12.cham Soc SKSS - KHHGD PDF

U BAN NHN DN THNH PH H NI
TRNG CAO NG Y T H NG
GIO TRNH
CHM SC SC KHE SINH SN

V K HOCH HA GIA NH
Ti liu o to s cp Dn s y t
H Ni - Nm 2011
MC LC
Trang
DANH MC CH VIT TT .................................................................................4
Bi 1. SC KHE SINH SN....................................................................................5
1. Khi nim sc kho sinh sn ..................................................................................5
2 . Ni dung chm sc SKSS ca cc tuyn ...............................................................5
3. Cc yu t nh hng ti cht lng chm sc sc khe sinh sn. .......................8
Bi 4. SC KHE TNH DC V K HOCH HA GIA NH .......................19
1. Sc khe tnh dc .................................................................................................19
2. K hoch ha gia nh ..........................................................................................21
Bi 5. TRNH THAI BNG DNG C T CUNG ..............................................22
1. i cng: ............................................................................................................22
2. Thun li v khng thun li ca DCTC .............................................................23
3. Ch nh v chng ch nh ca dng c t cung .................................................23
4. Thi im t DCTC. ...........................................................................................25
5. Nhng vn kh khn khi s dng, v cch t vn..........................................26
BI 6. TRNH THAI BNG BAO CAO SU ..........................................................29
1. i cng..............................................................................................................29
2. C ch tc nhn.....................................................................................................29
3. Ch nh v chng ch nh ...................................................................................29
4. u nhc im ca bao cao su.............................................................................30
5. T vn cho khch hng. ........................................................................................30
6. Thi im thc hin. .............................................................................................31
Bi 7. TRNH THAI BNG THUC .....................................................................31
1. Gii thiu cc loi thuc trnh thai ......................................................................31
2. Thuc ung trnh thai ...........................................................................................31
3. Thuc trnh thai tim ............................................................................................35
4. Thuc cy trnh thai. ............................................................................................36
Bi 8. TRNH THAI BNG PHNG PHP T NHIN ...................................37
Bi 9. TRNH THAI VNH VIN BNG PHNG PHP TRIT SN ............41
1. Thun li v khng thun li................................................................................41
2. Phng php trit sn nam: ..................................................................................42
3. Phng php trit sn n .....................................................................................44
1
4. Nhng vn cn t vn cho khch hng. ...........................................................45

Bi 10. CHM SC PH N TRC SINH .........................................................47
1. i cng: ............................................................................................................47
2.Chun b trc lc c thai: ....................................................................................47
3. Du hiu pht hin mt ph n c thai:................................................................48
4. Chm sc ph n khi mang thai: ..........................................................................48
Bi 11. CHM SC PH N TRONG .............................................................55
1. i cng..............................................................................................................56
2. Nhn nh du hiu khi thai ph chuyn d .........................................................56
3. T vn chun b cho m v b ..............................................................................56
Bi 12. CHM SC PH N SAU SINH ...............................................................58
1. i cng: ............................................................................................................58
2. Nhng hin tng lm sng chnh ca thi k sau : ........................................58
3. Hng dn t theo di bt thng sau giai on ti nh: ................................60
4. Theo di: ...............................................................................................................61
5. Chm sc: .............................................................................................................61
Bi 13. CHM SC TR S SINH KHE MNH ................................................62
Bi 14. V SINH .......................................................................................................65
Bi 15. PHNG CHNG NO PH THAI V PH THAI AN TON ...............70
1. i Cng:............................................................................................................70
2. Phn loi ph thai an ton: ....................................................................................70
3. i tng cn ph thai: ........................................................................................71
4. Li ch v hu qu chung ca ph thai: ................................................................71
5. Hng dn la chn dch v ph thai an ton: .....................................................71
6. Chun b trc khi ph thai: .................................................................................72
7. Theo di v chm sc sau ph thai: ......................................................................72
8 .T vn: ..................................................................................................................72
9. T vn cho cc nhm i tng c bit: ............................................................73
Bi 16. BNH PH KHOA THNG THNG .....................................................74
1. Dch tit m o: ...................................................................................................74
2. U x t cung .........................................................................................................74
3. U nang bung trng .............................................................................................76
2
Bi 17. D PHNG MT S BNH UNG TH NG SINH SN ................78

1. i cng..............................................................................................................78
2. Mt s bnh ung th thng gp:.........................................................................78
3. Du hiu lm sng pht hin ung th ng sinh sn: ....................................78
Bi 18. BNH NHIM KHUN NG SINH SN THNG THNG ..........80
1. Nguyn nhn nhim khun ng sinh sn..........................................................80
2. iu kin thun li dn n nhim khun ng sinh dc: .................................80
Bi 19. BNH LY TRUYN QUA NG TNH DC V HIV .....................81
Bi 20. SC KHE SINH SN V THNH NIN.................................................84
Bi 21. CHM SC SC KHO NGI CAO TUI. .........................................95
1. i cng: ............................................................................................................95
2. Nhng ri lon ca ngi cao tui: ......................................................................96
3. c im tm l ca ngi cao tui: ....................................................................96
4. Nhng bin c hay gp: ........................................................................................96
5. Hng dn chm sc v t vn cho ngi cao tui: ............................................97
Bi 22. BNH NG GII TRONG CHM SC SC KHE SINH SN .10298
1. Khi nim bnh ng gii trong chm sc sc khe sinh sn: ...........................958
2. Tnh trng bnh ng gii v nguyn nhn gy bt bnh ng gii trong chm
sc sc khe sinh sn: ........................................................................................96
3. Hu qu ca bt bnh ng gii trong chm sc SKSS: .......................................96
4. Cc bin php thc hin thc hin bnh ng gii trong chm sc SKSS: ...100
5. Thc hin tin trnh bnh ng gii trong chm sc SKSS: ...............................100
6. Li ch ca s thc hin bnh ng gii trong chm sc SKSS: ........................101
Bi 23. BO HNH V PHNG CHNG BO LC GIA NH...................102
DANH MC CH VIT TT
KHHG
K hoch ha gia nh
SKSS
Sc khe sinh sn
CSSKSS
Chm sc sc khe sinh sn
BPTT
Bin php trnh thai
CTC
C t cung
CBYT
Cn b Y t
KHTE
Sc khe tr em
TCMR
Tim chng m rng
NKLTQTD
Nhim khun ly truyn qua ng tnh dc
BLQTD
Bnh ly qua ng tnh dc
BPSD
Bin php s dng
BNTQTD
Bnh nhim trng qua ng tnh dc
VTN
V thnh nin
Bi 1
SC KHE SINH SN
MC TIU:
1. Trnh by c cc khi nim: Sc khe, sc khe sinh sn.
2. M t c ni dung v nhim v ca chm sc sc khe sinh sn.
3.Trnh by c cc yu t nh hng ti cng tc chm sc SKSS.
NI DUNG:
1. Khi nim sc kho sinh sn
Sc kho sinh sn l mt phn rt quan trng ca sc khe. Sc khe sinh sn
gn vi ton b cuc i ca con ngi, t lc bo thai n khi tui gi. Sc kho
sinh sn quan tm n cc vn ca b my sinh sn nam n mi la tui, c
bit ch trng n tui v thnh nin v tui sinh sn (15-49).
Hi ngh quc t v Dn s v pht trin hp ti Cai r - Ai Cp nm 1994 a ra
nh ngha v sc khe sinh sn: Sc kho sinh sn l mt trng thi khe mnh,
hi ha v th cht, tinh thn v x hi trong tt c mi kha cnh lin quan n h
thng, chc nng v qa trnh sinh sn ch khng phi ch l khng c bnh tt
hay tn thng h thng sinh sn.
2 . Ni dung chm sc SKSS ca cc tuyn
2.1. Y t thn bn:

* Qun l:
-Qun l ph n trong la tui sinh .
- S thai ph c nguy c, s sinh, s tai bin sn khoa, s cht m.
- S tr em < 1 tui, di 5 tui, s tr em suy dinh dng, s tr em c
tim chng y .
- Pht hin thai nghn sm, vn ng cc b m i khm thai 3 ln ,
ti c s yt.
- Tuyn truyn vn ng v sinh ph n, v sinh thai nghn, dinh dng hp
l,loi tr cc tp tc c hi cho sc kho b m v tr em.
- Vn ng nui con bng sa m, hng dn cch cho tr b ng v n b
xung.
- Lp danh sch tr tim chng, tuyn truyn vn ng b m cho con i
tim chng ng lch.
- Vn ng k hoch ho gia nh.
- Kt hp vi trm yt x qun l SKTE theo cc chng trnh.
5
- Qun l s dng ti thuc thn bn.

- Huy ng cc phng tin chuyn vin an ton khi cn.
- Bo co s liu hng thng cho trm yt theo quy nh.
Chuyn mn:
- Pht hin x tr ban u cc trng hp cp cu sn, nhi thng thng,
cc tc dng ph ca thuc trnh thai v chuyn ln tuyn trn.
- nh k thm khm sn ph v tr s sinh sau .
- H tr thng v ri trong cc trng hp khng kp n trm y t,
hng dn v s dng gi sch.
- Phi hp hot ng vi cc chng trnh khi c yu cu.
- Phn phi bao cao su v thuc trnh thai da vo bng kim t ln th hai.
- Pht hin, x tr tiu chy cp, vim ng h hp cp v chuyn tuyn kp thi.
- S dng cc bi thuc nam thng thngcha bnh ti nh cho cc tr b ho, cm,
a chy thng thng (khng dng thuc khng sinh).
- Cn o, ghi biu tng trng tr em theo qui nh v hng dn b m s dng
biu . Pht hin sm cc trng hp suy dinh dng tr em di 5 tui cho trm y
t x.
2.2. Trm y t x:
Qun l:
- S sinh, s cht, s cht b m, tr em di 1 tui, di 5 tui trong x v nguyn
nhn.
- S lng cc i tng nh qui nh cho y t thn bn v thm:
S s sinh sng, s s sinh < 2500g, s v thnh nin.
S thai ph c khm thai t 1 n 3 ln tr ln, s ph n c tim phng
un vn, s mi tim, s sinh c cn b c o to , s sinh ti c s y t, s
no ht thai ni chung v s no ht thai tui v thnh nin.
S cp v chng p dng k hoch ho gia nh theo tng bin php trnh thai,
s cp v chng v sinh, him, mun.
S b bnh ly truyn qua ng tnh dc, nhim khun ng sinh sn.
- Thng k v nh k bo co theo mu ca B y t ln Trung tm y t huyn.
- Gio dc v t vn v sc kho sinh sn.
- Qun l, gim st hot ng ca y t thn bn.
- Qun l s ngi nhim HIV/AIDS trong a bn.
Chuyn mn:
- Sn khoa:
Thc hin chun mc v khun.
Thc hin khm thai y .
Tim phng un vn cho ph n c thai.
thng.
X tr v cp cu 5 tai bin sn khoa.
Hng dn b m cho tr b m hon ton trong 6 thng u.
Thm khm b m v tr s sinh sau 2 ln trong 48 gi u.
- Ph khoa:
Khm, chn on v iu tr mt s bnh ph khoa thng thng (cc bnh
LTQTD).
Pht hin mt s khi u sinh dc.
- K hoch ho gia nh:
Cung cp y thng tin, dng c v cc bin php trnh thai.
t, tho dng c t cung.
Pht hin v x tr c nhng tai bin v tc dng ph ca cc bin php trnh
thai.
- Chm sc sc kho tr em:
Chm sc tr s sinh thng.
Hi sc s sinh ngay sau .
Chm sc rn.
Hng dn b m phng cc bnh: SDD, TC,VHH...
Thc hin TCMR y cho tr < 1 v 5 tui.
S cu v iu tr mt s bnh thng thng.
- Sc kho sinh sn v thnh nin:
Tuyn truyn v t vn v quan h tnh dc an ton v lnh mnh.
Cung cp y cc bin php trnh thai.
- Sc kho sinh sn cho ngi cao tui: Thm khm v pht hin cc khi u sinh
dc.
- T vn v gio dc sc khe sinh sn:
Li ch ca vic KHHG v lm m an ton.
Tc dng ca vic khm thai, TPUV, v sinh, dinh dng v cho con b m
hon ton...
Phng cc bnh LTQTD...
7
Gio dc sc kho v thnh nin.

3. Cc yu t nh hng ti cht lng chm sc sc khe sinh sn.
3. 1. Trnh hc vn
Trnh hc vn ca ph n (ngi m) ng vai tr quan trng v trong gia
nh ph n l nhng ngi chm sc sc khe ban u mt cch t nguyn v khoa
hc cho tt c mi ngi t vic n, ung, , mc, sinh hot v nhng vn c bn
khc. Kin thc ca ngi m, ngi v to ra iu kin thun li cho sc khe ca
gia nh tt hn, gm c sc khe sinh sn.
3.2. S pht trin kinh t gia nh v x hi
Mc thu nhp ca gia nh rt c tc ng n sc khe. Cht lng sinh
hot vn ha, tinh thn v phng tin sng, sinh hot, n ung hng ngy ca mi
ngi l thuc vo mc thu nhp ca h. Gia nh thu nhp cao thng c sc khe
tt hn gia nh c thu nhp thp.
3.3. Mi trng x hi
- Mi trng xanh, sch, p, khng kh trong lnh, nh rng ri, thong mt, c
nhiu im, phng tin vui chi gii tr c bit quan trng cho s pht trin th
lc v tr tu tr em v sc khe sinh sn ca mi ngi.
- X hi an ninh tt l mi trng tt cho s sng v sc khe.
3.4. Chnh sch v dch v h tr:

- Cc chnh sch h tr sc khe: Nh nc v Chnh ph ban hnh rt nhiu cc
chnh sch bo v v h tr sc khe cho ngi dn nh: Lut chm sc v bo v
sc khe nhn dn; Lut chm sc v bo v sc kho tr em; Php lnh dn s; cc
chin lc quc gia v chm sc sc khe sinh sn, chin lc dn s Vit Nam; cc
chun mc v ac k thut y t.
- Cc dch v y t nh: K hoch ho gia nh; chm sc sc khe sinh sn; tim
chng m rng; phng chng st rt, bu c c nhng thnh tu to ln
- Thnh tu y t c ghi nhn c trong vic p dng cc k thut y hc hin i ca
th gii vo khm cha bnh ti Vit Nam nh: Phu thut ni soi; s dng tia laser
trong iu tr si mt, thn; H tr sinh sn (th tinh trong ng nghim, th tinh nhn
to, gi tinh trng...) gip nhiu cp v chng v sinh cha tr thnh cng.
- Vic kt hp gia ng y v ty y trong phng v cha bnh cng ngy cng
pht trin v c nhn dn ng tnh ng h nh: th dc dng sinh, luyn kh
cng
3.5. Cc phong tc tp qun:

Phong tc, tp qun l nhng thi quen lu truyn lu i.
8
- C rt nhiu phong tc tt p c li cho sc khe v th cht v tinh thn nh:

Hi ua thuyn ngy tt ca nhn dn vng min Trung nam b, vng ng bng
sng Cu Long. Hi vui xun u quay (nh u), ko co ca nhn dn khu vc
ng bng bc b. Hi thi nm cn, ma sp ca nhn dn cc dn tc vng min
ni pha bc. Hi thi nu n gia cc dng h trong thn, bn
- Nhiu phong tc, tp qun khng c li cho sc khe vn cn tn ti cn loi b v
gim bt nh: Cc tp tc sinh ti nh do cc b m khng c nghip v y t thc
hin (m vn); khng i khm thai; ph thai (bng cc bi thuc dn gian); cho
con n cm nhai t lc cn t thng tui. Ngoi ra cn tn ti nhiu quan im h
tc nh: tri sinh voi tri sinh c, nhiu con l nh c phc, nht nam vit hu, thp
n vit v (qu con trai coi thng con gi). Cc tc l ny gp phn lm cho t
l m au, t vong ca b m, tr em tng cao.
BI 2
NI DUNG V DCH V SC KHO SINH SN, CHM SC SC
KHE SINH SN
MC TIU: Sau khi hc xong bi ny hc vin c kh nng:
1. Trnh by c ni dung ca: SKSS, chm sc sc khe sinh sn, dch v
chm sc SKSS,cht lng dch v chm sc SKSS, nhng bin ph chm sc
SKSS.
2. M t c nhim v ca chm sc SKSS cc cp.
NI DUNG:
1. Ni dung sc khe sinh sn:
Sc khe sinh sn l s th hin cc trng thi v th cht, tinh thn v x hi
lin quan n hot ng v chc nng sinh sn ca mi ngi. Theo quan nim ny,
sc khe sinh sn c ni dung rng ln. Sau Hi ngh Dn s v pht trin ti Cairo
Ai Cp (1994), trong chng trnh hnh ng sau hi ngh Qu dn s Lin hip
quc (UNFPA) m t sc khe sinh sn gm cc ni dung sau:
- K hoch ha gia nh: T vn, gio dc, truyn thng v cung cp dch v
k hoch ha gia nh an ton, hiu qu v chp nhn t do la chn ca khch
hng, k c nam gii.
- Sc khe ph n v lm m an ton: Gio dc sc khe v chm sc sc khe
b m v tr s sinh bao gm c chm sc trong lc c thai, khi v sau khi .
9
- Phng trnh ph thai v ph thai an ton thng qua cc dch v k hoch ha

gia nh m rng v c cht lng. Ch trng sc khe sinh sn v thnh nin ngay
t lc bc vo tui hot ng tnh dc v sinh sn.
- Phng nga v iu tr bnh vim nhim ng sinh sn v cc bnh ly
truyn qua ng tnh dc, HIV/AIDS.
- Tnh dc: thng tin, gio dc v t vn v tnh dc, sc khe sinh sn, huy
ng nam gii c trch nhim trong mi hnh vi tnh dc v sinh sn..
- T vn v iu tr v sinh.
n thng 5 nm 2004, T chc Y t Th gii (WHO) thng qua Chin lc
ton cu v sc khe sinh sn t c cc mc tiu pht trin thin nin k
xc nh 5 kha cnh u tin ca sc khe sinh sn v sc khe tnh dc, gm:
- Ci thin vic chm sc tin sn, chm sc sinh n, chm sc hu sn v
chm sc tr s sinh;
- Cung cp cc dch v KHHG cht lng cao bao gm c dch v trit sn;
- Loi b vic ph thai khng an ton;
- Chng li cc bnh ly nhim qua ng tnh dc, trong c HIV, cc
bnh nhim trng ng sinh sn, ung th c t cung v cc bnh ph khoa khc;
- Thc y sc kho tnh dc ngy mt tt hn.
2. Ni dung chm sc sc khe sinh sn:.
Vit Nam, sc khe sinh sn c chi tit thnh 10 ni dung nh sau:
Lm m an ton, bao gm vic chm sc khi mang thai, khi v sau khi
, c m v con u an ton.
Thc hin tt KHHG: Thng tin, t vn, gio dc v cung cp dch v
KHHG hiu qu v an ton; to iu kin cho khch hng t do la chn; gip cc
cp v chng t quyt nh v c trch nhim v s con v khong cch gia cc
ln sinh
Gim no, ph thai v ph thai an ton
Gio dc SKSS v thnh nin
Phng chng cc bnh nhim khun ng sinh sn
Phng chng cc bnh ly truyn qua ng tnh dc
Phng chng ung th v v cc loi ung th b phn sinh dc
Phng chng nguyn nhn gy v sinh
Gio dc tnh dc, sc khe ngi cao tui v bnh ng gii
Thng tin gio dc truyn thng.
10
2. Ni dung lm m an ton gm:

- Cung cp cc thng tin, t vn v cc vn lin quan n sc khe sinh
sn mi ngi bit v la chn.
- Gio dc v quan h tnh dc v gii, c bit l cho i tng tr.
- Phng v iu tr nhim khun ng sinh dc, cc bnh ly truyn qua
ng tnh dc, HIV/AIDS.
- Phng v iu tr cc bnh ph khoa: ung th v, c t cung v v sinh.
- Cung cp y , a dng cc dch v trnh thai v nhng thng tin v li,
hi ca cc bin php trnh thai.
- Cung cp dch v no ph thai an ton v t vn sau khi no thai.
- Chm sc trc, trong v sau khi sinh.
- Chm sc sc khe tr em (tim chng, dinh dng, chng m lo, chng
thiu it...).
- Tuyn truyn nng cao trch nhim ca nam gii v thc v trch
nhim trong hnh vi tnh dc v sinh sn, cng nh trong chm sc lc thai nghn,
sc khe b m, tr em, nui dy con ci, phng chng nhng bnh ly truyn qua
ng tnh dc, HIV/AIDS v bo lc.
Vic chuyn bnh nhn ln tuyn trn thc hin cc dch v k hoch ha
gia nh v tip tc khm v iu tr cc bin chng v thai sn, cc bnh ly truyn
qua quan h tnh dc, v HIV/AIDS, lun phi sn sng khi c yu cu.
3. Dch v chm sc sc khe sinh sn
Dch v chm sc sc khe sinh sn c xem nh l tp hp cc phng
php t vn, k thut, dch v tham gia vo bo m sc khe sinh sn thng qua
phng php d phng v gii quyt cc vn sc khe sinh sn. Dch v chm
sc sc khe sinh sn cn bao hm c nhng vn m bo cuc sng tnh dc
lnh mnh, an ton v ha hp. H thng cung cp dch v chm sc sc khe sinh
sn c thc hin cc tuyn bao gm 7 ni dung sau:
- V k hoch ha gia inh: Thc hin a dng ha cc bin php trnh thai,
cung cp rng ri ac bin php trnh thai mi, ng thi cung cp y bao cao
su kt hp phng chng cc bnh ly truyn qua ng tnh dc, k c
HIV/AIDS.
- m bo cung cp cc dch v chm sc cc b m trc, trong v sau khi
sinh, chm sc s sinh tr em. Ch trng chm sc sau sinh gip b m phng
chng cc bnh tt sau sinh, hng dn cch nui con, ng thi t vn v KHHG.
- Thc hnh no ph thai an ton, chm sc t vn sau ph thai x l tt cc
11
bin chng nu c.
- D phng v iu tr cc bnh nhim khun ng sinh sn thng thng,
cc bnh ly truyn qua ng tnh dc, HIV/AIDS. T chc cc i lu ng
pht hin v iu tr cc bnh nhim khun ng sinh sn, ly truyn qua ng
tnh dc ti vng su, vng xa, vng cao, vng kh khn.
- Pht hin v iu tr sm cc ung th ng sinh sn. m bo chm sc
SKSS ngi cao tui.
- D phng v iu tr v sinh thng qua vic pht hin v iu tr sm cc
bnh lin quan n v sinh nh cc bnh nhim khun ng sinh sn v ly truyn
qua ng tnh dc.
- Chm sc SKSS v thnh nin: T chc cc im hoc trung tm t vn
gn vi cung cp cc dch v chm sc SKSS v thnh nin ph hp vi c
im tm l v gn gi, ng tin cy hng dn cng nh gii quyt cc vn
v chuyn mn nh cung cp cc phng tin trnh thai thch hp, bao cao
su phng chng cc bnh ly truyn qua ng tnh dc, no ph thai an ton..
4. Cht lng dch v sc khe sinh sn
Chng trnh chm sc sc khe sinh sn gm nhiu ni dung, do vy
cht lng dch v sc khe sinh sn s c thit k theo hng tho mn nhu
cu ca kach hng; nhu cu ngy mt tng thm cho nn cht lng dch v
cng phi khng ngng tng ln v phi xut pht t mong mun ca ngi s
dng dch v.
Nhiu nghin cu cho thy, c khong cch gia ngi cung cp v ngi s
dng. Do vy, cht lng dch v sc khe sinh sn phi quan tm nhiu hn n
trin vng ca ngi s dng dch v trong khun kh ton din ca h thng dch
v sc kho sinh sn.
Dch v sc khe sinh sn c cung cp cn phi c bit quan tm n ph
n, v h l i tng c s lng ln nht ca chng trnh v cng l nhm c
nhng vn ln nht v sc kho c v dch v y t ni chung v dch v sc khe
sinh sn ni ring.
Ci thin cht lng dch v chm sc sc khe sinh sn s mang n s an
ton v hiu qu cao lm khch hng hi lng v s dng lu di dch v.
p ng c nhu cu ca khch hng vi cht lng cao lun phi l mc
tiu hng u ca cc n v cung cp dch v chm sc, c nh vy th chng
trnh chm sc sc khe sinh sn s hon thnh c nhng mc tiu c bn, khng
12
nhng ch lm gim t l sinh, gim t l gia tng dn s m cn lm gim c c

t l t vong v bnh tt do sinh sn gy ra, gp phn nng cao sc khe ph n.
ng vin vai tr ca nam gii, tng cng trao i kin gia nam v n
to ra bnh ng v gii trong mi lnh vc ca cuc sng x hi cng nh ca gia
nh v cuc sng c nhn.
5. Nhng bin php nng cao cht lng chm sc sc khe sinh sn
- Tng cng v y mnh cc hot ng v cung cp thng tin, gio dc,
truyn thng v sc kho sinh sn v sc khe tnh dc trn cc phng tin thng
tin i chng, trong cc lnh vc ca i sng x hi. Huy ng s tham gia v ng
tnh ca c x hi, khc phc nhng tr ngi v thi quen v nhng quan im
khng cn ph hp vi x hi ngy cng pht trin.
- Thc hin bnh ng gii trong chm sc sc khe sinh sn: Tng cng s
u tin chm sc i vi tr em gi ngay t khi lt lng v tt c cc mt nh n
mc, hc tp, vui chi gii tr, v sinh thn th cc em gi c iu kin pht
trin v th cht, tr tu, tham gia cc hot ng x hi, sinh con khe mnh, lm m
an ton.
- H thng dch v chm sc sc khe sinh sn cn c x hi ha v cnh
tranh lnh mnh. Cc bin php trnh thai phi a dng, nhiu chng loi, d kim,
d dng v sn c.
- Qun l sc khe sinh sn theo quan nim m rng, ly nhu cu ca khch
hng lm mc tiu v kt qu thc t l thc o s thnh cng ca dch v chm sc.
- o to cn b c k nng v kin thc chuyn su p ng yu cu
cung cp dch v m bo cht lng chun quc gia v sc khe sinh sn v cng
tc qun l, iu hnh.
- Tng cng u t ngn sch (bao gm c ngn sch trung ng, a
phng v cc ngun vn vay, vin tr) mua cc trang thit b k thut tin tin,
ci to cc c s cung cp dch v nhm nng cao cht lng cung cp cc dch v
chm sc sc khe sinh sn da theo nhu cu v kh nng thc hin ca h thng
cung cp.
- Gio dc sc khe sinh sn v thnh nin. y l mt vn cp bch v
nhiu kh khn i hi phi gii quyt sm v rng ri v h thng nhn c rt t
thng tin hu ch, ng n v dch v chm sc sc khe sinh sn, k c cc bin
php trnh thai v cch s dng chng. Mt khc, nhng ngi cung cp dch v
nh bc s, y t, gio vin trong cc trng hc khng c hoc c o to rt
13
t v vn tnh dc, k c k nng truyn thng mt cch c hiu qu cho nhng

ngi tui v thnh nin.
- Cn xy dng cc chng trnh chm sc sc khe sinh sn phc v nhu cu
ca ph n v v thnh nin, phi li cun ph n tham gia vo cng tc lnh o,
lp k hoch, ra quyt nh, qun l, thc hin, t chc v nh gi cc dch v. Bn
cnh cn phi i mi cc chng trnh thng tin, t vn v dch v sc khe
sinh sn tip cn c n v thnh nin v nam gii. Nhng chng trnh nh vy
s gio dc v o to iu kin cho nam gii chia s nhng trch nhim trong k
hoch ha gia nh, cng vic nh v chm sc con ci mt cch bnh ng hn v
sn sng chu trch nhim ln trong vic phng nga cc bnh ly truyn qua quan
h tnh dc.
6. Nhim v chm sc SKSS ca cc tuyn:
6.1. Yt thn bn:
* Qun l:
-Qun l ph n trong la tui sinh .
- S thai ph c nguy c, s sinh, s tai bin sn khoa, s cht m.
- S tr em < 1 tui, di 5 tui, s tr em suy dinh dng, s tr em c
tim chng y .
- Pht hin thai nghn sm, vn ng cc b m i khm thai 3 ln ,
ti c s yt.
- Tuyn truyn vn ng v sinh ph n, v sinh thai nghn, dinh dng hp
l,loi tr cc tp tc c hi cho sc kho b m v tr em.
- Vn ng nui con bng sa m, hng dn cch cho tr b ng v n b
xung.
- Lp danh sch tr tim chng, tuyn truyn vn ng b m cho con i
tim chng ng lch.
- Vn ng k hoch ho gia nh.
- Kt hp vi trm yt x qun l SKTE theo cc chng trnh.
- Qun l s dng ti thuc thn bn.
- Huy ng cc phng tin chuyn vin an ton khi cn.
- Bo co s liu hng thng cho trm yt theo quy nh.
Chuyn mn:
- Pht hin x tr ban u cc trng hp cp cu sn, nhi thng thng,
cc tc dng ph ca thuc trnh thai v chuyn ln tuyn trn.
- nh k thm khm sn ph v tr s sinh sau .
14
- H tr thng v ri trong cc trng hp khng kp n

trm y t, hng dn v s dng gi sch.
- Phn phi bao cao su v thuc trnh thai da vo bng kim t ln th
hai.
- Pht hin, x tr tiu chy cp, vim ng h hp cp v chuyn tuyn
kp thi.
- S dng cc bi thuc nam thng thngcha bnh ti nh cho cc tr b
ho, cm, a chy thng thng (khng dng thuc khng sinh).
- Cn o, ghi biu tng trng tr em theo qui nh v hng dn b
m s dng biu . Pht hin sm cc trng hp suy dinh dng tr em
di 5 tui cho trm y t x.
6.2. Trm y t x: Ngoi nhng vic ca tuyn trc, lm thm nhng vic sau:
Qun l:
- S sinh, s cht, s cht b m, tr em di 1 tui, di 5 tui trong x v
nguyn nhn.
- S lng cc i tng nh qui nh cho y t thn bn v thm:
S s sinh sng, s s sinh < 2500g, s v thnh nin.
S thai ph c khm thai t 1 n 3 ln tr ln, s ph n c
tim phng un vn, s mi tim, s sinh c cn b c o
to , s sinh ti c s y t, s no ht thai ni chung v s no
ht thai tui v thnh nin.
S cp v chng p dng k hoch ho gia nh theo tng bin
php trnh thai, s cp v chng v sinh, him, mun.
S b bnh ly truyn qua ng tnh dc, nhim khun ng
sinh sn.
- Thng k v nh k bo co theo mu ca B y t ln Trung tm y t
huyn.
- Gio dc v t vn v sc kho sinh sn.
- Qun l, gim st hot ng ca y t thn bn.
- Qun l s ngi nhim HIV/AIDS trong a bn.
Chuyn mn:
- Sn khoa:
Thc hin chun mc v khun.
15
Thc hin khm thai y .

Tim phng un vn cho ph n c thai.
thng.
X tr v cp cu 5 tai bin sn khoa.
Hng dn b m cho tr b m hon ton trong 6 thng u.
Thm khm b m v tr s sinh sau 2 ln trong 48 gi u.
- Ph khoa:
Khm, chn on v iu tr mt s bnh ph khoa thng
thng(cc bnh LTQTD).
Pht hin mt s khi u sinh dc.
- K hoch ho gia nh:
Cung cp y thng tin, dng c v cc bin php trnh thai.
t, tho dng c t cung.
Pht hin v x tr c nhng tai bin v tc dng ph ca cc
bin php trnh thai.
- Chm sc sc kho tr em:
Chm sc tr s sinh thng.
Hi sc s sinh ngay sau .
Chm sc rn.
Hng dn b m phng cc bnh: SDD, TC,VHH...
Thc hin TCMR y cho tr < 1 v 5 tui.
S cu v iu tr mt s bnh thng thng.
- Sc kho sinh sn v thnh nin:
Tuyn truyn v t vn v quan h tnh dc an ton v lnh
mnh.
Cung cp y cc bin php trnh thai.
- Sc kho sinh sn cho ngi cao tui: Thm khm v pht hin cc khi
u sinh dc.
- T vn v gio dc sc khe sinh sn:
Li ch ca vic KHHG v lm m an ton.
Tc dng ca vic khm thai, TPUV, v sinh, dinh dng v cho
con b m hon ton...
Phng cc bnh LTQTD...
Gio dc sc kho v thnh nin.
16
BI 3.
CC YU T NH HNG TI CHM SC SC KHE SINH SN
MC TIU: Sau khi hc xong hc vin c kh nng.
Trnh by c cc yu t nh hng ti cht lng chm sc sc khe
sinh sn.
NI DUNG:
1. Trnh hc vn
Trnh hc vn ca ph n (ngi m) ng vai tr quan trng v trong gia
nh ph n l nhng ngi chm sc sc khe ban u mt cch t nguyn v khoa
hc cho tt c mi ngi t vic n, ung, , mc, sinh hot v nhng vn c bn
khc. Kin thc ca ngi m, ngi v to ra iu kin thun li cho sc khe ca
gia nh tt hn, gm c sc khe sinh sn.
2. S pht trin kinh t gia nh v x hi:
Mc thu nhp ca gia nh rt c tc ng n sc khe. Cht lng sinh
hot vn ha, tinh thn v phng tin sng, sinh hot, n ung hng ngy ca mi
ngi l thuc vo mc thu nhp ca h. Gia nh thu nhp cao thng c sc khe
tt hn gia nh c thu nhp thp.
3. Mi trng x hi
- Mi trng xanh, sch, p, khng kh trong lnh, nh rng ri, thong
mt, c nhiu im, phng tin vui chi gii tr c bit quan trng cho s pht
trin th lc v tr tu tr em v sc khe sinh sn ca mi ngi.
- X hi an ninh tt l mi trng tt cho s sng v sc khe.
4. Chnh sch v dch v h tr:
- Cc chnh sch h tr sc khe: Nh nc v Chnh ph ban hnh rt
nhiu cc chnh sch bo v v h tr sc khe cho ngi dn nh: Lut chm sc
v bo v sc khe nhn dn; Lut chm sc v bo v sc kho tr em; Php lnh
dn s; cc chin lc quc gia v chm sc sc khe sinh sn, chin lc dn s
Vit Nam; cc chun mc v ac k thut y t.
Vic bo v v nng cao cht lng cuc sng con ngi Vit Nam c v th
cht, tr tu, tinh thn; bo v v chm sc sc khe, sc khe sinh sn ca ngi
dn cng c th ch ho bng nhiu vn bn lut php, hng dn thi hnh lut
nh cc chun quc gia v sc khe sinh sn, chun quc gia v cc dch v chm
17
sc sc khe sinh sn; trong cho php s dng cc thnh tu, tin b khoa hc k
thut ca cc nn y t hin i trong chn on, khm bnh v iu tr bnh.
- Cc dch v y t nh: K hoch ho gia nh; chm sc sc khe sinh sn;
tim chng m rng; phng chng st rt, bu c c nhng thnh tu to ln.
Bnh phong, bi lit, u ma a c loi tr; a chy, un an a gim r rt...
gp phn nng cao cht lng sc khe ca ngi dn trong cng ng (sc khe b
m, tr em tng ln; chiu cao v cn nng ca thanh thiu nin ang c chiu
hng tng nhanh hn).
- Thnh tu y t c ghi nhn c trong vic p dng cc k thut y hc
hin i ca th gii vo khm cha bnh ti Vit Nam nh: Phu thut ni soi; s
dng tia laser trong iu tr si mt, thn; H tr sinh sn (th tinh trong ng
nghim, th tinh nhn to, gi tinh trng...) gip nhiu cp v chng v sinh cha
tr thnh cng.
- Vic kt hp gia ng y v ty y trong phng v cha bnh cng ngy
cng pht trin v c nhn dn ng tnh ng h nh: th dc dng sinh, luyn
kh cng
5. Cc phong tc tp qun:
Phong tc, tp qun l nhng thi quen lu truyn lu i.
- C rt nhiu phong tc tt p c li cho sc khe v th cht v tinh thn
nh: Hi ua thuyn ngy tt ca nhn dn vng min Trung nam b, vng ng
bng sng Cu Long. Hi vui xun u quay (nh u), ko co ca nhn dn khu
vc ng bng bc b. Hi thi nm cn, ma sp ca nhn dn cc dn tc vng
min ni pha bc. Hi thi nu n gia cc dng h trong thn, bn
- Nhiu phong tc, tp qun khng c li cho sc khe vn cn tn ti cn loi b
v gim bt nh: Cc tp tc sinh ti nh do cc b m khng c nghip v y t thc
hin (m vn); khng i khm thai; ph thai (bng cc bi thuc dn gian); cho con n
cm nhai t lc cn t thng tui. Ngoi ra cn tn ti nhiu quan im h tc nh: tri
sinh voi tri sinh c, nhiu con l nh c phc, nht nam vit hu, thp n vit v (qu
con trai coi thng con gi). Cc tc l ny gp phn lm cho t l m au, t vong
ca b m, tr em tng cao.
Sc kho v sc khe sinh sn b nhiu yu t chi phi, trong thc t nhng yu t ny
cng chi phi v chu nh hng ln nhau. Bo v v nng cao sc khe khng phi ch
l vic ca ngnh y t m l trch nhim ca mi cp, mi ngnh v ca c ton x hi;
mun lm tt vic bo v v nng cao sc khe sinh sn th cc dch v chm sc sc
khe sinh sn phi ch trng v thc hin tt 10 ni dung v sc khe sinh sn nu trn.
18
Bi 4
SC KHE TNH DC V K HOCH HA GIA NH
MC TIU:
1. Trnh by c khi nim sc khe tnh dc v k hoch ha gia nh.
2. M t c cc yu t nh hng ti sc khe tnh dc.
3. Trnh by c tm quan trng ca cng tc k hoch ha gia nh v i
tng ca k hoch ha gia nh
NI DUNG:
1. Sc khe tnh dc
1.1. Khi nim v tnh dc:

Tnh dc l mt mt ca nhn cch, biu hin tt c nhng cm xc v hnh vi gii
tnh ca mt ngi. Tnh dc c th l biu hin cm xc v cng c th l biu hin
ca hot ng sinh l.
Tnh dc l mt hnh vi t nhin v lnh mnh ca cuc sng v tt c mi ngi
u c ham mun tnh dc.
1.2. Quyn tnh dc:

Quyn tnh dc l mt thnh t c bn ca quyn con ngi. Chng bao hm quyn
c hng mt i sng tnh dc th v, mt iu m bn thn n l rt thit yu,
v ng thi li l phng tin quan trng gip chuyn ti thng tin v tnh yu gia
mi ngi. Quyn tnh dc bao gm quyn c t do v t quyt trong vic thc
hin mt i sng tnh dc c trch nhim (Tuyn b ca HERA).
2.3. Quyn c hng sc kho tnh dc:

- Quyn c la chn bn tnh
- Quyn c lm ch bn thn
- Quyn khng b lm dng
- Quyn c la chn cc bin php trnh thai
- Quyn c no ph thai an ton
- Quyn c phng trnh cc bnh ly truyn qua ng tnh dc
- Quyn c hiu bit ni chung v nht l v cc dch v m mi ngi c
hng
- Quyn thc thi v th hng nhng quyn ni trn.
19
2.4. Hnh vi tnh dc:

Hnh vi tnh dc l s gn gi v mt th cht (khng ch l giao hp), c th
c mc ch sinh sn nhng cng c th ch nhm khm ph c th ca i tng
c khoi cm. C th coi hnh vi tnh dc khi c mt trong 3 tiu chun sau: c tip
xc vi vng c th hay ch m tng c nhng du hiu th cht chng t c hng
khi tnh dc; c cm gic ch quan.
C nh ngha coi mi hnh vi em li khoi cm u coi l hnh vi tnh dc:
t kch dc, xem tranh nh khu gi...
Tnh dc ngi bao gi cng tn ti bn thn n hai mt i lp, va say m,
lng mn nhng cng va mang du vt ng vt (bn nng) mt cch ng ng... ranh
gii gia nhng kha cnh ny tht khng tr, thm ch i khi cn pha trn.
2.5. Nhng nguyn nhn c nh hng n sc khe tnh dc

Nhiu cng trnh iu tra, nghin cu cho thy trong thi k mn kinh v nhiu
thng sau , lng bi tit hc-mn sinh dc vn khng thay i. Hai nh nghin
cu tnh dc hc ngi M ni ting l Masters v Johnson nm 1966 cng b c
3 trng hp ph n hn 60 tui vn c hot ng tnh dc 1-2 ln mi tun mc
du c nhng bin i thnh m o do gim nng hc-mn estrogen (hcmn sinh dc n). H c cc cng trnh nghin cu v nhng bin i sinh l
ph n tui t 50-70 tui, so snh vi nhng ph n tui t 20-40 tui. Nhng s
khc bit ghi nhn c ph n c tui l: s bi tit m o t hn, khoi cm
ngn hn, m v n xp hn, m vt nh i.
Ph n tui mn kinh phi chu ng nhng kh chu do ri lon vn mch
(bng nng mt, v m hi v m, m o kh) do thay i v tm l (chn nn,
cu knh, gim hng khi tnh dc) v do thiu ht v hc-mn sinh dc n (giao
hp au, i but, cm gic tr trong khi giao hp). Chnh nhng thay i v tm l
bn thn v nh hng ca mi trng gia nh v x hi tc ng n i
sng tnh dc nhiu hn l do chnh nhng thay i bn thn b my sinh dc.
Trong i sng tnh dc ca c nam ln n hc-mn sinh dc (estrogen,
progesteron ca n v androgen ca nam) c vai tr rt quan trng:
Estrogen hnh nh ch gii hn s iu ho nhng thay i t cung lin
quan n kinh nguyt, phng non, th thai v thai nghn, gip m o c nhn.
Estrogen khng kim sot xu hng tnh dc, khng kch thch tng, cm gic
tnh dc hoc kh nng c khoi cc. Sau mn kinh v sau m ct t cung v bung
trng nhiu ph n vn c nhu cu tnh dc.
20
Progesteron v estrogen dao ng trong chu k to nn hi chng tin mn

kinh, lm thay i hnh vi, inh cm ca ph n t mc nh (bun chn, cu
knh, mt mi, v cng, tng cn) cho n nghim trng (phm ti, t t...)
Androgen l hc-mn quyt nh xu hng tnh dc c nam ln n. Nam mt
tinh hon th kh nng tnh dc b e do, n mt bung trng vn khng mt kh
nng tnh dc. Ngc li, n c tim androgen, tng i hi tnh dc. Androgen
n c ngun gc thng thn, cho nn nu n mt c bung trng v thng thn
th xu hng tnh dc gii gim hoc mt hn.
2. K hoch ha gia nh
2.1. Khi nim k hoch ho gia nh:
K hoch ho gia nh l s n lc ca nh nc, x hi mi c nhn, mi
cp v chng t nguyn quyt nh:
- Khi no c con ?
- Khong cch gia hai ln sinh.
- S con mong mun.
- Khi no th dng khng sinh na.
2.2. Bin php trnh thai ch ng:

L cc bin php ngn nga khng cho tinh trng gp non bo, do khng
c s th thai din ra.
V d : Thuc trnh thai, dng c t cung, bao cao su
2.3. Bin php trnh thai th ng:

Khi ngi ph c thai nhng v iu kin khng , ngi ta dng bm
ht chn khng hoc dng thuc. ph b thai gi l BPTT th ng.
2.4. Tm quan trng ca cng tc KHHG:

Nu lm tt cng tc KHHG s c ch li:
- i vi sc kho b m v tr em:
+ Trnh hao tn sc kho cho b m trong nhng ln sinh n.
+ Trnh c bnh do b m cai sa sm. B m t con s c chm sc tt
hn.
+ Khi ngi ph n trng thnh th sinh con v chm sc con tt hn.
+ Khong cch hai ln sinh hp l to iu kin chm sc tr tt hn, b m hi
phc sc kho tt hn sau sinh.
+ t s ci thin c chm sc th cht, tinh thn cho m v con tt hn.
- i vi gia nh:
+ Gim chi ph hng ngy, ngn nga s ngho i do ng ngi.
21
+ C iu kin mua sm trang thit b tt hn cho gia nh.

+ Cc thnh vin trong gia nh c chm sc tt hn, c thi gian v iu kin
ngh ngi, vui chi v gii tr , hc tp c tt hn.
+ Cuc sng gia nh yn m, ho thun v hnh phc hn.
- i vi cng ng v x hi:
+ Trnh c ng dn, cht chi, gim i ngho.
+ Bo v ngun ti nguyn mi trng sng tt hn.
+ Lm gim nhu cu v gnh nng v nhu cu gio dc, nh , chm sc y t, giao
thng, vic lm v nhim mi trng.
+ Gp phn xy dng t nc pht trin, vn minh dn ch.
2.5. i tng ca KHHG:

Mi thnh vin trong x hi trong la tui sinh (15-49) u l i tng
ca KHHG. Nhng vi iu kin thc t Vit nam ta tp trung vo cc i tng
nh sau:
- Ph n t 15- 49 c chng.
- Ph n c chng nhng di 22 tui mc d cha sinh ln no.
- Nhng ph n c mt con tr ln.
- Nam gii trong la tui sinh .
Bi 5
TRNH THAI BNG DNG C T CUNG
MC TIU
1- Trnh by c yu t thun li v yu t khng thun li ca dng c t cung
2- K c ch nh v chng ch nh ca dng c t cung.
3- T vn c cho ph n trc v sau t DCTC.
4- T vn khi ngi ph n t DCTC m c cc tc dng ph v bin chng ca
dng c t cung n c s y t kp thi.
NI DUNG
1. i cng:
Dng c trnh thai trong t cung (DCTC) l mt BPTT tm thi v hiu qu. DCTC
hin c 2 loi: DCTC cha ng (TCu-380A v MLCu-375) c lm t mt thn
plastic vi cc vng ng hoc dy ng, v DCTC gii phng levonorgestrel c
22
mt thn ch T bng polyethylen cha 52 mg levonorgestrel, gii phng 20 g hot

cht/ngy. DCTC TCu-380A c tc dng trong 10 nm v DCTC gii phng
levonorgestrel c tc dng ti a 5 nm. Khch hng nhim HIV hay c bn tnh
nhim HIV c th s dng DCTC nhng cn lu l BPTT ny khng gip ngn
nga NKLTQTD v HIV/AIDS.
- Ngn khng cho non th tinh vi tinh trng (khi c gn ni tit)
2. Thun li v khng thun li ca DCTC
2.1. DCTC c nhng thun li sau:

- Hiu qu trnh thai rt cao (t 97- 99%). C tc dng trnh thai nhiu nm
(DCTC TCu 380 A c thi hn 10 nm v loi Multiload 5 nm).
- Kinh t: Gi thnh r hn so vi cc bin php trnh thai khc.
- Thao tc t d dng, tho ra d dng.
- C th giao hp bt c lc no .
- Khng nh hng n chc nng ni tit cng nh h thng chuyn ho ca c th.
- Khng nh hng n tit sa nui con.
- L bin php tt cho nhng ph n khng dng c thuc ung trnh thai.
- Khng nh hng n nhng loi thuc ngi ph n ang dng.
- D c thai tr li sau khi tho.
-Him c cc tai bin nng.
2.2. DCTC c nhng im khng thun li sau:

- Khch hng phi n c s y t t v tho ra.
- Cn b y t phi c tp hun y v dng c t cung mi c t v tho.
- Sau t c th c mt s tc dng ph gy kh chu cho khch hng nh: au
bng cn, r mu m o, kinh ngut ra nhiu, ko di, rong kinh rong huyt trong
vi thng u.
- Khng c tc dng phng trnh cc bnh ly qua ng tnh dc (BLQTD).
- Khng phng chng c ung th ni mc t cung, bung trng hoc ung th c
t cung
3. Ch nh v chng ch nh ca dng c t cung
3.1. Ch nh.
- Ph n trong tui sinh , mun p dng mt BPTT tm thi, di hn, hiu
qu cao v khng c chng ch nh.
- Trnh thai khn cp (ch i vi DCTC cha ng).
23
3.2. Chng ch nh.

3.2.1. Chng ch nh tuyt i (nguy c i vi sc khe qu cao, nn khng
c s dng DCTC):
- C thai.
- Nhim khun hu sn.
- Ngay sau sy thai nhim khun.
- Ra mu m o cha c chn on nguyn nhn.
- Bnh nguyn bo nui c tnh hoc c tnh trng hCG vn gia tng.
- Ung th c t cung, ung th nim mc t cung.
- ang b ung th v (ch i vi DCTC gii phng levonorgestrel).
- U x t cung hoc cc d dng khc lm bin dng bung t cung.
- ang vim tiu khung.
- ang vim m c t cung hoc nhim Chlamydia, lu cu.
- Lao vng chu.
3.2.2. Chng ch nh tng i (nguy c tim n cao hn so vi li ch thu
nhn, nhng c th p dng nu khng c BPTT khc):
- Trong vng 48 gi sau sinh (ch i vi DCTC gii phng levonorgestrel).
- Trong thi gian t 48 gi n 4 tun u sau sinh (k c sinh bng phu thut).
- ang b bnh lupus ban h thng v c khng th khng phospholipid (ch i
vi DCTC gii phng levonorgestrel) hoc c gim tiu cu trm trng.
- Bnh nguyn bo nui lnh tnh c tnh trng tnh trng hCG gim dn.
- tng b ung th v v khng c biu hin ti pht trong 5 nm tr li (ch vi
DCTC gii phng levonorgestrel), hoc b ung th bung trng.
- C nguy c b NKLTQTD cao.
- Bnh AIDS c tnh trng lm sng khng n nh.
- ang b thuyn tc mch (ch chng ch nh vi DCTC gii phng
levonorgestrel).
- ang hoc b thiu mu c tim, chng au na u nng (ch chng ch nh
vi tip tc s dng DCTC gii phng levonorgestrel), hoc ang b x gan mt b
c gim chc nng gan trm trng, hoc u gan (ch vi DCTC gii phng
levonorgestrel).
ang s dng mt s thuc khng virus thuc nhm c ch sao chp ngc
nucleotid (NRTIs) hoc khng nucleotid (NNRTIs) hoc nhm c ch men
- Tm hiu nhu cu ca khch hng v DCTC.protease Ritonavir-booster.
24
4. Thi im t DCTC.
4.1. Khch hng cha s dng BPTT.

4.1.1 Dng c t cung khng c thuc:
- Bt k lc no trong vng 12 ngy t ngy u ca k kinh.
- bt c thi im no nu bit chc l khng c thai. Khng cn s dng BPTT
h tr no khc.
- V kinh: bt k thi im no nu c th khng nh khng c thai.
- Sau sinh (k c sau phu thut ly thai) v cho con b:
+ Sau sinh 4 tun tr i, v kinh: bt k lc no, nu bit chc l khng c thai.
+ Sau sinh 4 tun tr i, c kinh tr li: nh trng hp hnh kinh bnh thng.
- Sau ph thai (3 thng u v 3 thng gia): ngay sau khi ph thai, ngoi tr
nhim khun sau ph thai.
4 1. 2 DCTC gii phng levonorgestrel
- Trong vng 7 ngy u k t ngy hnh kinh u tin.
- bt c thi im no nu bit chc l khng c thai. Nu qu 7 ngy t khi
bt u hnh kinh cn trnh giao hp hoc s dng thm BPTT h tr trong 7 ngy
k tip.
- V kinh: bt k thi im no nu c th khng nh khng c thai, cn trnh
giao hp hoc s dng thm BPTT h tr trong 7 ngy k tip.
- Sau sinh (k c sau phu thut ly thai) v cho con b:
+ Sau sinh 4 tun tr i, v kinh: bt k lc no, nu chc chn khng c thai.
+ Sau sinh 4 tun tr i, c kinh tr li: nh trng hp kinh nguyt bnh
thng.
+ Khng t DCTC cho sn ph c nhim khun hu sn hay trong vng 4 tun u
sau sinh.
- Sau sinh (k c sau phu thut ly thai), khng cho con b:
+ Sau sinh 4 tun tr i, v kinh: bt k lc no, nu chc chn khng c thai.
+ Sau sinh 4 tun tr i, c kinh tr li: nh trng hp kinh nguyt bnh
thng.
- Sau ph thai (3 thng u v 3 thng gia): ngay sau khi ph thai, ngoi tr
nhim khun sau ph thai.
4. 1. 3 Khch hng ang s dng BPTT khc.
- Ngay lp tc, nu chc chn khng c thai.
- i vi DCTC gii phng levonorgestrel:
25
+ Trong vng 7 ngy u k t ngy hnh kinh u tin: khng cn s dng BPTT
h tr.
+ Qu 7 ngy k t ngy hnh kinh u tin: cn trnh giao hp hoc s dng
thm BPTT h tr trong 7 ngy k tip.
+ Nu chuyn i t thuc tim: cho n thi im hn tim mi tip theo, khng
cn s dng BPTT h tr.
4 .1 .4 Trnh thai khn cp.
- DCTC cha ng: trong vng 5 ngy sau cuc giao hp khng c bo v, nu
c tnh c ngy phng non c th t mun hn 5 ngy sau giao hp khng bo
v nhng khng qu 5 ngy k t ngy phng non. DCTC cha ng khng c
s dng trnh thai khn cp cho trng hp b hip dm v c nguy c
NKLTQTD cao.
- DCTC gii phng levonorgestrel khng c khuyn co s dng cho trnh thai
khn cp.
- Nu bit chc ngy phng non, t DCTC trnh thai khn cp c th c
thc hin trong vng 5 ngy sau phng non, tc c th tr hn 5 ngy sau giao hp
khng c bo v.
5. Nhng vn kh khn khi s dng, v cch t vn
5.1. Ra mu nhiu hoc ko di (> 8 ngy hoc gp i lng mu kinh bnh

thng).
- Gii thch cho khch hng hin tng ra mu nhiu hoc ko di thng gp
trong 3 - 6 thng u v s ci thin dn.
- Nu c th dng mt trong cc thuc sau:
+
Cc thuc khng vim khng c steroid (khng dng aspirin), hoc
+
Acid tranexamic
+
.B sung st v khuyn co cc thc n giu st
_ Nu ra mu nhiu n mc e da n sc khe: n c s yt tho DCTC v
hng dn chn BPTT khc.
5.2. Ra mu m o bt thng :
Tip tc s dng DCTC, cn kho st nguyn nhn ,hoc chuyn tuyn.
5.3. au h v.
- Hi pht hin cc du hiu sau, chuyn tuyn nu c mt trong cc du hiu
sau:
+ Mt kinh, tr kinh hoc khng nh c thai.
+ au, cng vng bng khi khm.
26
+ Ra mu m o.
+ S c khi vng chu.
- Nu khng c du hiu no trn y, m c t mt trong cc du hiu sau:
+ Thn nhit > 380C.
+ Kh h bt thng.
+ au khi giao hp.
+ Bn tnh gn y c tit dch niu o hoc c iu tr lu
5.4. ang b NKLTQTD hoc b trong vng 3 thng gn y kh h c m t

vn khch hng i khm s tr kp thi.
5.5. C thai.
- Cn t vn i khm loi tr thai ngoi t cung.
- Mang thai 3 thng u (< 13 tun), thy dy DCTC cn :
+ Gii thch rng nn tho DCTC trnh nguy c nhim khun, sy thai v
non. ng tc tho vng cng c nguy c thp gy sy thai.
+ Nu khch hng ng , tho DCTC hoc chuyn tuyn tho. Cn khm li
ngay nu ra mu nhiu, au bng, ra dch m o hoc st.
- Nu khng thy dy DCTC v/hoc thai > 3 thng.
+ Cn siu m nh gi xem liu DCTC c cn nm ng v tr khng.
+ Gii thch rng c nguy c nhim khun nng, nu khng mun mang thai c th
x tr theo qui nh v chm dt thai k vi mc ch iu tr.
+ Nu mun hoc bt buc tip tc mang thai, gii thch v nguy c nhim khun
v sy thai. Cn theo di thai nghn cht v khm li ngay nu ra mu nhiu, au
bng, ra dch m o hoc st.
5.6. Bn tnh phn nn v dy DCTC.

- Gii thch cho khch hng v bn tnh (nu c th) rng cm gic l bnh
thng.
- T vn cch la chn v x tr:
+
Ct ngn on dy, hoc
+
Tho DCTC.
5.7. i vi khch hng HIV(+).

- Khch hng HIV(+) hoc AIDS vi tnh trng lm sng n nh c th s dng
DCTC. Khng cn ly DCTC ra nu khch hng tin trin thnh AIDS, tuy nhin
nhng ngi ny cn theo di cc du hin ca tnh trng vim vng chu.
- Yu cu khch hng s dng bao cao su km theo. Khi s dng ng cch,
thng xuyn, bao cao su gip ngn nga ly nhim HIV v cc NKLTQTD.
27
6. Hng dn khch hng sau khi t DCTC :

- Nm ngh ti ch khong 1/2 gi v dn v nn ngh ngi, lm vic nh trong
vi ba ngy, t theo di mt s du hiu nh au bng, ra mu, st v kh h
- Hng dn ph n dng thuc sau khi t DCTC c cp:
+ Khng sinh phng nga nhim khun.
+ Papaverin gim co bp TC.
- Nu au bng nh: chm nng bng di hoc c th dng thuc gim au
thng thng nh paracetamo l 0,50g X 1- 2 vin /ngy.
- Khuyn nn king giao hp trong vng mt tun u.
- Trao i ph n bit mt s tc dng ph sau khi t DCTC trong vng vi
ba ngy u v tnh trng kinh nguyt c th bt thng trong 2 3 thng u.
- Dn d k lng ngi mang DCTC cn phi i ngay n c s y t kim tra
khi :
+ Chm kinh (nghi c thai) hoc chy mu m o bt thng.
+ au bng di nhiu hoc au bng di khi giao hp.
+ Kh h hi, biu hin tnh trng nhim khun sinh dc.
+ St, sc kho gim st, khng thoi mi.
+ Kim tra khng thy dy DCTC hoc thy DCTC ri ra ngoi.
- Hng dn ph n mang DCTC t theo di tn ti ca DCTC bng cch :
+ DCTC c th ri ra ngoi v hay ri vo nhng ngy hnh kinh, nhng
thng u mi t. V th nn ch quan st bng v sinh mi khi thay, quan
st mi khi i tiu hay i tin pht hin DCTC ri.
+ C th hng dn ph n mang DCTC cch t kim tra dy DCTC bn
trong m o vi cch lm nh sau:
* Ra sch tay v vng sinh dc.
* Ngi xm (hoc ng gc mt chn ln ngh hay ln tng).
* a 1 ngn tay (tr hoc gia) vo su m o tm c t cung (mt cc
nh, trn, hi cng nh u chp mi). Cnh s s thy si dy.
* Khng c ko hoc mit vo si dy lm DCTC bn trong tt thp.
* Nu khng thy dy, hoc thy dy di hn, ngn hn hoc thy mt phn
ca DCTC thp th CTC th cn n y t kim tra. Trong lc DCTC cha c
thay th, nn king giao hp hoc dng BPTT khc.
+ Khi no nn kim tra DCTC ? trong thng u nn kim tra vi ln, nhng
thng sau nn kim tra sau mi k hnh kinh.
28
- Dn d ph n mang DCTC cn n kim tra sau t DCTC 1 thng, 12 thng, v

hng nm trong nhng nm sau.
- Cp cho ph n mang DCTC mt phiu theo di t DCTC v nhng t ri ni
dung ni v cc BPTT nu c.
- Hon chnh h s t DCTC ca ngi dng DCTC theo di.
BI 6. TRNH THAI BNG BAO CAO SU

MC TIU
1. Trnh by c cho khch hng hiu qu, thun li v khng thun li ca bin
php trnh thai bng bao cao su.
2. K c ch nh v chng ch nh ca bin php trnh thai bng bao cao su.
3. Thao tc thnh tho trn m hnh cch s dng bao cao su cho nam.
4. Hng dn c cch s dng bao cao su n.
NI DUNG
1. i cng
Bao cao su l mt bin php trnh thai an ton hiu qu v r tin , ng thi
l mt bin php tch cc phng chng HIV/ADIS v BLQTD . Bao cao su c hai
loi: loi s dng cho nam v loi s dng cho n
2. C ch tc nhn
Bao cao su lm bng nha latex mng c th lng vo dng vt hoc t vo
m o trc khi giao hp. N c tc dng cha v ngn khng cho tinh trng vo
m o, nn khng th tinh.
3. Ch nh v chng ch nh
3.1. Ch nh
- Dng cho tt c cc trng hp mun trnh thai.
- C tc dng bo v kp va trnh thai va phng HIV/AIDS v NKLTQTD.
- L BPTT h tr (v d: nhng ngy u sau tht ng dn tinh, qun ung thuc
trnh thai).
29
3.2. Chng ch nh.

D ng vi latex (i vi loi bao cao su c latex) hoc cc thnh phn c trong bao
cao su.
4. u nhc im ca bao cao su
4.1. u im
- Hiu qu trnh thai,an ton v hu nh khng c tc dng ph.
- C th p dng bt c lc no.
- Gip nam gii c trch nhim cao trong cng tc KHHG, ng thi to iu kin
cho s bnh ng gii trong chm sc SKSS.
- Tin li trong vic mun trnh thai tm thi.
- C tc dng kp trong vic phng trnh BLTQTD, HIV.
- To iu kin gip ngi ph n ch ng nga thai v phng trnh BLTQTD
(i vi bao cao su n).
- D s dng, c sn, nh gn, r tin.
4.2. Nhc im
- C th b tut, rch trong khi giao hp, c th b tro tinh dch vo m o i vi
ngi s dng cha quen.
- Mt s than phin v mc gim khoi cm.
- i vi bao cao su n phi bit cch s dng tt th mi trnh ctht bi.
- i khi c cp v chng d ng.
- Mt s ngi cn quan nim ngi ngn rng c sn bao cao su l c sn nh
quan h tnh dc, iu lm cn tr ngi ph n trong vic ch ng phng trnh
thai.
5. T vn cho khch hng.
- Lng nghe v tm hiu nhu cu trnh thai ca khch hng.
- Ch : cho khch hng xem bao cao su v hng dn cch s dng.
- Nu r hiu qu, thun li v khng thun li ca bin php.
- Bao cao su l BPTT hiu qu nu s dng ng cch v l bin php duy nht c
tc dng bo v kp va trnh thai va phng NKLTQTD/HIV/AIDS. Tuy nhin,
cc vt lot sinh dc hay si mo g c th ly truyn do tip xc nhng phn
khng c che ph bng bao cao su.
- S dng bao cao su kt hp vi cc BPTT khc lm gia tng hiu qu trnh thai,
cao hn ch dng bao cao su.
30
- Nu khch hng p dng bin php king giao hp, khuyn khch hng nn
chun b sn bao cao su nu quyt nh quan h tnh dc Lun c sn bao cao su
dng khi cn.
- Nu bao cao su b rch, thng hoc tut khi giao hp cn p dng BPTT khn
cp. Nu phi hp bao cao su vi thuc dit tinh trng th hiu qu trnh thai s cao
hn. Khng dng bt c loi cht bi trn no thuc loi tan trong du hoc gc du
(nh du n, du tr em, m, b, vaselin...) khi dng loi bao cao su c latex.
6. Thi im thc hin.
- Khch hng cha s dng BPTT: bt k lc no.
- Khch hng ang s dng BPTT (chuyn i): bt k lc no.
Bi 7. TRNH THAI BNG THUC

MC TIU
1. Trnh by c c ch tc dng ca tng loi thuc trnh thai .
2. K u nhc im ca tng loi thuc trnh thai .
3. Nu c ch nh v chng ch nh ca tng loi thuc trnh thai .
4. Hng dn c cho khch hng bit cch s dng ng tng loi thuc trnh thai
5. Trnh by c cc tc dng ph v cc du hiu nguy him ca thuc trnh thai
v t vn khch hng n c s y t khm kp thi.
NI DUNG
1. Gii thiu cc loi thuc trnh thai
Thuc trnh thai gm c nhng loi nh sau:
- Loi ung.
- Loi tim.
- Loi cy di da
2. Thuc ung trnh thai
2.1. Thuc ung trnh thai kt hp

Vin thuc trnh thai kt hp l BPTT tm thi, cha 2 loi ni tit l estrogen v
progestin. S dng vin thuc trnh thai kt hp i hi khch hng phi ung thuc
u n. Khch hng nhim HIV hay c bn tnh nhim HIV c th s dng vin
31
thuc trnh thai kt hp nhng cn lu l BPTT ny khng gip ngn nga

NKLTQTD v HIV/AIDS.
2.1.1. C ch tc dng:
- Ngn cn th tinh bng cch c ch phng non.
- Cn tr s pht trin ca trng bng cch c ch s pht trin nim mc t cung.
- Lm c cht nhy c t cung.
2.1.2. Thun li v khng thun li:
2.1.2.1. Thun li:
- Gip trnh thai theo thi hn di hay ngn.
- Hiu qu cao nu dng thuc ng.
- An ton cho phn ln ph n.
- C thai li sau khi dng thuc nhanh.
- Gim nguy c ung th bung trng v ung th nim mc t cung.
- Khng nh hng n hot ng tnh dc.
- C th s dng lu di, kinh ra t hn...
2.1.2.2. Khng thun li:
- Ph thuc vo s ung thuc hng ngy v ng gi.
- Phi c dch v cung cp thuc y .
- Lm gim tit sa nui con.
- C mt s tc dng ph.
- Khng phng trnh c BLTQTD v HIV.
2.1.3. Ch nh v chng ch nh
2.1.3.1. Ch nh
Ph n mun s dng mt BPTT tm thi c hiu qu cao.
2.1.3.2. Chng ch nh.
a. Chng ch nh tuyt i.
- C thai hoc nghi ng c thai.
- ang cho con b trong vng 6 tun sau sinh.
- Ln tui ( 35 tui) v ht thuc thng xuyn 15 iu/ngy.
- C nhiu nguy c b bnh mch vnh (ln tui, ht thuc l, i tho ng v
tng huyt p)
- Tng huyt p nng (HA tm thu 160 mmHg, HA tm trng 100 mmHg).
- hoc ang b bnh l tim mch v ng mu nh bnh l mch mu, thuyn
tc tnh mch su thuyn tc phi bnh l ng mu, bnh thiu mu c tim, bnh l
van tim phc tp tai bin mch mu no, hoc c a huyt khi di truyn.
32
- Sp phu thut i hi nm trn 1 tun.

- au na u (migrain).
- ang b ung th v.
- i tho ng c bin chng (thn, thn kinh, vng mc, mch mu).
- ang b lupus ban h thng v c khng th khng phospholipid (hoc khng
lm xt nghim).
- ang b bnh gan nng c suy gim chc nng gan trm trng nh vim gan cp
ang din tin, x gan mt b, u gan (ngoi tr trng hp tng sinh lnh tnh dng
nt - benign focal nodular hyperplasia).
b. Chng ch nh tng i.
- ang cho con b sau sinh t 6 tun n 6 thng hoc khng cho con b trong
vng 4 tun sau sinh.
- Ln tui ( 35 tui) v ht thuc < 15 iu/ngy.
- hoc ang b cao huyt p trung bnh (HA tm thu 140 - 159 mmHg, HA tm
trng 90 - 99 mmHg).
- hoc ang b tng lipid mu hoc tng cholesterol do ung thuc trnh thai.
- tng b ung th v v khng c biu hin ti pht trong vng 5 nm tr li.
- Si mt ang iu tr ni khoa hoc x gan cn b
- ang s dng mt s loi thuc nh rifampicin/rifabutin, thuc khng virus
nhm c ch protease Ritonavir-booster (Ritonavir-booster protease inhibitor) v
mt s thuc chng co git nh phenytoin, carbamazepin, barbiturat, primidon,
topiramat, oxcarbazepin hoc lamotrigin.
2.1.4. Cch s dng:
- Ung mi ngy 1 vin, nn vo gi nht nh d nh, theo chiu mi tn trn
v thuc (v thuc nn dn ngy trnh qun).
- Khi ht v thuc, phi ung vin u tin ca v tip theo vo ngy hm sau d
ang cn kinh (vi v 28 vin) hoc ngh 7 ngy ri dng tip v sau, d ang cn
kinh (vi v 21 vin).
2.2. Vin thuc trnh thai ch c Progestin

Vin thuc trnh thai ch c progestin l BPTT tm thi, cha mt lng nh
progestin, khng c estrogen. S dng vin thuc trnh thai ch c progestin i hi
khch hng phi ung thuc u n v ng gi. Khch hng nhim HIV hay c
bn tnh nhim HIV c th s dng vin thuc ch c progestin nhng cn lu l
BPTT ny khng gip ngn nga NKLTQTD v HIV/AIDS.
33
2.2.1. C ch tc dng:
- Lm c c cht nhy c t cung, lm ro cn cho s xm nhp ca tinh trng vo
bung t cung.
- Phn no ngn nga s phng non.
- Lm chm s di chuyn ca non trong ng dn trng.
- Lm thay i nim mc t cung do khng thun li cho vic lm t ca trng.
2.2.2. Thun li v khng thun li:
2.2.2.1. Thun li:
- C th s dng cho ph n cho con b sau 6 tun sau sinh, m khng nh hng
ti sa.
- Khng c tc dng ph ca Estrogen, khng tng nguy c tim mch hoc t qu.
- C th gip ngn nga: U v lnh tnh, ung th v, ung th bung trng v ni
mc t cung.
2.2.2.2. Khng thun li:
- Tc dng ph thng gp ri lon kinh nguyt: Rong kinh, kinh t, kinh nhiu,v
kinh
- Vi vin Esluton cn phi ung ng gi th mi c tc dng trnh thia tt, nu
ung mun vi gi lm tng nguy c c thai.
- Gi thnh cao.
- Khng ngn nga c BLTQTD v HIV.
2.2.3. Ch nh v chng ch nh
2.2.3.1. Ch nh
Ph n mun s dng mt BPTT tm thi c hiu qu, c bit thch hp cho
ph n ang cho con b hoc c chng ch nh thuc trnh thai kt hp.
2.2.3.2. Chng ch nh.
2.2.3.1. Chng ch nh tuyt i.

- C thai.
- ang b ung th v.
2.2.3.2. Chng ch nh tng i.

- ang b thuyn tc tnh mch su/thuyn tc phi.
lm xt nghim) hoc c gim tiu cu trm trng.
- X gan mt b c suy gim chc nng gan trm trng, hoc u gan (ngoi tr
trng hp tng sinh lnh tnh dng nt - benign focal nodular hyperplasia).
34
- ang s dng mt s loi thuc nh rifampicin/rifabutin, thuc khng virus

nhm c ch protease Ritonavir-booster (Ritonavir-booster protease inhibitor) v
mt s thuc chng co git nh phenytoin, carbamazepin, barbiturat, primidon,
topiramat, oxcarbazepin.
- Khng tip tc s dng nu khch hng:
+
hoc ang b tai bin mch mu no hoc thiu mu c tim
+
au na u c km m mt
2.2.4. Cch s dng.

- Ung mi ngy 1 vin, phi ung vo mt gi nht nh, theo chiu mi tn trn
v thuc. Ung thuc tr 3 gi tr ln phi c x tr nh qun thuc.
- Dng v k tip ngay sau khi ht v u, khng ngng gia hai v.
3. Thuc trnh thai tim
Thuc tim trnh thai l BPTT tm thi, cha ni tit progestin. Thuc tim trnh
thai hin c hai loi: (i) DMPA (depot medroxygenprogesteron acetat) liu 150 mg,
c tc dng trnh thai 3 thng, v (ii) NET-EN (norethisteron enantat) liu 200 mg,
c tc dng trnh thai 2 thng. Khch hng nhim HIV hay c bn tnh nhim HIV
c th s dng thuc tim trnh thai nhng cn lu l BPTT ny khng gip ngn
nga NKLTQTD v HIV/AIDS.
3. 1. C ch tc dng:
- Lm c c cht nhy c t cung, lm ro cn cho s xm nhp ca tinh trng vo
bung t cung.
- Phn no ngn nga s phng non.
- Lm chm s di chuyn ca non trong ng dn trng.
- Lm thay i nim mc t cung do khng thun li cho vic lm t ca trng.
3. 2. Thun li v khng thun li:

3. 2.1. Thun li:
- C th s dng cho ph n cho con b sau 6 tun sau sinh, m khng nh hng
ti sa.
- Khng c tc dng ph ca Estrogen, khng tng nguy c tim mch hoc t qu.
- C th gip ngn nga: U v lnh tnh, ung th v, ung th bung trng v ni
mc t cung.
3. 2.2 Khng thun li:
- Tc dng ph thng gp ri lon kinh nguyt: Rong kinh, kinh t, kinh nhiu,v
kinh
- Phi tim do c th gy au, vim nhim ti ch.
35
- Gi thnh cao.
- Khng ngn nga c BLTQTD v HIV.
3.3. Ch nh v chng ch nh
3.3.1. Ch nh
Ph n trong tui sinh sn mun dng mt BPTT tm thi v c hi phc.
3.3.2. Chng ch nh.
3.3.2.1. Chng ch nh tuyt i.
- C thai.
- ang b ung th v.
3.3.2.2. Chng ch nh tng i.
- C nhiu nguy c b bnh mch vnh (nh ln tui, ht thuc l, tiu ng v
tng huyt p).
- Tng huyt p (HA tm thu 160 mmHg hoc HA tm trng 100 mmHg)
hoc c bnh l mch mu.
- ang b thuyn tc tnh mch su, thuyn tc phi hoc tng hoc ang b tai
bin mch mu no hoc thiu mu c tim.
lm xt nghim) hoc c gim tiu cu trm trng.
- Ra mu m o bt thng cha c chn on nguyn nhn.
- Tiu ng c bin chng (thn, thn kinh, vng mc, mch mu) hoc trn 20
nm.
- X gan mt b c suy gim chc nng gan trm trng hoc u gan (ngoi tr
trng hp tng sinh lnh tnh dng nt - benign focal nodular hyperplasia)
- Khng tip tc s dng nu khch hng au na u c km m mt.
3.4. Theo di sau tim:

- Vim nhim ti ch, au, vng tim.
- p xe n ngay c s yt c x tr.
4. Thuc cy trnh thai.
Thuc cy trnh thai l BPTT tm thi c cha progestin. Hin nay thuc cy trnh
thai c hai loi: (i) Norplant: gm 6 nang mm, v bng cht do sinh hc, mi nang
cha 36 mg levonorgestrel, v (ii) Implanon: ch c mt nang, cha 68 mg
etonogestrel. Norplant c tc dng ko di 5 nm (hoc n 7 nm vi nhng ph n
c trng lng di 70 kg ti thi im t v trong qu trnh s dng) v Implanon
c tc dng 3 nm. Khch hng nhim HIV hay c bn tnh nhim HIV c th s
36
dng thuc cy trnh thai nhng cn lu l BPTT ny khng gip ngn nga
NKLTQTD v HIV/AIDS.
4.1. Ch nh.
Ph n mun s dng mt BPTT di hn v c hi phc.
4.2. Chng ch nh.

4.2.1. Chng ch nh tuyt i.
- C thai.
- ang b ung th v.
4.2.2. Chng ch nh tng i.
- ang b thuyn tc tnh mch su, thuyn tc phi.
lm xt nghim).
- Ra mu m o bt thng cha c chn on nguyn nhn.
- X gan mt b c suy gim chc nng gan trm trng, hoc u gan (ngoi tr
trng hp tng sinh lnh tnh dng nt - benign focal nodular hyperplasia).
- Khng tip tc s dng nu khch hng:
+
tng hoc ang b tai bin mch mu no hoc thiu mu c tim
+
au na u c km m mt
Bi 8. TRNH THAI BNG PHNG PHP T NHIN

MC TIU
1. Trnh by c iu kin p dng v u nhc im ca 3 bin php trnh thai
t nhin thng dng Vit nam.......
2. M t c cch thc hin ca tng loi BPTT t nhin.
3. Hng n c cho khch hng bit cch s dng cc BPTT t nhin.
NI DUNG
1. u im ca BPTT t nhin:
- Nu bit cch tnh ton v theo di, cc cp v chng c th trnh thai v c thai
theo mun, ch ng k hoch ho gia nh..
- Khng nh hng n sc kho, khng c tc dng ph.
37
- Khng tn km v khng b ph thuc vo c s cung cp y t hoc ngun cung cp.

- Hu nh c mi tn gio chp nhn.
- ng vin vai tr nam gii tham gia cc BPTT .
- Nu bit p dng ng s lm tng hiu bit ca khch hng v sc kho sinh sn
v h c th ch ng c thai vo bt c lc no h mong mun.
- Do phi theo di c th, nn ngi ph n hiu bit v c th ca mnh hn v
d pht hin nhng du hiu bt thng v ph khoa nu c.
2. Nhc im ca cc BPTT t nhin:
-Khng c t do quan h tnh dc bt c khi no hai ngi c ham mun, v th
kh duy tr, nu khng c s quyt tm ca c hai bn.
-Hiu qu trnh thai thng thp hn cc BPTT hin i khc, t l tht bi cao
-Mun p dng ng, cn c kin thc, v bit cch tnh ton .
-Khng th p dng cho cc trng hp v kinh (sau v ang cho con b, do
tm l) hoc chu k kinh qu tht thng.
-S khng chnh xc, nu ngi ph n b yu mt (thay i thn nhit hay chu k
kinh). Kh p dng cho cc ph n c nhiu bn tnh. Khng c tc dng ngn nga
cc bnh ly truyn qua ng tnh dc.
-Bin php xut tinh ngoi m o thng b nh gi lm gim khoi cm trong
quan h tnh dc i vi c hai pha nam v n.
-Nhn mnh vi khch hng, nu c quan h tnh dc vo nhng ngy c kh nng
phng non, th phi s dng mt BPTT h tr khc.
3. Ch nh:
Tt c khch hng cha mun sinh con u c th p dng.
4. Chng ch nh tng i (khng c chng ch nh tuyt i).
- Ph n cho con b trong vng 6 tun sau sinh. Cn ch i cho n khi
khch hng c t nht 3 chu k kinh u.
- Chu k kinh khng u hoc ra mu m o bt thng, bao gm c thi k
mi dy th v thi k tin mn kinh (i vi bin php tnh theo vng kinh).
- Thn trng khi khch hng ang s dng nhng loi thuc c th lm chm
phng non, v d nh thuc an thn (tr benzodiazepin), thuc chng trm cm, s
dng khng sinh ko di hoc s dng thuc khng vim khng steroid ko di.
38
5. Hng dn thc hin cc bin php.
5.1. T vn:
- Lng nghe v tm hiu nhu cu trnh thai ca khch hng. Khng khuyn khch
khch hng s dng BPTT t nhin nu nh h c kh nng s dng mt BPTT
khc hiu qu hn.
- Cn nu r hiu qu, u, nhc im ca BPTT t nhin, c bit l nhng kh
khn v d nh hiu qu thp v kh p dng khi vng kinh khng u hoc hai bn
khng hp tc. Bin php ny khng c tc dng phng trnh NKLTQTD.
- Cn lu khch hng l do hiu qu ca cc BPTT t nhin khng cao nn cn
s dng phi hp cc BPTT vi nhau hoc phi hp vi cc BPTT h tr nng
cao hiu qu. Cung cp thng tin v cc BPTT khn cp d phng khi p dng
BPTT t nhin tht bi.
- Trnh by c im ca tng BPTT t nhin.
+ BPTT theo vng kinh.
Giai on t an ton (trc phng non) hiu qu trnh thai khng cao do c th
c hin tng phng non sm v tinh trng c th sng c qu lu.
Hiu qu thp i vi ph n c vng kinh khng u.
Ch nn giao hp t do vo khong mt tun trc k kinh sau.
+ BPTT xut tinh ngoi m o.
y l BPTT t hiu qu, khng thch hp cho nhng khch hng xut tinh sm
hoc khng nhn bit c thi im xut tinh.
5.2. Hng dn thc hin :
5.2.1. BPTT tnh theo vng kinh :
- Cn c vo s ngy mi vng kinh ca khch hng, hng dn khch hng tnh
c ngy d kin s c kinh ln sau:
39
V d :
14
18
16
20
28
1
11
30
1
13
18
22
21
25
32
1
16
35
- T ngy d kin c kinh li li 14 ngy l ngy c th phng non trong vng
kinh.
- Trong vng 5 ngy trc v 4 ngy sau khi phng non l nhng ngy khng an
ton, cn king giao hp hoc nu giao hp th cn dng BPTT h tr.
5.2.2. BPTT bng cch xut tinh ngoi m o.
*Mun p dng bin php ny ngi chng phi hon ton c kh nng ch
ng trong vn xut tinh. Hai v chng sng gn nhau, c cuc sng tng
i n nh.
- Khi giao hp lc u hai v chng hot ng nh bnh thng.
- n khi ngi chng cm thy sp sa xut tinh th rt nhanh dng vt xut
tinh ra ngoi, xa hn b phn sinh dc ca ngi v.
- Khng git tinh trng no r ra trong lc dng vt vn cn trong m o
(nhng git tinh dch ny cha nhiu tinh trng nht) .
- Khng mt git tinh dch no khi phng tinh dch bn ngoi i vo m o.
Mun th cn phng tinh xa m h v trong thi gian phng non, cht nhy CTC
tit ra nhiu, c th ht tinh trng vo trong.
- Nu c nhu cu giao hp ln na, ngi chng nn i tiu khng cn tinh dch
ng li trong niu o.
40
6. i vi khch hng HIV(+).

- Khch hng HIV(+) hoc AIDS hoc ang iu tr thuc khng virus c th s
dng cc BPTT truyn thng. Cn ch rng nhng BPTT truyn thng ny khng
gip ngn nga ly truyn HIV v khng c hiu qu trnh thai cao.
- Yu cu khch hng s dng bao cao su km theo khi s dng cc BPTT truyn
thng. Khi s dng ng cch v thng xuyn, bao cao su gip ngn nga ly
nhim HIV v cc NKLTQTD.
Bi 9. TRNH THAI VNH VIN BNG

PHNG PHP TRIT SN
MC TIU:
1. Trnh by c u nhc im ca phng php trnh thai vnh vin.
2. K c ch nh, chng ch nh, thi im p dng phng php trit sn .
3. Hng dn v t vn c cho khch hng trc, sau khi p dng trit sn.
NI DUNG:
1. Thun li v khng thun li
1.1. Thun li:

-
Hiu qu trnh thai cao trn 99,5%. T l tht bi vo khong 0,1% n 0,5%.
Trit sn khng c nh hng n sc kho, sinh l v sinh hot tnh dc.
Khng c tc dng ph, tc dng khng mong mun.
Kinh t: thc hin 1 ln trnh thai vnh vin
Th thut n gin, nhanh chng.
1.2- Khng thun li

- Ch p dng cho nhng ngi mun trnh thai vnh vin, nn lun c coi l
bin php trnh thai khng hi phc.
- Bin php trnh thai ny khng cho php phng cc bnh ly truyn qua
ng tnh dc.
- Trit sn i hi c thc hin bi cc bc s chuyn khoa c o to.
- Khch hng phi chu mt phu thut tuy nh, c th gp mt s bin chng sau
phu thut.
- C th gp kh khn khi khch hng chu nh hng ca tn gio, tn ngng.
41
2. Phng php trit sn nam:
2.1. Ch nh.
Nam gii c s con mong mun, khe mnh, t nguyn dng mt BPTT
vnh vin v khng hi phc sau khi c t vn y .
2.2. Chng ch nh (khng c chng ch nh tuyt i).

2.2.1. Cn thn trng (c th thc hin bnh thng khi c thm nhng chun b cn
thit) nu khch hng c mt trong nhng du hiu sau.
- Tin s chn thng bu hoc bu sng to do gin tnh mch vng thng tinh,
tinh hon lc ch 1 bn.
- Bnh l ni khoa nh tiu ng, trm cm hoc tr tui.
2.2.2. Hon th thut nu khch hng c mt trong nhng du hiu sau.
- NKLTQTD cp hoc vim (sng, au) u dng vt, ng dn tinh hoc tinh
hon hoc nhim khun tinh hon.
- Nhim khun ton thn hoc b bnh ph chn voi.
2.3. Nhng vn cn t vn cho khch hng:

2.3.1. T vn trc khi p dng:
- Lng nghe v tm hiu nhu cu ca khch hng v trit sn nam.
- Hiu qu, u im, nhc im ca trit sn nam (nhn mnh y l BPTT
khng phc hi, nn khng thch hp cho i tng cn tr cha c con). Bin php
ny khng c tc dng phng trnh NKLTQTD, HIV/AIDS.
- Gii thch qui trnh trit sn nam.
- K n tnh nguyn xin trit sn.
2. 3.2. Thi im thc hin:
Bt k thi gian no thun tin.
2. 3.3. Cn b dn s gi khch hng ti c s y t c p dng.
2.3.4. T vn khch hng cn thm khm trc khi thc hin th thut( Vic lm
ny do CBYT lm).
- Tm hiu k xem khch hng c ng ch nh khng.
- Hi k tin s bnh tt ni ngoi khoa, khm ton thn v b phn (tim, phi,
bng). c bit ch khm vng sinh dc ngoi (bu, tinh hon, mo tinh).
- Xt nghim thng khng cn thit tr khi hi tin s v thm khm lm sng
pht hin nhng vn cn thm d thm. Nhng xt nghim c th lm l:
hemoglobin v/hay hematocrit, phn tch nc tiu tm glucose v protein.
- Khuyn khch hng v sinh sch s vng sinh dc v vng i trn trc phu
thut; mc qun lt sch.
42
2. 3.5. T vn cch t theo di v hng dn khch hng sau phu thut:

- T vn cho khch hng bit sau tht ng dn tinh, ch cn ngh ngi thoi mi
trong vi gi u ti c s yt, khng cn nm vin.
- Khch hng c th v nh sau khi ngh ngi ti ch mt vi gi. Khi v nh thc
hin ylnh thuc y .
- Hng dn khch hng t chm sc.
+ Khch hng c th c cm gic tc nng bu nhng khng au (nn mc qun
lt cht trong vi ngy u gip c cm gic thoi mi).
+ C th dng ti nh cha nc p ln vng chung quanh bu gim sng
au.
+ Trnh lao ng nng trong 1 - 2 ngy u.
+ Lun gi vt m sch v kh. C th tm sau 24 gi nhng trnh lm t vt
m. Sau 3 ngy c th ra vt m bng x phng.
+ Sau 1 tun c th sinh hot tnh dc bnh thng nhng vn c th c thai. Cho
nn cn p dng bin php trnh thai khc phi hp.
+ Hng dn khch hng trnh giao hp hoc dng bao cao su hoc BPTT c hiu
qu khc trong vng 12 tun sau trit sn nam.
+ Tt nht l t vn khch hng n bnh vin th li tinh trng vi 3 ln. Khi no
chc chn tinh dch khng cn tinh trng th khng cn p dng phi hp vi cc
phng php khc.
- Khch hng cn n khm li ngay nu c nhng du hiu nh: st, chy mu, c
m vt m, sng au vt m khng gim.
2.3.6. Tai bin v bin chng:
T vn cho khch hng bit c th c cc bin chng bao gm chy mu trong lc
phu thut v sau phu thut, phn ng thuc t, sng au, t mu sau phu thut,
nhim khun v tr hn c th gp vim mo tinh v u ht tinh trng. Vic pht hin
sm v iu tr thch hp l rt cn thit. Ngoi ra c th gp au ko di (2 %),
thng khng qu 1 nm hoc c th hi tic sau trit sn.
2.3.7. i vi khch hng HIV(+).
- T vn cho khch hng HIV(+) hoc AIDS hoc ang iu tr thuc khng virus
c th s dng BPTT trit sn nam. Cn c nhng chun b c bit khi thc hin
cho khch hng c AIDS.
- Yu cu khch hng s dng bao cao su km theo. Khi s dng ng cch v
thng xuyn, bao cao su gip ngn nga ly nhim HIV v cc NKLTQTD.
43
3. Phng php trit sn n

Trit sn n bng phng php tht v ct vi t cung l mt phu thut lm gin
on vi trng, khng cho tinh trng gp non thc hin th tinh. Trit sn n l
bin php trnh thai vnh vin, hiu qu trnh thai rt cao (trn 99%) v khng nh
hng n sc khe, quan h tnh dc. Trit sn n khng phng trnh c
NKLTQTD, HIV/AIDS.V l bin php trnh thai khng phc hi
3.1. Ch nh.
- Ph n ang tui sinh c s con mong mun, cc con khe mnh,
t nguyn dng mt BPTT vnh vin v khng hi phc sau khi c t vn y
.
- Ph n b cc bnh c chng ch nh c thai.
3.2. Chng ch nh: (khng c chng ch nh tuyt i).

3.2.1. Cn thn trng(c th thc hin bnh thng khi c thm nhng chun b cn
thit) nu khch hng c mt trong nhng c im sau.
- Bnh l sn khoa (tin s hoc hin ti) nh: tin s vim vng chu t ln mang
thai trc, ung th v, u x t cung hoc tin s phu thut vng chu hoc bng
di.
- Bnh l tim mch nh: tng huyt p (140/90 - 159/99 mmHg), tin s t qu
hoc bnh tim khng bin chng.
- Bnh mn tnh nh ng kinh, tiu ng cha c bin chng, nhc gip, x
gan cn b, u gan hoc nhim schistosomiasis gan, thiu mu thiu st mc va
(hemoglobin 7 - 10 g/dl), bnh hng cu hnh lim, thalassemia, bnh thn, thot v
honh, suy dinh dng nng, bo ph, trm cm hoc cn tr.
3.2.2. Hon thc hin nu khch hng c mt trong nhng c im sau.
- C thai hoc trong thi gian 7 - 42 ngy hu sn.
- Hu sn ca thai k b tin sn git nng hoc sn git.
- Bin chng sau sinh, sau no trm trng nh: nhim khun, xut huyt hoc chn
thng hoc cn mu bung t cung nhiu hoc ra huyt m o bt thng gi
bnh l ni khoa.
- Vim vng chu hoc vim m c t cung hoc vim c t cung do Chlamydia
hoc lu cu.
- Ung th vng chu hoc bnh t bo nui c tnh.
- Bnh l ti mt c triu chng hoc vim gan siu vi cp.
- Thiu mu thiu st trm trng (hemoglobin < 7 g/dl).
- Bnh phi nh: vim phi, vim ph qun.
44
- Nhim khun ton thn hoc nhim khun da bng.

- Khch hng chun b phu thut do nguyn nhn cp cu hoc do nhim khun.
4. Nhng vn cn t vn cho khch hng.
4.1. T vn:
- Lng nghe v tm hiu nhu cu ca khch hng v trit sn n. Lu nhng
trng hp quyt nh trit sn trong nhng thi im b sang chn tm l nh sau
sinh hay sau h thai
- Hiu qu, u, nhc im ca trit sn n (nhn mnh y l BPTT khng hi
phc).
- Bin php khng nh hng n sc khe, gii tnh v sinh hot tnh dc.
- Sau trit sn kinh nguyt thng khng thay i (tr nhng trng hp ang s
dng DCTC hay trnh thai bng ni tit th c th thay i tm thi trong mt
khong thi gian sau khi ngng s dng cc phng php ny).
- Bin php khng c tc dng phng trnh NKLTQTD, HIV/AIDS.
- Gii thch qui trnh trit sn n.
- K n tnh nguyn xin trit sn.
4.2. Thi im thc hin:

- Khi khng c thai.
- Sau : thi im tt nht l trong vng 7 ngy u hoc tr hon n thi im
sau 6 tun sau .
- Sau ph thai: trong vng 7 ngy u.
- Kt hp trit sn khi phu thut bng di v mt l do khc (phu thut ly thai,
phu thut u nang bung trng) v c yu cu ca khch hng.
4.3. Cn b dn s gi khch hng ti c s yt c p dng BPTT trit sn

4.4. T vn khch hng cn c thm khm trc th thut( Vic ny do
CBYT lm)
+
+
+
+
+
+
+
Hi tin s: ngoi hi tin s ni, ngoi khoa cn lu :

Tnh trng p dng BPTT hin ti nu c.
Ngy u k kinh cui cng.
Tin s bnh l vng chu.
Tin s sn khoa.
Nhng phu thut vng chu trc .
Thm khm thc th:
Cn nng, mch, nhit , huyt p.
Khm tim, phi.
45
+ Khm bng.
+ nh gi tnh trng dinh dng.
+ Trc khi thc hin trit sn n thi im khng c thai: phu thut vin cn
thm khm vng chu xc nh kch thc t cung, tnh cht di ng v v tr ca
t cung loi tr nhng trng hp vim vng chu v khi u vng chu.
+ Trc khi thc hin trit sn n sau sinh v sau ph thai: phu thut vin cn
thm khm k loi tr nhng bin chng sau sinh v sau ph thai.
- Xt nghim:
+ Hemoglobin v/hoc hematocrit.
+ C th thc hin thm nhng xt nghim khc ty theo kt qu hi tin s v
thm khm lm sng. .
4.5. T vn t theo di sau trit sn nh:

- Ngay sau trit sn theo di cc du hiu sinh tn (ton trng, mch, huyt p,
nhp th trong 6 gi u sau th thut).
- C th cho khch hng v nh khi n nh (thng thng l trong ngy). Nhng
du hiu chng t khch hng n nh l:
+ Du hiu Romberg (khch hng ng vng khi nhm 2 mt v a thng hai tay
ra pha trc).
+ Khch hng tnh to, t mc qun o c.
- Ung khng sinh 5 ngy theo ch nh ca bc s.
- Gim au bng paracetamol.
- Hng dn khch hng chm sc vt m ngay sau trit sn
+ Gi vt m kh, sch. C th tm sau 24 gi, khi tm trnh khng lm t vt
m. Trnh ng chm vt m.
+ Ct ch vt m vo ngy th 6 ti nh hay trm y t x (nu khu bng ch
khng tiu).
+ Trnh lm vic nng v trnh giao hp 1 tun.
- Nhng du hiu bo ng: nu c mt trong cc du hiu sau cn bo ngay cho
cn b y t hoc trc tip ti c s y t khm:
+ St.
+ au bng khng gim hoc tng.
+ Chy mu, m vt m.
+ Sng vng m.
- Tr kinh, nghi ng c thai.
46
4.6. T vn cc tai bin v bin chng sau trit sn n :

- Chy mu bng.
- Nhim trng vng chu, vim phc mc.
- Hnh thnh khi mu t.
- Chy mu v nhim trng vt m.
- Him gp: tn thng t cung, rut, bng quang.
- Trng hp tht bi sau trit sn c th gp thai ngoi t cung.
Bi 10. CHM SC PH N TRC SINH

MC TIU
1. Trnh by c cch chun b sc kho cho cp v chng trc khi mang thai.
2. Pht c cc du hiu khi ngi ph n c thai thng v thai bt thng.
3. Trnh by c ni dung cn chm sc ngi ph n khi c thai.
4. T vn c cho ph n mang thai.
NI DUNG
1. i cng:
Thi gian mang thai trung bnh ca ngi ph n l 40 tun. Trong giai on ny
ngi ph n c rt nhiu nhu cu thay i so vi khi cha c thai. Mun c mt tr
kho mnh th ngay t khi chun b mang thai cp v chng cn chun b tt v
mt sc kho. Trong qu trnh mang thai cn c ch n ung , ngh ngi hp l
th tr khi ra mi kho mnh. Do cng tc chm sc trc sinh cho ph n c
thai hin nay l vn c nhiu ngi quan tm. S chm sc tt cho ph n c
thai gp phn nng cao v ci thin tnh trng sc kho ca th h tng lai.
2.Chun b trc lc c thai:
2.1. Chun b sc kho cho v:

- Khng nn mang thai khi sc kho khng tt: Khi ang mc bnh cp tnh.
- n ung y cht dinh dng.
- Nu c bnh ng sinh dc cn iu tr khi trc khi mang thai.
- Chun b tt v t tng , tm l an tm v thoi mi khi mang thai.
- Chun b c thi gian v kinh t khi mang thai c thi gian ngh ngi v
khng lo lng.
47
2.2. Chun b cho chng:

- Bi dng sc kho.
- Khng dng cc cht kch thch nh: ru, c ph, ma tu, thuc l
- Chun b t tng v tinh thn tt.
- iu tr bnh ng sinh nu c.
3. Du hiu pht hin mt ph n c thai:
3.1. Du hiu c nng:

- Tt kinh.
- Nghn: Bun nn hoc nn khi sng sm, thay i khu v
- Cm gic thy v cng hn.
3.2. Du hiu thc th:

- Quan st thy m h, m o sm mu hn bnh thng.
- Nu khm m o s c: Du hiu Hega( Eo t cung mm). Du hiu Noble (
Thn t cung to ln).
- Quan st v thy qung v thm, c ht nh mc trn qung v, v cng to hn
bnh thng.
3.3. Cn lm sng:
- Test th thai sm (+).
- Siu m: Cho thy tnh trng pht trin ca thai .
3.4. Ngoi ra ngi ph n cm gic thy

- Thai my.
- Bng ngy mt to ln.
- V nhng thng cui s s nn thy cc phn ca thai.
4. Chm sc ph n khi mang thai:
4.1. Mc ch ca chm sc cho ph n c thai:

- Gip thai ph c kho mnh, c m v con pht trin bnh thng trong
sut thi k thai nghn;
- Gip pht hin sm cc nguy c v tai bin c th c trong qu trnh thai nghn;
- Gip thai ph bit cch t theo di bn thn v s pht trin ca thai; bit iu
nn lm, vic nn trnh qu trnh thai nghn c an ton mc cao nht;
- Gip cho vic sinh ca thai ph an ton nht;
- Gip cho thai ph nui con v chm sc con sau khi sinh tt nht;
- Gp phn lm gim tai bin sn khoa, gim t vong m v thai nhi;
- Gp phn nng cao cht lng cuc sng v hnh phc gia nh thai ph.
48
4.2. Nhng ni dung cn chm sc cho ph n c thai:

4.2.1. Khm thai:
+ S ln khm thai nh k: Ti thiu l 3 ln cho mt ln c thai.
+ n khm bt c lc no khi c du hiu bt thng.
+ Khm ln sau ng hn.
- Pht hin thai bt thng hay bnh thng.
- pht hin cc nguy c khi c thai.
- la chn ni sinh an ton nht cho h.
Mc tiu chung l gim bt cc tai bin sn khoa, gim t l t vong cho m v con.
Cn cho thai ph bit nhng du hiu bt thng cn i khm ngay, v l nhng
nguy c c th nguy him cho c m v con nh ra mu, ra nc i, au bng tng
cn, c cn au bng d di, st, kh th, nhc u, hoa mt chng mt, m mt,
ph n, i tiu t, tng cn nhanh, thai p yu, p t hay khng p.
4.2.2. Nhng ni dung cn chm sc trong thi k u ca thai nghn:
* V dinh dng:
- Trc ht cn cho thai ph bit r li ch ca dinh dng, c th cn lm cho h
bit dinh dng tt s gip cho ngi m :
+ C sc khng chng li nguyn nhn bnh tt nn t mc bnh
+ Khng b thiu mu khi c thai: Nu b m dinh dng khng tt, n ung
king khem th c th s khng cht to mu, d dng a n thiu mu.
+ Con khng b nh cn (suy dinh dng): M c nui dng tt th con
cng nh c hng cc cht dinh dng t m cung cp; v th thai s pht
trin bnh thng, khng b non, khi b m cng t phi can thip.
- V ch n khi c thai:
Cn gip cho thai ph hiu ng ngha "n no" v "n ".
+ n no khi c thai b m cn tng khu phn n ln 1/4 so vi lc cha c
thai; c th n tng hn trong mi ba, c th n nhiu ba hn. n c nhiu
hn nh th, cn thay i mn n, thay i cch ch bin sao cho ngon ming.
Trng hp nhng thng u, do tnh trng nghn, n ung c th km i th tng
cng ngh ngi tn thm nng lng.
+ n cht, khng nn ni b m mi ngy cn bao nhiu gam cht m,
cht bo, cht bt ng hay mui khong, vitamin hoc cn phi cung cp bao
nhiu calo, v nhng iu khng thc t (tr trng hp thai ph hi n). Vn
cn ni vi thai ph l nu ln tt c nhng thc n c cht m nh tht, c, tm,
cua, ch, ln, trng, sa, cc loi u, nht l u tng. Cc thc n cha
49
nhiu cht m nh du n, tht, vng, lc; cc loi nhiu cht bt ng nh go,

ng, khoai, sn, c mi, bt m, ng, mt, ma, cc loi qu ngt; thc n cha
nhiu mui khong v vitamin nh rau ti, hoa qu cc loi, cc thc phm nh
tm, cua, c. Nn khuyn thai ph khng nn king bt c loi thc phm no h
vn a thch. Tuy nhin khng th p buc h n nhng th h khng n c. Tt
nht l la chn nhng thc phm no cng loi, nhng h khng king th gii
thiu. V d thai ph khng mun n tht b th khuyn n tht g, tht ln; king rau
ci th khuyn n rau ngt, xu ho, xp l; khi khng dm n xoi , n mt th
khuyn h n cam, n to...Vy c cn hng dn thai ph king khem g khng?
Vi ph n nc ta ru, thuc l, thuc lo hay ma tu c l t ngi nghin ngp,
v th khng ng ngi, nhng cng c th nu (nht l thuc lo, thuc "r" mt s
ph n nng thn v mt s vng c th ht). Ngoi ra nu thai ph l ngi c
bnh mn tnh c theo di iu tr, cn phi c ch n king th khi c thai
h vn cn mt ch n hn ch cc thc n v nn khuyn h hi kin thy
thuc chuyn khoa iu tr bnh cho h trc y.
* V ch lm vic khi c thai:
- Cn khuyn thai ph lm vic theo kh nng. Nu cng vic trc khi c thai l
cng vic khng nng nhc nh day hc, lm vic vn phng, th h c th lm
vic bnh thng cho n khi ngh (trc ngy d kin mt thng). Nu l
cng vic nng nhc hay c hi nh bc vc, phi gnh gng, i nng, phi tip
xc vi ho cht (thuc tr su, xng du, cht phng x...) th khuyn nn xin
chuyn tm thi sang cng vic khc trong thi gian thai nghn v nui con nh. D
bt c cng vic g cng khng bao gi lm vic qu sc.
- Trong thi gian thai nghn khng lm vic trn cao (d b tai nn) v ngm
mnh di nc (d nhim lnh, nhim khun), nht l nc ao t, cng rnh.
- Trong thi gian lm vic nn xen k nhng pht ngh ngi gia gi. Nu ang
lao ng thy ngi mt mi, au bng th nn nm ngh cc c th dn. Nu
thy nhc u, chng mt, bun nn, au bng vng di xng c th nn i khm
kim tra xem c bt thng do thai nghn hay khng.
- Vo thng cui trc ngy d kin cn ngh ngi m c sc, con tng cn.
Tuy th khng ngh ngi mt cch hon ton, m nn lm cc cng vic nh trong
nh: an lt, c sch, i li vn ng cho mu lu thng.
- Cn m bo ng mi ngy t nht 8 gi. Nn ng tra t 30 pht n mt gi.
Khng thc khuya, dy sm. Khng lm vic ban m. Nu cng vic phi lm ca
m (x nghip sn xut, trc m ca cn b y t) th nn xin chuyn sang lm ca
50
ngy, c bit thai nghn ba thng cui nht thit khng ngi c thai phi lm
vic m.
* V v sinh thn th:
- Nng tm ra, thay qun o hng ngy. Tm trong nh tm, kn o, trnh gi
la. Khng tm sng, tm sui, nht l khng tm trong ao h nc t ng. Ma
lnh cn tm nc nng.
- Hng ngy v sinh b phn sinh dc ngoi bng cch dng go di ra (hoc
bng vi hoa sen) . Khng xt nc hay cho ngn tay vo ra bn trongsHu mn l
phn ra cui cng. C th ra bng x phng t cht n da (x phng thm); khng
c ra bng bt git.
- Trong thi k thai nghn, b phn sinh dc thng tit dch nhiu hn lc khng
c thai, v th v sinh ti ch cng phi thc hin thng xuyn, u n hng ngy
(nn thc hin 2 ln sng - ti v sau mi ln i tin).
- Khi c thai chm sc v bng cch lau ra v hng ngy vi khn vi mm. Xoa
bp, nn, ko nm v u n nu nm v tht vo trong to iu kin nui con
sau ny. Khi xoa bp v nhng thng cui, nu thy bng co cng tng cn th
ngng li.
- Trnh tip xc vi ngi m, b st bt k do nguyn nhn g trnh ly bnh
truyn nhim.
* V sinh hot trong khi c thai:
- Cn c cuc sng thoi mi, m cng trong gia nh. Trnh lo lng, cng thng
trong sinh hot. iu ny i hi s thng cm v quan tm to iu kin ca cc
thnh vin khc trong gia nh thai ph.
- Cn ni thong ng, sch s, khng kh trong lnh, khng c khi bp nht l
khi thuc l, thuc lo.
- Mc o qun rng ri, thong mt v ma h, m p v ma ng. Nu cn si
th khng si bng l than trong bung kn. Tt hn l m bng cc chai hay ti
chm nc nng c bc trong khn vi.
- V quan h tnh dc: Khng phi king tuyt i nhng cn hn ch, c s
thng cm v nh nhng, vi t th thch hp ca ngi chng. Nu b sy thai
ln thai nghn trc th cn rt hn ch v nn king hn trong ba thng u v ba
thng cui.
- Khi c thai nn trnh phi i xa. Nu bt buc phi i th nn chn phng tin
no an ton, m, t xc nht.
51
4.2.3. Nhng ni dung cn hng dn thai ph trong giai on sau ca thai nghn:
* Chun b sn sng cho cuc sinh sp ti:
- Hng dn thai ph chun b sn sng cc dng cn thit cho cuc sinh
nh cc loi o qun, khn, m ca m, ca con. Cc khn lau ra cho con (khn
nh, vi mm), khn v giy v sinh cho m. Cc loi tha, cc, bt dng cho con;
thuc nh mt, thuc st khun (cn 70o) v cc ti thay bng rn, phn rm v.v Tt
c cc vt dng trn nn sp xp gn sau ny dng cho em b.
- n gn ngy d kin sinh, thai ph khng nn i u xa. Nn i khm thai
ln cui nhn c li khuyn ca cn b y t v tun theo ch dn v s la
chn ni sinh do cn b khm thai nu ra. Nn bn bc trc vi chng v ngi
thn trong gia nh, thu xp cng vic sao cho thun li chu o lc i . Cng cn
chun b sn phng tin i li khi cuc chuyn d din ra t ngt, ngay c v ban
m khi lng tng b ng.
- Hng dn thai ph cc du hiu cn i khm ngay nh: st, ra mu, ra
nc i, nhc u, hoa mt, thai p yu...
- Thai ph c so m t cung cn c n bnh vin trc ngy d kin
mt tun n 10 ngy trnh tai bin.
- Khi thy bt u chuyn d nn tm gi bng nc nng, thay o qun sch
s trc khi n nh h sinh.
* T vn v nui con bng sa m:
- Cn cho b m bit nhng li ch ca vic nui con bng sa m.
- Hng dn b m y v k thut nui con bng sa m
- Hng dn b m cch gi gn ngun sa m.
(Ni dung cc vn trn xem phn "Nui con bng sa m" trong phn
chm sc b m sau )
*Hng dn ch ng trnh thai tr li sm sau khi sinh ln ny:
Vn ny sau khi thai ph sinh con l hp l nhng nu c iu kin lm
ngay t khi ang c thai, trong nhng thng cui cng khng phi tha.
- Cn nu tc hi ca vic c thai tr li sm sau :
+ Sc kho b m cha hi phc phi mang thai tip theo.
+ Con trc v thai nhi trong bng m ln ny u khng c nui dng chm
sc tt.
+ Khong cch hai ln di 24 thng c t l t vong tr em s tng ln.
+ Nu ph thai cng nguy him hn v d c tai bin v lu li sc, nh hng n
chm sc nui dng con cn b.
52
- Hng dn cho b m mt s BPTT thch hp trong thi gian ngay sau

v ang nui con b:
+ Bin php cho b v kinh.
+ Bao cao su.
+ Vin thuc trnh thai ch c progestin.
+ Cc loi thuc trnh thai tim hay cy di da.
+ t DCTC t 6 tun l sau .
4.2.4. Ni dung cn hng dn cho ph n c thai trong nhng hon cnh c bit:
Thai ph d trong hon cnh no, nu thai pht trin th vic TT v t vn
vn phi theo cc ni dung m t trn. Tuy nhin vi nhng hon cnh c bit
nu ln di y, cn ch hn v mt tm l tht s thng cm v gip c
cho khch hng.
* C thai ln u:
- Li ch ca thm khm thai.
- S ln khm thai nh k v nhng khi c du hiu bt thng.
- Vn dinh dng.
- Bit ngy d kin khi b ng.
- Bit ni s n (tu hon cnh c nguy c cao hay khng).
- Chun b cho cuc sinh sp ti.
* Thai ngoi mun (ngoi k hoch):
- Nu thai ph mun ph thai: to iu kin thc hin v chn thi im thch
hp th thut c thc hin sm, d dng v an ton nht.
- Nu thai ph mun gi thai th TT v t vn nh mi trng hp c thai
khc v nn nhn mnh n vai tr, trch nhim ca c gia nh i vi ln thai
nghn ny.
- D ph thai hay gi thai cng cn gip h hiu bit v cc BPTT p
dng sau ny. Nu trc ln c thai ny, h vn ang dng mt BPTT no (b v
k hoch) th trao i k vi h tm hiu nguyn nhn rt kinh nghim trong
tng lai hoc gip la chn mt BPTT khc c hiu qu hn.
* Thai ngoi gi th:
- Nu thai cn nh c th no ht c v thai ph mong mun c gii quyt,
th t vn h n c s y t iu kin ht thai v m bo b mt cho h.
- Nu thai qu to khng cn ch nh ph thai na th khuyn bo h yn
tm v thc hin tt c cc iu cn TT v t vn cho ngi c thai v quan tm, t
chc chm sc chu o.
53
- Khng thnh kin, ch bai hoc ht hi.

* Thai nghn ca ph n c tin s him mun, sy nhiu ln, thai cht, thai d
tt, phi can thip hoc tng b tai bin ln trc:
- Cn nhn mnh n nhng im v sinh thai nghn i vi thai ph, v lao
ng, dinh dng, v sinh thn th, sinh hot v.v...
- Khi t vn cn xc nh ni sinh ca thai ph phi l cc tuyn cao hn
tuyn yt c s..
*Thai nghn ca ph n c nhiu kh khn v kinh t:
- Cn c s thng cm vi h. Khng khinh th, coi thng, b ri h.
- Khi t vn c gng a nhng iu hp hon cnh ca h (V d ni v n
ung khng nn nu cc thc phm c m nh tht, trng, sa m c th la chn
nhng thc phm r tin, d kim nh cua, c, c, ln, cc loi u tng, u
xanh, vng, lc...).
- Thm hi v thu nhp v cch thc chi tiu trong gia nh v nu c th bn
vi h phng n tt hn v s dng ti chnh gia nh.
* Thai nghn ca ph n vng su vng xa:
- Cn nhn mnh vn chun b sn sng phng tin v nhn lc chuyn
tuyn khi cn thit.
- Nu thai nghn c nguy c cao, vn ng h khi gn ti ngy , nn n
ni gn bnh vin vi tun trc ngy d kin .
* Thai nghn ca nhng ph n vng c tp tc ti nh:
- Thuyt phc thai ph thy li ch ca vic ti c s y t. C th nu dn
chng v tai bin sn khoa tng sy ra trong vng khi sn ph ti nh vn
ng, tuy nhin khng c p buc, e do hoc ra mnh lnh.
- Nu thai ph khng nghe th c gng vn ng h mi h sinh ang cng
tc ti trm y t hay ngh hu n nh .
- Nu thai ph vn khng chp nhn th gii thiu cho h mt b dn gian
c tp hun v .
- Ni cho thai ph bit khi nh, nu gp iu trc tr, h vn c th n
trm y t v mi ngi vn sn sng gip h.
* Thai nghn ca nhng ph n nghin ht:
- Bng thi thn mt, thng cm, nu cho thai ph thy nhng tc hi ca
ma tu i vi thai nhi: chm pht trin th cht v tr tu sau ny, mc "nghin "
ngay t khi ra (sau c hi chng "cai nghin", "thiu thuc" ca tr s sinh
khin d nguy him n tnh mng).
54
- Vn ng thai ph v tnh yu con m c gng b nghin ht hoc gim dn

liu lng s dng thuc.
- Vn ng thai ph ln tuyn ln tuyn bnh vin c theo di thai nghn v
sinh ti .
- Thuyt phc thai ph th mu pht hin HIV.
*Thai nghn ca ph n HIV (+):
- Nu r nguy c ly nhim HIV sang con trong khi c thai v khi .
- Ngi nhim HIV c thai, sc kho gim st, bnh AIDS s tin trin nhanh hn.
- Nu mun ph thai, gii thiu h ln tuyn bnh vin tnh thc hin cng sm cng
tt.
- Nu khng mun ph thai cng gii thiu h ln tuyn bnh vin tnh hoc tuyn
cao hn theo di thai nghn, c dng thuc d phng cho con v sinh ti tuyn
.
*Thai nghn ca nhng ph n b bo hnh, ngc i:
- ng vin, an i vi lng thng cm su sc.
- Lin h v phi hp vi t chc on th (ph n, thanh nin), chnh quyn gip
thai ph khng b ngc i .
- Nn gp chng v gia nh thai ph tm hiu nguyn nhn v gp gip . Nu
vi h nhng tc hi xy ra i vi sc kho th cht v tm thn ca thai ph v
thai nhi. Cn ni cho gia nh h hiu hnh vi bo lc vi ph n, nht l khi ang
c thai l hnh vi phm php, khng c ti din.
*Thai nghn ca ph n b hip dm hay lon lun:
Cn s cm thng c bit, ng vin thai ph v bn bc vi gia nh nn
chm dt tnh trng thai nghn cng sm cng tt.
Bi 11. CHM SC PH N TRONG

MC TIU:
1. Trnh by c cc du hiu chuyn d ca mt ph n c thai.
2. Hng dn c thai ph chun b trc khi .
3. T vn c cho thai ph chn ni sinh an ton.
4. Hng dn cho ngi nh v ngi ph n bit cch t chm sc mnh trong
chuyn d.
55
NI DUNG:
1. i cng
Chuyn d l hin tng sinh l xy ra cui thi k mang thai, m u l
nhng cn co t cung v kt thc sau khi thai v rau s ra ngoi.
Thi k mang thai ca con ngi trung bnh l 40 tun, khi t tun th 38 ht 41 tun l thng, nu di 37 tun l non, nu trn 41 tun l thai gi
thng.
Thng c gii thch l do cui thi k mang thai lng Estrogen v
Progesteron sn xut t gai rau gim lm xut hin Prostaglandin, Oxytocin ni sinh
to ra cn co t cung. Cng c kin cho rng khi thai nhi trng thnh th t h
ni tit ca thai s pht cc tn hiu chuyn ti ngi m c chuyn d.
2. Nhn nh du hiu khi thai ph chuyn d
2.1. Cc giai on ca chuyn d:

- Giai on m c t cung, cn gi l giai on I. Giai on ny bt u t khi
c cn co t cung n khi c t cung m ht.
y l giai on di nht trong chuyn d.Vi con d bnh thng khng qu
12 gi, vi con so khng qu 16 gi.
Chuyn d c xem l ko di ch yu do giai on m ko di, nhng giai
on m qu ngn (1 - 2 gi) cng khng tt, c gi l cc nhanh, thng
khng kp chun b, tng nguy c ri.
2.2. Cn co t cung
Khi thai thng, c th ngi m xut hin prostaglandin, oxytocin ni sinh, to
ra cn co t cung.
2.3. Cn co thnh bng

- Xut hin khi ngi thai vo y chu, to cm gic mun rn, bo hiu
chuyn d sang giai on 2.
- Cn co thnh bng c th iu khin theo mun (cn hng dn cch rn).
Cn rn tu thuc sc kho, thnh bng ngi m v cch hng dn ca ngi .
3. T vn chun b cho m v b
3.1. Tn trng quyn sn ph:

- c chn ni theo mnh.
- c chn ngi .
- c yu cu c ngi nh chm sc (Phi m bo cng tc v khun).
- c kn o ring t.
56
- c tn trng tp tc ca ca a phng.
3.2. V tinh thn: T vn khi chuyn d:

Trong cuc phi ch n kt thc mi c th ni l thng hay bt thng nhng
phn ln c th tin lng qua cc thng s khi thm khm chuyn d. Nu bit
c mnh s thng, khong bao lu na s sinh v t gi n khi sinh s nh
th no th sn ph s d dng ng u vi cuc hn. l nhng ni dung t
vn m ngi h sinh phi lm khi chuyn d.
3.3. V sinh thn th:

- Nn tm ra v mc sch s trc khi i .
- Khi ra dch nhy m o hoc v i cn ng kh sch.
- Nn ct tc ngn hoc tt tc li cho gn.
3.4. n ung:
Thai ph c th n ung theo khu v, nhng phi giu dinh dng v d tiu. Nu
c nguy c kh xut hin th nn hn ch n nhiu, v khi m nguy c thc n
tro ngc s rt nguy him.
3.5. Vn ng:
Thai ph c th ng, ngi, nm, i li theo nhu cu. Trnh nm nga u thp v
t th ny mu n t cung t nht v s nh hng khng tt n thai. T th nm
nghing tri c khuyn dng v t th ny ng mch ch bng khng b chn
p mu s n t cung nhiu hn.
3.6. dng cho m v con sau sinh:

- Cho m: Qun o sch, bng v sinh sch. Tt nht nh h sinh cung cp bng v
hp tit khun.
- Cho con: M, o, t lt, sp sn sng.
3.7- Ngi nh:

cc c s thng ngi nh gip c nhiu vic:
- Chm sc sn ph v v sinh n ung.
- Nng , ng vin khi au .
- C th ph gip ngi CBYT mt s vic nh: kch thch u v, t cung tng
cn co, ph gip khi ngi ch c mt mnh nh tnh trng ph bin cc
trm y t hin nay.
- Gip chuyn vin nhanh chng khi cn.
4. Chn ni sinh an ton:
4.1. Nhng thai ph n yt c s:
- Kho mnh, khng mc bnh mn tnh: Tim, thn, gan
57
- Trong qu trnh c thai khng c bt thng v m v con.

4.2. Nhng thai ph tuyn bnh vin:
- Mc bnh cp tnh v mn tnh.
- Trong qu trnh thai nghn c du hiu bt thng : Ra mu, thai nhi to hoc nh
hn bnh thng, thai nhi bt thng, m b ph, au u, hoa mt, i t
- S ln t ln 4 tr ln.
- Con ca nhng ngi ly chng lu nm mi c thai.
Bi 12. CHM SC PH N SAU SINH

MC TIU
1. M t c 3 hin tng lm sng chinh trong thi k sau .
2. Trnh by c nhng hin tng sinh l v bin c thng gp ca thi k sau .
3. Trnh by c mc ch ca chm sc sau .
4. Hng dn c cch chm sc v t chm sc cho ngi ph n sau sinh.
NI DUNG
1. i cng:
Trong thi k c thai, c th ngi ph n c rt nhiu thay i p ng nhu
cu mang thai. Sau khi , ch c v tip tc pht trin tit ra sa, cn c quan
sinh dc dn tr li bnh thng v gii phu v sinh l nh khi cha c thai. Thi
k gi l thi k hu sn v di 6 tun.
2. Nhng hin tng lm sng chnh ca thi k sau :
2.1. S co hi t cung:
- Qu trnh co hi: Sau , chiu cao t cung gim xung cn mt na so vi trc
khi chuyn d. Sau trung bnh mi ngy t cung co hi c 1cm, ring ngy u
co nhanh hn c th c 2 - 3 cm. Sau 13 - 15 ngy thng khng nn thy t cung
trn xng mu na.
- Hin tng km theo: Cn au bng vng t cung xut hin trong nhng ngy
u sau do t cung c nhng cn co bp mnh tng mu cc v sn dch ra
ngoi. Mc au: tu thuc cm gic ca tng ngi. Thng cng nhiu ln
th cng au v cht lng c t cung yu dn, t cung cng cn phi co bp mnh
hn cc ln trc y mu cc v sn dch ra ngoi.
58
- Trong nhng ngy u sau cn theo di s co hi t cung bng cch o chiu cao
t cung hng ngy cho sn ph: o t im gia b trn xng mu ti y t cung.
- Qu trnh co hi t cung din ra khng ging nhau gia cc sn ph. Ngi ta
nhn thy:
+ ngi con so, t cung co hi nhanh hn ngi con r.
+ ngi thng, t cung co hi nhanh hn ngi m .
+ Ngi cho con b, t cung co hi nhanh hn ngi khng cho con b.
+ Trng hp b i, to bn, thn t cung b y ln cao, s co hi t cung s b
chm li.
- Nu thy t cung co hi chm, t cung cn to, n au v sn ph c st th phi
ngh ti nhim khun sau .
2.2. Sn dch.
nh ngha: Sn dch l cht dch t t cung v ng sinh dc chy ra ngoi
trong nhng ngy u ca thi k sau .
Tnh cht sn dch:
+ Thi gian ra sn dch: thng ch ra trong 15 ngy u sau . ngi con so,
ngi cho con b, sn dch ht nhanh hn v t cung co hi nhanh hn.
+ S lng sn dch: thay i tu theo tng ngi. Trong 10 ngy u, trung bnh sn
dch c th ra ti 1500 ml, ra nhiu vo 2 ngy u (ngy u tin khng qu 300 ml).
+ Mu: Trong 3 ngy u, sn dch gm ton mu long v mu cc nh nn c
mu sm. T ngy th 4 ti ngy th 8, sn dch long hn, ch cn l mt cht
nhy c ln t mu nn c mu l l mu c. T ngy th 9 tr i, sn dch khng c
mu, ch l mt cht dch trong. Nu sn dch ra ko di hoc ht huyt sm
li ra huyt tr li v ko di phi theo di st rau sau .
+ Mi: Sn dch c mi tanh nng ca mu, pH kim. Nu b nhim khun, sn
dch c mi hi v c th c m.
2.3. S xung sa:

- Trong thi k c thai v nhng ngy u sau , sn ph c sa non, mu vng
nht. S lng sa non t nhng thnh phn dinh dng cao, cha y cc acid
amin cn thit, acid bo khng no, Vitamin v cha nhiu khng th - rt ph hp
vi b my tiu ho ca tr s sinh trong nhng ngy u. Cn t vn cc b m cho
tr b sa non.
- Sau vi ngy (2 - 3 ngy i vi con r v 3 - 4 ngy i vi con so) s c
hin tng xung sa vi cc c im: v cng tc v nng, mch nhanh, cc
tuyn sa pht trin nhiu, phng to, cc tnh mch di da v ni r.
59
C th km theo st xung sa vi c im: st nh di 38C, st khng qu

na ngy.
Cc hin tng ny mt i sau khi sa c tit ra. Nu sa xung ri m vn st
phi phng nhim khun t cung hay l v.
- C ch ca hin tng xung sa:
+ Sau , nng Estrogen tt xung t ngt kch thch thy trc tuyn yn gii
phng Prolactin. Prolactin lm cho cc tuyn sa tng hp sa.
+ S tng hp sa c duy tr bi ng tc mt u v, n kch thch thu trc
tuyn yn do Prolactin c tit ra lin tc.
+ Mt khc, do tc dng ca ng tc mt v, thu sau tuyn yn tit ra Oxytocin.
Oxytocin lm cc t bo m - c bao quanh tuyn sa co bp sa c tng vo
cc ng dn sa ri vo nm v v chy ra ngoi.
3.3. Cc hin tng khc:

- Cc hin tng ton thn:
+ Mch: thng chm li 10 nhp/ pht v tn ti 5 - 6 ngy sau .
+ Nhit c th vn bnh thng.
+ Huyt p ca sn ph sau c th cha n nh ngay nhng vn nm trong gii
hn bnh thng. Huyt p s tr li bnh thng sau 5 - 6 gi sau .
- Cn rt run sau : Ngay sau khi , sn ph c th ln cn rt run, l cn rt
run sinh l vi c im: Mch, nhit , huyt p vn n nh. Cn phn bit vi
cn rt run do chong mt mu.
- B i tiu tin: Do bng quang v trc trng sau c th lit nh dn n sn
ph b b i, tiu tin. Cn t vn cho sn ph v ch vn ng v n ung sau
.
- Kinh tr li:
+ Nu khng cho con b, sau 6 tun b m c th c kinh li ln u tin v l
du hiu chm dt thi k hu sn. K kinh nguyt u thng nhiu v di hn k
kinh bnh thng.
+ Nu cho con b, kinh nguyt c th tr li mun hn.
3. Hng dn t theo di bt thng sau giai on ti nh:
Khi c cc du hiu sau phi n c s yt khm ngay:
- au bng nhiu.
- Ra mu nhiu.
- St.
- au tc v.
60
- Hoa mt chng mt.

- au u, i t..
Khi c mt trong cc du hiu sau n ngay c s y t khm kp thi.
4. Theo di:
- Sn dch.
- Co hi t cung.
- Sa .
- i tiu rin.
- n ung.
- Tnh trng sc kho ca con.
5. Chm sc:
* n ung: sinh dng (Theo vung thc n) d tiu tng c s lng v
cht lng, dinh dng gip b m hi phc sc kho v cung cp dinh dng
gip cho vn tit sa nui con .
* Nui con bng sa m:
- Cho b sm sau sinh trong vng 1h sau tn dng ngun sa non.
- Cho con b ng t th.
- Ch n ung v s dng thuc khi cho con b: n 4 thnh phn nh
vung thc n, hp khu v, lun thay i khng b chn,cn ung nhiu nc
tit sa tt. Khi s dung thuc cn theo ng ch nh ca thy thuc.
- Cho tr b theo nhu cu.
- Cai sa khi tr 24 thng tr ln, khng c cai khi tr ang m, khi tri
rt qu hoc nng qu. Trong trng hp cn cai sm th cng ch nn cai sa khi
tr ti thiu 12 thng.
- Trong vng 6 thng u cho tr b hon ton bng sa m, khng cho tr
n thm thc n khc, khng cn cho tr ung nc.
- V sinh nm v trc v sau khi cho b.
* Ngh ngi:
- Ph n sau phi c ngh lao ng trong vng t 4-6 thng ly li
sc, ng thi c thi gian v sc kho chm sc con.
- Mi ngy c ng t nht 7-8h.
* Tnh dc sau : Khng sinh hot tnh dc khi cha sch sn dch. Nhng giai
on hu sn cng , m o mm, khi quan h tnh dc nn nh nhng, trnh
rch cng v ch nn quan h tnh dc khi hai v chng cm thy ngi kho
mnh, phi p dng BPTT trnh c thai sm.
61
* V sinh:
-Trong giai on c sn dch ngi ph n cn c ra BPSD v thay kh
ngy 3-4 ln.
- Sau khi sch sn dch ch v sinh BPSD ngoi , mi ngy nn ra ngoi
v thay qun lt 2 ln/ ngy
- Mi ngy nn tm 1 ln: Tm ni kn gi, tm nc mt chiu, tm nhanh.
* Trnh thai sau : Khi sinh hot tnh dc phi p dung BPTT, ngi ph n sau
c th dng bao cao su, thuc trnh thai n thun, hoc cho b v kinh.
* Vn ng sau :
- Trong su gi u sau sinh nn ngh ngi ti ging, sau ngi dy v c
th lm ly cc vic v sinh c nhn, nn vn ng nh nhng nhng ngy sau ,
gip t cung co hi.
- Trong giai on hu sn khng nn tp th dc gng sc, m ch nn p
dng cc ng tc nh nhng nh tp co c vng y chu, xoa thnh bng gip t
cung co hi.
* Ch dng thuc sau : Khi cn phi s dng thuc phi c s ch nh
ca thy thuc, tun th ng ylnh.
Bi 13. CHM SC TR S SINH KHO MNH.

MC TIU:
1. Trnh by c c im chung ca tr s sinh kho mnh
2. M t c chm sc tr s kho ti nh.
3. Pht hin v x tr kp thi mt s bt thng c th xy ra ti nh.
1- I CNG
Thi k s sinh bt u t khi thai s n ht 4
tun u sau , l thi k a tr thch nghi vi
cuc sng mi l bn ngoi t cung. Tr mi
vi c th non nt, cc chc nng cha hon
chnh (nht l h thn kinh) phi tri qua
nhng s thay i phc tp v kh khn (h
hp, tun hon, tiu ho), v vy, s chm sc
62
ca ngi cn b y t (ti c s y t) v nht l s chm sc ca cc b m l rt

quan trng, do ta phi hng dn gia nh h v cc b m bit cch chm sc
tr trong thi k s sinh.
2. Tiu chun tr s sinh kho mnh:
- Tui thai t 38 - 42 tun.
- Cn nng lc trn 2500g (Trung bnh 3000g).
- Chiu di 47 - 50cm.
- Da hng, khc to, th u nhp th 40 - 60 ln/pht.
- B kho, khng nn, c phn su, khng c d tt bm sinh.
- Tc di trn 2cm, mng tay, chn di qu u ngn.
- B phn sinh dc pht trin y : tr trai tinh hon xung h nang, tr gi
mi ln trm mi nh.
- Vng rn nm gia ng t mi c n trn v.
- Phn x lc thc: Tr b kho, khc to, lun vn ng.
- Trng lc c chc.
3. Chm sc tr s sinh kho mnh
3.1- nh gi tnh trng tr hng ngy:
- Mu da: mi lt lng da , sau chuyn hng, sau vi ngy c mu hng vng
(vng da sinh l).
- Nhp th: bnh thng 40-60 ln/pht, di 40 hay trn 60 u l bt thng
phi xem xt tm nguyn nhn.
- Kim tra thn nhit hng ngy.
- nh gi tnh trng tr b m.
- Theo di i tiu tin.
3.2- Chm sc n ung:
- Sau cho tr b m cng sm cng tt, nhng ngy sau hng dn b m cch
cho con b: trc khi cho con b, dng khn mm lau u v v xoa u v cho
mm ri ngi thoi mi b tr u hi cao, u v thn tr thng, mt quay vo v
m cho tr ngm ht qung thm ca v, khi tr b xong cn b tr mt lt khi tr
hi, mi c t nm.
- Nu tr khng b m c th phi cho tr n bng tha: dng ca tr nh
cc tha phi ra sch, luc nc si trc khi dng.
3.3- Chm sc rn:
Chm sc rn l mt qu trnh lin tc, phi lm t ngay sau khi ti khi
rng ln so kh. Phi m bo v khun nh khi ct rn v lm rn.
63
* Cch chm sc rn:

- Nu rn bnh thng: dng cn 70 lau cung rn hng v thay bng gc.
Cung rn s rng t nhin sau 6 - 8 ngy.
- Nu rn hi, r mu, quanh rn ni mn hay m t, chm rng: Vn dng
cn70 , khng rc bt khng sinh vo rn.
- Nu thy lot quanh rn, ra nh bng nc mui sinh l ngy 2 ln,
thong.
- Trng hp rn rng nhng cn li rn, u rn s tit dch vng c th gy
nhim khun, chuyn b n c s yt khm kp thi.ssss
- Nu rn c biu hin nhim khun, rng sm, tr b km hoc b b: cn
ngh n un vn rn. Chuyn tr ln bnh vin ngay.
- Rn mi rng phi gi chn rn kh, sch cho ti khi ln so.
3.4- Chm sc da:
- V sinh thn th, tm cho tr vo ngy th 2 sau , ma ng lnh th c
th lau ngi cho tr. Khi tm hoc lau ngi cho tr, phi chng lnh, chng gi
la, mi ln tm khng qu 5 pht. Nc tm m 360C-370C. Sau khi tm lau kh
mc o, i m cho tr.
Trng hp vim da mn phng: t vn b m a tr ti c s yt ngay
c khm v s tr kp thi.
3.5- Gi m, gi sch:
- Phng tr nm phi m (28 - 300C), thong, khng c gi la, khi t, o t
phi thay ngay, cho tr cng nm vi m.
- Khi chm sc tr phi ra tay sch, o, t ca tr phi sch s, kh v m.
3.6- Theo di ton thn, vng da, st cn sinh l:
- Quan st mu da nh gi mc vng da nhiu hay t. Cn tr pht
hin st cn sinh l v ghi chp vo biu theo di.
- Theo di hng ngy tr i ngoi nh th no, tnh cht ca phn, theo di tr i
tiu nhiu hay t, nu thy bts thng cho tr i khm ngay.
- o nhit ngy hai ln, nu thy nhit tng hoc gim u cho i khm
ngay.
- Theo di nhp th: Khi tr th bnh thng th da s hng, nu khi tr c
biu hin kh th, da tr s tm, khi cn nhanh chng a chu i ngay ti bnh
vin.
3.7- Phng bnh:
- Tim phng lao BCG
64
- Ung vacxin phng bi lit.

- Tim vacxin phng vim gan B.
3.8- Mt s tnh hung c th xy ra v hng dn x tr:.
* Tun u sau :
- St cao, nhim khun rn: Chuyn b ti bnh vin ngay.
- Vng da sm trong hai ngy u sau sinh hoc vng da m: Chuyn tuyn
bnh vin ngay.
- Nu tr b lnh, li b, khng b c, kh th: Chuyn tuyn bnh vin
ngay.
- Nu tr khng c g bt thng: hn ngy tim phng theo lch.
* Trong 6 tun u sau :
- Hng dn b m v ngi nh, nu tr c biu hin g bt thng cn a
tr n c s y t ngay tr c chn on v x tr sm.
- Nu tr khng tng cn: nh gi ba b v t vn b m nui con bng sa
m.
- Nu tr bnh thng: hng dn v sinh, cho b, chm sc gic ng, theo
di tng trng, tim chng, a tr i cn ng lch.
Bi 14 .V SINH.
1.
2.
3.
4.
MC TIU: Sau khi hc xong bi ny hc vin c kh nng.

Trnh by c nh ngha v phn loi v sinh.
M t c iu kin c thai.
Hng dn cc cp v chng lm cc xt nghim cn thit tm nguyn nhn
v sinh.
Theo di v chm sc sau iu tr v sinh.
NI DUNG
1. i cng:
T l cc cp v chng b v sinh ngy cng tng Vit nam. Gii quyt
vn v sinh l nhim v trong chng trnh iu ho sinh sn. iu tr v sinh l
mt nhu cu cp thit cho nhng cp v chng b v sinh, nhm m bo hnh
phc gia nh v pht trin hi ho ca x hi.Theo thng k cho thy t l c
65
khong 8% - 12% cp v chng b v sinh v him mun con, t l ny thay i

theo tng vng trn th gii. Hng nm c khong 2 triu cp v chng b v sinh
mi v con s ny ngy cng tng.
2. nh ngha v sinh:
Mt cp v chng l v sinh khi ngi v khng th thai, sau mt thi gian
lp gia nh c 12 thng, trong hon cnh chung sng vi nhau, khng p dng
mt bin php hn ch sinh no.
3. Phn loi v sinh:
- V sinh nguyn pht: Hai v chng cha bao gi c thai, mc d chung sng
vi nhau, ang trong mt tnh th c kh nng th thai v mong mun c thai t
nht 12 thng.
- V sinh th pht: Hai v chng c thai hoc c con. Nhng sau khng
th c thai li, mc d ang sng vi nhau, ang trong mt tnh th c kh nng
th thai v mong mun c thai t nht 12 thng.
4. Nguyn nhn gy v sinh:
C ph n ln nam gii hoc l c 2 u c th b v sinh. Khong 40% trng
hp v sinh thuc v n, 30% thuc v nam, 20% thuc v c 2 v 10% khng r l do.
- C nhng yu t khc nhau c th dn ti v sinh n. Nhng bt thng v cu
to ca c quan sinh dc, c th ngn cn khng cho tinh trng n gp trng, hoc
gy cn tr khng cho trng th tinh lm t trong bung t cung. Nhng bt
thng v ni tit, cng c th gy nn ri lon v rng trng v gy nn kh khn
cho vic th thai. Nhng yu t ngoi b phn sinh dc nh : S dng thuc, tht ra
m o sau giao hp hoc giao hp khng thng xuyn, cng c th lm gim kh
nng sinh sn.
- Nhng vn v kh nng sinh sn ca nam gii c th l do bt thng v
sinh tinh, bt thng v cu trc, bt thng v chc nng tnh dc.
- Cc yu t phi hp ca c v v chng c th nh hng ti sinh sn nh ni
tit nam v n, bt thng v cu trc, stress, hoc thng tin sai lch v tnh dc.
5. Cc xt nghim thm d chc nng cho cp v chng v sinh:
1.
2.
3.
4.
c thai cn 4 iu kin:
C phng non v non tt
Tinh dch v tinh trng tt
Tinh trng v non c gp nhau v kt hp tt
Trng lm t pht trin tt
66
Cc xt nghim thm d sau y gip tm ra nguyn nhn v sinh

5.1. Thm d phng non:
Nhng ph n c chu k kinh nguyt t nhin u n hng thng th thng
c phng non, nhng iu khng phi lun lun ng.
Nhng ph n c ri lon phng non hay khng phng non, thng c kinh
khng u hay khng c kinh. Do , bit ph n c phng non hay khng cn
thc hin mt s thm d sau:
- o biu thn nhit c s: o thn nhit mi bui sng trc khi thc dy,
ghi vo mt bng thn nhit. Nu na sau ca chu k kinh m nhit tng ln
0,50C th c th c phng non
- Ch s c t cung
- nh lng Progesteron ngy th 21 vng kinh
- nh lng FSH, LH, Estrogen trong mu
5.2. Cht lng tinh trng:
Tinh dch l mt trong nhng xt nghim c bn nht. Thng qua tich dch
, chng ta c th nh gi s b kh nng sinh sn ca ngi chng.
Mt s gi tr bnh thng ca tinh dch (theo tiu chun ca T chc Y t
Th gii 1999)
- Th tch tinh dch: 2ml
- Mt tinh trng: 20 triu tinh trng/ml
- Tinh trng di ng nhanh: 25%,hay tng tinh trng di ng
50%
- Hnh dng bnh thng: 30%
- T l tinh trng sng: 75%
- S lng bch cu: 1 triu/ml
Ngi chng ly tinh dch bng cch th dm, vi thi gian king giao hp t 3 5 ngy. Da vo kt qu tinh dch , nu bt thng, ngi chng s c thm
khm v lm cc xt nghim khc.
5.3. Tinh trng v non bo c th gp nhau c khng:
- Chp X quang bung t cung - ng dn trng: gip pht hin nhng d dng
t cung, tc nghn ng dn trng, c kh nng ngn cn non v tinh trng gp
nhau.
67
5.4. T cung c iu kin phi lm t v pht trin c khng:

- nh lng Progesteron: kho st chc nng hong th
- Sinh thit nim mc t cung
Thi im lm cc xt nghim thm d:
- Biu thn nhit ghi t ngy c kinh th 3
- nh lng FSH, LH t ngy th 2 - 4 vng kinh
- nh lng Progesteron vo ngy th 21 vng kinh
- Chp bung t cung - ng dn trng: sau sch kinh (khong
ngy th 6 - 11 ca vng kinh)
- Sinh thit nim mc t cung trc c kinh 2 - 3 ngy (king giao
hp)
Thng khuyn bnh nhn n khm v sinh ngay sau sch kinh, c iu
kin thun li lm tun t nhiu xt nghim v c th hon tt cc xt nghim thm
d trong mt vng kinh.
6. Cc phng php iu tr v h tr sinh sn:
6.1- V pha ngi v:
- iu tr vim nhim ng sinh dc, nu c trc khi thm d nguyn
nhn v sinh. C khong 5% bnh nhn v sinh, c th c thai sau khi iu tr
vim nhim.
- iu tr v sinh do tc ng dn trng: Phu thut m thng ng dn trng
qua ng bng hoc qua ni soi.
- Kch thch s phng non bng cc thuc ni tit.
6. 2- V pha ngi chng:
- i vi nhng trng hp lit dng, cn thm khm v hi chn cn thn
xc nh nguyn nhn do ni tit, vim nhim hay thn kinh.
- i vi nhng trng hp khng c tinh trng, cn xc nh xem y l do
tinh hon khng sinh sn hay l do tc ng dn tinh.
- i vi nhng trng hp tinh trng t, cn xem xt v kh nng ch tit
ca cc tinh hon c th ca cc ng sinh tinh, nhng cng c th kh nng sinh tinh
ca tinh hon vn bnh thng hoc ch suy gim t trong khi li c km theo tc
bn phn cc ng dn tinh.
68
- Tinh trng yu v tinh trng cht t l cao, c th do dn tnh mch tinh,

gy tr tun hon v thiu dng kh. Phu thut tht tnh mch tinh c th gii
quyt c mt s ng k cc trng hp trn.
6.3- Phng php h tr sinh sn:
*Th tinh trong ng nghim: Mt s v sinh khng c kh nng iu tr th
phi tm bin php th tinh trong ng nghim, ri chuyn phi vo t cung khi:
- V sinh do ng dn trng khng c kh nng phu thut.
- Suy sm bung trng, cn non ca ngi cho.
- V sinh khng r nguyn nhn.
7. Vai tr ca cn b san s trong iu tr v sinh.
7.1. T vn:
- T vn i vi nhng cp v chng sau khi lp gia nh trn 12 thng, sng
gn nhau, khng p dng bin php trnh thai no, m cha c thai nn i khm v
iu tr.
- Cung cp thng tin cho bnh nhn vi s h tr v thng hiu: v sinh l
mt vn v tinh thn, x hi v y hc.
- m bo cho cc cp v chng hiu c gii phu, sinh l bnh thng v
cc yu cu c thai.
- Cn t vn i khm ng ch. Tun th ch iu tr v c s hp tc c
v v chng
- Khi c thai cn theo di thai nh k ti c s mnh khm cha v sinh.
7.2. H tr iu tr v sinh:
- Hng dn, ng vin v gim st ngi bnh trong qu trnh iu tr: Tun
th trit phc iu tr.
- n c, nhc nh cc cp v chng khm li theo ng hn.
7.3. Khi ngi ph n iu tr v sinh c kt qu: cn ch 1 s vn khi
chm sc thai nghn:
+ Hng dn cc thai ph thc hin tt v sinh thai nghn
+ Gim st s dng thuc theo y lnh ca bc s (nu c).
+ Hng dn v h tr thai ph i khm thai theo hn ca thy thuc.
+ Hng dn thai ph t pht hin v pht hin sm cc du hiu bt thng
v thai nghn, cng nh v sc kho ca thai ph, khuyn thai ph ln tuyn trn.
+ Hng dn thai ph ch ti cc c s y t c iu kin phu thut.
69
8. D phng v sinh
- phng cc bnh ly qua ng tnh dc , quan h tnh dc an ton v lnh
mnh.
- Cn tham vn tt, hng dn cc trng hp v sinh i khm sm.
- T vn i vi nhng cp v chng, sau khi lp gia nh trn 12 thng, sng
gn nhau, khng p dng bin php trnh thai no m cha c thai, nn i khm v
iu tr.
Bi 15. PHNG CHNG NO PH THAI V PH THAI AN TON

MC TIU
1. Trnh by c i tng cn ph thai.
2. Phn tch c li ch v hu qu ca ph thai.
3. T vn c cho ngi ph n trc v sau ph thai.
NI DUNG
1. i Cng:
No ph thai l bin php k hoch ho gia nh b ng. ngi ta dng bm
chn khng ht thai ra, dng thuc t vo m o gy sy thai hoc dung nong
gp v no nh ch thai nghn. N gp phn vo cng tc gim t l sinh. Trong
nhng trng hp ph thai v mc ch sng lc trc sinh, th n ng gp gim t
l tr s sinh d tt, tc l gp phn gim gnh nng cho gia nh v x hi.
2. Phn loi ph thai an ton:
2.1 Ht ph thai sm:

L chm dt thai ghn bng phng php bm hut chn khng. hut thai
trong t cung t tun th 6 n ht tun th 12.
2.2 Ph thai bng thuc:

L phng php chm dt thai nghn bng cch s dng phi hp thuc
Mifeprispon v Misouproston gy sy thai
+ Loi p dng cho thai di 9 tun(tuyn p dng cho bnh vin huyn, tuyn
tnh)
+ Loi p dng cho thai t 13-23 tun(BV tuyn tnh)
70
2.3. Ph thai mun

Bng phng php nong v gp t tun 13-18 (PP ny p dng cho tuyn
trung ng v tnh)
3. i tng cn ph thai:
3.1.C thai khng mong mun:

+ V k hoch: L nhng ph n c thai khng mong mun , hoc ngi p
dng bin php trnh thai nhng vn c thai.
+ Thai nghn v thnh nin: L nhng ngi ph n trong la tui v thnh nin
mang thai ngoi y mun, H khng sinh con v khng iu kin nui dy
3.2. C thai ngi c ngun gc bnh di truyn, ngi HIV/AIDS ngi sng
trong mi trng c nguy c cao gy d dng cho thai:
Nhng ngi ph n ny sau kki c chn on l thai d dng, cn t
vn ngi ph n yn tm i ph thai
4. Li ch v hu qu chung ca ph thai:
4.1. Li ch
Gp phn gim t l xut sinh ,gp phn gip ngi ph n sinh con theo
mun c iu kin nui dy, gp phn nng cao cht lng th h tng lai, gp
phn nng cao sc kho v gii phng ngng ph n , to iu kin tham gia cng
tc ca x hi , gp phn nng cao a v ca ngi ph n trong x hi, gp phn
ci thin i sng vt cht v tnh thn cho gia nh v x hi
4.2. Hu qu ca ph thai:
Khi thc hin ph thai c th sy ra mt vo hu qu sau;
+ Chong; do tinh thn, do au hoc mt mu.
+ Thng t cung: do k thut no ph thai khng ng k thut hoc do thai to
(cc phn ca thai cng ) gy thng t cung.
+ Nhim khun : sau ph thai b nhim khun do khng m bo v khun trong
qu trnh ph thai, khng chm sc tt sau ph thai(khng s dng ng v
khng sinh d phng sau ph thai, v sinh b phn sinh dc khng m bo hoc do
c th gim st khng).
+ V sinh: do vi trng b tc li v nhim khun
+ Dnh bung t cung: Sau ph thai bung t cung b vim dnh dn n v sinh.
5. Hng dn la chn dch v ph thai an ton:
5.1. Y t cng:
T vn ph n nn n cc c s cng cng c y phng tin k thut ph
thai an ton.
71
- Ph ti cc trm y t : ch ph thai bng phng php ht chn khng cho thai

di 7 tun v ngi ph n phi kho mnh.
- Khi thai t 7 tun tr ln phi ti c s chuyn khoa t tuyn tnh tr ln.
5.2. Y t t nhn:
- Ph thai di by tun cc phng khm c ng k hnh ngh, c y trang
thit b v c k thut.
- Cc bnh vin t nhn c th ph thai di 22 tun khi phng tin v k
thut
6. Chun b trc khi ph thai:
- Sc kho chung khng nn ph thai khi ngi ph n ang mc cc bnh nhim
khun cp tnh .
- Tinh thn : ngi ph n khi ph thai cn c t vn trc yn tm, khng
lo s t vn trnh t tng k th v ph thai.
- V sinh: trc khi i ph thai ngi ph n c v sinh thn th sch s, c
bit l b phn sinh dc.
7. Theo di v chm sc sau ph thai:
- King giao hp n khi ht ra mu.
- Dng thuc theo ch nh ca bc s.
- V sinh b phn sinh dc ngoi ngy 3-4 ln.
- Ch dinh dng n giu dinh dng d tiu.
- T theo di cc du hiu ra mu, tng nhit c th nu thy st ra mu
nhiu hoc ko di trn 10 ngy cn khm li ngay.
- Hn khm li sau 1 tun,1 thng.
- T vn trnh thai sau ph thai.
8 .T vn:
T vn c th c tin hnh trc trong v sau ph thai, nhng hiu qu nht
trc v sau ph thai.
8.1. T vn trc khi ph thai:
-T vn thm khm:
+ Gii thch qu trnh v mc ch ca vic thm khm.
+ Cc xt nghim cn lm v th tc hnh chnh.
+ Hi v tin s bnh v tin s sn ph khoa.
- T vn quyt nh ph thai: ngi ph n t quyt nh ph thai, khng c p buc
- T vn ph thai thch hp ngi ph n t la chn phng php thch hp v
ni thch hp.
72
- Cn t vn v pht hin nhng ph n ph thai v mc ch la chn gii tnh,

gii h v ngi nh bit y l iu php lut cm h thay i quyt nh.
- T vn cc tai bin v hu qu ca ph thai.
- T vn cc bin php trnh thai sau ph thai h t la chn phng php thch
hp, k cam kt t nguyn ph thai .
8.2. T vn trong khi ph thai (Do CBYT lm):
- Trc khi ph thai cn gii thch ngi ph n hiu quy trnh ph thai, thi
gian, gim au , h yn tm ,gii thiu v ngi lm th thut.
- Trong khi lm th thut: Va lm va ng vin ngi ph n gim bt lo u
8.3. T vn sau ph thai
9. T vn cho cc nhm i tng c bit:
9.1. V thnh nin: khi t vn cho v thnh nin ngi t vn cn
- dnh thi gian cho v thnh nin hi v gia quyt nh.
- m bo tnh b mt.
- T vn k phng pht trnh thai bng bao cao su h t nguyn p dng
trnh thai v phng cc BNTQTD.
- Cung cp thng tin y chnh sc r rng v ph hp vi v thnh nin.
9.2. Nhng ph n phi chu bo hnh:
Khi t vn cn c bit ch :
- Th hin s ng cm trong t vn nhn bit s bun b v s hi ca ngi ph n.
- To mi quan h tt v tin cy vi khch hng.
- Gii thiu ph n vi cc dch v x hi gip vt qua hon cnh ca mnh
- T vn v cung cp dch v trnh thai thch hp ngi ph n ch ng p
dng c.
9.3 . Nhng ph n c HIV:
- Khi t vn ph thai cho ngng ph n ny cn ch nhng ph n ny r b
sang chn tm l, ngn gi khng mun ph thai, h b gia nh rung b v x hi
k th
- khi t vn cn:
+ Chia s vi h.
+Khng nn t ra k th.
+ Kh nng ly chuyn t m sang con.
+ Trnh ly chuyn cho ngi khc.
+ ng vin c gia nh v ngi ph n.
73
Bi 16. BNH PH KHOA THNG THNG

MC TIU:
1. Trnh by c nhng du hiu nhn bit khi ngi ph n mc bnh ph
khoa thng thng.
2. T vn cch phng bnh ph khoa thng thng.
NI DUNG:
1. Dch tit m o:
1.1. Vai tr ca dch tit m o bnh thng

ph n, dch tit m o ch yu do c t cung tit ra, n lun lun hin din
vi lng nh v bnh thng khng nhn thy. Dch tit m o gip cho ng
sinh dc lun m, ng thi dch c th c ch vic sinh si qu mc ca mt s vi
khun bnh thng vn sng trong ng sinh dc v ng tiu ho.
1.2. c tnh ca dch tit sinh l m o

- Dch trong long, khng mu, hu nh khng c mi, hi dnh.
- Lng dch t, thng khng nhn thy. Dch tng tit gia chu k kinh nguyt
khi c phng non (14 ngy trc khi thy kinh nguyt), hoc khi kch thch tnh
dc, hoc trong thi k cho con b (kch thch u v lm tng tit ni tit t) hoc
s dng thuc trnh thai.
- Dch tit m o gim trong trng hp khng sn xut ni tit t sinh dc
(sau khi mn kinh, ct b c hai bung trng), hoc khi b mt nc nng. Khi dch
tit gim, kh nng nhim khun s tng.
Trn thc t, khi ngi ph n thy ra dch m o, d lm tng l mnh b bnh
ph khoa. V vy, trong khi t vn v chm sc sc khe ph n, cn gii thch
ph n bit v c im v tc dng ca dch m o bnh thng.
2. U x t cung
2.1. V tr u x t cung
U x t cung l khi u lnh tnh, bnh kh ph bin ph n t 30 - 45 tui.
74
U x t cung c th to, nh, mt hay nhiu nhn x nm thn, c v c eo t

cung.
U x c th pht trin b
ngoi t cung (U x di
thanh mc)
U x pht trin trong lp
c t cung (U x k)
U x pht trin trong
bung t cung (U x
di nim mc)
Hnh : Cc dng u x t
cung.
2.2. Triu chng c nng:

Biu hin lm sng ph thuc vo v tr, s lng th tch ca u x.
- Ri lon kinh nguyt: cng kinh, rong kinh ko di, vng kinh ngn, nhng vn
theo chu k, lm ngi bnh thiu mu.
- au: do thiu mu cc b hay do chn p h thn kinh trong tiu khung.
- Chn p: U x to chn p bng quang, gy tiu kh, tiu nhiu ln, chn p trc
trng, gy to bn.
- Thng dch m o nhiu, long theo chu k.
2.3. Triu chng thc th:

- Thm m o kt hp nn bng, s thy t cung ln hn bnh thng, nhiu
nhn g gh, thay i .
- U x k thy t hnh dng t cung. Di ng t cung b hn ch, do u x to,
dnh trong tiu khung.cung to trn u, hay gy cng kinh.
- Nhn x di nim mc c th khng ln, i khi thy polyp chui ra c t
cung, hay ra huyt bt thng.
- U x di phc mc lm t cung bin dng. Nu c cung di, d nhm U
nang bung trng.
2.4. Cn lm sng:
- Chp bung t cung cn quang.
- Siu m.
- Thiu mu do rong kinh rong huyt
75
- Chn p cc tng xung quanh, gy tiu kh, to bn.

- Nhim khun, hoi t do thiu mu ti ch.
- Xon u nu u di thanh mc c cung.
- Khi c thai, gy sy thai, non, rau bm thp, ngi thai bt thng.
- Khi chuyn d: ri lon cn co, chuyn d ko di, u tin o.
- Sau t cung, bng huyt, b sn dch.
- Mt s t u x c th thoi ho, bin thnh ung th, nhng him gp.
3. U nang bung trng
U nang bung trng l nhng khi u kh ph bin ph n. Bnh thng gp
mi la tui, nhiu nht t 30 - 45 tui. Chn on tng i d, nhng triu chng
v tin trin phc tp, nn vic iu tr v tin lng cn gp nhiu kh khn.
Gi l u nang, v c cu to kiu ti. Thnh ti l v nang, trong ti c cha dch
nang n thun hay phi hp vi thnh phn khc.
3.1. Phn loi

3.1.1. U nang c nng:
- U nang c nng sinh ra do tn thng chc nng ca bung trng, c c
im: Ln nhanh, mt sm, ch tn ti trong mt vi chu k kinh nguyt.
- U nang c nng bao gm:
+ U nang bc non: do khng phng non, thng tn ti trong vi chu k
kinh nguyt, ri t mt.
+ U nang hong tuyn: thng gp trong cha trng hoc Chorio.
+ U nang hong th: c th gp trong 1 s trng hp dng thuc kch
thch phng non liu cao iu tr v sinh.
3.1.2. U nang thc th:
- Do tn thng thc th gii phu bung trng. U pht trin chm, nhng
khng bao gi mt. Kch thc u nang thng ln, c v dy, a s l lnh tnh.
- C 3 loi u nang thc th:
+ U nang b
+ U nang nc
+ U nang nhy
76
Hnh : Mt s dng khi u bung trng
3.2. Triu chng c nng:

- U nang nh: triu chng ngho nn, khi u tin trin nhiu nm. Phn ln
ngi bnh vn sng, hot ng bnh thng. U nang ch c pht hin khi tm
hoc khi khm sc kho.
- Trng hp u ln c du hiu chn p cc tng xung quanh, gy b tiu, b i
tin. Mt s ngi bnh cm gic nng bng di.
3.2. Triu chng thc th:

- U nang to: Thy bng di to ln nh mang thai, s thy khi u di ng, c khi au.
- Khm m o: T cung nh, cnh t cung c khi trn u, di ng d dng,
ranh gii bit lp vi t cung.
- U nang to, dnh, hay nm trong dy chng rng, th di ng hn ch, c khi
mc kt trong tiu khung. Khng nn mnh hay y ln, v c th gy v.
3.3. Cn lm sng:
- Chp bng khng chun b, nu l u nang b s thy cn quang. Chp t cung
vi trng vi thuc cn quang, thy t cung lch 1 bn, vi trng bn khi u ko di
ra m ly kh u.
- Siu m thy ranh gii khi u r.
- Soi bng ch lm khi khi u nh, nghi ng vi cha ngoi t cung.
3.4. Phng bnh:
- Khuyn khch ph n khm ph khoa nh k, pht hin sm u bung trng.
- Qun l cht ch nhng bnh nhn sau m, pht hin sm bnh ti pht.
77
Bi 17. D PHNG MT S BNH UNG TH NG SINH SN

MC TIU:
1. K c mt s bnh ung th ng sinh dc nam v n.
2. Trnh by c mt s du hiu pht hin bnh ung th sinh dc nam v n.
3. T vn d phng ung th ng sinh sn cho cng ng.
NI DUNG:
1. i cng
Ung th ng sinh sn l loi ung th thng gp. N chim mt t l tng i
cao trong cc bnh ung th. Mt s bnh ung th ph khoa tin trin chm trong
nhiu nm, cho nn khm sc kho nh k v thng xuyn s pht hin c sm,
iu tr kp thi c khi khi ti trn 90 % hoc ko di s sng cho ngi bnh.
2. Mt s bnh ung th thng gp:
2.1.i vi n:
Ung th c t cung, ung th nim mc t cung, ung th v, ung th bung trng
i vi nam: Ung th tuyn tin lit, ung th tinh hon
2.2. iu kin thun li dn n mc bnh ung th ng sinh sn:

- Quan h tnh dc khng lnh mnh, c nhiu bn tnh.
- Sinh nhiu hoc sinh mun.
- C a hay nhim vi rt( HPV).
- V sinh kinh nguyt v v sinh giao hp km.
- Tui thng mc : Tin mn kinh hoc ngi cao tui.
3. Du hiu lm sng pht hin ung th ng sinh sn:
3.1. Ung th v:
L bnh ung th thng gp nht ngi ph n:vi tn xut 60- 70/100.000
dn.
- Quan st:
+ V thay i th tch.
+ Mu da thay i: C th gn , ph, hoc c mu da cam
+ Nm v c th b co rt.
- S:
+ Pht hin khi u v.
+ C th s thy hch cc vng nh nch, thng n, h n.
78
Khi c mt trong cc du hiu trn cn t vn ngi ph n n khm ti

bnh vin chuyn khoa c iu tr.
3.2. Ung th c t cung:

L loi ung th c tnh hay gp nht ng sinh dc n, ng th hai sau
ung th v. Tui thng gp l trn 45 nhng cng c th gp bt c la tui no.
Qu trnh din bin thng ko di qua nhiu nm, do khi pht hin sm v iu
tr kp thi c th khi hn trn 90%.
Cc du hiu dn bnh nhn n khm l:
- Kh h hi, mu hng.
- Ra mu m o bt thng hoc ra mu sau giao hp.
- C th suy mn( Giai on cui).
- Khi quan st c t cung c th bnh thng, c th pht hin tn thng si lot
hoc vt trng .
Mun chn on xc nh cn gi bnh nhn ln bnh vin chuyn khoa lm cc
xt nghim.
3.3. Ung th nim mc t cung:

L loi ung th thng gp ngi cao tui, tin trin nhanh v tin lng
xu. Thng gp nhng ngi bo ph, i ng, qu sn ni mc t cung, mn
kinh mun
Cc du hiu thng gp trn lm sng:
- Ra mu bt thng sau khi mn kinh hoc ra mu trong thi k tin mn kinh.
- Kh h ra nhiu, nhy, long hi, c kh l m.
- Thng km theo au bng vng h v v cm thy nng bng.
Khi c mt trong cc du hiu trn cn t vn i khm bnh vin chuyn khoa.
3.4. Ung th bung trng:

Thng gp ngi cao tui v sau mn kinh, tin lng xu.
Cc du thng gp:
- Cm gic au bng vng h v.
- Ra kh bt thng.
- Ra mu bt thng sau mn kinh.
Khi c mt trong cc du hiu trn cn i khm bnh vin chuyn khoa iu
tr v chn on.
79
Bi 18. BNH NHIM KHUN NG SINH SN THNG THNG

MC TIU:
1. M t c nhng du hiu chn on bnh nhim khun ng sinh sn.
2. T vn ngi ph n tun th trit phc iu tr.
3. Hng dn cch phng bnh vim nhim ng sinh sn.
NI DUNG:
1. Nguyn nhn nhim khun ng sinh sn
- Cc nhim khun ni sinh: do cc vi sinh vt vn c mt trong ng sinh dc
ca ph n khe mnh. Khi c s thay i pH ng sinh dc trong mt s trng
hp nh: c thai, au yu, dng thuc trnh thai... cc vi sinh vt ny sinh trng
qu mc, gy ra nhim khun ng sinh dc nh: vim m o do vi khun, nm
m h, m o...
-Do thy thuc khng v khun khi thm khm bnh hoc lm th thut: Gip
ly bnh t ngi ny sang ngi khc.
2. iu kin thun li dn n nhim khun ng sinh dc:
- Do ngi ph n v sinh b phn sinh dc cha tt (v sinh hng ngy, v
sinh kinh nguyt, v sinh giao hp)
- Do iu kin lm vic ca mt s ph n khng thun li nh: hay phi ngm
mnh di nc, lao ng nhng ni thiu nc
- Do thy thuc: trong qu trnh thm khm v lm cc th thut khng m
bo v khun nh: khng an ton, t dng c t cung...
Nhng nhim khun ny c th gy ra v sinh, cha ngoi t cung, sy thai, ung th
c t cung... Tuy nhin, cc nhim khun ny, u c th d phng hoc iu tr
c, nu nh ngi ph n c t vn y v cch phng bnh v c khm
ph khoa nh k, pht hin v iu tr sm cc tn thng ng sinh dc.
3. Du hiu cn c pht hin:
3.1. Vim m o , c t cung do nm:

- Cn nguyn do nm candida qu pht (Ch yu l Candida albicans)
- Ngi bnh thng nga nhiu m h, do vy thng gi lm xy xc
m h v lm nm lan rng c tng sinh mn, bn.
- Kh h c mu trng c nh vng sa, khng hi. C th km theo i kh,
au khi giao hp.
80
- Khm: m h, m o vim , c th b xy xc nhim khun do gi,

trng hp nng b vim c vng tng sinh mn, bn, i. Kh h thng nhiu,
mu trng nh vng sa, thnh mng dy dnh vo thnh m o, khi lau sch kh h
c th thy m o c vt trt .
- Khi ngi ph n c du hiu trn th t vn bnh vin xt nghim v
chn on xc nh .
- iu tr theo ylnh ca bc s, tun th phc iu tr.
3.2. Vim m o, c t cung do vi khun:

- L hnh thi vim m o khng c hiu, ngha l cc vi khun k kh ni sinh
qu pht ti m o. Bnh khng phi do ly qua ng tnh dc m cn nguyn ch
yu do vi khun Gardnerella vaginalis v c th phi hp vi mt s vi khun ym kh
khc.
- Kh h ra nhiu, mi hi l l do ch yu khin ngi ph n i khm bnh.
- Khm thy kh h mi hi, mu xm trng, ng nht nh kem bm vo
thnh m o. Nim mc m o khng c biu hin vim .
3.3. Vim phn ph do vi khun:
- Khi vim cp tnh s c du hiu st.
- au h chu mt hoc hai bn. au tng khi giao hp.
- Ra nhiu kh h, mi hi.
- Nu thm khm m o kt hp vi nn bng s thy khi n mt hoc hai bn
h chu.
- T vn n bnh vin khm chn on, iu tr theo phc v tun th iu
tr.
4. D phng nhim khun ng sinh sn
- Hng dn ph n thc hin tt v sinh ph n (v sinh hng ngy, v sinh
giao hp, v sinh kinh nguyt).
- Thy thuc phi m bo v khun khi thm khm v lm th thut c bit
l cc th thut can thip vo bung t cung (kim sot t cung, t dng c t
cung, ht thai...).
- Mi ph n cn khm ph khoa nh k 6 thng mt ln, pht hin v iu
tr sm, nu c nhim khun sinh dc.
81
Bi 19. BNH LY TRUYN QUA NG TNH DC V HIV.

MC TIU
1. M t c nhng du hiu chn on bnh nhim khun ng sinh sn.
2. T vn ngi ph n tun th trit phc iu tr.
3. Hng dn cch phng bnh vim nhim ng sinh sn.
NI DUNG
Nhim khun ng sinh sn ly truyn qua ng tnh dc l vn hin nay
c rt nhiu ngi quan tm, bi li sng ca mt s thanh nin hin nay khng
lnh mnh, s i hi ngy cng cao v vt cht, trong khi li khng c vic lm
v khng c thu nhp n nh. do h i lm cc nh hng khng lnh mnh,
h quan h tnh dc vi nhiu ngi. Do cn bnh ny ngy cng pht trin v
ly lan trong cng ng, c th gy thnh i dch cho con ngi nh bnh HIV.
1. Cc bnh nhim khun ng sinh sn ly truyn qua ng tnh dc:
- Bnh Trichomonas( Trng doi).
- Nhim khun Chlamydia.
- Lu cu.
- Giang mai.
- HPV.
- HIV
2. Nhng du hiu pht hin bnh:
2.1.Vim m o, c t cung do trng roi (Trichomonas vaginalis):

Bnh ny c th ly qua dng nh chu git chung, mc qun lt chung
Nhng n ly qua ng tnh dc l c bn, ly t v sang chng hoc ngc li.
Sau khi quan h tnh dc vi ngi l mc bnh, sau v quan h vi v hoc
chng, khong 1 tun m thy cc triu chng sau:
- Kh h: s lng nhiu, long, c bt, mu vng xanh, mi hi (mi hi
khng mt i khi ra). c im ca kh h do trng roi c tnh cht c th nn c
th phn bit vi kh h do nm v cc tc nhn khc.
- C th km theo nga, i tiu kh v au khi giao hp.
- Khm: m h, m o, c t cung , ph n, c nhiu kh h mu vng
xanh long v c bt cng .
Khi t vn cho khch hng i n bnh vin c trang thit b chn on,
sau mi iu tr theo ch nh ca bc s, ngi cn b dn s yt ch hng dn
82
iu tr theo ylnh ca bc s, ng vin khch hng tun th phc iu tr,

trnh hin tng khng thuc.ng thi t vn h trnh ly cho ngi khc( Khi
cha khi bnh khng quan h tnh dc ). Phi sng chung thu mt v, mt chng.
2.2. Vim c t cung v niu o do Chlamydia:

- C dch nhy, hi c chy ra t l c t cung, s lng t. C t cung ,
ph n, chm vo d chy mu.
- Ngi bnh c th c biu hin nga m o, i tiu kh.
- Ngoi ra, c th c biu hin vim tuyn Bartholin, vim tiu khung.
- Khi pht hin c cc triu chng trn hng dn khch hng n bnh
vin c iu kin chn on xc nh, t vn h iu tr theo ng ylnh ca bc
s, tun th phc iu tr.
- T vn tnh dc an ton v lnh mnh.
2.3. Vim niu o do lu nam gii :

- Thi gian bnh thng 2-4 ngy.
- M chy t trong niu o, s lng nhiu, mu vng c hoc vng xanh.
Nu l lu mn th ch c dch nhy.
- i but, c th km theo i rt.
- Biu hin st, ngi mt mi.
- Xt nghim: Ly m t l niu o.
- C th c biu hin ca bin chng vim mo tinh hon: thng b vim 1
bn, biu hin sng, nng, , au km theo st. Nu vim c 2 bn c th gy v
sinh.
2.4. Vim niu o nam gii do Chlamydia trachomatis:

Nhim Chlamydia sinh dc tit niu cn gi l vim niu o khng c hiu.
- Thi gian bnh t 2-4 tun.
- Dch niu o t hoc va, dch c th trong, nhy, trng c hoc mu vng.
C khi dch t ch biu hin t hoc dnh ming so hoc khng c triu chng g.
- Ngi bnh c biu hin kh i tiu, nga, dm dt kh chu trong niu o.
- Triu chng ngho nn, rt d nhm vi lu mn tnh.
- C th c bin chng ca vim mo tinh hon.
* Nguyn tc iu tr:
- iu tr theo hi chng, iu tr phi hp c lu v Chlamydia khi ln u
tin n khm.
- Nu xc nh c nguyn nhn iu tr theo nguyn nhn.
83
- i vi mi trng hp, cn iu tr cho v/ bn tnh ca ngi bnh d

khng c triu chng.
- Khng quan h tnh dc v ung ru bia trong thi gian iu tr.
2.5. Hi chng lot sinh dc

2.5.1. Vt lot do giang mai (cn gi l sng giang mai)
- Vt lot thng c hnh trn hoc bu dc.
- y vt lot phng so vi mt da, khng c b ni g ln hoc lm xung,
khng au, khng nga, khng c m. y thm nhim cng (cn gi l sng cng)
l du hiu quan trng nht chn on.
- Vt lot c th t khi sau 6 8 tun k c khng iu tr.
- Km theo vt lot c th c biu hin hch to, thng l hch bn, di ng,
khng au, khng ho m.
2.5.2. Vt lot do Herpes:
- Thng bt u bng m mn nc nh hnh chm nho. Cm gic rt
bng, nga nhiu. Sau dp v to thnh cc vt trt (lot) nng, mm, b c
nhiu cung, c th t khi nhng rt hay ti pht.
- Hch nh 2 bn bn, au, khng lm m.
Nguyn tc iu tr:
- i vi tt c cc trng hp lot sinh dc cn iu tr cho c bn tnh.
- Nu xc nh c nguyn nhn th iu tr nguyn nhn
- Nu vt lot khng xc nh c do loi g th iu tr theo hi chng
- T vn tun th phc iu tr, sinh hot tnh dc lnh mnh.
2.5.3. Si mo g sinh dc
- Phn ln ngi nhim virus si mo g thng khng c biu hin lm sng,
thi k bnh khng r rng, c th vi tun n 2-3 thng.
- n: Tn thng l u nh mu hng ti, mm, khng au, d chy mu
khu tr m h, m o, quanh l niu o, tng sinh mn, c t cung, hu mn.
Bnh c nguy c gy ung th c t cung, hu mn.
- nam: thng gp si mo g rnh bao quy u, bao da v thn dng
vt, c khi thy ming so.
- C nam v n: quanh hu mn, ming, hng
- Tn thng si mo g rt c hiu, do vy chn on ch yu da vo triu
chng lm sng.
- Ph n b si mo g c t cung cn phi lm xt nghim phin c t
cung nh k hng nm pht hin sm ung th c t cung.
84
* NGUYN TC IU TR:
Hin nay cha c thuc dit virus nn ngi bnh c th mang bnh sut i
tnh trng c biu hin triu chng hoc khng c biu hin triu chng. Cc
phng thc iu tr ch c tc dng lm gim triu chng m khng khi bnh
hon ton.
Cc trng hp si mo g phi c iu tr t tuyn huyn tr ln v cn
xc nh v iu tr cho bn tnh.
iu tr bng phng php t hoc phu thut.
2.7. HIV:( Hc phn bnh truyn nhim)

3. D phng nhim khun ng sinh sn LTQTD:
- Thy thuc phi m bo v khun khi thm khm v lm th thut c bit
l cc th thut can thip vo bung t cung (kim sot t cung, t dng c t
cung, ht thai...).
- Mi ph n cn khm ph khoa nh k 6 thng mt ln, pht hin v iu
tr sm, nu c nhim khun sinh dc.
- Sng chung thu mt v mt chng.
- Khi c du hiu nghi ng ca bnh, cn n c s y t khm v iu tr kp
thi, khng nn t iu tr, trnh hu qu ca bnh. Khi b bnh, khng nn
quan h tnh dc hoc khi quan h tnh dc phi dng bao cao su.
Bi 20. SC KHE SINH SN V THNH NIN

Mc tiu hc tp
1. M t 7 vn thay i v th cht tui v thnh nin.
2. Phn tch c s thay i sinh l v tm l tui v thnh nin.
3. T vn c nguy c thai nghn v bnh ly truyn qua ng tnh
dc tui v thnh nin.
1- nh ngha tui v thnh nin
Ti hi ngh Quc t v Dn s v Pht trin hp ti Cai-r (Le Caire) thng 4
nm 1994, T chc Y t Th gii a ra nh ngha v Sc kho sinh sn: Sc
kho sinh sn (SKSS) l mt trng thi kho mnh, hi ho v th cht, tinh thn v
x hi trong tt c mi kha cnh lin quan n h thng sinh sn, cc chc nng v
85
qu trnh sinh sn ch khng phi ch l khng c bnh tt hay tn thng h thng

sinh sn.
Nh vy, SKSS l s hon ho v b my sinh sn, i i vi s hi ho gia
sinh hc vi tinh thn v x hi.
Sc kho sinh sn tui V thnh nin l nhng ni dung ni chung ca sc
khe sinh sn, nhng c ng dng ph hp cho la tui V thnh nin (VTN).
nh ngha tui v thnh nin.
V thnh nin l thi k chuyn tip t tr con thnh ngi ln, c nh du
bng nhng thay i xen ln nhau v th cht, tr tu v mi quan h x hi chuyn
t gin n sang phc tp.
Theo T chc Y t Th gii: V thnh nin l nhng ngi trong tui t 10 n
19. Nh vy nhng ngi ny trong tui thiu nhi v trc tui trng thnh.
Tui V thnh nin c chia lm 3 giai on:
- Giai on u ( Tin v thnh nin): 10 - 13 tui.
- Giai on gia ( Trung v thnh nin): 14 - 16 tui.
- Giai on cui ( Hu v thnh nin): 17 - 19 tui.
Vic phn nh ny cn thit kt hp pht trin sinh hc v tm l x hi tng thi k.
2- S thay i th cht tui v thnh nin
S thay i th cht v thnh nin rt khc nhau tui bt u thay i, mc
thay i, cm nhn s thay i... nhng s thay i th cht VTN c bn c 7
vn .
2.1- v thnh nin n.
2.1.1- Pht trin hnh th.
S pht trin chiu cao thng bt u vo khong 10 - 11 tui, t nh cao
12 - 13 tui, kt thc khong 14 -15 tui. Thng sau 18 tui khng pht trin thm
v chiu cao.
Khi bt u hnh kinh, c th pht trin b ngang nhiu hn, v nh ln,
mng n nang hn. Lp m di da dy ln lm cho c th VTN n mm mi, giu
n tnh, cc ng cong ca c th r nt hn.
2.1.2- V pht trin.
Tuyn sa pht trin, lp m ngc dy ln lm cho v nh ln v ngy cng y n.
u tin l qung v y ln, sm li. Sau nm v nh ra, bu v ln dn,
trn tra dn. Trong qu trnh pht trin ca v, c th v bn ny pht trin nhanh hn
v bn kia mt cht, hoc i khi thy thy nga hoc au tc. iu c th lm cho
86
VTN lo lng, bn khon, cn gii thch VTN yn tm rng iu khng phi l bt

thng.
Tuy nhin, cn hng dn VTN cch t khm v, khi thy v c khi u ranh
gii r, mt chc, au hoc khng au th cn i khm chuyn khoa.
2.1.3- S pht trin ca khung chu.
So vi VTN nam, khung chu ca VTN n trn hn v rng hn, iu p
ng cho chc nng mang thai v sinh ngi ph n.
2.1.4- S pht trin h thng lng.
Lng mc vng mu, bn nhng gii hn trn l ng thng khng vt
qu vm mu, l iu khc vi VTN nam. Nu lng mu mc ln pha trn rn, cn
xem k c nam tnh ho khng (v cn yu t di truyn).
Lng nch s mc sau lng mu.
2.1.5- S hot ng ca tuyn b v tuyn m hi.
Vic tng Androgen trong tui dy th c nam v n dn n vic tng
dy ca da, kch thch s pht trin ca tuyn b. Thng th cc tuyn ny pht
trin nhanh hn cc ng dn ra b mt ca da, kt qu l cc l bt li gy nn trng
c v khi b nhim khun s thnh cc mn m.
Trng c l mi quan tm ca phn ln cc bn trong tui v thnh nin.
Trng c c th xut hin trn mt v c trn c th, i khi nhim khun gy nn
cc mn m trn da, nh hng n thm m ca cc bn VTN. V vy, cn gii
thch VTN hiu rng qua tui VTN, tnh trng trng c hu ht s khi v hng
dn cc bn thc hin mt s vic sau:
- Nn ra mt thng xuyn, c th ra mt vi cc loi kem (sa ra mt) c
kim nh ty ra cht bn trn da.
- Khng nn nn mn trng c, phng nhim khun.
- Hn ch dng m phm.
- Ch n; trnh n nhiu m, cht ngt.
Nu mn trng c ko di hoc nhim khun cn khm chuyn khoa da liu.
2.1.6- Thay i v ging ni.
Ting ni tr nn trong tro, du dng.
2.1.7- Hon chnh s pht trin ca c quan sinh dc.
- m h: tr em, m h hng ra trc, nay hng t trn xung di, t
trc ra sau. Do , t th ng ch nhn thy c mu v mt phn pha trc. n
thi k ny, cc mi b v m vt tng dn sc t. Mi b pht trin, khng b mi ln
che nh tr em. S pht trin ny c th lm 1 s VTN lo lng, s hi nn cn t
87
vn, gii thch VTN yn tm. Tuy nhin, cng cn hng dn VTN bit, nu
thy vng sinh dc ngoi nhiu dch, c mi hi hoc nga cn khm chuyn khoa
loi tr bnh l.
- m o pht trin rng hn, thnh m o dy hn. Mi trng m o
chuyn t kim sang toan.
- Thnh t cung dy hn v hon thin hn, c bit lp c cho ca t cung
pht trin mnh chun b cho thai nghn v sinh . T l gia c t cung v thn
t cung thay i: tr em, c t cung v thn t cung bng nhau, n thi k ny thn
t cung pht trin di hn 2 ln c t cung. ng thi, nim mc t cung chu s tc
ng ca ni tit bung trng, thay i theo chu k v qua cc giai on: bong ra, ti
to, pht trin v ch tit to nn hin tng kinh nguyt.
- Bung trng: Khi sinh ra, bung trng tr s sinh gi c khong 1.000.000
- 2.000.000 non nguyn thu, n tui v thnh nin cn khong 500 000 v mi
chu k kinh c nhiu nang pht trin, nhng thng ch c mt nang chn v c
gii phng ra khi bung trng.
2.2- VTN nam
2.2.1- Pht trin hnh th
Nam thng pht trin chiu cao mun hn n, thng bt u t 13- 14
tui, nhng tc pht trin nhanh hn (c th tng 8- 13 cm/nm). Ngc v vai
pht trin, cc c vn pht trin, chc, to c th cng trng.
2.2.2- V t pht trin, ch c thay i quanh nm v.
2.2.3- Khung chu.
Khung chu nam t pht trin v hp hn khung chu ca n.
2.2.4- S pht trin h thng lng.
Lng mu v lng nch bt u xut hin tui 10 - 15. Lng mu th, sm
mu, cong ln v mc cao ln vng bng. Lng nch mc nh lng mu.
nam cn c hin tng mc ru. Lc u mc gc mi, ri lan ra khp
mi, sau n phn trn ca m, vng di mi v di cm. S lng lng mt
nhiu hay t cn do yu t di truyn.
2.2.5- Pht trin tuyn b v tuyn m hi.
Ging nh n, do tng Androgen, to nn mi c th v mn trng c.
2.2.6- Thay i ging ni.
S thay i ging ni thng din ra t t v tng i mun. N thng chia
lm 2 giai on: S thay i sm, trc ln xut tinh u tin l giai on v ging.
88
Sau ging ni tr nn trm hn sau khi lng nch, lng mu v chiu cao pht trin
y .
2.2.7- Hon chnh s pht trin c quan sinh dc.
Thay i u tin l s pht trin ca tinh hon, thng bt u tui 10 13. S pht trin ny tip tc trong sut tui v thnh nin v c hon thin trong
tui 15 - 18. Trong thi gian ny, tinh hon to ln, da bu c mu v nhn
nheo. Nhng thay i bn trong ca tinh hon bao gm: s tng kch thc ca ng
sinh tinh, s thay i ca cc t bo trn thnh ng v bt u sn xut tinh trng.
Hnh th dng vt pht trin, bt u tui 10 - 13, hon thin tui
12 - 16. Trong thi gian ny kch thc ca dng vt tng ln. y thng l lnh
vc ng quan tm i vi tr trai, i khi s pht trin chm c th gy nn s lo
lng, cn gii thch VTN yn tm, iu l hon ton bnh thng.
3- S thay i sinh l
3.1- n.
Bung trng trng thnh, c 2 hot ng:
- Ngoi tit: hng thng nang non pht trin, c th c nhiu nang non pht
trin nhng ch c 1 nang pht trin n chn v gii phng ra non bo. Phn v
nang pht trin thnh hong th.
- Ni tit: Nang trng sn xut ra Estrogen, Hong th tit ra Progesteron v
Estrogen.
S hot ng c chu k ca bung trng dn n hin tng kinh nguyt.
VTN n, khi thy c kinh nguyt l du hiu chng t h sinh dc bt u hot
ng, c kh nng sinh sn.
Kinh nguyt VTN c th c mt s s khc nhau gia cc c th nh:
3.1.1- Bt u c kinh mun:
- C th do yu t di truyn, bo ph, ri lon tm thn.
- C th do thiu dinh dng: do c th pht trin nhanh, m cung cp dinh
dng khng y . Trong trng hp ny, cn hng dn VTN ch n y
cht v tng khi lng.
- C th do mc cc bnh mn tnh: Cn khm xt ton din, tm ra bnh
iu tr.
- Lao ng qu nng nhc: cn c ch lao ng thch hp.
Ngi h sinh cn t vn VTN bit c, nu sau 18 tui m cha c kinh
nguyt l khng bnh thng, cn phi khm chuyn khoa.
89
3.1.2- Kinh nguyt khng u: do s hot ng ca bung trng cha n

nh hoc do mt s chu k kinh khng phng non. C th hng dn VTN dng
mt s thuc ng y c sn trn th trng iu tr nh: Cao ch mu, iu kinh
hon... Nu trn 1 nm kinh nguyt khng u, nn khuyn v thnh nin i khm
chuyn khoa.
3.1.3- au bng kinh: thng xut hin trong nhng chu k kinh u, sau
mt thi gian khi kinh nguyt u s ht. au l do co tht t cung hoc do l c t
cung qu nh, t cung phi tng co bp y cc mu kinh ra ngoi. Nu au
nhiu c th chm nng vng h v hoc dng thuc gim au nh Paracetamol
hoc Papaverin.
3.2- nam.
Tinh hon trng thnh, c 2 hot ng:
- Ngoi tit: Tinh bo c sn xut t ng sinh tinh tr thnh tin tinh trng,
qua mo tinh hon tr thnh tinh trng trng thnh. Tinh trng c sn xut ra lin
tc v tp trung ti ti tinh.
- Ni tit: tit ra Testosreron
Ti tinh v tuyn tin lit sn xut ra phn lng ca tinh dch.
Biu hin xut tinh: Ln xut tinh u tin thng xut hin sau khi tinh hon
pht trin 1 nm, tui 14 - 15 v thng xut tinh vo ban m nn cn gi l
gic mng t. Hin tng xut tinh cho thy kh nng sinh sn ca nam gii bt
u. Hin tng mng tinh, dng vt cng cng ngoi mun c th lm cho
VTN lo lng, u phin. Cn gii thch VTN an tm v l sinh l.
4- Thay i v tm l.
Do tc ng ca ni tit t sinh dc dn n nhng thay i v th cht cng
nh sinh l, ng thi n cng lm thay i nhng cm xc gii tnh v tm l tui v
thnh nin. Thng c nhng thay i trong 5 lnh vc.
4.1- Tnh c lp.
Tui v thnh nin c xu hng t ph thuc vo cha m, chng bt u
chuyn t sinh hot gia nh sang bn b hoc cc hot ng x hi, tn ngng
nhm t c s c lp. S thay i ny c th mnh m, i khi tr thnh s
chng i li cha m. y l lnh vc m ngi ln cn quan tm, kin tr, mm do,
linh hot trnh lm tn thng tinh thn ca tr, ng thi pht huy c nng
lc ca tui v thnh nin.
90
4.2- Nhn cch.

V thnh nin c gng khng nh chnh mnh v t ti ci m h mong
mun. H c gng gii p cc cu hi: Ta l ai? Ta c th lm c iu g? Qu
trnh ny to ra kinh nghim cho mi c nhn. ng thi nhn cch gii tnh cng
c pht trin: Bn gi thch lm dng, thch trang im, tnh tnh tr nn du dng
hn. Bn trai thch t ra l ng my ru, th hin tnh qun t, tnh anh hng...
V vy, cn hiu c tm l tui VTN gip VTN pht huy nhng im
mnh, khc phc nhng im yu trong nhn cch ca mnh.
4.3- Tnh cm.
tui ny, c bn nam v n u bt u hc cch biu l tnh cm v iu
khin cm xc. Trong quan h vi bn khc gii, pht trin kh nng yu v c
yu. V vy, i khi kh phn bit u l tnh bn, u l tnh yu. Tuy nhin, trong
tnh cm thng hay m mng, bng bt, khi v nim tin th d chn nn, c th
c nhng hnh ng tiu cc.
4.4- Tnh tch hp.
Nhng thng tin thu thp c t gia nh, nh trng, bn b, x hi... l c
s to ra v pht trin gi tr ca bn thn, to nim t tin v ng x.
4.5- Tr tu.
S pht trin tr tu l lin tc, nhng trong tui v thnh nin kh nng tr
tu tng ln v thay i cch ngh mt cch c th, bao gm s nhn thc, s hiu
bit v lp lun suy din. iu ny thng tc ng n s pht trin tnh t trng.
Thng tui v thnh nin nhn s vt theo quan im l tng ho. S pht trin tr
tu din bin qua 3 thi k:
- Tin v thnh nin: Bt u hng v pha bn b, dao ng trong mi quan
h rng buc v chng i vi gia nh c c lp.
- Trung v thnh nin: H tip tc thit lp tng tch ri cha m v gia nh,
thng tr nn l tng ho v c lng v tha. H thch ra ngoi cng bn b, thch
hot ng tp th.
- Hu v thnh nin: Tuyn b s c lp, pht trin tnh cng quyt. H bt
u chn lc bn b, pht trin suy ngh v gi tr o c, bt u ngh n mc
tiu cuc sng ca mnh.
5- Nguy c thai nghn tui v thnh nin.
Tnh dc l mt nhu cu t nhin ca con ngi, n bt u xut hin t tui
dy th v l mt phn bn nng duy tr ni ging. Trong tui dy th, s pht dc
khng ch kch thch cc bn tr quan tm n bn khc gii, m lm cho cc bn tr
91
lun sng trong kht khao, mong i, mun bit nhng iu mi l, diu k ca bn
khc gii. V vy, cc bn tr d c quan h tnh dc trc hn nhn v c th c
thai.
Khi v thnh nin c thai, ngi h sinh cn t vn nhng vn sau:
- Tm hiu thi ca v thnh nin i vi vic mang thai, gip cho v
thnh nin t quyt nh nn tip tc hoc chm dt thai nghn v h tr cho
cc em nu cn.
- Gii thch nhng nguy c trong trng hp tip tc thai nghn:
+ Trong lc mang thai: d b sy thai, non, thiu mu, nhim c thai nghn...
+ Trong lc sinh : kh do khung chu cha pht trin y , d phi
can thip th thut.
+ Trong thi k sau : d chy mu, nhim khun.
- Nhng tai bin trn gy t vong m cao hn so vi cc b m tui trng
thnh, t l bnh tt v t vong ca tr ca tr s sinh cng cao hn nhiu.
- Hnh phc gia nh c th b rn nt, lm vo cnh o le, nh hng n
tng lai ca v thnh nin. T l ly d cao, d b phn bit i x.
- Thng c kh khn v kinh t, b l c hi hc tp, lp nghip.
- Lm m sm d b cng thng v khng hong tm l.
- Cc nguy c vi no ht thai chm dt thai nghn: tng nguy c b nhim
khun v v sinh trong tng lai.
6- Nguy c ly nhim bnh ly truyn qua ng tnh dc v HIV/ AIDS.
Theo T chc Y t Th gii, hng nm c khong 250 triu ngi mi b nhim
cc bnh ly truyn qua ng tnh dc(LTQTD) m hng u l tui 20 - 24,
th hai l tui 15 - 19. L do ly nhim bnh LTQTD cao tui ny l:
- Cha c thng tin y v cc bnh LTQTD v HIV/AIDS.
- Cha nhn thc c nguy c v tm quan trng ca vic phng chng ly
nhim bnh LTQTD v HIV/ AIDS.
- Cha thc c bn thn c nguy c.
- Cc bn gi kh khn, lng tng khi tho lun, vn ng bn tnh v s an ton,
bo v trnh c thai v bnh LTQTD.
- i khi ph n b n p nu ni n vic dng bao cao su.
Do , vic t vn VTN c thi phng trnh cc nguy c dn n bnh
LTQTD l rt cn thit v rt quan trng.
92
7- Nguy c quy ri tnh dc tui v thnh nin

nc ta hin nay mi dm v hip dm ang l mt vn x hi nhc
nhi. C th tm nu ra mt s nguyn nhn sau:
- gia nh, cc bc cha m mi lm n nn bung lng vic chm sc, gio dc
tr em.
- Nh trng, x hi mi ch ch trng n trang b kin thc, m cha u t
nhiu cho vic gio dc o c, gio dc nhn cch cho cc em. V vy, cc em khng
hiu bit y v vn ho tnh dc, v quan h gii, nn cc em d i chch v i sai
ng.
- Phim nh, sch bo c ni dung kch dc, khiu dm ang tri ni trn th
trng, khin cc em nhanh i n nhng sai lch cc chun mc x hi.
- Nn ma tu trong lp tr hin nay l cu ni n tnh dc (quy ri tnh dc,
cng bc tnh dc, mi dm).
- iu kin sng (nh cht chi, thiu cc cu lc b, th vin, vn hoa...)
cng l mt nguyn nhn dn n nguy c ny.
8- Truyn thng t vn tui v thnh nin.
8-1 Cch tip cn tui v thnh nin
S thay i sinh l, tm l rt khc nhau mi v thnh nin. V vy, khi truyn
thng, t vn i vi tui v thnh nin cn ch mt s im sau:
- Trc ht cn trnh thi coi v thnh nin l tr con, m c thi coi
thng hoc kiu ni nh ra lnh phi th ny, phi th n....
- Nn dnh thi gian ni chuyn hi han v cng vic, hc tp, s thch ring
t ca v thnh nin to mi quan h thn thin, ci m.
-Trong cch hi nn dnh thi gian cho v thnh nin ni r nhng g m h
mong mun c gii p, nn a ra cu hi m h suy ngh tr li.
- Cn tn trng nhng b mt ring t ca v thnh nin. V d: khi ni chuyn
vi v thnh nin khng nn c cha m cnh hoc khng nn c v thnh nin khi
ni chuyn vi cha m.
8.2- Ni dung truyn thng t vn.
Tu tng trng hp c th m ngi h sinh trao i vi v thnh nin v 1
hoc nhng vn sau:
- Gio dc v gii tnh.
- Nhng nguy c do thai sn tui VTN.
- Cung cp cc thng tin v trnh thai ngoi mun, ph thai (an ton v khng
an ton).
93
- Cung cp cc thng tin v cch phng chng cc bnh LTQTD.

- Ph bin v sinh kinh nguyt, v sinh b phn sinh dc.
- Phn tch nhng nguy c dn n v sinh.
- Gii thch cc nguy c nghin ht ma tu.
- Gii thch nhng li n i khng ng v VTN.
8.3- iu hnh, hng dn cc nhm VTN tho lun v sc kho sinh sn v thnh
nin v cc vn lin quan n v thnh nin.
9- Chm sc sc kho sinh sn tui v thnh nin
V thnh nin (VTN) l tui c thay i rt ln c v lng v cht m i khi

tr khng kp p ng vi s thay i, hoc nu khng c gio dc v chm sc
y s c nhng thin hng pht trin sai lch, c nhiu nguy c. V vy chm
sc tr tui VTN l vn quan trng nhng y khng phi l cng vic ring ca
cn b ngnh y t m l trch nhim chung ca gia nh, nh trng v x hi. Khi
VTN c nhu cu cn s gip ca y t, chng ta cn ch mt s im sau:
9.1. Nhn nh:
- Tui VTN: mi giai on, mi tui VTN c c tnh cng nh s pht trin
khc nhau. Nhn nh v tui gip chng ta xc nh nhu cu VTN
- Nhu cu VTN: nhu cu cn t vn, cn s cung cp kin thc hay h tr v
chuyn mn.
- Nhn nh nguy c VTN: mi vng, tu theo iu kin sinh sng, tu tng
c nhn c nguy c khc nhau. Trong c bit ch nguy c mang thai, nguy c
b quy ri tnh dc, nguy c b xm hi tnh dc, nguy c b mc cc bnh ly
truyn qua ng tnh dc VTN
9.2- Chn on chm sc/ nhng vn cn chm sc
- T vn chung cho VTN kin thc v:
+ Gii tnh, v sinh kinh nguyt, cc bt thng c th c v cch gii quyt.
+ Ch n, ng, ch v sinh ni chung
+ Cch t bo v mnh khi xm hi tnh dc, quy ri tnh dc
+ Cung cp kin thc v cc bin php trnh thai, nguy c ca thai nghn
ngoi mun v cch phng trnh cc bnh LTQTD
- T vn c hiu cho tng trng hp c th.
9.3. Lp k hoch chm sc.
- Chm sc VTN cng ng:
- Thnh lp phng t vn min ph sc kho sinh sn VTN.
94
- Nu VTN c nhu cu c s gip v chm sc v y t cn t nh gip

v gio dc h, trnh thi th , v trch nhim v mit th VTN.
9.4. Thc hin k hoch
- Chm sc VTN cng ng: t chc cc bui ni chuyn, t vn, kt hp
vi cc t chc on thanh nin nh trng v c s t chc cc sinh hot mang tnh
gio dc cao.
- T vn VTN
- Gip h thc hin k hoch
- Gip gii quyt nhng kh khn v vng mc trong qu trnh thc hin k
hoch.
9.5. nh gi:
- Cc ch s nh gi da vo t l VTN b hc, nghin ht, no ph thai cng
ng.
- Cc ch s sc kho VTN
Bi 21.CHM SC SC KHO NGI CAO TUI.

MC TIU
1. K c nhng ri lon ca ngi cao tui.
2. Trnh by c c im tm l v nhng bin c ca ngi cao tui.
3. Hng dn ngi cao tui bit cch chm sc.
NI DUNG:
1. i cng:
Theo php lnh ca nc ta quy nh, ngi cao tui l nhng ngi t 60 tui tr
ln. Theo d bo s ngi cao tui ca Vit nam ngy cng tng ln. S pht trin
nhanh chng v kinh t, nhng tc ng mnh m ca nn kinh t th trng n
nhm dn s ny. V vy chm sc sc kho ngi cao tui ang v s l vn cn
quan tm ca lnh vc dn s v yt. Ngi cao tui s l i tng c u tin
chm sc sc kho, nh nc s c chnh sch ph hp v chm sc sc kho v ci
thin i sng tinh thn cho h, h c sng mt cuc sng vui kho v c ch,
ng thi pht huy vai tr ca ngi cao tui trong s nghip xy dng v bo v t
quc.
95
2. Nhng ri lon ca ngi cao tui:

- Ri lon v tinh thn: Ngi cao tui thng lo lng qu mc v sc kho ca
mnh,lo mi vn ca tui gi.
- Ri lon v gic ng dn n mt ng, lm c th mt mi, chn nn.
- Ri lon v tiu tin, dn n hay i i m, lm hin tng mt ng ngy cng
tng.
- Ri lon v tiu ho, kh tiu, c th to bn.
- Ri lon v hp thu do ngi cao tui thiu canxi, vitamin
3. c im tm l ca ngi cao tui:
- Thng khng c ci m trong cuc sng, hay t i.
- Hay xt nt v khng tin tng tui tr.
- H cm mnh khng cn nhiu nh hng ti con chu, do mt s ngi sng
th vi gia nh v x hi.
- Mt s ngi ngi th i hi con chu phi p ng nhng iu khng hp l,
gia trng v c on, nht nht bt con chu phi theo.
4. Nhng bin c hay gp:
4.1. Bin c do long xng:

- Xng gin, xp, d gy.
- Xng xp, lm ln t sng lng, gy cng, mc cng nhiu hay t tu
thuc tng ngi.
- Khi trt chn ng, chng tay xung t, rt d gy u di xng quay. Hay
b gy c xng i, do xng to m c xng i li xp. iu ny rt nguy him,
v khi gy c xng i ngi cao tui, rt kh lin. Khi b gy xng, phi bt
ng nn nguy c tiu chm xng i cao, ng thi d b vim phi, vim ng
tit niu, c th dn n t vong.
4.2. Bin c tim mch:

- Do ch n ung khng hp l.
- Do thnh mch x cng.
- Do vn ng gim.
- Do huyt p cao.
l cc nguyn nhn dn n tai bin mch mu no, li nhiu di chng cho
ngi cao tui
phng bnh v pht hin sm bin c ny, ngi cn b dn s y t cn
phi hp vi cn b y t c k hoch theo di huyt p cho ngi cao tui v
hng dn ch n ung, luyn tp thch hp phng bnh.
96
4.3. Sn i:
Mt s ph n tui mn kinh do gim Estrogen hoc tui gi phn nn v triu
chng sn i. Cn loi tr nguyn nhn sn i do nhim khun ng tit niu,
thng gp sn i l: mt lng nc tiu chy ra khng t ch c khi cng thng,
khi ht hi, khi ho...
Sn i th nh luyn tp tiu khung c th iu tr c, tuy nhin th nng c
khi phi phu thut.
Bi tp luyn tp c y chu thng lm l: Ngi cao tui c hng dn ngi
hoc ng thoi mi. Hng dn h co c vng hu mn, nh nhn i a lng. m
nhanh 4 ln (1-2) v m chm 4 ln (1-2-3-4-5) ri th gin. Bi tp c th lm bt
c lc no trong ngy, tt nht l tp hng gi.
4.3. Bin c v th lc:

Ngi cao tui th lc thng gim, hay chy nc mt, lm h nhn km, phi t
vn gi v sinh sch s hai mt, ch n b xung nhiu vitamin A v giu c.
Khi th lc gim nhiu, phi i khm chuyn khoa ngay c hng s tr ng.
4.4. Bnh Alzeimer:

- L mt qu trnh thoi ho t bo thn kinh, lm gim chc nng no b.
Khong 40% ngowif trn 80 tui mc bnh ny.
- Sau tui 70 t l ph n mc bnh ny cao gp 3 ln nam gii.
- Ngi mc bnh Alzeimer sng l thuc hon ton vo ngi khc.
5. Hng dn chm sc v t vn cho ngi cao tui:
5.1. Nhng vn chung trong chm sc ngi cao tui:

- C ch lao ng, vui chi gii tr hp l. Khng nn lao ng nng, nhng
cng khng nn li vn ng. V ngi cao tui khng hot ng s tng nguy c
long xng, bnh tim mch. Nn c mt cng vic c th v ph hp vi sc kho
v iu kin c th ca tng ngi.
- Hng dn luyn tp dng sinh, i b l hnh thc th dc hp l nht vi ngi
cao tui .
- Ch ni v nh v sinh chng trn tt, phng trt chn ng s gy
xng.
- Cc thnh vin trong gia nh cn quan tm ti i sng tnh cm ca ngi cao
tui trnh mi s mc cm, s c n ca ngi cao tui.
5.2. Dinh dng:
- Khng ung ru, khng ht thuc l, hn ch ung nc ngt c ga.
97
- Khng n thc n c nhiu Cholesterol nh da ng vt v cc loi ph tng ca

ng vt. n t cht bt v ng, nn n nhiu tri cy, thc n c nhiu Canxi nh
c kho nh, vitamin, ung sa khng cht bo v giu Canxi.
- Ung b xung cc loi Vitamin, vi cht, n nh vo bui ti.
Bi 22. BNH NG GII TRONG CHM SC SC KHE SINH SN

MC TIU:
1. Trnh by c khi nim bnh ng gii trong chm sc sc khe sinh sn.
2. Trnh by c nguyn nhn ca bt bnh ng gii trong chm sc SKSS.
3. K c cc hu qu ca bt bnh ng gii trong chm sc sc khe sinh sn.
4. K c cc li ch ca vic thc hin bnh ng gii trong chm sc SKSS.
5. Trnh by c tin trnh thc hin bnh ng gii trong chm sc SKSS
NI DUNG:
1. Khi nim bnh ng gii trong chm sc sc khe sinh sn:
Bnh ng gii l vic nam v n c v tr vai tr ngang nhau, c to iu
kin v c hi pht huy nhng nng lc ca mnh cho s pht trin ca cng ng,
ca gia nh v th hng nh nhau v thnh qu ca s pht trin .
Bnh ng gii trong chm sc SKSS c hiu l nam v n u c quyn,
ngha v v c hng li ngang nhau trong thc hin KHHG v chm sc
SKSS.
2. Tnh trng bnh ng gii v nguyn nhn gy bt bnh ng gii trong
chm sc SKSS:
S bt bnh ng gii trong x hi ngy cng gim, song ngi ph n vn l
ngi b thit thi hn nam gii trong chm sc SKSS nh:
- S dng bin php trnh thai vn ch yu l ph n, nam gii s dng bin
php bao cao su v trit sn chim t l thp.
- Vn cn tnh trng ngi chng khng quan tm, chm sc cho ngi v khi
mang thai c n ung y cht dinh dng, ngh ngi hp l v lao ng hp
l.
- Nhiu ngi v b tn thng n sc khe th cht v tinh thn do ngi
chng bo hnh, p buc tnh dc hay sinh thm con khi ngi v khng mun.
98
- T tng trng nam khinh n vn cn cha b xa b, c ngi v v ngi

chng v mi thnh vin trong gia nh cn thiu hiu bit v gii v li ch ca
vic thc hin bnh ng gii, i vi bn thn, gia nh v cng ng x hi.
- Vn cn phong tc lc hu thch con trai hn con gi, cho nn khi c 2 con
gi, mt s ph n vn b chng hoc gia nh nh chng p sinh thm con th ba
vi hy vng l sinh con trai.
- Nn nhn ca bo hnh trong gia nh thng l ph n. Cng ng, cc t
chc x hi, cc c quan bo v php lut cha quan tm n vic phng nga, ngn
chn v gii quyt kp thi, ng php lut nhng hnh vi vn cho rng l chuyn
ring ca mi gia nh.
- Vic x l nhng hnh vi vi phm php lut ca c quan c thm quyn cha
kp thi, trit dn n vic ngi c hnh vi bo hnh coi thng php lut, tip
tc ti phm.
- Nn nhn ca bt bnh ng gii cha c bo v, dn n khng khai bo
vi cc t chc, c quan c thm quyn v s b tr th, nu v vic khng c gii
quyt kp thi v nghim minh.
3. Hu qu ca bt bnh ng gii trong chm sc SKSS:
3.1. i vi ngi ph n v gia nh
- Lm tn thng sc khe ca ngi ph n v th cht v tinh thn, nh
hng ti sc khe sinh sn. nh hng ti hnh phc v chng, gia nh bt hnh,
khng ha thun.
- Lm nh hng ti s pht trin kinh t gia nh, do s nh hng ti vic
chm sc sc khe cho mi thnh vin trong gia nh.
- V chng khng sng hnh phc s nh hng ti con ci: S quan tm chm
sc s khng tt, c th dn ti nghin ht, c bc, c khi chng li tr thnh ngi
sau ny s gy bo lc cho ngi khc.
3.2. i vi cng ng
- Cn tr n vic xy dng gia nh vn ha mi v cng ng vn ha.
- Mt thi gian gii quyt nhng xung t do bt bnh ng gii gy ra.
nh hng ti trt t an ton x hi v s pht trin bn vng ca cng ng.
3.3. nh hng ti a phng v t nc
- Lm chm s pht trin kinh t vn ha ca t nc.
- Cn tr n vic thc hin mc tiu: Xy dng mt x hi cng bng, dn
ch, vn minh m ng v Nh nc ra.
99
4. Cc bin php thc hin thc hin bnh ng gii trong chm sc SKSS:
4.1 i vi c nhn v gia nh
- Mi thnh vin trong gia nh cn ch ng tm hiu thng tin v kin thc
v cc ni dung ca bnh ng gii trong chm sc SKSS, cc quyn m mnh c
hng, hu qu ca bt bnh ng gii gy ra.
Ngi v cn ch ng bn bc vi chng mnh v mi thnh vin trong gia
nh mnh ng h v to iu kin c tip cn vi cc dch v thng tin, dch
v chm sc SKSS m mnh cn.
- V pha nam gii cn gip , chia s trch nhim vi ngi v trong vic
thc hin cc ni dung v bnh ng gii trong chm sc SKSS.
4.2 i vi cng ng
ng, Nh nc v chnh quyn c s cn phi:
- Gn thc hin bnh ng gii trong chm sc SKSS vi cc chng trnh, k
hoch pht trin kinh t - x hi ca a phng: Ni quy, hng c ca lng x
vo k hoch ca cc ban ngnh, on th t chc chnh tr x hi.
- Tng cng hn na s lnh o v ch o ca cc ban ngnh, on th, t
chc chnh tr x hi cng tham gia tuyn truyn vn ng, thc hin chng trnh
bnh ng trong chm sc SKSS.
- Gim st v x l nghim minh v kp thi nhng ngi c hnh vi vi phm
v bnh ng gii trong chm sc SKSS c bit l nhng hnh vi ngc i, bo
lc i vi ph n.
- nh gi kt qu thc hin bnh ng gii trong chm sc SKSS hng nm.
5. Thc hin tin trnh bnh ng gii trong chm sc SKSS:
5.1 Thiu nhy cm gii
Khng nhn thc c s bt bnh ng gii v tc ng ca n ln cuc sng
sc khe ca nam v n. Th bt bnh ng gii c t tn ti v pht trin.
5.2 Nhy cm gii
Khi nhn thc c vai tr trch nhim khc nhau ca nam v n xut pht t
x hi khng bnh ng. S khc nhau ny c th dn n mc tham gia v
hng li t s pht trin cng khc nhau gia nam v n.
Cho nn mi ngi phi hiu rng nam v n u c v tr, vai tr ngang
nhau, c to iu kin v c hi pht huy nhng nng lc ca mnh cho s pht
trin ca cng ng, ca gia nh v th hng nh nhau v thnh qu ca s pht
trin .
Ch khng phi nh quan im ca mt s ngi cho rng ph n phi chu
trch nhim trong vn sinh , m n ng l ngi c quyn lc, uy tn nh
ngi cao tui trong gia nh cng gy nh hng ln trong vn ny. Khng nn
lm tng gnh nng cho ngi ph n.
5.3 p ng gii
C nhn thc v cc khi nim gii, s khc bit gii v nguyn nhn khc
bit, c hnh ng nhm khc phc v vt qua bt bnh ng gii. Tuy nhin cc
100
bin php ny c th cha lm thay i c nhng nguyn nhn su xa ca bt

bnh ng gii.
5.4 Ci thin quan h gii
- Tch cc tm hiu nguyn nhn su xa ca bt bnh ng gii trong chm sc
SKSS v c hnh ng hiu qu nhm chuyn i quan h bt bnh ng gia nam
v n, kt qu em li l qu trnh chuyn i quan h gii: Tc l v tr ca ngi
ph n c ci thin v bnh ng gii c tng cng.
- Mun thc hin ci thin vai tr ca nam gii ta cn khuyn khch s tham
gia ca nam gii trong cc chng trnh sau:
+ Khuyn khch nam gii p dng bin php trnh thai.
+ B tr thi gian v a im thun tin nam gii c th tip cn c cc
dch v.
+ Tng cng s nhn thc v tnh dc an ton v c trch nhim.
+ Cc chng trnh gio dc SKSS trong hc ng t bc tiu hc n i hc
cho c hc sinh nam v n u c tip cn vai tr gii, mi quan h gii trong
chm sc SKSS.
- Mun thc hin qu trnh bnh ng gii trong chm sc SKSS n l mt qu
trnh lin tc: Tng c nhn v t chc c th thc hin t bc ny ti bc kia
trong qu trnh cp trn. Qu trnh ny i hi thi gian, s cam kt cng nh
nng lc ca c nhn v ca cc t chc.
6. Li ch ca s thc hin bnh ng gii trong chm sc SKSS:
Ni dung ca bnh ng gii trong chm sc SKSS l s bnh ng trong vic
thc hin quyn sinh sn, KHHGD, chm sc sc khe b m v tr em, phng
trnh cc bnh nhim khun ng sinh sn v BLTQTD v HIV, chm sc SKSS
v thnh nin.
Thc hin y v c trch nhim cc ni dung ca bnh ng gii trong
chm sc SKSS, em li li ch nhiu mt cho c nhn, gia nh v x hi.
6.1 i vi c nhn
- Nng cao nhn thc v bnh ng gii trong chm sc SKSS.
- C hnh vi ng x ng n v bit cch t bo v mnh trnh khi nhng
hu qu do bt bnh ng gii gy ra, s c li ch cho sc khe bn thn, cc thnh
vin trong gia nh.
Ngi ph n c bnh ng s c cuc sng tt p hn, vui v hn, tr
trung v gi c nhan sc bn vng hn, sc khe tt hn, c iu kin v c hi
hc hnh nn s c vic lm v thu nhp cao hn.
- Ngi chng cng s c hng hnh phc nhiu hn do ngi v quan tm
chm sc nhiu hn.
- C v v chng cm thy mnh c tn trng hn.
6.2 i vi gia nh
- C nhiu iu kin v c hi pht trin kinh t, nng cao sc khe cho
cc thnh vin trong gia nh v c nhiu iu kin nui dy con chu hn.
101
- Gia nh s ha thun v hnh phc hn khi mi ngi u quan tm n

nhau. ng thi l tm gng cho con chu noi theo trong hc tp v rn luyn
tr thnh ngi con hiu tho trong gia nh v ngi c ch cho x hi.
6.3 i vi cng ng
Gia nh ha thun hnh phc l mi trng lnh mnh cho pht trin kinh t,
vn ha x hi cm dn c, lng x v cng ng.
- Kinh t gia nh pht trin, sc khe cc thnh vin c nng cao, khng c
ngi vi phm php lut v cc t nn x hi l trc tip gp phn thc y xy
dng gia nh Vit Nam theo chun mc: No m, bnh ng, tin b, hnh phc v
pht trin.
Bi 23. BO HNH V PHNG CHNG BO LC GIA NH

MC TIU:
1. Trnh by c khi nim v phn loi bo hnh/ bo lc gia nh
2. Trnh by c nguyn nhn v hu qu ca bo lc gia nh.
3. T vn c cho ph n phng nga bo lc gia nh v nn nhn b bo lc gia nh.
NI DUNG:
1. i cng:
Bo hnh trong gia nh l mt vn hin nay c nhiu ngi quan tm n
n v bo hnh mang li hu qu khng tt cho gia nh v x hi.
Thng 12/1993: i hi ng lin hip quc thng qua tuyn b v loi tr bo
hnh vi ph n.
Bo hnh ph n l vi phm nghim trng quyn con ngi c bn nht, v
mang mu sc bt bnh ng gii r rt. N l mt trong nhng nguyn nhn gy t
vong v mt sc kho cho ngi ph n.
2. Khi nim:
2.1. Bo hnh:
L bt c hnh ng bo lc no trn c s k th gii gy ra hoc c th gy
tn hi cho ngi ph n v mt th cht, chc nng tnh dc hoc tm l, bao gm
e do, p buc hay c tnh tc ot 1 cch tu tin s t do d xy ra trong x hi
hay trong i sng ring t.
102
Bo hnh trong gia nh l nhng hnh vi ca mt hay nhiu thnh vin trong gia
nh lm tn thng hoc c th gy tn thng n sc kho th cht, tinh thn ca
thnh vin khc trong gia nh. Ph n thng l nn nhn ca bo hnh gia nh.
2.2. Bnh ng gii:

L vic nam n c v tr vai tr ngang nhau, c to iu kin v c hi pht huy
nhng nng lc ca mnh cho s pht trin ca cng ng ca gia nh v th hng
nh nhau v thnh qu ca s pht trin .
2.3. Bnh ng gii trong CSSKSS:

c hiu l c nam v n c quyn, ngha v v c hng li ngang
nhau trong vic thc hin KHHG v CS SKSS.
3. Phn loi bo hnh:
- Bo hnh v tm l: L hnh thc ln t kin mng chi, xc phm nhn phm, bi
nh danh d, uy tn, lng nhc, c lp, e da, b ri, hnh h con ci (nht l con ring
ca v hoc chng) nhm lm cho ngi khc au kh.
- Bo hnh th cht: l cc hnh thc anh, tm tc, m , bp c giam hm
hay nht, tt axit gy thng tn cho ngi khc thm ch cht ngi.
- Bo hnh v sinh sn v tnh dc: B ngc i trong khi mang thai, cng bc
quan h tnh dc khng cho s dng BPTT, p buc sinh con, xi dc ngi khc i
vo con ng mi dm hoc s dng m nhn k hi ngi khc.
- Bo hnh v kinh t: khng cho v hoc chng kim vic lm, buc h phi l
thuc vo mnh ng thi c hnh ng chim ot ti sn ring ca ngi khc.
4. Hu qu ca bo lc gia nh:
4.1. Hu qu i vi bn thn ngi b bo hnh:

* Hu qu v th xc:
-Thng tn, tn ph, gim sc kho, ri lon tiu ho, ri lon gic ng
- C th biu hin hnh vi ht thuc l s nh hng ti sc kho, ung ru
* Hu qu v tinh thn:
- Sc v tinh thn sau bo lc: C th sc tn ti hng thng, c khi hng nm, c
khi nh hng c i.
- C khi biu hin trm cm: Bun, mt i s quan tm hoc thch th vi bt c th
g xung quanh. Nn nhn cm thy tuyt vng c n v cho rng tnh cnh ca
mnhl khng th ci thin c.
- C khi t trch mnh, cm thy mnh tht ti t, xu h v s hi: Nn nhn lun
suy ngh v s c v lun cho rng mnh phi chu trch nhim chnh.
103
- Gin gi v c khi c hnh ng khiu khch: Nn nhn c th cm thy cuc i

khng cng bng vi h v khng th gii thivhs ti sao h li phi chu ng nh
vy. Nhng suy ngh nh vy c th dn h ti hnh ng bo lc khc hoc vi
phm php lut.
* Hu qu lin quan ti sc kho tnh dc v sc kho sinh sn:
- Gy tn hi ti c quan sinh dc ca ph n.
- Sy thai hoc non.
- Bo hnh tnh dc c th dn ti c thai khng mong mun.
- C th ly nhim cc bnh ly truyn qua ng tnh dc, HIV.
- Gy tn hi ti c quan sinh dc ca ngi ph n v d b nhim trng v HIV.
- C th gy mt cm gic tnh dc, khng cn hng th tnh dc v ngi ph n
phi chu s km nn v tm l.
4.2. Hu ca i vi con ci v gia nh:

- Lm nh hng ti hnh phc gia nh.
- Con ci khng c quan tm v nui dy tt, thng nhng a tr ln ln s b
m nh v nhiu khi l gnh nng cho gia nh v x hi. C khi chng li tr thnh
nhng con ngi v phu.
- Kinh t gia nh khng pht trin c.
- nh hng xu ti sc kho mi thnh vin trong gia nh.
4.3. nh hng ti cng ng v x hi:

- Cn tr vic xy dng gia nh v cng ng vn ho mi.
- Lm chm s pht trin kinh t, vn ho bn vng ca a phng v t nc.
- Mt thi gian gii quyt cc xung t, lm mt an ton trt t x hi.
- D dn con ngi tip xc vi ru v ma tu gii su.
5. Nguyn nhn ca bo hnh:
Thng bt ngun t
- thc gia trng: trng nam khinh n trong c thc v hnh ng.
- Do bn thn ngi ph n vn cn cho mnh l thp km hn nam gii. Nn cam
chu do bo hnh li cng c t tn ti. C th do ngi ph n ni nhiu
hoc ong trong cng vic cng c th l nguyn nhn dn ti bo hnh.
- Bn thn ngi b bo hnh, gia nh h, v cng ng vn coi l chuyn ring
ca mi gia nh.
- Nhn bit s bnh ng trong nhn dn vn cn thp km.
- S tuyn truyn, gio dc v can thip cha mnh ca x hi v cng ng
ngn chn nn bo hnh.
104
6. Vai tr ca cn b y t:
- CBYT cn nhn thc bo hnh nh hng trc tip v rt ln ti ngi ph n do
nh hng ln n chng trnh lm m an ton, KHHG
- Do cn cung cp thng tin v bo hnh gia nh cn bt u ngay t phng ch
ca ngi ph n trng by cc thng ip, pano p phch v phng chng bo hnh
ph n v gii thiu cc a ch gip ngi ph n b bo hnh.
- Pht hin nhng du hiu qu bo hnh khi ngi ph n n cc c s y t khm
bnh hoc n khm vi cc l do khc. Ngi CBYT cung cp thng tin h tr
gip ngi ph n b bo hnh. Do CBYT phi l ngi c o to v k
nng tip xc v ghi chp y h s, bnh n, s sch chuyn bit cho ngi
khch hng ny.
- Ngi qun l y t cn gip cng ng hiu r hn v bo hnh ph n v l
nguyn nhn quan trng gy ra tnh trng suy yu v hu hoi sc kho ph n.
ng thi cung cp thng tin cho cc c quan truyn thng i chng ra nhng
hng dn c th nng cao kh nng nhn bit v x tr nhng trng hp bo
hnh hay lm dng ph n.
7. Phng php k nng xc nh nn nhn ca bo hnh:
Nn nhn ca bo lc gia nh thng khng mun ni ra, thng c xu hng
du dim cu chuyn ca h. Vi vai tr l cn b dn s yt cn phi xem xt cc
du hiu v th xc v tm l xc nh nn nhn ca bo lc gia nh:
- Cc vt thng c th nhn thy trn ngi:
+ Thm tm, vt cn, gy xng
+ Sy thai hoc sinh non bt thng.
+ Tr hon trong vic iu tr vt thng.
- m au:
+ m au lin quan n s cng thng.
+ m lin quan n s lo long.
- Cc biu hin khc:
+ Tnh trng hn nhn v hnh phc gia nh.
+ Hin tng trm cm, t t, ung ru
+ Khng t tin, t nhn li ht v mnh.
+ Cm thy mnh c li
Tm hiu l do ti sao nn nhn b bo lc gia nh li khng mun ni ra chuyn
ca mnh. Bng s cm thng vi h,ta c gng h t nguyn ni ra. Cc l do
sau y lm cho h khng mun ni l:
105
C th l mt hoc nhiu l do sau:

+ S hi .
+ Ro cn lin quan ti gii: Ngi ph n cam chu.
+ Cc gi tr v truyn thng.
+ Xu h.
+ Khng tin tng cn b an s yt c th gip c h.
+ S khng mun ni ra s nh hng ti con ci v hnh phc gia nh.
+ H b cch ly khi gia nh v bn b.
+ Ngi chng ha vi h l s sa cha.
+ Vn cn tnh cm vi ngi chng.
8. Cc bin php phng nga bo hnh trong gia nh:
8.1. i vi bn thn ngi b bo hnh:

- Tm hiu, nng cao nhn thc v bo hnh gia nh, v bnh ng gii.
- C hnh vi ng x ng n, t bit bo v mnh trnh khi bo hnh gia nh.
- Quan tm chm sc tt cho chng con.
- Ch ng bn bc vi chng v nhng nguyn nhn gy ra s xung t trong gia
nh. V yu cu chng gip , chia s, v c trch nhim thc hin s bnh ng
trong gia nh.
- Khng nn ni nhiu, khng khiu khch khi chng nng dn.
- Khi cn thit c th ni ra vi ngi mnh tin tng tm li khuyn v cch x
l thch hp, hoc yu cu s gip ca chnh quyn.
8.2. i vi gia nh:

- Mi thnh vin cn ch ng tm hiu cc quy nh php lut v bnh ng gii,
chng phn bit i x vi ph n, phng chng bo hnh trong gia nh nng
cao nhn thc v s hiu bit, t c hnh vi ng n trong quan h ng x vi
mi ngi v s ho thun v hnh phc gia nh.
- Ngi chng cn trnh xa vi cc t nn x hi, nh ru ch, c bc, ma tu m
sng chung thu vi v.
- Ngi v cn c hnh vi ng x t nh, lch s x l nhng tnh hung d dn
n hnh vi bo lc do chng gy ra.
- Khi b bo hnh cn gp ngay nhng ngi mnh tin tng c gip v tm
cch bo cho chnh quyn can thip kp thi v ng lc.
8.3. i vi cng ng:

- Mi ngi dn khi thy c ngi b bo hnh cn can thip ngay chm dt bo
hnh, ng thi bo cho chnh quyn ngay.
106
- Lnh o ng chnh quyn cc cp cn ch o gii quyt x l kp thi, dt

im, nghim minh nhng ngi gy ra bo hnh theo ng php lut, cn c bin
php ph hp bo v nn nhn ca bo hnh.
9. T vn cho nn nhn b bo hnh:
Tun th cc nguyn tc, k nng v cc bc ca t vn:
Bc 1: Gp g khch hng: Gii thiu vi khch hng v mnh khch hng yn
tm tin tng.
- Gi hi khch hng t cho CBYT bit l mnh ang b bo hnh l iu tt v
iu s gip CBYT h tr khch hng hiu qu hn.
- Ni r cho khch hng hiu cuc t vn ny khng lm gim bo hnh ngay c.
Nhng s gip khch hng gim thiu nguy c lin quan n SKSS, tnh dc ca
khch hng v gip m bo an ton cho khch hng v con ci ca h. ng thi
qua cuc t vn ny CBYT c th gip khch hng kt ni n cc h tr trong v
ngoi y t khc.
- Khng nh tnh b mt ca cuc t vn cho khch hng yn tm.
Bc 2: Gi hi:
- Tiu s, tn tui, hon cnh gia nh, mc b bo hnh Cn tm hu hin
trng b bo hnh ca khch hng tt c cc kha cnh v th xc tinh thn v tnh
dc.
- nh gi nguy c mangthai v BLTQTD.
- Tm hiu nguy c v an ton ca bn thn khch hng v con ci ca h sau cuc
thm khm ny.
- Tm hiu kh khn trong vic thc hin chm sc v
Bc 3: Gii thiu:
Tu khch hng m cung cp cc thng tin l:
- Khi nim v bo hnh v quyn ca ph n.
- Nguy c v BLTQTD, nguy c v SKSS do bo hnh gy ra.
- Cung cp thng tin v cc bin php tnh dc an ton, cc a ch h tr khi cn.
Bc 4: Gip khch hng c k hoch c th v cc vn :
- An ton tnh dc
- An ton tnh mng
- Chm sc cc vn lin quan n bo hnh
- Gim nguy c bo hnh
- Cung cp cc k nng cn thit nh: K nng thng thuyt, k nng kim ch
cm xc
107
Bc 5: Gii thch: thng phi hp bc 2, 3, 4 v 5 va gip va gii thch

va gi hi, va gii thiu nhng iu khch hng cha r.
Bc 6: Gp li bt c lc no khch hng cm thy cn thit. Cho khch hng a
ch lin h trong trng hp khn cp.
108

12.cham Soc SKSS - KHHGD PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

12.cham Soc SKSS - KHHGD PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

U BAN NHN DN THNH PH H NI

CHM SC SC KHE SINH SN

4. Nhng vn cn t vn cho khch hng. ...........................................................45

Bi 17. D PHNG MT S BNH UNG TH NG SINH SN ................78

Chm sc sc khe sinh sn

Bin php trnh thai

Tim chng m rng

Nhim khun ly truyn qua ng tnh dc

Bnh ly qua ng tnh dc

Bin php s dng

Bnh nhim trng qua ng tnh dc

2.1. Y t thn bn:

- Qun l s dng ti thuc thn bn.

Gio dc sc kho v thnh nin.

3.4. Chnh sch v dch v h tr:

3.5. Cc phong tc tp qun:

- C rt nhiu phong tc tt p c li cho sc khe v th cht v tinh thn nh:

- Phng trnh ph thai v ph thai an ton thng qua cc dch v k hoch ha

2. Ni dung lm m an ton gm:

nhng ch lm gim t l sinh, gim t l gia tng dn s m cn lm gim c c

t v vn tnh dc, k c k nng truyn thng mt cch c hiu qu cho nhng

- H tr thng v ri trong cc trng hp khng kp n

Thc hin khm thai y .

1.1. Khi nim v tnh dc:

1.2. Quyn tnh dc:

2.3. Quyn c hng sc kho tnh dc:

2.4. Hnh vi tnh dc:

2.5. Nhng nguyn nhn c nh hng n sc khe tnh dc

Progesteron v estrogen dao ng trong chu k to nn hi chng tin mn

2.2. Bin php trnh thai ch ng:

2.3. Bin php trnh thai th ng:

2.4. Tm quan trng ca cng tc KHHG:

+ C iu kin mua sm trang thit b tt hn cho gia nh.

2.5. i tng ca KHHG:

mt thn ch T bng polyethylen cha 52 mg levonorgestrel, gii phng 20 g hot

2.1. DCTC c nhng thun li sau:

2.2. DCTC c nhng im khng thun li sau:

3.2. Chng ch nh.

4.1. Khch hng cha s dng BPTT.

5.1. Ra mu nhiu hoc ko di (> 8 ngy hoc gp i lng mu kinh bnh

5.4. ang b NKLTQTD hoc b trong vng 3 thng gn y kh h c m t

5.6. Bn tnh phn nn v dy DCTC.

5.7. i vi khch hng HIV(+).

6. Hng dn khch hng sau khi t DCTC :

- Dn d ph n mang DCTC cn n kim tra sau t DCTC 1 thng, 12 thng, v

BI 6. TRNH THAI BNG BAO CAO SU

3.2. Chng ch nh.

Bi 7. TRNH THAI BNG THUC

2.1. Thuc ung trnh thai kt hp

thuc trnh thai kt hp nhng cn lu l BPTT ny khng gip ngn nga

- Sp phu thut i hi nm trn 1 tun.

2.2. Vin thuc trnh thai ch c Progestin

2.2.3.1. Chng ch nh tuyt i.

2.2.3.2. Chng ch nh tng i.

- ang s dng mt s loi thuc nh rifampicin/rifabutin, thuc khng virus

2.2.4. Cch s dng.

3. 2. Thun li v khng thun li:

3.4. Theo di sau tim:

4.2. Chng ch nh.

Bi 8. TRNH THAI BNG PHNG PHP T NHIN

- Khng tn km v khng b ph thuc vo c s cung cp y t hoc ngun cung cp.

5. Hng dn thc hin cc bin php.

6. i vi khch hng HIV(+).