CONCELLO DE VERN

ROCO GARCA VALLADARES

2 GUA, INFORMACIN E ASISTENCIA TURSTICA

NDICE
1. INTRODUCCIN..................................................................................................................3
2. ANLISE E DIAGNSTICO DO DESTINO.....................................................................5
2.1 Anlise territorial..............................................................................................................5
2.1.1 Localizacin, superficie e distribucin
2.1.2 Estudo fsico
2.1.3 Flora e Fauna
2.1.4 Historia
2.1.5 Demografa
2.1.6 Economa
2.1.7 Planificacin urbanstica
2.2 Anlise interno................................................................................................................23
2.2.1 Potencialidade turstica
2.2.2 Anlise da oferta hoteleira
2.2.3 Infraestrutura
2.2.4 Oferta complementaria
2.2 5 Planificacin
2.3 Anlise externo................................................................................................................39
2.3.1 Demanda
2.3.2 Anlise competitivo
2.4 DAFO...............................................................................................................................43
3. OBXECTIVOS......................................................................................................................44
4. ESTRATEXIA E PLANS DE ACCINS...........................................................................47
5. RGANOS DE XESTIN..................................................................................................79
6. EQUIPO TCNICO.............................................................................................................81
7. FONTES CONSULTADAS..................................................................................................82

1. INTRODUCCIN
O turismo un sector en continuo crecemento, durante as seis ltimas dcadas experimentou
unha expansin e diversificacin continuadas, convertndose nun dos sectores econmicos de maior
envergadura e crecemento do mundo, de feito, e a pesar das ocasionais conmocins, as chegadas de
turistas internacionais rexistraron un crecemento practicamente ininterrumpido: dende os 25 millns
en 1950 ata os 278 millns en 1980, os 528 millns en 1995 e os 1087 millns en 2013. Un
panorama no que cada vez mis destinos foron convertendo o sector turstico nun factor clave para
o progreso socioeconmico.
Nesta conxuntura, Espaa un pas lder en turismo, segundo o Panorama do turismo
internacional presentado pola OMT no 2013: o segundo pas do mundo e o primeiro de Europa
(60.000 millns de dlares) en ingresos por turismo internacional e o terceiro en nmero de turistas
internacionais con 61 millns de visitantes.
Outros indicadores dan igualmente boa conta de que a actividade turstica clave para a
economa do noso pas, para o mesmo ano e segundo Exceltur: o turismo supn un 10,9% do PIB e
aporta o 11,9% do emprego, mis concretamente no 2014 o IET recolla os seguintes datos sobre a
xeracin de emprego: 2.001.448 traballadores afiliados en alta laboral nas actividades
caractersticas do turismo, cunha tasa de variacin interanual de 3.4 e dos cales un 76,6 % son
asalariados e o 23,4% restante autnomos 1. Por ramas as actividades tursticas con maior ocupacin
foron os servicios de comidas e bebidas (49,6% do total ocupados en turismo), outras actividades
tursticas (24,1%), os servizos de aloxamento (13,9%) e o transporte de viaxeiros (12,4%), en todas
elas se observou un crecemento interanual positivo2.
Ademais o turismo ten unha importancia estratxica como factor reequilibrador das contas
exteriores da economa espaola equilibarndo a balanza de pagos. Segundo os datos publicado polo
IET para 2014, os ingresos por turismo supoen un total de 46.405 millns de euros, os pagos
12.448 millns de euros e o saldo 33.957 millns de euros3.
A nivel autonmico ,e segundo datos aportados por Exceltur para o ano 2013, a actividade
turstica en Galicia supn un 10,6% do PIB e un 11,5% do emprego, segundo os datos do IET para
o 2014, en Galicia o nmero de ocupados en turismo de 107.309 dos cales un case un 75% son
asalariados e o 25% restante autnomos.
Outros efectos positivos que ten a actividade turstica sobre a economa son a mellora da
distribucin da renda o cal se traduce nunha diminucin das diferenzas econmicas entre a
poboacin, o aumento das inversins pblicas en infraestructuras que actan na mellora da vida da
poboacin local e ademais o impulso do crecemento doutros sectores econmicos debido o seu
efecto multiplicador.
Anda que os efectos econmicos sexan os mis chamativos ao deixarse notar con maior rapidez,
o turismo acta positivamente noutros mbitos. En primeiro lugar na sociedade xa que non
podemos esquecer que estamos ante un fenmeno social que pon en contacto a diferentes culturas,
1 Tabla de datos Trabajadores afiliados en alta laboral en las actividades caractersticas del turismo, segn alta en la
Seguridad Social (2014). (con acceso de 26 de febreiro de 2015).
http://www.iet.tourspain.es/WebPartInformes/paginas/rsvisor.aspx?ruta=%2FAfiliaci%25u00f3n+Seguridad+Social
%2FEstructura%2FAnual%2FTrabajadores+afiliados+en+alta+laboral+en+las+actividades+caracter
%25u00edsticas+del+turismo+seg%25u00fan+alta+en+la+SS.+-+Ref.508&par=1&idioma=es-ES&anio=2014
2 Nota de coyuntura, emprego en turismo no 2014. IET.
3 Tabla de datos Balanza de pagos,turismo (2014)
http://www.iet.tourspain.es/WebPartInformes/paginas/rsvisor.aspx?ruta=/Balanza%20Pagos/Estructura/Anual/Ingresos
%20%20por%20turismo%20(millones%20de%20euros).%20-%20Ref.543&par=1&idioma=es-ES&anio=2014

neste sentido a actividade turstica provoca o acercamento e as relacins estre os estados, permite o
coecemento doustras culturas e sociedades ao tempo que revaloriza a cultura autctona, incide na
mellora da calidade de vida da poboacin e fai que as Administracins pblicas tean que regular
certos eidos levando a cabo programas de desarrollo e melloras en certos mbitos como o sanitario,
monetario ou tecnolxico.
Ademais, o turismo e o medioambiente estn unidos xa que o entorno natural, construdo ou non
polo home, unha das bases da actividade turstica. Deste xeito, observamos que unha das
tendencias tursticas o respeto polo medioambiente o que se traduce nun aumento da
concienciacin medioambiental e na posta en marcha de programas de sostenibilidade que ,por unha
banda, incide na revalorizacin do entorno a travs da inversin dos ingresos do turismo e, por outra
banda, na mellora da calidade ambiental.
A pesar de todo isto non debemos que esquecer que o turismo pode ter efectos negativos xa que
un desarrollo turstico masivo pode provocar fortes impactos medioambientais, a degradacin dos
recursos, a perda de identidade dos territorios, etc. O turismo, polo tanto, debe ir acompaado dunha
planificacin e xestin adecuadas que permitan un desarrollo turstico sostible a longo prazo,
economicamente viable e equilibrado dende o punta de vista tico e social.
O desarrollo de actividades tursticas infle de forma cada vez mis decisiva no desarrollo local
de territorios como o concello de Vern, onde o territorio e o patrimonio (cultural e natural) albergan
un gran conxunto e diversidade de recursos, dicir, potencialidades ao servicio dunha forma de
explotacin turstica coherente e sostible. Desta maneira, unha xestin adecuada do turismo,
contribe a posta en marcha de procesos de desarrollo local dende o punto de vista econmico,
social, cultural e medioambiental. As pois, a importancia crecente do turismo fai que sexa
necesario establecer planificacins tursticas a nivel local, por esta razn pola que se leva a cabo o
presente Plan de Desarollo Turstico do Concello de Vern.

2. ANLISE E DIAGNSTICO DO DESTINO

2.1 Anlise territorial
2.1.1 Localizacin, superficie e distribucin
O Concello de Vern est situado no sur da provincia de Ourense, na comarca de Vern ou tamn
chamada de Monterrei. Esta comarca est formada por oito municipios: Castrelo do Val, Cualedro,
Laza, Monterrei, Ombra, Ris, Vern e Vilardevs. A comarca limita con Portugal polo sur, coa
comarca de Viana polo leste, polo norte coas comarcas de Terra de Trives e Terra de Caldelas e polo
oeste coa comarca de Limia. Polo tanto o Concello de Vern limita polo norte cos municipios de
Monterrei, Castrelo de Val e Ris, polo oeste co municipio de Ombra, polo este co de Vilardevs e
polo sur con Chaves (distrito de Vila Real, Portugal).
Segundo o IGE Vern ten unha extensin de 94.15km2 e est constitudo por 18 ncleos de
poboacin distribudos en 15 parroquias.
A situacin xeogrfica de Vern fai que, xa dende a Idade Media, sexa un lugar de paso para os
vixeiros que queren ir zona do norte de Portugal e para aqueles que viaxan entre as Ras Baixas e
Castela e Len, o que o converte en punto referencial de cruce de camios e lugar de parada e
descanso e lle permite aproveitarse de sinerxias de destinos tursticos prximos. De feito, nos meses
de vern, e sobre todo nas datas de comezo e fin das vacacins, o fluxo de viaxeiros que pasan por
Vern aumenta considerablemente polos emigrantes que veen de outros pases de camio cara
Portugal ao igual que os turistas do interior da Pennsula, en especial de Castela e Len e Madrid,
que se dirixen cara as Ras Baixas, punto turstico relevante en vern.
Ademais, o carcter transfronteirizo do concello confirelle unha personalidade propia e implica
no plano turstico a posibilidade de relacionarse e de poer en contacto a comarca de Vern coa de
Chaves, que lidera o conxunto de territorios do Alto Tmega. De feito, as relacins entre ambos
territorios son continuas e prodcense dende fai tempo. A candidatura dos proxectos Eurocidade e
Eurocivitas Aqua Novum dentro do Programa de Cooperacin Tranfronteiriza Espaa- Portugal
(POCTEP) da Unin Europea as o demostra.

MAPA DE LOCALIZACIN DO CONCELLO DE VERN.

FONTE:http://es.wikipedia.org/wiki/Ver%C3%ADn

TBOA DAS PARROQUIAS E LUGARES DE VERN. (FONTE: PXOM de Vern, 2012)

MAPA DE PARROQUIAS E NCLEOS DE

POBOACIN (FONTE: PXOM de Vern,
2012)

2.1.2 Estudo fsico

Xeomorfoloxa
O territorio de Vern atpase inmerso nunha fosa chamada Depresin de Monterrei ou Vern esta
de carcter tectnico e contina por Chaves (Portugal).4 A fosa unha planicie aluvial flanqueada
por serras: os macizos montaosos se San Mamede, a Serra do Fial das Corzas ao norte, a Serra
Seca e Penas Libres ao leste e a Serra Larouco, que son as principais elevacins que dominan o
entorno, e on de nacen a maiora dos afluentes do ro Tmega.
Deste xeito podemos distinguir das unidades morfolxicas: o fondo do val (sobre os 400 m de
altititude e con pendentes suaves) sobre a que se asenta a maior parte do territorio e as ladeiras que
entran en contacto co val e presentan pendentes fortes onde temos outeiros, lombos (Outeiro da
Cruz, Alto do Circo, Outeiro do Veado, Lombo de Santa Marta, Lombo do Coto) e montaas por
encima dos 700 m. como o Monte Maior (774 m.) ou A Cabecia (744 m.) que entran en contacto
inmediato coas serras dos arredores, con cumios sobre os 1000 m.
As caractersticas xeomorfolxicas de Vern e as unidades de relevo van a condicionar unha serie
de variables:
Altitudes, Vern presenta unha variacin altitudinal que vai dende os 340 m aos 947 m no
extremo NE.
Pendentes, relacionado coa altitude as pendentes en Vern son en xeral suaves anda que se
acentan cara o NE.

MAPA DO RELEVO . (FONTE: PXOM de Vern,

2012).
Podemos observar a Depresin de Vern e variacins de
altitude

Hidrografa
O elemento principal da hidrografa de Vern o ro Tmega que atravesa o Concello de norte a
sur. A cunca do ro Tmega abarca varios concellos dende o seu nacemento en Laza (Alberguera)
ata Portugal. O sistema do Tmega en Vern est formado polo propio Tmega e os seus afluentes,
por ambas marxes, algn deles discontinuos que soamente levan auga na poca de choivas. O
principal afluente o ro Bubal.
4 Esta falla tamn se coece co nome de Creba da Corga e esta condiciona notablemente a abundancia de manantiais
mineiromedicinais.

O sistema hdrico do ro Tmega est formado por ros, regatos, zonas hmidas, charcas, praias
fluviais, etc. e constite un corredos natural que conecta diferentes hbitats de todo o val e serras
que o rodean. Ademais, a cunca do ro Tmega est declarado LIC (Lugar de Interese Comunitario)
e ZECVN (Zona de Especial Conservacin dos Valores Naturais) dentro da Rede Natura 2000.
Caractersticas xerais da cunca do Tmega: (FONTE:Confederacin hidrolxica do Douro)
RO

TMEGA

LONXITUDE (km)

49

NACEMENTO

ALBERGUERA (Concello de Laza)

CUNCA (km2)

452

DESEMBOCA

Ro Douro, en Portugal

PRINCIPAL AFLUENTE

Ro Bubal

MAPA
VERN.

HIDROLXICO

DE

(FONTE: PXOM de Vern, 2012)

Outro elemento destacado da hidrografa de Vern son as sas augas subterrneas que constiten
un importante recurso, tanto para a industria de augas envasadas, como para a recuperacin dos
balnearios e o turismo termal, que tanto pulo tivo nas primeiras dcadas do scculo XX.
Na seguinte tboa exprsase o patrimonio hidrotermal co que actualmente conta o Concello de
Vern:

AUGAS
MINEIROMEDICINAIS

BALNEARIO

FONTE

PLANTA
EMBOTELLADORA

Sousas

Balneario residencia
contrudo en 1859

kiosko

Si

Cabreiro

Construdo en 1906, en
desuso

kiosko

si

Fontenova

Balneario sen actividade

Dentro da
planta

si

Requeixo ou Vilaza5

Edificio en runas
Minicentral elctrica

Caldelias

Runa en fase de
rehabilitacin

Fonte do Sapo

A auga brota nunha pedra no medio dun prado, estrutura de fonte

rstica

non
si

non

FONTE: PXOM de Vern, 2012.

Para rematar coa hidrografa de Vern debemos facer mencin dos seus humedais. Segundo o
Catlogo de Humedais de Galicia os humedais do Tmega forman un Complexo Aluvial con 14
espazos catalogados, 11 deles no Concello de Vern. Todos forman parte do espazo protexido do ro
Tmega integrados na Rede Natura 2000.

COMPLEXO DE HUMEDAIS DO
RO TMEGA. (FONTE: PXOM de
Vern, 2012)
5 Balneario pertencente xurisdiccin de Monterrei.

Paisaxe
Vern presenta unha paisaxe natural variada, cunha alta diversidade de hbitats: serras, outeiros,
vales pechados e abertos, ros, regatos, barrancos, charcas, humeias, bosques, etc. Porn podemos
diferenciar tres unidades de paisaxe ben diferenciadas a simple vista pero que unifican de xeito
claro os criterios que establecen o modelo de asentamento, a dinmica fsico- ambiental e a
implantacin das infraestruturas e as actividades productivas:
1. Vila de Vern
2. Foxa do Tmega: na zona dos vales temos unha paisaxe en mosaico de cultivos de vide, cereal
e horta, algunhas zonas arboradas que delimitan os cultivos e prados e bosques de ribeira.
3. Zonas de macizo (serras): nas ladeiras das serras que pechan o val os cultivos e pastos
mestranse cos matos arborados e coas repoboacins forestais.

FONTE: PXOM de Vern 2012

Clima
A Comarca de Vern, como parte da provincia de Ourense, est dentro da zona climtica de clima
Ocenico, e en concreto na de clima Ocenico interior. Porn, o relevo e caractersticas fisicas do
seu terrirorio establece unhas condicin climticas moi marcadas e lixeiramente diferentes que as
das comarcas limtrofes que se concretan basicamente cunha maior continentalizacin.
Deste xeito pdese dicir que a climatoloxa da Comarca de Vern est condicionada pola
configuracin do relevo que incide directamente no gradiente trmico (-0.53 C cada 100 m que
ascendemos en altitude) en especial no pluviomtrico (aumento de 78 mm de precipitado cada 100
m que ascendemos en altitude).
10

O marcado contraste na orografa de Vern provoca que tamn o seu clima tea unha ampla
variedade e vaia de moi seco e clido na foxa de Vern a hmido e fresco nas estribacins das serras.
Ademais, o amplo rango de altitudes que mencionamos con anterioridade (400-100 m
aproximadamente) orixina diferentes situacin climticas na Comarca de Vern.
Acotando un pouco mis e centrndonos na climatoloxa do Concello de Vern podemos dicir
que, tal e como se observa nos mapas de temperatura e precipitacins medias anuais, concentra o
menor ndice de precipitacins e as mis altas temperaturas medias de toda a comarca.
En resumo, Vern est nunha zona co clima mis seco que no resto de Galicia. As precipitacins
son escasas (entre 600-800 mm de auga ao ano) e ademais obsrvase unha forte estacionalidade
pluviomtrica (soamente o 9%, menos de 100 mm, caen no vern) o que provoca unha importante
seca estival. A temperatura media anual ponderada est no rango de 14-15C e a temperatura media
dos meses de vern ascende aos 19C.
Resumo datos climticos (FONTE: PXOM de Vern, 2012)
PARMETROS

VALORES

Temperatura anual media

14-15C

T. inverno

6-8C

T. primavera

12-14C

T. vern

20C

T.outono

10-12C

Amplitude trmica

13.5C- 14.5C

Precipitacins

600-800 mm

Estacionalidade pluviomtrica

Moi forte

P.outono

200-300 mm

P.inverno

100-200 mm

P. primavera

100-200 mm

P. vern

< 100 mm

Xeadas

Risco de xeadas entre 3 e 6 meses

1)Temperatura anual ponderada (C)// 2) Precipitacins anuais ponderadas (mm). (FONTE:PXOM

de Vern, 2012)

11

2.1.3 Flora e fauna

Flora
A vexetacin caracterstica de Vern a carballeira galaico portuguesa na que destacan as
especies de carballo comn e rebolo. Os bosque autctonos das zonas medias son os ribeireos e os
caducifolios de rebolos acompaados de carballo comn, encias e algn castieiro. Nas zonas altas
aparece arborado tipicamente mediterrneo como os breixos.
Entre as unidades de vexetacin natural podemos distinguir:
Bosques de ribeira: arborado asociado ao Tmega e afluentes. A rbore mis caracterstica o
amieiro, acompaado de salgueiros, freixos, bidueiros e carballos. Debemos ter en conta que a
maiora dos terreos anexo ao ro son empregados como prados ou terras de cultivo polo que, en
ocasins a vexetacin de ribeira redcese a unha ringleira de pes arbreos que discorren paralelos
ao ro.
As fondosas autctonas: os bosque autctonos de carballos e rebolos foron sustitudos en gran
parte por repoboacins forestais de conferas, se ben aparecen frondosas autctonas nas ladeiras e
vales mis pechados.
As matogueiras: os matos situados nas zonas de montaa, en xeral, teen a sa orixe na
degradacin do bosque e mis rico en uces que en toxos (por exemplo as urceiras como mato de
sustitucin de bosques caducifolios). Nas matogueiras podemos atopar arborado autctono como os
cerquios, carballos e castieiros.
As repoboacins forestais: os bosques ou masas de repoboacins mis importantes son os
pieirais.
Mosaico de cultivos: as grandes zonas de val estn adicadas ao cultivo de viedos
fundamentalmente, logo temos reas mis cercanas ao ncleos de poboacin onde se establecen
mosaicos de cultivo con parcelas arboradas, arbustivas, cultivadas e abandonadas, onde se atopan as
chamadas touzas, de alto valor paisaxstico e natural.6
Vexetacin ornamental: existen no terrirorio de Vern unha serie de espazos pblicos ou privados
con vexetacin ornamental e/ou exemplares singulares, tanto no medio natural como en parques e
xardns pblicos e privados.
Fauna
A comarca de Vern presenta unha gran variedade e riqueza de especies animais. Entre estas
destacan as especies de pesca fluvial e de tipo cinxtico debido importancia das actividade de caza
e pesca. Debemos puntualizar que a diversidade faunstica de Vern est sendo menguada, en boa
medida debido destrucin dos seus hbitats e contaminacin.
Variedade de especies7
En canto aos peixes, anfibios e rptis debemos destacar alta biodiversidade sendo unha das zonas
de maior riqueza herpetolxica de Galicia.AdemaisVern unha zona de interese ornitolxico,
cunha variedade de especies por encima das 75. No Val de Monterrei anian entre 66 e 79 especies
de aves. Entre os mamferos atopamos ata 33 especies destacadas que van dende morcegos, toupas,
coellos, lebres, ratos, armios a lobos, porcos bravos, gatos bravos e corzos.
Para rematar debemos engadir que algunhas das especies estn incluidas no catlogo da Rede
Natura do ro Tmega.
6 O termo touzas refrese a aqueles terreos cerrados con vexetacin de rbores ou mato alto. (Real Academia Galega)
7 Debemos sinalar que a penas existen estudos neste eido.

12

2.1.4 Historia
Os antecedentes mis remotos do que hoxe o municipio de Vern remntanse ao perodo
Neoltico con diferentes asentamentos espallados polo terrirorio. Desta etapa Vern conserva
algunhas pegadas como dolmns e mmoas, por exemplo a de Qeizs (Parroquia de Queizs) ou A
Madorra (Vern). A partir deste perodo houbo unha ocupacin continua do territorio durante toda a
Prehistoria segundo evidencian os restos arqueolxicos presentes no Concello de Vern: xacementos
como O Penedo da Moreiria ou de Santiago (bedes) conservan petroglifos de inicios do Bronce
ao igual que o xacemento de Fraga de Lobos (bedes) onde atopamos cermica e restos da Idade de
Bronce; o Castro da Igrexa dos Mouros e o Castro da Via ou Baixada de San Xos (ambos en
Cabreiro) constiten un paradigma do modelo de asentamento castrexo no municipio de Vern
(Idade de Ferro).
Entre os sculo I e IV d.C produciuse a invasin e posterior romanizacin de Galicia, que
rematara co nacemento da provincia romana de Gallaecia, da que Vern formaba parte. Segundo
algns estudosos como Dasairas Valsa o propio nome Vern podera provir do nome de algn
dirixente romano que controlaba ese territorio na poca da romanizacin 8. Os restos arqueolxicos
desta poca son abundantes e variados podemos destacar: os restos dun aposento romano en bedes
cunha lpida alusiva Legio VII, o grupo escultrico de Mourazos onde destaca unha estatua de
mrmore branco do deus Baco, as cimentacins da ponte de Feces de Abaixo, o xacemento da
Igrexa de Mouros que parece que foi reutilizado como campamento romano nesta etapa, o Forno
dos Mouros (entre Mandn e Feces) onde se conservan restos que evidencian da existencia dun
centro de produccin cermica e outros moitos restos como vivendas, sepulcros, moedas, muos,
tgulas, etc. Ademais, parece que a zona de Vern tivo un importante peso durante a poca romana
na explotacin de minas de estao.
IDADE MEDIA
Continuando na historia, parece que Vern non tivo unha significancia relevante entre os sculos
V- X d.C (Alta Idade Media) que corresponderan coa etapa sueva, visigoda, asturiana e mozrabe.
Xa a partir do sculo XI, entrados na Baixa Idade Media, Vern comeza a perfilarse como un punto
destacado e estratxico, sobre todo, a partir da independencia de Portugal a finais da primeira
metade do sculo XII, cando se comeza ademais a contrur a fortificacin do Castelo de Monterrei.
Deste xeito, Vern pasa a un segundo plano e Monterrei quen centraliza, ao redor dos seus condes
e seores, a vida da comarca. Nesta mesma etapa, logo de mediados do sculo X e cando se comeza
a cultivar a vide no Val de Monterrei, probablemente introducidos de xeito masivo polos mosteiros
dos arredores.
Nesta etapa debemos destacar un importante fito ,non so para a Comarca de Vern, senn para a
historia de Galicia en xeral e que foi o descubrimento do sepulcro do Apstol Santiago no 813 e a
sa progresiva conversin nun importante centro de peregrinaxe. O impulso definitivo do Camio
de Santiago tivo lugar durante o sculo XI, anda que posteriormente sufriu unha etapa de declive.
Neste contexto Vern adquire un papel destacado grazas Va da Prata, ruta xacobea de Ourense a
Santiago de Compostela na que converxan o Camio Portugus e o da Meseta. Da arte romnica
que se desenvolveu nesta etapa a penas quedan vestixios, en grande medida, debido ao auxe barroco
que revestiu a practica totalidade de edificios anteriores.
IDADE MODERNA
Xa na Idade Moderna Vern vive algn dos episodios mis destacados da sa historia. No ano
1494, anda non ben entrada a Idade Moderna, imprimase no Castelo de Monterrei o Misal de
Monterrei que pasara a ser o primeiro libro impreso no noso pas e que evidencia o peso que tia a
8 Deste xeito Vern procedera de Verinius (de Verus). Porn existen moitas hiptese acerca das orixes da vila de
Vern, dun xeito ou outro que se sabe con certeza que a primeira mencin vila co nome de Vern no Apeo de
Ramiro II no ano 950.

13

nobreza local da poca. Outro fito importante foi a configuracin dun novo Condado de Monterrei,
co nomeamento de Alonso de Acevedo y Zuiga, e do cal formaba parte o actual Concello de Vern,
a sa lia sucesoria sera a cabeza do Condado ata a sa extincin no 1710.
A relixin tamn tivo un papel destacado nesta poca. Nun primeiro momento so estaban
presentes os franciscanos, instalados na fortaleza de Monterrei, porn primeiro os mercedarios no
1484 e logo os xesutas dende o 1555 ocuparon tamn o centro do condado, ata que os primeiros
foron trasladados definitivamente ao convento da vila de Vern no 1597 e os xesutas foron
expulsados no sculo XVII. O Colexio de Xesutas instaurado no Castelo tivo grande importancia,
contando en momentos con mis alumnbos que Santiago, porn coa expulsin dos seus promotores
o Colexio foi espoliado e o seu patrimonio esparxido por varios centros galegos.
A pesares distos, Vern tivo que atravesar importantes dificultades entre os sculos XVII e XVIII
debido, principalmente, s guerras con Portugal que provocaron grandes pestes e fames entre a
poboacin da comarca e que derivou na decadencia dos cultivos, entre eles, o vio, que ademais
agora deba competir co progresiva expansin do cultivo de vide na costa sur de Galicia.
No plano artstico os sculos centrais da Idade Moderna foron unha poca prolfica para Vern,
levndose a cabo obras e renovacins que na actualidade constiten un importante recurso cultural.
Pertencen a este etapa gran parte da arquitectura civil destacada do municipio (casas rectorais,Pazo
dos Acevedo, Casa do Asistente, casas nobres da ra Maior, etc. ), prodcese tamn a renovacin de
boa parte das igrexas parroquiais en estilo neoclsico e sobretodo barroco as como a construcin
das cinco ermidas do termo municipal (Unha capela dedicada a San Antn (bedes), Capela de San
Lzaro (Vern), Capela de Caldelias (Vilamaior do Val), Capela de San Gregorio (Pazos), e Capela
de San Martio; Vilela (Tintores).) e ten lugar a conformacin definitiva da vila de Vern destacada
pola sa extraordinaria arquitectura vilega e a sa trama urbana tradicional, o que a converte no
mis fermoso exemplo de urbanismo e arquitectura vilega de todo o Val do Tmega.
IDADE CONTEMPORNEA
No sculo XIX, en concreto no primeiro terzo coincidindo co perodo liberal constitese
definitivamente o Concello de Vern, que pertenecera nun primeiro mometo ao partido xudicial de
Monterrei.
No mesmo sculo, ao igual que no resto de Galicia, prodcese en Vern unha fonda
transformacin econmica e social. Nun principio a nova xeira econmica veu marcada pola
incorporacin de novas terras ao cultivo e a implantacin masiva de cereais e tubrculos americanos
(pataca e millo fundamentalmente) e pola expansin das actividades artesanais complementarias da
pesca e agrogandera, porn a finais do XIX o sistema productivo toca teito. A industria familiara de
tecidos, con gan peso econmico en Vern, entra en crise a causa da inadapatcin s innovacins
tecnolxicas e invasin dos tecidos catalns e a producin do sector primario incapaz de soster a
poboacin que aumentara notablemente na poca de bonanza anterior. Todo isto, agravado polas
fames e epidemias que asolagaron o val durante a Guerra de Independecia, provocou unha
emigracin transocenica masiva cara Amrica e Lisboa.
Neste momento comeza o declive das clases rendistas, fidalgua e Igrexa, e o xurdimento dunha
incipiente burguesa grazas, en gran medida, redencin foral de 1873 e o acceso dos labregos
propiedade da terra, creando unha conxuntura sociopoltica nova.
No primeiro terzo do sculo XX Vern pasa por unha especie de rexurdimento: recuperacin
poboacional, recuperacin econmica e industrializacin. Durante esta etapan prodcese tamn o
auxe dos balnearios e fontes medicinais galegos que repercutiu notablemente na dinamizacin de
Vern a travs de Sousas, Fontenova e Cabreiro.
Ademais, o desenvolvemento das comunicacins trasladou definitivamente o centro da comarca a
Vern, deixando de lado definitivamente sa capital histrica, Monterrei. Dende entn Vern
14

pasar a ser o centro neurlxico da comarca no mbito administrativo, comercial e poboacional. Boa
proba disto que dicimos o nacemento da prensa escrita a finais do XIX e primeiros do XX, con
cabeceiras como El Clamor, El Eco de Monterrey, Heraldo de Vern ou El Tmega, publicacins
todas elas de ideoloxa definida que an do republicanismo ao conservadorismo, pasando polo
liberalismo. Todas elas fanse eco da actualidade de todo o Val de Monterrei, non s da de Vern, ao
igual que fixo, xa moi recentemente, A Tempo, unha revista comarcal dirixida na ltima dcada polo
galardoado escritor Xos Carlos Caneiro.
A Guerra Civil Espaola e o longo perodo da Dictadura Franquista, supuxo para Galicia, ao
igual que para todo o Estado, unha nefasta experiencia social, econmica e cultural, deslabazando
os avances acadados no tempo da primeira e segunda Repblica.
No paso cara o sculo XXI Vern anda segue sen desenvolver todas as sas potencialidades en
materia social e econmica. A industrializacin de primeiros do sculo XX primeiro, e a derivada
do desarrollismo franquista despois (dcada de 1960 en diante) propiciou a construcin da
Autoestrada do Atlntico, da autova Vigo-Madrid e a industrializacin dos ncleos rectores de
Galicia (as cidades do litoral atlntico). O que acontece hoxe en todo o Val da Comarca de Vern,
coas terras de labor e os montes practicamente abandonados, acabou relegando o futuro de Vern
condicin de concello de primeira residencia que ten anda por desenvolver un dos seus horizontes
de futuro mis prometedores: o seu potencial turstico, comercial, industrial (embasado e
comercializacin de augas minerais e o sector txtil) agrogandeiro (nomeadamente os vios de
calidade) e forestal. Neste sentido a experiencia de implementacin do Plan Europeo Leader,
xestionado pola Asociacin para o Desenvolvemento Rural Portas Abertas dende o ano 1990,
puxo en marcha na comarca interesantes iniciativas econmicas baseadas no aproveitamento dos
recursos endxenos.
-Conclusin
O patrimonio histrico, a paisaxe, a localizacin, a flora e a fauna son un recurso estratxico para
o desenvolvemento do territorio da comarca de Vern, porque son recursos escasos nas zonas
densamente poboadas e, sobre todo, nas cidades e porque son activos inmbiles, dicir, que non se
poden trasladar para ser consumidos noutro lugar, o seu consumo ten que ser necesariamente no
territorio e por iso, explotar econmicamente estes activos pode supoer unha fonte de actividade e
de recursos mois significativa no medio e longo prazo.

15

2.1.5 Demografa
Evolucin da poboacin
Segundo os datos do padrn de habitantes do Instituto Nacional de Estadstica (INE) o Concello
de Vern conta a 1 de xaneiro de 2013 con 14760 habitantes. No 2012 a poboacin ascenda a
14707 e seguindo o grfico de evolucin da poboacin en series de 10 anos dende o 1842 podemos
dicir que dende a dcada dos setenta consttase unha dinmica positiva de crecemento no conxunto
municipal.

GRFICO DA EVOLUCIN DA
POBOACIN EN VERN. FONTE:
Paxina web oficial do concello
http://www.verin.es/index.php?
option=com_content&view=article&i
d=273&Itemid=137

Distribucin e concentracin territorial

A poboacin de Vern supn o 53% da poboacin total da Comarca de Vern, e arredor do 4% da
poboacin provincial e do 0.5% da poboacin total de Galicia.

FONTE: Elaboracin propia a partir dos

FONTE: PXOM do Concello de Vern

datos do INE

Superpoendo os datos que podemos observar nos grficos anteriores podemos dicir que Vern
un concello cabeceira da Comarca de Vern, conformada polos concellos de Castrelo do Val,
Cualedro, Laza, Monterrei, Vilardevs, Ombra e Ris. O conxunto de poboacin destes concellos
includo o termo municipal de Vern de 27968 habitantes. Dos oito concellos que integran a
16

Comarca de Vern o mis poboado o de Vern, a pesar de que pola sa extensin ocupa o
penltimo lugar.
Segundo o PXOM do Concello de Vern, a densidade de poboacin da comarca baixa , non
chega aos 30 hb/km2, pola contra a densidade de poboacin do termo municipal de Vern sitase
moi por encima da cifra anterios con 144,5 hb/km2 e incluso por encima da media galega que de
93 hb/km2 e moi por encima da provincial que se sita en 46,8 hb/km2 (os datos de densidade
correspndense con cifras do ano 2005).
Vern un dos catro concellos da provincia de Ourense que se agrupa entre o 9000 e os 14000
habitantes, os demais son Xinzo de Limia, O Barco de Valdeorras e O Carballio. Estes municipios
son cabeceira comarcal e eixes tractotes das economas locais e reas funcionais.
A nivel interno do concello de Vern podemos apuntar varios datos seguindo de novo o PXOM do
Concello de Vern (decembro de 2005) e os datos expresado no seguinte grfico.

DISTRIBUCIN DA POBOACIN POR

PARROQUIAS.
FONTE: PXOM do Concello de Vern.

O conxunto da poboacin das parroquas do municipio de Vern, ags a vila de Vern, non chega
a sumara a metade da poboacin do ncleo da vila, que supn o 69% da poboacin do termo
municipal. Deste xeito vemos que o conxunto das parroquias do municipio teen unha poboacin
moi baixa e con tendencia regresiva, e pola contra, o ncleo da vila de Vern ten un saldo positivo
no seu crecemento, dando ao conxunto un perfil dinmico e de expansin.
Salvo a vila de Vern, as parroquias son rurais, cun asentamento en ncleo rural concentrado, ags
as parroquias de Tintores e Vilamaior do Val que contan con varios lugares.
Estrutura da poboacin
Antes de analizar a estrutura poboacional de Vern, a travs da pirmide de poboacin, debemos
ter en conta as circunstancias esxenas ao terrirorio que indudablemente sern decisivas cara ao
crecemento. Entre todas estas circunstancias cabe citar a influenza que exerce a sa insercin
nunha rea territorial e econmica de carcter interior de especial dinamismo nun eixo transnacional
Galiza-Norte de Portugal, e nunha rea de especial interese ecolxico, sen esquecer as
potencialidades tursticas desta rea xeogrfica do interior galego.

17

FONTE: Elaboracin propia a partir dos datos do INE.

A pirmide poboacional de Vern amosa unha figura abombada, cunha taxas baixas de natalidade
como se pode apreciar na estreita base da pirmide, e un progresivo aumento da esperanza de vida
xa que a pirmide aparece mis estilizada nos tramos mis altos (maior idade). En xeral a pirmide
de Vern presenta unha poboacin cunha forte presenza de maiores, e en especial mulleres. Os
tramos centrais amosan entrantes e santes que teen que ver cos boons de natalidade dos nacidos
hai 35 anos, nos anos 80, e os que teen entre 45-50 anos e os non nacidos durante a guerra civil,
que se corresponden cos tramos de idade dos homes e mulleres que hoxe teen entre 65 e 70 anos.

FONTE: Elaboracin propia

segundo datos do INE.

18

Na grfica anterior podemos ver as porcentaxes de poboacin municipais segundo os grandes

grupos de idade. Segundo estes datos a poboacin de Vern presenta un perfil maduro cunha media
de idade entorno aos 41 anos de idade.
En canto orixe o 42% da poboacin de Vern orinda do propio concello, dicir que algo
menos da poboacin do municipio naceu no concello no que reside, e un 30% naceu noutro
municipio da mesma provincia, cifra moi alta comparando as porcentaxes do resto dos municipios,
da provincia e da Comunidade galega. Tan s un 3% naceu noutro concello da Comunidade sen ser
a provincia de Ourense e 8% noutra comunidade do estado espaol e un 18% foron nados nun pas
estranxeiro. Dos estranxeiros podemos dicir que destacan as nacionalidade portuguesa, brasileira e
marroqu9.

FONTE: Elaboracin propia

a partir de datos do IGE

9Segundo datos da tboa de poblacin por sexo, municipios y nacionalidad, para Vern 2013 (INE).

19

2.1.6 Economa
O municipio de Vern tivo nas ltimas dcadas un importantes desenvolvemento econmico,
obviando as consecuencias da conxuntura da crise xeral. Este desenvolvemento esta estreitamente
ligado expansin urbana da vila de Vern que a sa vez se vencella coa consolidacin do seu rol
como cabeceira comarcal, nun momento no que se configura unha boa parte do novo tecido
terciario pblico e tamn privado. Outros factores que influeiron nesta consolidacin foron a sa
situacin privilexiada con importantes comunicacins coa Meseta e o seu carcter de vila fronteiriza
con Portugal.
En canto estrutura sectorial de Vern obsrvase un predominio do sector servicios, logo a
industria e a construccin que teen unha importancia mis ou menos similar, e un pouco menos a
agricultura. Esta estrutura amsanos unha economa terciarizada, onde se aprecia a febleza dotecido
industrial, e un relativamente forte peso da construccin e a agricultura.
Dentro da insutria destacan as actividades das plantas embotelladoras de auga mineral
recoecidas a nivel nacional (Cabreiro, Sousas e Fontenova). O sector textil que tive durante anos
un papel destacado na eocnoma do concello, viuse moi resentido pola deslocalizacin de Roberto
Verino. Tamn destaca o sector madeireiro tanto na tala como na elaboracin de mobles.
A construccin foi de sempre unha fonte importante de emprego para o concello. A maiora de
empresas deste sector son micro ou pequenas empresas e estiveron moi afectadas pola crise
econommica.
O peso do sector terciario dbese ao rol de cabeceira comarcal que pose o concello de Vern que
conta con amplas dotacins de servicios, SPEE, Partido Judicial, Subdelegacin de Hacienda,
Oficina de Extensin Agraria, Enseanza Secundaria, Hospital Comarcal, Oficina de INSS, etc.
Porn o peso do sector terciario recae no sector comercial, principalmente, e en menor medida na
hosteleria e turismo.

Emprego por sectores

FONTE: PXOM do Concello de Vern

20

Emprego por ramas de actividade

FONTE: PXOM do Concello de Vern

2.1.7 Planificacin urbanstica

Na lexislacin urbanstica vixente, defnese o Plan Xeral de Ordenacin Municipal (PXOM)
como o instrumento marco da poltica urbanstica municipal, tendo en conta que aparace fortemente
complementado e intervido pola accin de administracins de rango superior (Costas, Medio
Ambiente, Estradas, Patrimonio Histrico, etc.)
e por normas subsidiarias de carcter
supramunicipal.
No concello de Vern a historia do planeamento urbanstico pdese resumir nunha serie de
episodios:

28 de maio de 1986: Aprobacin definitiva das Normas subsidiarias de planeamento.

2 de decembro de 1986: Aprobacin definitiva do P. P do Polgono Industrial C-1 de Pazos.
3 de agosto de 1998: Aprobacin definitiva do Plan Xeral de Ordenacin.
27 de outubro de 2003: Aprobacin definitiva do P. E. P. R.I do Barrio de San Lzaro e
ncleo antigo.
23 de febreiro do 2007: O Tribunal Supremo anula o PXOM do 1998 basendose na
ausencia dun estudo econmico-financeiro sobre a previsin do crecemento urbanstico do
concello.
7 de decembro de 2012: Aprobacin definitiva do PXOM de 2012.

Como xa adiantamos a planificacin urbanstica do concello de Vern rxese dende a sa

definitiva aprobacin polo PXOM do 2012. Asimesmo, existen outras normas subsidiarias vixentes
igualmente de carcter municipal:

Ordenanza N 3: Ordenanza Fiscal Reguladora do Imposto sobre o incremento do valor dos

terreos de natureza urbana (Publicado no BOP n 297 do 29 de decembro de 1995).
21

Ordenanza N 11: Ordenanza Fiscal Reguladora da Taxa pola utilizacin de columnas,

soportes, carteis e outras instalacins locais anlogas para exhibicin de anuncios
( Publicado no BOP n 55 do 8 de marzo de 2000).

Ordenanza N 14: Ordenanza Fiscal Reguladora da Taxa por ocupacin de Terreos de Uso
pblico local con mercadoras, materiais de construcin, cascallos, valados, puntais,
soportes, andamios e outras instalacins anlogas (Publicado no BOP n 55 do 8 de marzo
de 2000).

Ordenanza N 15: Ordenanza Fiscal Reguladora da Taxa por Portadas, Escaparates, Vitrinas,
Toldos e Rtulos (Publicado no BOP n 55 do 8 de marzo de 2000).

Ordenanza sobre civismo, Reguladora do uso e limpeza da va pblica e a proteccin da

paisaxe urbanstica. ( Publicado no BOP n 97 do 30 de abril de 2009).

Ordenanza Municipal Reguladora da instalacin de terrazas de hostelera na va pblica

( Publicado no BOP n 152 do 4 de xullo de 2013).

Plan Especial de Proteccin de Reforma Interior (P.E.P.R.I.) do Casco Antigo e do Barrio de

San Lzaro ( Aprobado o 27 de outubro de 2003).

22

2.2 Anlise interno

2.2.1 Potencialidade turstica
a) Recursos culturais
DENOMINACIN

TIPOLOXA

PARROQUIA

Adega da Rasela

Adega tradicional

A Rasela

Alto do Circo

Castro

Feces de Cima

Ara da Soutilla

Ara

Vilamaior do Val

Ara indxena

Ara

Queizs

Ara da Casa Reitoral

Ara

Queizs

Balneario de Cabreiro

Balneario

Cabreiro

Balneario de Caldelias

Balneario

Vilamaior do Val

Balneario de Fontenova

Balneario

Vern

Balneario de Sousas

Balneario

Vern

Biblioteca do Hospital

Biblioteca

Vern

Bouzadoiro

Castro

Cabreiro

Busto de Garca Barbn

Escultura

Vern

Camio de Santiago Via da Prata Camios histricos

Varias

Capela de San Antn

Capela

Santa Mara de bedes

Capela de San Lzaro

Capela

Vern

Capela de San Gregorio

Capela

Pazos

Capela de San Xos

Capela

Santa Mara de bedes

Capitel Romano de Tintores

Achados soltos

Tintores

Casa do Escudo ou do Asistente

Arquitectura civil

Vern

Casa dos Acevedo

Arquitectura civil

Vern

Casa do Per

Arquitectura civil

Vern

Casa da Granxia

Arquitectura civil

Santa Mara de bedes

Casa do Ramos

Arquitectura civil

Tamaguelos

Casa Reitoral de Queizs

Arquitectura civil

Queizs

Casa Reitoral de Queirugas

Arquitectura civil

Queirugas

Casa do Bispo

Arquitectura civil

Queirugas

Casa dos Castellanos

Arquitectura civil

Feces de Abaixo

Castelo de Monterrei (Parroquia de Santa Mara, Monterrei)

23

O monumental conxunto fortificado de Monterrei constite a "Acrpole" mis grande de

Galicia, e forma un conxunto de evidente interese. Pose tres recintos amurallados sobre unha
alongada lomba, e entre outros elementos defensivos imprescindibles destacan a Torre da
homenaxe e a Torre das Damas. Un dos accesos recinto presenta unha ponte levadiza, elemento
propio destas fortalezas. As almeas, os pequenos vanos e un pozo de 14 metros situado no patio
interior completan as defensas do edificio.
O mis destacado do castelo , sen dbida algunha, a Torre da Homenaxe, que foi construda no
sculo XV, en tempos dos Reis Catlicos, por Don Sancho Snchez de Ulloa, primeiro Conde de
Monterrei. A Torre das Damas, do sculo XIV, de proporcins mis reducidas e contigua
palacio. Nesta descansa a galera de columnas con pedras de armas nas enxutas. Dentro do recinto
do castelo tamn se atopa o Palacio dos Condes, de estilo renacentista. Pertence conxunto a
igrexa parroquial de Sta. Mara, un templo de estilo gtico dos sculos XIV a XV, con una sa
nave cuberta de madeira e bside rectangular con bveda de cruceira. Moi cerca da fortaleza
atpanse os restos doutra fortificacin denominada Atalaia, que data de 1664 e serva de
complemento defensivo.
Actualmente o edificio est en obras de rehabilitacin para converterse en Parador de Turismo.

Caseta das Vias de Vern

Caseta de vias

Vern

Caseta das Vias de Mourazos

Caseta de vias

Mourazos

24

Caseta das Vias de Cabreiro

Caseta de vias

Cabreiro

Caseta das Vias de bedes

Caseta de vias

Santa Mara de bedes

Castro do Sobraal

Castro

Feces da Cima

Castro Pequeno

Castro

Feces da Cima

Castro Grande

Castro

Feces da Cima

Castro da Baixada de San Xos

Castro

Cabreiro

Cemiterio municipal

Cemiterio

Vern

Cruceiro de Tamagos

Cruceiro

Tamagos

Cruceiro de Vilela

Cruceiro

Villamaior do Val

Cruceiro de San Antn

Cruceiro

Santa Mara de bedes

Cruceiro de Caldelias

Cruceiro

Villamaior do Val

Cruceiro dos Remedios

Cruceiro

Villamaior do Val

Cruceiro de Pazos

Cruceiro

Pazos

Cruceiro de Queirugs

Cruceiro

Queirugs

Cruceiro de San Lzaro

Cruceiro

Vern

Cruceiro da Portela

Cruceiro

Villamaior do Val

Cova de Felgoso

Cova

Queirugs

Cova da Moura

Cova

Santa Mara de bedes

D.O Vio de Monterrei

Patrimonio enolxico

Varias

Edificio Modernista da Ra Maior

Arquitectura civil

Vern

Entroido de Vern (Vern)

O Entroido de Vern est declarado Festa de Interes Tustico Nacional e un dos princiais
recursos de atraccin do Concello de Vern. O programa do entroido comeza xa dende o 17 de
xaneiro e remata o domingo seguinte ao mrcore de cinza, dentro deste extenso ciclo destacan
certas celebracins como o xoves de compadres, o domingo de corredoiro, o xoves de
comadres ou o domingo de piata. O Entroido de Vern forma parte do chamado Tringulo
Mxico no que se inclen o de Xinzo de Limia e o de Laza tamn.
A pesar de que o Entroido de Vern semellante a outros entroidos galegos e incorpora
elementos da cultura carnavalesca internacional, a sa figura principal O Cigarrn algo propio
de Vern. un personaxe ataviado cunha especie de mitra (mscara cun fondo de cnico sorriso e
preferentemente con imaxes do Zodaco), chaquetia de vistosos colores, pantalns con flocos e
chocas penduradas do cinto, corre polas ras azoutando co ltego a todo aquel que se lle cruce no
camio.

25

Feira do Vio de Monterrei

Feira especializada

Vern

Feira do Lzaro

Mostras

Vern

Fonte da Lama

Fonte

Queirugs

Fonte da Portela

Fonte

Madn

Fonte de Mighadeira

Fonte

Madn

Fonte do Campo de Pilatos

Fonte

Madn

Fonte Grande

Fonte

Cabreiro

Fonte da Rasela

Fonte

A Rasela

Forno de Feces

Forno comunal

Feces da Cima

Forno de Tamaguelos

Forno comunal

Tamaguelos

Forno de Tintores

Forno comunal

Tintores

Forno de Pazos

Forno comunal

Pazos

Forno da Aldea

Forno comunal

Queizs

Forno da Cruz

Forno comunal

Villamaior do Val

Forno O Pereiro

Forno tradicional

Villamaior do Val

Fraga dos Lobos

Petroglifo

Gravado da Xea

Petroglifo

Santa Mara de bedes

Gravado de Felgoso

Petroglifo

Feces de Abaixo

Igrexa e Convento dos Padres Mercedario (Praza da Merced, Vern)

As orixes da Igrexa e do Convento da Merced remntanse a mediados do sculo XVI, cando a
comunidade de mercedarios que habitaba o Castelo de Monterrei foi transladada Vila de Vern
por motivos defensivos e se instala no coecido ata ese momento Monasterio da Magadalena
pertencente a unha comunidade de clarisas.
Na actualidade un Colexio de aspirantes mercedarios. A construcin consta de das partes,
unha destinada para a comunidad e outra para o culto e a maior parte do siglo XVIII, apenas se
conservan vestixios do antigo monasterio que se emprazaba al.
Os elementos mis destacados da construcin son a torre e fachada da igrexa de estilo baroco.
26

No interior hai un retablo tamn barroco, realizado por Francisco Moure.

Destaca ademis o claustro a parte conservada mis antiga da construcin. Ademais, o interior
do templo acumula o maior e mis relevante patrimonio escultrico da comarca. Destacan o coro e
5 excelentes retablos (s. XVIII). Catro son laterais. O quinto, situado no presbiterio e trazado no
segundo terzo do s. XVIII por Frei Pedro Pascual Garca, mercedario residente en Vern e autor
doutras obras relevantes para templos da bisbarra como os das Xironda e Flariz.

Igrexa de Sta. Mara de Feces da Igrexa parroquial

Cima

Feces da Cima

Igrexa de Sta. Mara de Feces de Igrexa parroquial

Abaixo

Feces de Abaixo

Igrexa de Sta. Mara de Tamaguelos Igrexa parroquial

Tamaguelos

Igrexa de Sta. Mara de Mandn

Igrexa parroquial

Mandn

Igrexa de Sta. Mara de Tamagos

Igrexa parroquial

Tamagos

Igrexa de San Martio

Igrexa parroquial

Mourazos

Igreza de San Salvador

Igrexa parroquial

Cabreiro

Igrexa de Sta. Cristina

Igrexa parroquial

Tintores

Igrexa de San Fiz

Igrexa parroquial

Pazos

Igrexa de San Pedro

Igrexa parroquial

Queizs

Igreza de Sta. Mara de bedes

Igrexa parroquial

Santa Mara de bedes

Igrexa de Santiago

Igrexa parroquial

Villamaior do Val

Igrexa de San Bartolomeu

Igrexa parroquial

Queirugs

Igrexa de Sta. Mara A Maior

Igrexa

Vern

Igrexa de Vilela

Igrexa

Tintores

Lagar de Feces

Lagar tradicional

Feces de Abaixo

Lagar de Tamagos

Lagar tradicional

Tamagos

Lagar rupestre da Capela de San Lagar rupestre

Antn
27

Sta. Mara de bedes

Miliario de San Lzaro

Miliario

Vern

Miliario da Casa dos Acevedo

Miliario

Vern

Marco Deitado

MIliario

Pazos

Miliario do Muo da Veiga

Miliario

Tintores

Minas da Estaeira

Mina

Feces da Cima

Minas da Regadas Longas

Mina

Mourazos

Mina dos Galos

Mina

MOurazos

Mina da Xeria

Mina

Vilar de Cervos

Mina do Pozo dos Bois

Mina

Vilar de Cervos

Mina do Outeiro

Mina

Vilar de Cervos

Muo dos Tres Guerras

Muo

Vern

Muo de Pelez

Muo

Vern

Muo do Praces

Muo

Pazos

Muo dos Bazales

Muo

Vern

Muo de Miambres

Muo

Villamaior do Val

Muo de San Miguel

Muo

Villamaior do Val

Muo de Aceite do Sr. Marcelino

Muo

Feces da Cima

Muo de Aceite do Sr. Pedro

Muo

Tamaguelos

Muo da Lbana

Muo

Tamaguelos

Muo do Ro

Muo

Feces de Abaixo

Muo do Covato

Muo

Sta. Mara de bedes

Muo da Ribeira

Muo

Feces de Abaixo

Muo de San Pedro

Muo

Queizs

Muo da Ribeira

Muo

Tamaguelos

Muo do Carregal

Muo

Tamaguelos

Muo Da Veiga

Muo

Vern

Muralla

Fortificacin

Vern

Necrpole da Carballeda

Necrpole

Queirugs

Necrpole da Igrexa Vella

Necrpole

Tamagos

Noria da Diestra

Noria de sangue

Feces de Abaixo

Outeiro da Cruz

Castro

Tamaguelos

O Carboeiro

Escultura

Vern

O Cigarrn

Escultura

Vern

Xacemento romano O Seixal

Xacemento arqueolxico

Feces de Abaixo

Xacemento romano O telleiro

Xacemento arqueolxico

Feces de Abaixo

Xacemento O Pondn

Xacemento arqueolxico

Mandn

28

Xacemento romano Moreir

Xacemento arqueolxico

Mandn

Xacemento de As Quintas

Xacemento arqueolxico

Feces de Cima

Xacemento de As Lamas

Xacemento arqueolxico

Tamaguelos

Xacemento de Casares

Xacemento arqueolxico

Mourazos

Xacemento do Ladrillas

Xacemento arqueolxico

Sta. Mara de bedes

Xacemento de Pazos

Xacemento arqueolxico

Pazos

Xacemento romano de O padrn

Xacemento arqueolxico

Tamagos

Peneda da Arca

Achados soltos

Queirugs

Peto de nimas de Mandn

Peto de nimas

Mandn

Peto de nimas de Pazos

Peto de nimas

Pazos

Petroglifo da Peneda de Santiago

Petroglifo

Sta. Mara de bedes

Petroglifo doVigode

Petroglifo

Sta. Mara de bedes

Petroglifo das Moreirias

Petroglifo

Sta. Mara de bedes

Petroglifo do Covato

Petroglifo

Sta. Mara de bedes

Petroglifo da Peneda da Moura

Petroglifo

Tamaguelos

Petroglifo da Fonte de Xancn

Petroglifo

Tamaguelos

Petroglifo de Lama Longa

Petroglifo

Feces de Abaixo

Poldras do Melo

Pontella

Feces de Abaixo

Ponte do Regueriro

Ponte

A Rasela

Ponte sobre o Tmega

ponte

Vern

Ponte do Ro

Ponte

Tintores

Ponte de Feces

Ponte internacional

Feces de Abaixo

Pozo de Tamaguelos

Pozo comunal

Tamaguelos

Pozo de bedes

Pozo tradicional

Sta. Mara de bedes

Pozo de Pazos

Pozos artesns

Pazos

Pozo de Os Codess

Pozos artesns

Pazos

Santuario dos Remedios

Villamaior do Val

b) Recursos naturais
DENOMINACIN

TIPOLOXA

PARROQUA

A Braa

rea de recreo

Cabreiro

rea de recreo Feces de Abaixo rea de recreo

Feces de Abaixo

rea de recreo Pazos

rea de recreo

Pazos

rea de recreo Sousas

rea de recreo

Tamagos

29

rea de recreo Tamagos

rea de recreo

Sousas

rea de recreo Tintores

rea de recreo

Tintores

Fonte do Sapo

Manantial

Vern

Manantial de Cabreiro (Estrada de Cabreiro, Vern )

O Manantial de Cabreiro forma un conxunto nico xunto co antigo balneario, a planta embotelladora e
os xardns e un dos recursos mis visitados do Concello de Vern. As augas de Cabreiro son unhas aguas
bicarbonatadas sdicas, que emerxen a16 grados con un caudal de 8 litros por minuto. Son augas case
nicas polas sas caractersticas, onde a concentracin de anhdrido carbnico,bicarbonato sdico,
bicarbonato ltico y bicarbonato potsico non aparece en outras augas acdulasalcalinas da pennsula e se
dan en poucos manantiais europeos. Son ideales para doenzas e problemas das vas urinarias (infecciones
urinarias, clicos nefrticos,clculos, cistitis, etc.), para trastornos gastro-hepticos e biliares (gastritis,
clicos hepticos, clculos, etc.) e os metablicos(como a diabetes e a hiperurcemia).
O elemento arquitectnico mis destacado o pequeno edificio osctogonal contrudo por Garca Barbon,
coecidocomo Quiosco ou Templete dos augistas, no seu centro atpase a burbulla grazas cal
podemosobservar como emanan as augas de Cabreiro. Ademais conta con un grifo para poder degustar in
situ as augas recn emanadas.

Debemos destacar que o resto do recinto un espazo natural duns 50.000 m2 cruzado polo pequeno ro
Abedes e con exemplos de especies tan sobranceiras como cedros do Himalaia, sequoias xigantes,
araucarias, tileiros, palmeiras e outras mis frecuentes como lamos, freixos, bidueiros, pieiros, etc. En
total, 2000 rbores.

Manantial de Sousas

Manantial

Vern

30

Manantial de Fontenova

Manantial

Vern

Manatial de Caldelias

Manantial

Vilamaior do Val

Parque de Chaves

Parque

Vern

Ro Tmega

LIC, ZECVN

Varias

2.2.2 Anlise da oferta hoteleira

CADRO RESUMO DA OFERTA DE ALOXAMENTO DO CONCELLO DE VERN.
FONTE: Elaboracin propia segundo os datos de Turgalica.

TIPOLOXA

N DE ESTABLECEMENTOS N DE PRAZAS

HOTEL

185

PENSIN

230

ALBERGUE

46

TOTAL

13

461

A oferta turstica de aloxamento de Vern est composta por 3 hoteis, 9 pensins e 1 Albergue de
Peregrinos. Isto en datos porcentuais supn que o 70% da oferta de aloxamento de Vern est
formada por pensins e un 23% por hoteis mentres que o albergue supn un 7%.
Dende o punto de vista da categora dos establecementos vemos como dentro da tipoloxa de
hotel temos un de 1 estrela e dous de 2 estrelas e en canto s pensins todas entran dentro da
categora de 1 estrela.
Deste xeito. a oferta de Vern est formada por un total de 461 prazas de aloxamento, se
observamos estes datos en cifras porcentuais. o resultado chama a atencin xa que. a pesar de que a
oferta de establecemento de tipo hotel representaba pouco mis do 20% do total, no total de prazas
supn un 40%, mentres que as pensins supoen un 50% do total e as prazas do albergue un 10%.
Unha vez analizados os datos podemos concluir que a oferta escasa en canto a nmero de
establecementos e ademais no tocante categora destes a maiora de categora inferior. Non
obstante, para facer unha lectura real da oferta de aloxamento de Vern dbese ter en conta o perfil
da demanda, xa que non debemos esquecer que o noso municipio foi de sempre un lugar de paso e
de cruce de camios entre o interior da Pennsula e Portugal e outras zonas turstica de Galicia,
polo que cabe pensar que entre o nmero de visitantes de Vern a tipoloxa de excursionistas tea un
peso destacado.
Nesta mesma lia, non debemos obviar a existencia do que poderiamos chamar oferta non
controlada como poden ser os pisos en aluguer para determinadas datas, segundas residencias ou
casas de amigos e familiares, dos cales non se dispoen datos. Para rematar debemos apuntar que
sera interesante contar con datos referentes ao grao de ocupacin xa que nos permitiran analizar
dun xeito mis real esta cuestin.

31

2.2.3 Infraestrutura
a) Infraestructuras bsicas
Abastecemento de auga
Vern presenta unha rede municipal de abastecemento que cubre a totalidade do solo urbano, as
coma aos ncleos rurais de Pazos, Vilela, O Salgueiro, Caldelias, Vilamaior do Val, Queizs e
Cabreiro, estes dous ltimos parcialmente xa que posen redes veciais propias conectadas rede
xeral que so entra en funcionamento nas temporadas de necesidade, como pode ser a temporada
estival. Os demais ncleos rurais posen redes veciais illadas.
A rede municipal de abastecemento est subministrada por dous depsitos,un construdo nos anos
noventa con capacidade de 3000 m3 e un antigo de 600 m3, ademais do depsito do polgono
industrial de Pazos que ten unha capacidade de 100 m3. A capacidade do abastecemento en termos
de n de habitantes de 21.430, de acordo cos datos da Memoria de Ordenacin do PXOM. A
calidade da auga comprobada permanentemente mediante a realizacin de anlises na captacin,
as como na distribucin e puntos de consumo.

CAPACIDADE DO ABASTECEMENTO MUNICIPAL.

FONTE: PXOM de Vern

A orixe de captacin son as augas superficiais do ro Tmega (marxe dereita), onde se atopa unha
planta de tratamento que hixieniza a auga para o consumo da poboacin; posteriormente bombase
aos depsitos de Pazos, da Costa e de Borraquia aos que antes se fixo referencia. A rede de
distribucin esta conformada por varias arterias que percorren o territorio que presentan un grao de
cobertura amplo e homoxneo no conxunto municipal. En canto s redes veciais dos ncleos rurais
subminstranse a base de pozos de barrena, pozos anchos ou mesmo de manaciais almacenndose
en depsitos.

CAPACIDADE DE ABASTECEMENTO DOS NCLEOS RURAIS. FONTE: PXOM

Na tboa anterior podemos observar que varias ncleos presentan unha capacidade de
32

abastacemento bastante xusta e no caso de Tintores e Feces de Abaixo mesmo podemos observar un
dficit de capacidade. Neste sentido debemos sinalar que existen proxectos de mellora en marcha, a
construcin de novos depsitos para o suministro da rede municipal que permitiran acadar unha
capacidade de 9600 m3. A rede dos ncleos rurais sobre todo daqueles que presentan dficit de
capacidade tamn deberan ser ampliados.
Saneamento
A rede de saneamento de Vern constite actualmente o punto final da rede de saneamento
comarcal. O saneamento faise a travs da E.D.A.R ( Estacin depuradora de augas residuais)
situada en Queizs, nela conflen os saneamentos dos concello vecios de Castrelo do Val e
Ombra, ademais do propio Vern. En canto ao noso municipio a rede recolle as augas do solo
urbano de Vern e dos ncleos de Pazos, bedes, Cabreiro, Queizas, A Rasela, Tintores, Vilela,
Caldelias e O Salgueiro, as como as do polgono industrial.
En canto ao resto dos ncleos, agsTamagos que conta coa sa propia estacin depuradora, verten
en fosas e fosas spticas que van dar a diferentes ros e regatos.
No PXOM ponse de manifesto que a capacidade actual da rede de saneamento claramente
insuficiente xa que provoca vertidos, deste xeito estan previstas varias actuacins para mellorar o
sistema xeral de saneamento e que se concretan por unha banda no reforzo da rede existente e por
outra banda na creacin dunha nova rede que recolla o saneamento dos ncleos que agora verten a
fosas spticas.
Xestin de residuos
O tratamento de residuos slidos faise seguindo o Plan Xeral de Xestin de Residuos Urbanos de
Galicia 2010-2020 no cal co fin de facer corresponder a cada Concello o custo real da recollida en
funcins das sas caractersticas outorgndolle a cada municipio un indicador de referencia (sostido
nunha serie de parmetros poboacionais, xeogrficos e socioeconmicos) cun valor. Vern atpase
entre os valores 0,21 e 0,99, que pertencecen a categora de Semiurbano e a xestin faise dende
varios puntos:
O sistema de recollida selectiva que, en xeral, se trata dun modelo de instalacin na beirara de
contenedores para a recollida de envase xunto aos tradicionais xenricos, apoiado nalgns ncleos,
de cara a resolver os problemas da recollida selectiva nos nucleos rurais, por outros de cartn e/ou
vidro. Existe recollida de lixo orgnico en todos os ncleos cunha frecuencia de entre das e tres
veces por semana, ags na capital onde diaria. Os residuos recollidos son tratados na Ecoplanta
situada no Polgono de Pazos.
A recollida dos envases depende da Deputacin provincial mediate un camin cunha frecuencia
variable entre unha vez cada 15 das nos ncleos rurais e das veces por semana no nucleo urbano
de Vern. A recollida de vidro cuberta pola empresa DANIGAL, que acude a demanda cando os
colectores estn cheos sen establecer unha periodicidade fixa. A recollida de papel-cartn faise
soamente no ncleo urbano de Vern,no Poligono de Pazos e Feces de Abaixo cunha frecuencia de
entre 5 e 6 veces por mes por parte da enpresa CONGALLE.
Para a recollida de outro tipo de materiais construuse un punto limpo no 2005 no polgono de
Pazos por iniciativo do CMATI co fin de evitar os vertedoiros a ceo aberto.
Existe tamn un programa de recollida de plsticos agrcolas por parte do Concello.

33

Suministro de enerxa elctrica

A rede de suministro elctrico, depende da empresa concesionaria UNIN FENOSA,
presentando un bo nivel de servizo acado demanda, e de feito na alegacin presentada por esa
empresa para o PXOM, aprtase unha estudada previsin de demanda para o futuro que poden
servir para ilustrar o presente apartado.
Todos os ncleos do concello dispoen de suministro de enerxa elctrica.A Alimentacin
principal faise a travs don tendido noroeste coa lia Salas-Vern de alta tensin, e que penetra no
concello dende o oeste no solo urbano, e chega subestacin do concello dende onde percorre as
distintas parroquias por tendido areo, esta atpase situada moi preto da zona escolar polo que
recentemente se subscribiu un acordo entre a empresa, a Xunta e o Concello para o traslado da
subestacin a unha parcela do Polgono de Pazos co cal se acada o obxectivo de melloras as
instalacins ao tempo que se diminen os riscos para as persoas, e en especial neste caso para
aqueles que empregaban os centros educativos situados nas proximidades.
A rede principal, de media tensin, distribese na sa meirande parte por tendidos areos. O
suministro con tensin de 2000 voltio en media e 380 en baixa de boa calidade por regra xeral.
Rede de gas
Anda que Vern non se atopa dentro dos concello aos que chega a rede de gaseoductos de Galicia
, unha empresa privada encrgase de manter unha pequena rede de distribucin de gas propano
canalizado. Esta rede parte do centro de almacenamento, que sae do Poligono de Pazos, chega ata o
ncleo urbano e da servizo s principais ras da vila. Na actualidade estanse levando a cabo obras
de ampliacin destas redes de suministro.
Servizos de telecomunicacins (fixa, mobil, internet)
Rede Fixa: este servizo est a dispoibilidade da prctica totalidade territorio, sen haber maiores
problemas, agas canse se intenta usar a rede actual no rural para a transmisin de datos (conexin a
Internet) xa que ou ben non posible ou so se permiten conexins a moi baixa velociadade.
Rede mbil: a orografa irregular da zona, as como a elevada dispersin xeogrfica, dificulta que
as compaas telefnicas poidan atender a totalidade da poboacin. Por este motivo, son varias as
zonas nas que non existe cobertura de algn operador o que impide que os usuarios tean liberdade
para escolle o seu operador. Ademais nas zonas proximas frontera hai problemas coas operadoras
portuguesas, en moitos casos o terminal cambia automticamente de compaa incidindo na cuanta
das facturas.
Internet: na comarca non fcil dispoer de banda ancha. O ADSL est dispoible en moi poucas
localidades. A conexin por infraestructuras de telefona mbil tamn deficiente xa que a
velocidade de descarga moi baixa en moitos puntos e o coste mis elevado que o ADSL. A
conexin WIFI est presente sobre todo na vila de Vern.
CONCLUSIN
En xeral podemos dicir que as infraestructuras bsicas se atopan bastante desenvolvidas soamente
se atopan incidencias en canto ao saneamento e ao servizo de telecomunicacins debido a orografa
propia do concello e a sa dispersin. Cabe destacar neste sentido que se estn levando a cabo
numerosos proxectos de optimizacin do suministro dos servizos como fomos vendo nos apartados
anteriores e que se fan necesarios para seguir e moi importantes dende o punto de vista turstico,
34

non so para cubris as necesidade da posible demanda senn tamn porque a sa mellora incide
directamente na demanda senn que permite manter unha postura mis respetuosa co medio
ambiente, unha importante tendencia do turismo actual que se fai imprescindible no camio de
lograr un turismo sostible e mis se cabe dentro do perfil turstico do Concello de Vern onde o
Turismo de natureza ou Ecoturismo ocupa un rol destacado.
b) Transportes
Areos
O aeroporto mis cercano ao Concello de Vern o de Peninado en Vigo situado a 166 km (1h
45min), logo o de Lavacolla de Santiago de Compostela a 189km de distancia (2h 4min) e
finalmente o de Alvedro de A Corua a 244 km (2h 30 min).
Terrestres
As estacins de ferrocaril mis prximas son as de Campobecerros no vecio concello de
Castrelo do Val situado a 22 km, e a da A Gudia onde teen parada trens de longo percorrido no
eixo Madrid-A Corua ou Vigo que est a uns 30 km da Vila de Vern. Con todo a principal estacin
segue a ser a da cidade de Ourense e anda que se atopa a maior distancia (uns 75km, 45 min) que
as outras ofrece un maior nmero de destinos.
Transporte pblico autobs:
Existen diversas lias de transportes de viaxeiros tanto de mbito comarcal e nacional e incluso
internacional que teen como punto de paso Vern. Estas lias ofrecen destinos provinciais cara
concellos vecios e cara a capital de provincia principalmente, a nivel autonmico os principais
destinos son Vigo, Santiago de Compostela e A corua e a nivel nacional destacan as comunicacins
con Madrid e enlaces cara o levante, Castela e Len (Palencia, Burgos, Valladolid), Logroo,
Zaragoza, Catalua (Barcelona, Lleida, Tarragona, Port Aventura), as principais cidades de Pas
Vasco (Vitoria, Bilbao, San Sebastin, Irn), Cceres e Merda, e finalmente enlaces co sur en
Sevilla, Cdiz, San Fernando e Alxeciras. Dentro dos destinos internacionais atpase: Pars,
Andorra, Alemaa, Blxica, Holanda e Suza.
O Concello de Vern tamn se atopa includo no programa de transporte escolar compartido
(coecido como Tes + bus) que actualmente conta con 5 lias que comunican internamente as
parroquias do concello e algunhas dos concellos vecios. Ademais, implantronse diversas rutas de
NOITE BUS que enlazan Vern con Xinzo de Limia e Allariz e outros ncleos da Comarca.
Debemos ter en conta que mentres que o servizo de NOITE BUS si podera ter aproveitamento
turstico, o transporte escolar compartido debido s rutas e a escasa capacidade a penas podera ser
aproveitado polos turistas.
2.2.4 Oferta complementaria
a) Restauracin
A oferta de restauracin de Vern est formada por 2 restaurantes de 4 tenedores (1 categora), 3
restaurantes de 2 tenedores (3 categora), 20 restaurantes de 1 tenedor (4 categora), un
establecemento especializado en tapas, un restaurante pulperia, 2 pizzeras, un restaurante de
comida italiana, 2 hamburgueseras, un restaurante de comida turca e outro de comida china. Polo
tanto podemos dicir que Vern conta cunha oferta bastante ampla en canto a nmero de
establecementos cun total de 33 entre os que destaca moi por encima os restaurantes de 1 tenedor
que supoen unha porcentaxe de mis do 60%. En n de prazas a oferta supn un total aproximado
35

de 2122 prazas, en datos porcentuais como era de esperar o grande peso recae nos restaurantes de 1
tenedor.
No tocante ao tipo de cocia a meirande parte teen como especialidade a cocia tradicional cun
porcentaxe do 61% do total e 20 establecementos, segue en importancia os establecementos
adicados parrillada cun total de 4 establecemetos, a variedade de oferta compltase tres
establecementos de comida italiana, unha pulpera, unha tapera, das hamburgueseras e un
restaurante de comida turca e outro de comida china.
Para rematar debemos sinalar a alta concentracin da oferta de restauracin de Vern, que se
asenta na sa totalidade no ncleo urbano de Vern. Dentro deste apartado tamn poderiamos inclur
a ampla oferta de bares e cafeterias coas que conta o concello.
b) Oferta comercial
Podemos atopar unha ampla variedade de comercios: carnicerias, panaderas, tendas de roupa,
ferreteras, bazares, librerias, drogueras, floristeras, etc. Tamn haivarios supermercados e dous
hipermercados, porn non conta con grandes superficies comerciais. Destacan as tendas de artesana
tradicional de cestera e as bodegas da D.O Monterrei con catro bodegas especializadas.
A oferta compltase coa Feira e Mercado Rural de VernS, este celebrase os das 3, 11 e 23 de
cada mes, en horario de 9,00 h. a 14,30 h. Se algn deses tres das coincide en domingo, a feira
trasladase o luns seguinte. un mercado tpico de grande importancia para a comarca que se realiza
na zona histrica da vila, con postos de venda de roupa, calzado, complementos, plantas, froitas,
hortalizas, variedade de rbores froiteiras, peixe e carne.
c) Axencias de Viaxes
O Concello de Vern conta con 5 axencias de viaxes:
- Reyso Viajes (Remedios 3 Baixo B, Vern): maiorista-minorista.
- Viajes Halcn S.A (Av de Portugal 1, Vern): maiorista-minorista.
- Viajes Iberia S.A (Ra Jos Santamarina, 2, Vern): maiorista-minorista.
- Viajes Vern S.A (Av de Portugal, 18-20): minorista
- Zafiro Tours (Espido 17, local 3, Estacin de Autobuses de Vern): maiorista-minorista.
d) Sanidade
Dentro dos servizos de sanidade pblica podemos temos a existencia do Hospital Comarcal de
Vern, este est integrado no SERGAS e atende tanto poboacin de Vern como do resto de
concellos que conforman a Mancomunidade, conta con 79 camas e 3 quirfanos. A oferta
compltase co centro de sade de Vern que supn a principal infraestrutura de atencin primaria do
concello e dispn de servizos bsicos en medicina xeral, pola tarde funciona como PAC e Urxencia
tanto de Vern como dos concellos da comarca. Non existen no municipio mis centros de atencin
ambulatoria.
En canto sanidade privada Vern conta cun centro de psicoloxa, unha clinica, un centro de
rehabilitacin e un laboratorio de anlises.
A oferta completse coa exitencia de 5 farmacias concentradas no ncleo urbano de Vern.
36

e) Oferta deportiva
A oferta deportiva do Concello de Vern est formada por varias instalacin, o pavilln
polideportivo con piscina climatizada (Ra Irmns Moreno) con actividades de escolas deportivas
especializadas( Atletismo, ftbol, natacin, tenis, baloncesto, baile latino infantil, aerobic infantil
etc) e escolas xenricas (psicomotricidade, educacin fsica base). Zona deportiva municipal A
Granxa con uso coordinado coas escolas municipais de deporte e actividades deportivas en xeral e
que conta ademais con piscinas de vern. Compltase cos Campos de Ftbol das parroquias de
Tintores e Feces de Abaixo e outas pistas desportivas ao aire libre.
Temos que sinalar que estes equipamentos deportivos son utilizados en moitos casos para outros
fins, como poden ser concertos, mitins, etc, dado que no concello non se dispn dun equipamento
para estes fins, dato a ter en conta cara ao planeamento do concello. En Vern tamn existe un Club
BTT que ten bastante tirn na zona e unha empresa especializada neste eido, Bicicletas Matias, que
se encarga de organizar rutas en bicicleta. Tamn podemosdestacas a existencia de un centro de ocio
relacionado con actividades deportivas e outras como o senderismo:Tamagani (Ra Remedios).
f) Oferta socio-cultural
Casa da Xuventude e Biblioteca. Edificio actualmente ncleo da vida cultural do concello. Este
edificio ten tamn, no seu interior, unha serie de servicios municipais como son os Servicios Sociais
e o Plan Xitano realzanse actividades culturais, educativas e divulgativas, as como exposicins e
dispn de museo. No centro imprtense cursos, conferencias, talleres, etc.
Centro social da Terceira Idade da Xunta, localizado a p da Alameda, realzanse
actividadesvarias vinculadas Terceira Idade, bailes, charlas, salas de estar etc.
Fora do ncleo urbano de Vern atopamos locais socioculturais espallados polas parroquias foito
do movemento asociacionista podemos destacar: local socio-cultural de Queirugas e Tamaguelos ,
Centro Social de Cabreiro, Quizs e Tamagos, Teleclub de bedes, Casa Cultural de Tintores ou a
Asociocin de Mulleres Rurais.
A oferta compltase co Centro de Interpretacin de Vern (Avenida de Portugal) no cal se
podedescubrir os aspectos mis significativos de Vern.
g) Taxis
En Vern hai catro paradas de Taxi:
- Praza do Concello
- Praza da Merced
- Estacin de Autobuses
- Hospital
h) Servizos de informacin tursticas
O Concello de Vern conta cunha Oficina Municipal de Informacin Turstica, esta est situada
no nucleo urbano de Vern na ra Iramns La Salle, recentemente trasladada da Casa do Asistente
onde antes estaba ubicada. A oficina permane aberta todo o ano de luns a sbado co seguinte
horario: de 10:00 a 14:00 e de 17:00 a 20:30 h. O telfono de contacto 988 41 16 14 e o correo
37

electrnico turismo@vern.net. O persoal da oficina est formado por un director responsable da

oficina que traballa todo o ano e dous traballadores temporais que son contratado en pocas de
maior afluencia turstica en temporada alta.
En canto a guas de informacin turstica profesionais non se teen datos.
Conclusin
Logo do anlise anterio podemos concluir que en xeral o concello presenta un nivel de
equipamentos moi desenvolvido o cal ten unha relacin directa co rol de cabeceira de comarca que
ostenta o Concello de Vern e que se ve claramente no papel que desempea en canto oferta
educativa e asistencial para os concellos lmitrofes que conforman a Mancomunidade ou Comarca.
Porn no que se refire oferta sociocultural obsrvase unha oferta bastante escasa, as entidades de
maior peso, soamente das atpanse na vila de Vern e o resto son centros sociais espallados polos
distintos ncleos rurais que presentan un nivel de aproveitamento case nulo.
2.2.5 Planificacin
Entre os plans que afectan ao Concello de Vern podemos citar:

PXOM, Plan Xeral de Ordenacin Municipal aprobado no 2012.

O P.P do Polgono Industrial C-1 de Pazos aprobado no 1986.

PEPRI do Barrio de San Lzaro e do Ncleo histrico de Vern apribado no 2003.

O Plan da Eurocidade Chaves-Vern, de ndole propiamente turstico, aprobado no 2009 e

que emana do POCTEP.

Plan de Competitvidade Turistica, Puertas de Galicia, 2011.

Modelo de Aproximacin calidade turstica (MACT).

38

2.3 Anlise externo

2.3.1 Demanda
Debido falta de datas acerca da demanda turstica de Vern acchgase un breve anlise sobre a
demanda da cidade de A Corua segundo un estudo publicado polo Consorcio de Turismo de A
Corua. 10
N de visitantes
Nos meses de xullo e agosto, atendronse nas das oficinas de turismo de A Corua un total de
24327 visitantes (9113 en xullo e 15154 en agosto) o que supn unha media estival de 426 persoas
por da.
Procedencia
En canto procedencia destacan os visitantes nacionais fronte aos internacionais. Dentro do
mercado nacional cabe destacar as C.A de Madrid cun 21% das consultas, seguido de Andaluca con
un 15% e de Catalua con un 12%.
En canto aos visitantes internacionais por continentes destaca Europa cun 78% seguidos de
Amrica e Asia. Dentro do mercado europeo o principal mercado emisor Francia, seguido de
Italia, Portugal e Reino Unido
Idades
O 28% dos visitantes ten entre 25 e 35 anos seguidos da franxa comprendida entre 46 e 55 cun
27% . O 26% restante ten entre 36 e 45 anos e tan so un 6% ten entre 18 e 25 e o 12% supera os 55
anos.
Frecuencias
O 70% das consultas atendidas en vern son atendidas son de persoas que visitan por primeira
vez o destino fronte ao 30% de turista que xa estiveran en ocasins anteriores.
Informacin sobre o destino
A pregunta de cal foi a fonte pola cal decidiron visitar o destino e onde buscaron a informacin
sobre o mesmo, o 42% responde que a travs de Internet e Redes Sociais, un 31% a travs do
consello de amigos, u 14 % a travs dos medios de comunicacin e un 11% a travs de folletos e
propaganda turstica.
Medios de trasporte
O 77% dos visitante chegaron por carretera e en vehculo propio, fronte ao 11% que viaxou en
avin, o 5% en tren, o 5,2% en autobs e 1.5 % en barco.
Aloxamento
O hotel o aloxamento preferido pola maiora de visitantes cun 43% seguido das casas de
familiares e amigos cun 12% e logo campings e pensins.
Estancia media
O 42% dos turistas atendidos asegura pasar mis de das noites fronte ao 41% que pernocta un
da na cidade. Un 15,7% dos encuestados so pasaron unhas horas na cidade.
10 Anlise descriptivo da demanda turstica de A Corua (2012)

39

Perfl
Segundo os datos analizados, o visitante tipo foi un viaxeiro de procedencia nacional cunha idade
comprendida entre os 36 e 55 anos, que viaxa en familia ou con parella e que chega cidade por
carretera e en vehculo propio.

2.3.2 Anlise competitivo

No anlise da posicin competitiva de Vern vimos as ventaxas comparativas e competitivas que
presentaba e en funcin diso unha das estratexias competititivas que eleximos foi a de Enfoque
/Segmentacin nunha serie de tipoloxas tursticas que configuran o producto turstico que oferta o
noso concello: turismo termal (centrado na explotancin das potencialidades de Sousas, Cabreiro,
Fontenova, Caldelias e Fonte do Sapo), Ecoturismo e de natureza (centrado na diversidade de
espazos naturais e en especial corredor ecolxico que conforma o ro Tmega ao seu paso por
Vern), turismo enolxico (centrado na D.O de Monterrei e todas as actividades que se derivan da
sa produccin) e turismo cultural (centrado no patrimonio histrico cultural do Concello e no
Entroido).
a) Destinos competidores
Turismo termal
No eido do turismo termal a competencia e ampla e forte. En primeiro lugar, debemos ter en
conta que a provincia de Ourense un destino termal por excelencia polo que a este nivel xa nos
atoparemos con importantes destinos competidores, segundo o mapa seguinte, os principais focos
termais da provincia de Ourense conctranse na metade oeste (destacan o concello de Ourense,
Cenlle, Beade, O Carballio, Bobors, Maside, Ribadavia ), logo temos unha pequena focalizacin
no centro da provincia ( Allarz, Xunqueira de Ambra, Maceda, Esgos, Baos de Molgas), no sur
destacan a zona de Lobios e A Porqueira e Vern e Monterrei, finalmente no da provincia, atpanse
mananciais de interese e, como casos illados, infraestruturas tursticotermais abandonados que
poderan ser a base de futuras iniciativas (por exemplo, Bembibre en Viana do Bolo, O Barco ou
Castro Caldelas).
Deste xeito establecemos que os principais destinos competidores de Vern son a zona noroeste
(Ourense, Cenlle, Beade, O Carballio, Bobors, Maside, Ribadavia), o foco central de Allariz e
arredores e o suroeste (Lobios e A Porqueira).
A nivel autonmico o principal foco de turismo termal que pode supoer unha competencia a
provincia de Pontevedra e en especial Cuntis, Illa da Toxa, Mondariz e Caldas de Reis.
A nivel nacional as provincias que mis destacan son Barcelona e Granada seguidos de Huesca e
Zaragoza.
Debemos engadir, tendo en conta o carcter fronteirizo de Vern, a Chaves que constite un
importante foco de turismo termal da zona.
Turismo de natureza e ecoturismo
Son varios os destinos prximos que ofertan este tipo de turismo entre eles podemos destacar
Allariz (Reserva da Biosfera), os concellos que forman parte do Parque Natural do Invernadoiro
( Castrelo do Val, Pobra de Trives e Vilario de Conxo), os concellos que forman parte do Parque
Natural de Baixa Limia-Serra do Xurs, que sa vez forma parte da Reserva da Biosfera GersXurs ( Entrimo e Lobios ) , os que conforman o Parque Natural Serra da Encia da Lastra (Rubi,
Comarca de valdeorras) as como a zona do Bidueiral de Montederramo (Ribeira Sacra).
Turismo enolxico
40

Os destinos competidores mis prximos no eido do turismo enolxico son a zona da Ribeira
Sacra, a zona de Valdeorras, O Ribeiro e Ras Baixas (Cambados, Baiona), baseadas nas cinco
denominacins de orixe que ten a Comunidade Autnoma de Galicia.
Turismo cultural
Os destinos mis prximos a Vern que focalizan o turismo cultural da zona son en primeiro lugar
a Ribeira Sacra , o conxunto monumental de Ribadavia, centros histricos como Allariz ou Castro
Caldelas e a cidade de Ourense. Asimesmo se nos centramos no importante atractivo turstico que
ten o Entroido de Vern debemos falar da competencia que exercen os demais entroidos da zona, en
especial os que forman parte do chamado Tringulo Mxico, o Concello de Laza e Xinzo de Limia,
porn o entroido tamn ten un peso destacado en Ourense, Viana do Bolo, O Barco, Manzaneda,
Bande ou Vilario de Conso.
Logo do anlise dos destinos competidores de Vern segundo as principais tipoloxas tursticas
podemos ver os principais competidores por tipoloxa turstica:
Turismo termal: Chaves, Ourense e O Carballio
Turismo de natureza: Ribeira Sacra, Allariz e O Barco de Valdeorras
Turismo enolxico: O Ribeiro, Ribeira Sacra e O Barco de Valdeorras.
Turismo cultural: Allarz, Ribeira Sacra e Ourense.
Finalemnte decidimos que os tres competidores principais do Concello de Vern son a Ribeira
Sacra, Allariz e Ourense e o Barco de Valdeorras xa que son unha contantes ao longo de todo o
anlise.
b) Mapa de posicionamento
O posicionamento a imaxe percibida polos consumidores du producto ou destino turstico,
atendendo a unha serie de atributos e fronte sa competencia e o mapa de posicionamento a
imaxe grfica desa situacin.
Para elaborar un mapa de posicionamento necesario realizar un estudo de marketing, a travs de
enquisas demanda principalmente, para coecer os atributos que os consumidores consideran mis
importantes, para ofrecer unha imaxe visual da imaxe percibida fronte aos competidores. Deste
xeito, pediriaselle ao consumidor a sa opinin sobre varias marcas ou destinos e sobre cal sera o
seu ideal. Con todo isto o mapa reflictira claramente a posicin do noso destino turstico na mente
do publico obxetivo, con relacin tanto ao s atributos ou beneficios que lle ofrece, como con
relacin posicin ideal.
A natureza acadmica do noso traballo non nos permite facer un estudo tan profundo polo que se
estableceran a grandes rasgos os atributos que nos creemos que seran mis valorados pola demanda
e a sa escala de valores.
Atributos
Infraestruturas tursticas; que tera que ver co grao de aproveitamento das potencialidades tursticas
e cos servizos que se lle ofrecen ao consumidor.
Conservacin ambietal: todo o que ten que ver coa conservacin e protecin do medio ambiente e
os valores paisaxsticos.
Escala de valores e ideal
Os ideais para a conservacin son os valores mis altos establecidos na escala de 1-8 e para as
infraestruturas tamn seran os valores mis altos na escala 1-8.

41

ATRIBUTOS

VERN

RIBEIRA
SACRA

ALLARIZ

OURENSE

O BARCO
DE
VALDEORR
AS

Ifraestruturas

-2

-3

Conservacin

-3

POSICIONAMENTO CONCELLO DE VERN

8
6

CONSERVACIN

4
2
0
-8

-6

-4

-2

-2
-4
-6
-8
INFRAESTRUTURAS

c) Posicionamento ideal
No mapa de posiconamento podemos observar como a pesar de que dende o punto de vista do
atributo de conservacin estamos ben posicionados con respecto aos nosos competidores, soamente
nos supera Ribeira Sacra e Allariz, as Infrestruturas tursticas que estn directamente relacionados
co aproveitamento efectivo das nosas potencialidades tursticas non un punto forte obtendo
valores negativos con respecto aos nosos principais competidores, ags O Barco de Valdeorras.
Deste xeito, o posicionamento ideal do noso concello como destino competidor tendo en conta as
tipoloxas tursticas que conforman o noso producto (turismocultural, enolxico, de natureza e
termal) sera manter e se posible mellorar a conservacin ambiental levando a cabo iniciativas de
posta en valor, recuperacin e proteccin tanto do medio ambiente como dos valores paisaxsticos
do noso concello, levando ao mesmo tempo campaas de concienciacin para a poboacin residente
sempre coa finalidade de conseguir un turismosostible e de calidade.
No tocante s infraestruturas tursticas sera necesario levar a cabo accins de mellora da calidade
e aumento da oferta de aloxamento,as como importantes accins encamiadas principalmente
construcin de diferentes infraestruturas que permitan o aproveitamento efectivo das nosas ventaxas
comparativas sobre todo no que se refire a riqueza termal e pasisaxstica do concello.
42

2.4 DAFO
FORTALEZAS

DEBILIDADES

-Existencia de productos con D.O (D.O Monterrei).

-Riqueza e diversidade de recursos naturais e paisaxsticos.
-Existencia de areas naturais protexidas.
-Existencia de importantes recursos culturais.
-Presenza de festas de Interese Turstico Nacional (Entroido de Vern).
-Gastronoma destacada e presenza de productos de calidade diferenciada.
-Presenza de augas termais de prestixio e consolidadas.
-Presenza de axentes industrias con imaxe de marca (Cabreiro, Roberto Verino).
-Destacada labor de promocin do turismo termal en conferencias e feiras
especializadas.
-Baixa estacionalidade do turismo termal e enolxico.
-Aproveitamento de sinerxias de destinos tursticos prximos.
-Existencia de rutas xacobeas de paso (Via da Prata e Camio Portugus).
-Aproveitamento do producto turistico das rutas xacobeas (Camio de Santiago e Va
da Prata).
-Oferta ampla de equipamentos e servizos ao cidadn pola condicin de cabeza
comarcal.

-Falta de profesionalizacin nos traballadores do sector turstico.

-Rede de telecomunicacins insuficiente.
-Resistencia das empresas ao cambio e modernizacin.
-Necesidade de aumentar a cooperacin empresarial e entre asociacins
supramunicipais.
-Deterioro de algns recursos tursticos.
-Falta de integracin da oferta turstica.
-Carencia de aloxamento de categoras superiores.
-Oferta turstica altamente concentrada na Vila de Vern.
-Escaseza de oferta turstica complementaria.
-Oferta insuficiente de servicios de intermediacin turstica.
-Necesidade de melloras na sinalizacin turstica.
-Estratexias de promocin de dbiles.
-Escasa presencia nas redes e medios de comunicacin non tradicionais.
-Non aproveitamento da potencialidade no turismo activo e ecoturismo e turismo
natural.
-Non aproveitamento da potencialidade no turismo rural.
-Escaso aproveitamento do potencial termal.
-Alta estacionalidade de importantes atractivos tursticos como o Entroido.
-Accesibilidade limitada por va area e ferroviaria.

OPORTUNIDADES

AMEAZAS

-Localizacin estratxica: cruce de camios entre Galicia, Portugal e o resto da P.I

-Caractersticas climticas propicias para productos de calidade diferenciada.
-Desarrollo dunha imaxe turstica comarcal coa complementariedade entre concellos.
-Cooperacin con Chaves: Proxecto Eurocidade Chaves-Vern.
-Mellora das comunicacins coa meseta, Ras Baixas e Portugal (A-52).
-Imaxe de Vern como cabeceira de comarca e antiga vila termal.
-Posicin do Camio Portugus como a segunda ruta xacobea mis transitada
-Demanda crecente de productos autctonos artesanais.
-Desarrollo de certificados de calidade turstica a nivel comarcal (MACT)
-Existencia de centro de formacin en hostelera, restauracin e turismo na provincia.
-Tendencia a buscar alternativas ao turismo tradicional.
-Tendencia da preocupacin polo benestar fsico. Auxe do turismo Retirement.
-Tendencia da preocupacin polo medio ambiente. Auxe do turismo do Ecoturismo.
-Importantes axudas a nivel europeo. (FEDER 2014-2020, POCTEP).
-Novos canais de comercializacin (TIC).

-Clima extremedamente seco na poca estival e fro en inverno.

-Crise econmica e perda de poder adquisitivo.
-Elevada competencia no sector turstico en zonas limtrofes.
-Proximidade a destinos con recursos similares e mis competitivos.
-Envellecemento da poboacin e xodo da poboacin xoven.
-Existencia de movementos internos de concentracin da poboacin en ncleos
urbanos.
-Escaso tirn da provincia a nivel de turistas internacionais.
-Capacidade de atraccin limitada do turismo termal entre os xvenes.
-Trazado do AVE que limita o rol do concello como lugar de parada e descanso.
-Posicin da Va da Prata como un dos menos coecidos e transitados.

43

3. OBXECTIVOS
ECONMICOS
1. Fomentar un desarrollo econmico conxunto e articulado de todo o concello.
Este obxectivo est relacionado con varias problemticas que se observaron no anlise como a existencia de movementos internos da poboacin cara
os ncleos mis urbanizados que producen o abandono e despoboamento dos ncleos rurais e a alta concentracin da oferta complementaria e de
infraestruturas e equipamentos na capital do concello. Deste xeito, o que se persegue a integracin das zonas menos desarrolladas e don ncleos
rurais no desenvolvemento econmico do concello.
2. Fomentar a creacin, modernizacin e especializacin das empresas locais.
Observouse no DAFO varias problemticas co sector empresarial de Vern: resistencias moderninacin, falta de cooperacin e escaseza de empresas
relacionadas coa oferta complementaria, a intermediacin e os servizos de informacin que afectan negativamente no desarrollo dun turismo de
calidade, polo que se pretende fomentar, en primeiro lugar, a creacin de empresas que suplan as carencias que antes vimos e logo a modernizacin e
especializacin das empresas tanto directamente relacionados co turismo (aloxamento) como aquelas que son complementarias deste (restauracin,
comercio artesanal, etc.).
3. Diversificar a oferta de productos tursticos.
Este obxectivo est en relacin directa con varias das debilidades que se observaron no anlise DAFO e que teen que ver co escaso aproveitamento
de importantes potencialidades tursticas como son o turismo rural, o turismo enolxico e o turismo termal as como coa alta estacionalidade de
productos punteiros do concello como o Entroido. Neste sentido, o obxectivo ser a diversificacin da oferta de productos tursticos a travs do
aproveitamento efectivo de recursos endxenos relegados ata o momento a un segundo plano que ademais poden contribuir dun xeito destacado na
desestacionalizacin e na atraccin dun perfil de turista de poder adquisitivo medio-alto e con estancias relativamente prolongadas.
SOCIO-CULTURAIS
1. Incrementar a formacin e culificacin dos rescursos humanos.
No anlise DAFO observouse que unha das debilidades era a falta de profesionalizacin dos traballadores activos no sector turstico. Esta cuestin
44

importante tela en conta para poder promocionar o turismo de Vern como un turismo de calidade que require unha atencin profesionalizada que
enalteza a visita dos recursos do concello e que ao mesmo tempo ter un eco positivo na calidade de vida dos traballadores do sector.
2. Incrementar a valorizacin do patrimonio por parte da poboacin local.
O non aproveitamento efectivo de determinados recursos endxenos que se observou no anlise est en relacin co valor que a poboacin local ten
cara a patrimonio propio. Neste sentido, dbense levar a cabo iniciativas que muden esta tendencia e que axudarn non so recuperacin de recursos
na actualidade en estado de deterioro senn que ademais constribuir no desarrollo dun turismo sostible.
3. Recuperar os valores histricos, etnogrficos e paisaxsticos do medio rural.
Este obxectivo est en relacin con varias das debilidades detectadas no anlise. Desta maneira a recuperacin dos elementos histricos, etnogrficos
e paisaxsticos do medio rural de Vern permite, por unha banda, o aproveitamento dos recursos relacionados co medio rural que ata agora non foron
plantexados (turismo rural, agroturismo, turismo etnogrfico) pero ademais pode contribuir mellora da calidade de vida da poboacin rural
ofrecendo nichos laborais e oportunidades de desarrollo econmico e a moderar o despoboamento dos ncleos rurais.

AMBIENTAIS
1. Protexer e poer en valor recursos naturais destacados do concello.
Con este obxectivo pretndese protexer e recuperar determinados recursos naturais que ao longo do tempo foron perdendo valor ante as distintas
iniciativas locais producndose o seu deterioro, destacan principalmente os recursos naturais hdricos relacionados coas fontes termais que supoen un
aspecto ambiental caracterstico da comarca e que necesario poer en valor e protexer polos seu interese a nivel natural e medioambiental.
2. Fomentar a concienciacin medioambiental por parte da poboacin local.
O aproveitamento limitado dos recursos naturais presentes no concello de Vern est relacionado coa valorizacin destes por parte da poboacin local.
Neste sentido, o obxectivo concenciar a poboacin residente da importancia de manter e mellorar a calidade ambiental do seu entorno,
desarrollando o concepto de responsabilidade medioambiental con diferentes iniciativas e que incide directamente no desarrollo dun turismo sostible e
na mellora da calidade de vida.
45

3. Intensificar as inciativas de cooperacin supramunicipal para manter e mellorar a calidade ambiental da comarca.
O concello de Vern forma parte dun entorno natural e medioambiental que engloba varios municipios limtrofes da comarca e mesmo sobrepasa a
fronteira ata municipios portugueses (sistema do ro Tmega). Deste xeito, imprescindible intensificar a cooperacin e as labores conxuntas que
permitan manter e mellorar a calidade medioambiental da comarca que de novo incidia directamente na mellora da calidade de vida da poboacin
residente. Dende o punto de vista turstico non so contribuir ao desarrollo dun turismo sostible e respetuoso co medioambiente senn que ademis
servir para ofrecer unha imaxe de comarca integrada, coherente e articulada.

46

4. ESTRATEXIAS E PLANS DE ACCIN

OBXECTIVOS ECONMICOS
1. Fomentar un desarrollo econmico conxunto e articulado de todo o concello
OBXECTIVO
ESTRATEXA

1.1 Formacin agraria

PLAN DE ACTUACIN

1.1.1 Programas de difusin de novas tcnicas de cultivo e de novas produccins.

DESCRIPCIN
PRESUPOSTO
FONTES DE FINANCIACIN
TEMPORALIZACIN
INDICADORES DE
SEGUEMENTO
OBSERVACINS

47

OBXECTIVO

1. Fomentar un desarrollo econmico conxunto e articulado de todo o concello.

ESTRATEXA

1.2 Diversificacin da actividade econmica nas parroquias rurais.

PLAN DE ACTUACIN

1.2.1 Impulso da actividade turstica no medio rural (Turismo Rural, Etnogrfico e Agroturismo).

DESCRIPCIN
PRESUPOSTO
FONTES DE FINANCIACIN
TEMPORALIZACIN
INDICADORES DE
SEGUEMENTO
OBSERVACINS

48

OBXECTIVO

1. Fomentar un desarrollo econmico conxunto e articulado de todo o concello.

ESTRATEXA

1.2 Diversificacin da actividade econmica nas parroquias rurais.

PLAN DE ACTUACIN

1.2.2 Promocin da comercializacin de productos ecolxicos.

DESCRIPCIN
PRESUPOSTO
FONTES DE FINANCIACIN
TEMPORALIZACIN
INDICADORES DE
SEGUEMENTO
OBSERVACINS

49

OBXECTIVO

2. Fomentar a creacin, modernizacin e especializacin das empresas locais.

ESTRATEXA

2.1 Fomento da cultura emprendedora

PLAN DE ACTUACIN

2.1.1 Programas de formacin para a creacin e xestin empresarial.

DESCRIPCIN
PRESUPOSTO
TEMPORALIZACIN
INDICADORES DE
SEGUEMENTO
OBSERVACINS

50

OBXECTIVO

2. Fomentar a creacin, modernizacin e especializacin das empresas locais.

ESTRATEXA

2.1 Fomento da cultura emprendedora

PLAN DE ACTUACIN

2.1.2 Difusin de axudas pblicas para a constiucin de novas empresas.

DESCRIPCIN
PRESUPOSTO
TEMPORALIZACIN
INDICADORES DE
SEGUEMENTO
OBSERVACINS

51

OBXECTIVO

2. Fomentar a creacin, modernizacin e especializacin das empresas locais.

ESTRATEXA

2.2 Introduccin de TICS como ferramenta de apoio a xestin interna e comunicacin externa.

PLAN DE ACTUACIN

2.2.1 Programa de axudas e subvencins para a implntacin de TICS.

DESCRIPCIN
PRESUPOSTO
TEMPORALIZACIN
INDICADORES DE
SEGUEMENTO
OBSERVACINS

52

OBXECTIVO

2. Fomentar a creacin, modernizacin e especializacin das empresas locais.

ESTRATEXA

2.3 Cooperacin empresarial

PLAN DE ACTUACIN

2.3.1 Creacin de un Foro de carcter supramunicipal que sexa punto de encontro e coecemento para
empresas da comarca.

DESCRIPCIN
PRESUPOSTO
TEMPORALIZACIN
INDICADORES DE
SEGUEMENTO
OBSERVACINS

53

OBXECTIVO

3. Diversificar a oferta de productos tursticos.

ESTRATEXA

3.1 Creacin e desarrollo de productos de Turismo Activo e Ecoturismo.

PLAN DE ACTUACIN

DESCRIPCIN

3.1.1 Mellora da oferta de rutas de senderismo.

3.1.2 Impulso do cicloturismo.
3.1.3 Creacin dun Centro de Interpretacin Ambiemtal.
3.1.4 Cooperacin cos concellos da comarca e Chaves (Eurocidade)
A lia estratxica basease na crecacin de novos productos relacionados co Turismo activo e o Ecoturismo, as
como o desarrollo e mellora de productos preexistentes.
Unha das primeiras actuacins que se deben levar a cabo a introduccin de certas melloras necesarias na
oferta de rutas de sendeirismo. Actualmente Vern conta cunha oferta de rutas de senderismo bastante ampla
porn necesario reforzar o mantemento e a sinalizacin para optimizar o seu uso e para que todas tean unha
sinalizacin homoxnea. Sera ademais conveniente e prctico establecer unha clasificacin tipolxica das rutas
ofertadas segundo o seu grao de dificultade co fin de poder ofrecer rutas axustadas aos diferentes perfs de
usuario (familais con nenos, personas da terceira idade, xente xoven, etc.). Finalmente, levaranse a cabo
diferentes iniciativas para diversificar a oferta, unha proposta interesante sera a creacin de rutas ecuestres ou
motorizadas (quads, boogies, moto cross, etc.).
Outro dos plans de actuacin o impulso do cicloturismo no concello de Vern.No Concello de Vern existe
unha Asociacin BTT dende o 2007 que esta levando a cabo importantes iniciativas de promocin e difusin
dese tipo de prcticas porn necesario implantar actuacins dende a administracin local. O primeiro paso
adecuar as infraestruturas para este tipo de turismo, aproveitando o desuso de estradas e a creacin de novas
vas para o desarrollo de rutas polos antigos trazados, tamn se debe analizar a posibilidade de construr pistas
para o ciclismo de montaa.
Para impulsar este tipo de turismo no Concello necesario levar a cabo campaas de promocin, estas poden
ser a travs da promocin en federacins ou asociacins de ciclismo, creando unha Marcha anual de cliclismo,
posicionando Vern como sede para a celebracin de competicions deportivas relacionados con ciclismo,
impulsar a candidatura para introducir a Comarca de Vern Volta Ciclista a Espaa, as como traballar
conxuntamente con outras asociacins dos concellos proximos co fin ltimo de crear un marca como destino de
cicloturismo.

54

No eido do Ecoturismo debemos dicir que, a pesar das claras potencialidades que pose Vern, non unha
tipoloxa especialmente desarrollada no concello. Para iso proponse a creacin dun Centro de Interpretacin
Ambiental, que podera ser en colaboracin con outros concellos proximos para crear unha imaxe integrada da
Comarca. Dende o Centro de Interpretacin Ambiental coordinaranse toda a oferta relacionada co
Ecoturismocentrada por unha banda nas diferentes exposicins e charlas que se poden realizar na sede do
propio centro e por outra banda, visitas guiadas especializadas, obradoiros de educacin ambiental, xornadas de
divulgacin, tec.
hora de levar a cabo todas estas actuacins debemos ter en conta o carcter tranfronteirizo do Concello e a
unidade medioambiental que Vern forma con demais concellos que conforman a Comarca polo que se debe
buscar a cooperacin a travs da Eurocidade Chaves- Vern e do traballo conxunto con toda a Comarca.
Deste xeito intntase promover un turismo sostible a travs do turismo de Natureza ou Ecoturismo e do
Turismo activo permitindo un aproveitamento efectivo e respetuoso co medio ambiente que contribuir a
promocionar o Concello de Vern como un Turismo de calidade en calquera das tipoloxas tursticas.
PRESUPOSTO
TEMPORALIZACIN
INDICADORES DE
SEGUEMENTO
OBSERVACINS

55

OBXECTIVO

3. Diversificar a oferta de productos tursticos.

ESTRATEXA

3.2 Creacin e desarrollo de productos de Turismo Termal.

PLAN DE ACTUACIN

3.2.1 Cooperacin con Chaves no eido do Termalismo (Eurocidade).

DESCRIPCIN
PRESUPOSTO
TEMPORALIZACIN
INDICADORES DE
SEGUEMENTO
OBSERVACINS

56

OBXECTIVO

3. Diversificar a oferta de productos tursticos.

ESTRATEXA

3.2 Creacin e desarrollo de productos de Turismo Termal.

PLAN DE ACTUACIN

3.2.2 Restauracin e apertura do Balneario de Cabreiro.

DESCRIPCIN
PRESUPOSTO
TEMPORALIZACIN
INDICADORES DE
SEGUEMENTO
OBSERVACINS

57

OBXECTIVO

3. Diversificar a oferta de productos tursticos.

ESTRATEXA

3.2 Creacin e desarrollo de productos de Turismo Termal.

PLAN DE ACTUACIN

3.2.3 Participacin en Feiras especializadas.

DESCRIPCIN
PRESUPOSTO
TEMPORALIZACIN
INDICADORES DE
SEGUEMENTO
OBSERVACINS

58

OBXECTIVO

3. Diversificar a oferta de productos tursticos.

ESTRATEXA

3.3 Creacin e desarrollo de productos de Enoturismo.

PLAN DE ACTUACIN

3.3.1 Cooperacin coa D.O Monterrei e bodegas particulares.

DESCRIPCIN
PRESUPOSTO
TEMPORALIZACIN
INDICADORES DE
SEGUEMENTO
OBSERVACINS

59

OBXECTIVO

3. Diversificar a oferta de productos tursticos.

ESTRATEXA

3.3 Creacin e desarrollo de productos de Enoturismo.

PLAN DE ACTUACIN

3.3.2 Creacin de rutas temticas (visita a bodegas e viedos)

DESCRIPCIN
PRESUPOSTO
TEMPORALIZACIN
INDICADORES DE
SEGUEMENTO
OBSERVACINS

60

OBXECTIVO

3. Diversificar a oferta de productos tursticos.

ESTRATEXA

3.3 Creacin e desarrollo de productos de Enoturismo.

PLAN DE ACTUACIN

3.3.3 Incorporacin da D.O Monterrei en Rutas del Vino de Espaa.

DESCRIPCIN
PRESUPOSTO
TEMPORALIZACIN
INDICADORES DE
SEGUEMENTO
OBSERVACINS

61

OBXECTIVO

3. Diversificar a oferta de productos tursticos.

ESTRATEXA

3.3 Creacin e desarrollo de productos de Enoturismo.

PLAN DE ACTUACIN

3.3.4 Creacin de xornadas enolxicas cunha periodicidade semestral.

DESCRIPCIN
PRESUPOSTO
TEMPORALIZACIN
INDICADORES DE
SEGUEMENTO
OBSERVACINS

62

OBXECTIVOS SOCIO-CULTURAIS
OBXECTIVO

1. Incrementar a cualificacin e formacin dos recursos humanos.

ESTRATEXA

1.1 Formacin dos profesionais do sector turstico.

PLAN DE ACTUACIN

1.1.1 Estudio para detectar as maiores necesidades formativas.

DESCRIPCIN

PRESUPOSTO

TEMPORALIZACIN

INDICADORES DE
SEGUEMENTO
OBSERVACINS

63

OBXECTIVO

1. Incrementar a cualificacin e formacin dos recursos humanos.

ESTRATEXA

1.1 Formacin dos profesionais do sector turstico.

PLAN DE ACTUACIN

1.1.2 Implantacin de cursos de formacin adaptados.

DESCRIPCIN
PRESUPOSTO
TEMPORALIZACIN
INDICADORES DE
SEGUEMENTO
OBSERVACINS

64

OBXECTIVO

1. Incrementar a cualificacin e formacin dos recursos humanos.

ESTRATEXA

1.1 Formacin dos profesionais do sector turstico.

PLAN DE ACTUACIN

1.1.3 Implantacin de practicas laborais tursticas na Comarca.

DESCRIPCIN
PRESUPOSTO
TEMPORALIZACIN
INDICADORES DE
SEGUEMENTO
OBSERVACINS

65

OBXECTIVO

2. Incrementar a valorizacin do patrimonio por parte da poboacin local.

ESTRATEXA

2.1 Sensibilizacin da poboacin local ante a riqueza patrimonial do concello

PLAN DE ACTUACIN

2.1.1 Realizacin de charlas e ciclos informativos.

DESCRIPCIN
PRESUPOSTO
TEMPORALIZACIN
INDICADORES DE
SEGUEMENTO
OBSERVACINS

66

OBXECTIVO

2. Incrementar a valorizacin do patrimonio por parte da poboacin local.

ESTRATEXA

2.1 Sensibilizacin da poboacin local ante a riqueza patrimonial do concello

PLAN DE ACTUACIN

2.1.2 Proxeccin de documentais e outros materiais sobre o patrimonio de Vern.

DESCRIPCIN
PRESUPOSTO
TEMPORALIZACIN
INDICADORES DE
SEGUEMENTO
OBSERVACINS

67

OBXECTIVO

2. Incrementar a valorizacin do patrimonio por parte da poboacin local.

ESTRATEXA

2.1 Sensibilizacin da poboacin local ante a riqueza patrimonial do concello

PLAN DE ACTUACIN

2.1.3 Organizacion de encontros e excursins para facer visitas grupais guiadas.

DESCRIPCIN
PRESUPOSTO
TEMPORALIZACIN
INDICADORES DE
SEGUEMENTO
OBSERVACINS

68

OBXECTIVO

3. Recuperar os valores histricos, etnogrficos e paisaxsticos do medio rural.

ESTRATEXA

3.1 Recuperacin de oficios e empresas tradicionais.

PLAN DE ACTUACIN

3.1.1 Creacin de talleres de oficios tradicionais.

DESCRIPCIN
PRESUPOSTO
TEMPORALIZACIN
INDICADORES DE
SEGUEMENTO
OBSERVACINS

69

OBXECTIVO

3. Recuperar os valores histricos, etnogrficos e paisaxsticos do medio rural.

ESTRATEXA

3.1 Recuperacin de oficios e empresas tradicionais.

PLAN DE ACTUACIN

3.1.2 Organizacin de xornadas e feiras temticas.

DESCRIPCIN
PRESUPOSTO
TEMPORALIZACIN
INDICADORES DE
SEGUEMENTO
OBSERVACINS

70

OBXECTIVO

3. Recuperar os valores histricos, etnogrficos e paisaxsticos do medio rural.

ESTRATEXA

3.2 Rehabilitacin de estruturas rurais tradicionais.

PLAN DE ACTUACIN

3.2.1 Xornadas de traballo de rehabilitacin e limpeza do patrimonio etnogrfico.

DESCRIPCIN
PRESUPOSTO
TEMPORALIZACIN
INDICADORES DE
SEGUEMENTO
OBSERVACINS

71

OBXECTIVO

3. Recuperar os valores histricos, etnogrficos e paisaxsticos do medio rural.

ESTRATEXA

3.2 Rehabilitacin de estruturas rurais tradicionais.

PLAN DE ACTUACIN

3.2.2 Axudas aos propietarios para o mantemento de estruturas tradicionais.

DESCRIPCIN
PRESUPOSTO
TEMPORALIZACIN
INDICADORES DE
SEGUEMENTO
OBSERVACINS

72

OBXECTIVO

3. Recuperar os valores histricos, etnogrficos e paisaxsticos do medio rural.

ESTRATEXA

3.3 Recuperacin do patrimonio etnogrfico inmaterial (costumes, lendas, historias, etc)

PLAN DE ACTUACIN

3.3.1 Traballos de recopilacin e documentacin.

DESCRIPCIN
PRESUPOSTO
TEMPORALIZACIN
INDICADORES DE
SEGUEMENTO
OBSERVACINS

73

OBXECTIVOS AMBIENTAIS
OBXECTIVO

1. Protexer e poer en valor recursos naturais destacados do concello.

ESTRATEXA

1.1 Recuperacin e proteccin dos recursos termais do concello.

PLAN DE ACTUACIN

1.1.1 Traballos de rehabilitacin de Fonte do Sapo e Manantial de Caldelias.

DESCRIPCIN
PRESUPOSTO
TEMPORALIZACIN
INDICADORES DE
SEGUEMENTO
OBSERVACINS

74

OBXECTIVO

1. Protexer e poer en valor recursos naturais destacados do concello.

ESTRATEXA

1.1 Recuperacin e proteccin dos recursos termais do concello.

PLAN DE ACTUACIN

1.1.2 Organizacin de xornadas e conferencias de Hidroloxa.

DESCRIPCIN
PRESUPOSTO
TEMPORALIZACIN
INDICADORES DE
SEGUEMENTO
OBSERVACINS

75

OBXECTIVO

2. Fomentar a concienciacin medioambiental da poboacin local.

ESTRATEXA

2.1 Concienciacin e sensibilizacin ambiental da poboacin residente.

PLAN DE ACTUACIN

2.1.1 Implantacin de cursos, charlas e talleres de concienciacin e eduacin ambiental.

DESCRIPCIN
PRESUPOSTO
TEMPORALIZACIN
INDICADORES DE
SEGUEMENTO
OBSERVACINS

76

OBXECTIVO

2. Fomentar a concienciacin medioambiental da poboacin local.

ESTRATEXA

2.1 Concienciacin e sensibilizacin ambiental da poboacin residente.

PLAN DE ACTUACIN

2.1.2 Programas de voluntariado para o coidado do medioambiente.

DESCRIPCIN
PRESUPOSTO
TEMPORALIZACIN
INDICADORES DE
SEGUEMENTO
OBSERVACINS

77

78

5. RGANOS DE XESTIN
No concello de Vern existe actualmente unha rea de turismo integrada dentro da estructura
administrativa local, en concreto o departamento de Turimo atpase dentro da rea de Promocin
Econmica e de Emprego do Organigrama do concello do que son responsables Enrique Daz
Garca e Juan Manuel Jimnez Morn.
Ademais disto podemos falar de outras entidades e asociacins que teen estre as sas labores a
promocin e dinamizacin turstica no Concello de Vern:

Eixo Atlntico

Eurocidade Chaves-Vern

Portas de Galia Vern- Viana

Asociaciacin Rural Portas Abertas

CEMIT de Vern (Rede de Centros para a Modernizacin e Inclusin Tecnolxica)

Centro Comercial Urbano

Camara de Comercio de Ourense

Centro Cooperativo de Vern

INORDE (Instituto Ourensano de Desenvolvemento Econmico)

Termared

AEVER (Asociacin de empresarios de Vern)

Asociacin de Municipios para o Plan de Competitividad Turstica das comarcas de

Monterrei e Conso-Frieiras

No Plan de Actuacin de Vern 2009-2014 11 presentouse como unha das lias de accin para o
sector turstico a creacin dun ente mixto local que contase coa participacin de todos os axentes do
sector tanto empresas privadas como do sector, con dous obxectivos claros: canalizar todas as
actividades dunha maneira organizada, con um mesmo destino, aproveitando recursos e
conseguindo economas de escala e lanzar unha sinal ao mercado ( posibles inversores, outras
empresas afns, etc.) que amose que o sector ten potencial e que hai unha intencin clara e precisa
de desarrollala.
Logo de todos os puntos analizados do Concello de Vern ao longo do presente plan establcese a
creacin dun ente que acte como rgano de xestin. Tendo en conta a conxuntura do sector
turstico en Vern creemos que o ente adecuado sera aquel que se puidese adaptar s seguintes
circunstancias: en primeiro lugar, retomando a lia do Plan de Actuacin antes citado, o rgano de
xestin debe permitir a participacin do sector privado debido a que a existencia dunha rea de
turismo dependente da administracin faise insuficiente xa que como se detectou no anlise DAFO
unha das debilidades que presentaba o concello era a falta de cooperacin por parte do sector
privado polo que, en segundo lugar aconsellable que a colaboracin do sector privado permita a
aportacin de recursos para evitar a dependencia exclusiva das contribucins fixas das
adimistracins promotoras e finalmente, e finalmente que as empresas poidan formar parte del a
ttulo individual e que os seus representantes estn integrados nos rganos de goberno para
aumentar o recoecemento do ente por parte dos axentes privados do sector.
11Informe Estudio socioeconmico. Plan de actuacin vern 2009-2014, Departamento de Estudios da Cmara
Oficial de Comercio e Industria de Ourense, 2009.

79

Deste xeito, a frmula do ente que mellor se adaptara a dun rgano autnomo, e en concreto
baixo a forma institucional dun patronato xa que se trata de un ente de fcil e xil xestin con
estruturas flexibles e que a pesar de ser unha entidade de dereito pblico ten personalidade xurdica
propia na cal todos os representantes do sector privado poden participar con independencia da sa
aportacin econmica a ttulo individual e integrados nos seus rganos de goberno. As, garantiza a
transparencia e seguridade xurdica e econmica, ao depender dunha institucin pblica e ao mesmo
tempo recoecido por parte das empresas como un organismo de referencia da xestin turstica
local.

80

6. EQUIPO TCNICO
A composicin do equipo tcnico do presente plan constite un equipo multidisplinar co
obxectivo de que a planificacin turstica no Concello de Vern sexa coherente e se adecue a un
turiso sostible e de calidade, xa que como fomos vendo o sector tursticos e as actividades que del
se derivan afectan de moitos xeitos en diversos mbitos (sociedade, medioambiente, territorio,
economa, cultura, etc.).

Membro 1: Graduada en Turismo pola Universidade de A Corua e con un Mster en

Direccin e Planificacin do Turismo pola Universidade de Santiago de Compostela .

Membro 2: Graduada en Xeografa e Ordenacin do territorio pola Universidade de

Santiago de Compostela e cun Mster en Xestin do Patrimonio e Palificacin e Desarrollo
Territorial pola mesma Universidade.

Membro 3: Graduao en Xestin e Administracin pblica pola Universidade Complutense

de Madrid e cun Mster en Auditora e Xestin da Calidade en Hostelera, Turismo e
Restauracin polo Instituto Europeo de Estudos Empresariais.

81

7. FONTES CONSULTADAS
Webgrafa

Pxina oficial do Concello de Vern: www.verin.es

Pxina web de Turismo de Vern: http://turismoverin.isum.centromultimedia.net/ilive/

Pxina web do Entroido de

Vern:http://entroidoverin.isum.centromultimedia.net/ilive/Main?ISUM_Lang=1

Eurocidade Chaves Vern: www.eurocidadechavesverin.eu

Turgalicia: www.turgalicia.es

Eixo Atlntico do Noroeste Peninsular: www.eixoatlantico.com

INORDE Turismo Ourense: www.turismourense.com

Boletn Oficial da Provincia (Deputacin de Ourense): https://bop.depourense.es/portal/

Meteo Galicia: https://bop.depourense.es/portal/

Asociacin de Amigos do Camio de Santiago:

http://www.caminosnorte.org/asociacion.html

Espaa es cultura: http://www.xn--espaaescultura-tnb.es/

Diario Oficial de Galicia (Xunta de Galicia): http://www.xunta.es/diario-oficialgalicia/mostrarContenido.do?method=detalleHome&fecha=20150226&ruta=%2Fsrv

%2Fwww%2Fdoga%2FPublicados%2F2015%2F20150226%2FIndice39_gl.html

Foro da Cidade de Ourense: http://www.foro-ciudad.com/orense/verin/guiaa-aventura.html

Rutas con Historia: www.rutasconhistoria.es

SienteGalicia: www.sientegalicia.com

Pltaforma en Defensa do Castelo de Monterrei: www.castelodemonterrei.wordpress.com

Clster de Auga Mineral e Termal de Galicia: www.terrasdaauga.com

Observatorio Europeo Leader II: http://ec.europa.eu/agriculture/rur/leader2/rural-es/euro/r12.htm

Instituto Galego de Estadstica:http://www.ige.eu/igebdt/esq.jsp?paxina=000&c=1&idioma=gl&ruta=navcomarcal.jsp%3FESP%3D3211

Instituto Nacional de Estadstica: www.ine.es

Pxina oficial DOP Monterrei: www.domonterrei.com

Cmara de Comercio de Ourense: http://www.camaraourense.com/index.php?sec=la_camara

Rede de Cooperacin para o Desarrollo Termal: www.termared.com

Asociacin de Balneario de Galicia: http://www.balneariosdegalicia.gal/la-asociacion-g.html

Termatalia: www.termatalia.com

Ruta do vio de Monterrei: http://www.rutadelvinomonterrei.com/seccion.php?id=122

Asociacin Puertas de Galicia Vern-Viana: www.puertasdegalicia.com

82

Club Bttt Vern: www.bttverin.com

Exceltur: www.exceltur.org

Observatorio Nacional de Termalismo e Desarrollo Rural:

http://www.observatoriotermalismo.org/

Euroregin Termal e da Auga: http://www.euroregiontermal.eu/

Congreso Territorial del Noroeste Ibrico: www.congresonoroiberico.com

Spain.info (Turespaa): www.spain.info.es

Documentos en lia:

ARAUJO VILA, N., PAL CARRIL, P., FRAIZ BREA, J.A. (2011). El turismo activo o de
aventura como componente destacado del turismo de naturaleza. Anlisis de la oferta en
Galicia. Gran Tour: Revista de Investigaciones Tursticas, nm. 4, pp. 8-31. Recuperado en
file:///C:/Users/asus/Downloads/DialnetElTurismoActivoODeAventuraComoComponenteD
estacadoD-3916758.pdf

CDR. PORTAS ABERTAS. (2011). Anlise, diagnstico e propostas de accin na Comarca

de Vern. Recuperado en http://www.coceder.org/extras/estudios/portas_abertas_2011.pdf

CRECENTE ASOCIADOS (2014). DIAGNSTICO TERMAL: Ourense, provincia termal

(TOMO I e III), Diputacin de Ourense, Xunta de Galicia. Recuperado en
http://dpouv2.depourense.es/index.php/es/ourense-provincia-termal

DEPARTAMENTO DE ESTUDIOS DA CMARA OFICIAL DE COMERCIO E

INDUSTRIA DE OURENSE. (2010). Estudio socioeconmico. Plan de actuacin vern
2009-2014. Recuperado en http://www.verin.es/fixo/ADL/plan2009-2014.pdf

GONZLEZ CASTRO, R. (2012). El Medio Natural: oportunidad de desarrollo sontenible

en la provincia de Ourense, Cmara Oficial de Comercio e Industria de Vern. Recuperado
en
http://afiprodel.org/afiprodel/wp-content/bibliografia/El%20medio%20naturalOportunidad%20de%20desarrollo%20sostenible%20en%20la%20provincia%20de
%20Orense..pdf

IGLESIAS DE OLIVEIRA CHAMINE, H.I. (et al.), (2011). Catlogo de Manantiales

Termales del espacio SUDOE GALICIA, TERMARED. Recuperado en http://www.interregsudoe.eu/contenido-dinamico/libreria-ficheros/4206F8AE-CF6E-0A3F-4F1988673C2EFABB.pdf

Nota de coyuntura de emprego en turismo (2014). IET. Recuperado en

http://www.iet.tourspain.es/esES/estadisticas/otrasestadisticas/empleoturistico/encuestapoblacion/Notas%20de
%20Coyuntura/Nota%20de%20coyuntura%20de%20la%20EPA%20en%20el%20sector
%20tur%C3%ADstico.%20IV%20trimestre%202014.pdf

Memoria Turespaa 2013, Espaa Destino Turstico, (2013) Turespaa. Recuperado en

http://memoriaturespana2013.es/es/espana-destino-turistico

PADN FABEIRO, C. (2003). La planificacin de destinos emergentes. La regin fronteriza

del
Mio
entre
Galicia
y
Portugal.
Recuperado
en
83

http://www.esade.edu/cedit2003/pdfs/padincarmen.pdf

PIB y emprelo turstico por CC.AA. (2013),

http://www.exceltur.org/pib-y-empleo-turistico-por-c-c-a-a/

Exceltur.

Recuperado

en

Panomarama OMT do turismo internacional (2014), OMT. Recuperado

http://dtxtq4w60xqpw.cloudfront.net/sites/all/files/pdf/unwto_highlights14_sp.pdf

en

PXOM
do
Concello
de
Vern
(2012).
http://www.coceder.org/extras/estudios/portas_abertas_2011.pdf

en

RIVERA BA, P. M., e PIZARRO SILVEIRA BRAVO, J. C. (2012).Eurocidade ChavesVern, un territorio innovador para o desarrollo de oportunidades. I Congreso Territorial
del Noroeste Ibrico (5-10 de noviembre de 2012, Ponferrada). Recuperado en
http://es.eurocidadechavesverin.eu/novas/ver-nova/50a0c69f9e83b/la-conferencia%27eurociudad-chaves-verin%3A-un-territorio-innovador-para-el-desarrollo-deoportunidades%27-em-el-1o-congreso-territorial-do-noroeste-iberico.pdf

RODRGUEZ DOMNGUEZ, M.M., e GUISADO TATO, M. (2003). Competitividad y

anlisis estratgico del sector turstico en Galicia: consideraciones para la mejora
competitiva. Revista Galega de Economa, vol.12, nm. 1, (pp.1-22). Recuperado en
https://www.usc.es/econo/RGE/Vol%2012_1/Castelan/art8c.pdf

VZQUEZ GESTAL, M. (2011). Eurorexin Galicia- Norte de Portugal. Ciudades

transfonterizas con importante grado de cooperacin: El caso de la Eurociudad ChavesVern.
Razn
y
Palabra,
nm.74.
Recuperado
en
http://www.razonypalabra.org.mx/N/N74/monotematico74/08-M-Eur.pdf

Recuperado

Bibliografa:

Gua da Comarca de Vern, Mancomunidade de Municipios da Comarca de Vern, 2013.

Gua turstica La Eurociudad del Agua, Eurocidade Chaves-Vern. 2012

Gua turstica La Eurociudad del Agua, Eurocidade Chaves-Vern. 2013

Noticias de prensa dixital:

PREZ PENA, M., (17/07/2014), Una trampa del Gobierno permitir convertir el
Castillo
de
Monterrey
en
hotel
de
lujo,
El
diario.es.
http://www.eldiario.es/galicia/Gobierno-permitira-convertir-castilloMonterrei_0_282422510.html (Con acceso 12 de novembro de 2014).

RODRGUEZ, S., (15/07/2014), El Gobierno improvisa unha norma para que el Castillo de
Monterrey sea un totel, El Pas. (Con acceso 17 de novembro de 2014).
http://ccaa.elpais.com/ccaa/2014/07/15/galicia/1405451881_009855.html

Autor desconocido, (16/12/2014), Vern lanza un portal de turismo con 15 empresas, La

Regin,(Con acceso a 25 de xaneiro de 2015).
http://www.laregion.es/articulo/monterrei/verin-lanza-portal-turismo-15empresas/20141216073731510700.html

Autor desconocido (06/11/2014), El PTC Puertas de Galicia abre 13 rutas de cicloturismo

84

en la comarca de Vern- Monterrei, Faro de Vigo, (con acceso 9 de febreiro de

2015).http://www.farodevigo.es/portada-ourense/2014/11/06/ptc-puertas-galicia-abre13/1126237.html

PORRAS, C. (20/01/2015). El turismo cierra 2014 con un crecimiento del 2,9%,Hosteltur.

(Con acceso a 26 de febreiro de 2015)http://www.hosteltur.com/193070_turismo-cierra2014-crecimiento-29.html

85