NA

PODSUMOWANIE WYPRAWY W URAL POLARNY

UniversalSurvival.pl

PODZIKOWANIA

Serdecznie dzikuj Michaowi Drzdowi

nieocenionemu kompanowi w tej podry,
ktry pomg mi zrealizowa jedno z moich marze.

WSPARCIE SPRZETOWE

Serdecznie dzikuj za wsparcie sprztowe, jakie uzyskalimy

od nastpujcych Sponsorw:
Firmie SALMO producentowi profesjonalnych przynt wdkarskich,
Firmie MIWO-MILITARY PRASZKA
producentowi wyposaenia wojskowego,
Sklepowi KARALUCH oferujcego mae rzeczy na due katastrofy,
Sklepowi dla Turysty oferujcego wyposaenie turystyczne i sportowe,
Pracowni Sprztu Alpinistycznego MAACHOWSKI,
Sklepowi Outdoorzy.pl oferujcego wyposaenie turystyczne.

HONOROWY PATRONAT

Serdecznie dzikuj Prezydentowi Olsztyna, Stowarzyszeniu

Polska Szkoa Surwiwalu oraz Redakcji Gazety Turystycznej Warmii
i Mazur, za objcie naszej wyprawy Honorowym Patronatem.

Serdecznie dzikuje osobom, ktre stanowiy dla mnie cenne

wsparcie merytoryczne oraz techniczne: Arturowi Pranga,
Stanisawowi Kdzia, Piotrowi Piskorskiemu, Bolesawowi Urynowi,
Bogdanowi Jakiewiczowi, Wojciechowi Maksymilianowi
Szymaskiemu, Jackowi Drabarczykowi, Andrzejowi
Pobiedziskiemu, Michaowi Jabczyskiemu.
Jakub Filip Dorosz
Universal Survival

SPIS TRECI

ROZDZIA 1. KONCEPCJA WYPRAWY

1.1. Zaoenia oglne

1.2. Strategia dziaania
1.3. Sens przygotowa

ROZDZIA 2. OPIS UYTEGO SPRZTU

1.1. Zminimalizowane wyposaenie

1.2. Zawarto kieszeni mojego ubrania
1.3. Zestaw przetrwania na pasie
1.4. Zawarto mojego plecaka
1.5. Survivalowiec bez noa, czyli podsumowanie

ROZDZIA 3. PRZEPRAWY WODNE

1.1.Przekraczanie strumieni
1.2. Przekraczanie brodw
1.3. Przekraczanie duych rzek
1.4. Podsumowanie

ROZDZIA 4. ASPEKT PSYCHOLOGICZNY

4.1. Obawa przed samym sob

4.2. Moje przeycia oraz co z tego wynika
4.3. Samowiadomo
4.4. Warto wyprawy

ROZDZIA 5. CIEKAWOSTKI

1.1. Rejon dziaania

1.2. Pismo do ambasady oraz SMS-y z Rosji
1.3. Fragmenty dziennika podry
1.4. Popularne roliny jadalne tundry
1.5. Kilka zdj na zakoczenie

4
6
10
11
12
17
20
25
26
27
28
37
39
40
46
48
49
50
51
53
54

KONCEPCJA WYPRAWY

Rozdzia 1.

Koncepcja wyprawy

1.1. ZAOENIA OGLNE

30

sierpnia 2013 r. wyruszyem wraz z Michaem Drzdem do

Rosji, by w dwa tygodnie pokona pieszo zaplanowany odcinek terenu. Pocztek naszej trasy znajdowa si po syberyjskiej
stronie pasma Uralu Polarnego. Koniec za na zachd od tyche gr,
stanowicych geograficzn granic midzy Europ i Azj. Cay rejon
dziaania zlokalizowany jest za koem podbiegunowym, na wysokoci
pwyspu Jama i Zatoki Bajdarackiej.
Realizujc przyjty plan, pokonalimy cznie 200 km.
Maszerowalimy przez syberyjsk lasotundr, dolin rzeki Chadaty
w pamie Uralu Polarnego i tundr po zachodniej stronie gr. Celem
naszej wdrwki byo miasto Workuta.

Mapa pogldowa z oznaczeniem rejonu

dziaania oraz lini koa podbiegunowego

KONCEPCJA WYPRAWY

Pechowi turyci, w ktrych si wcielilimy, nie mogli liczy na

ratunek w postaci grup poszukiwawczych.
Nasz zminimalizowany sprzt podzieli mona na dwie kategorie: przedmioty podstawowe, ktre faktycznie uywane byy
codziennie oraz dodatki, z ktrych nigdy nie skorzystalimy. Byy
to rozbudowane pakiety przetrwania oraz apteczki pierwszej pomocy. Zdecydowalimy si zabra je ze sob, bdc autentycznie
pozbawieni cznoci ze wiatem i zewntrznej asekuracji.
Dokadny opis sprztu jakim dysponowalimy znajduje si w dalszej
czci opracowania oraz na moim kanale YouTube.
Chcc dokona podsumowania sytuacji w jakiej si znalelimy,
naley wskaza:

Jeden z naszych waypointw - poudniowy brzeg "maego" jeziora

W trakcie wyprawy staralimy si odtworzy, potencjalny

scenariusz walki o przetrwanie dwch turystw, ktrym na
skutek wypadku lub pechowego rozwoju sytuacji, pozosta jedynie podstawowy sprzt i drastycznie mae zapasy ywnoci.
Kolejn kwesti rzutujc na nasz przygod, byo zaoenie
samodzielnego powrotu do cywilizacji. Celowo obralimy tak
tras, ktra nie dawaa moliwoci skrcenia dystansu do pokonania i wczeniejszego zakoczenia przygody.

Zminimalizowany sprzt, czyli mae, 30 litrowe plecaki na okoo

2 tygodnie marszu przez dziki i odludny teren za koem podbiegunowym (6633'39" N). miesznie may zapas ywnoci,
o wartoci jedynie 1500 kalorii dziennie. Faktyczny (!) brak asekuracji oraz cznoci. Bylimy przez to zdani wycznie na wasne siy.
Dla jasnoci wspomn, e bya to wiadoma decyzja, by dziaa bez
kontaktu ze wiatem i wsparcia, mimo e pierwotnie planowalimy
zabra czno satelitarn. Brak zasigu telefonw komrkowych
by oczywisty. Trasa w obcym dla nas rodowisku, przebiegajca
przez trudny do marszu teren, z wieloma przeszkodami wodnymi.
Brak moliwoci skrcenia trasy, ktr naleao przej oraz brak
moliwoci przerwania wiczenia.

KONCEPCJA WYPRAWY

1.2. STRATEGIA DZIAANIA

trategia dziaania musiaa zakada konieczno cigego

przemieszczania si w stron cywilizacji (Workuta). Pechowi
turyci nie mieli adnych podstaw, by zaoy, i ktokolwiek zacznie
ich szuka. W takiej sytuacji wszystko staje si wyzwaniem. Nie byo
mowy o stacjonarnym obozie i jego cigym doskonaleniu. Wykluczone zostao gromadzenie zapaswi spokojne owienie ryb. Cay
nasz wysiek musia by skierowany na dotarcie do jedynego na tym
pustkowiu miasta oraz pokonywanie licznych przeszkd, gwnie
w postaci szerokich i lodowatych rzek.

Na trasie naszego marszu nie wystpoway mosty.

Szerokie i gbokie rzeki musielimy pokonywa wpaw

W trakcie dziaania mielimy mocno ograniczony czas.

12 godzin dziennej aktywnoci trzeba byo podzieli na pokonanie
pieszo sensownego dystansu, przygotowanie schronienia i wypoczynek oraz prby pozyskania ywnoci. Czynnoci wieczorne, gdy
pado haso pimy tutaj zajmoway nam pocztkowo okoo
2 godzin. Poow tego czasu przeznaczalimy na owienie ryb. Rano
pobudka, a nastpnie 2 godziny na porann rutyn i znowu w dalsz
drog. Gdy po kilku dniach przekalkulowalimy nasze opnienie,
musielimy podj decyzj o wydueniu dziennej dawki marszu.
Zrezygnowalimy z prb owienia ryb, a aktywnoci wieczorne
zamykalimy w 60 minutach. Trzeba pamita, e nawet najprostsze
czynnoci zmczonemu czowiekowi zajmuj znacznie wicej czasu.
Godzina na podstawowe prace obozowe i posiek wymagaa od nas
sporego samozaparcia. By odrabia stracony czas, przez kilka dni
obowizywa wyduony dzie roboczy, kosztem 2 godzin nocnego
postoju i snu.
Towarzyszce nam od pocztku marszu opnienia,
przeoyy si na znaczn presj psychiczn, z ktr borykaem si
w trakcie wdrwki. Opisaem j szerzej w dalszej czci opracowania. W tym miejscu warto jedynie wspomnie, e presja ta znaczco
rzutowaa na nasze dziaanie.
Po dotarciu do poowy dugoci doliny Chadaty, przeprawilimy si przez brd na pnocn stron. Wreszcie moglimy
po prostu i, a nie tylko toczy nierwn walk z terenem i spowalniajc nas rolinnoci, ktra na zdjciach analizowanych przed
wyjazdem, wygldaa bardzo niewinnie. Rozwinlimy wreszcie tak

KONCEPCJA WYPRAWY

Stare zakole rzeki oraz panorama Uralu Polarnego od strony

Syberii. Przed wyjazdem z kraju ogldalimy podobne zdjcia,
ktre nie oddaj w peni charakteru podoa

prdko, e ciko byo nas zatrzyma. Z jednej strony dawao to

szans szybszego opuszczenia trudnego i surowego terenu. Okolica
z kadym dniem stawaa si coraz bardziej nieprzyjazna, ze wzgldu
na coraz czstsze deszcze, cakowity brak drzew i nasilajcy si
wiatr z pnocy. Z drugiej strony, dziaanie z tak wyrubowanym

tempem nie naley do rozsdnych w survivalowym scenariuszu

dziaania. Po pierwsze, popiech powoduje zwykle straty i wie si
z ryzykiem. Po drugie, mielimy map i wiedzielimy gdzie jestemy
i gdzie znajduje si koniec trasy. Postawilimy zatem wszystko na
jedn kart i maszerowalimy ile si. Gdyby jednak konieczne byo

KONCEPCJA WYPRAWY

szukanie cywilizacji bez mapy, "po omacku", na pewno nie

pieszylibymy si a tak bardzo. Trzeba byoby utrzymywa w organizmie zapas energii na nie wiadomo jak dugi czas. wiadomie
przeszlimy w tryb wycigowy, bo wiedzielimy gdzie jest nasza
meta. Taka wiedza jest z pewnoci wielkim komfortem dla piechura.
W sytuacji walki o przetrwanie, braku mapy oraz szczegowej
znajomoci wasnego pooenia, zachowalibymy si inaczej.
Skd wzio si wspomniane opnienie? Dzie straty ju na
starcie. Staralimy si dotrze przed rozpoczciem waciwej czci
imprezy (marszu), na upatrzony zawczasu na satelicie most. Znajduje
si on na jedynej w okolicy twardej drodze, ktra prowadzi do
Bowanienkowa na Pwyspie Jamalskim. Urzek nas teren, ktry
moglimy odwiedzi, rozpoczynajc marsz wanie z tego punktu.
Uznalimy go zatem za podstawowy. Istotnym minusem byo natomiast oddalenie o 120 km na pnoc od miejscowoci Labytnangi nad
Obem, w ktrej wysiedlimy z pocigu. Jeszcze przed wyjazdem
z kraju, przyjlimy wic opcj wynajcie transportu i opacenia
kierowcy. Poniesione w ostatniej chwili koszty, uszczupliy jednak
nasz budet, a owe 120 km przyszo nam pokona metod
kombinowan. Niewielk cz trasy pokonalimy pieszo, reszt
w tragicznie wolnym tempie na stopa. Wiozca nas ciarwka pena
wgla, na wyboistej drodze bya w stanie rozwin prdko
ospaego rowerzysty.
Co ciekawe, na okoliczno nieznalezienia transportu lub innych problemw (choby wanie braku kasy), posiadalimy tras
alternatywn, z pierwszym waypointem jedyne 20 km od obrzey

Nogi do wysokoci kolan byy zakryte skarowacia brzoz oraz innymi,

elastycznymi rolinami. Marsz spowalniay rwnie rozlege dywany mchw

KONCEPCJA WYPRAWY

Labytnangi. Zlekcewaylimy j jednak, chyba ze wzgldu na podniecenie, e oto zaczyna si nasza przygoda. Jak dzieci...
Rzucilimy si wygodniali na najlepszy smakoyk, czyli im dalej na
pnoc, w tundr, tym lepiej! Jazda ciarwk w stron
Pwyspu Jama, na dalszy punkt startu, miaa jednak swj urok.
Kierowca, mimo e by do pogodnym czowiekiem, przez cay
dzie zechcia zamieni z nami tylko kilka sw. Podr w milczeniu urozmaicay przejazdy przez stare, drewniane mosty. Jeden
z nich zapad nam naprawd gboko w pami... Przeczytasz o tym
kilka sw w moim dzienniku podry, ktrego fragment
zamieciem w ostatnim rozdziale.
Kolejny dzie opnienia wynika z enujco niskiego tempa
marszu przez tundrowe podoe, ktre jak wspomniaem, na fotografiach ciganych z sieci, sprawiao wraenie atwego do pokonania pieszo. Musimy na przyszo nauczy si lepiej analizowa
zdjcia i stara si w peni rozumie co one tak naprawd
przedstawiaj i co to dla nas oznacza. Widzie, nie zawsze oznacza
rozumie.
Zdjcia z poprzedniej strony ukazuj, jak bardzo taka rolinno
moe utrudnia marsz. Z grubej warstwy mikkich mchw, wyrasta
skarowaciaa brzoza. Piechur zmuszony jest do unoszenia ng, czasami nawet do poziomu kolan, zupenie jak w trakcie chodzenia w
gbokim niegu.
Nastpny dzie pochona rzeka, do ktrej pokonania
podchodzilimy w trzech prbach, organizujc midzy kad z nich
dugie przerwy na ogrzanie organizmu i walk z hipotermi. Tutaj

wolelimy traci czas, ni ryzykowa yciem. Bya to bardzo prosta

kalkulacja. Wicej przeczyta mona w czci powiconej przeprawom wodnym.
Kolejne opnienia zaserwowaa nam dolina Chadaty, a dokadnie jej poudniowo-wschodnia cz. Jeszcze w kraju, gdy
opracowywalimy warianty marszu, dolina ta kusia swoj
lokalizacj, ktra idealnie pokrywaa si z oglnym
kierunkiem marszu. Wybr zatem by
prosty, jednak ponownie zawiodo
nasze rozpoznanie. Oparlimy je
przede wszystkim o stare rosyjskie
mapy w skali1:100 000 (lepszych
nie udao si zdoby), Google
Earth oraz umieszczone tam
zdjcia podrnikw. Zdjcia
zdjciami, zwykle fotografujemy
pikne widoki, a nie to co plcze
si pod nogami i moe opnia
marsz. By to kolejny powd
rozjedania si czasowych kalkulacji. Liczylimy, e przejcie przez
dolin bdzie tym atwiejszym i szybszym
etapem. Trafilimy natomiast na yw cian
rolin i zaskakujco duo wwozw i lebw. Spywajca przez
dolin rzeka wia si na tym odcinku we wszystkie strony. Jej
brzegi rwnie poronite byy rolinami, ktre spowalniay marsz.

KONCEPCJA WYPRAWY

fortu psychicznego. Z jednej strony powicamy 100% zaangaowania w

przygotowanie, a z drugiej, dajemy sobie przyzwolenie na bdy, jako
e jestemy tylko ludmi. Takie nastawienie pozwalao mi dotychczas
ze spokojem ducha mierzy si ze wszystkimi wyzwaniami, nie tylko
terenowymi. Oczywicie najwaniejsz kwesti bdzie zdolno poradzenia sobie z nieoczekiwan sytuacj. Uwaam jednak, e spokj
tego typu bardzo si wwczas przydaje.
Jeeli nie posiadamy dowiadczenia w dziaaniu w danym
rodowisku, nawet najbardziej skrupulatne przygotowania nie
wyczerpi w peni tematu. Tak byo w naszym przypadku, jednak
upatruj w tym najwikszej wartoci szkoleniowej. W kocu survival
musi z definicji wiza si z zaskoczeniem i nieprzewidywalnoci. Na
Wejcie w dolin Chadaty i zapowied problemw. Elastyczne gazie rolin na jakie natrafialimy, sigay czsto do
tym wanie zaoeniu opieram wszystkie swoje instruktorskie
pasa, a niekiedy take do piersi. Przebijanie si przez nie to istna mordga. Tracilimy czas forsujc takie przeszkody,
przedsiwzicia, kursy i szkolenia.
lub szukajc ich obejcia. Na rodku zdjcia jeden z maych, czciowo wyschnitych strumieni. Uatwiay one
przemieszczanie si, niestety nie zawsze byy zorientowane na osi naszego marszu
Oczywicie, w kwestii bezpieczestwa i realizacji zaoonego planu
wycieczki, lepiej jest by przygotowanym w wikszym, ni mniejszym
stopniu. Zawsze jednak zdarz si niespodzianki, w tym take niemie.
1.3. SENS PRZYGOTOWA
Jest to najlepsza szansa na rozwj, w ramach tak zwanej szkoy przeak odnie to wszystko do przygotowa, ktre czynilimy przed trwania. Oczywicie w przypadku kursw, musz one w kontrolowany
wypraw i ktre dokumentowaem na swoim blogu? Czy miay sposb zaskakiwa uczestnikw, a nie wymykajc si spod kontroli,
one sens? Z ca pewnoci miay i byy warte powiecenia im zaskakiwa instruktora...
czasu oraz starannoci.
Co do samej wyprawy w nieznane, ju na starcie mona zaoy,
Rzetelne przygotowania, poza oczywist korzyci posiadania e czeka nas spore zaskoczenie. Nie chodzi o to, by si drczy i niemoliwie dokadnych informacji, daj take poczucie bezpieczestwa. potrzebnie stresowa, ale raczej o to, by przyj jako norm nadejcie
Dodatkowo, zyskujemy przekonanie, e uczynilimy wszystko, by wydarze, o ktrych nie ma si bladego pojcia, a ktrym bdziemy
wyprawa si udaa. Mimo, e nie zmienia to stanu faktycznego, z ktrym musieli stawi czoa. Zachowaj zatem czujno i pozytywne nastawienie.
musimy si zmierzy w terenie i sobie poradzi, jest to zawsze rdo kom- W kocu po to wanie wyrusza si z domu po przygod.

10

OPIS UYTEGO SPRZTU

W pierwszej grupie sprztu, ktry by praktycznie cay czas

w uyciu, (uznalimy go za podstawowy), znalazy si:

Rozdzia 2.

Opis uytego sprztu

2.1. ZMINIMALIZOWANE WYPOSAENIE

jednej z dolin Uralu napotkalimy trzech pasterzy reniferw,

bdcych przedstawicielami ludu Chantw. W rozmowie na
temat dronoci terenu na obranym przez nas szlaku, wyrazili oni
spore zdziwienie, e wybralimy si na 2 tygodniowy marsz z tak
maymi plecakami. Podobnego zdania byli take Rosjanie, ktrych
mielimy okazj pozna w ostatnich dniach wdrwki. Niesiony przez
nas baga skwitowali artem, e dzieci nosz wiksze plecaki do
szkoy. Mona zatem uzna, e w ramach opisywanej wycieczki, idea
zminimalizowania sprztu zostaa osignita.
Przed wyjazdem wci zastanawialimy si, czy nie zabieramy ze
sob zbyt duo. Kombinowalimy, co jeszcze mona ograniczy, a z czego
cakiem zrezygnowa. Fakt dziaania bez adnej asekuracji i cznoci,
skoni nas jednak do tego, by poza przedmiotami, ktrych uycie byo dla
nas niezbdne, zabra rwnie zestaw przedmiotw awaryjnych.

Odzie z przydatnymi drobiazgami w kieszeniach, czyli tak zwana pierwsza linia.

piwr oraz foliowa plandeka w formie dwuosobowego worka,
ktra bya naszym schronieniem.
Butelka wraz z metalowym kubkiem i tabletkami do uzdatniania wody.
Zestaw wdkarski oraz niewielki zapas ywnoci
(pemmikan, kasza kus kus, suszona urawina).
Mapa i kompas.
Kostki paliwa staego i zapalniczka.
Wodoszczelny wr przeprawowy do pokonywania duych rzek wpaw.

Wspomniane przedmioty awaryjne, zabezpieczajce nas w razie

nieprzewidzianych tarapatw, stanowiy:
Rozbudowany zestawy przetrwania, w tym take apteczka indywidualna.
Cao przenoszona na pasie jako tak zwana druga linia.
GPS z dodatkowymi bateriami oraz zapasowy komplet map topograficznych.
elazna racja ywnociowa w postaci 4 maych kostek wysokoenergetycznego
proszku Seven Oceans oraz dodatki smakowe, czyli kisiel byskawiczny i kawa.
Specjalistyczne przynty na ryby, czyli wobblery Salmo.

Ponadto, mielimy przy sobie aparat, kamer cyfrow oraz zapasowe baterie. Wyjtkowym komfortem w trakcie caej wyprawy byy
zwyke teniswki, z dodatkow par grubych, wenianych skarpet.
Na etapie lotu z Warszawy do Moskwy i jazdy pocigiem za
Ural, uywaem starej torby podrnej, w ktr zapakowaem swoje

11

OPIS UYTEGO SPRZTU

Trzy linie wyposaenia:

ubir i zawarto kieszeni,
niezaleny pas zawierajcy
rozbudowany zestaw
przetrwania i apteczk,
30 litrowy plecak
z doczepionymi bocznymi
kieszeniami.
Zdjcie wykonane
w Polsce

nietypowo wygldajce oporzdzenie. Nie przycigao ono

niepotrzebnie uwagi, natomiast po wysiadce z pocigu w Labytnangi
i przygotowaniu si do marszu, torb wyrzuciem do mieci.
Uyty w trakcie wyprawy sprzt doczeka si pokazu na moim
kanale YouTube. Poniej zamieszczam jego szczegow list, wraz z
komentarzem do kadego elementu. Moliwe, e takie zestawienie
okae si dla Ciebie pomocne, w trakcie kompletowania wasnego ekwipunku. Opis przedmiotw powsta z uwzgldnieniem idei trzech
linii, czyli systemu jednoczesnego przenoszenia sprztu w ubraniu,
na pasie i w plecaku.

2.2. ZAWARTO KIESZENI UBRANIA

Pamitaj, aby uwanie

dobiera swoje buty
- dla kadego inne mog
by waciwe...
Na zdjciu, uywane
przeze mnie, buty
z membran GoreTex
(Bates M9)

PIERWSZA LINIA czyli ubranie i zawarto jego kieszeni.

W kategoriach wyposaenia, traktuj to jako podstawowe
narzdzie przetrwania.
www.atlantictactical.com

Skarpety termoaktywne z wen (Brubeck)

Ich najwaniejsz cech by dla mnie brak paprochw na stopach,
brak ucisku ponad kostk oraz dobre odprowadzanie wilgoci.
Buty z membran GoreTex (Bates M9)
Gwarantoway wygod marszu przez zrnicowane podoe (dywany
mchw, kamieniste leby, zakrzaczenia, rozpadliny). Dobrze chroniy
przed wilgoci zewntrzn. Przemoky dopiero po przeprawianiu si
w nich przez rzek (wszystkie nasze ubrania byy wwczas i tak mokre
od deszczu, a czas nas nagli i nie byo sensu si przebiera).

12

OPIS UYTEGO SPRZTU

Kalesony termoaktywne, cienkie (Brubeck)

Dzienna para kalesonw to bardzo wygodne rozwizanie. Bez nich
byoby zbyt zimno. Porywisty wiatr i mokre od deszczu ubrania,
niebezpiecznie wychadzay moje kolana w trakcie marszu (byo mi
w nie potem zimno nawet w nocy, po przebraniu si w suchy, nocny
komplet). Uyte kalesony maj dobre tempo wysychania, cho w naszych warunkach pogodowych byo to szczeglnie trudne.
Bokserki termoaktywne (Brubeck)
Komfort, brak odparze i otar mimo relatywnie maej dbaoci
o higien. Prane w rzekach w trakcie przepraw.
Spodnie mundurowe z materiau rip-stop
(MIWO MILITARY PRASZKA)

Wyjtkowo odporne na przecierania, mocne i wygodne, nawet z napenionymi kieszeniami. W nocy zdejmowane na czas odpoczynku
w piworze. W kolanach wstawione ochraniacze docite z karimaty.
Dobre tempo wysychania, cho w naszych warunkach byo to szczeglnie trudne. Zamiast paska, uywaem trok z plastikow klamr typu
fastex, co dobrze sprawdzao si w poczeniu z zewntrznym pasem
z kieszeniami, w ktrych przenosiem zestaw przetrwania.
Stare koszulki termoaktywne (Himalsport i Alpinus)
Jedna koszula z krtkim, druga z dugim rkawem. Podwjna
warstwa bielizny na ciele gwarantuje moliwo rnych wariantw
ubierania i zarazem dosuszania oraz termoregulacji. Brak dziennej
warstwy grzewczej, w poczeniu z pogorszeniem pogody, zmusi

mnie do wkadania pod kurtk i umieszczania na piersi krtkiej karimaty.

Koszula baweniana z kieszeniami na piersi (Helikon)
Wygodna, gwarantujca przenoszenie sporej iloci przedmiotw,
jednak pozbawiona szansy doschnicia pod kurtk przeciwdeszczow.
Musiaa zatem powdrowa do plecaka, jako e nie chciaem nosi
na grzbiecie mokrego kompresu. Nie bya to jednak wina koszuli lecz
moja, polegajca na oczywistym bdzie dobrania baweny pod
hardshellow kurtk. Koszula dobrze sprawdzaa si w trakcie kilku dni spdzonych w pocigu i samolocie oraz w trakcie przesiadek
w Moskwie i Petersburgu.
Kurtka przeciwdeszczowa

(Konfekcjoner, kurtka Wojska Polskiego)

Mocna i odporna na przecierania, wygodna nawet z napenionymi

kieszeniami. Dobrze chroni przed wiatrem oraz deszczem, jednak nie
jest w stanie szybko odprowadza duej iloci wilgoci z ciaa. Jej najwiksz wad s szczelne pachy i brak suwakw wentylacyjnych.
Czapka polarowa (MIWO MILITARY PRASZKA)
Ciepa, dobrze skrojona, wygodna, przyzwoicie wysychajca,
szczeglnie przy cyklicznym odwracaniu i noszeniu take na lewej
stronie. Pierwotnie miaa by uywana jedynie na postojach i w nocy.
Pogoda oraz podatno organizmu na wychodzenia, ze wzgldu
na brak odpowiedniej ywnoci, zmusia mnie jednak do jej cigego
uywania.

13

OPIS UYTEGO SPRZTU

Czapka z daszkiem
Na gowie jedynie przez pierwsze dwa dni. Nawet wwczas
uywana z chust typu buff. W przypadku wystpowania komarw,
miaa w minimalnym stopniu podtrzymywa moskitier przed
twarz. W tym celu lepszy byby kapelusz, jednak wybr pad
na czapk. Wydaa mi si bardziej uniwersalna, jako e w uyciu nie
kci si z kapturem kurtki i wyglda mniej egzotycznie w miecie.
Wrzesie w tundrze, okaza si na szczcie okresem z zerow
iloci komarw.
Rkawiczki (Mechanix Original)
Wygodne, co mona byo zweryfikowa w trakcie wdrwki, ktr
codziennie, przez wiele godzin wspomagaem dwoma gaziami,
uywanymi jako kijki marszowe. Przemakay na deszczu, jednak nie
jest to zarzut, a stwierdzenie faktu, ktry nie by zaskoczeniem.
Chusta/szalokominiarka typu buff

W KIESZENIACH SPODNI
Opatrunek osobisty (wojskowy)
Wodoszczelne, foliowe opakowanie, a w rodku ruchoma gaza,
na opasce. Przenosiem go w dolnej kieszeni spodni (na ydce).
Koc terminczy NRC (Reector)
Zastpiony przez bardziej uniwersalny Ultralite Bivi (Mountain Equipment) w formie piwora. Oba patenty to wzmacniane folie termiczne.
Ultralite Bivi uywane byo na kadym noclegu jako izolacja od podoa. Majc klasyczne piwory, nie byo oczywicie sensu adowa si
do nieoddychajcej folii... By to jednak istotny element pierwszej linii
i jedyne schronienie w razie utraty plecakw. Stosowany take jako
dorana ochrona przed wiatrem na postojach.
Krzesiwo wraz z gwizdkiem (Light My Fire)
Podpite do sznurka wszytego na stae w kiesze cargo spodni.
Przenoszone jako awaryjne rdo ognia, na wypadek niesprawnoci
zapalniczki. Nie uyem go w trakcie tej wyprawy ani razu.

Na szyi lub na gowie w trakcie marszu i na postojach. Przy porywistym wietrze oraz w trakcie najzimniejszych postojw, zakadana Linka, okoo 10 metrw (Paracord)
bya na gow wraz z polarow czapk.
Uywana codziennie, zwykle na postojach jako system mocowania
naszej plandeki (powstawa dziki temu improwizowany namiot),
Zegarek rczny (Casio G-Shock)
jako suszarnia, troczenie sprztu itp.
Zdejmowany kilka razy z rki, w celu dokonania pomiaru temperatury powietrza. Zdarzay si noclegi z temperatur nieco powyej Chusta trjktna (baweniana, dua)
zera. Przy duym wietrze i wilgotnoci oraz braku klasycznego Uyta jako chusta na szyj oraz owijka scyzoryka przenoszonego w tej
namiotu, dawao si nam to we znaki. W trakcie jednego z biwakw, samej kieszeni cargo spodni. Wyjtkowo uniwersalny przedmiot, take
przez chwil prszy nieg, zapewne pierwszy tego roku.
z przeznaczeniem opatrunkowym.

14

OPIS UYTEGO SPRZTU

Scyzoryk wielofunkcyjny (Victorinox Trekker)

nalizowanie dzikim zwierztom (gwnie niedwiedziom) naszej

Podobnie jak krzesiwo, podpity za pomoc lony do sznurka obecnoci w ich rodowisku. Najwiksz zalet tego modelu
wszytego w (drug) kiesze cargo. Uyty do cicia gazi (kijw czowki jest znikoma waga oraz rozmiar. Mona posiada take
marszowych) oraz do kilku prostych czynnoci obozowych. By to spory zapas baterii, zblionych wielkoci do 50-groszwek.
mj gwny n. Urzdzenie o poow lejsze od standardowych mul- Kompas pytkowy (Silva Expedition 4)
titooli. Nie potrzebowaem w trakcie tej wyprawy niczego innego.
Uywany nieprzerwanie w trakcie marszu. Zawieszony na szyi, zabezpieczony i przytrzymywany przez materiaow listw zasaniajc
Mapnik przezroczysty (Silva)
zamek
kurtki.
Mapnik bardzo szybko z kieszeni spodni, przeszed do pozycji zawieszonego na szyi. Przytrzymywany by do ciaa pasem biodrowym Moskitiera osobista (nagowna)
(w zasadzie brzusznym) plecaka. Dobrze ochroni papierowe mapy
Nie uyta (brak komarw o tej porze roku). Stosowana jako dorane
przed deszczem. Zapewnia podgld ich treci z dwch stron.
zabezpieczenie kompasu w trakcie jego przenoszenia w kieszeni.
ta kamizelka odblaskowa
Notes wodoodporny i gruby owek
Uyta parokrotnie podczas postojw do oznaczania miejsc, czy te
Uywany codziennie do prowadzenia prostego dziennika podry
linek utrzymujcych naprenie plandeki. Raz uyta do oznaczenia
i zapiskw z informacjami merytorycznymi. Za okadk znajdowao
skadu sprztu przy koniecznoci asekuracji przeprawiajcego si
si zdjcie ony (+ dane I.C.E.) oraz karta z adresami i numerami teleprzez rzek kolegi. W trakcie pogoni za dwikiem silnika pojazdu
fonw konsulatu i ambasady. Owek, w przeciwiestwie do zwygsienicowego, posuya take jako panel sygnalizacyjny, ktry
kych dugopisw, pisze w kadych warunkach.
rozwiesiem sobie na piersi i na brzuchu.
Drobiazgi umieszczone w worku strunowym

W KIESZENIACH KOSZULI

Czyli worek strunowy, tabletki do uzdatniania wody, prezerwatywa,

heliograf, zapaki, plastry, ma antybiotykowa. Nie uyte ani razu.
Latarka czoowa z gwizdkiem (Petzl E-lite)
Dobrze jednak byo je mie przy sobie. Pozostajc jedynie w ubraniu
Uywana przez cay czas. W cigu dnia korzystaem z gwizdka, i tracc ekwipunek (pas, plecak), nadal posiadabym przydatne przedbdcego suwakiem na tamie nagownej. Byo to prewencyjne syg- mioty (idea pierwszej linii).
(a po jej zdjciu, w kieszeniach kurtki)

15

OPIS UYTEGO SPRZTU

Hubka i rozpaka w postaci tamponu

oraz paskw gumy wycitych z opony
Tampon jako hubka zapalajca si od iskry nie uyty.
Paski gumy jako wieczka do rozpalania uyte 2 lub 3 razy.
Pozwalaj one oszczdza gaz w zapalniczce, gdy musimy duej podawa pomie, na nie do koca such rozpak.
N neck (ESEE Candiru)
Prawie wcale nie uyty i przez wikszo czasu siedzia w plecaku, co podwaao zasadno jego posiadania jako zapasowego
ostrza w pierwszej linii. Prawie w ogle nie byo zada dla noa,
a moim podstawowym narzdziem by wymieniony wczeniej
scyzoryk.
Krtkie odcinki paracordu (dwie sztuki)
Przydatne do szybkiego troczenia (np. wystruganych ledzi do plandeki, ktre niesione byy na zewntrz plecaka).

Jezioro w tundrze na wschd od pasma Uralu Polarnego

Ubranie zastpuje mi tak zwan puszk przetrwania. Jestem

przez to niezaleny od plecaka oraz mniejszych, bd wikszych
Uyte w samolocie oraz w pocigu.
pakunkw. Nigdy nie musz te pamita i sprawdza, czy aby na pewno zabraem ze sob przedmioty kluczowe dla przeycia. Wane,
Wszystkie powysze przedmioty stanowiy zawarto kie- by wyrobi w sobie nawyk natychmiastowego odkadania sprztu do
szeni mojego ubrania. Zdawa by si mogo, e przenoszenie takiej odpowiedniej kieszeni. W przypadku krzesiwa i scyzoryka, dodatiloci ekwipunku jest niewygodne, a przez to niepraktyczne. To tylko kowym gwarantem jest ich przywizanie na stae do spodni, ktre
pozory. W sytuacji survivalowej, ktra autentycznie zmusza do walki przez zdecydowan wikszo czasu dziaa w terenie, mamy ubrane
o ycie, pozostajemy zwykle tylko z tym, co mamy w kieszeniach.
na sobie.
Zatyczki do uszu

16

OPIS UYTEGO SPRZTU

2.3. ZESTAW PRZETRWANIA NA PASIE

DRUGA LINIA rozbudowany zestaw przetrwania, ktry unieza-

lenia mnie od plecaka, w razie jego utraty. Zestaw przenosiem

w 3 kieszeniach na dodatkowym pasie (nie by woony w szlufki
spodni). Ich zawarto stanowia nasz jedyn asekuracj, gdyby
co poszo nie tak jak zaplanowalimy.

Torba typu NERKA (Maxpedition OCTA)

Zapasowy kompas (Silva METRO)

By to mini kompas, przypita agrafk do wewntrznej krawdzi kieszonki torby. By to wany zapas na licie mojego sprztu.
Zapasowa mini latarka (Maglight Solitare)
Przydawaa si do emitowania rozproszonego wiata w maych
schronieniach. Uyta jedynie 2 razy.
Drut i metalowa linka zaopatrzona w ptle
Pomocne na przykad w razie koniecznoci budowy side. Oczywicie
nie uyte.

Stanowica gwny pas montaowy dla dwch dodatkowych kieszeni

przenoszonych po bokach, czyli; Maxpedition 7x5x2 Horizontal GP
Pouch po lewej stronie jako apteczka oraz Maxpedition Janus po
prawej stronie, jako kiesze oglnego przeznaczenia. Gwna torba
OCTY, noszona bya nad poladkami, a klamr pasa zapinaem z przodu na brzuchu.

May, mieszczcy si w zoonym na p worku strunowym z amerykaskiej racji M.R.E. (mocna yka w lunym splocie, rne haczyki,
3 sztuczne przynty, ciarki, spinki, przypony, muszki).

Drobiazgi

Dwie butelki rolowane (plastikowe, 0,5 l kada)

Awaryjny zestaw wdkarski

2 chusteczki nasczane alkoholem, zapasowe zapaki i tabletki Wygodny sposb na powikszanie przenoszonego zapasu wody.
chlorowe do odkaania wody, zapasowe baterie do czowki.
Zamieniem jedynie korki z unoszonymi w gr dozownikami, na
(Wszystko w zewntrznej, paska kieszonce OCTY.)
zwyke nakrtki.
Zestaw naprawczy
Zapasowy kubek (aluminiowy)
Dua iga i ni, Super Glue, zrolowany odcinek mocnej tamy klejcej.

By to kubek ze starej szwajcarskiej manierki. Ksztatem idealnie

Zestaw ogniowy
pasujcy do komory gwnej torby OCTA. Mniejsze przedmioty, jak
Dwie zapalniczki gazowe, dwa dugie (ok. 20 cm) odcinki gumy Ultralite Bivi i dzienne porcje pemmikanu wypeniay jego wntrze.
Zalet kubka bya przede wszystkim jego znikoma waga. Metalowe
wycitej z opon, 6 duych kostek paliwa staego Esbit.

17

OPIS UYTEGO SPRZTU

naczynie, na licie terenowego wyposaenia, bywa w niektrych

przypadkach waniejsze ni survivalowy n. Nasza wyprawa bya
tego dowodem. Dodatkowy kubek uniezalenia mj zestaw przetrwania od sprztu noszonego w plecaku oraz przyspiesza wszelkie
kuchenne operacje w trakcie gwnego postoju.
elazna racja ywnociowa (cz 1) - kawa i kisiel
Czyli dodatek do kostek racji ywnociowej Seven Oceans (patrz
niej). Zadaniem kawy rozpuszczalnej 3w1 oraz owocowego kisielu
byskawicznego byo pokrzepienie psychiczne. 4 saszetki stanowiy
relatywnie ma mas, ktr byem gotowy przenosi mimo ich
znikomej wartoci odywczej.
Zapasowe sznurki
By to okoo 10 m odcinek paracordu, w kontrastowym kolorze oraz
tani, naturalny sznurek, ktry mona uywa zawsze wtedy, gdy nie
jest wymagana szczeglna wytrzymao.
wiato chemiczne
Nie byo potrzeby, aby uy go podczas tej wyprawy.
Ultralite Bivi (Mountain Equipment)
Jego zastosowanie opisaem w kilku sowach w wyszczeglnieniu
I linii, jako e ostatecznie, trafi on do kieszeni spodni. Wspomn
jedynie, e Ultralite Bivi to worek pojemnoci 1 czowieka. Wykonany jest z folii termicznej, powleczonej pomaraczow warstw
wzmacniajc. Bivi posiada swoje dodatkowe opakowanie, w postaci

materiaowej sakiewki ze cigaczem. Cao way nieco ponad

100 gram. Wyjtkowo udane urzdzenie.
Worki na mieci
2 sztuki plastikowych workw redniej wielkoci. Przydatne, cho
tym razem niewykorzystane. Produkowane w niewielkiej iloci
odpadki, trafiay do maej reklamwki, ktr przenosi Micha.
Mapa pogldowa rejonu dziaania (1:500 000)
Byy to zafoliowane karty, ktre po zoeniu ze sob, przedstawiay
cay obszar naszego dziaania, w tym dwie trasy alternatywne. Skala
jeden do p miliona jest naprawd malutka. Mapa bez problemu
obja szeroki obszar, przedstawiajc jednoczenie ksztat pasma
gr, najwaniejsze doliny i najwiksze rzeki.Na szczcie nie byo
potrzeby pracy z t map.
Ogrzewacze racji ywnociowych M.R.E.
Ostatnia deska ratunku w walce z hipotermi. O najzimniejszej porze
doby, w poczeniu z foliowym kocem lub bivi, mog uratowa skr.
W szczytowym momencie grzania, nie sposb utrzyma ich w rku.
Zalet jest dziaanie chemiczne, a nie proces spalania. Reakcja gwatowna cho niezbyt duga.
Granulat hemostatyczny (Celox)
Posiadaem przy sobie opakowanie z 35 gramami tego preparatu.
Suy do natychmiastowego tworzenia skrzepu, nawet przy silnych krwotokac pewnoci moe uchroni przed wykrwawieniem

18

OPIS UYTEGO SPRZTU

si na mier. Jest prosty w uyciu i nie wymaga specjalnego terii, przy oszczdnym trybie uywania odbiornika. Znakomita
przeszkolenia. Jest rwnie bezpieczniejszy ni inne tego typu wikszo nawigacji odbywaa si na podstawie mapy i kompasu.
preparaty (nie powoduje oparze). Byo to bardzo powane wzmo- Dokumenty i pienidze
cnienie naszej apteczki.
Byy to zabezpieczone przed wilgoci i zniszczeniem: paszport, bilet
Karabinek nieapinistyczny
powrotny do Polski, ubezpieczenie podrne, zapasowe pienidze
(ITW NEXUS Tac Link)
oraz obrazkowa instrukcja rolin jadalnych tundry, przygotowana
Przydatny gadet, gdy brakuje trzeciej rki. Wykorzystywany do szyb- przeze mnie jeszcze przed wyjazdem.
kiego troczenia czapki, rkawiczek, czy nawet butelki z wod wyjtej
elazna racja ywnociowa (cz2) (Seven Oceans)
z plecaka. Uyem go take w trakcie jednej z przepraw przez szerok
rzek bez gruntu. Karabinkiem tym przypiem do siebie paracord, Awaryjnie zabraem ze sob 4 mae kostki poywnego proszku z racji,
ktry rozwieszaem w poprzek przeszkody. Zapewniem sobie przez ktre wchodz w skad wyposaenia tratw ratunkowych. Mona je
to szans szybszego uwolnienia si od linki, w razie nieprzewidzia- je na sucho, rozpuszcza, dodawa do posikw.
nych kopotw w wodzie.

APTECZKA (kiesze lewa)

KIESZE OGLNA (prawa)

Telefon komrkowy
Przed wyruszeniem na tras, uyem go po raz ostatni w Labytnangi.
Nastpnie, telefon zosta zabezpieczony przed wilgoci.
GPS i zapasowe baterie (Garmin Etrex30)
GPS zapisywa przebyt przez nas tras, po ukoczeniu ktrej
warto przebytych kilometrw wynosia 200. Urzdzenie uywane
byo jedynie w cigu dnia. Na czas nocnych postojw wyczalimy
je. Wywietlacz ustawiony by na moliwie najnisz emisj wiata.
Uylimy baterii litowych. Na ca tras zeszy nam 2 komplety ba-

rodki opatrunkowe
zafoliowany pakunek z bandaami i gazami jaowymi o rnych
rozmiarach (kilka sztuk)
zafoliowany opatrunek Hydrofilm (przezroczysty), 2 szt.
zafoliowane plastry z opatrunkiem (zwyke)
plastry na odciski stp (Compeed)
plastry cigajce Steri-Strips
2 due bandae elastyczne (w oryginalnym zafoliowaniu)
opaska kodofix
(Dodatkowymi rodkami byy chusta trjktna i opatrunek wojskowy,
przenoszone w kieszeni cargo spodni, czyli w I linii).

19

OPIS UYTEGO SPRZTU

Bottle Holder) z prawej. Wybr tego modelu plecaka, dyktowany by

Octenisept w rozpylaczu (maa fiolka) Water Jel na oparzenia chci poddania go ambitnej prbie terenowej. Zasobnik pozbawiony
(4 saszetki) Tribiotic (ma antybiotykowa) (4 listki) ma tusta szerokiego pasa biodrowego, nigdy nie bdzie tak wygodny, jak jego
wyprawowy odpowiednik. Dlatego w kategorii komfortu noszenia,
do skry (maa tubka) sl fizjologiczna (5 ampuek)
Condor II otrzymuje spodziewan ocen dostateczn. Jego wytrzymaMedykamenty w postaci tabletek
o oceniam na pitk.
Laremid Ibumprom Max Wgiel (Dodatkowym rodkiem by
DODANE DO PLECAKA KIESZENIE BOCZNE
granulat Celox, przenoszony w torbie OCTA)
(wyposaenie spoywcze)
Dodatki do apteczki osobistej
Kiesze uniwersalna (Vertical GP Pouch)
rkawiczki ochronne naszywka-rzep z czerwonym krzyem
(Dodatkowymi elementami byy folie NRC, przenoszone w kieszeni Kiesze istotnie powikszya objto plecaka. Trafi do niej cay
zapas kaszy kus kus, podzielony na dzienne, 80 gramowe porcje
spodni i w kieszeni na pasie)
(po 40 gram na osob w trakcie posiku). Dodatkowo weszo kilka
kostek pemmikanu, podzielonych na mae pakunki, mniej wicej jak
2.4. ZAWARTO MOJEGO PLECAKA
p kurzego jajka kady. W menu znajdoway si take zawinitka
z garstk urawiny, ktre rozparcelowane byy po wolnych przestrzeniach kieszeni plecaka.
Medykamenty pynne

TRZECIA LINIA wszystko to, co przenosiem w plecaku i wyko-

rzystywaem w codziennej aktywnoci. Przypadkowa utrata tego

sprztu nie powinna drastycznie ograniczy zdolnoci dziaania,
wanie dziki zestawieniu linii trzeciej z dwiema poprzednimi.

Kiesze na butelk (10x4 Nalgene Bottle Holder)

Gwna komora kieszeni miecia w sobie kubek Tatonka wraz z litrow butelk Nalgene. Dodatkowa, zewntrzna kieszonka pomiecia
yk, cztery kostki paliwa staego, tabletki do uzdatniania wody oraz
budowana ona zostaa w oparciu o plecak (Maxpedition Condor kilka ekspreswek z zakupion w Rosji czarn herbat. Herbata oraz
II) oraz dwie kieszenie doczepione na jego bokach; kiesze uniw- 4 tabletki witaminowe Plussz stanowiy nasz tajn bro w walce
ersalna (Maxpedition Vertical GP Pouch) przypita z lewej strony oraz z kulejcym morale. Wanym elementem tego zestawu bya przykryizolowana termicznie kiesze na butelk (Maxpedition 10x4 Nalgene wka do kubka, jednak z powodu braku miejsca, przenosiem j w innej

20

OPIS UYTEGO SPRZTU

kieszeni.Warto wspomnie, e butelki Nalgene bez problemu znosz

wrzc wod. Dziki tej waciwoci, po ostatnim, wieczornym gotowaniu wody, zabieralimy do piworw improwizowany termofor.

nej linki. Na kocu kadego z nich montuje si wdkarsk much. Prawa

fizyki oczywicie nie zawiody, czyli katamaran spenia funkcj
stojcego w nurcie rzeki pywaka. Jednak wysanie go dalej ni
16-18 metrw od brzegu (rzeki s tam szerokie na 60-100 metrw)
TROCZONE NA ZEWNTRZ PLECAKA
powodowao, e traci stabilno i dziobem szed pod wod. Dziao si
tak z powodu zbyt maej wypornoci sporzdzonego przeze mnie
Duy wr przeprawowy (holenderski demobil)
egzemplarza. Wiszca w powietrzu linka dugoci 16 m +, powodowaa
Pocztkowo, do przepraw przez rzeki planowaem uy sprawdzo- jednoczenie zbyt duy nacisk na jego dzib. Uyty paracord naleao
nych niegdy plastikowych workw na gruz. W dwch mogem zastpi yk, albo wystruga nowe, wiksze i bardziej wyporne
pomieci cay swj sprzt oraz ubranie. Po odpowiednim zwizaniu kaduby. Nie byo jednak czasu na poprawki, a my musielimy
ich brzegw uzyskuje si 2 pywaki, na ktrych mona przekra- porzuci ide apania ryb.
cza dowolnie gbokie przeszkody. Zakupione worki, podczas testw
w kraju, okazay si jednak wyjtkowo wraliwe na rozdarcia. Miotacz elu pieprzowego (Saber Red)
Zainwestowaem ostatecznie w wielki wr przeprawowy. Zamyka si Poza kijami marszowymi, by to nasz jedyny rodek obrony. aosne?
go zakadan w harmonijk krawdzi, spinan dodatkowo klamr Moliwe... Zajadajcy si moim misem niedwied, mgby
fastex. By on duo ciszy ni worki foliowe, jednak gwarantowa przegry kapsu i zniechci si do dalszego posiku. Miabym
wysz odporno na urazy mechaniczne. Dodatkowo, worek z kla- chocia tyle satysfakcji. Na powanie, o presji psychicznej po napomr otwiera si duo szybciej ni zwizywane/zaklejane worki folie tykaniu ladw niedwiedzi napisaem szerzej w dalszej czci opra(take zgrabiaymi z zimna rkoma).
cowania. Co do elu, posiadane przez nas miotacze, byy
standardowej wielkoci, czyli mieciy si w doni. Rozwaalimy
Katamaran na ryby wraz z paracordem
rwnie zakup duego miotacza gazu, wielkoci zblion do samoPrzed wyjazdem skonstruowaem proste urzdzenie wg schematu chodowej ganicy. Zrezygnowalimy jednak z tego pomysu gwnie
z ksiki pana Bolesawa Uryna. Urzdzenie wykonane z 2 desek, ze wzgldu na proporcje wagowe.
poczone 2 gwintowanymi prtami, przypomina dwukadubow
d. Ustawiony odpowiednio w wodzie i utrzymywany na uwizi, kata- Teniswki
maran zachowuje si jak latawiec na wietrze stoi w miejscu. Byy przenoszone w komorze gwnej plecaka. Od drugiego dnia
Umoliwia to wygodne operowanie przyponami, dowizanymi do gw- w terenie, atwiej byo je jednak troczy na zewntrz, a tym samym

21

OPIS UYTEGO SPRZTU

szybciej dobywa w razie koniecznoci brodzenia w wodzie.

Naleao pamita, by poza objciem i dociniciem obu butw
paskami plecaka, przewiza je dodatkowo sznurowadami przez
tamy plecaka. Buty te, sprawdziy si take w trakcie jazdy
pocigiem jako kapcie.
KIESZENIE ZEWNTRZNE PLECAKA
(maa i dua, na frontowej cianie plecaka)
Improwizowana kuchenka polowa
wraz z kilkoma kostkami paliwa staego
Bya to niewielka puszka po konserwie, z wycitym otworem gwnym
oraz dodatkowymi otworami na caym obwodzie. Podgrzewaem na
niej wod w metalowym kubku, gdy nie byo sposobnoci do palenia
ogniska. Paliwem byy wwczas kostki Esbitu. Poowa naszej trasy
pozbawiona bya cakowicie drzew, wic taki zestaw okaza si bardzo
pomocny.
Wobblery (sztuczne przynty) (Salmo)
Zestaw maych, kolorowych rybek z tworzywa, zaopatrzonych
w 2 kotwiczki. Odpowiednio prowadzone w wodzie, staj si
akomym kskiem dla wikszych drapienikw. Nie zabieralimy
ze sob wdki z koowrotkiem, za to pojawia si szansa zabrania
wyjtkowo dobrych przynt Salmo. Nasze poowy i szans na
posiek, zniweczyy opnienia i wiadoma decyzja zaniechania
prb owienia ryb. Przynty jednak przyday si i tak... Stanowiy
wspaniay prezent dla rosyjskich wdkarzy, ktrzy zaoferowali

nam przedostatniego dnia przygody pomoc w dotarciu do miastawidma Sowieckaja i przepraw przez szerok rzek.
Rurowy zestaw wdkarski
Bya to zalepiona rura PCV dugoci 20 cm, na ktrej powierzchnie
nawinem yk. Na kocu yki znajdowaa si sztuczna rybka,
ktra w pooeniu marszowym, schowana bya wewntrz rury.
W czasie prb owienia, wyrzucana przynta rozcigaa za sob
yk. Nastpnie wracaa w stron brzegu, dziki ponownemu nawijaniu yki na rur, zupenie jak przy pomocy koowrotka. Z pewnoci lepsz prac wobblera w wodzie mona uzyska przy pomocy
wdziska. Celowo jednak nie chcielimy zabiera wdek. Zasig rzutu
przynty z takiej rury, jak na improwizowane urzdzenie, jest cakiem
niezy. Po kilku rzutach i wyczuciu pracy nadgarstka, mona cisn
cik przynt na okoo 30 metrw od brzegu. W naszym przypadku okazao si to jednak niewystarczajce rozwizanie. Kilka
krtkich prb poowu, zakoczyo si niepowodzeniem. Zupenie tak
jak prognozowali Rosjanie, ktrych napotkalimy przed wyruszeniem
na szlak.
Pas neoprenowy na nerki
Dodatek stosowany w fitness, do wytapiania tuszczyku. Z kieszeni
plecaka, do szybko przeszed w du, wewntrzn kiesze kurtki
i tam pozosta do koca marszu. Pasa uywaem do ochrony nerek
w trakcie przepraw przez lodowat wod. Dodatkowo utrzymywa
on na mojej piersi i brzuchu krtki odcinek karimaty, ktry rwnie
stanowi dobr izolacj (zarwno w wodzie jak i w marszu).

22

OPIS UYTEGO SPRZTU

Kamera cyfrowa (Panasonic HX-WA30) + zapasowe baterie

Efekty jej dziaania dostpne na moim kanale YouTube (cykl
podzielony na odcinki Syberia Ural Polarny 2013). Dodatkowych
baterii sztuk 5. Ich wydajno zgralimy z pojemnoci dokupionej
karty pamici, tak by wszystko dziaao i mogo nakrci moliwie
duy materia video.
Statyw do kamery
May, skadany, bez regulacji. Kt nachylenia obiektywu reguluje si
jedynie rozstawem ng. Do ciki przedmiot, ktry przyda si w trakcie kilku uj. Na przyszo trzeba bdzie krci terenowe filmiki
jedynie z rki lub improwizowanego trjnogu. Odbija si to mocno
na jakoci nagrania, ale kto lubi przecia plecak na 200 km marsz...
KOMORA GWNA PLECAKA
May worek przeprawowy
(nieco wikszy ni pojemno komory gwnej plecaka)
Worek, zamykany w identyczny sposb jak opisany wczeniej
wikszy odpowiednik. Stanowi sta, wewntrzn warstw ochrony
odziey i piwora przed wilgoci. Miaem przez to gwarantowany
komfort snu, o ile tylko rano pakowaem wszystko na sucho. Kadej
nocy kadem si spa w suchej, czystej bielinie i suchym piworze.
Taki worek moe w razie potrzeby wietnie powikszy adowno
systemu nonego. Wystarczy go wyj i przytroczy na zewntrz.
Uzyskujemy dodatkow przestrze adunkow w oprnionej komorze gwnej plecaka.

Plandeka biwakowa w formie 2-osobowego bivi

(Deuter Shelter II)
Pierwszy przedmiot od gry w komorze gwnej.
Shelter II to fajne urzdzenie, ktre zapewni dwm rozbitkom dach
i ochron przed wiatrem. Nie jest to namiot, nie mona si w nim
szczelnie zamkn i odgrodzi od otoczenia. Naley go ocenia w kategorii schronienia awaryjnego. Zaprezentowany zosta na nagraniu,
wykonanym bezporednio w tundrze: Syberia Ural Polarny 2013
odc. 4, dostpny na YouTube.
Krtka karimata
W komorze gwnej znalaz si take 70 cm odcinek karimaty.
Podobnie jak Shelter II, przenoszony by poza maym workiem
przeprawowym. Zoony na p, stanowi wyoenie plecw plecaka. W trakcie snu, izolowa moje ciao od podoa od linii opatek,
do poladkw. Reszt dugoci ciaa izolowaem innymi materiaami
i foli termiczn. Karimata okazaa si take pomocna w marszu
i w trakcie przepraw wodnych.
piwr (HiMountain Magellan)
piwr niewielkich rozmiarw oraz wagi. Wypeniony materiaem
Primaloft - ociepleniem, ktre gwarantuje podstawowy komfort termiczny nawet w przypadku jego przemoczenia. Dobrze sprawdzi si
w trakcie wyprawy, podczas ktrej temperatury w nocy oscyloway
nieco powyej zera i panowaa wysoka wilgotno. W trakcie transportu w plecaku, skompresowany piwr znajdowa si w worku
przeprawowym.

23

OPIS UYTEGO SPRZTU

Kurtka ocieplajca
(Maachowski)
Kurtka o nazwie Reverso Climber, rwnie sprawdzia si wyjtkowo
dobrze. Gwnie ze wzgldu na niewielk mas, dobr zdolno kompresowania i ogrzewanie ciaa wypenieniem Primaloft.
Kosmetyczka
W jej skad wchodzi zajmujcy niewiele miejsca rcznik z mikrofibry, paczka chustek nawilanych, szczotka do zbw oraz odcinek
papieru toaletowego. Rcznik nosiem luzem w worku przeprawowym albo w komorze plecaka. Pozostae elementy w woreczku
foliowym.
Powyszej listy nie naley traktowa jako jedynie susznego
sprztu na jesienn wypraw za koo podbiegunowe. To nie instrukZapasowa bielizna (Brubeck)
cja, a tylko wskazwka i obiektywne podsumowanie tego, co przy
Bya to para bokserek termoaktywnych oraz zapasowa para grubych sobie posiadaem. Zdaj sobie spraw, e istnieje wiele odpowiedskarpet termoaktywnych, zawierajcych w swoim skadzie wen. nikw poszczeglnych elementw, ktre mogyby si sprawdzi lepiej
Oceniam te elementy garderoby jako bardzo wygodne. W trakcie w 2-tygodniowym marszu przez Ural. Zdecydowaem si w peni
wiadomie zabra powyszy zestaw i niczego nie auj.
transportu w plecaku, przenoszona w worku przeprawowym.
Gdybym mia doda tylko jeden, niewymieniony dotychczas
Kalesony i koszulka (Brubeck)
element, byaby to lornetka lub monookular. Przed wyjazdem
Termoaktywny komplet z wen merynosw w skadzie. Bardzo powanie rozwaaem zabranie takiego sprztu ze sob. Przyblienie
wygodna i ciepa bielizna, ktra w trakcie transportu w plecaku, 8-10 x byoby bardzo pomocne w obserwacji otwartych przestrzeni
znajdowaa si w worku przeprawowym. Ubieraem j dopiero na gw- tundry, w celu zdobycia informacji o szlakach, podou, przeszkodach
nych (nocnych) postojach i miaem na sobie podczas snu w piworze.
i dostrzeonych z daleka obiektach.
Wyjtkowa chwila - krtki kontakt z promieniami Soca i odpoczynek nad jeziorem

24

OPIS UYTEGO SPRZTU

2.5. SURVIVALOWIEC BEZ NOA,

CZYLI PODSUMOWANIE

rzed wyjazdem z kraju otrzymywaem, wiele zapyta dotyczcych sprztu. Rozumiem ludzi, ktrzy pozyskuj w ten sposb
informacje, by poszerza swoj wiedz na temat wyposaenia.
Dla kadego podrnika, survivalowca czy turysty, ocena innego
uytkownika moe by wartociow wskazwk. Sam stosuj tak
praktyk i nie boj si zadawa pyta.
Zdziwio mnie jednak to, jak wielu osobom, nie miecio si
w gowie, e na survivalow wypraw wybieram si bez cikiego
noa. Niektrzy spord tego grona kwitowali moje przygotowania
komentarzami, co to za survival bez noa, dziaasz nieprofesjonalnie, bo gdzie masz n. Zdaj sobie spraw, e n to atrybut survivalowca, ale powysze oceny s chybione i oparte o stereotyp sztuki
przetrwania (jak nie ma noa, to nie ma survivalu).
Sprzt dobieramy do warunkw, w ktrych planujemy dziaa.
Jeeli natomiast oczekujemy nieoczekiwanego, warto wyposay si
uniwersalne narzdzie, z ktrym bdzie nam si dobrze wsppracowa
w rozmaitych warunkach.
Mona te celowo podwysza poprzeczk survivalowego
treningu i nie zabiera sprztu, zmuszajc si do improwizowania
i kreatywnoci. Dla mnie wszystkie opcje maj sens i nios warto.
Przy rnych okazjach sigam do kadej z nich. Kiedy zdarzyo mi
si pojecha z koleg na spyw bez adnej jednostki pywajcej.

Zrobilimy takow sami. Tak powstaa d, ktrej nadalimy nazw

Bbr 1. Wykonalimy j w cigu kilku godzin z elastycznych gazi,
sznurka i grubej folii budowlanej. Stworzylimy szkielet z dnem
i burtami oraz szczelnym poszyciem, ktry jak si okazao, ma duo
lepsze waciwoci ni klasyczne tratwy (wicej na moim blogu).
Wracajc do tematu noa, decyzja ograniczenia si do scyzoryka wielofunkcyjnego, bya cakowicie trafna. Trzeba zaznaczy,
e bya te w peni wiadoma czyli oparta o analiz terenu i rolinnoci. Przez 100 km marszu, stanowicych poow naszej trasy, nie
napotkalimy adnego drzewa.
Podsumowujc rozdzia sprztowy,
oto kilka istotnych kwestii:
Powysze to przykad mojego wyposaenia. Tobie moe odpowiada co zupenie innego.
Nie klasyfikujmy naszych pasji i dziaa, podug sprztu, ktry wykorzystujemy w terenie.
Dobierajmy sprzt zgodnie z wasnymi preferencjami i umiejtnociami oraz stosownie do okazji (terenu, pory roku, planu
dziaania), przyjmujc zaoenie, e priorytetem jest zawsze
bezpieczestwo.
Prawdziwym ekspertem bdzie ten, kto poradzi sobie bez adnego
sprztu. Pamitajmy co jest fundamentem piramidy przetrwania,
a co, jako najmniej istotne, znajduje si na jej szczycie.

25

PRZEPRAWY WODNE

Naturalna autostrada w jednej z dolin Uralu. Wyschnity dopyw gwnej

rzeki (Chadaty) pozwala rozwin wiksz prdko marszu. Niestety,
odcinki rwnolege do osi naszego marszu nie zdarzay si zbyt czsto

Rozdzia 3.

Przeprawy wodne
3.1. PRZEKRACZANIE STRUMIENI

asza wyprawa odbya si w pierwszej poowie wrzenia. Koniec

lata w tych rejonach, to okres relatywnie suchy. Grunt nie jest
przesiknity wod tak mocno, jak po wiosennych roztopach.
Przechodzilimy jednak przez niezliczone przeszkody wodne.
Na szczcie, w wikszoci przypadkw byy to jedynie pytkie strumienie. Do kadej tego typu przeszkody, niezalenie od jej rozmiarw, staralimy si podej indywidualnie. Sztuk byo nie wywin
ora na liskich kamieniach, a w przypadku gbokich rzek, odpowiednio przygotowa si do ich forsowania.
Ciekawostk byy dla nas wyschnite strumienie. Stanowiy one
nie przeszkod, lecz uatwienie. Czasami trafialimy na takie chodniki,
usypane z idealnie czystych kamieni rnej wielkoci. Jeeli koryto byo
zorientowane na osi naszego marszu, z wielk chci wykorzystywalimy
nadarzajc si okazj. Oszczdzalimy sobie dziki temu mozolnego
przebijania si przez spowalniajce ruch zarola.

Najczstszym rodzajem przeszkd wodnych, byy kilku i kilkunastometrowe cieki o niewielkiej gbokoci. Trudno w ich przypadku polegaa na tym, by przej such stop po wystajcych nieco
ponad wod liskich kamieniach. W opcji byo ubranie teniswek
i przejcie metod brodzenia, zanurzajc si do poowy ydki.
Oczywicie aden z nas nie chcia cudowa i przebiera si na te
kilka krokw... Strumienie przekraczalimy zatem z marszu, bez

26

PRZEPRAWY WODNE

adnych przygotowa sprztowych. Byo to pewne ryzyko, ktre

wyjtkowo atwo zlekceway, jednak musielimy nadgania stracony czas. Po odrobieniu strat i opuszczeniu spowalniajcego nas
terenu, prawd mwic i tak nie chciao nam si przebiera przy
kadej rzeczce. Na szczcie, wszystkie przejcia po mokrych
kamieniach wykonalimy bez upadku. Chcc by nadgorliwym w zakresie bezpieczestwa, powinnimy za kadym razem minimalizowa
ilo akrobacji na liskich okrglakach. W praktyce jest to jednak
nie realne. Dobrym rozwizaniem byyby wysokie kalosze, ale nie
chcielimy zabiera ze sob specjalistycznego obuwia. Pomocne
okazyway si kije, ktre tak jak kijki narciarskie, pozwalay lepiej
balansowa ciaem i zachowa rwnowag. Czasami jednak ich
kocwki blokoway si w kamienistym podou, co zatrzymywao
nas w p kroku.
Wiksze rzeki, w ktrych nie sposb byo znale such
ciek, musielimy pokonywa przygotowani do brodzenia. Zwykle
zanurzenie sigao do poowy uda. Przed wejciem do wody,
zdejmowalimy spodnie i kalesony oraz zmienialimy buty. W ruch
szy niesione na plecakach teniswki. Oszczdzay nam stpania boso
po wyjtkowo liskim, nierwnym, kamienistym dnie. Na ich dotychczasowe miejsce, czyli na grne czci plecakw, trafiay zdjte
z ng ubrania. Podpierajc si wspomnianymi wczeniej kijami,
przechodzilimy przez tak wod krokiem dostawnym, zwrceni
twarz w gr nurtu, bez zbdnego popiechu.
Rzek tego typu, by pierwszy napotkany dopyw Chadaty,
ktry spywa z poudniowych stokw doliny. Problemem okazao si

jednak nie samo przeprawienie na drugi brzeg, ale w ogle podejcie

do wody. Rzeka pyna w gbokim wwozie, ktry z naszej strony
mia kilkumetrowe, pionowe ciany. Schodzenie po nich i ryzykowanie upadkiem, byoby najwikszym idiotyzmem, jaki moglibymy wwczas uczyni. Takie akcje wygldaj dobrze jedynie w
telewizji. Na szczcie, do szybko odnalelimy dogodne zejcie
i moglimy rusza przez wod. Planowanie trasy marszu przez rejon
grski na mapach maoskalowych, zawsze wie si z ryzykiem
napotkania tego typu niespodzianek.

3.2. PRZEKRACZANIE BRODW

iektre z wielkich rzek, jak na przykad Usa, udao nam si

pokona przechodzc przez brody. Nasze mapy wskazyway
miejsca, gdzie rzeki rozlewaj si szerokim i niezbyt gbokim
nurtem. Brd (oznaczony na mapach literami br), by take punktem, w ktrym wprost do rzeki schodzi szlak. Niektre z oznacze
wskazyway take rodzaj dna w miejscu przeprawy. Zwykle byo ono
piaszczyste lub kamieniste.
Samo przekroczenie pycizny odbywao si praktycznie tak
samo, jak przez opisane wyej mniejsze rzeki i strumienie. Przygotowani do brodzenia, do gbokoci p uda, ruszalimy w wod. Jedyna rnica polegaa na tym, e brd pokonuje si czasami przez
kilkanacie minut, ze wzgldu na odlego do drugiego brzegu.
Spraw oczywist jest to, e dziaajc na wysokoci koa pod-

27

PRZEPRAWY WODNE

cznych dla tundry skarowaciaych krzaczkw. Gboko ich kolein

sigaa czsto kolan. W pewnym sensie mogy one stanowi
przeszkod wodn. Po zachodniej stronie Uralu trafialimy na
rwnolege rowy pene wody, ktre jak wynikao z mapy, byy takim
wanie szlakiem gsienicowych wszdoazw.

3.3. PRZEKRACZANIE DUYCH RZEK

Szlak wykorzystywany przez pojazdy gsienicowe oraz przez pasterzy

reniferw. Przykad drogi o wyjtkowo dobrym standardzie i dronoci

biegunowego, mielimy kontakt z wod, ktra miaa jedynie kilka

stopni powyej zera. Wejcie do niej moe by szokiem, a dusze
przebywanie koczy si zwykle potwornym blem staww i koci.
Mona wwczas odnie wraenie, jak gdyby w ciao wbite zostay
wielkie igy.
Wspomniane szlaki, schodzce do rzek, stanowiy pas
rozjedonego przez pojazdy gsienicowe bota, bez charakterysty-

punktu widzenia bezpieczestwa pokonywania przeszkd wodnych, krytycznym momentem bya dla nas przeprawa przez rzek
Szuja (zapis fonetyczny, zgodny z wymow miejscowych). Miao to
miejsce w trakcie pierwszego etapu podry, czyli przedzierania si
przez lasotundr na wschd od Uralu.
Procedura pokonania duej rzeki zakadaa w pierwszej
kolejnoci jej rozpoznanie w obu kierunkach. Miao to na celu
potwierdzenia doboru najdogodniejszego miejsca. Wstpny wybr
lokalizacji, dokonany by jeszcze przed wyjazdem z kraju, na etapie
analizy map topograficznych i planowania marszruty. atwo powiedzie, trudniej jednak wykona, szczeglnie jeeli na tego typu rzetelne rozpoznanie, trzeba by powici cay dzie...
Dotarlimy szczliwie do odcinka rzeki, ktry wyglda od
samego pocztku do obiecujco. Z wysokiej skarpy schodzcej
wprost do rzeki, moglimy si dobrze rozejrze. W poudniowo-zachodnim kierunku, tu za wysp, rzeka wydawaa si by nieco wsza i dostrzec mona byo wielk piaszczyst ach. Po dojciu

28

PRZEPRAWY WODNE

na miejsce, okazaa si ona jednak pask stref zalewow, lec

bezporednio w korycie rzeki. Z pewnoci po wiosennych roztopach, obszar ten znajduje si pod wod. By on pokryty drobnym
piaskiem, zbitym na tyle mocno, e trudno byo nawet pozostawi
w nim lad podeszwy buta. Miejsce to widoczne jest na zdjciu
obok.
Do najbliszych przybrzenych zaroli (na naszym brzegu)
mielimy dobre 100 m otwartej przestrzeni. Sama rzeka wydawaa
si jednak by w tym w miejscu najwsza. Po przeprawie, pod koniec
dnia, ocenilimy j na ponad 30 rozpitoci moich ramion, mierzc na
wszystkich naszych linkach, zwizanych ze sob. W pomiarze
prostopadym wychodzi midzy 50, a 60 m pasa wody. Dla osoby pokonujcej rzek wpaw, dystans ten jednak wyduaj si, ze wzgldu
na znoszc si nurtu.
Za rzek, wznosi si stromy brzeg, z osuwajc si ziemi
i rozpadlinami. Uksztatowanie koryta wskazywao, e pocztkowo
w wodzie bdzie pytko, nastpnie mona spodziewa si gbi. Jak
czytalimy z mapy topograficznej, rzeka przecinaa na tym odcinku
niewiele poziomnic, ktre byy od siebie mocno oddalone. Mimo to,
woda pyna do szybko. Na jej powierzchni nie byo wida adnych
zaburze, bystrzyn czy pofadowa. Mona byo przyj, e jeeli
w wodzie s jakie przeszkody (kamienie, korzenie, czasami nawet
widzielimy cae powalone drzewa), to znajduj si one duo gbiej.
Wiedzielimy, e przez tak rzek na pewno trzeba bdzie przepyn
i e z ca pewnoci utracimy grunt pod stopami. Zdecydowalimy,
e nie bdziemy rozpoznawa potencjalnej przeprawy w wyszym

Szukanie przeprawy na rzece Szuja. Stromy brzeg w lewej czci

zdjcia to punkt, w ktrym wyszlimy z lasu i ocenilimy przeszkod

odcinku Szuja i e przeprawimy si w punkcie do ktrego dotarlimy.

Nie bez znaczenia pozosta fakt, e znajdujca si powyej nas wyspa,
bya otoczona wod tylko z jednej strony. Nie istnia zatem problem
przyspieszonego nurtu, z czcych si dwch odng rzeki.
Okrelilimy, e rusz jako pierwszy. Przygotowaem swj
sprzt i ubir do forsowania wody.
Wszystko co miao pozosta suche, trafio do wielkiego wora
przeprawowego. W worku byo na tyle duo miejsca, e nawet gdybym mia dwa razy wikszy plecak i tak zdoaby wszystko schowa
do rodka.

29

PRZEPRAWY WODNE

Mj ubir do przepraw skada si z nastpujcych elementw:

NA STOPY
dwch dugich pasw, ucitych z cienkiego arkusza pianki przeznaczonej do ukadania pod panele podogowe. Ubieraem je mniej
wicej tak, jak zakada si onuce,
skarpet wenianych, gwnie do utrzymywania pasw z pianki i ogrzewania stp mimo przemoczenia,
zwykych, sznurowanych teniswek.
Czy mg by to lepszy sprzt, dedykowany zimnym kpielom?
Na pewno; choby specjalistyczne skarpety neoprenowe. Nam chodzio jednak o uycie moliwie wielu improwizowanych patentw,
ktre dodatkowo bd lekkie i tanie. Uyty zestaw sprawdzi si.
Niezalenie od gbokoci forsowanej wody, stopy zawsze s zanurzone, a opisane rozwizanie minimalizuje ich wychodzenie.

Miejsce naszej przeprawy wpaw przez rzek Szuja

NA CIAO
bokserki termoaktywne, w ktrych dotychczas maszerowaem.
Przy okazji znalaza si sposobno, by je nieco odwiey.
owinita czciowo wok korpusu krtka (ok. 70 cm) karimata.
Penowymiarowa byaby lepsza ale i ten element zminimalizowalimy
przed wyjazdem. Gdy si ni owinem, stworzya ochronn warstw
izolujc korpus z przodu i z bokw, poza plecami.
na ciao ubraem koszulk termoaktywn z krtkim rkawem. Nie
wiem na ile zadziaaa w zakresie ochrony przed wychodzeniem, ale
jako raniej mi byo... Dodatkowo zostaa ona odwieona i przepukana.

30

PRZEPRAWY WODNE

Unoszcy si na wodzie wr ze sprztem obejmowaem mocno

okoo 20 cm szerokoci, a jego dugo pozwala na peen oplot wok caym ramieniem, starajc si lee na nim i oszczdzi plecom oraz
ciaa. Minimalizowaem w ten sposb wychodzenie nerek, a take barkom niepotrzebnej kpieli. Zaczem maksymalnie szybko pracodocisnem przyoon do korpusu karimat. Nie byo zatem ryzyka, wa nogami, jak w stylu abki. Woln, lew rk zagarniaem enere mimo intensywnych ruchw i przemieszania si w wodzie, strac gicznie wod pod pywak. Staraem si skupi na pokonywaniu
w nurcie ten przydatny element wyposaenia.
przeszkody z twarz zwrcon przez cay czas do przeciwlegego
NA GOW
brzegu. Wanym byo utrzymanie worka (jego dusz krawdzi)
rwnolegle do nurtu, by stanowi moliwie ma dryfkotw". Dziki
polarowa, gboka czapka, ktra dobrze chronia ca gow.
temu minimalizowaem powierzchni, na ktr moga napiera rzeka.
W takim zestawie byo mi wygodnie i relatywnie ciepo". Kady zabieg,
Przeprawa na worku ustawionym prostopadle do nurtu, powodowaaby
ktry mona wykona w celu minimalizowania wychodzenia w wodzie
silniejsze znoszenie i wyduanie pobytu w lodowatej wodzie.
jest wart zachodu, a dodatkowo pokrzepia psychicznie.
Ostatnie metry rzeki pokonaem prawie bez tchu. Po wyjciu
Wszedem do wody. Lodowata to mao powiedziane! W kociach i stawach zaczem czu bl. Wiedziaem, e zawahanie si w tej z wody wspiem si na stromy brzeg. Byo to do karkoomne ze
sytuacji tylko pogorszy spraw. Parem zatem naprzd bez zbdnych wzgldu na odrtwienie koczyn, gbokie na metr rozpadliny i ciceregieli. Pooyem na wodzie pakunek z zabezpieczonym przed ar taszczonego wyposaenia. Zauwayem, e moja skra jest czerwilgoci wyposaeniem. Gdy czuem, e przekraczam magiczn wona, jakbym przed chwil wyszed nie z "lodu," ale z wrztku.
gboko zanurzenia krocza, pooyem si na tym improwizowanym Moliwie szybko wyjem rcznik i ciepe ubrania, ktre wczeniej
pywaku, przykadajc do niego korpus. Jedn rk trzymaem kije zapakowaem tak, by byy na wierzchu sterty sprztu. Czuem
marszowe (zwizane razem by nie zgubi), a dodatkowo take link, rado, e rzeczy te pozostay suche, mimo e wlot worka znajdowa
ktra uwizana bya do worka. W razie utraty rwnowagi i osunicia si w trakcie przeprawy pod wod.
Zgodnie z procedur, pozostaem w teniswkach oraz mosi do wody, nurt nie powinien by go porwa. Wyjtkowo dziwna bya
krych
majtach.
Powyej pasa natomiast ubraem koszulk termowiadomo, e chwila nieuwagi mogaby pozbawi mnie caego
sprztu. Pozostabym wwczas za koem podbiegunowym w teni- aktywn z wen merynosw oraz kurtk z Primaloftem. Na gowie
swkach, bielinie i czapce. Zwikszajcym szans przetrwania byby oczywicie czapka. W naszym zamyle, mokre ubranie od pasa w d
zawieszony na szyi n neck z przypitym do pochewki krzesiwem miao umoliwi lepsz asekuracj drugiego przeprawiajcego si.
oraz dodana na ciao krtka karimata...
Mogem dziki temu w razie potrzeby wej kilka krokw do wody.
brzuch owinem pasem neoprenowym, zapinanym na rzep. Ma on

31

PRZEPRAWY WODNE

Mimo, e przy brzegu znajdowaa si gbia i tego typu manewr

raczej nie byby moliwy, pozostawiem sobie opcj zanurzenia si
do pasa i nie naoyem na siebie wikszej iloci ubra. Dobyem
rzutk wykonan z kilkunastometrowego paracordu oraz butelki
czciowo napenionej wod. Jeeli kumplowi zabraknie kilku
metrw, postaram si przerzuci nad nim butelk w takich sposb,
by napyn bez wysiku na przywizan do niej link. Ewentualne
uycie rzutki, musiao w tych warunkach nastpi z brzegu. Zanim
Micha wszed do wody, uoyem swoje szpargay w jednym miejscu,
wysoko ponad rozpadlinami. Okryem wszystko kurtk przeciwdeszczow i oznaczyem t kamizelk odblaskow, rozwieszon
wysoko na drzewie. Popatrzyem te w prawo, czyli w d rzeki, by
oceni brzeg i zarola. Wybraem "ciek", ktr w razie czego bd
mg si przemieszcza, gdyby nurt zbyt mocno znis mojego koleg.
Drugi z naszego zespou ruszy do wody. Micha nie dysponowa pasem neoprenowym i nie ubra na ciao koszulki. Nie mia
zatem na sobie adnej warstwy chronicej cho odrobin przed
wychodzeniem i dociskajcej karimat do piersi. Myl, e bya to
istotna rnica, ktra przyspieszaa jego wychodzenie. Bdc w poowie szerokoci rzeki, niestety obrcio go na tyle niefortunnie,
e znalaz si twarz w kierunku jej dolnego biegu. Wida byo jak
natychmiast przyspieszy w wodzie, poprzez fakt obrcenia si z zanurzonym duym workiem przeprawowym. Jego duszy bok zacz
przejmowa wikszy napr wody. Mijay kolejne, bezcenne w takiej
sytuacji sekundy, a Michaa nioso coraz mocniej w d rzeki.
Wczeniejsze prby z rzutk podpowiaday mi, e nie jest jeszcze

w zasigu mojej asekuracji. Ju po chwili krzyczaem do niego, by

zawraca na stary brzeg. Jak si okazao, take w wodzie mona
przey dezorientacj. Pywajcemu ciko byo okreli w ktr
stron ma bliej, czy na stary czy te na nowy brzeg... Po chwili widziaem
jak powoli wychodzi z wody i zaczyna dobywa ubrania z worka.
Kada sekunda bez ciepej i suchej warstwy grzewczej oznaczaa dla
niego galopujce wychodzenie organizmu. Z drugiego brzegu
dochodz mnie przeklestwa i rozgoryczenie. To chyba dobra,
"zdrowa" reakcja. Nie stao si jednak nic zego. Lepiej byo zawrci,
ni dalej spywa lodowat rzek, na darmo walczy z nurtem i prbowa obrci si wraz z dryfujcym workiem. Sytuacja, mimo e nas
zaskoczya, nie wymkna nam si z rk. Po chwili obaj ubieralimy
si w ciepe ubrania. Potrzebowalimy troch czasu, by si rozgrza
i wrci do formy.

Deszcz w jednej z dolin Uralu

32

PRZEPRAWY WODNE

Po ponad godzinie, Micha daje zna, e jest gotowy do kolejnej prby. Zdaje si, e nam obu nie dawaa spokoju myl o kilometrach, ktre zaoylimy sobie pokona tego dnia. Tkwilimy
natomiast od duszego czasu w tym samym miejscu. Po wczeniejszych dowiadczeniach i nie do koca zregenerowanym jak si okazao organizmie, druga prba pokonania rzeki rwnie koczy si
fiaskiem. Ponownie trzeba byo zawraca na stary brzeg. Jestem
pewien, e skoro Micha po wejciu do wody oceni sytuacj i stwierdzi, e naley zawrci, postpi susznie. Sztuk jest nie da si
ponie emocjom i nie przekroczy granicy, za ktr nie mona ju
przewidzie reakcji wasnego organizmu. Moliwe, e czas na ogrzanie
si po pierwszej nieudanej prbie pokonania lodowanej rzeki, by po
prostu zbyt krtki. Trzeba pamita, e bya to dla nas szczeglnie
ryzykowna operacja, w ktrej nie moglimy sobie pozwoli na bd.
Wolelimy traci czas, ni rezygnowa z minimum bezpieczestwa.
Mija kolejna godzina. Stoj na jednym brzegu, mj kumpel
na drugim. Patrzymy na siebie i nie za bardzo wiemy co powiedzie.
Mam wraenie, e dzieli nas nie rzeka, ale przepa i e sytuacja
wyglda jako tak... beznadziejnie? Zaczyna si kombinowanie, gonitwa myli co zrobi, przychodz dziwne pomysy, a my zaczynamy
liczy si z opcj nocowania oddzielnie, na dwch brzegach rzeki...
Bez sensu! Na szczcie dotar do nas przebysk survivalowego
mylenia; "dajmy sobie wicej czasu by ochon, odpocz, porzdnie
si ogrza i za chwil ponownie, na chodno, ocenimy sytuacj". Mija
zatem kolejna godzina. Dochodzimy do wniosku, e jedyn szans
bdzie uycie liny na caej szerokoci rzeki. Micha by w wodzie po

prostu zbyt dugo i brakowao mu si na samodzieln walk z nurtem

i temperatur.
Przed wyjazdem z kraju, zbieralimy informacje na temat
pokonywania szerokich rzek. Dochodziy do nas sprzeczne informacje od dowiadczonych, obytych z tematyk wody i survivalu ludzi.
Jedni mwili; "rzek naley forsowa tylko przy uyciu liny, wzajemnie si asekurujc". Inni natomiast stali na stanowisku, e tak szerokie
rzeki, naley pokonywa "tylko swobodnie wpaw, bo w tych warunkach lina bdzie wikszym zagroeniem ni pomoc". Ostatecznie
przemwiy do mnie argumenty tych drugich. Ju na starcie,
odrzucilimy wariant asekuracji lin...
Lina", to zreszt zbyt mocne sowo. Nie moglimy przecie
zabra ze sob takiego sprztu. Tamtejsze najwiksze rzeki miay
rednio po okoo 70 m szerokoci. My natomiast musielimy
minimalizowa przenoszone wyposaenie i nie byo opcji zapakowania 100 m liny. Zapewne w przypadku dziaania grupowego,
zdecydowalibymy si na ten wariant.
Dla niezorientowanych w temacie zaznacz, e ewentualne
uycie liny, nie polegaoby na jej rozwieszeniu i nacigniciu ponad
wod. Prawie we wszystkich naszych przeprawach, na brzegach nie
byo adnych stanowisk (np. drzew), do ktrych mona by wiza lin
i tworzy most. Asekuracja polegaaby na utrzymywaniu na uwizi
pierwszego forsujcego rzek. Po dotarciu na drug stron, blokowaby
on lin z ciaa, a kolejne osoby (w przypadku grupy), pokonyway by
przeszkod wpaw przy jej pomocy. Ostatni czonek zespou, zwizany
lub przypity do koca liny, zostaby cignity na drug stron.

33

PRZEPRAWY WODNE

Prba katamaranu na ynie, przed wyjazdem

z kraju. Pywak na uwizi, pod naporem
nurtu stoi w miejscu. Luzujc w doni link,
oddala si w stron przeciwlegego brzegu

Dlaczego jednak taka technika, szczeglnie dla pierwszego

forsujcego, mogaby okaza si niebezpieczna? Nawet cienki sznur
zanurzony w rzece na dugim odcinku, tworzy wielk ptl, na ktrej
powierzchni napiera ogromna ilo wody. Pewnym jest, e nurt
wcignie taki materia pod powierzchni. Asekuracja mogaby zatem
utrudni lub nawet uniemoliwi pokonanie rzeki, ze wzgldu na
moliwo zapltania liny o podwodne przeszkody.

Idea minimalizowania sprztu na wypraw teraz odbija nam

si czkawk. Przez ni, odrzucilimy opcj zabrania (oferowanego
przez jednego z kumpli) 100 metrowego odcinka paracordu.
Przydaby si... Kolejne pytanie; jak rozwin improwizowan lin
przez blisko 60 metrow rzek, skoro ja staem po jednej, a mj kompan po drugiej stronie przeszkody?
Micha krzyczc z drugiego brzegu, podpowiada mi genialny
pomys. Sprbowa wykorzysta nasz katamaran. Mia on posuy
do rozcigania 20-30 metrowego paracordu z przyponami nad rzek,
by owi ryby na much. Zaczynam spawia drewniany pywak,
ktry dziaa w wodzie pod naporem nurtu jak latawiec na wietrze
i daje si prowadzi (opis tego pywada znajduje si na licie
sprztu w rozdziale 2.). Na szczcie kilka dni wczeniej Micha
odstpi mi swj najduszy odcinek paracordu, wic jest szansa na
dobry zasig. Niestety, wykonana przeze mnie konstrukcja pywaka
okazuje si zbyt maa. Po pokonaniu 1/3 szerokoci rzeki, mimo kilku
prb, katamaran idzie dziobem pod wod. Ma zbyt ma wyporno,
a musi dwiga ciar coraz duszego odcinka linki. Uwiadamiamy
sobie, e nie rozcigniemy paracodru bez moczenia si w rzece...
Majc wci na uwadze argumenty przeciw uyciu liny, a przede
wszystkim ryzyko zapltania o podwodne przeszkody, zaczynamy
mimo wszystko kombinowa z ukadaniem takiego wanie planu. Nie
mamy wyboru, jeeli chcemy tego dnia pokona Szuja. Ponownie
przemylelimy wszystkie za i przeciw. W stresie i natoku pomysw
niestety zabrako nam wizji dowizania do linki pywakw, ktre
unosiyby j na powierzchni, minimalizujc ryzyko pltania pod wod.

34

PRZEPRAWY WODNE

Na tyle, na ile pozwalaa przejrzysto wody, nie dostrzegem

pod jej powierzchni adnych przeszkd. Przygotowaem si do
powrotu na stary brzeg. Czuem, e ponowne wejcie do wody, nie
bdzie dla mojego organizmu zbyt duym wyzwaniem. "W kocu za
pierwszym razem przeciem wod jak motorek, teraz zrobi to
samo. Mam dobry ubir przeprawowy i jestem do lat obyty z zimn
wod - utwierdzaem si w takim przekonaniu.
Zwizaem nasz cay paracord, wykorzystujc nawet najkrtsze odcinki. czna dugo improwizowanej liny wynosia ponad
32 maksymalne rozpitoci moich ramion. Starczyo praktycznie na
styk, by poczy oba brzegi. Jeden koniec przywizaem do najmocniejsze gazi krzewu wyrastajcego tu przy wodzie, drugi
zakoczyem kluczk. Ca link uoyem w taki sposb, by o nic nie
zahaczya i aby si nie spltaa. Trzeba byo w tym celu oczyci z gazi krtki odcinek brzegu. Poza zestawem przeprawowym, ubraem
take pasek od spodni, na ktry zaczepiem plastikowy karabinek
i wpiem do niego ptl wykonan na kocu linki. Na drugi brzeg
zabraem ze sob worek przeprawowy. By zminimalizowa opr
wody na worku w trakcie przeprawy, schowaem w nim jedynie
rcznik, ciep bielizn, kurtk ocieplajc, piwr, nasze dwuosobowe "foliowe" bivi. Do kieszeni kurtki schowaem kilka survivalowych drobiazgw. Reszt rzeczy pozostawiem zabezpieczone na
nowym brzegu (w plecaku, pod kurtk, oznaczone panelem). Trudna
decyzja, by rozsta si z wikszoci sprztu, ale jedyna suszna, by
szybko pokona rzek... Przedmioty w worku podzieliem na dwie
czci. Midzy nimi, worek by zwinity jak opakowanie cukierka.

Powstay dziki temu dwa "pywaki" z cienkim czeniem po rodku.

Pywaki trafiy pod pachy, a zrolowane czenie znalazo si na
wysokoci mojego mostka.
Warto podkreli, e przyjem podwjne zabezpieczenie na
okoliczno czarnego scenariusza, jakim byo zablokowanie linki
w trakcie forsowania przeszkody. Po pierwsze, mogem odpi ptl
z przypitego do mojego pasa karabinka. Gdyby z jakiego powodu
okazao si to niemoliwe, wwczas odpi bym i porzuci cay pas.
Zapinany na plastikow klamr, nie wymaga wielu manipulacji,
by si od niego uwolni. Tak przygotowany ruszyem w wod.
Starajc si rozwin maksymaln prdko, dotarem na stary brzeg.
Wysiek by wikszy ni si spodziewaem. Naley pamita, e by
to nasz 3 dzie w terenie, a zarazem 2 dzie w tundrze, z wyjtkowo
skromnymi racjami ywnociowymi.
Po wyjciu z wody Micha pomg mi si osuszy i szybko
ubra. Potrzebowalimy czasu by mc si zregenerowa i ogrza.
W tym celu trzeba byo najpierw zabezpieczy rozcignit w poprzek
rzeki link. Postawilimy pionowo na skraju wody kij marszowy
Michaa, na jego szczycie wyldowaa wyblinka. Pozostay wolny odcinek paracodru przywizalimy do zagrzebanego w przybrzenym
piasku zwalonego pnia (wanie takich przeszkd obawiaem si
w wodzie). Dziki zaimprowizowaniu masztu z odcigiem, linka
znajdowaa si rozwieszona tu ponad powierzchni. Bez tego, zanurzona, tworzya wielk ptl, na ktr bardzo mocno napieraa woda.
Po niezbdnych pracach na brzegu, szybko pobieglimy do
oddalonego o 100 metrw skraju koryta rzeki. Tam, w rzadkich

35

PRZEPRAWY WODNE

zarolach, rozoylimy legowiska, weszlimy do piworw i wypilimy gorc herbat gotowan na kostkach Esbitu. Zapadlimy
w godzinny letarg. Mimo, e nie podejmowalimy adnych rozmw,
towarzyszyo nam dziwne, bliej nieopisane uczucie i niepokj.
Leelimy czekajc na to, aby rozgrza si i mc ponownie sforsowa rzek. Miaem w midzyczasie dziwny sen chodziem po przeciwlegym, stromym brzegu, ktry cigle usuwa mi spod ng...
To chyba stres, ktry dawa si nam we znaki.
Po ponad godzinie, zebralimy nasze graty i ruszylimy w stron rzeki. W blach ubralimy mokry, lodowaty zestaw przeprawowy.
Ruszyem pierwszy na drugi brzeg. Tym razem miaem do "pomocy"
link, z jednej strony utrzymywan w rkach Michaa, a z drugiej
przywizan do elastycznego krzaka. Jej wykorzystanie byo dla
mnie gorsze i trudniejsze ni pierwsza przeprawa wpaw, mimo e
tym razem pynem bez kompletu wyposaenia. Cae rce i barki
oraz szyja szy po wod z kadym kolejnym chwytem i przesuwaniem
doni po cienkim paracordzie. Zanurzaem si przez to coraz mocniej
i ledwo apaem powietrze, majc nos tu nad powierzchni. Ju po
krtkiej chwili ciko byo wykonywa jakkolwiek prac domi zanurzonym w lodowanej wodzie.
Dotarem na stromy brzeg. Pocztkowo miaem wraenie,
e nie czuj zimna. Staraem si mimo wszystko moliwie szybko
osuszy i przebra. Gdy po chwili odtajaem, uzgodnilimy z Michaem
komend "daj luzu", by w razie potrzeby mia on szans wykonania
manewru w wodzie. Przystpilimy do przeprawiania drugiego
czonka naszego zespou. Micha zwiza si wzem ratowniczym

Koniec przerwy na ogrzanie po nieudanej

przeprawie. Zaraz ponownie ruszamy do wody

36

PRZEPRAWY WODNE

i ruszy do rzeki z wyposaeniem schowanym do swojego wora

przeprawowego. By on jednak przepakowany a przez to nieszczelny,
w efekcie czego jego aparat kompletnie zamk. Ja natomiast nie
wykazaem si wwczas sprytem ruszyem przecie chwil
wczeniej przez rzek ze swoim, prawie pustym workiem. Mogem
co przej od kumpla i tak uatwi mu drog na drugi brzeg. aden
z nas o tym jednak nie pomyla.
Zaparem si midzy rozpadlinami i zaczem ciga link
nadpywajcego w moj stron koleg. Poszo gadko. Po chwili sta
tu obok mnie. Wida byo jak mocno jest wychodzony. Pozostao
nam dogrza si, ogarn wszystkie rzeczy i znale moliwie szybko
miejsce na obz. Na pokonanie w linii prostej dystansu 5 km (liczc
od ostatniego punktu noclegu) oraz na przepraw przez rzek Szuja,
zszed nam cay dzie...

3.4. PODSUMOWANIE

odsumowujc kwestie sprztowe, zwizane z nasz najdusz

przepraw myl, e szybko wypinajcy si pas wraz z karabinkiem, przy zachowaniu odrobiny szczcia, daje szans uwolnienia
si od zablokowanej w wodzie liny. Wol tego jednak nie musie
testowa...
Uyty ubir przeprawowy, w mojej ocenie, sprawdzi si
bardzo dobrze. Najwiksze znaczenie odegra z pewnoci neoprenowy pas na nerki oraz ciepa czapka. Duy przeprawowy worek
rwnie speni swoje zadanie. Stanowi on do ciki element

wyposaenia, jednak warto byo go ze sob nosi. Nie przemk,

unosi mnie na wodzie uoony odpowiednio pod ciaem, zabezpiecza
rzeczy, ktre miay pozosta suche. By uzyska wodoszczelno,
niezbdne jest jego parokrotne, staranne zoenie. Nie moe by
przepeniony i domykany na styk. Warto zainwestowa w wr o kontrastowym, jaskrawym kolorze. Mj niestety jest czarny. Gdyby uciek,
zniesiony prdem rzeki, mgbym mie problem by go odszuka.
Na tak wanie okoliczno, na jednym z nadgarstkw miaem do
lun ptl z linki, ktrej drugi koniec przymocowany by do worka.
Sam wr moe mie rwnie wiele rozmaitych zastosowa w trakcie
biwaku: od zadaszenia, przez napeniony powietrzem lub rolinnoci
materac, po krtki piwr. Wr przeprawowy mona prbowa
zastpi plastikowym workiem na gruz, jednak naley si najpierw
upewni co do jego faktycznej odpornoci na przedziurawienia.
W podsumowaniu niniejszego rozdziau, wypada take wspomnie sowo o samym paracordzie. Do dobrze pywa, szczeglnie
gdy nie ley na wodzie w zbyt dugim odcinku. Do kupienia s linki
w jaskrawym kolorze, idealne dla kadego turysty i wczykija.
Zawsze warto mie przy sobie spory zapas cienkie, mocnej linki.
Na czas przeprawy, wiedzc e paracord posuy do cigania kolegi
do brzegu, jego odcinki wizaem ze sob przy pomocy wzw
zderzakowych. Jeeli nie przejawiamy talentu w zapa-mitywaniu
wzw, warto dokona praktycznej powtrki ich wizania, zanim
wyruszymy w teren.
Gdy planujemy w trakcie wdrwki przepraw, nieocenionym na etapie przygotowa do wyjazdu, jest praktyczny trening,

37

PRZEPRAWY WODNE

ze skompletowanym w caoci sprztem, jaki zabierzemy. wiczenie

naley przeprowadzi na przeszkodzie zblionej do tych, z ktrymi
chcemy si mierzy. Pod Olsztynem, moim rodzinnym miastem, niestety nie ma rzek o szerokoci odpowiadajcej rzekom zastanym
na Syberii. Trening pywania na cikim worku przeprawowym
realizowaem zatem zarwno na dostpnej w okolicy ynie, jak i na
jeziorze.
Temat przepraw wodnych powinien wzbudza w kadym
uczucie pokory oraz skupienie caych si tylko na jednym zadaniu.
Trzeba jednak podchodzi do zagadnienia z otwart gow, gdy
kada rzeka jest inna. Nie da si sformuowa w ich przypadku
uoglnie, ktre tak bardzo lubimy w naszym codziennym yciu.
Mzg nie ma prawa pj w tym przypadku na skrty. Moliwe,
e tego nam zabrako na samym pocztku forsowania rzeki Szuja.
Bez przerwy miaem w gowie przewiadczenie, e uycie liny
paradoksalnie przyczyni si, w przypadku szerokich rzek, do powikszenia skali zagroenia. Praktyka pokazaa, e na tym odcinku, tej
konkretnej rzeki, byo po prostu inaczej. Mogem wystartowa z paskiego brzegu "na uwizi", przepyn rzek, jednoczenie rozwieszajc
lin, z dowizanymi co kilkanacie metrw improwizowanymi
pywakami. Jednak o tym pomylelimy dopiero po fakcie... Co gdyby
ktry z nas po drodze trafi na zwalone drzewo, czy wiksze kamienie,
o ktre zapltaaby si nasz paracord? Nie prbuj nawet szuka
odpowiedzi na tego typu pytania. Nie odwa si te w aden sposb
dokonywa wyboru midzy opcjami "zawsze uywa liny" lub "nigdy
jej nie uywa". W przypadku rzek nigdy nie ma "zawsze"...

Mokrzy... jeszcze przed przepraw

38

ASPEKT PSYCHOLOGICZNY WYPRAWY

4.1. OBAWA PRZED SAMYM SOB

Rozdzia 4.

Aspekt psychologiczny wyprawy

zy moliwy jest obiektywny osd wasnego dziaania? Kady badacz powie, e nie... My jednak nie mamy wyjcia i sami poddajemy
analizom to, co dziao si z nami przez wiksz cz wyprawy.
Dla utrwalenia dowiadczanych stanw, pomocne okazuj si notatki,

39

ASPEKT PSYCHOLOGICZNY WYPRAWY

nagrania video oraz biece rozmowy i podsumowania. Po zakoczeniu

wyprawy mona wrci do zgromadzonych materiaw i prbowa
wykorzysta zdobyte dowiadczenia.
W jednym z wywiadw, ktrego udzielalimy przed wyjazdem,
pado pytanie czego najbardziej si obawiacie. Micha odpowiedzia
natychmiast, e najbardziej obawia si samego siebie. To stwierdzenie w peni oddaje sens naszej wyprawy oraz gwn ide czwartego
rozdziau.
Co ley u rda takich obaw? Rozmaite czynniki, ktrych
upatrywa mona w warunkach zastanych w terenie oraz we wasnej gowie i ciele. Istotne jest to, w jaki sposb wypadkowa wszystkich okolicznoci (wewntrznych i zewntrznych) oddziauje na
psyche, a tym samym na podejmowane w terenie dziaania. Mimo,
e przed wyjazdem mielimy wiadomo tej oczywistej zalenoci, nie wiedzielimy w jaki sposb pokieruje ona naszymi
zachowaniami.
W trakcie marszu, rwnie staralimy si o tym pamita. Jednak nie zawsze udaje si zachowa wysoki poziom skupienia i autoanalizy. Z takiego powodu, w niektrych momentach mona byo
odnie wraenie, e sytuacja wymyka nam si z rk. Na szczcie
bylimy jeszcze na tyle przytomni i dalecy od wyczerpania, aby
wiadomie przypomina sobie i poda za hasem zachowaj spokj,
nie daj si ponie emocjom. W dalszych czciach rozdziau znajdziesz kilka sw na temat mechanizmu podawania takich komend
oraz szczegowe zestawienie czynnikwi okolicznoci, na ktre
staraem si zwraca uwag w trakcie wyprawy.

4.2. MOJE PRZEYCIA

ORAZ CO Z TEGO WYNIKA

kilka dni po powrocie do domu zaczem opisywa swoje

przeycia i wraenia. Wanym spostrzeeniem byo to, e
mechanizm oddziaywania poszczeglnych czynnikw rozwin si
w moim przypadku inaczej, ni si tego spodziewaem.
Otoczenie samo w sobie, mimo, e chwilami do demotywujce,
nie wydao mi si wrogie. Spodziewaem si uczucia przytoczenia
przestrzeni i pustk, jednak nie dowiadczyem go. Przyroda wzbudzaa we mnie respekt, staraem si zatem zachowa czujno oraz
ostrono.
Spodziewaem si rwnie wikszych obaw wynikajcych ze
wiadomoci bycia zdanymi samina siebie. Uczucie takie, z rnym
nateniem, towarzyszyo mi w trakcie 48 godzin jazdy pocigiem
za Ural. Gdy jednak rozpoczlimy wdrwk, takie nastawienie nie
krpowao mnie i cakiem si rozpyno. Byem przede wszystkim
skupiony na tym, e jestemy odpowiednio przygotowani i e udzielimy sobie w razie czego pomocy. Wzajemne wsparcie byoby si
rzeczy skromne, ale liczya si wiadomo, e obok mnie idzie
rozsdnie mylcy, odpowiedzialny czowiek. Nie bdzie to w aden
sposb rewolucyjne, niemniej warte jest podkrelenia: posiadanie
zaufanego kompana, to sprawa nie do przecenienia. W Rosji odczuem to bardziej ni dotychczas.

40

ASPEKT PSYCHOLOGICZNY WYPRAWY

za sob pierwszy etap marszu i okoo 3 dni do tyu. Czekay nas

kolejne dwa, porwnywalne etapy wdrwki. Zastanawiaem si, o ile
jeszcze powikszymy opnienie. Mj dalszy tok mylenia sprowadza si do negatywnych wariantw. Jeeli nie dotrzemy na czas,
nasi bliscy, zaczn si denerwowa. Bliscy w tym take moja ona,
bdca w pocztkowym etapie ciy. Jeeli ona zacznie si powanie
stresowa brakiem kontaktu, z ca pewnoci odbijesi to na stanie jej zdrowia... Przez moj gow przebiegay czarne scenariusze.
Byo to dla mnie wielk presj i stresem, ktre podsycaem emocjami.
Jedynym sposobem odsuwania takich myli byo skupienie si na
biecych zadaniach, nawigacji i reimie stosowania gwizdw, dziki
ktrym mielimy unikn spotkania z niedwiedziem.
Z kolejnymi dziesitkami kilometrw, drono terenu w doSerce Uralu Polarnego
linie Chadaty znacznie si poprawiaa. Coraz wyraniej rysowaa si
Zaskoczyem sam siebie znaczn presj psychiczn, ktra wizja odrobienia zalegoci czasowych. Mimo to wolaem zaoy, e
zrodzia si z prawdopodobiestwanie dotarcia do celu na czas. Nie mia- trafimy jeszcze na niejedn przeszkod. Czciowo te obawy si
o to nic wsplnego ze sportowym zaciciem, polegajcym na zro- sprawdziy. Po zachodniej stronie Uralu trafilimy na spowalniajce
bieniu wyniku. W naszym przypadku chodzio o to, by w umwiony marsz utrudnienia, na szczcie mniej wymagajceni te po sybedzie znale siw zasigu telefonw komrkowych i da zna ryjskiej stronie gr. Byy to wystpujce na przestrzeni wielu kilobliskim, e yjemy. Przyjmujc dob zapasu, umwiem si z rodzin metrw rozlewiska stojcej wody, sigajcej maksymalnie do kolan.
na kontakt z Workuty, wieczorem 14 wrzenia. Do celu mielimy Nie burzyy jednak mojej motywacji i nie byy wielkim zaskoczeniem.
natomiast dotrze dzie wczeniej.
Micha by prawie cakowicie wolny od myli, ktre nie daway
W pierwszym rozdziale opisaem szczegowo przyczyny mi spokoju. Nie drczyo go, e moemy si spni i nie zawiadomi
naszego opnienia. Nawarstwiajcy si na przestrzeni kilku dni defi- rodzin na czas, e jestemy cali i zdrowi. Mia natomiast swoje,
cyt czasu i kolejne niespodzianki, ktre go pogbiay, kazay mi zupenie inne rdo stresu, ktre dotyczyo przepraw przez lodosdzi, e nie ma szans aby ukoczy wypraw w terminie. Mielimy wat wod.

41

ASPEKT PSYCHOLOGICZNY WYPRAWY

Obaj bylimy w identycznych warunkach. Wszystkie zadania

i czynnoci wykonywalimy w taki sam sposb. Mimo to, kady z nas
obciony by innym stresem i nis ze sob zupenie inne obawy.
Wyjtkowego znaczenia nabraa empatia oraz rwny podzia uwagi
z jednej strony na osignicie celu wyprawy, z drugiej na koleg
i spjno zespou. aden z nas nie lekceway obaw drugiego, co dawao nam poczucie bezpieczestwa i wzajemnego zaufania. Nie zgrywalimy twardzieli oraz otwarcie stawialimy sprawy na forum.
Pozwalao to szybciej upora siz problemami lub choby minimalizowa ich wpyw. Ostatecznie mogo si to przeoy na bardziej
efektywne dziaanie, podejmowanie trafnych decyzji i stopniowe
odrabianie opnie.
Kolejnym stresujcym czynnikiem bya wiadomo obecnoci niedwiedzi, potwierdzona przez ich lady, odnajdywane przez
nas w kilku miejscach. Odciski ap z pazurami dostrzeglimy w sypkim
piasku. Byy one wyranie odbite, zatem krzyowalimy nasz tras
ze ciek zwierzcia, ktre przechodzio niedawno przed nami. Tryb
"oczu dookoa gowy" wcza si automatycznie. Zblianie si do
kadych wikszych zaroli, poprzedzalimy gonymi gwizdami.
Gwizdki szy w ruch take w trakcie duszych odcinkw marszu
przez teren o ograniczonej widocznoci. Gdy ze zmczenia
zapominalimy o tym i nagle dochodzio do nas z jakiego powodu od
godziny nie gwidemy?", pojawia si strach. Mielimy podobne
uczucia take gdy kadlimy si spa. Nie by to strach przyprawiajcy
o zimne poty i mikkie nogi, jednak czulimy si nieswojo. Moglimy
liczy jedynie na to, e dopisze nam szczcie i nie obudzi nas uderze-

Odcisk apy misia

nie niedwiedziej apy lub kw. Kadlimy si spa z miotaczami elu

dranicego przy boku i pasami ze sprztem przetrwania (dla szybszej ewakuacji). Wiedzielimy, e w przypadku agresywnego
zwierzcia, niewiele by to jednak pomogo. Momentami aowaem,
e nie zrealizowaem pierwotnego pomysu, zabrania ze sob elektrycznych brzczkw. Poczone z dugimi potykaczami, mogyby
nas ostrzec przed zbliajcym si zagroeniem. Pewnej nocy,
Michaowi przyni si niedwied, ktry tak jak pajk, mia wiele par
oczu...

42

ASPEKT PSYCHOLOGICZNY WYPRAWY

Dziwnym przeyciem, bdcym niewtpliwie moim kolejnym

stresorem w trakcie wyprawy, bya blokada na posiki. W zasadzie
zjawisko to, rozpatrzy mona zarwno jako objaw stresu jaki przeywaem, jak i rdo dodatkowych obaw.
Jedlimy dwa razy dziennie, jednak wyjtkowo skromnie.
Za kadym razem, przypadaa na nas dwch maa bryka suszonego
i zmielonego misa, zalana tuszczem zwierzcym. Do tego 2 garstki
kaszy kuskus. Skad posiku by codziennie taki sam, cho staralimy si wprowadza nieco urozmaicenia smakowego szczypt prostych przypraw. W cigu dnia moglimy rwnie siga do kieszeni
po odrobin urawiny i suszonych moreli. Dwa razy w trakcie caej wyprawy, nie byem w stanie w ogle zje tego niewielkiego
posiku, a parokrotnie nie dojadaem swojego przydziau do koca.
Raz wystpiy u mnie mdoci i wymioty. Szkoda mi byo jedzenia, ktre po chwili zwrc. Szczeglnie w naszej sytuacji czubym
wyrzuty sumienia, tak jakbym zniszczy, czy zgubi cenn porcj
kalorii.
Gdy jestem w terenie, nie nale do szczeglnie wybrednych.
Jem nawet wtedy, gdy posiek jest mdy, niesmaczny, a dania s monotonne. Tutaj jednak zdarzyo si co innego; po prostu blokada w
gardle, jakbym pokn kamie, ktry nie pozwala mi normalnie zje.
Moe tak wanie mj organizm odbiera stres, ktry wynika
z caoci przedsiwzicia. A moe po kilku dniach postu, forsownego
dziaania o pustym brzuchu, odek si buntowa, gdy obciyem
go wyjtkowo cikostrawnym misem i tuszczem? Pewnie odpowied ley porodku.

W mojej wiadomoci budziy si negatywne sygnay; Nie

jesz normalnie. Skd wemiesz siy na dalszy marsz? Prawie kady
posiek to bya walka z samym sob, by przekn ugotowan
paciaj i dostarczy sobie nieco energii. Micha stara si
rekompensowa moje niedojedzone posiki, odstpujc mi swoj
urawin. Namawia mnie i zagrzewa za kadym razem, bym zjad
moliwie duo. Wielk pociech, cho niestety niezbyt kaloryczn,
by kisiel byskawiczny. Pochaniaem go z prawdziwym zachwytem.
Syntetyczne arcie, ale co tam ciepe, sodko-kwane, pyszne. Takie
danie bardziej odywiao moj psychik, ni organizm. Zastanawiajce byo to, gdzie podzia si w kamie z garda, ktry
blokowa mnie na pemmikan? Nie wiem jak inaczej to wytumaczy,
ni zalenoci psychiczn. Do dzisiaj wydaje mi si to niemoliwe
i po prostu gupie...
Pewn frustracj, z ktr musielimy si mierzy, by teren.
We wstpie wspomniaem, e chwilami wpywa on na nas demotywujco. Mona byo odnie wraenie, e wszystko dziaa w oparciuo popularne prawa Murphy`ego. Skoro atwiej byoby i pnocn stron doliny, my (ze wzgldu na przeszkod w postaci rzeki)
musimy przebija si poudniow. Byo to denerwujce uczucie.
Po naszej stronie trafialimy na zarola, gazy, rozpadliny, gdy na tym
samym odcinku, po drugiej stronie doliny, byy dugie kamieniste
achy, po ktrych idzie si praktycznie tak jak po chodniku... Widzc
to, czowiek zaczyna si gotowa, ale z drugiej strony nie ryzykowalimy przeprawy, nie majc pewnoci co znajduje si za kolejnym zakrtem rzeki. Sytuacja mogasi odwrci, czyli chodniki

43

ASPEKT PSYCHOLOGICZNY WYPRAWY

mogy pojawi si take u nas. Tak parlimy przez 2 dni, a do momentu, gdy znalelimy na rzece brd. Kwestia przeprawy bya w tym
momencie oczywista. Pnocny brzeg faktycznie okaza si bardziej
dogodny do marszu. Zupenie jak z kanapk, ktra zawsze spada
masem do ziemi.Z perspektywy czasu, decyzj o przebijaniu si
poudniow stron doliny i nie podjcie ryzyka kolejnej przeprawy
przez lodowat rzek, oceniam jako suszn. Tracilimy czas i energi,
ale minimalizowalimy ryzyko zwizane z wod.
Rwnie po opuszczeniu doliny Chadaty i wejciu w tundr po
zachodniej stronie Uralu Polarnego, co chwile trafialimy na atrakcje,
ktre dziaay nam na nerwy. Z pozoru paski teren, poprzecinany by

Po poczstunku. W gocinie
na pace terenowej ciarwki

licznymi korytami z wod. Ich kilkumetrowe, strome zejcia i podejcia

daway nam popali. Co rusz trzeba byo przebija si przez bota
i ki zalane wod na 30 cm 60 cm. Szlak wyjedonego bota,
wzdu ktrego maszerowalimy, czsto zanika lub rozdziela si na
3 drogi. Dodatkowo nawigacj utrudniaa panujca mga. Moglimy
jednak utrzymywa w miar przyzwoite, wawe tempo.
Przemaszerowalimy w ten sposb jedynie dwa dni. Dopisao
nam szczcie i jeszcze przed przepraw na rzece Usa, trafilimy na
zaparkowany samochd terenowy. W jego wntrzu schronio si
trzech Rosjan, ktrzy w momencie gdy zastukalimy do nich na pak,
zdejmowali z gazu patelni pen misa smaonego z ziemniakami
i cebul. Usyszawszy skd idziemy i ile mamy zapasw, odstpili nam
swj cay posiek. Dodatkowo uraczyli take piwem, ktrego smaku
nigdy nie zapomn. Moje morale podnis wwczas nie tylko fakt
napenienia brzucha. Oddalia si wizja przeprawy przez Us, noclegu na deszczu i kolejnego (planowo ostatniego) dnia marszu.
Fajnie byo widzie zdziwienie na twarzach miejscowych,
ktrym Micha przedstawi plan i zaoenia wyprawy. Po raz pierwszy
poczuem wtedy, e dokonalimy czego, co znalazo uznanie innych
ludzi, a najlepszym tego dowodem by gest wrczenia penej patelni,
mimo e sowem nie wspomnielimy o tym, jak bardzo bylimy godni.
Docenialimy wszystkie pozytywne zaskoczenia, starajc si wycign z nich moliwie duo korzyci dla siebie, przy jednoczesnym
poszanowaniu zasad ludzi, ktrzy nam pomagali.
W 2/3 dugoci trasy zaczem coraz mocniej odczuwa
zmczenie. Symboliczny przydzia kaloriii kolejny tydzie marszu

44

ASPEKT PSYCHOLOGICZNY WYPRAWY

w trudnym terenie powoduje, e czowiek sabnie. O zmczeniu

wiadczyy sytuacje, w ktrych minimalizowaem swoj aktywno
do czynnoci faktycznie niezbdnych. Na przykad, mwiem sobie
olewam pikny widok, nie bd wyciga aparatu, id dalej.
Jedynym rozwizaniem problemu zmczenia w naszej sytuacji
by oczywicie... dalszy marsz. Marzylimy o tym, by mc zrobi sobie
dzie odpoczynku i regeneracji. Taki czas przeznaczylibymy rwnie
na spokojne owienie ryb. Chcielimy zatrzyma si na duszy czas
w jakim malowniczym zaktku. Chodzio jedynie o to, by w nim poby.
Brakowao nam chwil, w ktrych z kubkiem herbaty mona si pogapi na gry, czy posucha rzeki. Niestety, presja czasu bya nieubagana.
To wyjtkowo ciekawa perspektywa nie mc zrezygnowa,
a nawet nie mc skrci swojej drogi.
Elementy takie jak niemono przerwania marszu wraz z brakiem cznoci i asekuracji, z punktu psychologii przetrwania, istotnie zbliay nasze wiczenie do prawdziwej sytuacji survivalowej.
Jestemy przyzwyczajeni do czego odwrotnego mamy zwykle
wiadomo moliwoci rezygnacji. Niektrzy, po przekroczeniu
swoich granic, opieraj si o byle pretekst, inni jasnoi uczciwie mwi
nie mam siy i dlatego rezygnuj. Niezalenie od podejcia, zawsze
maluje si opcja wyjcia awaryjnego. Nie ma ludzi niepokonanych.
Granica mojego fizycznego wyczerpania w trakcie wyprawy
bya z pewnoci jeszcze do odlega. Ciko rwnie w naszym
przypadku mwi o wjechaniu na ambicj, czy o presji zrobienia
wyniku. Dla nas to nie byy zawody, cho gdzie w pamici pozostao zamieszanie w internecie, jakie zrobiem przed wyjazdem.

Niezalenie od wszystkiego, miaem wiadomo, e nie bdzie komfortu powiedzenia stop, ju dzikuj. To naprawd mocno zmienia
perspektyw i wyobraenie tego, czym si zajmuj. Przede wszystkim wzbudzio to we mnie jeszcze wikszy szacunek dla tych osb,
ktre poradziy sobie z wikszymi wyzwaniami i przetrway duo
trudniejsze warunki.
Wyjtkow przygod, niosc realne zagroenie ycia, bya
oczywicie przeprawa wpaw przez rzek Szuja. Po trzeciej, udanej prbie jej pokonania, dawao si wyczu stan lekkiej euforii
oraz wielkiej ulgi. Wieczorem natomiast przychodziy rne myli.
Z jednej strony; moglimy si obaj potopi, a z drugiej mona
byo sdzi, e skoro poradzilimy sobie z szerok i gbok rzek,
damy rad rwnie przy kolejnych przeszkodach i niespodziankach. Najwaniejszym aspektem w temacie rzeki bya niewtpliwie
praca zespoowa i uporczywe szukanie rozwizania problemu, ktry
mg istotnie wpyn na ca wypraw. Rozwizanieto udao si
znale dlatego, e umielimy powiedzie sobie stop. Zrobilimy
wwczas dusz przerw i wrcilimy na spokojnie do tworzenia
nowego planu pokonania przeszkody. Z perspektywy czasu caa ta
przygoda wydaje si mocno abstrakcyjna. Nasze przeprawy byy
rwnie abstrakcj dla sympatycznych Rosjan z samochodu terenowego, ktrych napotkalimy przedostatniego dnia. Przed wspln
przepraw przez Us, stanlimy w piciu na brzegu rzeki i rozmawialimy o tym, jak radzilimy sobie dotychczas z podobnymi przeszkodami. Na szczcie tym razem czeka nas brd i przekroczenie go na
pace ciarwki o wielkich koach.

45

ASPEKT PSYCHOLOGICZNY WYPRAWY

4.3. SAMOWIADOMO

stniej dwie wane kwestie, ktre wpyway na utrzymanie wysokiej motywacji, a jednoczenie zachowanie spokoju w trakcie caej
wdrwki.
Ju w pocztkowych etapach marszu uwiadomiem sobie,
e aby prze w stron Workuty, potrzebujemy sukcesw. To one
buduj morale i pozwalaj wykrzesa resztki si. Jako sukces,
zaczem postrzega rozwijane przez nas w atwiejszym terenie
tempo oraz przebyty dystans. Patrzyem na map i cieszyem si
z kadego pokonanego kwadracika siatki kartograficznej na naszej
setce. Myl, e to bardzo poyteczny mechanizm, gdy bdc w nie
do koca komfortowych warunkach, potrafimy odnale pozytyw,
zdefiniowa sukces i autentycznie cieszy si z jego osignicia.
To pomaga.
rdem spokoju bya natomiast wiadomo tego, e wci
myl o tym co robi oraz jak to robi. Jako przykad: mona
zachowywa czujno, a przez to minimalizowa ryzyko. Niewtpliwie
przydatny mechanizm. Jednak mona pj o krok dalej i wycign
z tego dodatkow korzy. Mona zachowywa czujno, miniOczekujc na przepraw przez brd na Usie
malizowa ryzyko, a przez to utrzymywa wiadomo cigej kontroli
To wszystkie czynniki, ktre zdoaem sobie uwiadomi samego siebie. Trzeba umie to w sobie doceni, a nawet podzikow trakcie wyprawy oraz odtworzy po powrocie do domu. Licz si wa sobie. Brzmi gupio? Moliwe, ale dziaa... Monotonia i zmczenie
z tym, e wydarzy si mogo we mnie o wiele wicej, jednak nie by- bd z czasem dziaa na kadego. Nie ma nic gorszego ni bezmylno
em w stanie tego wychwyci.
i wyczenie si.

46

ASPEKT PSYCHOLOGICZNY WYPRAWY

Na czym konkretnie polegaa ta autokontrola? Chociaby na

skupieniu si na chodzeniu. Idealny przykad przemieszczanie si
po liskich gazach, ktre stoczyy si w d doliny wielkim lebem.
Zdarzao si, e tworzyy one pas ponad 100 metrw istnej gimnastyki. Bya ona nie mniej ryzykowna w naszej sytuacji, ni
obecno niedwiedzi. Zagroenia takie z atwoci lekcewaymy,
a wypadki bior si czsto z tak zwanych "gupich" bdw i chwil
rozprenia. Kady krok w trudnym terenie wymaga cakowitego
skupienia. Taka praca umysowa, cho to wydatek energii, miaa mi
do zaoferowania dwie zalety: minimalizowaem ryzyko (w przypadku
kamieni skrcenia koczyny, upadku) oraz nieprzerwanie dostarczaem sobie dowd zachowania kontroli nad samym sob.
Samowiadomo wedug Wikipedii, to zdawanie sobie sprawy z dowiadczanych aktualnie dozna, emocji, potrzeb,
myli, swoich moliwoci, czy ogranicze, autokoncentracja uwagi.
Internetowa encyklopedia wskazuje dalej, e wiadomo siebie tu
i teraz moe prowadzi do rozpoznania wzorcw i mechanizmw
dziaania oraz ich przyczyn, co pozwala niekiedy na uwolnienie si
od zaburzonych zachowa, np. poprzez zrozumienie ich funkcji
i znaczenia. Co sdzisz o powyszej definicji? Czy nie jest to przypadkiem jeden z wielu kluczy do przetrwania, ktry ulokowa naley w fundamencie tak zwanej piramidy przetrwania? Jeeli tak, to w jaki
sposb wykorzysta t informacj dla rozwoju wasnego survivalowego warsztatu? Od lat pracowaem nad tym, aby w terenowe zajcia
z survivalu wplata budowaniez kursantami wiadomoci ich samych.

W mojej ocenie to wanie samowiadomo, wraz ze zdolnociami improwizacji, umiejtnoci szybkiego podejmowania decyzji i odpornoci na stres, powinny lee u podstaw nauczania
survivalu. Takich wartoci szukaj w treningach szkoy przetrwania.
Reszta to tylko sztuczki" i gadety fajne i przydatne, ale odpowiedz
sobie na pytanie; czy na pewno decydujce dla przetrwania w sytuacjach ekstremalnych? W takich sytuacjach, ktre s zarazem zaskoczeniem, jak i realnym zagroeniem ycia i zdrowia...
Jeeli poza technikami przetrwania i znajomoci sprztu,
chcesz rozwija rwnie samowiadomo, a przez to wzmacnia
fundament swojej piramidy przetrwania, zapraszamna kompleksowy Kurs Przetrwania Universal Survival.
Pierwszym krokiem w celu takiego rozwoju, ktry moesz
wykona nawet teraz (gdy czytaszt ksik), jest przeprowadzenie
nastpujcego wiczenia. Uwanie przeczytaj od pocztku czwarty
rozdzia i postaraj si wypisa moliwie wiele emocji, ktre Twoim
zdaniem mog towarzyszy czowiekowi w opisywanych przeze mnie
warunkach. Bdzie to praca nieatwa, gdy prawie wszyscy mamy
powan trudno w prawidowym nazywaniu tego co odczuwamy.
Trudno jest rwnie zinterpretowa ow analiz i zrozumie sposb
w jaki wpywa na nasze dziaanie.
W prawdziwych sytuacjach survivalowych emocji bdzie
bardzo wiele. Nie dziel ich na pozytywne i negatywne. Taka klasyfikacja nie bdzie miaa sensu, gdy kada z nich moe dziaa
zarwno na korzy, jak i niekorzy. Kwestia co z nimi zrobisz.

47

ASPEKT PSYCHOLOGICZNY WYPRAWY

(okolicznoci wewntrzne). Wszystkie te czynniki, segregujc na

podgrupy, wrzuciem do wsplnej tabeli.
eeli obecnie zapytacie mnie, w czym tkwi gwna warto naszej
Wyobra sobie, e dwie ponisze kolumny nakadaj si na
wyprawy, odpowiem, e jest ni poznanie efektu, ktry powsta siebie i wzajemnie przenikaj. Dao to jedn wypadkow, ktra wpyw trakcie marszu z odniesienia wszystkich czynnikw zewntrznych, waa na nasze postpowanie w trakcie przygotowa oraz realizacji
do tego co mielimy w naszych gowach przed i w trakcie projektu wyprawy.

4.4. WARTO WYPRAWY

OKOLICZNOCI
ZEWNTRZNE
wielka, pusta, nieznana przestrze
odlego do przebycia
brak ludzi
brak cznoci
ekspozycja na warunki pogodowe
brak moliwoci przerwania marszu
znikome zapasy ywnoci
brak komfortu
obecno niedwiedzi
przeszkody terenowe
ograniczenia czasowe
realizacja marzenia
obecno kolegi (brak bariery jzykowej u Michaa)
przygotowanie sprztowe (zestaw podstawowy w plecaku oraz zestaw
awaryjny na pasie i w ubraniu)
nieograniczony dostp do wody
przygotowanie kondycyjne
przygotowanie merytoryczne

WEWNTRZNE
wiadomo tego, co jest fundamentem dla mojej motywacji,
czyli najbardziej pierwotnyi podstawowy powd caego
survivalowego dziaania (a nie tylko tej jednej wyprawy).
Zwykle jest to czynnik nie uwiadamiany lub racjonalizowany
moje cele oglne (w potocznym rozumieniu dlaczego
- np. ch rozwijania wiedzy z zakresu survivalu,
poznanie nowego rodowiska itp.)
samoocena
wiadomo (lub jej brak) samego siebie, zarwno pod wzgldem
fizycznym jaki psychicznym, oparta o dotychczasowe dowiadczenia
presje i stres
nastroje
emocje
zaufanie w zespole
poczucie odpowiedzialnoci
ciekawo
wiadomo subiektywnoci ocen

48

CIEKAWOSTKI

Rozdzia 5.

Ciekawostki

Trasy marszu widoczne na Google Earth

5.1. REJON DZIAANIA

nformacja ze zdjciem, zamieszczona na profilu Facebook w dniu,

20 sierpnia 2013 r., na temat zaplanowanych przez nas tras marszu.
Nowa, niebieska, trasa poudniowa, ktr bdziemy pokonywa jeeli nie zdoamy dotrze samochodem do podstawowego
punktu startu. Na drugim planie Zatoka Bajdaracka. Po prawej Pwysep
Jama. Ciemna smuga daleko po lewej to Nowa Ziemia. Pozostao nieco
ponad tydzie do wyjazdu..

Herb Jamalsko-Nienieckiego Okrgu Autonomicznego, herb Labytnangi oraz herb Workuty

49

CIEKAWOSTKI

5.2. PISMO DO AMBASADY

ORAZ SMS-Y Z ROSJI
Tre listu wysanego do Ambasady RP w Moskwie oraz Konsulatu Generalnego RP w Petersburgu na temat wyprawy Ural Polarny Syberia 2013.
Szanowni Pastwo
Pragn poinformowa, e w dniu 30 sierpnia wyruszam z Olsztyna wraz z koleg Michaem Drzdem do Jamalsko-Nienieckiego Okrgu Autonomicznego. Planujemy
przej odcinek z okolic Labytnangi do Workuty, przez tundr i pasmo Uralu Polarnego.
Zabieramy ze sob ograniczon ilo wyposaenia oraz ywnoci. W terenie planujemy
maszerowa 13 dni. Przekazuj niniejsz informacj asekuracyjnie, aby poza naszymi
bliskimi w kraju, take Pastwa Placwka dysponowaa informacjami na temat tego
gdzie jestemy, co robimy oraz kiedy zamierzamy wrci.
Z wanych informacji naley wskaza, e:
- posiadamy dowiadczenie turystyczne i survivalowe zdobywane w kraju i za granic
- posiadamy przy sobie podstawowe wyposaenie zapewniajce przetrwanie w trudnych
warunkach
- jestemy przeszkoleni w zakresie udzielania pierwszej pomocy (w skadzie ratownik
KPP)
- nie cierpimy na przewleke choroby
- nie dysponujemy adnym zaawansowanym rodkiem cznoci awaryjnej. Posiada
bdziemy przy sobie jedynie zwyke telefony komrkowe, ktrych moemy uy w okolicy
miast (punkt startu Labytnangi i meta w Workucie)
- posiadamy przy sobie odbiornik GPS Garmin Etrex 30 z zaplanowanymi trzema trasami
marszu. W zaczeniu przesyam pliki ze szczegowym oznaczeniem tych tras, traktujc
tras czerwon jako podstawow, zielon jako zapasow oraz niebiesk jako awaryjn

(gdyby nie udao si zorganizowa transportu koowego do punktu startu tras czerwonej
i zielonej). Planujemy radykalnie ograniczy posugiwanie si GPSem i nawigowa na
podstawie mapy i kompasu.
Plan czasowy naszej wyprawy:
30 sierpnia
- 11.10 - start z Okcia
- 15.00 czasu lokalnego - ldowanie w Moskwie (Szeremietiewo)
- 20.35 - odjazd pocigu z Moskwy Jarosawskiej do Labytnangi
01 wrzenia
- 16.10 - przyjazd do Labytnangi i organizacja przejazdu samochodem na pocztek trasy
czerwonej i zielonej
02 wrzenia
- alternatywnie - start na trasie niebieskiej
14 wrzenia
- wieczr - dotarcie do Workuty jedn z zaplanowanych tras
- 20.53 - wyjazd pocigiem do Sankt Petersburga
16 wrzenia
- 21.30 - przyjazd pocigiem do Sankt Petersburga
17 wrzenia
- 15.00 start z lotniska Pulkowo do Polski
- 15.00 czasu lokalnego - ldowanie na Okciu w Warszawie
Wicej informacji o naszej wyprawie znajduje si na moim blogu. Uprzejmie prosz o zachowanie niniejszej wiadomoci do czasu zakoczenia wyprawy. W dniu 18 wrzenia
ponownie wyl wiadomo z informacj o naszym powrocie do kraju. Prosz o potwierdzenie otrzymania niniejszej wiadomoci.
Z powaaniem
Jakub Dorosz Instruktor survivalu Nr 3611/PAS/2010

50

CIEKAWOSTKI

Tre wiadomoci sms, ktr przesalimy naszemu koordynatorowi w kraju, w dniu 01 wrzenia 2013, o godzinie 14:45 czasu
polskiego:
Dotarlimy do Labytnangi. Kierujemy si na pnoc na punkt startu trasy czerwonej. apiemy
stopa. Wszystko zgodnie z planem. Tundra dookoa."

Kolejny sms do kraju, zdoalimy wysa dopiero po pokonaniu zaplanowanej trasy:

Dotarlimy do Workuty! Z przygodami, ale udao si. Jestemy cali i zdrowi.
Przygoda ycia."

5.3. FRAGMENTY DZIENNIKA PODRY

Poniej dokadny cytat z mojego notesu, ktry towarzyszy mi
na wyprawie. Zamieszczam opis jedynie pierwszych czterech dni
przygody, czyli do chwili rozpoczcia marszu na zaplanowanej tracie.
Pozostae szczegy pozostawiam na swoje ogniskowe opowieci :-)

Wasyla, ubianka. W pocigu coraz bardziej zaczyna narasta ciekawo terenu, warunkw,
przygd ktre nas czekaj. Na kolacj 9% Jaguar z puszki (drugi) oraz suszone kalmary w postaci
makaronu (fuu) oraz chleb. Pocig co jak kuszetka z samowarem na korytarzu i ciekawymi
ssiadami za cian. Tematy rozmw nadal ambitne. Zaczo si. Idzie gadko, cho jestemy
do zmczeni.
Dzie II
Kolejny dzie rozpoczynamy w pocigu, ktry genialnie koysa nas do snu przez bite
8 godzin. Rano pijemy czaj z filianek podanych w koszach. W duszy spokj. Troski codzienne zostay
chyba w Polsce. Lenistwo, obarstwo i pijastwo przerywalimy ostatecznym przygotowaniem sprztu,
czyli przepakowywaniem si z podrnych toreb z napisem SPORT :-) do plecakw i pasw oraz
skadaniem i pakowaniem map w mapniki. W midzyczasie postoje na stacyjkach kolejowych
w maych, betonowo-drewnianych wioskach. W kadej towarzysz Lenin oraz monumentalna lokomotywa z wglark. Kocio lokomotywy oczywicie ozdobiony wielk czerwon gwiazd. Handel na peronach gwnie starzy ludzie sprzedajcy dary lasu i wody. Mija pierwsza doba w pocigu. Dochodzi
do nas wiadomo odlegoci, ktr pokonamy w drodze za Ural. Z Rosj oswajam si bardzo powoli
i na mikko, co jest chyba spowodowane podrowaniem w klasie coupe. W otwartym przedziale
niszej klasy (ktrym planowalimy jecha) byoby goniej i weselej. Tak przynajmniej twierdzi Micha.
Jutro o tej porze bdziemy pierwszy raz ka si spa w terenie... Jak na razie rozkoszujemy si ciepym
kiem i chodnym piwkiem Klinskoje i kolejowym turkotem, ktrego u nas ju chyba si nie uraczy.
Ciekawe co jutro zobaczymy przez okno...
Dzie III

Dzie I
Dzie rozpoczynamy 0400, koczymy 2330. To by naprawd szybki dzionek. Wylot
z Warszawy 1200. Godzina 2035 czasu lokalnego odjazd pocigu z Moskwy Jarosawskiej do
Labytnangi. Mimo, e na przesiadk midzy samolotem a pocigiem mamy tylko 2 godziny,
dziki pomocy Michaa i jego koleanki, mieszkajcej na stae w Moskwie, obczajam co
ciekawsze miejsca w stolicy Rosji. Trzeba przyzna, e robi to wszystko spore wraenie, na mnie
chopaku z europejskiej prowincji... Moskiewskie metro, mury Kremla, Plac Czerwony, Cerkiew

Od rana zajadamy chleb ze smalcem i golonk z puszki oraz przygotowujemy przeprawowe buty i onuce z pianki pod panele podogowe. Za oknem nowy krajobraz pasko, coraz
wiksze poacie bez drzew, a na oknie pocigu coraz wicej kropli deszczu. Powoli zaczynamy
odczuwa dreszcz emocji. Za 8 godzin wysiadamy w Labytnangi. Przejazd pocigiem przez Ural
robi wraenie. Siewierne i polarne stacje w niczym nie przypominaj tych wczeniejszych komunistycznych tworw. W przedziale obok Chantowie podwoeni bez biletu na kolejowego stopa
dziki uprzejmoci naszej przedziaowej. Wysiadka w Labytnangi i zderzenie z zimnem. Cholera

51

CIEKAWOSTKI

tak bdzie ju do koca... Ostatni kontakt sms z Polsk i trzeba apa miejsk komunikacj, ktra
zaoszczdzi nam marszu przez cae miasteczko. Dalej docieramy pieszo do instalacji Gaspromu
oddalonych o kilkaset metrw i ciniemy w stron zjazdu na drog na Pwysep Jamalski, czyli
tras do Bowanienkowa. Mijamy tablic informujc, e Moskwa jest prawie 2,5 tys km na
zachd... Na gruntowej drodze apiemy stopa. Mae osobowe autko podwozi nas okoo 18 km.
Kierowca wozu twierdzi, e w terenie nie mamy szans na zapanie ryb. mieje si, e woda bdzie
zbyt zimna. Podpowiada motyw roliny, o nazwie zoty korze, ktra wyjtkowo mocno wzmacnia organizm, a pozna j mona po rowych patkach kwiatw. Po tej podwzce do zapasowego punktu rozpoczcia marszu (tzw bliszy most) mamy kilka kilometrw, ale mimo
wszystko jutro postaramy si cisn dalej i zapa transport na tzw dalszy most, z ktrego
rozpocz moemy marsz do tego samego celu, jednak przez ciekawsze rejony. Rozbijamy I obz
w wskim, kilkudziesiciometrowym pasie krzakw midzy drog, a lini kolejow. Zjadamy
ostatni konserw, pijemy herbat i szybko wbijamy do piworw.
Dzie IV
Czyli 02 wrzenia 2013. Pierwsza pobudka, godzina 0300 towarowy na Jama. Id
dalej spa, mimo e jest cholernie zimno, ale wci na plusie. Czu wilgo. Kada powierzchnia,
take wntrze naszego Deutera, ocieka duymi kroplami. 0615 wyczogujemy si ze piworw.
Kurtka z Primaloftem robi robot! Pizga i mimo e to najlepiej osonite miejsce w okolicy, towarzyszy nam nieprzyjemny wiatr, ale nadal jest fajnie! Grunt, e niebo jest czyste i wieci
Soneczko. Po porannej krztaninie i dorobieniu kijw marszowych, wbijamy na drog kierunek
N. Po ponad godzinie marszu, tu przed tzw bliszym mostem, apiemy wielk tatr z wglem.
Pan o mocno wybrakowanym lecz nadal zotym (dosownie!) umiechu, decyduje si nas
podwie. Akurat jedzie na Jama i bdzie przejeda przez nasz dalszy most, z ktrego moemy
startowa pieszo. Tym sposobem jestemy 10.000 rubli do przodu i adnych kilka km z buta.
Kierowca ubrany w fotorealistyczny, myliwski kamufla okazuje si bardzo maomwny.
Jedziemy zbici we trzech w szoferce i zamieniamy moe ze 3 sowa. Droga i caa okolica robi na
nas spore wraenie. Do najciekawszych momentw z ca pewnoci mona zaliczy przejazd
przez drewniany most, przerzucony nad 15 metrowym urwiskiem przez ktre przepywa rzeka...
Most drewniany, z wielkimi dziurami i wyrwami w jego powierzchni! Babym si na to wjeda
rowerem, a co dopiero wielotonowym pojazdem, no ale szczliwie dao rad. Troch si tylko
spociem.

2/3 trasy wiedzie przez teren totalnie pozbawiony drzew, czy nawet pojedynczego
zamanego krzaczka. Kompletnie nic, pusto. Krajobraz jest kosmiczny, bajkowy i zarazem bardzo
monotonny. No niele - myl sobie, jak mamy do cholery dziaa na takim pustkowiu?
Po lewej maluje si Ural Polarny, z wielkimi dolinami, ktre otwieraj si ku syberyjskim
przestrzeniom. Po prawej zoto-beowy bezkres poprzecinany rzekami. Porodku my, w tatrze,
ktra wlecze si cholera maksymalnie 20 km/godzin!!! Kierowcy si nie pieszy. Nam troszk
tak. W sumie liczylimy po cichu, e dzi rano bdziemy ju w punkcie startu. Pierwsze
opnienie...
Po 5 godzinach toczenia si pojazdu i siedzenia niewygodnie w szoferce
(zdrtwiae nogi) zaczyna mi siada psycha i zastanawiam si czy w ogle tam dojedziemy.
Wreszcie jest! Wyania si most pikny, stalowy. Czule egnamy si z kierowc. Mimo
lodowatego, polarnego wiatru wbijamy od razu na most. Woda jest daleko w dole.
Przypominaj mi si fragmenty Suworowa na temat skokw z (takich pewnie) mostw
w odmty syberyjskich rzek kto nie przey, znaczy nie nadawa si do specnazu... Zjadamy
ostatni sodycz, ktry osta si po podry pocigiem. Co dalej? I? Zosta? Gdzie rozoy
biwak? Na wschd od drogi bdzie zacisznie, na zachd lepsze krzuny... Ostatecznie
ldujemy po zachodniej stronie. Ogarniamy miejscwk na noc i rozstawiamy nasze bivi.
Po zgromadzeniu opau bierzemy si za zaleg robot przygotowanie ostateczne
zestaww wdkarskich. Psiocz, e powinnimy to zrobi w pocigu, a jeszcze lepiej,
w Olsztynie. Micha, w charakterystycznym dla siebie stylu daje mi przekaz na zasadzie
dobra, wyluzuj. Moe i racja, to w kocu nasz dugo oczekiwany urlop. Zaczyna powiewa
coraz mocniej. W ruch idzie wena, puch, primaloft. Zostawiamy obz i idziemy odby pierwsze owienie. Micha zabiera drewnian pa do oguszania ryb, a ja myl sobie u, bratku,
byleby mia co ogusza. Potem nachodzi mnie kolejna, byskotliwa myl - hej, ale
zostawiamy obz i rzeczy bez nadzoru, a jak kto co ukranie? Eh, to europejskie mylenie.
Micha mnie uspakaja, e jestemy przecie na Syberii. Niepokj jednak pozostaje gboko
w duchu :) Zabieram jedynie ze sob mj pas II linii oraz gaz na misia. W kocu mi te moe
chcie zapolowa na rybk. Po 1,5 godzinie treningu cierpliwoci wracamy z niczym. Wiemy
jednak co poprawi w katamaranie. Pisz t notatk oczekujc na pasz gotowan tu obok
przez Michaa. Sysz, e co ju tam skwierczy na ogniu. Nawet wiem co; 140 gram kuskus
i 80 gram pemmikanu do podziau na nas dwch. Posiek w zjemy w ssiedztwie rzeki,
wiedzc, e na drugim jej brzegu, w gszczu starych modrzewi obozuje jeszcze kto, w tradycyjnym skrzanym namiocie Hantw.

52

CIEKAWOSTKI
5.4. POPULARNE ROLINY JADALNE TUNDRY

rzed wyjazdem sporzdziem cigi ze zdjciami i hasowym opisem atwych do rozpoznania rolin jadalnych, ktre wystpuj za koem podbiegunowym. Udao nam si odnale
4 spord wymienionych na licie roli oraz dodatkowo trafilimy na niewyszczeglnion
w naszym spisie czerwon porzeczk. W terenie dominoway przede wszystkim mcznica
lekarska i bayna czarna.
UWAGA: Poniszego zestawienia nie naley traktowa jako podrcznika. Pamitaj, e nie
naley spoywa pokarmu niewiadomego pochodzenia bez specjalistycznego przygotowania, gdy moe zagraa to yciu i zdrowiu.
1 Bayna czarna - - kulista, czarna, jagoda o redn do 5 mm.
2 Borwka brusznica - byszczca jagoda, pocztkowo biaokremowa, dojrzaa czerwona.

Mog te wystpowa inne borwki (czarne, bagienne) - tak jak w Polsce.

3 Chrobotek reniferowy - odgoryczy przez gotowanie w wodzie z popioem (zmieniajc

wody) lub chocia moczc w wodzie. Zbiera tylko w odcieniu szaropopielatym, bez
tego czy zielonego odcienia !!!
4 Jagoda kamczacka - misiste, wyduone pestkowce o fioletowoczarnej barwie,
pokryte niebieskim, woskowym nalotem. Osigaj dugo 2 3 cm i szeroko do 1 cm.
5 Mcznica lekarska - czerwona, poyskujca jagoda, o mczystym miszu i cierpko-kwanym smaku.
6 Malina moroszka - Owoc zoony z kilku pestkowcw, pocztkowo czerwony, dojrzay
pomaraczowy, jadalne, nieco cierpkie. Owoce mona do dugo przechowywa (wiee).
7 Malina tekszla.
8 Pucnica islandzka - odgoryczy przez gotowanie w wodzie z popioem (zmieniajc wody).
9 Rdest yworodny - jadalne bulwki kwiatostanu i kcza. Bogate w skrobi kcza s
spoywane na surowo lub gotowane. S cierpkie i przypominaj w smaku nieco migday.
10 Rzeucha kowa- pikantny, ostry smak i zapach.
fot. BRIAN GRATWICKE

10

fot. JERZY OPIOA

53

CIEKAWOSTKI

5.5 KILKA ZDJ NA ZAKOCZENIE

2
1 Czas przesiadki (z samolotu na pocig) w Moskwie,
poczylimy z szybkim zwiedzaniem. W tle Cerkiew
Wasyla Bogosawionego, zbudowana w poowie XVI w.
2 W drodze za Ural. Herbata zaserwowana przez
przedziaow, w szklankach z koszami.

3 Pocztek naszej trasy na punkt rozpoczcia marszu,

zlokalizowany przy drodze na Bowanienkowo na
Pwyspie Jamalskim. Micha przy drogowskazie, ktry
wskazuj Moskw oddalon o 2413 km.

54

CIEKAWOSTKI

2
1 Stary most kolejowy (obecnie drogowy) na trasie
na Jama. Nasz punkt rozpoczcia marszu, do ktrego
dotarlimy z Labytnangi na stopa.

2 Wrd modrzewi, namiot Chantw w stylu

amerykaskiego tee-pee. Nasi ssiedzi zza rzeki,
w trakcie drugiego noclegu w terenie.

55

CIEKAWOSTKI

1
1 Czaszka renifera
odnaleziona w tundrze.

2 Dolina Chadaty. W takim

podou mona si zapa po
kolana. Na pierwszym planie
elastyczne gazie, ktre
drastycznie utrudniay marsz.

3 Nasze najpikniejsze
znalezisko stare sanie
Chantw, porzucone w dolinie
Chadaty ze wzgldu
na uszkodzon poz.

56

CIEKAWOSTKI

2
1 Najwysze partie Uralu, otaczajce dolin
Chadaty. Rolinno widoczna po prawej stronie,
czsto na odcinku wielu kilometrw dochodzia
do samej rzeki, co uniemoliwiao sprawny marsz
wzdu jej brzegw.
2 Nasza prosta kuchnia dwa kubki. W jednym
gotowalimy kasz z tuszczem, w drugim wod
na herbat. W rejonie pozbawionym drzew,
wykorzystywalimy kostki paliwa staego,
wielkoci poowy pudeka zapaek.
3 Samochd terenowy oraz grupa Rosjan,
ktrych napotkalimy w tundrze na zachd
od pasma Uralu. To wanie ta zaoga wrczya
nam poczstunek na patelni i zaoszczdzia
przeprawy wpaw przez rzek Us. W podzice,
sprezentowalimy im specjalistyczne przynty
Salmo oraz nowy komplet map topograficznych.

57

CIEKAWOSTKI

1
1 Poranek w Sowieckaja. Bya to jedna z najzimniejszych
nocy w trakcie wyprawy. Zajmujc kilka godzin wczeniej
pomieszczenie, uprztnlimy gruz i mieci oraz zbudowalimy
legowiska na wyjtych z zawiasw drewnianych drzwiach.
2 Czciowo opuszczone miasto-widmo Sowieckaja i budynek w ktrym spalimy po wydostaniu si z tundry.
Podejmuj rozpaczliwe prby oywienia napotkanego rodka
transportu. Ostatecznie poszlimy piechot...
3 W drodze powrotnej do domu. Tym razem przesiadka w
Sankt Petersburgu. Dziki uprzejmoci koleanki Michaa,
mielimy gdzie si zatrzyma na kilka dni, w oczekiwaniu na
samolot. Na wypraw ruszyem z now par butw, o
niepozdzieranej, czarnej skrze. Po powrocie wyglday jak po
roku solidnej eksploatacji.

58