Het

Cursus voor de 3de graad BSO Verzorging

Opgemaakt door: Saartje Van Landuyt, maart 2016.

Inhoudstafel
1

Het zenuwstelsel.............................................................................................. 3
1.1

Delen van het zenuwstelsel.......................................................................3

1.2

Het centrale zenuwstelsel..........................................................................4

1.2.1

De hersenen........................................................................................ 5

1.2.1.1 De grote hersenen............................................................................7

1.2.1.2 De kleine hersenen..........................................................................8
1.2.1.3 De hersenstam................................................................................. 8
1.2.2

Het ruggenmerg.................................................................................. 9

1.3

Het perfiere zenuwstelsel........................................................................10

1.4

Preventieve maatregelen ter bescherming van het zenuwstelsel............11

1.5

Bibliografie............................................................................................... 12

HET ZENUWSTELSEL CURSUS 3DE GRAAD BSO

VERZORGING

1 Het zenuwstelsel
In

dit

hoofdstuk bekijken we ons zenuwstelsel van dichterbij.

Het

zenuwstelsel is het meest ingewikkelde orgaan dat we

bezitten! De wetenschap die ons zenuwstelsel bestudeert,
noemen

we

de

neurologie.

Het

is

een

evoulerende

wetenschap, die nog steeds nieuwe dingen ontdekt.

In

het vorig deel van de cursus hebben we geleerd over onze

waarneming. Hoe we met onze zintuigen verschillende

Figuur 1 Het zenuwstelsel

soorten prikkels opvangen en hoe deze prikkels dan

worden verwerkt tot informatie. Dit gebeurt in ons

zenuwstelsel. Daarna stuurt ons zenuwstelsel een signaal terug naar de spieren,
zodat we kunnen reageren op wat we waargenomen hebben.
PRIKKEL

ZINTUIG

HERSENEN

REACTIE

Weet je zelf nog een voorbeeld?

1.1

Delen van het zenuwstelsel

Het zenuwstelsel bestaat uit 3 verschillende delen;

De hersenen
Het ruggenmerg
De zenuwen en zenuwbanen

HET ZENUWSTELSEL CURSUS 3DE GRAAD BSO

VERZORGING

Je kan het zenuwstelsel indelen op twee manieren.

A. INDELING volgens de bouw = ANATOMISCHE INDELING

Centrale zenuwstelsel=

Perifere

zenuwstelsel=
omvat de hersenen en het ruggenmerg. omvat de
hersenzenuwen en

Figuur 2 Anatomische
indeling van het
zenuwstelsel

ruggenmergzenuwen.

B. INDELING volgens de functie = FYSIOLOGISCHE INDELING

Willekeurige zenuwstelsel=

Onwillekeurige zenuwstelsel=

- staat onder invloed van onze wil

- staat niet onder invloed van onze

wil
- omvat alle bewuste reacties

- omvat alle onbewuste reacties

- bv. bewegen, spreken, schrijven

- bv. ademhalen, het kloppen van je

hart

In deze cursus werken we verder met de anatomische indeling.

1.2 Het centrale zenuwstelsel

Het centrale zenuwstelsel bestaat uit;
De hersenen
- de grote hersenen
- de kleine hersenen
- de hersenstam
Het ruggenmerg

HET ZENUWSTELSEL CURSUS 3DE GRAAD BSO

VERZORGING

HET ZENUWSTELSEL CURSUS 3DE GRAAD BSO

VERZORGING

1.2.1De hersenen

Onze hersenen zijn een deel van het centrale zenuwstelsel.

Ze worden soms de computer van ons lichaam genoemd! Ze
krijgen informatie door van onze zintuigen en verwerken en
interpreteren deze. Bv. Mmmm! Ik ruik verse soep (=informatie van
je neus), ik neem een kom uit de kast om soep te eten (=verwerking van je
hersenen).
Onze hersenen zijn onder andere verantwoordelijk voor;

Het VERWERKEN VAN WAARNEMINGEN, zodat we er ons bewust van worden.

Bv.

.
Het OPSLAAN VAN INFORMATIE in ons geheugen.
Bv.

Het AANSTUREN VAN ONZE SPIEREN, zodat we vanalles kunnen doen.

Bv.

Het AANSTUREN EN CONTROLEREN VAN DE ORGANEN.

Bv.

..

Onze hersenen zijn het grootste orgaan in ons lichaam! Ze wegen gemiddeld
1.5 kg en lijken op een grote walnoot.
De hersenen hebben veel windingen en groeven. In
deze windingen en groeven liggen zenuwcellen of
neuronen. Wanneer we geboren worden, zijn ze er al
allemaal! Sommige wetenschappers zeggen dat we er
wel 125 miljard hebben!
Figuur 3 De hersenen

HET ZENUWSTELSEL CURSUS 3DE GRAAD BSO

VERZORGING

Tijdens onze ontwikkeling worden verbindingen gemaakt tussen deze

zenuwcellen. Zenuwcellen die we niet gebruiken, sterven af.
Onze hersenen zijn een heel belangrijk orgaan hersenbeschadiging kan dus
grote gevolgen hebben voor onze gezondheid. Het is dus belangrijk dat onze
hersenen goed beschermd worden.

HET ZENUWSTELSEL CURSUS 3DE GRAAD BSO

VERZORGING

HOE WORDEN ONZE HERSENEN BESCHERMD?

De hersenen worden beschermd door onze schedel.
De hersenen worden afgedekt door het scheldeldak.
Dit

schedeldak

bestaat

uit

acht

verschillende

beenderen, die met elkaar verbonden zijn door

scheldelnaden.

De

schedelbeenderen

zijn

beweegbaar tegenover elkaar.

Onder het scheldeldak en rondom de hersenen liggen
de hersenvliezen. Deze zorgen ervoor dat alle
Figuur 4 schematische
voorstelling van de
beschermingslagen van de
hersenen

hersenen

samen

hersenvliezen;

blijven.
het

Er

harde

zijn

drie

soorten

hersenvlies,

het

spinnenwebhersenvlies en het zachte hersenvlies.

Tussen de verschillende hersenvliezen zit er hersenvocht.

De taak van dit hersenvocht is;
- De drukschommelingen regelen in de schedel
- De hersenen beschermen, door een soort stootkussen.
Het hoofdhaar, de huid, en de vet- en spierlaag vormen de eerste
bescherming voor de hersenen. Als we een klap op ons hoofd krijgen of vallen op
ons hoofd, vangen deze lagen de eerste schokken op.
Ken je zelf een hersenletsel en/of aandoening?

..
We delen de hersenen op in 3 delen; de grote hersenen, de kleine hersenen en
de hersenstam.

HET ZENUWSTELSEL CURSUS 3DE GRAAD BSO

VERZORGING

Figuur 5 schematische voorstelling van de

hersenen

1.2.1.1 De grote hersenen

De grote hersenen kun je vergelijken als de

kapitein van het schip. Want van hieruit worden
de

belangrijkse

menselijke

functies

gestuurd;

spreken, bewegen, begrijpen en herkennen.

De

grote

hersenen

worden

in

het

Latijn

cerebrum genoemd, dat komt van het Latijnse

Figuur 6 schematische voorstelling
van de hersenen

woord voor boom. Men vond dat de grote

hersenen te vergelijken waren met de kruin van

een boom.
De grote hersenen bestaan uit 2 grote helften, de linkerhersenhelft en de
rechterhersenhelft. Ze worden gescheiden door de hersenbalk.
De twee hersenhelften zien er precies hetzelfde uit maar ze hebben een
verschillende functie. Zo bestuurt elke hersenhelft de bewegingen van de
tegenovergestelde lichaamshelft!
Iedere hersenhelft bestaat uit verschillende kwabben. Iedere kwab heeft een
andere functie.
A: Voorhoofdkwab (motorische en cognitieve
centrum)
B: Slaapkwab (auditieve centrum)
C: Wandkwab (sensitieve centrum)
Figuur 7 schematische voorstelling van
de hersenkwabben
HET ZENUWSTELSEL CURSUS 3DE GRAAD BSO
VERZORGING

D: Achterhoofdkwab (visuele centrum)

BESLUIT: De grote hersenen zijn verantwoordelijk voor (1) het verwerken van
prikkels die opgevangen worden door de zintuigen, (2) het regelen van bewuste
bewegingen en (3) het verwerken van gevoelens.
Als je rechtshandig bent, welke hersenhelft regelt dit dan?

1.2.1.2 De kleine hersenen

De kleine hersenen liggen onder en achter de grote
hersenen. Hun Latijnse naam is cerebellum (afkomstig
van kleine boom). Ze bestaan ook uit twee, net
dezelfde, helften.
De taken van je kleine hersenen zijn;

Figuur 8 schematische
voorstelling van de hersenen

o Het regelen van je evenwicht

o Het regelen van de samenwerking van je spieren
(Bv. het vangen van een bal)

Ooit al eens meegemaakt dat je na een avondje uitgaan toch niet meer zo
stevig op je benen stond? Kwam de muur zomaar op je af of tolde je in je bed
rond? Dat is de werking van de kleine hersenen!

1.2.1.3 De hersenstam
De hersenstam vormt de verbinding tussen onze
hersenen en het ruggemerg. Het ontvangt
signalen vanuit de hersenen en de ledematen en
stuurt die door. Hier worden lichaamsfuncties
geregeld die onmisbaar zijn om te overleven,
zoals ademen en slikken.
Taken van de hersenstam zijn;
Het
controlecentrum
voor
vitale
functies (zoals de
ademhaling, de
bloedsomloop
en
de
Figuur 9 schematische voorstelling van
lichaamstemperatuur)
de hersenen
o Het waak- en slaapcentrum
o Het regelen van inwendige organen
o

HET ZENUWSTELSEL CURSUS 3DE GRAAD BSO

VERZORGING

10

Als dit deel van je hersenen beschadigd wordt, bv. door een verkeersongeval, kan
je in een coma raken.

1.2.2 Het ruggenmerg

Het ruggemerg
zenuwstelsel.

maakt

deel

uit

van

het

centraal

Het begint vanuit de hersenstam en loopt door tot aan het heiligbeen.
Het ruggemerg loopt doorheen de wervelkolom.
Hoe wordt ons ruggemerg beschermd?
Je kan de berscherming van het ruggemerg vergelijken met de
bescherming van de hersenen. Het ruggemerg wordt beschermd
door;
-

Een bot= de wervelkolom

De voortzetting van de hersenvliezen = ruggemergvliezen
Zoals er hersenvocht is, is er ook ruggemergvocht.

Zoals eerder al vermeld vormen de hersenen en het ruggemerg

n doorlopend systeem. Het hersenvocht (90%) en het
ruggemergcoht
(10%)
vormen
samen
de
cerebrospinale vloeistof.
Op figuur 11 zie je hoe het ruggemerg eruit ziet vanbinnen.
Figuur 10 schematische
voorstelling van het ruggemerg

Figuur 11

HET ZENUWSTELSEL CURSUS 3DE GRAAD BSO

VERZORGING

Schematische voorstelling van de

ruggemergstructuur

11

1.3 Het perfiere zenuwstelsel

Het perifere zenuwstelsel is het deel van het zenuwstelsel dat naast het cetrale
zenuwstelsel ligt. Het is verantwoordelijk voor de verbindingen van en naar de
organen en het centrale zenuwstelsel. Het perifere zenuwstelsel omvat de
hersenzenuwen en de ruggemergzenuwen.
De zenuwen zijn verantwoordelijk voor de verbindingen. Een zenuw bestaat uit
duizenden zenuwcellen of neuronen.

Een neuron bestaat uit een cellichaam met

celkern en een celuitloper. Deze uitlopers
kunnen heel lang zijn. Denk maar aan de
zenuwen die van je hersenen naar je knie
lopen!

Figuur 12 Een zenuwcel of neuron

Door de uitlopers worden kleine elektrische

stroompjes geleid, die het signaal uit de
hersenen omzetten in een beweging van de
spieren. De stroompjes worden via de uitlopers
van de cellen door het hele lichaam gestuurd.

Er zijn drie verschillende soorten neuronen.

Sensorische neuron
(=gevoelszenuwcel)
VAN: de zintuigen
NAAR: het centrale
zenuwstelsel

TAAK:
Informatie van de
zintuigen naar de
hersenen sturen.
Bv. ik loop en ik heb
een droge mond -->
de hersenen zorgen
ervoor dat je je
ervan bewust bent
dat je dorst hebt.

Motorische neuron
(=
bewegingszenuwcel)
VAN: het centrale
zenuwstelsel
NAAR: de spieren
en klieren
TAAK:
Informatie van de
hersenen naar de
spieren en klieren
sturen. Bv. de
hersenen geven
een bevel: er moet
meer
speekselproductie
op gang komen.

Schakelcel
VAN: uitloper van
een sensorische
zenuwcel
NAAR: uitloper van
een mototische
zenuwcel
TAAK:
De verbinding
vormen tussen
sensorische en
motorische
neuronen. Ze liggen
in het centrale
zenuwstelsel.

Weet je zelf een voorbeeld bij de taken van de neuronen?

HET ZENUWSTELSEL CURSUS 3DE GRAAD BSO

VERZORGING

12

HET ZENUWSTELSEL CURSUS 3DE GRAAD BSO

VERZORGING

13

1.4 Preventieve maatregelen ter bescherming van het zenuwstelsel

Zoals we gezien hebben, is het zenuwstelsel heel belangrijk voor ons lichaam
dus is het ook heel belangrijk om goed voor je zenuwstelsel te zorgen. Hoe kan je
dit doen?
ENKELE TIPS!
Een gezonde, evenwichtige voeding zorgt ervoor dat je
minder kans hebt op hersenaandoeningen.
Geef het zenuwstelsel voldoende en regelmatige periodes van rust, door
voldoende te slapen.
Zorg voor voldoende zuurstof, bv. verlucht regelmatig de kamers in je huis,
het klaslokaal,
Zorg voor voldoende ontspanning om stress onder controle te houden.
Zorg voor extra bescherming tegen klappen of botsen (bv. helm aandoen)
bij het fietsen of moto rijden.
Veiligheidsvoorschriften strikt opvolgen, bv. op een bouwwerf draag je een
veiligheidshelm.

Heb je zelf nog een tip hoe je je zenuwstelsel gezond kan houden of extra
beschermen?

..

..

HET ZENUWSTELSEL CURSUS 3DE GRAAD BSO

VERZORGING

14

1.5 Bibliografie
Deze cursus is grotendeels gebaseerd op:

VOS, K., & SCHOETERS, M. (2008). Het zenuwstelsel. In Verzorging BSO

tweede graad, tweede jaar (pp. 55-68). Mechelen: Planteyn N.V.

http://neurokids.nl/home/, gedownload op 4 maart 2016.

http://www.azstlucas.be/brein/ndl/computer.htm, gedownload op 4 maart
2016.

Daarnaast heb ik gebruik gemaakt van verschillende websites, voor alle

afbeeldingen en figuren die voorkomen.

Afbeelding op het voorblad, http://png.clipart.me/graphics/previews/590/fivesenses-icons-controlled-controlled-by-brain-vector_59055538.jpg,

gedownload op 6 maart 2016.

Figuur 1: Het zenuwstelsel, http://herleva.nl/wpcontent/upload_folders/herleva.nl/2014/08/Perifeer-zenuwstelsel.jpg,

gedownload op 5maart 2016.

Afbeelding lopen, http://www.fysikarel.nl/Figuren/Lopen.jpg, gedownload op 5

maart 2016.
Afbeelding tong, http://www.tongaanslag.nl/wpcontent/uploads/2014/06/gele-tong-aanslag.jpg, gedownload op 5 maart

2016.
Afbeelding hersenen, http://meesterkoenraad.classy.be/wp-

content/uploads/2013/06/hersenen.jpg, gedownload op 5 maart 2016.

Afbeelding drinken, http://www.schoolplaten.com/kleurplaat-drinken-

dl11690.jpg, gedownload op 5 maart 2016.

Afbeelding vraagteken, https://image.freepik.com/iconen-gratis/vraagteken-

in-een-cirkel_318-27276.jpg, gedownload op 5 maart 2016.

Figuur 2: Anatomische indeling van het zenuwstelsel,
http://www.stamcel.org/afbeeldingen/zenuwstelsel2.jpg, gedownload op 5

maart 2016.
Afbeelding mannetje met hersenen,
http://kijkontwiki.wikispaces.com/file/view/hersenkid.gif/61520994/hersenkid.

gif, gedownload op 6 maart 2016.

Figuur 3: De hersenen, http://www.kennispark.nl/wpcontent/uploads/2013/05/brain-in-hand-600x390.jpg, gedownload op 5 maart
2016.

HET ZENUWSTELSEL CURSUS 3DE GRAAD BSO

VERZORGING

15

Figuur 4: Schematische voorstelling van de berschermingslagen van de

hersenen,
Figuur 5-6-8-9: Schematische voorstelling van de hersenen,
http://www.menselijk-lichaam.com/wp-content/uploads/Grote-hersenen.jpg,

gedownload op 5 maart 2016.

Figuur 7, Schematische voorstelling van de hersenkwabben,
http://www.erasmusmc.nl/alzheimercentrumzwn/4271475/4277234/4271864/Hersenkwabben, gedownload op 6 maart

2016.
Figuur 10, schematische voorstelling van het ruggemerg,
http://www.natuurinformatie.nl/sites/nnm.dossiers/contents/i003307/omvang

-ruggenmerg_klein.jpg, gedownload op 6 maart 2016.

Figuur 11, schematische voorstelling van de ruggemergstructuur,
http://www.merckmanual.nl/media/mmhe2/figures/2004NEU_76_02-

Bottom.gif, gedownload op 6 maart 2016.

Figuur 12, een zenuwcel of neuron, http://thumbs.dreamstime.com/z/de-cel-

van-de-zenuw-8854594.jpg, gedownload op 6 maart 2016.

Afbeelding tips, http://blogs.technet.com/cfsfile.ashx/__key/communityserver-blogs-components-weblogfiles/00-00-00-9110/TIPS.jpg, gedownload op 6 maart 2016.

HET ZENUWSTELSEL CURSUS 3DE GRAAD BSO

VERZORGING

16