstand tegen onzekerheid te voelen. Je hoeft daar geen moeite voor te
doen, je voelt gewoon volledig die weerstand. Door de
daaraan gekoppelde gevoelens volledig toe te laten,
ontspan je en lossen ze op. Je maakt dan de belangrijkste verschuiving op de schaal van Meesterschap.
De verschuiving van onzekerheid naar niet weten.
Een voorbeeld: wanneer ik in een conflict ben met mijn

partner, wil ik niet het onderspit delven. Ik wil mijn

gelijk. Ik heb gedachten zoals: als ik nu stop met argumenteren, dan denkt zij dat zij gelijk heeft of ik
moet mijn standpunt blijven verdedigen anders word
ik niet gehoord en verdwijn ik. Op het moment dat
ik bereid ben het conflict op te lossen, wat op zich al
een grote stap is, ga ik in overleg. Ik ga nu onderhandelen en kom met oplossingen over hoe we het vanaf
nu zullen gaan doen. Wat ik zal doen en laten en wat
zij moet doen en laten. Zolang ik die conversatie voer
vanuit het verlangen mijn gelijk over het voetlicht te
brengen, ben ik, voordat ik het in de gaten heb, weer
aan het argumenteren en discussiren. Wanneer dat
niet lukt, ontstaat er weer lading of een soort wapenstilstand, waarbij ik het opgeef. Gedachten als: laat
maar, ze luistert niet of ze begrijpt me toch niet,
brengen me weer in pretenderen of apathie.
Ik blijf dan nog steeds bij mijn standpunt, mijn meningen blijven nog steeds overeind, anders overleef
ik voor mijn gevoel niet. Wanneer ik bereid ben mijn
standpunt te heroverwegen en er vraagtekens bij te
zetten, ontstaat er onzekerheid. Ik mis nu de lading
die me sterk maakte. Ik word kwetsbaar en ik zit voor
het eerst in een positie waarbij ik me af kan vragen,
zou het anders kunnen zijn, dan dat ik het zie. Op
het moment dat ik bereid ben die vraag te stellen,
ben ik bereid het niet te weten. Die bereidheid heft de
weerstand op en schept openheid en verbinding en
kan leiden tot een totaal nieuw perspectief ten aanzien van het conflict.

70

In bovenstaand voorbeeld lijkt het in eerste instantie of de lading veroorzaakt wordt door mijn partner
waar ik een conflict mee heb. In werkelijkheid wordt

lading altijd veroorzaakt als een reactie op oud zeer.

Er wordt iets geraakt wat ik niet wil voelen, ik scherm
het af door de aandacht naar buiten te richten en de
strijd aan te gaan. Echter, wanneer er iets geraakt
wordt moet het er al zitten. Op het moment dat je
de aandacht naar binnen richt, komt er ruimte voor
de gevoelens die horen bij dat oud zeer. Door de onzekerheid die ontstaat voor lief te nemen, kan ik me
bewust worden van dat oud zeer en kan ik de strijd
loslaten.
Een tweede belangrijke sleutel om onzekerheid te
elimineren is je nek uitsteken en in actie komen.
Drie maal drie is negen, ieder zingt zijn eigen lied,
zongen we op de basisschool. Als je aangewezen werd
door de groep ging alle aandacht naar jou toe. Je ontkwam er vervolgens niet aan om een liedje te zingen.
Sommigen maakten zich ervan af door een kort liedje
te zingen, sommigen waren zo verlegen dat ze maar
wat brabbelden. Maar er waren ook kinderen die vol
verve hun lied zongen.

71

Ik moest hieraan denken bij het schrijven van dit

hoofdstuk. De meesten van ons hebben er een hekel
aan om in het middelpunt van de belangstelling te
staan. We conformeren ons liever, houden ons aan de
bestaande structuren en regels en ontwijken confrontaties en problemen. Alles liever dan opvallen. Wanneer we onverhoeds in beeld komen schieten we in de
stress, weten niet meer wat we zeggen moeten, blokkeren en proberen zo snel mogelijk uit de schijnwerpers te verdwijnen. In actie komen doen we meestal
alleen op basis van onze vaste taken precies zoals we
dat gewend zijn of wanneer we aangewezen worden

een bepaalde taak te verrichten en dus wel moeten.

In actie komen op basis van eigen keuze is niet iets
waar we voor in de rij staan. Toch is in deze snel veranderde tijd steeds meer behoefte aan mensen die
pro-actief te werk gaan en actief in het leven staan.
De ene crisis na de andere overvalt ons, financieel,
economisch, politiek, klimatologisch, enz. Je kunt natuurlijk toekijken en afwachten hoe het afloopt, maar
er zullen mensen moeten zijn die in actie komen en
inspelen op die sterk veranderende samenleving. De
vraag aan jou is, ben jij daarbij of ga je wachten op
wat anderen doen. Kom je zelf in actie of wacht je op
toestemming en goedkeuring van anderen.
Door actie verschuif je de aandacht naar het object van
actie en kan je aandacht niet langer gebruikt worden
door de weerstand tegen onzekerheid.

72

De bekende Britse komiek mr. Bean laat in een van

zijn filmpjes op een wel heel komische wijze zien wat
de gevolgen zijn wanneer actie door onzekerheid achterwege blijft. Mr. Bean besluit vanaf de hoge duikplank in het zwembad te springen. Hij gaat met de
borst vooruit de trap op en kijkt om zich heen of iedereen hem wel ziet. Totdat hij, op de rand van de
plank aangekomen, totaal onzeker wordt als hij in de
diepte naar het water kijkt. Hij loopt snel terug en ziet
nu twee jongetjes aan het begin van de plank staan
die op hem wachten en hem meewarig aankijken. Hij
pretendeert dat er niets aan de hand is en loopt vervolgens weer naar de rand van de plank en bij het
opnieuw zien van de diepte onder hem wringt hij zich
in allerlei bochten, gaat dan op zijn knien en probeert op alle mogelijke manieren onder de sprong uit

te komen. Uiteindelijk hangt hij met zijn handen aan

de plank en een van de jongens gaat op zijn handen
staan zodat hij los moet laten.
Mr. Bean laat zich duidelijk leiden door onzekerheid
en angst. Hij is niet bereid risico te nemen. De meesten van ons weten uit de ervaring in onze jeugd dat
wanneer je van de springplank in het diepe springt je
niet moet luisteren naar die angst. Je springt als het
ware in het niet weten en wanneer je in het water ligt
en boven komt barst je van het zelfvertrouwen. Actie op basis van onzekerheid vereist moed en je moet
ook de bereidheid hebben te falen. Wanneer onzekerheid een excuus is om iets niet te doen is apathie de
uitkomst.
Eind 1970 werkte ik als zelfstandig bemiddelaar in de
verkoop van vakantiewoningen in het buitenland. Het
was een tijd waarin de aanschaf van een tweede woning erg populair was, vooral omdat de hypotheekrente nog volledig aftrekbaar was. Een probleem bij
de aanschaf van een tweede huis was echter de grote
onbekendheid bij de potentile kopers met betrekking tot de fiscale en juridische merites in de desbetreffende landen. Een ander probleem was de vrijwel
onmogelijke taak om na te gaan of aanbieders van
deze huizen bonafide waren. En en ander bracht mij
op het idee een magazine te ontwikkelen waarin ik
betrouwbare projectontwikkelaars via erkende Nederlandse makelaars hun woningen in het buitenland zou
laten aanbieden.

73

Ik liet een zogeheten Nulnummer maken en stuurde dat met de nodige informatie naar diverse goed
bekend staande Nederlandse projectontwikkelaars.

Op deze manier kwam ik in contact met een grote

projectontwikkelaar die mij uitnodigde voor een gesprek en mij tijdens dat gesprek een heel aanlokkelijk
aanbod deed om het idee voor hun bedrijf verder te
ontwikkelen en uit te voeren. Het punt waar het in
dit verhaal om draait is dat ik op dat moment geen
enkele ervaring bezat noch de opleiding had om een
organisatie van de gewenste omvang op te zetten en
te managen. Het enige dat ik had was een idee, mijn
intentie om het uitgevoerd te krijgen en wat ervaring
in de verkoop van buitenlands vastgoed. Ik heb ja
gezegd tegen het aanbod.

74

Op de eerste werkdag werd ik voorgesteld aan mijn

nieuwe collegas en aan mijn secretaresse. Ik had nog
nooit een secretaresse gehad en ik wist werkelijk niet
wat ik er mee moest. Ik herinner me nog goed dat ik
mijn nieuwe kantoor betrad en dat het angstzweet me
uitbrak. Ik had geen idee waar ik moest beginnen, wie
ik moest benaderen en wat ik moest doen. Ik denk dat
het ongeveer een uur duurde voordat ik wat rustiger
werd en mijn kantoor uit durfde te komen. Vluchten
was geen optie en actie het enige alternatief. Door
die actie verdween allengs de onzekerheid en vanuit de bereidheid het niet te weten - en vooral in het
toegeven het niet te weten - kreeg ik de beschikking
over een enorme hoeveelheid kennis en ervaring die
aanwezig was bij mijn nieuwe collegas. Mijn intentie
en mijn trouw aan het project genereerde de energie
waardoor binnen enkele maanden een boekwerk tot
stand kwam met daarin de informatie van alle projecten met alle juridische, bouwkundige, financile en
fiscale informatie, inclusief fotos van de huizen en de
ligging. Tevens had ik binnen een half jaar een netwerk van 200 makelaars geformeerd en voorzien van

de nodige kennis, zodat ze voldoende informatie hadden om te bemiddelen in ons buitenlands vastgoed.
Een sterke toename van zelfvertrouwen was de absolute uitkomst van dit proces.
In de Smart Professional coachingstrajecten binnen
het bedrijfsleven maken we gebruik van een onderzoeksmethode met de naam Life Styles Inventory.
Door dit onderzoek wordt zichtbaar hoe een deelnemer aan het begin van het traject naar zichzelf kijkt
en hoe anderen naar hem kijken. Het systeem identificeert de onderliggende en onbewuste motivaties
en overtuigingen die bepalend zijn voor de stijl van
managen en leidinggeven en die de essentie vertegenwoordigen van de mate van effectiviteit.
De uitkomst van deze onderzoeken is dat 65% van de
mensen zich afwachtend, afhankelijk en ontwijkend
opstelt, 30% is vooral gefocust op gelijk hebben, is
zeer competitief en maakt gebruik van macht. Slechts
5% van de deelnemers vertoont constructief gedrag.
Deze laatste groep toont initiatief, neemt verantwoordelijkheid en vertoont leiderschap.
Deze uitkomsten laten zien dat 95% van de deelnemers opereert vanuit de APOO posities. In een verdere
analyse wordt duidelijk dat deze ineffectieve houding
vrijwel altijd wordt veroorzaakt door het vermijden
van die situaties waarin men onzeker is of dreigt te
worden. Alles beter dan onzeker zijn.

75

Het betreft hier hoog opgeleide, intelligente mensen

in verantwoordelijke posities die het beste met zichzelf, hun collegas en hun bedrijf voorhebben.
De resultaten van een negen maanden durend coa-

chingstraject laten tot nu toe een gemiddelde effectiviteitsverhoging zien van 35%. Het laat vooral duidelijk zien dat bewustwording vruchten afwerpt.
Vermijden van onzekerheid komt uiteraard niet alleen
voor bij bovengenoemde groep. Vermijden van onzekerheid is een algemeen verschijnsel en het enige alternatief voor onzekerheid lijkt vechten voor je gelijk
of pretenderen dat er niets aan de hand is. En dit als
wapen tegen een voortdurend veranderende werkelijkheid.
Van iedere Jezus of Boeddha die ons de weg wijst uit
onze chronische onzekerheid, maken we een god waar
we een religie aanhangen met rituelen en symbolen,
zodat we ons veilig kunnen voelen in geloofssystemen die ons een leven na de dood beloven.
Of we laten ons graag de toekomst voorspellen door
mediums, astrologen en tarotkaartduiders. En wanneer we meer materialistisch zijn ingesteld zoeken we
onze veiligheid in het verzamelen van geld en goed.
En dat alles, omdat we onze verlangens en weerstanden met daaraan gekoppelde overtuigingen, meningen en oordelen en daarmee ons bestaan in een ons
bekende en vertrouwde werkelijkheid niet kunnen of
willen opgeven.

76

In dit collectieve vermijden van onzekerheid zijn we

maar al te zeer bereid de verantwoordelijkheid voor
ons leven en welzijn uit handen te geven aan onze
politieke en religieuze leiders die ons opzadelen met
regels, wetten, dogmas en conflicten die weer voedsel zijn voor weerstanden en verlangens en zo onze
overtuigingen, meningen en oordelen verder verster-

ken. En waar politiek en religie een pact sluiten, wordt

een Opperwezen tot bron van een ideologie waarbij
de mens de vrijheid van meningsuiting, de vrijheid
van handelen en het zelfstandig denken inlevert als
prijs voor een vermeende veiligheid. Een ideologie die
niet gebaseerd is op de liefde die het zegt voor te
staan, maar op angst. Angst die juist de onzekerheid
versterkt en mensen uiteindelijk monddood maakt.
Beroerder kunnen we het niet maken.
Bovenstaande alineas bevatten geen betoog van een
anarchist, ze zijn ook niet bedoeld om lezers tot rebellie of revolutie aan te zetten. De anarchisten en revolutionairen van vandaag zijn de machthebbers van
morgen en iedere poging tot verandering van het systeem leidt in een of andere vorm tot voortzetting of
versterking ervan. Let it be, there will be an answer,
zong Paul McCartney. Het antwoord zit besloten in de
bereidheid het niet te weten.
Wanneer je bereid bent het niet te weten, verlaat je de
gevangenis zonder te betalen. Wanneer je bereid bent
het niet te weten haal je de weerstand van onzekerheid af en vind je jezelf terug in de volgende positie
op de Meesterschapschaal, de positie Niet weten.

77

In niet weten ben je niet vrij van gedachten.

Je geest is niet leeg.
Het is niet stil van binnen.
Er zijn niet alleen maar prettige gedachten
of mooie of diepe.
Zijn er gedachten, dan zijn er gedachten.
Zijn ze er niet dan zijn ze er even niet.
Zijn ze er helemaal niet meer, dan ben je dood.
Niet weten betekent dus niet dat je geen
gedachten meer hebt.
Het betekent dat ze jou niet meer hebben.
Hans van Dam. NIET-WETEN.NL

78

DEEL 2

HOOFDSTUK 4

actie.............................

iet weten, is de positie waarin je vrij bent van

APOO. OMOs worden onderkend als gedachten, en weerstanden als gevoelens met een begin en een eind. In niet weten ben jij je ervan bewust
dat de kracht van weerstanden de kracht van het ego
bepalen en daarmee haar werkelijkheid. In deze realisatie verliest het ego haar dominantie en de uit deze
gedachten en gevoelens voortkomende werkelijkheid
haar realiteitsgehalte.
Om in de positie niet weten te komen en te blijven
zijn er drie voorwaarden:
- Je stelt in alles de vraag wat waar is voor jou.
- Je dient je bewust te worden van overtuigingen die
aan de basis liggen van je werkelijkheid.
- Je moet de bereidheid hebben het niet te weten.
De beloning van het integreren van de positie niet
weten is de toegang tot zelfvertrouwen, vrijheid, creativiteit, effectiviteit en authenticiteit.
In niet weten zit je niet langer in het effect van omstandigheden en het gedrag van anderen.

79

Jij begint te beseffen dat toekomst en verleden gekoppeld zijn aan jouw weerstanden en verlangens. Je ziet,
dat als toekomst en verleden geen aandacht krijgen

er geen problemen of zorgen zijn omdat problemen

en zorgen altijd gerelateerd zijn aan toekomst of verleden.
Het mag duidelijk zijn dat ik hier niet bedoel dat je nu
je onbetaalde rekeningen kunt laten liggen of dat je
nu de brui kunt geven aan je studie of je werk. Wat hier
bedoeld wordt, is dat problemen en zorgen gekoppeld
zijn aan weerstanden op basis van overtuigingen, meningen en oordelen en die betalen je rekeningen niet.
Houd je aan de feiten. Een onbetaalde rekening is een
onbetaalde rekening en zorgen, schuldgevoel, woede, onmacht, onzekerheid en schaamte belemmeren
doelmatig handelen en effectieve communicatie en
bieden geen oplossingen.
Hieronder staan drie oefeningen waarmee je je aandacht kunt neutraliseren en die je toegang verschaffen tot de positie niet weten. Ze nemen niet veel tijd
in beslag en je kunt ze door de dag heen doen.
1. Zoek een rustige plek waar je niet gestoord kunt
worden en zittend in een comfortabele houding neem
je met gesloten ogen je gedachten waar. Als je gedachten met je op de loop gaan en allerlei waarheden en werkelijkheden scheppen, neem dat dan waar.
Breng je aandacht iedere keer terug naar het waarnemen van je gedachten. Doe dat totdat er een gevoel
van stilte, vrijheid en rust ontstaat. Realiseer je dat jij
de ruimte en de voorwaarde bent voor deze gedachten en gevoelens. Realiseer je dat jij het begin en het
einde meemaakt van iedere gedachte en ieder gevoel.
Realiseer je dat gedachten en gevoelens komen en
gaan en dat jij blijft.
80

2. Een tweede oefening die je kunt doen is bewust een

paar minuten per dag naar mensen en dingen kijken
zonder mening of oordeel. Neem alles precies waar
zoals het eruit ziet. Breng je aandacht van object naar
object en van persoon naar persoon. Wees je ervan
bewust wanneer je begint te interpreteren en te oordelen.
3. Loop ontspannen rond. Neem je omgeving waar
zonder oordeel of mening. Neem de dingen waar precies zoals ze zijn. Richt nu je aandacht op een object.
Blijf je aandacht richten en kijk alsof je het object voor
de eerste keer ziet. Blijf kijken en neem meer en meer
details waar van het object. Blijf met volledige aandacht kijken en laat je verrassen door details, vormen,
kleuren en structuren die tot dan toe onopgemerkt
waren gebleven.
Alleen al door de bereidheid het niet te weten vermindert de druk van tijd en de dominantie van het
denken. In de posities apathie, pretenderen, oppositie
en onzekerheid word je bepaald door de omstandigheden en de mensen om je heen. In de bereidheid het
niet te weten raak je vrij van dat effect.
Hieronder een verkorte beschrijving van een dergelijk
ervaring van een deelneemster aan een coachingstraject.

81

Ik word rustiger van binnen en toch lijkt het of alles

op scherp staat. Alles voelt heel levend. Hoe meer ik
in niet weten zit, hoe levendiger en spontaner ik ben.
Minder emoties. Door de dag heen zijn er steeds meer
momenten van niet weten. Ik durf er steeds meer op
te vertrouwen dat ik geen houvasten nodig heb, dat

de dingen vanzelf gaan en dat alles goed is. Ik kan het

onderscheid maken tussen niet weten en weerstand
en verlangen. Het eerste is vrij, opwindend, onbekend
en risicovol. Het tweede is gevangenis, valse veiligheid, patronen en bekend.
Er was eens een man die vrijheid en waarheid zocht.
Hij had al veel werk van filosofen gelezen en had al
diverse geloofsrichtingen bestudeerd die vrijheid en
waarheid beloofden. Maar tot nu toe had een en ander weinig inzicht en resultaat opgeleverd. Op een
dag nam hij een rigoureus besluit. Hij verliet huis en
haard, vrouw en kinderen met slechts een dag eten en
een extra stel kleren en trok de bergen in. Op de top
van de berg betrok hij een grot en bracht de dagen
door met mediteren. Hij leefde van wat de natuur om
hem heen hem verschafte. Hij bemerkte tot zijn grote
vreugde dat hij steeds meer onthecht raakte van alles
wat hem eerst als belangrijk was voorgekomen. Op
een dag besloot hij dat het genoeg was en dat het tijd
werd om zijn verworven onthechting en de daarmee
gepaard gaande vrijheid te delen.

82

Hij verliet de berg en kwam terug in zijn dorp. En toeval of niet, de eerste mensen die hij tegenkwam waren zijn vrouw en kinderen die aan de rand van het
dorp de grond aan het bewerken waren om hun kost
te verdienen. Op het moment dat zijn vrouw hem zag,
begon ze te tieren van woede en hem te verwijten dat
hij zijn vrouw en kinderen aan hun lot had overgelaten. Hij probeerde haar te kalmeren en haar duidelijk
te maken dat hij de waarheid en de vrijheid had gevonden en dat hij de intentie had die met haar, zijn
kinderen en de rest van de dorpelingen te delen. De
poging haar te kalmeren maakte haar nog kwader en

deed haar nog meer verwijten. Ze noemde hem een

egost en onverantwoordelijk.
Dit nu ging de man te ver. Hij had alles opgeofferd om
de waarheid en de vrijheid te vinden en nu werd hij
voor egostisch en onverantwoordelijk uitgemaakt. Hij
voelde zich onbegrepen, beledigd en niet erkend en
liep kwaad weg. Onderweg naar zijn huis realiseerde
hij zich dat hij niet veel opgeschoten was met zijn jaren op de berg en dat vrijheid en waarheid misschien
toch niet op de berg te vinden zijn maar gevonden
moeten worden in het gewone dagelijkse leven.
Bewustwording en integreren van de positie niet weten is iets wat je doet in het proces van het leven zelf.
De grot uit het verhaal hierboven staat voor de positie
niet weten, de positie waarnaar je telkens weer kunt
terugkeren. Het is het tijdloze nu waar je vrij bent
van ieder verhaal en tevens de ruimte van waaruit alles mogelijk is. Het dorp is de maatschappij waarin je
door actie op basis van intentie geconfronteerd wordt
met oude mechanismen en patronen en waar je door
bewustwording en loslaten ervan de positie niet weten kunt integreren.
Niet weten schept de ruimte waardoor je in contact
kunt komen met je bestemming en intenties.
Intentie is synoniem voor de scheppingskracht en
expressiekracht van het leven zelf en komt volop tot
uiting wanneer jij je bestemming gevonden hebt.

83

Wanneer je je bestemming gevonden hebt, heb je een

antwoord op vragen als: wie ben ik, wat wil ik, waarvoor ben ik hier, waar gaat mijn leven over. En als je

de antwoorden hebt zul je merken dat je tevens de talenten, vermogens en kwaliteiten bezit om je bestemming gestalte te geven.
Bestemming is niet iets waar je naar toe gaat, maar
wat je wezenlijk bent. Je kent ongetwijfeld iemand
waarvan gezegd wordt: dat is een geboren politicus,
arts, organisator, vakman of diplomaat. Of iemand
waarvan gezegd wordt dat die leeft voor zijn vak.
Om je bestemming gestalte te geven, moet je natuurlijk eerst je bestemming kennen, je bestemming kennen is je intenties kennen, je intenties kennen is je
verlangens kennen.
Dat kan eenvoudig klinken maar dat blijkt in de praktijk nog niet zo gemakkelijk. Dit komt enerzijds door
de enorme keuzemogelijkheden die we hebben en die
op hun beurt even zoveel verlangens opwekken. Anderzijds wekken verlangens ook weer weerstanden op
die onzekerheid in de hand werken. Wanneer dat ons
overkomt, zijn we te vergelijken met kinderen in een
speelgoedwinkel, die door de overvloed aan keuzes
niet meer weten wat ze moeten kiezen en onzeker
raken welk speelgoed hen het meest gelukkig zal maken. Dezelfde problematiek en dezelfde illusie doen
zich voor in het verlangen naar materile goederen
en werken belemmerend in het vinden van je bestemming. Goederen, geld, status en macht kunnen weliswaar een krachtige motivatie zijn voor actie doch het
verlangen ernaar wordt nooit vervuld. Je zult je ambities steeds verder moeten oprekken, je aandacht is
toekomst gericht en je blijft gevangen in de rat race.
84

In tegenstelling tot verlangens die door prikkels van

buitenaf ontstaan gaat het hier dus om verlangens die

van binnenuit komen. Deze verlangens vertegenwoordigen de roep van de scheppings- en expressiekracht
van het leven zelf. Wanneer je gehoor geeft aan die
roep wordt verlangen getransformeerd naar intentie.
Om duidelijk te maken wat ik bedoel met bestemming,
zijnde de roep van de scheppings- en expressiekracht
van het leven zelf, geef ik hierbij een citaat van Buckminster Fuller, een Amerikaans architect, filosoof en
visionair die leefde van 1895 tot 1983.
Ik leef op aarde in het nu en ik weet niet wat ik ben.
Ik weet dat ik niet een categorie ben. Ik ben geen ding
een zelfstandig naamwoord. Het schijnt dat ik een
werkwoord ben, een evolutionair proces een integrale functie van de schepping.
De roep van de scheppings- en expressiekracht is echter bij velen verstomd door de eisen die de omgeving
aan ons stelt en de verleidingen waar we dagelijks aan
bloot worden gesteld. Het kan ook zijn dat de cultuur
waarin je leeft, de familie waarin je bent opgegroeid
of je religieuze achtergrond niet toestaan te doen wat
je hart je ingeeft. Het kan zijn dat je een studie hebt
gedaan die achteraf niet ondersteunt wat je wilt. Of je
omgeving lacht je uit als je met je ideen komt.
Wanneer jij je niet gelukkig voelt in je werk of je hebt
het gevoel dat je niet optimaal functioneert of je weet
niet wat je wilt, rust dan niet totdat jij je plek gevonden hebt. Wanneer je dat niet doet is apathie de uitkomst.
85

Ga iets doen dat bij je past en je zult ontdekken

dat talenten en kwaliteiten aanwezig zijn en volop

ontwikkeld en gebruikt gaan worden.
Je zult ontdekken dat je dan plezier hebt in wat je
doet en dat je de beste bijdrage bent aan je omgeving.
Geld, macht, erkenning en status kunnen dan het gevolg zijn maar hebben geen enkele invloed op wie je
bent.
Wanneer jij je afvraagt of je op je plek zit kun je dat
checken aan de hand van de volgende criteria. Geef
een cijfer van 1 tot 10 met betrekking tot:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.

Het plezier dat je hebt in je werk.

De erkenning die je ervoor krijgt.
Het geld dat je ermee verdient.
In hoeverre jij je talenten gebruikt.
Wat het betekent voor je groei.
Wat je werk betekent voor anderen.
In hoeverre je werk bijdraagt aan je toekomst.

Is het gemiddelde niet meer dan een 6 dan adviseer ik

je iets anders te gaan doen.
Hieronder enkele vragen die wellicht helderheid kunnen verschaffen over het vinden van jouw bestemming. Neem er de tijd voor en laat de antwoorden op
je inwerken.

86

- Hoe zou jouw ideale maatschappij eruit zien?

- Wie wil jij zijn voor jouw vrienden, partner, maatschappij?
- Als jij het voor het zeggen had, welke baan of welk
beroep of taak zou je dan hebben?
- Welke talenten, vaardigheden of kennis zou je daar

voor kunnen inzetten?

-

Waarvoor ben jij in je leven geprezen?

Waar word jij enthousiast van?
Waar was je tot nu toe succesvol mee in je leven?
Wat voor soort mensen spreken jou het meest aan?

- Wat zou een doorbraak zijn in jouw leven?

- Wat zou dan je volgende stap zijn?
- Wat heb je nog niet gedaan wat je altijd al had willen doen?
- Als je nog maar een ding kunt doen wat doe je dan?
- Waar ben je aan toe op dit moment in je leven?
Bovenstaande vragen worden toegepast in het Wizkid programma. Het Wizkid programma is een negen
maanden durend intensief en effectief trainings- en
coachingsprogramma met als doel je bestemming te
vinden en er een succes van te maken.
Essentieel in dit programma is het stellen van de juiste
vraag waarbij het uitgangspunt is dat de juiste vraag
het antwoord in zich draagt. Wanneer je naar een antwoord streeft, is de onderliggende motivatie jezelf te
verlossen van onzekerheid of het krijgen van gelijk. Je
zult merken dat je dan iedere keer dezelfde antwoorden krijgt op dezelfde vragen en in kringetjes blijft
rondraaien.

87

Een ander onderdeel van dit programma is een onder

begeleiding uitgevoerd navigatie proces door bewustzijn, waarbij belemmerende overtuigingen zichtbaar
worden. Door deelname aan deze processen hebben
honderden deelnemers hun bestemming gevonden.
Wanneer jij je bestemming gevonden hebt, zul je zien

dat de talenten die vereist zijn om je bestemming te

leven, aanwezig zijn. Het is mogelijk dat deze talenten ontwikkeld moeten worden en dat je de vaardigheden, de informatie en inzichten nog mist die nodig
zijn om optimaal te functioneren.
Het vergaren van nieuwe kennis en vaardigheden vereist discipline en aandacht en wellicht ondersteuning
in de vorm van studie of coaching. Echter, wanneer
datgene wat je doet bij je past of wanneer datgene
waarmee je bezig bent in overeenstemming is met je
intentie, dan zijn discipline en aandacht vanzelfsprekende elementen.
Leven vanuit intentie is uiteindelijk de meest
bevredigende en effectieve manier van leven. Je leeft
je bestemming, je doet wat je te doen hebt zonder
ballast uit het verleden en zonder je zorgen te maken
over het resultaat.
Deze manier van deelname aan en in de wereld maakt
ieder mens uniek, creatief, intutief en effectief en
zorgt er tevens voor dat hij weet wat hij moet weten
op het moment dat hij het moet weten.

88

Ik ervaar dit bijvoorbeeld in het schrijven van dit boek.

Dat schrijven komt voort uit de intentie mijn inzichten op een zo helder mogelijke manier te delen. Dit
als deel van mijn bestemming. Gedurende het hele
proces van het schrijven leef ik in de vraag op welke
wijze ik het onderwerp waar ik mee bezig ben of de
positie die ik beschrijf of het voorbeeld dat ik er bij wil
geven zo goed en helder mogelijk kan verwoorden.
Het antwoord in de vorm van een resultaat kan alleen
maar komen, als ik bereid ben niet te weten hoe de

volgende zin eruit ziet en volkomen vrij ben van het

verlangen dat te willen weten.
Ik zet mezelf niet onder druk van tijd, ben niet gehecht aan teksten die ik geschreven heb en ik vertrouw volledig op het creatief proces dat zich als vanzelf openbaart. Hierbij dienen de teksten, ideen en
voorbeelden zich aan en ondertussen geniet ik van de
vondsten, de metaforen, de logica en de rijkdom van
de teksten.
Op het moment dat jij je bestemming gevonden hebt,
komen de ideen over hoe jij je bestemming vorm kunt
geven vanzelf en kom je ook in actie. Hoe je ideen
om kunt zetten in effectieve actie, wordt behandeld in
het hoofdstuk Zelfvertrouwen.
Wanneer je leeft vanuit je bestemming is het aan te
bevelen je te laten leiden door een heldere visie en
een inspirerende missie waarbij ik je aanraad deze te
laten ondersteunen door een krachtige context en te
waarborgen met een sterk commitment. Deze wijze
van functioneren, houdt jou uit de APOO posities en
daarmee uit de angst om te falen en de angst voor het
onbekende. Het leven vanuit je bestemming tilt je uit
boven je eigenbelang.
Visie, missie, commitment en context worden in het
kader van dit boek als volgt gedefinieerd.

89

Een visie beschrijft wie of wat jij wilt zijn in de wereld

en wat jij ziet als jouw bijdrage aan die wereld. Een
visie beschrijft jouw bestaansrecht en is tevens je
inspiratiebron.
Om tot de formulering van een visie te komen, stel je

jezelf twee vragen:

- Welke bijdrage wil ik leveren aan de wereld waar
binnen ik opereer?
- Welke invloed heb ik daarvoor nodig?
Een missie beschrijft datgene waar je voor staat met
de kernwaarden die daarbij horen en volgens welke je
opereert.
Om tot de formulering van een missie te komen, stel
jezelf de volgende vragen:
- Hoe kan ik het realiseren van mijn visie het beste
gestalte geven?
- Welke zijn mijn kernwaarden?
Missie en visie zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden en kunnen niet zonder elkaar bestaan. Een missie
zonder visie is zoiets als het beste voetbalteam ter
wereld realiseren, zonder ooit aan het wereldkampioenschap te willen meedoen. Een visie zonder missie
is fantaseren over een WK zonder een voetbalteam te
hebben.
Een context definieer ik als de in taal afgebakende
ruimte waarbinnen jij je visie en missie bewaakt tegen het terugvallen in oude patronen en gewoonten
en waarbij je overeind blijft bij tegenslag en ontmoediging.

90

Een context geeft een referentiekader en evaluatiekader

voor houding en gedrag met betrekking tot het
uitvoeren van taken en verantwoordelijkheden.
Een context borgt intenties en acties en geeft de mo-

gelijkheid om zeer uiteenlopende situaties op een

consistente en effectieve manier aan te pakken. Een
context maakt het mogelijk gedrag en acties te evalueren en bij te sturen. Een model voor het maken van
een context vind je in het volgende hoofdstuk, het
hoofdstuk Zelfvertrouwen.
Commitment waarborgt de visie en de missie doordat
jij je verbindt en verplicht aan de realisatie ervan.
Tegenslag, ontmoediging, leuk of niet leuk en iedere
emotie of gedachte, zijn dan nooit een reden om af te
haken.
Bij een commitment hou jij je gewoon aan je eigen
woord. Bij commitment mag er weerstand zijn en deze
wordt zelfs volledig erkend en geaccepteerd, alleen
handel je er niet naar. Je handelt naar datgene wat jij
je hebt voorgenomen, waar jij je aan verplicht hebt.
Iedereen die ervaring heeft met roken en het stoppen
ermee, weet wat ik bedoel. In het proces van stoppen
heb je te maken met verlangen naar een sigaret en
weerstand tegen het toegeven aan dat verlangen. Zowel het verlangen als de weerstand kan waargenomen
worden en het feit dat je niet meer rookt heeft daar
niets mee te maken. Stoppen met roken is gebaseerd
op een belofte of afspraak en wanneer er sprake is
van verlangen naar een sigaret of weerstand tegen het
feit dat je niet kunt roken, heb je niets anders dan je
woord om je belofte of afspraak na te komen.

91

De kracht van commitment is dat tegenslagen leermomenten worden en nieuwe kansen bieden. Bij commitment ga je niet alleen door omdat je het leuk vindt,
misschien haat je het wel. Je gaat door omdat je je

woord gegeven hebt en met in je achterhoofd datgene

waaraan je je gecomitteerd hebt, ben je in staat elke
conversatie van buiten en van binnen te weerstaan.
Door op basis van commitment te werken schep je de
condities voor wonderen. Misschien niet op de manier
en binnen de tijd die je gedacht had maar ze zullen
plaatsvinden.
Wij hoeven niet allemaal een Mandela of een Ghandi
te worden. Wat we echter kunnen leren van deze mannen is dat commitment de bepalende factor is voor
doorbraken en resultaten waar deze aanvankelijk voor
onmogelijk werden gehouden.
Helderheid ten aanzien van je bestemming maakt intentie zichtbaar. Intentie genereert ideen. Het bijbehorende enthousiasme en de bijbehorende urgentie
vormen samen passie. Actie is een natuurlijk gevolg
van die passie. De continuering van die actie wordt
het best gewaarborgd door een heldere visie, een inspirerende missie, een eenvoudige context en een
stevig commitment. Zelfvertrouwen is de uitkomst
van dit proces.
De vragen in dit hoofdstuk en in het hoofdstuk Zelfvertrouwen maken deel uit van het Shift Intensive Programma. Neem er kennis van zonder ze nu te willen
beantwoorden.

92

Life is what happens while you

are busy making other plans.
John Lennon (1940 - 1980)

94

HOOFDSTUK 5

elfvertrouwen is het Zelf vertrouwen. Het Zelf

blijft over als elke vorm van weerstand verdwenen is. Het Zelf kun je niet objectiveren, het is
de bron van bestemming en het manifesteert zich in
de scheppings- en expressiekracht van het leven zelf.
Omdat je gewend bent aan een leven in APOO posities en omdat het hebben van oordelen, meningen en
overtuigingen zo ingebakken is, ben je vervreemd van
het Zelf. Er blijft dan maar een mogelijkheid over en
dat is erop vertrouwen dat het er is.
In dat vertrouwen op het Zelf zul je echter ook regelmatig terug schieten naar onzekerheid. Bijvoorbeeld
wanneer het even niet meezit of wanneer je het even
niet weet. Actie is de sleutel om je weer terug te brengen in dat vertrouwen.
Actie wordt risicovoller naar de mate dat kennis en
ervaring ontbreken en je alln handelt op basis van
niet weten. Wanneer het dan goed gaat, schiet je
omhoog op de schaal van meesterschap. Wanneer het
fout gaat, liggen de APOO posities op de loer.

95

Een voorbeeld uit mijn eigen leven waarin het goed

ging, betreft een idee dat ik uitvoerde in mijn tijd als
horecaondernemer. Ik exploiteerde een discotheek
in het dorp waar ik geboren en getogen ben. Al lang

speelde het door mijn hoofd een zaak te beginnen

in een naburige stad. Ik bleef er maar tegen aanhikken en was er een tijd lang erg onzeker over. Op een
bepaald moment hoorde ik dat er een pand te huur
was op een, voor mijn plannen, zeer gunstige plek
in die stad. Ik twijfelde nog even maar kwam vervolgens in actie. Zonder te weten hoe ik alles moest financieren, huurde ik het pand en begon het leeg te
ruimen. Ik vroeg vergunningen aan, gaf een architect
opdracht tekeningen te maken en dat alles in willekeurige volgorde en met een enorme snelheid. Een en
ander trok de aandacht van de media en, wat belangrijker was, van de bank. De bank was onder de indruk
van de plannen en vooral van mijn voortvarendheid en
besloot een financiering te verstrekken. Het project
kwam hierdoor in een stroomversnelling. Intentie die
zo lang gesluimerd had, manifesteerde zich explosief
en genereerde een enorme hoeveelheid aandacht en
energie.
Een voorbeeld waar het door gebrek aan kennis en
ervaring fout ging betrof een idee voor een transport
bedrijf voor plezierjachten. Het idee ontstond bij mij
nadat ik gevraagd was om te assisteren bij het ophalen van een jacht in Zuid-Frankrijk en daardoor in
contact kwam met de behoefte van eigenaren van plezierjachten om de Middellandse Zee te bevaren.

96

Het basis idee was om meerdere jachten tegelijk te

vervoeren met vrachtschepen vanuit Nederland en
Duitsland naar het Middellandse Zeegebied. Ik liet folders maken, betrok een kantoor en begon met een
advertentiecampagne. De reacties kwamen snel en
veelvuldig waaruit bleek dat ik de markt goed ingeschat had. Ik zocht contact met scheepvaartbedrijven

in de Rotterdamse haven en al snel bleek dat deze wijze van vervoer weliswaar mogelijk was maar absoluut
onbetaalbaar.
Allereerst moesten de jachten vanuit de verschillende
ligplaatsen in Nederland en Duitsland naar de Rotterdamse haven vervoerd worden, daar moesten ze met
kranen aan boord gebracht worden en dan moesten
ze vastgezet worden zodat ze een storm konden doorstaan en ik moest kostbare verzekeringen afsluiten.
Uiteindelijk kwam ik tot de conclusie dat het hele idee
niet haalbaar was. Gebrek aan voldoende kennis en
ervaring van het transportbedrijf en het jachttransport
in het bijzonder was de reden dat ik moest stoppen
met het bedrijf.
Aan de andere kant kan een teveel aan kennis en ervaring met betrekking tot je doelstellingen, taken of verantwoordelijkheden leiden tot gezapigheid en zelfgenoegzaamheid. Blinde vlekken of verstarring kunnen
het gevolg zijn. Zelfvertrouwen kan dan omslaan in
egovertrouwen. Egovertrouwen kan verward worden
met zelfvertrouwen. Het verschil is dat zelfvertrouwen
zich kenmerkt door openheid en leergierigheid en
egovertrouwen zich laat kennen in weerstand tegen
feedback en geloof in eigen onfeilbaarheid.
De voorbeelden hierboven laten zien dat een evenwicht tussen actie op basis van niet weten en kennis
en ervaring aan te bevelen is. Het versterken van die
balans is onderwerp van de rest van dit hoofdstuk.
97

Wanneer jij je bestemming gevonden hebt, ervaar je

vanzelf dat je de intentie hebt om vorm te geven aan

die bestemming. Die intentie zet aan tot het ontwikkelen en genereren van ideen, die vervolgens tot actie
leiden. Het bijbehorende enthousiasme en de bijbehorende urgentie, de twee componenten van passie, vormen samen de brandstof voor actie. De continuering
van actie, bij tegenslag en ontmoediging, wordt het
best gewaarborgd door een heldere visie, een inspirerende missie, een krachtige context en stevig commitment. Een projectmatige aanpak geeft de meeste kans
van slagen bij de realisatie van je ideen.
Een projectmatige aanpak kanaliseert je enthousiasme
en doseert je gevoel van urgentie, waardoor je
voorkomt dat je als een ongeleid projectiel te werk
gaat.
Het dwingt je helder te definiren wat je wilt en resultaten worden daardoor meetbaar en je ontdekt waar
het jou aan voldoende kennis en ervaring ontbreekt.
Een projectmatige aanpak vereist discipline en is onderhevig aan een aantal stappen waardoor een goede
voorbereiding verzekerd is en succes het best gegarandeerd.
De projectschaal, die op de volgende pagina is afgebeeld, is een hulpmiddel bij een projectmatige aanpak.

98

De schaal bestaat uit acht fases en al naar gelang de

omvang of complexiteit van het project ben je korter
of langer met iedere fase bezig. Wanneer je de fasen
van de projectschaal doorleest voordat je er mee aan
de slag gaat, zul je gaan inzien dat het volgen van alle
fasen je kans op succes vergroten. De eerste fase van
de projectschaal betreft het genereren van ideen.

Ieder project begint met een idee en van ieder idee

kun je een project maken. Van het organiseren van
een etentje tot het vestigen van een nieuw bedrijf en
van een dagje uit met je kinderen tot het maken van
een wereldreis. Ideen komen voort vanuit de intentie
en het commitment om iets tot stand te brengen. Het
stellen van de juiste vragen geeft je toegang tot de informatie die je nodig hebt om ideen te genereren en
ze tot een succes te maken. Die informatie heb je f
beschikbaar op grond van je kennis en ervaring f het
is informatie waarvan je weet dat die bestaat maar die
je nog niet tot je beschikking hebt. En er is informatie
die jou van dienst kan zijn maar waarvan je niet weet
dat die informatie bestaat.

99

Op de volgende pagina zie je een cirkel om dat te

verduidelijken. Deel A van de cirkel stelt datgene voor
wat je weet. Deel B stelt alles voor waarvan je weet
dat je het niet weet. Deel C stelt alles voor waarvan je
niet weet dat je het niet weet. Het laatste deel neemt
driekwart van de cirkel in beslag waarmee aangegeven wordt dat datgene wat jij weet of waarvan je weet
dat je het niet weet, zeer beperkt is met betrekking

tot alles wat er te weten valt. Door het stellen van de

juiste vraag krijg je toegang tot deze drie gebieden.

Hieronder wat vragen om je op ideen te brengen.

Neem de tijd, streef niet naar een antwoord maar laat
de antwoorden in je opkomen. Op deze manier maak
je het best gebruik van je creatieve vermogens.
-

100

Hoe kan ik mijn intenties het beste vorm geven?

Wat moet ik weten om er een succes van te maken?
Hoe kan ik dat te weten komen?
Wie kunnen mij daarbij helpen?

Je kunt je ook met meerdere mensen brainstormen

over deze vragen. Brainstormen is een goede manier
om antwoorden te genereren en op ideen te komen.
Brainstormen is aan bepaalde regels gebonden en
suggesties, definities, regels en adviezen zijn volop
op internet te vinden. Je kunt ook een rolmodel kiezen
en jezelf de vraag stellen hoe zou hij of zij dit aanpakken of wat zou hij of zij doen om dit te realiseren.

Wanneer je ideen genereert, maak je dan niet druk

over de haalbaarheid of toepasbaarheid ervan. Je kunt
ideen verwerpen zonder dat het enige consequentie
heeft.
Wanneer je voldoende ideen hebt, selecteer dan die
ideen waar je het meest warm voor loopt en kijk of
je deze ideen tot n idee kunt omvormen. Wanneer
je een idee geselecteerd hebt, ben je klaar voor fase
twee.
Beschouw vanaf nu je idee als een project en definieer
het eindresultaat zodat je in de fase afronding kunt
meten of je geslaagd bent in je opzet. Wanneer het
een etentje betreft zou een eindresultaat kunnen zijn
dat je tot een samenwerking wil komen met de betreffende persoon of dat je een romantische avond wil
hebben om een relatie nieuw leven in te blazen. Wanneer jij teammanager bent en een workshop teambuilding wilt organiseren, definieer je wat het resultaat
moet zijn voor je team. Of wanneer je een eigen zaak
wilt beginnen, definieer dan de doelstellingen, zoals
het aantal klanten, omzet en winst. Wanneer je van
plan bent een wereldreis te maken zou een meetbaar
resultaat kunnen zijn dat je een lijst van landen opstelt die je in ieder geval wilt bezoeken.

101

Wanneer je een eindresultaat hebt gedefinieerd, onderzoek je de realiseerbaarheid van je project. In het
geval van het etentje moet de betreffende persoon natuurlijk willen en kunnen. In het geval van de workshop
onderzoek je of er voldoende draagvlak is bij je team,
wat er nodig is aan voorbereiding, waar en wanneer je
de workshop kunt houden, wat de kosten zijn en of

je toestemming krijgt van je baas. In het geval van de

wereldreis onderzoek je of je voldoende tijd en budget hebt om de landen van je keuze te bezoeken. In
het geval van de eigen zaak onderzoek je de markt en
bereken je de investeringen die nodig zijn. Je onderzoekt of er diplomas en vergunningen vereist zijn,
hoeveel ruimte je nodig hebt en indien van toepassing
het aantal medewerkers waarmee je moet beginnen
en welke locatie het meest geschikt is.
Ook hier kun je weer vragen stellen als:
- Wat moet ik verder nog weten?
- Hoe kan ik het te weten komen?
- Wie kan mij daarbij helpen?
Wanneer je overtuigd bent dat je project realiseerbaar
is, kun je anderen nog naar je plannen laten kijken.
Een valkuil is namelijk dat je zo gehecht raakt aan je
project dat je bang bent dat het afgeschoten wordt.
Wanneer de realisatie van je project na onderzoek
haalbaar blijkt, ben je nog steeds vrij om door te gaan
of om te stoppen. Wanneer je stopt, is de enige consequentie dat je tijd en eventueel geld kwijt bent. Maar
je bent in deze fase nog geen verplichtingen aangegaan en hebt ook nog geen beloften gemaakt. Alles
is nog open. Je bent nu klaar voor de volgende fase.

102

In deze fase maak je de keuze of je doorgaat met je

project of niet. Je weet nu dat je project haalbaar is
en het kan zijn dat je er na al dat onderzoek helemaal
geen zin meer in hebt en er kunnen andere redenen

zijn om niet door te gaan. Je kunt het project in deze

fase nog steeds afblazen.
Wanneer je het moeilijk vindt om een keuze te maken,
kun je voor- en tegenlijstjes maken, maar je zult zien
dat deze lijstjes fluctueren afhankelijk van je stemming. Bij het maken van een keuze komt het er uiteindelijk op neer dat je gewoon kiest.
Wanneer je er voor kiest niet door te gaan, rond dan
het onderzoek af, breng indien nodig, betrokkenen
op de hoogte en pak een nieuw idee op. Wanneer je
kiest om door te gaan, schep dan de voorwaarden om
te kunnen starten.
Hierbij een aantal vragen die kunnen helpen:
-

Welke voorwaarden moeten worden ingevuld?

Wat moet ik hiervoor weten?
Hoe kan ik het te weten komen?
Wat moet ik verder nog doen?
Wie kunnen mij daarbij helpen?

Ook in deze fase kun je nog steeds stoppen. Zijn de

voorwaarden echter ingevuld dan is het nu ja of nee,
anderen keuzes zijn er niet. Wanneer je zeker weet
dat je door wilt gaan, ben je klaar voor de volgende
fase.

103

De startfase begint met het creren van een context.

Een context bestaat uit minimaal drie begrippen die
het kader vormen waarbinnen je functioneert. Het zijn
de waakhonden die blaffen wanneer je dat kader overschrijdt.

Het model hieronder is een hulpmiddel bij het maken

van een context. Schrijf je project aan de top van de
pyramide. Beantwoord de vragen in volgorde van boven naar beneden. Je zult bemerken dat de vragen in
die volgorde een logische samenhang hebben. Beantwoord de vragen met alles wat in je opkomt met zoveel mogelijk steekwoorden of korte zinnen. Wanneer
je alle vragen beantwoord hebt, kies dan drie begrippen uit die je het meest aanspreken of raken. Die drie
begrippen vormen je context.

Wat bezielt mij?

Wie ben ik daarin?
Wat is daarin belangrijk?
Wat moet ik daarvoor kunnen?
Wat moet ik doen?
Waar doe ik het?

104

Hieronder een voorbeeld waar een context met succes

werd toegepast door een deelnemer aan een van onze
coachingstrajecten. Het betreft een businesscontroller bij een groot bedrijf van wie verwacht werd dat
hij de C.F.O. van financile informatie en advies voorzag. Vakinhoudelijk ontbrak er niets bij de man, hij
had echter een sterke hang naar perfectie waardoor
hij zich in details kon verliezen en hij was, zonder dat

hij zich dat bewust was, op zoek naar goedkeuring.

In het aanleveren van de informatie aan zijn baas verloor hij zich dan ook in uitgebreide en gedetailleerde rapportages. Die wekten vervolgens de ergernis
van zijn baas waardoor hij de goedkeuring waarnaar
hij verlangde niet kreeg. Noch zijn baas noch hijzelf
waren zich bewust van het patroon. Tijdens het coachingstraject werd hem duidelijk dat hij werkte vanuit
een identiteit die gebaseerd was op angst voor afkeuring.
In het geval van deze deelnemer kwam hij tot een context met de volgende begrippen: Neutraliteit, Effectiviteit en Senioriteit. Het begrip neutraliteit zorgde
ervoor, dat hij zich bewust bleef van zijn angst voor
afkeuring. Hij kon daardoor in contact blijven met de
behoeften van de C.F.O. Effectiviteit zorgde ervoor
dat hij niet te gedetailleerd te werk ging en senioriteit zorgde ervoor dat hij op een gelijkwaardige en
volwassen wijze zijn advieswerk kon verrichten. Het
bleek een krachtige context die ervoor zorgde dat zijn
oude verlangens en weerstanden geen kans meer kregen in zijn functioneren als businesscontroler en in
zijn relatie met zijn C.F.O.
Wanneer je een context hebt, is de volgende stap het
aangaan van commitment. Dat doe je door je omgeving op de hoogte te brengen van wat je gaat doen en
dat je het gaat doen. Een commitment wordt vanzelfsprekend verder versterkt wanneer je verplichtingen
aangaat, financile, contractuele of anderszins. Ook
al versterken die verplichtingen je commitment, vroeg
of laat zal kunnen blijken dat die niet voldoende zijn.
105

Uiteindelijk zit de kracht van commitment in je woord,

je hebt gekozen en so it will be done.

Je gaat nu voor het eerst verplichtingen aan. Als het
een etentje betreft, reserveer je een tafel in het restaurant of je gaat inkopen doen. Met betrekking tot
je wereldreis bepaal je je route, je koopt vliegtickets
en indien nodig reserveer je boot, trein en hotels of
je huurt of koopt een camper al naar gelang de keuze
van vervoer. Voor de teamworkshop reserveer je de
locatie, je stuurt de uitnodigingen en je huurt eventueel sprekers of trainers in. Wanneer het je eigen zaak
betreft worden nu overeenkomsten en contracten getekend en worden financieringen aangegaan. Je zorgt
tevens voor visitekaartjes en briefpapier en je start
campagnes. Kortom, maak in deze fase to do lijsten
en werk ze af.
Deze fase is meestal erg leuk en opwindend maar ook
spannend omdat je het punt van no return overgaat
en ondanks alle voorbereidingen weet je niet of je
gaat slagen of falen. Stoppen heeft voor het eerst consequenties. Financile en psychologische. Tegenover
je directe omgeving, je relaties en je financiers staat
je betrouwbaarheid en geloofwaardigheid op het spel.
Aan de andere kant kun je niet wachten om echt te
beginnen. In feite ben je al begonnen.
Wanneer je de vorige vier fases hebt doorlopen is het
tijd voor actie.

106

Wanneer je actie kanaliseert door een visie en een

missie, wanneer je functioneert binnen een context
en wanneer je plannen goed zijn uitgewerkt en
onderzocht op haalbaarheid en wanneer jij een
commitment bent aangegaan, krijgen urgentie en

enthousiasme vrij baan.

Je bent in contact met de mogelijkheid die je bent en
wat er mogelijk is. Je kunt bergen werk verzetten en je
blijkt onvermoeibaar.
Je versnelt in deze fase je groeiproces en de ontwikkeling van talenten. Je ontdekt dat je meer kwaliteiten en
vermogens hebt dan je voor mogelijk hield. Eventueel
gebrek aan vaardigheid wordt gecompenseerd door
je passie.
Het kan wel gebeuren dat je door tegenslag of onverwachte gebeurtenissen het zicht op doelstellingen
en eindresultaat verliest. Misschien heb je fouten gemaakt in de budgettering, of misschien krijg je met
gewijzigde omstandigheden te maken, financieel of
anderszins. Je zult, mag en moet fouten maken en tegenslagen moeten incasseren om kennis en ervaring
op te doen.
Wanneer je het bewustzijn hebt om alle weerstanden
- vertaald in angst en onzekerheid - te voelen en te ervaren en de helderheid om alle overtuigingen, meningen en oordelen die eraan ten grondslag liggen onder
ogen te zien, ontkracht dat de oude mechanismen en
doorbreekt dat vaste patronen.
Het gaat om ervaringen die ervaren moeten worden
om tot bevrijding en inzicht te komen. Logica en het
gezonde verstand kunnen je in dit proces niet helpen.
Je moet je iedere keer weer losmaken van de leiband
van het bekende en de moed en het vertrouwen hebben om in actie te komen op basis van niet weten.
107

Wanneer dat bewustzijn en die moed er niet zijn, wor-

den plezier en effectiviteit vervangen door lijden en

strijden. Je hebt te maken met oude overtuigingen
die je je nog niet bewust bent. Je verschuift weer van
zelfvertrouwen naar onzekerheid of een van de andere APOO posities en je verliest je effectiviteit en je
integriteit. Je krijg te maken met verleidingen die je
afleiden van je doelstellingen of je aanzetten tot manipulatie en leugentjes om bestwil om je doelen te
bereiken.
Een andere valkuil is dat je ongeduldig of ontmoedigd raakt wanneer moeite en inzet zonder resultaat
blijven. Je bent dan gehecht aan je ideen over het
eindresultaat en je projecteert je succesideen in een
toekomst. Het schema hieronder geeft je inzicht in de
relatie inzet/resultaat, waarbij ik wil benadrukken dat
niet het eindresultaat maar de weg ernaar toe je groei
bevordert en je kwaliteiten en talenten tot ontwikkeling laat komen en dat juist dit proces je bevrediging
schenkt en plezier geeft.
tijd

108

energie

inzet

opbrengst

Kenmerkend in deze fase is dat je te maken krijgt

met breakdowns. Breakdowns liggen aan de basis van
doorbraken. Wanneer er sprake is van een breakdown
kan de realisatie van jouw project onmogelijk lijken.
Er is echter geen doorbraak mogelijk zonder breakdown en de breakdowns zullen groter zijn naarmate
het project meer impact zal hebben op jezelf en je
omgeving. Impact hebben kun je vertalen als inbreken in bestaande overtuigingen, gewoonten, belangen en realiteiten. Dat roept per definitie weerstanden
op. Wanneer je die aankunt, worden nieuwe kansen
en mogelijkheden zichtbaar. Je zult wellicht je plannen moeten bijstellen en voldoende flexibel en creatief moeten zijn om die kansen en mogelijkheden
in je voordeel te gebruiken. Naarmate je breakdowns
kunt hanteren, kom je op een punt dat problemen en
tegenslagen je steeds minder ontmoedigen en meer
worden ervaren als uitdagingen. De werkelijkheid die
tot nu toe vanuit weerstanden werd geprojecteerd, begint te verdwijnen en je valt niet meer terug in APOO
posities. Je zelfvertrouwen neemt hand over hand toe
en je opent de weg naar authenticiteit, succes en
meesterschap.

109

Er komt een moment dat je het project gaat afronden.

Je meet of het eindresultaat conform het eindresultaat
is zoals gedefinieerd in fase 2. Wanneer het eindresultaat afwijkt van het gedefinieerde eindresultaat kijk je
wat je kunt doen om het gedefinieerde eindresultaat
alsnog te realiseren. Het kan ook zijn dat het eindresultaat het gedefinieerde eindresultaat overtreft en
het kan zijn dat het eindresultaat gedurende het proces in de voorgaande fases een totaal andere vorm of

uitkomst heeft gekregen doordat zich kansen voordeden die je niet kon voorzien maar interessant genoeg
waren om te pakken.
Ik herinner me in dat verband dat ik ooit een hotel annex caf overnam. Er zaten grote zalen bij die ik gedurende een half jaar probeerde te verhuren. Daar was
echter geen enkele belangstelling voor. Ik besloot er
toen een danscaf van te maken. Twee weken voor de
opening van deze exploitatie kreeg ik door een toeval
het idee er een nachtvergunning voor aan te vragen.
Vanaf de eerste dag van de opening was de zaak afgeladen vol. Het was een succes dat ik niet gepland noch
voorzien had.
Wanneer het project niet geslaagd is en je niets meer
kunt doen om het te laten slagen is het ook van belang het project af te ronden. Wanneer er sprake is van
schade of verliezen bij derden dien je alles te doen
om de schade te beperken of nog beter ongedaan te
maken. Wanneer dat niet mogelijk is, dien je het gesprek aan te gaan vanuit een commitment dat alle betrokkenen compleet raken met de ontstane situatie.
Eerder kan niet tot afronding worden overgegaan. Wat
jezelf betreft is het zaak je eigen rol en functioneren
te onderzoeken. Je uitgangspunt daarbij is dat je totale verantwoordelijkheid neemt vanuit het besef dat
je de bron en de ruimte bent waaruit en waarin alles
ontstaat en gebeurt. Dat vereist eerlijkheid maar het
biedt bewustzijn, leermomenten en nieuwe kansen.

110

Wanneer je het project hebt afgerond, ongeacht of het

project een succes, een gedeeltelijk succes, niet voltooid of meer dan geslaagd is, ben je klaar voor de
volgende fase.

Evalueren is het proces van onderzoek en analyse van

de gebeurtenissen en handelingen tijdens de verschillende fases van de projectschaal. Op basis daarvan
maak je een samenvatting van de kosten en baten.
Met de uitkomsten van de evaluatie vindt verantwoording plaats en kunnen lessen getrokken worden voor
toekomstige projecten.
Vragen die jezelf en elkaar kunt stellen zijn:
-

Wat ging er goed?

Wat ging er fout?
Wat kon beter?
Welke knelpunten zijn we tegengekomen?
Wat waren de succesfactoren?
Wat waren de faalfactoren?
Wat waren de doorbraken?
Welke breakdowns lagen er aan ten grondslag?
Wat zijn de leerpunten?
Wat zijn de kansen?
Wat zijn de openingen?
Van welke mechanismen en patronen ben ik en zijn
wij ons bewust geworden?

Een goede evaluatie biedt mogelijkheden en openingen

voor nieuwe projecten en binnen bestaande projecten
kun je er je voordeel mee doen.

111

Om maximaal voordeel te behalen voor die projecten

is het raadzaam het evaluatieproces en de uitkomsten
vast te leggen. Je bent nu klaar voor de laatste fase.
Een fase die in de waan van de dag nog wel eens vergeten wordt doch belangrijk is voor een goede afslui-

ting van een project.

Deze fase bestaat uit een erkennings- en waarderingsproces en een definitieve compleet verklaring van
het project. Wanneer je de enige betrokkene bent in
jouw project, kun je jezelf waarderen door jezelf te
belonen. Wanneer je met meerdere betrokkenen bent,
erken en waardeer je elkaar. In dit proces gaat het
om het benoemen van specifieke eigenschappen en
talenten van de betreffende persoon en de bijdragen
van deze persoon aan het project. Alle betrokkenen
verklaren het project afgerond en het is tijd voor een
feestje.
Tenslotte.
Sommige mensen zijn goed in het genereren van ideen maar komen nooit in actie. Anderen hebben een
idee en zijn zo enthousiast dat ze, voordat ze de mogelijkheid goed onderzoeken, al verplichtingen aangaan. Sommigen zijn heel goed in actie maar ronden
nooit een project af. Anderen vergeten te evalueren
of vinden het waarderen en erkennen van behaalde
resultaten en betrokkenen niet belangrijk genoeg om
bij stil te staan. Het doorlopen van alle fases van de
projectschaal zal bijdragen aan een goed eindresultaat. Fouten worden leermomenten en successen verhogen je zelfvertrouwen en brengen je naar de volgende positie Authenticiteit.

112

In Zelfvertrouwen vertrouw je in het zelf.

In Authenticiteit ben je het zelf.

Het zelf is zonder kenmerken. De ervaring van tijd,
de ervaring van een ik en de ervaring van verlangen,
hechting of weerstand die kenmerkend zijn bij identificatie en zonder welke kenmerken er van ego geen
sprake is, zijn in authenticiteit dan ook afwezig.
Er is ook geen sprake van keuze. In de helderheid over
je intenties kun je op grond van die helderheid niet
anders doen dan wat je doet. Wanneer die helderheid
er niet is, is er sprake van versluiering door weerstanden. Onzekerheid over of weerstand ten aanzien van
je leven snijden je af van je intenties en je leeft in de
illusie dat je een keuze hebt zonder je ervan bewust
te zijn dat kiezen in deze posities niets anders is dan
reageren.
Wanneer je authentiek bent, zwem je met de stroom
van het leven mee. Er is geen enkel verzet. Je bent als
een ruiter die het paard laat galopperen in de richting
die het al gaat.
In Authenticiteit wisselen handelen en niet handelen
elkaar af op een volkomen natuurlijke wijze.

113

Actie is een directe en spontane uiting die voortkomt

uit en in overeenstemming is met je bestemming. Er is
geen hechting aan resultaat waardoor aandacht neutraal beschikbaar blijft. Je hebt plezier in wat je doet
en er zit geen druk op de ketel. Er is een zeker en direct weten over de juistheid van je handelen. Je trekt
mensen aan die passen in je leven en die bijdragen
aan je leven en in je projecten is er sprake van een
moeiteloze en ontspannen houding in deze relaties.

Acties komen voort uit bestemming en intenties, in

tegenstelling tot acties die voortkomen uit ambitie
waarbij sprake is van toekomstgerichtheid op iets dat
je buiten jezelf projecteert.
Het mechanisme van aanval en verdediging is vervangen door effectieve en oprechte communicatie.
Conflicten worden niet meer gevoed en communicaties zijn inspirerend en helder en gebaseerd op een
natuurlijk invoelingsvermogen.

114

Ik herinner mij een man die door zijn houding, handelen en uitstraling in mijn jonge jaren een grote indruk op mij maakte. Ik werkte toen als medewerker
in een bedrijf waar een nieuwe verkoopdirecteur werd
aangetrokken. Deze man kwam uit een totaal andere
branche dan waarin het bedrijf werkzaam was. Vanaf de eerste dag leek hij meteen op een natuurlijke
manier de touwtjes in handen te hebben. Hij nam in
record tempo relevante informatie op, onder andere
door zeer effectieve interviews te houden met alle
medewerkers. Hij inventariseerde op grond daarvan
alle knelpunten binnen de organisatie, maar ook alle
aanwezige talent, kennis, ervaring en kwaliteit. Hij
reorganiseerde vervolgens de hele verkoopafdeling.
Hij verhoogde onze targets met maar liefst 100% en
kwam met een aantal briljante ideen en projecten op
de proppen waardoor deze targets voor ons gevoel
haalbaar werden. Deze man leek geen angst of twijfel te kennen en hij leek zich nergens zorgen over te
maken. Noch over resultaten, noch over wat wij van
hem en zijn handelen vonden. Intussen wist hij tot in
detail wat er zich in het bedrijf afspeelde. Hij deed wat
er gedaan moest worden. Hij nam geen enkele positie
in, hij behandelde ons medewerkers als gelijkwaardig.

Hij had geen meningen of oordelen over ons. Hij beoordeelde ons puur op onze resultaten en was tezelfdertijd in alles wat hij deed en zei, een inspirerend
voorbeeld en leermeester. De omzetten vlogen omhoog en binnen een jaar was hij algemeen directeur.
Deze man was voor mij een voorbeeld van leiderschap
vanuit authenticiteit zoals hieronder beschreven.
Bij leiderschap vanuit authenticiteit ben je bereid en
zelfs gretig om commitments aan te gaan. Je hebt geloof in eigen kunnen, je maakt met gemak complexe
situaties overzichtelijk en je weet ze op vaak unieke
en originele wijze op te lossen. Er is sprake van zelfacceptatie en het accepteren van anderen. Mensen voelen zich comfortabel in je omgeving en zijn bereid je
te volgen. Ze zijn niet alleen bereid, maar laten zich
graag inspireren door jou. Mensen staan in de rij om
met je te werken en je weet het beste uit ze te halen. Je
komt over als charismatisch en energiek. Mensen zien
je als een rolmodel. In jouw omgeving leven en werken
is avontuurlijk en ongewoon. Je werkwijze komt over
als uniek en onorthodoxs. Je bent toegankelijk, je verplaatst je met gemak in andermans positie en je komt
wijs en scherpzinnig over. Je bent onverstoorbaar bij
tegenslag net als bij succes. Tegenslagen zijn voor
jou uitdagingen en openingen naar nieuwe mogelijkheden. Wanneer er sprake is van successen geef je
anderen daarvoor erkenning. Je bent een kanaal voor
energie en inspiratie en je bent vrij van stress. Je leeft
in het heden en geniet van de dag. Anderen ervaren je
als integer, ethisch en volledig te vertrouwen.
115

Je hebt een goed beoordelingsvermogen waar het

mensen aangaat en een voorkeur voor onconventio-

nele en creatieve mensen in je management en staf.

Je staat open voor feedback, je hebt het vermogen
om te luisteren en een groot invoelingsvermogen. Je
flexibele en creatieve denkvermogen maakt het mogelijk deze feedback te gebruiken en mee te nemen in
je uiteindelijke beslissingen. Je hebt een onzelfzuchtige benadering ten aanzien van het leven waardoor
de behoeften van anderen vaak voorrang krijgen op je
eigen behoeften. Je hebt een oprechte belangstelling
voor anderen en een inherente intentie aan anderen
bij te dragen. Je ziet de potentie en de mogelijkheid
bij anderen en je haalt het beste in ze naar boven. Je
gelooft in het werken in teams en weet de talenten en
kwaliteiten van de mensen in je team optimaal zichtbaar te maken en maximaal te gebruiken.
Je hebt een neutrale houding en een heldere objectieve
kijk ten aanzien van mensen en situaties en je projecteert je behoeften en angsten, indien die er zijn, niet
op anderen. Je bent in staat de dingen te zien zoals
ze zijn en feiten van interpretaties te onderscheiden.
Dat vermogen uit zich in het accepteren van anderen
zoals ze zijn en ze te inspireren en te bemoedigen
in moeilijke en kritieke tijden. Je hebt altijd tijd voor
anderen en dat maakt je in de ervaring van anderen
een buitengewone leider, manager en leraar. Je werkt
vanuit een heldere missie en visie met duidelijke doelstellingen. Je intenties en commitment maken dat je
niet stopt voordat je voornemens en doelstellingen
gehaald zijn.
Behalve creativiteit is ook intutie een belangrijk kenmerk van authenticiteit. Aan intutie komt geen denken te pas.
116

Intutie is een zeker weten op grond van niet weten.

In de positie niet weten is dualiteit als een van de
kenmerken van de vier APOO posities afwezig. Waar
geen dualiteit is, is niet iets anders want iets kan
alleen bestaan bij de gratie van iets anders. In de
afwezigheid van iets is er dus niets en niets staat aan
het begin en het einde van alles. Alles is datgene
wat bestaat, zal bestaan en heeft bestaan, er kan
niet meer en er kan niet minder zijn. Dat impliceert
tijd, maar tijd is nu juist afwezig in authenticiteit. In
praktische zin betekent dit, dat in authenticiteit dus
in de afwezigheid van tijd, ego en daarmee verlangen,
hechting of weerstand je toegang hebt tot alles en
dat je alles weet wat je weten moet op het moment dat
je het moet weten. Dat is intutie.
Effectiviteit, productiviteit, levenslust, helderheid,
enthousiasme, dynamiek, creativiteit en intutie zijn
de belangrijkste kenmerken van authenticiteit. Het
juiste handelen, de juiste kennis, de juiste tijd en de
juiste plaats vallen samen in het nu.

Succes binnen de context van dit boek is niet de tegenpool van falen. Falen staat in dienst van succes en
is niet te voorkomen op weg naar succes. Wanneer je
faalt, evalueer je het proces dat tot dat falen geleid
heeft en met de leermomenten uit de evaluatie en met
de opgedane ervaringen in je rugzak pak je de draad
weer op en vervolg je je pad.
117

Ik hoorde onlangs een verhaal over een man die als

hoofd productontwikkeling en marketing van een

multinational leiding gaf aan een team van honderden
medewerkers. Dit team had met haar verschillende afdelingen als taak nieuwe producten te ontwikkelen,
de markt ervoor te onderzoeken en deze producten in
een mondiale markt te zetten.
Een bepaald product waar heel veel tijd, energie en
geld in gestoken was, werd ondanks alle voorstudies
niet opgepikt door de markt. Wat men ook deed, het
werd nauwelijks verkocht. Toen het niet langer verantwoord was om door te gaan met het vermarkten van
het product bleef het bedrijf achter met een verlies
van een half miljard dollar.
Het hoofd van de afdeling werd bij de CEO geroepen
en was voorbereid op ontslag. Na wat introductiegebabbel kon de man zich niet langer inhouden en gaf
te kennen dat hij liever maar direct hoorde dat hij ontslagen was. De CEO keek zeer verbaasd en vroeg de
man hoe hij erbij kwam dat hij ontslagen zou worden
terwijl hij net een leerschool had gehad van een half
miljard dollar.
Ik onderscheid vier vormen van succes:
-

spiritueel succes
mentaal succes
fysiek succes
maatschappelijk/financieel succes

Spiritueel succes kenmerkt zich door het besef dat

wat je wezenlijk bent onveranderlijk is.
118

Je realiseert je dat je noch je lichaam, noch je denken,

noch je voelen bent. Alle drie verschijnen en verdwijnen in jouw bewustzijn. Je realiseert je dat er niets
buiten jou de oorzaak kan zijn van jouw ervaringen.
Je omvat en aanvaardt de werkelijkheid zoals die zich
aan je voordoet zonder een enkel oordeel.
Kenmerkend voor die heldere en neutrale waarneming
en aanwezigheid is onverstoorbaarheid die voortkomt
uit het besef dat de wereld verschijnt en verdwijnt in
jouw bewustzijn.
Een ander kenmerk van spiritueel succes is ruimte.
Geen fysieke ruimte die grenzen kent maar de ondefinieerbare, eindeloze en tijdloze ruimte van het Zijn.
Dit is de ruimte voor ongeconditioneerde liefde en
mededogen.
Nog een kenmerk van spiritueel succes is het contact
met je bestemming. Een zeker weten dat je goed zit
met betrekking tot wat er te doen staat, voortkomend
uit een natuurlijke authentieke behoefte. Deze staat
van zijn ligt aan de basis van mentaal succes.
Bij mentaal succes zijn je intenties helder, je betreedt
de wereld en je gaat je bestemming vormgeven en je
hebt het vermogen je te focussen.
Wanneer je mentaal succesvol bent, weet jij je denken
als een creatieve en doelgerichte machine te gebruiken,
ook en vooral wanneer tegenslagen en obstakels je
pad kruisen.

119

In mentaal succes ben en blijf je enerzijds in contact

met je bestemming en daaruit voortkomende intenties en anderzijds sta je volop in wereld en werkelijk-

heid waarbinnen intenties omgezet worden in ideen

en projecten. Een metafoor voor mentaal succes is dat
jij, gezien vanuit je bestemming, bent als een stalen
pin, diep verankerd in bevroren grond, onwrikbaar en
onaantastbaar in storm, regen, orkanen en tornados.
Fysiek succes definieer ik als de zorg voor je lichaam
op een dusdanige wijze dat het lichaam je in staat
stelt te doen wat er te doen valt met betrekking tot het
vormgeven van je bestemming en de daaruit voortkomende ideen en projecten.
Maatschappelijk en financieel succes zijn een gevolg
van de voorgaande drie vormen van succes.
Wanneer maatschappelijk en financieel succes zich
aandient, geniet er dan van zonder je eraan te hechten. Het heeft net als iedere andere manifestatie een
begin en een einde. Wanneer jij je hecht aan het succes verschijnt je ego. Je ego claimt dan het succes en
wil er meer van. Om het succes te behouden of uit te
breiden ben je dan bereid jouw omgeving te manipuleren om de toekomst naar je hand te zetten. Om te
voorkomen dat dit gebeurt, is het belangrijk je ego te
zien voor wat het is. Niet meer en niet minder dan een
verzameling gedachten in de vorm van overtuigingen,
meningen en oordelen met bijbehorende gevoelens,
emoties en beelden, waar je levenskracht in gevangen
is geraakt. Wanneer jij je daar bewust van bent en er
bewust van blijft is spiritueel succes je bron en heb je
Meesterschap bereikt.

120

Alle posities van de meesterschapschaal die we tot nu

toe hebben behandeld, hebben ons door een stappenplan geleid naar de positie Meesterschap. Nu we bij

Meesterschap zijn aangeland, draai ik het om en zeg:

Meesterschap is niet het einde van het pad, maar het
begin en het omvat alle andere posities.

Ter verduidelijking zie je hieronder twee keer drie

cirkels. Vanuit de APOO posities functioneer je in de
volgorde van de eerste drie cirkels. Je moet eerst hebben voordat je kunt doen, waarna je pas kunt zijn.
In deze volgorde richt jij je, vanuit een incompleet en
een niet ok gevoel, op een doel buiten jezelf. Een
doel waarvan je denkt dat het jou compleet en ok
zal maken. Wanneer je functioneert in volgorde van
de drie onderste cirkels, dan komt doen en hebben
voort uit zijn en ben je altijd heel en compleet. Je
weet vanuit zijn wat je te doen staat en hebben is
een gevolg.

121

HEBBEN

DOEN

ZIJN

ZIJN

DOEN

HEBBEN

In Meesterschap ben je de waarnemer en de getuige

van zowel de gebeurtenissen als van degene (het ik)
die ze ervaart en meemaakt, zonder oordeel en in
volledige aanvaarding met betrekking tot wat er is.
In Meesterschap zie je dat je aan het begin en aan
het eind staat van iedere schepping, interpretatie en
gedachte en dat wat je werkelijk bent daaraan vooraf
gaat. Je realiseert je dat toekomst, verleden en heden
mentaal van aard zijn en dat ze zonder jouw aandacht
niet bestaan en niet kunnen bestaan. Je bent je ervan
bewust dat gedachten, beelden en gevoelens komen
en gaan en daarmee je werkelijkheid inclusief jijzelf,
het ik of het ego als deel van die werkelijkheid.
In Meesterschap ben je deel van het geheel en tezelfdertijd uniek in dat geheel. Je bent de bron van het
geheel en tegelijkertijd ondergedompeld in het geheel. In Meesterschap leef je je potentieel in volledige
vrijheid. Je doet wat je hart je ingeeft, zonder hechting
aan resultaat, zonder persoonlijk belang. Jij hebt jouw
lied te zingen, jouw partij te spelen en je geniet ervan.
Falen en succes wisselen elkaar af, verdriet en vreugde zijn twee kanten van dezelfde medaille, donker en
licht kunnen zonder elkaar niet bestaan. In Meesterschap leef je je intenties waarbij geen talent of kwaliteit onbenut blijft en waardoor deze blijven groeien
en ontwikkelen. Kwaliteiten en talenten kunnen zich
ontplooien en hun vruchten afwerpen.

122

In Meesterschap ben je vrij van iedere identificatie.

Verlangens en weerstanden, identiteiten en ego, onderliggende overtuigingen en daaruit voortvloeiende
meningen en oordelen worden gezien en erkend als
gedachten met bijbehorende beelden en gevoelens

die tevoorschijn komen in dat wat je werkelijk bent,

het onkenbare non-duale bewustzijn. In deze realisatie verliest de uit deze gedachten, beelden en gevoelens voortkomende werkelijkheid haar realiteitsgehalte. In Meesterschap ben je je ervan bewust dat hoe
sterker je weerstanden en je verlangens zijn en hoe
meer je je ermee identificeert je werkelijkheid vaster
en onbeweeglijker wordt.
In Meesterschap weet je dat god en de duivel, de hemel
en de hel, religie en maatschappij maar ook schuld en
spijt, liefde en haat, succes en falen, ik en jij, wij en
zij bestaan bij de gratie van jouw overtuigingen, jouw
meningen en jouw oordelen.
Je beseft dat deze gevormd en aangeleerd zijn binnen
jouw opvoeding en jouw cultuur. Je realiseert je dat
het overtuigingen zijn die ons mensen verschillend
maken en ons van elkaar scheiden.
In Meesterschap ervaar je een natuurlijke verantwoordelijkheid voor je omgeving. Je aandacht is niet gericht op jezelf noch op de ander. Jij en de ander leven
in die aandacht. Die aandacht maakt van twee n,
die aandacht maakt heel, maakt bewust en verschaft
helderheid. Dit is een volledig vanzelfsprekend proces
dat zich kenmerkt door een gevoel van mededogen en
liefde voor al wat is.

123

In het volgende hoofdstuk vertel ik een verhaal dat ik

geschreven heb ter verduidelijking van de voorgaande
hoofdstukken. Het is een verhaal over liefde, eenheid
en vrijheid, de functie van het ego en de rol van overtuigingen, meningen en oordelen bij de vorming en
het voortbestaan van het ego.

The timeless, formless, primordial Ground of all

Being is the deepest dimension of each and every
one of us. This is what we discover when we let
go of thought, feeling, mind, time, and world. The
nature of the Self, as timeless, formless Being, is
experienced as radical, unconditional freedom.
Andrew Cohen, spiritueel meester.

124

DEEL 3

HOOFDSTUK 6

De Wizkid.....................

et verhaal van de Wizkid begint met ELI. Deze

letters staan voor Energie, Liefde en Intelligentie. In combinatie vormen zij de perfecte grondstof voor volmaakte scheppingen. Energie, liefde en
intelligentie zijn tijdloos en nemen geen fysieke ruimte in. ELI is daarom niet gebonden aan ruimte en tijd.
Naast ELI zijn er nog vier andere karakters die een rol
spelen in dit verhaal: Milky, Alien, Wizkid en Human.
Milky en Alien zijn bedacht door ELI en maken deel uit
van de Raad van 12. Evenals ELI zijn zij niet gebonden
aan ruimte en tijd. Milky vertegenwoordigt het licht
aspect van ELI en Alien het donker. De belangrijkste
figuur in dit verhaal is Wizkid. Wizkid is een schepping van Milky en bestaat wel in tijd en ruimte. Hij
beschikt eveneens over het vermogen om te scheppen
en is speels, onbezorgd, slim, vrolijk en creatief. Een
andere belangrijke speler is Human. Het ontstaan van
Human vormt de kern van het verhaal.

125

et verhaal begint op het moment dat ELI een

Raad van12 entiteiten bedenkt. Net als ELI zijn
dit intelligente, bewuste wezens met een ongelimiteerd scheppend vermogen. Omdat wij uit eigen ervaring weten dat het scheppen van dingen veel
plezier en bevrediging geeft, zal het ons niet verbazen dat er volop gecreerd werd. Een ander bekend
verschijnsel is dat als je iets gecreerd hebt, je dat
wilt delen met anderen. Dit echter was voor de leden
van de Raad onmogelijk om de doodeenvoudige reden dat er nog geen tijd en ruimte bestonden. Een
schepping, die geen ruimte en tijd heeft om in te bestaan, houdt op te bestaan zodra er iets anders wordt
geschapen. Het is hetzelfde als in een droom. Je kunt
maar n ding tegelijk dromen: op het moment dat
je iets droomt is datgene wat je daarvoor droomde
verdwenen. Voor de Raad was dit de aanleiding om
het concept van tijd en ruimte te creren. Nu konden
hun scheppingen blijven bestaan en kon het spel van
creatie pas goed beginnen.

127

Omdat de Raadsleden oneindig veel tijd en ruimte creeerden, konden ze scheppen wat ze wilden en wanneer ze maar wilden. Nu alles wat ze creerden bleef
bestaan, hadden ze het meeste plezier in het creren
van schepselen waar ze mee konden spelen. Echter, na
verloop van tijd ontstond er een nieuw probleem. Vanwege de enorme explosie van scheppingen konden de
leden van de Raad hun creaties weer niet met elkaar
delen: het waren er simpelweg teveel. Het gevolg was
dat veel van deze scheppingen alleen nog verbonden
waren met hun eigen schepper en niet meer in contact
stonden met ELI. ELI zag het gevaar van deze indirecte
verbinding. Hij riepde Raad van 12 bijeen en verzocht
hen dringend om het contact met hem te herstellen.

Hier begonnen de problemen die ELI had voorzien.

Sommige Raadsleden waren zo trots op hun vermogen om te scheppen en inmiddels zo gehecht geraakt
aan de toewijding en aanbidding van hun eigen schepsels dat zij de verbinding met ELI niet meer tot stand
wilden brengen. Anderen waren zelfs niet meer in
staat om de verbinding te herstellen omdat veel van
hun scheppingen een eigen weg waren gegaan. Wat
ELI voorzien had, gebeurde: de Raad viel uiteen. De
meeste Raadsleden gingen door met hun eigen spel
en negeerden de dringende suggestie van hun bron
ELI. Energie en intelligentie werden niet langer verbonden door liefde.
Je vraagt je wellicht af waarom ELI niet ingreep. De
paradox is dat ELI vanwege diezelfde liefde niets kon
doen om het scheppen van deze eigenzinnige Raadsleden te stoppen. Immers, ware liefde is zonder oordeel en waar geen oordeel is, is geen reden om iets te
stoppen of ongedaan te maken.
Veel tijd en ruimte werd intussen geschapen en overal
werden universa gecreerd met vele soorten schepsels en scheppingen. De meeste van deze universa
waren niet verbonden met ELI. Er heerste chaos, er
werd veel energie verspild en er ontstonden zwarte
gaten. Te midden van deze chaos was er echter een
kleine groep van entiteiten die trouw waren gebleven
aan hun Bron. Zij waren zich bewust van de enorme
problemen die ontstaan waren en besloten tot een gezamenlijke, dubbele missie. Ze beloofden elkaar om
altijd en uitsluitend te scheppen in verbinding met ELI
n om er alles aan te doen om al wat geschapen was
weer in verbinding te brengen met de Bron.
128

Een van hen was Milky. Milky had een visie om een
plaats te scheppen waar de maximale invloed van ELI
zichtbaar zou zijn. Zijn visie werd al spoedig bekend
als de weg van Milky. In onze tijd kennen we deze
schepping onder de naam De Melkweg. Milky creerde een universum met planeten en sterren, een leven gevende zon en een planeet waar leven zich kon
ontwikkelen. Vanwege de enorme hoeveelheid water
noemde Milky zijn planeet Waterplaneet. Wij kennen
deze planeet als de Aarde. Vanwege de zon, het water
en een bijzonder plasma dat Milky bedacht, werd deze
planeet geschikt voor het ontstaan en de evolutie van
een grote diversiteit aan levensvormen. Een van de
concepten die Milky voor deze levensvormen ontwierp
was seksualiteit. Om dit concept gestalte te geven creerde Milky mannelijke en vrouwelijke kenmerken. De
ene helft van de schepselen maakte hij mannelijk, de
andere helft vrouwelijk. Nu hadden zij de mogelijkheid om zich te vermenigvuldigen. Dat deden ze dan
ook volop want het was een plezierige activiteit.
Zo ontstond er een paradijs op Waterplaneet. Milky
genoot enorm van zijn creatie maar omdat hij de enige was die er bewust van kon genieten, besloot hij
zijn bewustzijn te delen met n van zijn schepselen.
Hij koos het schepsel dat zich inmiddels zodanig had
ontwikkeld dat het in staat was moeiteloos te overleven in Milkys paradijs. Door zijn nieuwe vermogen
werd dit wezen zich ook bewust van zijn verbinding
met ELI. Milky noemde dit schepsel Wizkid.
129

Doordat Wizkid zich nu bewust was van zichzelf en

van zijn omgeving en hij tevens het vermogen kreeg

om zelf te scheppen, genoot hij met volle teugen van

zijn bestaan. Hij creerde dat het een lieve lust was
en in zekere zin was Wizkid gelijk aan ELI, maar dan
bestaand in tijd en ruimte. Wizkid voelde en kende
zichzelf ook als ELI.

Op hetzelfde moment, ver van Milkys weg vandaan,

gingen ook de andere entiteiten door met scheppen.
Maar, zoals gezegd, waren deze creaties en creaturen niet direct, of helemaal niet meer verbonden met
ELI en daardoor ook niet met zijn liefde. Dit was de
oorzaak van conflicten, oorlogen en chaos. Een van
de leden die in het begin zijn eigen weg was gegaan
was Alien. Alien overzag de chaos en besloot terug te
keren naar ELI. Niet om zich weer met ELI te verbinden
maar om te onderhandelen. Alien wilde zijn oorspronkelijke vermogens terug, maar was vergeten dat deze
niet bedoeld waren voor persoonlijke macht en status. Het oorspronkelijke scheppende vermogen was
bedoeld om liefde uit te drukken in iedere expressie
van energie en intelligentie.

130

ELI wilde Aliens ogen openen en toonde hem wat er

mogelijk is wanneer je vanuit ELI creert in plaats van
gericht te zijn op persoonlijke macht. ELI toonde Alien
de weg van Milky met alle sterren, planeten en zonnen
en natuurlijk Waterplaneet met haar paradijs. Alien
was zeer onder de indruk van wat hij zag, maar zijn
ogen werden niet geopend. Integendeel, Alien werd
intens jaloers. Hij verliet ELI en was woedend omdat
hij niet had gekregen waarvoor hij gekomen was. Hij
keerde terug naar zijn eigen universum en werd nog

kwader toen hij de duisternis en de chaos zag die hijzelf geschapen had. Het lukte hem niet zich te bevrijden van zijn jaloezie. Zijn verbittering maakte hem
vals en gemeen.
In zijn valse brein ontstond het plan om Waterplaneet
te vernietigen. Hij ontwikkelde een virus om nieuw geboren. Wizkids te infecteren. De essentie van het virus was angst. Het programmeerde Wizkids dusdanig
dat zij Alien blindelings zouden volgen. Alien kon zijn
plan gemakkelijk uitvoeren omdat een virus voor Milky
een onbekend fenomeen was. Wizkids waren dan ook
niet uitgerust met enig virusprotectie systeem. Omdat
Wizkids zoveel onschuldig plezier beleefden aan hun
seksualiteit en onwetend waren over het bestaan van
het virus werden op den duur alle Wizkids genfecteerd. De gevolgen waren verschrikkelijk. Er ontstond
een nieuw schepsel dat weliswaar voor een deel nog in
contact stond met ELI maar voor het grootste deel geprogrammeerd was door Alien. Je kunt deze gebeurtenis gerust de meest dramatische gebeurtenis noemen
die zich ooit in tijd en ruimte heeft voorgedaan. Deze
gebeurtenis staat bekend als de geboorte van Human
en de vernietiging van Milkys Paradijs.

131

De visie van Milky kreeg hierdoor te maken met een

enorme terugslag. Vanwege Aliens virus was Human
zich niet bewust van zijn verbinding met ELI op de
manier waarop Wizkid dat was geweest. Wizkid leefde in de ervaring van totale eenheid met ELI en met
zijn omgeving. Wizkid kende zichzelf als ELI. Human
daarentegen voelde intutief wel dat hij verbonden
was met ELI maar ervoer zichzelf ook en vooral als
afgescheiden, zowel van ELI als van alle andere creaties en creaturen in zijn omgeving. Door die ervaring

van afgescheidenheid veranderde zijn paradijselijk leven in een overlevingsstrijd. Human werd niet meer,
zoals Wizkid, gemotiveerd door liefde maar handelde
uit angst. In zijn strijd om te overleven dacht Human
alleen nog aan zichzelf. Hij werd hebzuchtig en gebruikte zijn energie en intelligentie uitsluitend voor
zijn eigen belang.

Human werd verscheurd door een innerlijke strijd.

Maar de slechts vage verbondenheid die hij voelde met
ELI kon het niet winnen van de alles overheersende
angst die het gevolg was van de macht van Alien. Om
zijn geweten te sussen had Human nu rechtvaardigingen nodig. Met behulp van overtuigingen, meningen
en oordelen (OMOs), die hij zelf bedacht of van anderen adopteerde, meende hij zijn egosme te kunnen
rechtvaardigen. Dit lukte slechts ogenschijnlijk, want
door het hebben van OMOs raakte Human nog meer
gesoleerd. Hij had steeds sterkere OMOs nodig om
te overleven. Een vicieuze cirkel. Door de kracht van
dit mechanisme kregen OMOs in korte tijd een centrale en dominante plaats in het leven van Human. Het
destructieve effect van OMOs was niet alleen dat ze
Human isoleerden van zijn omgeving. Ze beperkten
en belemmerden hem ook in zijn expressie en in zijn
creatieve vermogens. Angst, onzekerheid, frustratie,
moedeloosheid en gelatenheid waren het gevolg.

132

OMOs zijn de spijlen van De gevangenis van Alien.

De gevangenis van Alien laat Human denken dat hij
niet in staat is te doen wat hij wil doen of dat het niet
geoorloofd is te doen wat hij wil doen. Net als in een

echte gevangenis. Human was echter vergeten dat hij

zelf de maker is van de spijlen van de gevangenis. Hij
was vergeten dat er maar n ding nodig is om de
poort van de gevangenis te openen en opnieuw een
creatief wezen te zijn en eenheid en vrijheid te ervaren. Het enige dat nodig is, is zich bewust te worden
van de OMOs over zichzelf en anderen en ze vervolgens los te laten of ze te laten voor wat ze zijn. Want
de gevangenis van Alien is niets meer of minder dan
een reeks van overtuigingen, meningen en oordelen
geschapen of geadopteerd door Human zelf.

133

Human was vergeten dat hij ELI is in de vorm van Wizkid, voortgekomen en bestaand uit Energie, Intelligentie en Liefde. Het gevolg was dat Human buiten
zichzelf zocht naar wat hij in feite zelf is. Hij ging
ideaalbeelden en goden buiten zichzelf projecteren
en aanbidden. En de ideen die hij schiep over zijn
goden of idealen en de ideen die hij schiep over andermans goden en idealen waren de oorzaak van het
ontstaan van vele verschillende godsdiensten en groeperingen. Aanvankelijk vormde dit nog geen ernstig
probleem. De ideen en vooral de dogmas en regels
die ze bedachten waren echter ook de oorzaak van
de afscheiding tussen de aanhangers van deze groepen en godsdiensten. En naar de mate dat Humans
hun eigen geloof en hun eigen overtuigingen als de
enige waarheid gingen zien, groeiden de problemen.
Geloofsovertuigingen werden de oorzaak van conflicten en in naam van hun goden of idealen begonnen Humans elkaar te bevechten. Er werden oorlogen
gevoerd en wandaden begaan tegen de Humaniteit.

Ondanks de vernietigende gevolgen van zijn gedrag

dacht Human steeds dat hij het juiste deed terwijl hij
in feite Alien volgde.

Milky gaf zijn visie van een paradijs op Waterplaneet

niet op. Integendeel, hij beschouwde de dramatische
wending die de schepping genomen had als een uitdaging en creerde een nieuwe missie. Om deze missie te volbrengen riep hij de hulp in van die entiteiten
die nog steeds verbonden waren met ELI. Dat waren
de Raadsleden die de suggestie van ELI niet genegeerd had. Deze groep commiteerde zich aan de missie van Milky en beloofde hem bij te staan zolang dat
nodig is. Zij hielpen en helpen Milky door van tijd tot
tijd Meesters en Leraren naar Waterplaneet te sturen
om Human te vertellen dat hij in feite Wizkid is. Deze
Meesters en Leraren leren Human om op een intelligente wijze om te gaan met energie en te werken
vanuit een algemeen belang. Zij zorgen er ook voor
dat Human inspiratie ontvangt voor het schrijven van
pozie en het doen van uitvindingen, het componeren van muziek en het bedrijven van wetenschap en
kunst. Met hun steun en ingevingen brengen ze Human weer in contact met wie hij werkelijk is en dat is
ELI in de vorm van Wizkid.

134

Maar ondertussen blijft ook Alien actief. Alien kan

zijn macht op Waterplaneet alleen behouden zolang
Human OMOs produceert en adopteert. Door deze

OMOs blijft Human zich afgescheiden voelen en blijven conflicten en oorlogen bestaan. De OMOs die Human over zichzelf heeft, maken hem bovendien onzeker en vertellen hem bijvoorbeeld dat hij niet goed genoeg is. Pretenderen lijkt dan de enige oplossing. Andere OMOs zorgen ervoor dat hij gefrustreerd raakt
bij tegenslag en zijn plannen opgeeft. Weer andere
OMOs zijn de bron van ruzies en verzet, van arrogantie en trots of van onverbiddelijkheid en meedogenloosheid. Uiteindelijk spelen alle OMOs een rol in de
vorming en de instandhouding van ego. Het ego heeft
vele gezichten en is verantwoordelijk voor alle kleine
en grote tragedies. Het geeft Human het idee dat hij
beter is dan anderen wanneer hij succes heeft en dat
hij waardeloos is wanneer hij faalt. Om te overleven
claimt het ego het recht om anderen uit te buiten, te
discrimineren en te elimineren.

Om de Wizkid in zichzelf terug te vinden moet Human zijn ego herkennen. Wanneer het ego niet wordt
herkend, dan kent Human zichzelf niet. Het ego is uiteindelijk een instrument in de handen van Alien en
Alien werkt het liefst in het donker. De herkenning,
erkenning en aanvaarding van het ego zet het ego in
de schijnwerpers en in dat licht wordt het werk van
Alien ontkracht. Dit opent voor Human de weg naar
zijn oorspronkelijke Wizkid staat. Nu is Human weer
vrij om te doen waarvoor hij op Waterplaneet is en dat
is het beleven en vieren van het leven, van verbondenheid en van vrijheid.
135

Het Ego en de Wizkid

Het Ego bestaat in tijd en ruimte. Het Ego is gevangen
in weerstand en verlangen op basis van overtuigingen
en daaruit voortkomende meningen en oordelen en het
draait op energie die omgezet is in geladen aandacht.
De Wizkid is bron van tijd en ruimte. Voor de Wizkid
zijn overtuigingen, meningen en oordelen vervangbare
gedachten, aandacht is neutraal en energie is vrij en beschikbaar voor het uitvoeren van ideen en projecten.
Willem Geene.

136

HET SHIFT NETWERK

Een netwerk van Shift trainers en Coaches

il je deel uitmaken van een netwerk van

trainers en coaches die werken op basis van
de methode zoals beschreven in dit boek
en heb je ervaring als trainer/coach of de ambitie om
je als trainer/coach te ontwikkelen, dan is Shift Trainer worden misschien iets voor jou. Je maakt dan tevens deel uit van een compleet nieuwe ontwikkeling
in Nederland op het gebied van training en coaching,
waarbij samenwerking, ondersteuning en inspiratie
centrale begrippen zijn.
Shift trainer worden
Het programma om Shift trainer te worden bestaat uit
drie stappen:
1. Het Shift Basis Programma.
2. Het Shift Intensive.
3. Het Shift Certificering Traject.
Het Shift Basis Programma
Het Shift basis programma is een krachtig en eenvoudig programma waarmee je zeer snel inzicht krijgt
waarom je leven loopt zoals het loopt en waarom je
werkelijkheid is zoals die is. Het programma is zeer
effectief waar het gaat om mechanismen bewust te
krijgen die ten grondslag liggen aan ineffectieve patronen. Het programma reikt tevens een techniek aan
waarmee jij je kunt bevrijden van die patronen en
waardoor je in staat bent om vanuit een neutrale positie keuzes te maken en effectief te handelen.
137

Resultaten die je mag verwachten zijn:

Je weet gemakkelijker verbinding te maken.

Je bent effectiever in het uitvoeren van taken.

Je ziet de oorzaak en de oplossing van problemen.
Je weet hoe je weerstanden weg kunt halen.
Je hebt meer invloed op je omgeving.
Je kent de voorwaarden voor zelfvertrouwen en succes.
Het Shift Intensive Programma
Een Shift Intensive is een programma met als doel de
Shift methode te integreren in je leven. De Shift intensive geeft je een diep inzicht in de aard van jouw
werkelijkheid en wie jij bent in die werkelijkheid. Je
komt in contact met de bedoeling van jouw leven
en je leert je verlangens om te zetten in intenties, je
dromen in projecten en je onzekerheden, twijfels en
weerstanden in zelfvertrouwen en authentiek gedrag.
In de Shift intensive ga je dieper in op de negen posities van de Meesterschapschaal en haar kenmerken.
Hierdoor weet je fundamentele verschuivingen te maken waardoor nieuwe mogelijkheden en kansen zich
openbaren.
Inhoud
Het programma bestaat uit de volgende onderwerpen:
- Een levensstijl inventarisatie.
- Behandeling van de Meesterschapschaal.
- Aandachtoefeningen.
- Voeloefeningen.
- Communicatievaardigheden.
- Context, visie en missie.
- De Focus workshop.
- Drie individuele coach sessies.

138

Resultaten
Na het afronden van de Shift intensive heb je:
- De Shift methode in je leven gentegreerd

- Je begrijpt de structuur en het begrippenkader.

- Je bent zelfredzaam in het verschuiven van APOO
naar zelfvertrouwen.
- Je bent je bewust van je defensieve levensstijlen.
- Je onderscheidt geladen en neutrale aandacht en je
beheerst je aandacht.
- Je hebt aan een belangrijke voorwaarde voldaan om
Shift trainer te worden.
Tijdsduur
Het programma bestaat uit 14 dagdelen en drie individuele coach sessies over een periode van 5 maanden.
Het Shift Certificering Traject
Nadat je het Shift Intensive Programma hebt gevolgd,
kun je een intake aanvragen voor het Shift Certificering Traject. Het Shift Certificering Traject bestaat uit
een groepstraining van een week intern, een praktijk
begeleidingsprogramma en de certificering.
Wanneer je het Shift Certificering Traject met succes
hebt doorlopen maak je deel uit van het Shift Netwerk. Het Shift Netwerk bestaat uit de groep trainer/
coaches verspreid over Nederland. Deze zijn opgeleid
en getraind in het werken met de Shift methode en zij
zijn gelicenseerd om Shift programmas, workshops
en lezingen te geven.

139

Het netwerk van Shift trainers en coaches wordt gefaciliteerd door de Stichting Het Shift Netwerk. Deze
stichting staat ingeschreven bij de Kamer van Koop
Handel Gelderland onder nummer 53622170 en is
gevestigd aan de Jansbinnensingel 17-1A, 6811AK
te Arnhem. Nadat je gecertificeerd bent, mag je Shift

Introductie Programmas en Shift Focus Programmas

geven, je mag de Shift methode gebruiken in je eigen
train en coach werk en je maakt deel uit van landelijke
promotie campagnes. Je kunt gebruik maken van Shift
promotie materialen, je naam/bureau staat op de Shift
website, je maakt deel uit van een continu trainingsprogramma, je kunt doorgroeien naar Shift Intensive
trainer en je maakt deel uit van een bonusprogramma.
Het Shift Certificering Traject bestaat uit drie componenten:
1. Een groepstraining (een week intern).
2. Een praktijk begeleidingsprogramma.
3. De certificering.
Het doorlopen van het Shift Certificering Traject duurt
maximaal drie maanden, afhankelijk van ervaring,
kennis en kunde.
Voor meer informatie over Stichting Het Shift Netwerk en de Shift programmas bezoek onze website
www.shift-netwerk.nl. Of maak een afspraak met een
van onze medewerkers.
T. 026 333 6301
M. 06 121 199 17
info@shift-netwerk.nl
www.shift-netwerk.nl

140

141

Wordt voorbijgangers.
Als je niet als een Schriftgeleerde wilt worden, als je niet
verstrikt wilt raken in een spirituele fantasie, als je enthousiast wilt zijn, leer dan loslaten.
De waarheid van vandaag is de spirituele gevangenis
van morgen.
Jij bent het water dat door de bedding van de levensrivier stroomt.
Probeer niet een dijk van zekerheid op te werpen om de
rivier af te dammen, want daardoor zul je een stuwmeer
van verdriet en boosheid scheppen.
Vroeg of laat zal die dam doorbreken, met alle mogelijke
ellende van dien.
De rivier kent zijn eigen weg naar de oceaan.
Vertrouw daar op en laat je meevoeren door het leven.
Bram Moerland, Logion 42 uit het Thomas evangelie.

142

HOOFDSTUK 7

m je inzicht te geven in hoe de Shiftmethode

tot stand is gekomen, volgt hier een beschrijving van de door mij gevolgde trainingen,
lezingen en workshops en de door mij bestudeerde
theorien en technieken tijdens mijn zoektocht naar
geluk. Ik beschrijf wat deze reis aan inzichten heeft
opgeleverd en ik erken en waardeer daarmee tevens
de personen en organisaties die direct of indirect hebben bijgedragen aan mijn proces van bewustwording.
Al op jonge leeftijd wist ik waar ik goed in was. Dat
was het organiseren van feestjes. Het ging mij gemakkelijk af, ik vond het leuk om te doen en ik had
er veel succes mee. Vanuit dat succes begon ik rond
mijn eenentwintigste mijn eerste jongerencaf en een
jaar later opende ik mijn eerste discotheek. In de jaren
daarna ontwikkelde en exploiteerde ik nog een aantal
discotheken, enkele cafes, een restaurant, een muziektheater en een concertorganisatie.

143

Een ernstig auto ongeluk, dat me bijna het leven kostte, bracht me noodgedwongen tot stilstand. In de lange periode van herstel, waardoor ik niets mocht doen,
voelde ik een leegte die altijd wel als een vage ruis op
de achtergrond had bestaan, maar die ik door mijn
voortdurende activiteiten nooit had hoeven voelen. Ik
wist dat ik die leegte niet fundamenteel zou kunnen
oplossen door nog meer bedrijven op te zetten.

Tijdens mijn herstel in het ziekenhuis las ik een artikel in een krant over een psycholoog die het had
over een normaal gevoel van gelukkig zijn. Nu had
ik een tijd achter de rug van grote populariteit, veel
opwinding, spannende avonturen, euforische momenten en veel succes en geld, waarbij een normaal gevoel van gelukkig zijn, met de nadruk op normaal,
een beetje saai geklonken zou hebben. Het gevoel van
leegte kon ik echter niet langer negeren. Ik besloot
te gaan onderzoeken waar dat gevoel vandaan kwam
en het voor eens en voor altijd op te lossen. Een onderzoek dat vervolgens jaren zou gaan duren en dat
mij wereldwijd langs therapeuten, leraren, cursussen,
workshops en trainingen heeft gevoerd en waarbij
ik in aanraking kwam met bijzondere mensen en ingrijpende technieken op het gebied van persoonlijke
groei en bewustwording.
Mijn eerste stap was een afspraak met de psycholoog
uit het krantenartikel. In de sessies met deze psycholoog kwam ik tot het inzicht dat er een relatie bestond
tussen wie ik was of, beter gezegd, dacht te zijn en
hoe de omgeving zich daarnaar voegt. Dat was in die
tijd een openbaring voor mij omdat ik tot op dat moment de omgeving als een vaststaand gegeven zag,
meer als een feit en als een werkelijkheid die los van
mij stond. Ook werd mij de relatie duidelijk tussen opvoeding enerzijds en mijn voelen en denken en daar
uit voortkomend gedrag anderzijds. Het werd mij pas
later duidelijk dat alle pogingen om mij aan de effecten van opvoeding en omgeving te ontworstelen tot
mislukken gedoemd zijn en dat bewustwording, aanvaarding en overgave de poorten zijn naar bevrijding.
144

Enige tijd daarna kwam ik terecht bij een multilevel

marketing bedrijf. Hier heb ik geleerd dat erkenning

en erbij horen mensen sterk motiveert. De deelnemers aan dat piramideachtige systeem, inclusief mijzelf, waren bereid het vuur uit de sloffen te lopen en
veel geld te investeren om posities als Director, General en President te bemachtigen met de daar bij
horende zilveren en gouden speldjes, diamantjes en
privileges. Door de enorme hoeveelheid kritiek die dit
bedrijf in de media over zich heen kreeg, ervoer ik
dat een vijandige buitenwereld leden van een groep
bindt, isoleert en blind maakt. Het ontwikkelen van
doorzettingsvermogen, overtuigingskracht en leiderschap beschouw ik als de positieve resultaten uit deze
periode.
Bijzondere ervaringen en inzichten heb ik opgedaan
door toe te treden tot de Mormoonse kerk. Ik werd
getrokken door het feit dat deze kerk een voor mij,
op dat moment, helder antwoord had op iedere vraag
betreffende leven en dood en leven na de dood. De
geboden en verboden van deze religie waren de reden dat ik er na een jaar weer uitstapte. Het loskomen
uit deze beweging was een moeilijk maar interessant
proces en niet op de laatste plaats omdat de toorn van
God als een sanctie op de achtergrond dreigde. Achteraf zag ik dat een goed verhaal geloof ondersteunt
en gecombineerd met gezamenlijk uitgevoerde rituelen een enorme bindende kracht heeft, houvast biedt
en afhankelijk maakt.
Het belangrijkste inzicht was dat een overtuiging
waarheid is voor degene die hem heeft en wat waar is
laat niets anders toe.
145

Een totaal nieuwe stap in mijn zoektocht zette ik in

juli 1981. Een stap van psychologie en dogma naar

spiritualiteit. Door een radio interview van Tony van
Verre met Jan Foudraine (Wie is van hout) werd ik gegrepen door de manier waarop Foudraine sprak over
een Indiase goeroe met de naam Bhagwan. Ik besloot
naar India af te reizen om Bhagwan te ontmoeten. Het
was mijn eerste kennismaking met een spirituele goeroe. Bhagwan bracht een nieuwe dimensie in mijn leven: ik leerde de betekenis van overgave kennen. Ook
had ik een extatische ervaring tijdens mijn verblijf op
zijn Ashram, waarbij het leek alsof de wereld net een
wasbeurt had gehad.
Na terugkeer in Nederland kwam ik via een van de
Bhagwancentra in contact met Leonard Orr, de grondlegger van de rebirthing techniek. Deze man maakte
een blijvende indruk op mij door zijn eenvoud en rust
en door het gemak waarmee hij omging met iedere
persoon en iedere situatie. Zijn workshops waren in
mijn ervaring totaal ongestructureerd en chaotisch en
toch liep alles op rolletjes. Met de rebirthing techniek
heb ik diepliggende, weggestopte pijn naar de oppervlakte kunnen brengen, herbeleefd en verwerkt.

146

Leonard Orr is een volgeling van Babaji, een andere

goeroe uit India. Hierdoor kwam het dat ik me een jaar
later weer in India in een Ashram bevond. De beste
manier om uit te drukken hoe ik mijn aanwezigheid
bij Babaji ervoer is door te zeggen: Bij Babaji kwam
ik thuis. Mededogen en onvoorwaardelijke liefde zijn
begrippen die op hem van toepassing zijn. Het was
overigens een zeer confronterend verblijf. Bij Babaji
ontdekte ik mijn in-authenticiteit. Het was alsof ik door
zijn aanwezigheid voor het eerst in de spiegel keek.
Volgelingen van Babaji raadde mij aan een EST trai-

ning te doen. EST staat voor Erhard Seminar Training. De dynamiek en discipline binnen deze organisatie spraken mij bijzonder aan. Ik heb in vier jaar
tijd het hele programma van EST doorlopen, met trainingen, workshops en assisteerprogrammas in Amerika, Engeland, Duitsland en Nederland. EST heeft mij
vooral geleerd te werken met begrippen en begrippenkaders, heeft mijn effectiviteit en productiviteit
vergroot en mij een nieuw perspectief op leiderschap,
dienstbaarheid en teamwork gegeven. De assisteerprogrammas van deze organisatie waren d grote
aanval op mijn ego. Een ego dat zich tot nu toe had
weten te verbergen voor mijn waarneming. Ik heb het
voorrecht gehad een aantal workshops en trainingen
te kunnen bijwonen die geleid werden door Werner
Erhard de grondlegger van EST. Werner Erhard vertegenwoordigt voor mij effectieve communicatie, leiderschap, passie en commitment.
Enkele jaren later kwam ik in contact met Avatar,
een cursus programma ontwikkeld door Harry Palmer.
Bij Avatar werd ik mij bewust van de complexiteit
van het bewustzijn. Ik kreeg het gereedschap en de
oefeningen om bewustzijn te onderzoeken en er
doorheen te navigeren. Ik kreeg toegang tot onbewuste
en fundamentele overtuigingen over mijzelf en de
wereld om mij heen. Door het toepassen van de
Avatar technieken heb ik bewust en waarnemend
leren voelen. Ik beschouw Harry Palmer als een van de
meest geniale mensen als het gaat om de exploratie
van bewustzijn.

147

In de loop van mijn onderzoek heb ik een bibliotheek

aan boeken doorgewerkt waarvan boeken die
handelen over de Advaita Vedanta (Non-Dualiteit) de

laatste barrires hebben geslecht op het pad naar

zelfrealisatie. Deze boeken hebben mij inzicht gegeven
in de aard van de werkelijkheid zijnde mentaal van
aard, inclusief de fenomenen tijd en ruimte.
Achter in dit boek vind je een literatuurlijst van de
boeken die veel voor mij betekend hebben.
Of het nu een bewuste keuze is geweest of meer toeval, ik heb het pad waar ik op terecht ben gekomen,
bewandeld net zolang tot voor mij het kwartje viel.
Het was net zo simpel als spectaculair en net zo voor
de hand liggend als bevrijdend. Ik realiseerde me dat
ik gefrustreerd was als ik gedachten had over hoe
het anders zou kunnen zijn. Ik realiseerde me dat ik
bang was voor de toekomst als ik gedachten had die
een bepaalde toekomst creerden. Ik realiseerde me
dat mijn grootste drijfveer achter mijn ambities altijd
in relatie stond tot wat ik dacht dat anderen vonden,
dachten en bezaten en dat al die gedachten daarover
in mij opkomen. Wat echter nog belangrijker was:
door me dit te realiseren raakte ik in n keer los van
die gedachten. Ik identificeerde me er niet meer mee.
Ze waren er als ze er waren, maar ze hadden geen
macht meer over me.
Het inzicht dat de hele werkelijkheid, zoals die zich
aan mij voordeed, gebaseerd was op gedachten waarvan ik de bron was maakte mij volledig vrij.

148

Ik maakte een verschuiving, waardoor angst en leegte

plaatsmaakten voor een heldere en neutrale waarneming. Ik hoefde nergens meer heen. Ik hoefde niet
meer te veranderen. Een reis die ooit begonnen was
als zoektocht naar geluk werd vanaf dat moment een

voortdurende uitbreiding en verdieping van bewustzijn. Ik kreeg meer en meer zicht op het labyrint van
aan elkaar gekoppelde en gelaagde overtuigingen
over mijzelf en de wereld om mij heen. Hierdoor nam
de helderheid toe en breidde de neutrale waarneming
en aanwezigheid zich verder uit en nam de acceptatie
van mijzelf, mijn tekortkomingen, mijn eigenaardigheden en aardigheden n die van anderen evenredig
toe. Gedurende dat proces heb ik de methodiek ontwikkeld, die ik de Shiftmethode noem. Op basis van
deze methode train en coach ik mensen op het gebied van bewustwording, effectiviteit, communicatie,
leiderschap, overtuigingskracht en teamwork.

149

Onze grootste angst is niet dat we onvolmaakt zijn.

Onze grootste angst is dat we mateloos krachtig zijn.
Het is het licht, niet onze schaduw, die ons het meest
beangstigt. [..........]
Nelson Mandela, ex-president van Zuid-Afrika.

150

edankt dat je dit boek hebt willen lezen. Voor

mij was het schrijven ervan een groot genoegen
en ik hoop van harte dat je er iets aan gehad

hebt.

Wanneer je kennis wilt maken met de Shiftmethode

volg dan een Shift Basis Programma en wanneer je
deel wilt uitmaken van Het Netwerk van Shift Trainers
en Coaches meld je dan aan voor een vrijblijvende afspraak via www.shift-netwerk.nl
Willem Geene
januari 2012
Stichting Het Shift Netwerk.
Jansbinnensingel 17-1A
6811AK Arnhem
T. 026 333 6301
M. 06 121 199 17
Info@shift-netwerk.nl

151

153

lijks leven.

154

155