Olga Matusik

Kryzys finansowy w Islandii

Islandia bya jednym z krajw, ktre najszybciej odczuy skutki wiatowego kryzysu.
Zawita on do niej ju w roku 2008, a bezporedni jego przyczyn sta si upadek trzech
gwnych bankw, ktre powizane byy z zagranicznymi rynkami finansowymi. Kaupthing,
Glitnir i Landsbanki intensywnie rozwijay swoj dziaalno za granic, aby mc finansowa
kredyty z zagranicznych depozytw. Rwnie wany dla rozwoju, jak i potem zgubny by
take dostp do zagranicznych dunych papierw wartociowych. Mimo, e tempo wzrostu
PKB wynosio w 2007 roku a 6 proc., to i tak suma aktyww w posiadaniu bankw
przekroczya jego poziom kilkukrotnie1. Co jest jednak najciekawsze, Islandia ju po czterech
latach wydobya si z zapaci i dzi ma spacony dug u Midzynarodowego Funduszu
Walutowego o wysokoci 2,1 mld dolarw, a wskaniki rozwoju gospodarczego szybuj w
gr. 2 Jak to moliwe, e Grecja i Hiszpania nadal borykaj si z problemami, a Islandia od
dawna si z nimi uporaa? Musi istnie zapewne wysoka rnica w programie zarzdzania
kryzysem, a dokadnie w odniesieniu banku centralnego do bankw komercyjnych.
Pierwsze problemy pojawiy si w Glitnir Bank, ktry stajc si niewypacalny na
kwot 600 mln euro poprosi o pomoc Bank Centralny Islandii. Ten mu odmwi, ale rzd
zgodzi si na wykupienie 75% akcji Glitnir, co z kolei doprowadzio do utraty zaufania
wrd klientw kolejnego banku islandzkiego - Landsbanki. Brytyjczycy, ktrzy mieli
znaczny udzia w depozytach, nagminnie zaczli likwidowa rachunki. Gwodziem do
trumny trzeciego najwikszego banku Kaupthing by rzd brytyjski, ktry przej wszystkie
aktywa swoich rodakw zagroonych ich utrat poprzez upadek instytucji. Islandzkie banki
zostay znacjonalizowane.3 Dug w pastwie i za granic jednak pozosta. Nowy rzd, ktry
obj wadz w kwietniu 2009 roku po dymisji poprzedniego pocztkowo zdecydowa, e
midzy 2016 a 2023 rokiem przekae 5,5 mld euro ministerstwom finansw Wielkiej Brytanii
i Holandii, jednak pomys ten spotka z tak ogromnym protestem spoeczestwa, e prezydent
Grimsson odmwi podpisania ustawy (a 93% spoeczestwa w refrendum opowiedziao si
1 http://www.ue.katowice.pl/uploads/media/15_M.WajdaLichy_Lekcje_z_doswiadczen_Islandii...pdf
2 http://ekonomia.rp.pl/artykul/706205,940051-La-Tribune--Islandia-kpi-zEuropy.html
3 http://zif.wzr.pl/pim/2013_2_1_44.pdf

przeciw)4. W ten sposb Islandczycy jako nard liczcy sobie okoo 320 0005 obywateli (stan
na rok 2014) zdecydowali, e nie bd odpowiada ze swoich rodkw za bdy popeniane
przez bankierw (liczcych sobie nota bene w jednym banku zaledwie 45 osb 6), a
odpowiedzialno przerzucili na bogatych wierzycieli, ktrzy zdyli ju wypaci pienidze
ze swoich wasnych funduszy gwarancyjnych. Islandczykw kosztowaoby to po ok. 12 tys.
euro na gow co znacznie przekracza moliwoci utworzonego wedug standardw unijnych
funduszu, a to dlatego, e Islandia jest krajem o sektorze bankowym nieproporcjonalnie
duym w stosunku do populacji.

Przypadek Islandii zwrci powszechn uwag na

zjawisko Too Big To Save (TBTS) i doprowadzi do wnioskw, ktre mog zapobiec zbyt
duemu rozrostowi sektora bankowego pastwa jeli nie moe ono sobie na to pozwoli.
Naley przede wszystkim ograniczy dziaalno duych bankw tylko do okrelonego
rodzaju czynnoci, podda je zaostrzonemu nadzorowi,

ustali minimalne wymogi

kapitaowe odmienne dla duych bankw lub nawet wprowadzi podatek od rozmiaru banku 8.
Kopoty w sektorze bankowym odbiy si oczywicie negatywnie na gospodarce
caego kraju. W pierwszej kolejnoci nastpi odpyw kapitau, a gieda w Reykiaviku
zanotowaa 90% spadek obrotw. W IV kwartale 2008 r. korona stracia ponad 75% wartoci
wobec dolara i euro, czego natychmiastowym skutkiem by wzrost inflacji. Bezrobocie, ktre
w 2007 r. byo na poziomie 2,3%, w 2009 r. wzroso do ponad 7%. W jaki sposb zatem
waluta zaprecjonowaa si ju w 2010 roku, a w rok pniej zanotowano dodatni wzrost
PKB? 9 Islandia, w odrnieniu od innych krajw strefy euro takich jak Grecja czy Hiszpania
nie przerzucia ryzyka bankowego do finansw publicznych, co niewtpliwie przyspieszyo
postawienie ich w szybkim czasie na nogi. Brak obcie finansowych poprzez odoenie
4 http://nienaszdlug.pl/materialy/dlug-europa/islandzka-lekcja-gdy-finanse-majapanstwo/
5 http://www.statice.is/Pages/444?NewsID=10825
6 http://nienaszdlug.pl/materialy/dlug-europa/islandzka-lekcja-gdy-finanse-majapanstwo/
7 http://www.senat.gov.pl/gfx/senat/pl/senatopracowania/121/plik/012.pdf
8 http://zif.wzr.pl/pim/2013_2_1_44.pdf
9 http://www.ue.katowice.pl/uploads/media/15_M.WajdaLichy_Lekcje_z_doswiadczen_Islandii...pdf

dugu i poyczka z Midzynarodowego Funduszu Walutowego stay si podstaw do

wprowadzenia zmian uzdrawiajcych gospodark. Bank Centralny Islandii za gwny cel
postawi sobie stablizacj kursu walutowego korony, co miao doprowadzi do spadku
inflacji.
Wnioski pynce z kryzysu w Islandii mog, cho nie musz by przydatne dla
polskiego systemu finansowego. Mimo, e finansowanie zagraniczne i rozrost sektora
bankowego pozostaj stabilne

10

, to naley mie na uwadze inne czynniki wpywajce na

niewypacalno bankw, jak na przykad rosnce zaduenie Polakw i ryzyko niespacania

przez nich kredytw w odpowiednim terminie. Co prawda Islandia jest ponad
dziesiciokrotnie mniejszym krajem jeli chodzi o liczb obywateli, jednak ich postawa daje
wiele do mylenia. Swoim protestem pokazali, e nie bd odpowiada za poczynania
finansistw. Brak obcienia obywateli dugiem przeoyo si na stan finansw publicznych,
ktre mogy odetchn i skupi si na poprawieniu sytuacji gospodarczej kraju. Pynie z tego
jeden gwny wniosek dobrobyt obywateli rwna si dobrobytowi gospodarki.

10 https://www.knf.gov.pl/Images/RAPORT_O_SYTUACJ_BANKOW_2013_tcm7537856.pdf