PROFESSIONELE BACHELOR IN HET ONDERWIJS

SECUNDAIR ONDERWIJS

VOW
Stress bij jongeren
Pesten

Auteur: Joyce, Jarne, Mitchel, Rachel & Renaat

Lector: Inge Plackle
Academiejaar 2015 - 2016

Voornaam & Naam

Vak
Titel

Datum

Inhoudsopgave
1
2

Inleiding.................................................................................................................... 4
Stress als emotie......................................................................................................4

2.1
2.2
2.3

Wanneer spreken we van stress?.............................................................................4

Stress is zowel positief als negatief..........................................................................5
Stress en het lichaam...............................................................................................5

3
4

Oorzaken van stress.................................................................................................6

Gevolgen van stress.................................................................................................7

4.1

Studie van gevolgen door stress bij Amerikaanse jongeren......................................8

5
6
7

Groepsdruk als oorzaak van stress en de gevolgen ervan........................................8

Groepsdruk en pesten..............................................................................................9
Pesten en stress: gedrag..........................................................................................9

7.1

Het sociale aspect van pesten................................................................................10

8
9
10

Welke jongeren zijn het kwetsbaarst?.....................................................................11

Besluit..................................................................................................................... 12
Bronnen van de leerkrachtenbundel.......................................................................13

10.1

Bronnen van weebly en leerkrachtenbundel...........................................................13

VOW
VOW groep 16

Stress bij jongeren

Inleiding

Steeds vaker horen we in de media verhalen over jongeren die letterlijk uitdoven onder de
bakken stress die ze ervaren. De school wordt vaak aangehaald als oorzaak nummer 1 van
deze stress. Maar negatieve invloeden van vrienden en sociale groepen staan klaar om deze
koppositie over te nemen. Wanneer opnieuw een verhaal verschijnt over een
leerling/leerlinge met een burn-out of een depressie worden we om de oren geslagen met
cijfermateriaal en studies. Wat is daar nu eigenlijk allemaal van waar? Is er een theorie die
duidelijkheid schept? Wat doet stress nu echt met jongeren? En wat zijn de oorzaken en
gevolgen van deze stress?
Met bovenstaande vragen gingen we aan de slag. Een brainstorm en een eerste
literatuurstudie brachten ons tot de volgende onderzoeksvraag en bijvragen:
1)
2)
3)
4)

Wat zijn oorzaken van groepsdruk?

Wat zijn binnen schoolse factoren?
Wat zijn buitenschoolse factoren?
Wat zijn gevolgen van groepsdruk?
a. Hoe kan groepsdruk leiden tot pesten?
b. Welke groep is het kwetsbaarst op vlak van pesten?
c. Welk gedrag vertonen de kwetsbare leerlingen als zij gepest worden of lijden
onder groepsdruk?

In ons onderzoek willen we dus vooral achterhalen wat groepsdruk en pesten doen met de
jongere. Hoe kan bijvoorbeeld groepsdruk en pesten leiden tot stress? En zijn er nog andere
wisselwerkingen tussen deze factoren? We concentreren ons dan specifiek op stress.
Stress is niet alleen een gevolg van pesten en groepsdruk, maar kan ook een oorzaak zijn
om pestgedrag en groepsdruk te gaan vertonen. Het is dus belangrijk dat we eerst een
duidelijk beeld krijgen van wat stress is en ons daarna specifiek concentreren op het aandeel
van groepsdruk en pesten in dit fenomeen. Ons onderzoek probeert een beter beeld te
creren over stress bij jongeren en doorheen de hele paper en het onderzoek verwijzen we
dus naar zaken die we vaststellen bij jongeren. In wat volgt, kunt u onze bevindingen
vaststellen.

Stress als emotie

2.1

Wanneer spreken we van stress?

Iedereen, zelfs kinderen, hebben last van stress. Dat staat vast en valt niet te ontkennen.
Maar als je tegen je ouders, vrienden, of leraar vertelt over je dag en zegt dat je stress hebt
ondervonden, is de emotie die je benoemt als stress ook wel echt stress? Lieve Swinnen
vroeg aan tieners en adolescenten om hun definitie van stress te omschrijven. Swinnen
onderzocht wilde namelijk bruikbare tips voor ouders opstellen1. Dit waren de antwoorden die
uit de bus kwamen:
Stress heb je wanneer je veel problemen hebt;

1 Swinnen, L. (2011). Druk Druk Druk: hoe je kind helpen bij stress. Leuven: Van Halewyck

Academiejaar 2015-2016

VOW
VOW groep 16

Stress bij jongeren

Stress is een vervelend gevoel in mijn buik. Ook kan je er hoofdpijn en zenuwen van
krijgen;
Stress krijg je wanneer je niet meer uit een situatie kan geraken;
Stress voel je wanneer je schoolopdrachten moet maken;
Stress is slecht voor de mensen. Je haalt er mindere scores door op school;
Stress is een gevoel dat je krijgt wanneer er iets verkeerd gaat bij verschillende
situaties;
Stress is hevig piekeren en spanningen hebben.
Veel verschillende en uiteenlopende antwoorden, maar welke uitspraak leunt het dichts bij de
waarheid? Doorheen de geschiedenis van de psychologie en de sociale wetenschappen zijn
er veel theorien geweest. Een eerste theorie ontstond al 1936 door professor Selye. Hij
stelde dat stress een niet-specifieke reactie van ons lichaam is op een belasting waarmee
we geconfronteerd worden. Volgens hem zouden alle levende wezens deze reactie vertonen,
aangezien dit een gemeenschappelijk patroon is in de natuur. Een examen afleggen is zon
belasting en kon volgens Seyle dus gezien worden als een stressfactor. Een overlijden van
een dierbare, of een frustratie kan volgens hem ook leiden tot stress. Een positieve belasting
kan echter ook stress met zich meebrengen. Zelf schuift Seyle hier een huwelijksplanning
naar voren als voorbeeld.
In 2005 kwam professor Boudewijn Van Houdenhove met een nieuwe theorie. Hij omschrijft
stress als een reeks van biologische en psychologische mechanismen die in werking
treden wanneer het lichaam een dreiging constateert die zowel het lichamelijke of het
psychische evenwicht van het lichaam dreigt te verstoren. Beide theorien zijn populair in de
medische wereld. Ze verschillen niet veel van elkaar. Van Houdenhove is preciezer in zijn
beweringen en zegt, in tegenstelling tot Seyle, dat de reactie tot op zekere mate wel
voorspelbaar en dus specifiek is.

2.2

Stress is zowel positief als negatief

Uit de bovenstaande reacties van de scholieren blijkt dat stress vooral negatieve oorzaken
en gevolgen heeft. Een stressreactie is echter wel niet altijd negatief. De prikkel die de stress
veroorzaakt, de stressor genaamd, kan zowel positief als negatief zijn. Denk terug aan de
voorbeelden die daarnet werden aangehaald. Deze stressor lokt een reactie uit van het
lichaam. Dat lichaam probeert namelijk terug in evenwicht te geraken. Deze (re)actie noemt
men de stressrespons en net deze respons is van levensbelang. De stressrespons laat ons
prestaties verrichten die we in normale omstandigheden niet kunnen. Zo is bijvoorbeeld een
moeder capabel om haar dochtertje nog snel op de stoep trekken wanneer er een auto aan
komt rijden. Ook je reactie op de snelweg als een auto voor je inschiet of plots remt, is te
danken aan de stressrespons. In deze gevallen gaat het wel om negatieve stressors. Een
sporter die zijn krachten gebruikt om een wedstrijd te winnen, of een politicus die een
verkiezing wint ondervinden dan weer positieve stress.
Ook al is de stressor negatief zoals in de voorbeelden van het verkeer, toch is het net de
stress die een reactie uitlokt om je uit de situatie te helpen, of die je helpt net hetgeen te
bereiken dat je wilt bereiken. Stress kan dus positief zijn en kan je negatieve situatie
verbeteren. Positieve stress noemt in wetenschappelijke termen eustress en negatieve
stress wordt benoemd als distress. Natuurlijk kan niet alle stress gezien worden als iets
positiefs. Het feit blijft wel dat in de wetenschap, media, vaak alleen aandacht uitgaat naar
distress. Distress kan leiden tot een proces vol negatieve reacties. Die reacties zien we
terugkomen als vooroordelen over stress in de antwoorden van de scholieren.

Academiejaar 2015-2016

VOW
VOW groep 16

2.3

Stress bij jongeren

Stress en het lichaam

De dag voor ik een belangrijk examen heb, schiet ik vaak drie maal per nacht wakker en
krijg ik buikkrampen.
Deze uitspraak van een leerling uit het secundaire onderwijs wordt door vele van zijn
collegas beaamt. Zowat iedereen ondervindt lichamelijke veranderingen wanneer men te
maken krijgt met stress. We haalden reeds aan dat het lichaam reageert wanneer ze te
maken krijgt met een stressor. Vooral de hersenen en de hormonen spelen hierbij een
hoofdrol.
De hersenen reageren als eerste op stress. Zij maken het lichaam klaar om te reageren en
dirigeren als het ware het lichaam. Net zoals een dirigent beslissen de hersenen welke acties
het lichaam moet nemen om het onevenwicht te herstellen. De hersenen zullen organen
overuren laten maken, of zelfs uitschakelen. Bloedtoevoer en glucose worden naar de
lichaamsdelen gestuurd die hen het meest nodig hebben. In deze allereerste reactie op
stress wordt bepaald of je zal vechten of vluchten (fight-or-flight). Daarna treden het
emotionele gedeelte van het brein en het rationele en abstracte deel van het brein in
werking. Aangezien deze delen van de hersenen nog volop in ontwikkeling zijn tijdens de
puberteit en de adolescentie kunnen er hier bij jongeren wel onbedoelde en irrationele
reacties ontstaan.
Het brein laat ook de hormonen werken. Hormonen voor gevaarbestrijding worden tijdens
een stresssituatie volop aangevoerd. Als een stressperiode langer aanhoudt, kan de
aanhoudende toevoer van deze hormonen zorgen voor een onderdrukking van het
immuunsysteem, wat kan leiden tot ziektes. Stress kan dus zeker lichamelijke schade
toebrengen. Een puber die zijn/haar hormonen al niet onder controle heeft, kan dus zeker
ook onlogisch en onverwacht reageren in zon situatie.

Oorzaken van stress

Stress wordt veroorzaakt door een of meerde stressors. Wat zijn nu net deze stressors? Wat
veroorzaakt nu stress bij jongeren?
In Nederland zijn er veel meer cijfers bekend en worden deze ook openbaar gemaakt.
Recent nog (studie uit 2014) werd een onderzoek uitgevoerd bij 2415 jongeren over
oorzaken van stress. Het onderzoekt was een initiatief van de Nederlandse jongerenzender
7Days die hiervoor de hulp kreeg van EenVandaag, een actualiteitsprogramma op de
Nederlandse publieke omroep. Aan de studie namen 949 studenten van het secundair
onderwijs deel. De andere deelnemers waren adolescenten die op het punt stonden om hun
hogere studies te beginnen, of die alreeds bezig waren aan hun hogere opleiding.
De resultaten van het onderzoek leren ons dat ongeveer 60% van de ondervraagde jongeren
wekelijks n of meerde keren te maken kregen met stress specifiek gerelateerd aan
schoolse kwesties. Hierbij moet wel worden vermeld dat het onderzoek uitging van een
negatieve definitie van stress. Stress betekende in dit onderzoek het ondervinden van een
druk die ervoor zorgt dat je de situatie niet meer gepast kan aanpakken of zelfs volledig niet
meer kan functioneren in de situatie. Stressor en stressrespons zijn dus beide negatief.
Verder blijkt dat deze negatieve stress vooral te danken is aan hoge prestatiedruk zowel op
school, als in de omgeving van de jongeren. van de jongeren geeft toe dat ze stress
krijgen door prestatiedruk van hun ouders, hun omgeving en deels ook zichzelf. Naast de
drang om te presteren is schoolwerk de grootste stressor bij deze jongeren. 60% van de
Academiejaar 2015-2016

VOW
VOW groep 16

Stress bij jongeren

deelnemers krijgt wekelijks zeker eenmaal te maken met stress door zijn/haar studies. Het
sociale leven en het gezinsleven volgen op de derde en vierde plaats met respectievelijk
30% en 23% van de studenten die hierdoor wekelijks stress ondervinden. Onderwerpen als
liefdesrelaties, vriendschap, maar ook pesten komen voor bij stress door het sociale leven.
Sociale media sluit de top vijf af met 9%. Dat laatste percentage is eerder opmerkelijk
wanneer uit dezelfde studie blijkt dat 35% van de jongeren aangeeft dat hun leven minder
druk zou zijn zonder sociale media.
Ook noemenswaardig is dat 43% van de scholieren beweert dat ze vooral stress krijgen door
het maken van keuzes (keuzestress). Hierbij kan het gaan over de studiekeuzes, maar zeker
ook over keuzes in het sociale leven van de jongeren. Denk hierbij aan de keuze van een
vriendengroep, de keuze tussen een activiteit met leeftijdsgenoten t.o.v. het maken van een
schoolopdracht, deelnemen aan pestgedrag of niet, Keuzes leiden dus tot spanning bij
jongeren die uiteindelijk zelf kan aanvoelen als ondraagbaar en het functioneren van de
persoon bemoeilijkt. Ook hier moeten de hormonen en lichamelijke ontwikkeling van de
jongeren
worden
aangehaald.
Studiekeuzes,
liefdesrelaties,
vriendschappen,
gezinsverhoudingen, zijn allemaal zaken die veranderingen inhouden. Tieners die nog
volop in ontwikkeling zijn kunnen minder goed omgaan met veranderingen. Veranderingen
zijn naast keuzes daarom ook grote stressors.

Gevolgen van stress

De directe lichamelijke (fysische en psychische) gevolgen van een stressor bespraken we al

in punt 3.3. Wanneer we spreken over last hebben van stress en dus een langdurig negatief
effect van stress ondervinden, mogen we stellen dat de stressreactie een averechts effect
heeft. De reactie streeft zijn doel voorbij en gaat nu net het lichaam belemmeren en
eventueel zelfs beschadigen.
Stress kan blijven aanhouden wanneer de stressor niet onderdrukt wordt. Bij jongeren
denken we dan spontaan aan een langdurige vechtscheiding tussen de ouders, aanhoudend
(seksueel)misbruik, of fysiek en/of mentaal geweld door pestgedrag. Naast deze sociaal
gerelateerde stressors, zijn aanhoudende slechte schoolprestaties ook een vaak
voorkomend voorbeeld van langdurige stress. Een relatief korte periode van voortdurende
stress kan dus permanente littekens achterlaten. Zowel mentaal als fysiek. Dit kan aan de
oppervlakte zichtbaar zijn door symptomen van ziekte, een verslechterde lichamelijke
gezondheid en afwijkend gedrag.
Vaak voorkomende lichamelijke gevolgen van stress zijn:

hoge bloeddruk;
hartritmestoornissen;
maagzweren;
buikpijn;
algemene verminderede weerstand.

Gevolgen voor het gedrag die vaak voorkomen zijn:

woedebuien;
angstbuien;
concentratieproblemen;
faalangst;
depressie of burn-out.

Academiejaar 2015-2016

VOW
VOW groep 16

Stress bij jongeren

Het is het vermelden waard dat recente studies aantonen dat aanhoudende stress ook een
inbreng heeft bij ziektes zoals overgewicht, diabetes en het chronisch
vermoeidheidssyndroom.

4.1

Studie van gevolgen door stress bij Amerikaanse jongeren

In 2005 werd aan de universiteit van Minnesota een onderzoek over stress bij jongeren
georganiseerd. Professor Joyce Walker stond aan het hoofd van deze studie. 4300
scholieren deden mee aan de studie. Dit zijn de resultaten van deze studie:
61% van de studenten gaf aan niet depressief te zijn en goed om te kunnen gaan met
stress;
39% van de studenten gaf aan een matige tot zware depressie te ondervinden;
9% van de studenten had een zeer zware depressie;
6% van de studenten had gedachten m.b.t. zelfmoord en vonden dat ze hun leven
momenteel niet meer aankonden.

Groepsdruk als oorzaak van stress en de gevolgen

ervan

Groepsdruk wordt omschreven als de druk van een groep op een persoon of een kleinere
groep om het gedrag van die persoon of groep te veranderen, zodat het conform is met het
gedrag van de groep die de druk uitoefent.
Vooral jongeren in de puberteit zijn kwetsbaar voor groepsdruk. Behoren tot een groep en
voldoende vrienden hebben staat bovenaan het verlanglijstje van bijna elke puber. Ook hier
speelt het emotionele brein en het hormonensysteem van de scholier en cruciale rol. Om bij
de groep te blijven horen en ze tevreden te stellen, gaan jongeren dan ook vaak hun gedrag
aanpassen. Zelfs als die jongeren normaal gezien dat gedrag niet vertonen. Op dat moment
is er dus een intern conflict: meedoen met de groep of de groep teleurstellen? Dit
onevenwicht is dan de stressor. En net zoals bij vele stressors is er hier ook sprake van
stress door een keuzemogelijkheid.
Het oplossen van deze stresssituatie lijkt vrij simpel: een keuze maken. Jongeren in de
puberteit zullen vaak bezwijken onder de groepsdruk. Dat kunnen we hen niet verwijten.
Slechts enkele van hun leeftijdsgenoten zullen tegen de groep ingaan. Dat beweren ze
althans. Verdwijnt de stressor echter wanneer er een keuze wordt gemaakt? De ene keuze
mag dan wel verdwijnen, maar toch kan de persoon twijfelen of hij wel de juiste keuze heeft
gemaakt. Er kan dus een nieuwe stressor ontstaan die dit maal weer ontstaan is door een
keuze. Ook kan men naderhand beslissen dat men de foute keuze heeft gemaakt. Dit
negatieve beeld van zichzelf is dan opnieuw een stressor die eventueel langdurig kan
aanhouden.
Het valt op dat groepsdruk stress uitlokt bij een persoon doordat deze persoon een keuze
krijgt. Keuzestress is dus van toepassing hier. Belangrijk is wel dat er een onderscheid is
tussen negatieve groepsdruk en positieve groepsdruk. Krijgt de persoon negatieve stress
van de groepsdruk omdat hij/zij een gedrag vertoont dat men normaal niet uitvoert, dan
spreken we van negatieve groepsdruk. Vragen je vrienden je mee te doen met een
liefdadigheidsactie, dan spreken we van positieve groepsdruk.
Mogelijke oorzaken die groepsdruk doen slagen bij jongeren:

Academiejaar 2015-2016

VOW
VOW groep 16

Stress bij jongeren

belang van het horen tot een groep;

bang zijn voor sociaal isolement;
laag gevoel van eigenwaarde;
onvoldoende zelfvertrouwen.

Mogelijke (negatieve en positieve) gevolgen van groepsdruk gericht op jongeren:

proberen van drugs en alcohol;

beginnen met roken;
verslaafd raken aan roken, drugs of alcohol;
meedoen aan een criminele activiteit;
meedoen aan pesterijen;
buiten de comfortzone treden;

Groepsdruk en pesten

Pesten wordt gezien als een verstoord groepsproces. Concreet betekent dit dat pesten eigen
is aan het leven in groepen. Scholieren zijn hier dus zeer kwetsbaar voor, zeker als je
rekening houdt met de bijkomende lichamelijke veranderingen van deze scholieren. Maar
pesten is dus zeker niet een fenomeen dat specifiek bij jongeren opduikt. Ook bij groepen
volwassen en ouderen kan pesten opduiken. Denk maar aan de vele voorbeelden van
pesten op het werk. Een verschijnsel dat de laatste jaren vaker en vaker opduikt met dank
aan de media.
Groepen van mensen, en dus ook groepen jongeren, hebben een strikte hirarchie 2. Die
hirarchie zal misschien niet altijd even duidelijk naar voren komen, maar ze is er wel en
kan, eens geweten, ook snel opgemerkt worden. Mensen zijn sociale dieren en hechten dus
veel belang aan het leven in een groep. Ook hun positie in de hirarchie van een groep is
belangrijk. In die hirarchie is er vaak n leider. Soms lijkt het of er meerdere leiders zijn,
maar uiteindelijk zal toch iemand alle teugels in handen hebben.
De leider van de groep stuurt de groep. Besluit die leider om een pestgedrag te gaan
vertonen, om welke reden of stressor dan ook, dan zal de groep snel volgen, zeker als er
een grote groepsdruk uitgaat van de leider en de groep. Het kan echter ook voorvallen dat er
een inefficinte leiding is van de groep. De groep kan hierdoor gefrustreerd geraken
(stressor) en hierop beslissen om die frustratie kwijt te raken door te gaan pesten.
In punt zullen we pesten ten gevolge van stress behandelen, maar hier zien we dat pesten
ook een stressrespons kan zijn van groepen die gefrustreerd zijn door een of andere
stressor. Is er veel groepsdruk aanwezig in die groep, dan kan die groepsdruk op zich ook
nog een stressor zijn die pesten uitlokt ( opnieuw als respons). Groepsdruk is dan de
stressor en pesten de stressrespons.

2 Groepsdruk en de invloed van de groep op tieners. (sd). Opgeroepen op maart 10, 2016,
van Mens en Samenleving:
http://mens-en-samenleving.infonu.nl/sociaal/91021-groepsdruk-en-de-invloed-van-de-groepop-tieners.html

Academiejaar 2015-2016

VOW
VOW groep 16

Stress bij jongeren

Pesten en stress: gedrag

Het slachtoffer van pesten vertoont geen specifiek gedrag dat het pesten uitlokt. Men wordt
gepest omdat men anders is dan de groepsnorm. Het spreekt voor zich dat iemand die
gepest wordt een lichamelijk onevenwicht ondervindt. Een eerste reactie is dus fight-or-flight.
Een slachtoffer dat het pestgedrag ondergaat noemen we passief. Hij/zij zal eerder angstig,
onzeker en gevoelig reageren. Een passief slachtoffer is ook fysiek en mentaal zwak en zal
dus een laag zelfbeeld hebben en weinig zelfvertrouwen. Naast het passieve slachtoffer is er
ook nog het provocerende slachtoffer. Hij/zij zal eerder agressief overkomen en zal zelf ook
andere personen gaan irriteren. Deze irritatie kan ook t.o.v. een leraar zijn, waardoor de
leraar een verkeerd beeld kan krijgen van de situatie en het slachtoffer net gaat beoordelen
als agressor en dader.
Anderen rechtstreekse gevolgen van het pesten kunnen zijn: een ondermijning van het
zelfvertrouwen van het slachtoffer. Hierdoor wordt het slachtoffer nog kwetsbaarder. Het
slachtoffer kan faalangst krijgen voor schoolse zaken, maar ook in zijn/haar omgeving. Dit uit
vrees om gepest te worden wanneer men faalt. Het slachtoffer zal zich sneller laten
gebruiken door anderen omdat ze het slachtoffer zich machteloos en buitengesloten voelt.
Als het slachtoffer nog niet provocerend was, kan hij/zij dat na enige tijd wel worden. Er zal
dan agressief gereageerd worden op andere stressvolle situaties. Natuurlijk kan het
slachtoffer ook ernstige psychische problemen krijgen. Zo kan het slachtoffer permanent
beschadigd zijn en levenslang problemen hebben met het aangaan van relaties. Het kan
zelfs zo ver gaan dat het slachtoffer geen leidende functie wil opnemen of dat hij/zij geen
kinderen wil grootbrengen. Aangeleerde hulpeloosheid is een studie die bij dit onderwerp
vaak aangehaald wordt. Het zwaarste gevolg is de gedachte van zelfmoord. Jammer genoeg
wordt die gedachte niet weinig uitgevoerd.

7.1

Het sociale aspect van pesten

Sociale gevolgen van pesten:

De gepeste persoon heeft vaak weinig vrienden. Dit komt meestal omdat hij/ zij niet
heeft geleerd om zijn sociale vaardigheden te ontwikkelen naar andere toe. Vaak
weten deze kinderen niet hoe ze moeten omgaan met hun eigen leeftijdsgenootjes.
De gepeste persoon heeft moeite met het aangaan en het behouden van een relatie.
Doordat ze gepest zijn geweest of nog steeds worden vinden ze het moeilijk om een
relatie aan te gaan. Ze vertrouwen de persoon niet volledig waardoor de kans op
breken van de relatie groot is.
De persoon heeft moeite met intimiteit en seksualiteit. Hij/ zij heeft moeite om zich
volledig te geven aan de andere persoon. Ze voelen zich dan zwak en zijn bang dat
ze de controle over hun eigen lichaam verliezen. De persoon durft/ kan zijn ziel ook
niet blootgeven waardoor er altijd een soort muur in de relatie zit.
Later gaat de persoon ook moeilijkheden ervaren in de relatie met de eigen kinderen.
Ze zullen er alles aan doen om er voor te zorgen dat zijn/ haar kinderen niet gepest
worden. Vaak zijn ze over beschermend en durven ze hun kind niet los te laten.
Gevolgen voor het slachtoffer

Academiejaar 2015-2016

VOW
VOW groep 16

Stress bij jongeren

Wanneer een persoon n keer wordt gepest zal hij/ zij hier geen trauma aan overhouden.
Kinderen die herhaaldelijk en op verschillende manieren worden gepest hebben last van
sociale en emotionele problemen.
Uit verschillende onderzoeken blijkt dat gepest worden gevoelens van eenzaamheid en
depressie vergroot en bestaande problemen verergert. Het slachtoffer krijgt ook een lager
zelfbeeld en zien zichzelf niet als evenwaardig dan de rest. Ze hebben vaak ok moeite met
het vertrouwen van hun leeftijdsgenoten en zijn bang om naar school te gaan.
Doordat de persoon zichzelf zo ziet en voelt is de kans op verdere isolement en diepere
depressie groot. Hierdoor zal het uiteindelijk nog meer pestgedrag uitlokken. Kinderen die
gepest worden hebben vaak last van klachten, zoals hoofdpijn, slaapproblemen, buikpijn,
bedplassen en vermoeidheid.
Gevolgen voor pesters
De gevolgen voor de pesters zelf zullen vaak later pas tot uiting komen. Ze hebben goede
schoolprestaties en zijn vaak beter dan die van de gepeste kinderen. Ze voelen zich ook
populair en hun zelfwaardering is ook groot. Vaak is er wel sprake van zogenaamde
schijnpopulariteit. Klasgenoten bewonderen de pesters, maar tegelijkertijd zijn ze ook bang
voor ze. Ze lijken populair, maar eigenlijk zijn ze dat niet.
Op lange termijn kunnen de pesters wel sociale problemen krijgen. Een pestend kind leert
dat het doelen kan bereiken zonder op een sociaal aangepaste manier met anderen te
onderhandelen. Daardoor kan hij uiteindelijk onaangepaste gedragspatronen krijgen.
Kinderen en jongeren die op school anderen pesten, lopen een grotere kans op ernstige
problemen in hun adolescentie. Ze komen vaker met justitie in aanraking, drinken meer
alcohol en plegen vaker zelfmoord. Jongens die pesten zijn later vaker bij vechtpartijen
betrokken. Meisjes die vroeger pestten hebben op latere leeftijd een grotere kans om
betrokken te raken bij huiselijk geweld en om tienermoeder te worden. Kinderen van
vroegere pestkoppen vertonen op hun beurt weer vaker problematisch gedrag.
Gevolgen voor klasgenoten
De hele klas kan last hebben van pesten. De verstoring en afleiding die het pesten
veroorzaakt hinderen het leren. Op dagen waarop niet-betrokken kinderen iemand gepest
zien worden, vinden ze school minder leuk. Kinderen die dagelijks geconfronteerd worden
met pesten krijgen bovendien de boodschap dat toeschouwers niet ingrijpen, slachtoffers
verdienen wat ze krijgen, macht belangrijker is dan rechtvaardigheid en dat volwassenen niet
goed voor kinderen zorgen.

Welke jongeren zijn het kwetsbaarst?

Jongeren die anders zijn, zijn de makkelijkste prooi voor pesters. Het kan gaan om een
ander uiterlijk door bijvoorbeeld: rassenverschillen, het hebben van een andere haarkleur,
het dragen van kleren die niet conform de groep zijn, het niet hebben, of net wel hebben, van
bepaalde spullen, Jongeren zijn zeer origineel in het vinden van verschillen in hun anders
homogene groep. Al deze verschillen zijn mogelijke excuses om het pesten te starten.

Academiejaar 2015-2016

10

VOW
VOW groep 16

Stress bij jongeren

Het kan ook zijn dat een pester, of een groep van pesters zich op iemand afreageert die
eigenlijk niet het bedoelde slachtoffer is. Een groep die zich wil afreageren op een
ongrijpbaar slachtoffer kiest vaak een andere persoon uit die dichter bij hun leefomgeving
staat en gaat die persoon dan gebruiken als boksbal voor hun frustraties.
Jongeren die weinig zelfvertrouwen en een laag zelfbeeld hebben zijn ook vaak doelwitten
van agressors. Andere jongeren pikken vrij snel op wie alleen is, weinig zelfvertrouwen heeft
en zich wat laat doen. Die persoon wordt dan ook vaak als anders beschouwd. Een ideale
combinatie voor pesters om die persoon te viseren.
Ten slotte zijn kinderen die al eerder gepest zijn zeer kwetsbaar voor andere pesterijen.
Zeker wanneer de eerdere pesterijen niet met een zorgvuldige aanpak werden opgelost.
Vaak zijn jongeren van mening dat er wel een goede reden zou geweest zijn waarom het
slachtoffer als eens gepest werd en hij/zij dat dus eigenlijk verdient.

Besluit

Stress, zowel positieve als negatieve, kent iedereen. Ons lichaam is er dan ook op
voorbereid om stresssituaties aan te pakken. Wanneer een stressor een onevenwicht
veroorzaakt in je lichaam, zal je lichaam een gepaste stressrespons uitvoeren. Stress door
aanhoudende pesterijen en een keuzeconflict door groepsdruk is hier een voorbeeld van. Je
hebt stress omdat je moet mishandeld wordt of moet kiezen en je zal dus onderhevig zijn
aan een stressreactie van je lichaam. Je bent in staat om adequaat te reageren en de stress
verdwijnt. Stel nu dat deze stresssituatie blijft aanhouden. Je blijft twijfelen over je keuze, of
je bent een slachtoffer van pesterijen. Het lichaam reageert gepast, maar zal dit blijven doen.
Wanneer het lichaam dit lange tijd volhoudt, kunnen de symptomen en andere gevolgen
verschijnen die we eerder in dit onderzoek aanhaalden. Dit staat los van de lichamelijke en
psychische gevolgen die pesten op zich met zich meebrengt. De schade van een slachtoffer
van pestgedrag door de stress en het pestgedrag op zich kan dus serieus oplopen en tal van
negatieve gevolgen veroorzaken.
Naast het drukkende schoolwerk is het sociale leven een grote stressor. Hierin komt ook
groepsdruk voor. Jongeren willen meer dan anderen bij een groep horen. Eens men bij een
groep hoort, wil men ook niet weg uit die groep. Men gedraagt zich dus conform de groep.
Hier duikt het aspect groepsdruk op. Zoals reeds vermeld kan groepsdruk een grote stressor
zijn. Het kan niet alleen pestgedrag uitlokken omdat men zich verplicht voelt om mee te
doen, maar lokt ook een reactie uit bij de persoon zelf. Dit kan zich uitten in het meedoen
aan het pesten om de frustraties te stoppen, maar kan ook de persoon zelf lichamelijk
benvloeden. Hiervoor hoeft de persoon die onderhevig is aan groepsdruk niet eens deel te
nemen aan het pesten. Een persoon kan dus lijden onder groepsdruk. Dit rechtvaardigt wel
niet het pestgedrag dat kan ontstaan uit groepsdruk.

Academiejaar 2015-2016

11

VOW
VOW groep 16

10

Stress bij jongeren

Bronnen van de leerkrachtenbundel

MijnKwartier. (2014, november 11). hoe benvloedt stress en spanning tieners? . Opgehaald
van mijnkwartier: http://www.mijnkwartier.nl/stress/hoe-beinvloedt-stress-enspanning-tieners/
pesten, S. a. (2012). waarom pesten kinderen . Opgehaald van aandachtvoorpesten:
http://www.aandachtvoorpesten.nl/informatie/dossier_pesten/waarom_kinderen_pest
en.html
Sark, Y. v. (2014, september 3). stress bij jongeren. Opgehaald van youngworks:
http://www.youngworks.nl/stress-bij-jongeren/
Stigt, M. V. (2014, november 1). Alles over pesten. Opgehaald van Kiind.nl:
http://kiind.nl/article736/
Swinnen, L. (2011). Druk Druk Druk: hoe je kind helpen bij stress. Leuven: Van Halewyck.
vzw, E. (1999). Pesten op school. Gent: EVO vzw.
Walker, J. (2005). adolescent stress and depression . Opgehaald van extension.umn.edu:
http://www.extension.umn.edu/youth/research/youth-issues/adolescent-stress-anddepression/
XXX. (2014, september 1). oorzaken van stress onder jongeren. Opgehaald van bofit:
https://bofit.nl/onderzoek-oorzaken-van-stress-onder-jongeren/
Anthonijsz, I. (2010) Gevolgen. Geraadpleegd op 26 mei 2016, via http://www.nji.nl/PestenProbleemschets-Gevolgen
Gielen, G. (2015). Gevolgen van (cyber)pesten. Geraadpleegd op 26 mei 2016, via
http://www.cyberpesten.be/info/gevolgen-van-cyberpesten
Scholte, R. De sociale aspecten van pesten op school. Geraadpleegd op 26 mei 2016, via
https://books.google.be/books?
id=UEAP6g8VhTgC&pg=PA15&lpg=PA15&dq=Sociale+aspect+van+pesten&source=bl&ots=
njzbZfb_S1&sig=6dT5B_kD_kH091Bw3pUNWcT9Gc&hl=nl&sa=X&ved=0ahUKEwjemO3w4_fMAhXjL8AKHeE5BrMQ6AEIOTAC#v=onepag
e&q&f=false

Academiejaar 2015-2016

12

VOW
VOW groep 16

10.1

Stress bij jongeren

Bronnen van weebly en leerkrachtenbundel

Pesten op school: hoe groot is het probleem(sd). Opgeroepen op maart 24, 2016, onderwijs
Vlaanderen
http://www.ond.vlaanderen.be/antisociaalgedrag/pgs/MIN-Pesten-3hoofdstuk2.pdf
Advies onderzoek en aanpak pesten, 01.10.2013, Opgeroepen op maart 24, 2016, Bruno
Vanobbergen
http://www.kinderrechtencommissariaat.be/advies/advies-onderzoek-en-aanpak-pesten-0
Over de relatie tussen pesten op het werk en werkstress, 2003,Opgeroepen op maart 24,
2016, Guy Notelaers en Hans De Witte
68834ed67d274ec796d22ecd103e50473 (1).pdf
Hilde Crevits wil leerlingen zelf laten bemiddelen bij pesten, 26.02.2015,Opgeroepen op
maart 24, 2016, Belga/KVDA
http://www.knack.be/nieuws/belgie/hilde-crevits-wil-leerlingen-zelf-laten-bemiddelen-bijpesten/article-normal-536997.html
Crossnationale vergelijking naar de aanpak van pesten op school, 2012-2013,Opgeroepen
op maart 24, 2016, Sarah Blomme
http://lib.ugent.be/fulltxt/RUG01/002/060/593/RUG01-002060593_2013_0001_AC.pdf
Psychosociale risicos stress depressie pesten, Onderwijs Vlaanderen
http://www.onderwijs.vlaanderen.be/schade-wegens-psychosociale-risico%E2%80%99s-watkan-jij-doen
Stress in omgang met leeftijdsgenoten, 26.07.2013,Opgeroepen op maart 24, 2016, Jan van
der Ploeg
http://link.springer.com/chapter/10.1007/978-90-368-0419-6_12
Co, P. e. (sd). Groepsdruk. Opgeroepen op maart 10, 2016, van Puber en Co:
http://www.puberenco.nl/Nieuwsgierige-tieners/groepsdruk/
Groepsdruk en de invloed van de groep op tieners. (sd). Opgeroepen op maart 10, 2016, van
Mens en Samenleving:
http://mens-en-samenleving.infonu.nl/sociaal/91021-groepsdruk-en-de-invloed-van-de-groepop-tieners.html
Mijn groep pest. (sd). Opgeroepen op maart 3, 2016, van Praat over Pesten:
http://www.praatoverpesten.be/
Omgaan met groepsdruk. (sd). Opgeroepen op maart 10, 2016, van Jong in:
ttp://www.jongin.nl/showtheme2.asp?thm_id=328#.VuF6ZJzhDIU
Pesten, het document voor ouders. (sd). Opgeroepen op maart 11, 2016, van De
Spreekhoorn: http://despreekhoorn.bouwmeestergroep.nl/bestanden/228/PESTENdocument-voor-ouders-(website-De-Spreekhoorn)-maart-2013.pdf
Vlaamse Week tegen Pesten. (sd). Opgeroepen op maart 3, 2016, van Kies Kleur tegen
Pesten:
http://www.kieskleurtegenpesten.be/vlaamse-week-tegen-pesten
Academiejaar 2015-2016

13

VOW
VOW groep 16

Stress bij jongeren

Vrienden en groepsdruk. (sd). Opgeroepen op maart 10, 2016, van Uw kind en seks:
http://www.uwkindenseks.nl/vrienden-en-groepsdruk
Waarom wordt een kind gepest. (sd). opgeroepen op mei 19, 2016, van Chris:
http://www.chris.nl/32435/waarom-wordt-een-kind-gepest.html

Academiejaar 2015-2016

14