Page 1 of 76

BPRAL AAB
Fakulteti:
Drejtimi:
Niveli:
Kodi i lnds:
Lnda:
Statusi:
Semestri:
Fondi i orve:
ECTS:
Viti
akademik:
Msimdhns
i:
Asistenti:
Kontakte:

Administrats Publike
Administrat Publike me diplomaci
MASTER
NEGOCIATAT DHE ZGJIDHJA E
KONFLIKTIT
Zgjedhore
I -r
2+ 1
4
2014/2015
Prof.dr. Flamur Gashi

Page 2 of 76

Ligjrata e 1-r
KOMBET E BASHKUARA
Ne , popujt e Kombeve te Bashkuara, te vendosur pr te mbrojtur brezat pasardhs nga
tmerret e lufts, qe ka sjelle dy here ne jetn tone dhimbje te pa rrfyera pr njerzimin...
( Nga parathnia e Karts se Kombeve te Bashkuara)
Qllimet
a) Te ruaje paqen dhe sigurin ndrkombtare.
b) Te zhvilloje marrdhnie miqsore midis kombeve.
c) Te arrije bashkpunimin ndrkombtar ne zgjidhjen e problemeve ndrkombtare.
d) Te jete nj qendr pr te harmonizuar veprimet e kombeve ne arritjen e ktyre prfundimeve
te prbashkta.
Parimet
Kombet e Bashkuara bazohen ne parimin e barazis sovrane pr te gjith antart.
Te gjith antart qe te sigurojn te gjitha te drejtat dhe detyrimet si dhe prfitimet, duhet te
prmbushin ne mirbesim detyrimet e marra prsipr prej tyre ne prputhje me Kartn.
Te gjith antart do ti zgjidhin mosmarrveshjet me mjete paqsore.
Te gjith antaret do te mbrohen ne marrdhniet e tyre ndrkombtare nga krcnimi apo
prdorimi i forcs kundr integritetit territorial ose pavarsis politike te do shteti, ose nga
do mnyr tjetr qe vjen ne kundrshtim me qllimet e Kombeve te Bashkuara.
Te gjith antart do ti japin ndihme K.B ne do veprim qe ato do te marrin ndaj ndonj
shteti.
K.B duhet te garantojn qe shtetet jo antare, vapojn ne prputhje me parimet aq sa jan te
nevojshme pr ruajtjen e paqes dhe siguris ndrkombtare.
Asgj qe prmban kjo karte nuk duhet te autorizoje K.B te ndrhyj ne shtje te cilat ne
thelb jan ne juridiksion te brendshm te do shteti.

Karta e Kombeve te Bashkuara19 Kapituj , 111 nene

Qllimi dhe Parimet

neni 1 dhe 2
Antarsimi
neni 3-6
Organet
neni 7 dhe 8
Asambleja e Prgjithshme
neni 9
Funksionet dhe kompetencat
neni 10-17
Votimi
neni 23
Procedura
neni 24-26
Zgjidhja paqsore e mosmarrveshjeve
neni 33-38
Veprimi ne lidhje me krcnimin e paqes, prishja e paqes dhe akteve te agresionit neni 39-51
Marrveshjet rajonale
neni 52-54
Bashkimi ekonomik dhe social ndrkombtar
neni 55-60
Kshilli ekonomik dhe social. Prbrja
neni 61
Funksionet dhe kompetencat
neni 62-66
Votimi
neni 67
Procedura
neni 68-72
Deklarata lidhur me territoret jo vetqeverisse
neni73-74
Sistemi i Administrimit Ndrkombtar
neni75-85
Kshilli i Administrimit. Prbrja
neni 86

Page 3 of 76

Funksionet dhe kompetencat

neni 87-88
Votimi
neni 89
Procedura
neni 90-91
Gjykata Ndrkombtare e Drejtsis
neni 92-96
Sekretariati
neni 97-101
Dispozita te ndryshme
neni 102-105
Marrveshjet e siguris se prkohshme
neni 106-107
Amendamentet
neni 108-109
Ratifikimi dhe nnshkrimi
neni 110-111
Antarsia:
Antart e fillimit (shtetet nnshkruese te deklarats se Uashingtonit 1942, ose shtetet qe morn
pjese ne Konferencn e OKB pr Organizatn Ndrkombtare ne San Francisko me 1945), qe
nnshkruan dhe ratifikuan Kartn ... si dhe shtetet qe u antarsuan me pas.
-Antarsimi sht i hapur ndaj shteteve paqedashse dhe qe pranojn detyrimet qe prmbahen ne
Karte dhe sipas gjykimit te KB jan ne gjendje dhe te gatshme ti zbatojn ato. Pranimi i antareve te
rinj varet nga miratimi i Asambles se Prgjithshme me rekomandim te Kshillit te Sigurimit.
-Nj antar mund te prjashtohet ose pezullohet nga KB me vendim te Asambles se Prgjithshme
te KB me rekomandim te Kshillit te Sigurimit te KB.
Mbi amendamentet e Karts se K.B
Hyjn ne fuqi:
a) Kur miratohen me votn e dy te tretave te antareve te Asambles se Prgjithshme.
b) Ratifikuar ne prputhje me proceset e tyre konstitucionale nga dy te tretat e antareve te
Asambles se Prgjithshme te K.B-se, duke prfshire te gjith antart e prhershm te
Kshillit te Sigurimi.
Gjuhet zyrtare:
1) Gjuha Arabe,
2) Gjuha kineze,
3) Gjuha angleze,
4) Gjuha frngjishte,
5) Gjuha rusishte dhe
6) Gjuha spanjishte.
Kombet e Bashkuara, sipas karts se tyre bazohen mbi pes organe kryesore:
1) Asambleja e Prgjithshme
2) Kshilli i Sigurimit
3) Kshilli Ekonomik dhe Social (KES)
4) Kshilli i Administrimit
5) Gjykata ndrkombtare e Drejtsis dhe Sekretariati
Asambleja e Prgjithshme dhe Kshilli i Sigurimit, jan organe politike dhe legjislative.
Kshilli Ekonomiko Social dhe Kshilli i Administrimit, jan organe te specializuara qe
varen nga Asambleja e Prgjithshme.
Gjykata Ndrkombtare e Drejtsis, sht organ i pavarur.
Asambleja e Prgjithshme e K.B
Prbhet nga te gjith antaret e K.B.
K.B, sipas Karts, nuk mund te ndrhyjn ne shtje te cilat jan ne thelb ne juridiksionin e
brendshm te nj shteti. Me prjashtim kur duhet te vihen ne zbatim masat ne prputhje me
Kapitullin VII (krcnim i paqes, prishja e paqes dhe aktet e agresionit)
Funksionet e Asambles jan:
Te marre parasysh dhe te diskutoje apo ne lidhje me kompetencat dhe funksionet e do organi
te parashikuar ne Karte.

Page 4 of 76

parimet e prgjithshme pr ruajtjen e paqes dhe siguris ndrkombtare, duke prfshire

parimet qe sigurojn armatimin dhe rregullimin e armatimeve.
do shtje qe lidhet me ruajtjen e paqes dhe siguris ndrkombtare.

Te trheq vmendjen:
e Kshillit te Sigurimit pr situatat te cilat kane te ngjare te rrezikojn paqen dhe sigurin
ndrkombtare.
T jap rekomandime:
pr Kshillin e Sigurimit ose pr shtetet antare (ose pr te dyja) ose pr nj shtet jo antar, te
prfshire ne shtje ,qe lidhen me ruajtjen e paqes dhe siguris ndrkombtare ne pikat e
msiprme...
pr qllimin e prkrahjes se bashkpunimit progresist ndrkombtar ne fushn politike dhe
pr inkurajimin e zhvillimit te progresit te se drejts ndrkombtare dhe kodifikimit te saj, si
dhe prkrahjen e bashkpunimit ndrkombtar ne fushn ekonomike, sociale, kulturore,
arsimore, dhe shndetsore, si dhe ndihmn ne realizimin e te drejtave te njeriut dhe lirive
themelore pr te gjith, pa dallim race, gjinie, gjuhe apo feje.
Te jap rekomandime :
Sipas kushtit qe, nse K.S tashme sht duke ushtruar funksionin e tij te prshkruar ne lidhje me
shtje te tilla, rekomandimet do te bhen vetm krkohen ne lidhje me:
a) do shtje brenda Karts ose ne lidhje me kompetencat dhe funksionet e do organi, te
parashikuar ne karte;
b) Rregullimin paqsor te do situate, pavarsisht nga origjina, e cila mendohet se mund te
dmtoje mirqenien e prgjithshme ose marrdhniet miqsor midis kombeve. Si dhe nga
nj shkelje e dispozitave te Karts, qe prcaktohet ne Objektivat dhe Parimet e K.B.
c) Te marre dhe te shqyrtoje raportet vjetore dhe te veanta nga K.S , si dhe nga organet e tjerat
te K.B.
d) Te kryeje funksione te tilla ne lidhje me sistemin e administrimit, duke prfshire miratimin e
marrveshjeve te administrimit pr zonat te cilat nuk jan prcaktuara si strategji.
e) Te marre ne konsiderate dhe te miratoje buxhetin e KB dhe do marrveshje financiare dhe
buxhetore me agjencit e specializuara dhe te kontrolloje buxhetet administrative te
agjencive te tilla, me qellim pr tu bere rekomandime agjencive te interesuara.
f) Sesionet e rregullta te Asambles si rregull nisin ne New York, te martn e trete te shtatorit te
do viti dhe zgjasin deri ne mes te dhjetorit.
g) Sesione te veanta mund te thirren nga Sekretari i Prgjithshm me krkese te Kshillit te
Sigurimit ose shumics se antareve te K.B.
Ne fillim te do sesioni Asambleja zgjedh:
1) Presidentin
2) 21 zvends presidentet
3) Kryetaret e shtate komisioneve kryesore te Asambles.
4) Pr te siguruar prfaqsim gjeografik te barabarte , presidenca e Asambles ndrrohet do vit
midis grupeve te shteteve , te cilat zgjedhin kandidatin e tyre.
Koordinimi i puns nga dy komisione procedurale.
Komiteti i prgjithshm(Presidenti, zv. presidentet dhe kryetaret e shtate komiteteve kryesore).
Komiteti i kredencialeve.
Komiteti kryesor : Shqyrton me pare shtjet e vendosura ne rendin e dits:
1) Komiteti i pare: armatosja dhe shtjet e siguris qe lidhen me te Komiteti i posam
politik.
2) Komiteti i dyte: ekonomik dhe financiar.
3) Komiteti i trete: social, humanitar dhe kulturor.

Page 5 of 76

4) Komiteti i katrt komiteti i posam pr shtje politike dhe shkolonizim.

5) Komiteti i peste: Administrativ dhe buxhetor.
6) Komiteti i gjashte: ligjor.
Votimi ne Asamblen e Prgjithshme bhet:
Me shumicn e thjeshte te antareve te pranishm dhe pjesmarrs ne votim. Shumica e nevojshme
sht vota pozitive e dy te tretave te antareve te pranishm dhe pjesmarrs ne votim:
-Rekomandim pr ruajtjen e paqes dhe siguris ndrkombtare.
-Zgjedhja e antareve jo te prhershm te K.S.
-Pranimi i antareve te rinj ne K.B.
-Pezullimi i te drejtave dhe privilegjeve te antareve.
-Prjashtimi i antareve.
-shtje qe lidhen me sistemin e administrimit.
-shtje buxhetore.
-do shtje qe konsiderohet nga Asambleja ( shumica e thjeshte e antarve te pranishm dhe
pjesmarrs ne votim), si mjafte e rndsishme pr te krkuar nj shumice prej dy te tretash.
Pjesa kryesore e puns ne K.B udhhiqet ne baze te grupeve rajonale,
p.sh.: shtetet afrikane, aziatike, latin o-amerikane, te Evrops Perndimor etj. SHBA pr qllime
zgjedhore futen me shtetet e Evrops Perndimore dhe shtetet e tjera.
Kshilli i Sigurimit
Prbhet nga 15 antare:
1) Kina,
2) Franca,
3) Rusia,
4) Mbretria e Bashkuar dhe
5) SHBA.
(antare te prhershm), dhe 10 antar qe jan jo te prhershm, te zgjedhur nga Asambleja pr nj
afat prej dy vitesh (nuk bene te zgjidhen pr dy periudha nj pas nj).
Nj prfaqsues i secilit vend antar duhet te jete i pranishm ne do kohe ne selin e K.B.
Antart e K.B, jan dakord te pranojn dhe zbatojn vendimet e K.S ne prputhje me Kartn.
Kompetencat jan te detajuara sipas Karts.
Te hetoje do mosmarrveshje qe mund te oj ne nj konflikt ndrkombtar.
Ne rast vlersimi te vazhdimsis se konfliktit dhe rrezikimit te paqes dhe siguris
ndrkombtar, do te prpiqet ta zgjidhe me nj marrveshje paqsore.
Vendos masat pr ruajtjen ose kthimin e paqes dhe siguris ndrkombtare. Masa jo te dhunshme
ose prdorimin e forcs toksor, detare ose ajrore sipas nenit 43 te Karts.
Raporte vjetore ne Asamblen e Prgjithshme.
Raporte te veanta.
Plane pr krijimin e fardo organi ndihms pr zgjidhjen e konfliktit.
A.P, do antar (ose ndonj shtet jo antar ne kushte te caktuara) mund te sjelle ne vmendjen te K.S,
do konflikt apo situate qe mund te vere ne rrezik paqen dhe sigurin ndrkombtare.
do shtet antar ose jo antar i K.B, i cili sht pale ne mosmarrveshje ne shqyrtim ne K.S, dhe qe
nuk sht vete nj antar i K.S, ka te drejte te marre pjese ne diskutime (por jo te votoje). Kjo vlen
edhe pr shtetet qe nuk jan pale e nj konflikti dhe as antare te K.S, por qe gjithsesi konsiderohen
nga K.S si te prekura nga konflikti.
Vendimet e K.S, krkojn vota pro nga 9 antare.
Prve ne disa rasteve te caktuara.
do antari te Kshillit te Sigurimit qe sht pale e nj konflikti i krkohet te abstenoje.
Kshilli Ekonomik dhe Social (KES)
54 antare te zgjedhur pr nj afate 3 vjear nga AP e KB

Page 6 of 76

Funksionet me te rndsishme te KES:

Forumi qendrore pr diskutimin e shtjeve ndrkombtare ekonomike dhe sociale.
Formulimin e rekomandimeve politike te cilat ju adresohen shteteve antare dhe sistemit te K.B.
Inicion raporte dhe bn rekomandime mbi shtje ndrkombtare ekonomike, sociale, kulturore,
shndetsore, etj.
Nxit respektin dhe mbrojtjen e te drejtave themelore te njeriut.
Ndihmon ne organizimin e konferencave ndrkombtare ne fushat ekonomike, sociale etj.
Ndihmon ne vazhdimin e koordinimit te ktyre konferencave.
Koordinon aktivitetet e agjencive te specializuara nprmjet rekomandimeve pr ta si dhe
nprmjet rekomandimeve pr A.P.
Mban seanca te ndryshme te shkurtra gjate vitit.
Seance te pavarur katr javore ne korrik. Duke alternuar ne mes te New Yorkut dhe Gjenevs.
Vendimet merren me nj shumice te thjeshte te antareve te pranishm dhe votuesve.
KES, funksionon ne baze te:
Komiteteve te prhershme
Organeve te eksperteve te prhershme
Komisione te ndryshme funksionale
Pese komisione rajonale
Organet eksperte ad hoc.
Komisionet e prhershme jan mbi organizatat jo-qeveritare; bashkrendimin e programeve;
burimet natyrore dhe planifikimin e zhvillimit.
Komisionet funksionale te KES:
1) Komisioni mbi statistikat.
2) Komisioni mbi te drejtat e njeriut (prfshi nen komisioni pr parandalimin e
diskriminimit dhe mbrojtjen e minoriteteve).
3) Komisioni pr zhvillimin social.
4) Komisioni mbi statusin e gruas.
5) Komisioni mbi lendet narkotike.
6) Komisioni mbi popullsin dhe zhvillimin.
7) Komisioni mbi zhvillimin e shkencs dhe teknologjis.
8) Komisioni pr zhvillimin e pandrprer.
Komisionet rajonale, te cilat veprojn ne vend te KB ne te gjitha shtjet sociale dhe ekonomike jan:

1) Komisioni ekonomik pr Evropn (Gjeneve)

2) Komisioni ekonomik dhe social pe razin dhe Paqsorin (Bangkok)
3) Komisioni ekonomik pr Amerikn Latine dhe Karaibet (Santiago-Kili)
4) Komisioni ekonomik pr Afrikn (Adis Abeba)
5) Komisioni ekonomik dhe social pr Azin Perndimore (Bagdad)
6) Komisionet e prhershme dhe organet eksperte:
7) Komisioni pr programin dhe koordinimin
8) Komisioni pr zgjidhjet humanitare
9) Komisioni pr organizatat jo-qeveritare
10) Komisioni pr bisedime me agjencit ndrqeveritare
11) Komisioni pr energjin dhe burimet natyrore.
KES koordinon punn e programeve te K.B si:
PNUD, UNEP, UNICEF, UNFPA.
Si dhe agjencive te specializuara:
FAQ, WHO, ILO dhe UNESCO
Organizatat Joqeveritare
KES bashkpunon rregullisht me mbi 1600 OJQ te cilat kane status konsultativ me KES.

Page 7 of 76

Me te njohurat:
1) Kryqi i Kuq mbi 150 vite ekzistence.

2) Organizata Ndrkombtare pr Emigracionin 50 vite.

Kshilli i Administrimit
U krijua nen autoritetin e K.B, pr administrimin dhe mbikqyrjen e territoreve te veanta.
Rreth 15 territore kane qene vene nen administrimin e K.B dhe tani kane fituar pavarsin e tyre.
Kshilli mblidhet njher ne vit ne New York.
Gjykata Ndrkombtare e Drejtsis (GJND)
Organi kryesor gjyqsor i K.B. Selia e saj sht ne Hage.
Funksionon ne prputhje me dispozitat e Statusit te saj, i cili nnshkruhet automatikisht nga te gjith
antart e K.B.
15 gjyqtare te kualifikuar, te zgjedhur nga A.P dhe nga K.S
( ne mnyr te pavarur), me afat prej 9 vitesh.
Largohen me grupe me nga 5 do tre vjet.
(lejohet rizgjedhja e tyre)
Dy gjyqtare nuk mund te jene nga i njjti shtet.
Funksionet e Gjykats:
Te jap gjykimin mbi te gjitha shtjet kundrshtuese, te cilat ju referohen shtetet me plqimin e
ndrsjell dhe mbi te gjitha shtjet e parashtruara posarisht ne Kartn e K.B, ne traktatet ose
konventat dhe te jap opinione kshilluese mbi shtje ligjore qe lidhen me do dege te K.B ose
agjencit e saj.
Gjuhet zyrtare: anglishtja dhe frngjishtja.
Vendimet merren me shumice votash, barazi votash...
Vendimet jan prfundimtare pa apel.
Deri tani ka dhn rreth 75 gjykime. Mbi subjekte te tilla si: kufij toksore, detare, kombsi,
marrdhnie diplomatike, peng marrje dhe me shume se 30 opinione kshilluese.
GJND nuk duhet te ngatrrohet me Gjykatn Ndrkombtare pr Krimet ne ish-Jugosllavi me seli ne
Hage.
GJNK ne ish-Jugosllavi:
U ngrit nga KS ne vitin 1993, si pjese e procesit te paqes ne Bosnje dhe Hercegovine e cila oi drejte
marrveshjes se Dejtonit.
Qllimi i GJNK pr ish-Jugosllavi, sht ndjekja penale e personave prgjegjs pr shkelje te renda
te se drejts humanitare ndrkombtare te kryera ne territorin e ish Jugosllavis qe nga viti 1991.
Ka 16 gjykats te zgjedhur nga A.P e K.B, pr nj periudhe katrvjeare.
Maksimumi i dnimit qe mund te vendosin sht burgim i prjetshm.
Sekretari i Prgjithshm dhe Sekretariati i OKB-se
Sekretari i Prgjithshm i K.B, sipas Karts se K.B sht zyrtari kryesor administrativ i O.K.B-se.
Vepron si i tille ne te gjitha takimet e :
A.P, K.S, Kshillit te Administrimit dhe kryen te gjitha funksionet qe kto organe i caktojn.
Paraqet raport vjetor para A.P mbi punn e O.K.B. dhe mund te sjelle ne vmendje te K.S do
shtje qe sipas mendimit te tij, mund te krcnojn ruajtjen e paqes dhe te siguris ndrkombtare.
Sekretari i Prgjithshm i K.B, emrohet nga A.P e K.B me rekomandim te K.S te K.B pr nj
periudhe 5 vjeare dhe sht prgjegjs pr emrimin e personelit te organizats.
Przgjedhja e personelit behet kryesisht ne baze te merits, por prfaqsimi ne baze gjeografike te
balancuar sht gjithashtu nj favor relevant.
Sekretari i Prgjithshm dhe personeli i O.K.B-se, jan te detyruar te veprojn si npuns civil
ndrkombtar dhe nuk mund te krkojn apo marrin udhzime nga ndonj qeveri apo autoritet jasht
organizats.
Ligjrata e 2-t

Page 8 of 76

Protokolli dhe procedurat

Rregullat e prparsis
1. Prparsia ndrmjet krerve te misioneve
Sipas kategoris:
1) Ambasador
2) Komisioner i Lart
3) Nunc Apostolik
4) I drguar i jashtzakonshm dhe Ministr Fuqiplote ose nen Nunc Apostolik
5) I ngarkuar me pune ...
Data e fillimit te misionit
(kur sht lajmruar ne MPJ ose kur ka dorzuar Kredencialet)
Prparsia sipas rendit alfabetik (ne frngjisht) e germs se pare te shtetit (me njoftim
paraprak).
Nunci Apostolik...
e njjta radhe edhe kur shoqrohen me bashkshortet edhe brenda rangjeve ...
2. Prparsia individuale brenda misionit
1) Ministri fuqiplote
2) Ministri kshilltar
3) Kshilltari
4) Sekretari i pare
5) Sekretari i dyte
6) Sekretari i trete
Vendi i Atasheve caktohet nga vete Misioni, para sekretareve te pare por jo me lart pas kreut
te Misionit
Rendi i sakte caktohet sipas lists diplomatike.
Kreu i MD njofton MPJ pritse pr renditjen e pjestareve te misionit te tij.
3. Renditja individuale inter se e diplomateve ne funksione zyrtare ose diplomatike
Nunci Apostolik ( ku sht Dekan ex officio)
Ambasadori, Komisioneri i Larte, Nunci Apostolik
Prfaqsuesi i Jashtzakonshm dhe ministri Fuqiplote
I ngarkuari me pune (en titre)
I ngarkuari me pune ( ad interim)
Ministri Fuqiplote
Ministri Kshilltar
Kshilltari
Sekretari i pare, i dyte, i trete
Atashet e shrbimeve te ndryshme pas kshilluarve, por praktika ndryshon sipas vendeve..
4. Prparsia e krerve te misioneve sipas rregullit kombtar
Sipas norms se rangimit
Pas antarve te kabinetit qeveritar dhe kryetarve te asambleve legjislative.
Ne Mbretrin e Bashkuar :
pas shtat personaliteteve me te larta qe vijn menjher pas Sovranit dhe familjes
mbretrore, sipas rendit kombtar te renditjes.
Lista Diplomatike
Regjistr emrash dhe emrtimesh:
a) Krerve te MD, te akredituar sipas dats, me emrat e rangut diplomatik t pjestarve
te MD te tyre.
b) Institucione te tjera dhe individ te pranuar ne funksion diplomatik (p.sh. Personeli i
larte i OKB-se)

Page 9 of 76

- adresa e misionit dhe e rezidencave te diplomacive.

- nse jan te martuar apo jo
- nse shoqrohen nga bashkshortet apo jo
- emrat e fmijve te tyre mbi 18 vje( kryesisht vajzave)
- nse kreu i MD sht prkohsisht bosh, shnohet me fjaln BOSH.
- Jo rezident (shefi i MD), vendi i rezidencs, adresa e misionit dhe e rezidencs.
- Liste shtese, me krert e MD sipas prparsis duke caktuar DEKANIN.
- Liste e festave kombtare te shteteve te prfaqsuara ne shtetin prits.
- lista rifreskohet dhe ribotohet rregullisht
- shtetet radhiten ne mnyre alfabetike sipas gjuhs se vendit prits.
- prgjegjsia e listave sht e MD dhe e protokollit te shtetit te vendit prits.
- lista sht publike ( e hapur), pa klasifikim sigurie.
Korrespondenca ne mes te MD dhe qeverise pritse
Prmes ose ne emr te kreut te MD
Drejtuar MPJ ose ekuivalentit te saj, vetm ather kur ka leje te posame pr kt lloj komunikimi
(atashet etj...)
Takimet personale
Takime ne mes te kreut te MD dhe Ministrit te MPJ, behn zakonisht me caktim orari me tel ose me
note.
Takime me rangje te tjera
Biseda (shkurt, leje pr tu larguar pas prfundimit te biseds...)
Korrespondenca me shkrim
a) Nota zyrtare e shkruar ne vete te trete
- e shkruar ne nj gjuhe ndrkombtare te pranuar ose ne gjuhen e vendit prits.
- koka e notes
- adresimi
Teksti:
Ambasada e Republiks se Kosovs i paraqet nderimet e saj MPJ dhe ka nderin ta informoje se ...
( ose) sjell ne vmendje te saj shtjen e mposhtme....
- brendsia e tekstit te notes
- prmbyllja:
Ambasada shfrytzon (prfiton nga ky rast) ket rast pr ti siguruar MPJ-se konsideratn e
saj me te larte.
data, inicialet e drguesit, vula e ambasads
Ne disa shtete ( si p.sh. SHBA) mirsjellja prmbyllse evitohet.
b) Nota verbale
Ne veten e trete dhe forma e saj sht si e Notes Zyrtare vetm se titulli sht Note Verbale
c) Letra zyrtare ne veten e pare
Ne forme me pak zyrtare, drejtuar Ministrit te MPJ nga kreu i MD, ose nj zyrtari e MPJ nga
nj range tjetr i MD.
Kreu i MD pr Ministrin e MPJ:
Shklqesia Juaj , ose Zotri apo Shklqesi...
Kam nderin....
...dhe prfundon me fjalin
Prfitoj nga ky rast te siguroj Shklqesin Tuaj pr konsideratn time me te larte .
Ose
Pranoni, Shklqesi, sigurimet e prsritura te konsiderats me te larte.
Emri i drguesit
Ne baze te raportit me ministrin, mund te drejtohet edhe me:
I dashur Ministr prfundon me I juaji sinqerisht.
Zyrtari drejtuar zyrtarit

Page 10 of 76

I dashur ( emri i marrsit).......

I juaji sinqerisht (emri i drguesit).
d) Metoda e prmbledhjes se diskutimeve gojore
Kur me porosi te MPJ se vendit niss udhzohet shefi i MD te beje deklarime ne MPJ te vendit
prits apo te krkoj sqarim pr shtje. Duhet takim personal, ku deklaron shtjen e tij dhe pr te
mos ln dyshime ne lidhje me qllimin e takimit le nj prmbledhje te komenteve te tij, ne formn:
1) Nj AIDE-MEMORIE, ku shpjegohet veprimi apo pikpamja e qeverise, ose paraqitet nj
propozim.
2) Fillon me AIDE-MEMORIE dhe ne fund mban datn por nuk ka firme, vule apo adrese te
ambasads. Ose
3) Nj BOUT DE PAPIER, e cila shtypet ne letr pa koke, firme apo date, me supozimin se ajo
mund te mohohet nse do te jete e nevojshme. Kshtu qe sht me pak zyrtare se sa AIDEMEMORIE
Nse paraqitet nj sugjerim i hapur pr shqyrtim ose ka ndonj udhzim pr tu bere ndonj deklarim
pr shtje me ndjeshmri te madhe, rreth te cils MPJ nuk dshiron akoma te mbaje qndrim.
Diplomati zgjedh te diskutoje me nj NON-PAPER, ku shtja sqarohet ne mnyre jo premtuese.
e) Refuzimi i nj note ose letre
Kur nga MPJ vlersohet se mesazhi nga nj qeveri tjetr sht provokues ne far do mnyre, ajo
mund ta refuzoje pranimin e saj, megjithse e ka marr ne dorzim dhe e ka studiuar. MPJ ose
vete Ministri thrrasin shefin e MD dhe ja kthejn mbrapsht dokumentin ne fjal, duke deklaruar se
ai dokument sht i papranueshm pr qeverin e tij.
Demonstrimet
Te mbaj dern mbyllur
Te pranoje peticionin pa koment
Te ftoje brenda prfaqsuesin/prfaqsuesit e grupit dhe tu shpjegoje qndrimin e vendit te
tij.
Nse demonstrimi del jasht kontrollit:
lajmrohet menjher shefi i protokollit te shtetit prits, policia pr mbrojtje diplomatike
( mbrojtje sipas Konvents se Vjens te vitit 1961 pr marrdhnie diplomatike, neni 22, paragrafi 2)
Flamujt
1) Mision
2) Rezidence
3) Festime te festes kombtare
4) Makine
5) Zi kombtare (pr te dyja shtetet ne gjysm shtize)
Flamujt e vendit prits dhe vendeve te tjera...
Veshja Kombtare
Veshja zyrtare kombtare sht e prshtatshme pr te gjitha veprimtarit diplomatiken dhe sht
gjithnj nj lehtsim i mirpritur nga monotonia e prfaqsimit diplomatik.
Ceremonit shtetrore
Shefi i protokollit koordinator dhe drejtues...
-festimet pr pavarsin
- inaugurime, vizita, prvjetor me rndsi kombtar, funerale etj...
- plane te hollsishme , konsultime me Dekanin e TD pr prfshirjen ose jo te gjith TD te
akredituar.
- protokolli, policia, banda e ushtris, garda, zyrat e shtypit, doganat, aeroportet etj...
- Kryetari i shtetit etj...
himni...parakalimi...nderimi i flamurit...
Zija kombtare
Nga ana e qeverise se kreut te MD

Page 11 of 76

Nga qeveria vendse

Udhzime nga MPJ drguese :
- flamuri ne gjysm shtize
- periudha e zis kombtare
- veshja e zeze , kollare e zeze
-kufizim ne pjesmarrje ne aktivitete kulturore
- libri i ngushllimeve
- fotografia e te ndjerit me nj shirit te zi
Ne rast zie nga vendi prits, TD vepron si i tere dhe koordinohet nga Dekani i TD i cili sht ne
kontakt me shefin e protokollit te vendit prits. Koha e flamujve ne gjysmshtiz, pezullimi i
aktiviteteve etj.
- Letrat zyrtare te keqardhjes nga shefi i MD pr Ministrin e MPJ me shnimin
p.c (pour condoleance/ngushllime)
- Note pr MD me rastin e vdekjes se nj kolegut t tyre diplomat:
Ambasada e RKS i paraqet nderimet e saj MD te akredituar ne....dhe me hidhrim te thell ka
detyrimin t njoftoj se ....ndrroi jete me...
Libri i ngushllimeve do te jete i hapur ne ambasade .....adresa....nga dita....dt...deri ditn e ...dt.ndrmjet ors 10.00 dhe 14.00.
Ambasada... prfiton nga rasti pr ti prsritur MD te akredituara ne ...sigurimet e konsiderats se
saj me te larte.

Privilegjet dhe imunitetet diplomatike

Privilegjet dhe imunitetet ne lidhje me misionin dhe funksionet e tij:
privilegjet te zbatueshme edhe pr OKB, sipas Konvents se vitit 1946 , pr privilegjet dhe
imunitetet e OKB, edhe pse i ndryshm pr vende te ndryshme.
Parimet te prgjithshme te Konvents se Vjens e vitit 1961 pr Marrdhniet Diplomatike e pranuar
nga shumica drrmuese e vendeve antare te OKB, si kodifikim i se drejts moderne diplomatike.
Pacenueshmria dhe imuniteti i mjediseve dhe prons.
Pacenueshmria e te dhnave, dokumenteve, korrespondencs dhe arkivave
Liria dhe pacenueshmria e komunikacionit
anta, pakoja ose valixhja diplomatike
Prjashtimi nga taksat
E drejta pr te importuar dhe prjashtimi nga taksat
Privilegjet dhe imunitetet personale
Privilegjet dhe imunitetet e plota diplomatike, jan te zbatueshme pr:
a) Diplomatt
b) Pjestar te familjeve te diplomatve
Privilegjet dhe imunitetet e kufizuara diplomatike:
a) shtetasit ose rezidentet e prhershm ne shtetin ku shrbejn.
b) pjestart e personelit administrativ dhe teknik
c) shrbtor e private te pjestareve te misionit.
d) kartat e identitetit diplomatik
e) imuniteti nuk prjashton diplomatt nga juridiksioni i vet shtetit t tyre
Kohzgjatja e privilegjeve dhe imuniteteve
a) nga lajmrimi ne MPJ
b) me largimin nga vendi prits dhe lajmrimi ne MPJ
Privilegjet dhe imunitetet e plota
a) Paprekshmria dhe mbrojtja personale
b) Imuniteti nga juridiksioni penal

Page 12 of 76

Imuniteti nga juridiksioni civil dhe administrativ

1) Kundrpadit
2) Paprekshmria e prons
3) Prjashtimi nga detyrimi pr shrbime publike
4) Prjashtimi pr te shrbyer si dshmitar
5) Prjashtmi nga taksat lokale dhe kombtare
6) Prjashtmi nga detyrimet doganore
7) Prjashtmi nga detyrimet e sigurimeve shoqrore
8) Prjashtmi nga kontrollimi i bagazheve personale
Liria e udhtimit
a) udhtimi ne te gjith territorin e shtetit prits
b) udhtimin prmes shtetit te trete
c) pasaportat diplomatike
Prfaqsuesit e organizatave ndrkombtare
Pjestar te misioneve diplomatike ne vizite
Ligjrata e 3-t

Marrdhniet diplomatike dhe organizimi diplomatik

Vendosja e marrdhnieve diplomatike dhe e misioneve t prhershme diplomatike.
Zhvillimi i marrdhnieve diplomatike n munges t misionit t plot diplomatik ose kur jan
ndrprer marrdhniet diplomatike.
1) Vendosja e marrdhnieve diplomatike dhe e misioneve t prhershme diplomatike
2) Parimet dhe qllime t prgjithshme
3) Prfaqsimi i shtetit drgues ne shtetin prits
4) Mbrojtja e interesave te shtetit drgues dhe shtetasve te tij ne shtetin prits, brenda kufijve te
lejuar nga e drejta ndrkombtare
5) Negocimi me qeverin e shtetit prits
6) Informimi ne shtetin drgues me te gjitha mjetet e ligjshme pr kushtet dhe zhvillimet ne
shtetin prits
7) Nxitja e marrdhnieve miqsore n mes te shtetit drgues dhe atij prits, si dhe zhvillimi i
marrdhnieve ekonomike, kulturore, politike etj...
Kategorit e krerve te misioneve
1) Ambasador, Nunce Apostolike, Komisioner te Lart...
2) T drguar special
3) T ngarkuar me pun...
Titujt e krerve te misioneve diplomatike
1) Ambasador i Jashtzakonshm dhe Fuqiplot
2) Ambasador Rezident
3) Ambasador jo Rezident
4) I ngarkuar me Pun
Miratimi i kreut te M.D.
Propozimi (MPJ)
Komisioni i Jashtm i Parlamentit
Presidenti (Dekretimi)
Miratimi (Agrementi)
Letrat Kredenciale
Drejtuar (...emri i plot dhe titulli i kryetarit t shtetit prits)
Shklqesi,

Page 13 of 76

Un kam emruar ...., nj shtetas i shquar i Republiks se Shqipris, pr t me

prfaqsuar para qeveris Suaj si Ambasador i jashtzakonshm dhe Fuqiplote i
Republiks se Shqipris.
Ai sht mjaft i vetdijshm pr interesat reciproke t t dy vendeve tona dhe
ndan dshirn time t sinqert pr t rritur miqsin e gjat mes nesh.
Besimi im n karakterin dhe aftsin e tij t shndosh m jep gjith besimin se
ai do ti kryej funksionet e tij n mnyr plotsisht t pranueshme pr ju.
Prandaj un e l at n besimin Tuaj. Lutem q ju ta mirprisni at pozitivisht
dhe ti jepni besimin e plot pr ka do t thot n emr t Republiks s
Shqipris, si dhe garancit q ai prcjell pr begatin e Republiks s Kosovs.
Shum sinqerisht, i juaji
(Firma e kryetarit te shtetit)
Vendi , data
Dita e marrjes s funksionit (sipas vendeve...)
Shtetsia e kreut t MD
Shtetsia e pjestarve t personelit diplomatik
Akreditimi n m shum se n nj shtet
Akreditimi n organizata ndrkombtare
Akreditimi nga m shum se nj shtet
Shpallja Persona NON GRATA ose I papranueshm
Detyrimet e pranuara nga vendi prits (reciprocitetet n objekte etj...)
c) Zhvillimi i marrdhnieve diplomatike n munges t misionit t plot diplomatik ose kur jan
ndrprer marrdhniet diplomatike
Prfaqsimi sipas marrveshjeve nga prfaqsuesi rezident i nj qeverie tjetr
Prfaqsimi si Jo rezident, nga nj MD n nj vend tjetr ose nga MPJ
2. Ministria e Punve t Jashtme
Organizimi dhe funksionet (Struktura e MPJ)
Marrdhniet me misionet e veta
(Prgjegjsit MD-MPJ)
Marrdhniet me misionet e huaja
( MPJ-MD t huaja)
Marrdhniet me trupin diplomatik
(Dekani i TD)
Ligji mbi funksionimin e MPJ-se
3. Misioni Diplomatik
Konstatime dhe prkufizime t prgjithshme(Pjestart e TD dhe personelit teknik)

Kreu i Misionit
(Prgjegjs pr t gjitha veprimtarit e MD)
Administrimi dhe koordinimi
(zv. shefi i MD )
Seksioni ekonomik dhe tregtar
(lidhjet ekonomiko tregtare)
Zyra konsullore
(vartsi direkt nga shefi i MD)
Zyra e shtypit, medias dhe informacionit
Mungesa ose gjendja e pamundur e kreut t misionit
Atashet e shrbimeve dhe specialiteteve
(ushtarak, kulturore, t arsimit e sportit, fetar, t shrbimeve sekrete etj...)
Mungesa ose gjendja e pamundur e kreut t misionit
(zvendsimi n munges nga ana e zv. shefit t MD. Njoftimi i MPJ pritse dhe TD )

Page 14 of 76

Emrimet,, mbrritjet dhe largimet

(Njoftimi pr emrimet, mbrritjet, dorzimi i kredencialeve, takimet e kortezis, lajmrimi pr
largim, takimet e kortezis...)
Diplomati
1) njohuri eksperti n fushn e tij
2) njohuri maksimale n t gjitha fushat mbi vendin e tij
3) njohuri maksimale mbi vendin prits
4) njohje mbi politikn e jashtme botrore dhe politikn e vendit t tij dhe vendit prits
5) aftsi profesionale
6) aftsi ne prfaqsim
7) aftsi n drejtimin e misionit
8) aftsi n diplomacin publike dhe komunikim
9) aftsi ndrkulturore
10) gjuha e huaj mundsisht e vendit prits
11) vetdije politike
12) ngrohtsi personale dhe prshtatshmri
13) kuriozitet intelektual
14) shkathtsi intelektuale
15) udhheqje
16) gjykim t drejt dhe t shndosh
4. Zyrtart konsullor dhe zyrat konsullore
elja e zyrave konsullore
(me miratimin paraprak t shtetit prits- Konsullat, Konsullat e Prgjithshme, Nn
Konsullat ose Konsullat Nderi)
Funksionet konsullore
(sipas dispozitave t prgjithshme t vitit 1963, t Konvents s Vjens mbi Marrdhniet
Konsullore)
Emrimi i zyrtarve konsullor
(Konsulli i Prgjithshm emrohet nga Qeveria...krkohet Exequtura nga vendi prits.
Konsulli nga MPJ. Konsulli i nderit nga Qeveria)
Prishja e marrdhnieve konsullore
Privilegjet, lehtsirat dhe imuniteti
Zyrtart konsullor n karrier dhe postet e udhhequra prej tyre
Zyrtart konsullor t nderit dhe postet e udhhequra prej tyre

Ligjrata e 4-t
KONFLIKTET

T kuptuarit e konfliktit dhe t punuarit me konfliktin

T kuptuarit e konfliktit
ka sht konflikti?
N pamje t par, kjo pyetje mund t konsiderohet si e panevojshme prderisa nuk e njohim nj
konflikt, nuk e prjetojm apo nuk e shohim nj t till. N nj vshtrim m t hollsishm kjo
pyetje n fakt prfshin shum aspekte dhe sht prgjigjur dhe studiuar nga disiplina t ndryshme.
Ktu prfshihen:
ligji ndrkombtar,
filozofia,

Page 15 of 76

sociologjia,
psikologjia,
marrdhniet ndrkombtare,
hulumtimet pr paqe dhe konflikt,
shkencat politike,
ekonomia dhe
antropologjia.
Perspektivat n konflikt
Mendimet pr konfliktin prfshihen n aspektin pozitiv dhe gjithashtu n at neutral dhe
negativ.
Njerzit n prgjithsi jan t prir q ta shikojn konfliktin si nj gj negative.
Pasi q ky term shpesh sht i lidhur me dhunn dhe luftn, konotacionet negative jan m se
t kuptueshme. Edhe nse jo t dhunshme, konfliktet jan shpesh t lidhura me emocione t forta dhe
situata t pakndshme. Megjithat, konflikti n shum mnyra sht nj element i paevitueshm i
bashkveprimit shoqror. Pik vshtrimi negativ i konfliktit mbetet problematik.
Nse konflikti konsiderohet ekskluzivisht negativ, ne do tia kemi frikn dhe do t bjm
mos pr ta shmangur. Nj mnyr sht q konfliktin ta konsiderojm si dika q ka kapacitet
njlloj negativ/shkatrrues dhe pozitiv/konstruktiv.

Konflikti mund t jet burim i:

friks,
zemrimit,
stresit,
dshprimit,
dhuns dhe bile edhe
lufts.
Por, gjithashtu mund t jet burim i:
inspirimit,
msimit,
fuqizimit,
marrdhnieve t prmirsuara,
ndryshimeve konstruktive dhe
zhvillimit.
Prderisa konfliktet e dhunshme dhe shkatrruese duhet t shmangen, kjo nuk mund t jet e
vrtet pr konfliktin si sht i till.
Nse konflikti sht i natyrshm dhe i paevitueshm, ather problemi nuk sht tek ekzistenca
e konfliktit por si t merremi me t. N vend q t mos jemi t varur se si reagojm n nj situat
konfliktuoze, ne duhet t prpiqemi t mendojm se si ta zgjidhim kt problem.
Kuptimet e konfliktit
Ka ide t shumta se far sht konflikti, si paraqitet dhe si definohet.
Si mbas gjasave, nuk sht e mundur pr ta gjetur nj definicion perfekt apo nj shpjegim t
knaqshm q prfshin t gjitha aspektet e ktij fenomeni kompleks, e veanrisht kur kemi t bjm
me lloje dhe aspekte t ndryshme t konfliktit. Megjithat, t gjitha definicionet dhe shpjegimet e
ndryshme mund t kontribuojn n pasurimin e dituris son.
Do t shikojm m afr tri kuptime t konfliktit:
1) Konflikti si konkurrenc pr burimet e pamjaftueshme
2) Konflikti si ndeshje interesash

Page 16 of 76

3) Konflikti si boshllk frustrimi

Nj kuptim i konfliktit q prmbledh shum definicione nga fusha e hulumtimit t paqes dhe
konfliktit prshkruan konfliktin si nj situat shoqrore ku dy (apo m shum) pal jan duke garuar
pr burimet e njjta t pamjaftueshme n t njjtn koh.
Ky kuptim prfshin gjithka q nga gjrat fizike, sikurse uji apo territori, e deri n gjra m
abstrakte, sikurse fuqia.
Komponentt ABC
Pa marr parasysh definicionin, shfaqja aktuale e konfliktit mund t ilustrohet si nj proces
ku palt jan t vetdijshme q ekziston nj qllim i papajtueshm dhe se t tjert pengojn arritjen e
qllimit t dshiruar. Prandaj, sht e nevojshme q palt ta organizojn vetveten n mnyrn m t
mir t kalkuluar pr t fituar.
Edhe pse ky kuptim i konfliktit sht i dobishm, prap se prap konfliktet jan mjaft
komplekse. Nj mnyr e dobishme pr ta reduktuar kompleksitetin e mtutjeshm sht ta ndajm
konfliktin n pjes m t vogla.
Nj instrument i prshtatshm pr ta ndar konfliktin sht trekndshi ABC.
Trekndshi i konfliktit, apo ABC, sht nj instrument praktik pr ta br dallimin n mes t
komponentve t konfliktit.
Kto komponent jan:
A qndrimi;
B mnyra e sjelljes dhe
C kundrshtimi-mospajtimi.
Trekndshi i konfliktit
C:kundrshtimi

A:Qndrimi

B:Sjellja

A: Qndrimi
Qndrimi-paraqet ann subjektive t konfliktit, q prfshin qndrimet dhe perceptimet e
palve. Pra, far ndjejn ata. T nj rndsie t veant jan imazhet dhe qndrimet q kan palt
pr njra tjetrn. Shpesh konfliktet jan t karakterizuara me qndrime negative n mes t palve n
konflikt. Kto qndrime mund t shfaqen n forma t ndryshme, p.sh. sikur paragjykime.
Qndrimet mund t jen burim i konfliktit apo zhvillim dhe prforcim prgjat kohs. Megjithat,
qndrimet n konflikt nuk jan vetm se si njra pal e percepton tjetrn, por gjithashtu idet,
ndjenjat, besimet, preferencat, vlerat, dhe mjedisi shoqror i tyre. Kto atribute japin formn se
si njra pal e kupton vet konfliktin, konfliktin si koncept, menaxhimin e konfliktit dhe zgjidhjen e
konfliktit.

B: Mnyra e sjelljes
Prderisa qndrimi sht njri prej proceseve subjektive t brendshme, Mnyra e sjelljes
sht se si ne i shprehim qndrimet tona jasht.

Page 17 of 76

Mnyra e sjelljes sht veprimi apo jo-veprimi si reagim ndaj qndrimeve tona dhe pals
apo palve tjera. N konflikt, mnyra jon e sjelljes sht tendenc pr ta penguar paln tjetr q ti
arrij qllimet e saj; kjo mund t paraqitet nprmjet komunikimit verbal dhe jo-verbal si dhe
nprmjet veprimeve fizike sikur se dhuna. Mnyra e sjelljes gjithashtu do t mund t ilustronte
pasqyrimin e konfliktit ashtu si sht, e jo vetm aktort.

C: Mospajtimi
Mospajtimi referon situatn aktuale apo mos pajtueshmrin ndaj qllimeve, interesave,
nevojave dhe vlerave.
shtja n fjal mund t prfshij gjithka, q nga nj objekt i vetm se si t ndahen
burimet apo marrdhnia pal-pal. Megjithat, njri nuk mund t supozoj q i tr mospajtimi
sht gjithmon i shprehur apo q vet palt jan plotsisht t vetdijshme.

Pjest e dukshme dhe t padukshme

Edhe pse secili konflikt sht i veant dhe krkon prpjekje pr seciln situat, modeli ABC
mund t na jap nj kuptim t prgjithshm t komponentve dhe faktorve t prfshir dhe q jan
m t rndsishmit n konflikt dhe n zgjidhjen e tij.
Modeli ABC mund t zgjerohet m tej n mnyr q t na jap informacione edhe m t
hollsishme.
Prfytyroni trekndshin ABC si nj ajsberg; maja e ajsbergut sht e
dukshme dhe relativisht e vogl n krahasim me pjesn tjetr masive
q fshihet brenda ujit. far shohim ne nuk sht gjithmon i tr konflikti por vetm
cepi i ajsbergut.
Duke e zgjeruar trekndshin ABC n nj piramid dhe kt piramid e ndajm n tri nivele,
A, B dhe C-ja n maje, ne kuptojm se konfliktet jan m komplekse se sa perceptimi i tyre fillestar.
Konfliktet kan aspekte t dukshme dhe t padukshme. Sikurse nj ajsberg, shumica e
konfliktit mund t jet i padukshm, fshehur posht siprfaqes. Natyrisht, kjo sht pjesa m e
rrezikshme.
Pjesa e dukshme
A

Shtresa kulminore:
Cepi i ajsbergut ilustron pjesn e vogl t dukshme t konfliktit. Me kt pjes palt
shpjegojn se pr far sht konflikti apo cila sht mosmarrveshja. Mnyra e sjelljes sht ajo se
far shikojm dhe qndrimet jan ato t shfaqura dhe t shprehura.

Shtresa e mesme:
Vetm posht cepit, n siprfaqen e ajsbergut gjendet agjenda e fshehur.
Ktu gjejm:
mendimet,
shqetsimet,
konfliktet e kaluara dhe
interesat pr t cilat palt jan t vetdijshme.

Page 18 of 76

Por, pr arsye praktike, apo sepse jan t dyshimt pr shtje morale, nuk do t shprehen.

Shtresa e poshtme:
Niveli i tret dhe m i thell prmban elemente q kan rol n konflikt pa vetdijen e palve.
Pr qndrime kjo shtres mund t prfshij:
1) ndjenjat,
2) motivet,
3) shtjet emocionale dhe personale t kaluara dhe t pazgjidhura q n mnyr t
pavetdijshme influencojn reagimet e nj pale n konflikt.
Pr mospajtim, kjo shtres mund t prfshij nevojat e thella t pa realizueshme, sikur se respekti,
liria, njohja, sanksionimi dhe dashuria q pavetdije jan t shprehura prmes veprimeve tjera dhe
krkesave.

Nivelet e konfliktit
1)
2)
3)
4)
5)

Konflikti n mes t individve

Konfliktet brenda grupe njerzish
Konfliktet n mes grupe njerzish
Konfliktet n mes t shteteve dhe grupeve
Konfliktet n mes t shteteve

Burimet e konfliktit
Prve niveleve t konfliktit, sht gjithashtu vitale q ta kuptojm se pse konfliktet
ndodhin, intensifikohen dhe trajtohen keq apo dobt?.
Identifikimi i burimit apo burimeve t konfliktit na jep informacione t rndsishme se si ta
adresojm at dhe far t ndryshojm n mnyr q ta menaxhojm m mir hern tjetr apo ta
parandalojm n trsi.

Burimet e konfliktit mund t jen:

1)
2)
3)
4)
5)
6)

Qndrimet, vlerat dhe perceptimet e ndryshme

Mospajtimet pr nevojat, qllimet, prioritetet dhe interesat
Mungesa e resurseve (t ardhurat, pajisjet, aftsit, territori etj.)
Komunikimi i dobt
Struktur organizimi e dobt apo e paprshtatshme
Mungesa e qartsis pr rolet dhe prgjegjsit

T punuarit me konfliktin
Pasi q rezultati i konfliktit varet se si ne e trajtojm konfliktin, tash do t fokusohemi n at
se ka do t thot t punosh me t n mnyr q t zvoglojm aspektet negative dhe prpjekjet pr
t nxitur potencialin pozitiv t konfliktit.
E kjo sht, menaxhimi konstruktiv i konfliktit.
Ather far do t thot menaxhim i konfliktit n t vrtet?
Si mund q praktikisht ta arrijm dhe kur sht koha e prshtatshme pr ta br
at?

Mnyrat e ndryshme t trajtimit t konfliktit

Haptazi, konfliktet mund t trajtohen keq, dobt apo n mnyr konstruktive; dhe n mes t
tjerash, disa mnyra t trajtimit jan m efektive se t tjerat. Ndoshta ne nuk e shohim n kt
mnyr, por jemi t rrethuar me konflikte t vogla me t cilat merremi n baza ditore.
N nj loj futbolli monedha hidhet pr t vendosur se cili ekip do t zgjedh pozicionin e
par.
N situata me alternativa t ndryshme dhe me shum vend pr veprim ne ndoshta preferojm q t
votojm. Mnyrat tjera t trajtimit t konfliktit jan edhe m shum t institucionalizuara dhe t
trajtuara n gjykat. Fatkeqsisht bota q na rrethon e bn t qart q konfliktet ndonjher jan t
trajtuara n mnyrat m shkatrruese.

Page 19 of 76

Duke diskredituar dhe ngacmuar tjetrin apo edhe m keq duke prdorur praktikat e
asimilimit, vrasjeve, spastrimit etnik, aneksimit apo lufts, disa pal n nj mnyr apo tjetr
prpiqen t eliminojn konkurrentin e tyre. Edhe pse kjo qasje mund (por shum rrall) ta ndal
konfliktin, sht rrug mezi konstruktive apo efikase pr ta trajtuar konfliktin.
Konfliktet q shpijn n konfrontime t armatosura, konkurrentt me siguri do t prfundojn
me nnshkrimin e nj marrveshjeje.
N qoft se konflikti do t menaxhohej ndryshe, d.m.th. n qoft se ishte nj nisje pa prapsi
dhe humbje, marrveshjet arrihen shum m leht. Madje edhe mnyra m e duhur pr t
trajtuar konfliktet duhet t shqyrtohet n baza rast-n-rast. N mnyr q t shmangim
rezultatet negative mund msojm disa gjra t rndsishme.
N vijim, ne do t shikojm menaxhimin e konfliktit si nj strategji pr t arritur zgjidhje
konstruktive. Edhe pse nuk sht gjithmon rasti i njjt, zgjidhja e dshiruar shpesh gjendet n
zgjidhjen e konfliktit.

Zgjidhja themelore e konfliktit

Si pik e rndsishme startuese n fardo procesi t zgjidhjes sht t vendosim se ka duhet q t
arrijm n mnyr q ta konsiderojm konfliktin t zgjidhur.
a) Cili sht qllimi jon prfundimtar?
b) A sht e mjaftueshme reduktimi i intensitetit t konfliktit apo parandalimi i
eskalimit t konfliktit apo
c) A duhet nj zgjidhje t prfshij transformimin e qndrimeve dhe zgjidhjen e
rrnjve shkaktare t konfliktit?
Prgjigjja e ktyre pyetjeve sht e komplikuar. Akoma, duke qen t vetdijshm pr t
metat, vshtirsit dhe avantazhet e qasjeve dhe kuptimeve t ndryshme na bjn q t jemi m t
prgatitur ti shqyrtojm mundsit e ndryshme. Edhe n qoft se sht vshtir q ta arrijm nj
zgjidhje t konfliktit, mirpo duke e ditur zgjidhjen optimale t konfliktit, sht e mundur t
vazhdojm n nj rrug t dshirueshme.
1) Pavarsisht nivelit t zgjidhjes q dshirojm ta arrijm dhe nse dshirojm q t arrijm
rezultate pozitive gjithmon ekzistojn elemente telendisse prgjat procesit. Para
s gjithash procesi i zgjidhjes krkon q palt t prfshira n konflikt ta njohin njra tjetrn
dhe t komunikojn direkt apo indirekt.
2)
S dyti, sht me rndsi prfshirja aktive n proces e t gjitha palve n konflikt. Vetm n
kt mnyr palt mund t ndihen pjes e zgjidhjes, t pajtohen dhe t ndihen t rehatshm
me zgjidhjen.
3)
S treti, palt duhet q t jen t gatshme ta zgjidhin konfliktin dhe t pajtohen mbi principet
e trajtimit t konfliktit dhe kthjellimit t shtjeve.
N mnyr q t arrihet nj zgjidhje e suksesshme sht gjithashtu me rndsi q t jemi real
dhe t jemi t vetdijshm se kur duhet ndalur.
Jo t gjitha konfliktet mund t zgjidhen nj her dhe prgjithmon. Disa konflikte do t
kthehen vazhdimisht (sikurse konfliktet n mes t bashkimeve tregtare dhe puntort n lidhje me
at se si t ndahet buxheti n nj organizat).
Ndoshta nj qllim i knaqshm realizohet kur arrihet nj zgjidhje mbi procedurat dhe
mekanizmat pr ta kuptuar njri tjetrin dhe shqyrtimi strukturor, paqsor dhe konstruktiv i tems n
fjal. Duhet t jemi gjithashtu t vetdijshm pr problemet dhe qndrimet q do t prballemi dhe
q duhet ti kaprcejm prgjat procesit.

Qasja e zgjidhjes optimale

Fatkeqsisht, shpesh e konsiderojm konfliktin si nj loj q fillon nga zero (loja-zero)
ku fituesi fiton t gjitha prderisa humbsi nuk merr asgj. E tr shtja sht q t jemi t fort
dhe t jemi n rrug t drejt. Nga kjo vij e t menduarit, ne shpesh vijm n prfundime t pasakta
q t gjitha interesat e pals s kundrt nuk jan t benefitshme-prfituese pr ne. Shpesh ne jemi
t verbuar nga skenart m t kqija dhe nuk prqendrohemi n zgjidhjet mendje-hapur e alternative.

Page 20 of 76

Qndrimi loja-zero do ta bj procesin e zgjidhjes t vshtir. Edhe nse nj zgjidhje mund t

arrihet apo imponohet, me shum gjasa do t karakterizohet me dshprime t mdha nga ana
humbse e cila do ta konsideroj rezultatin si jo fer. Kjo situat ngrthen rrezikun e kthimit t
konfliktit.

Arritja e zgjidhjes optimale

Gjetja e nj rruge t mesme n mes t forts dhe t buts sht nj shkall drejt rrugs
s duhur. Nse e kuptojm q t dy palt do t ken prfitime afatgjate n arritjen e nj kompromisi,
ne pa dyshim do t jemi nj hap m afr gjetjes s zgjidhjes.
Mentaliteti q fituesi i merr t gjitha zvendsohet nga palt q kuptojn se lshimet
duhet t bhen n mnyr q t gjendet nj zgjidhje. Lshimet gjithashtu kan efektin pozitiv q
shfaqin dashamirsi prgjat procesit dhe prkushtim pr zgjidhjen e ardhshme stabile.
Edhe pse kompromisi sht shpesh zgjidhje e dshirueshme, n fakt mund edhe t mos jet si
nj zgjidhje e fundit pasi q t dy palt akoma kan nevoj q t sakrifikojn disa nga interesat e
tyre. Nj rezultat edhe m i mir sht q palt n konflikt t bashkpunojn. Kjo mnyr shpesh
referohet si qasja e zgjidhjes s problemit .
T arrihet q palt ti qasin konfliktit si bashkpuntor q jan t ballafaquar me dilema t
prbashkta do t shpie n krkimin aktiv t zgjidhjeve q t dy palt do t ndiheshin m mir. Kjo
njihet si gjetja e situats fitim-fitim . Megjithat, sht e rndsishme q palt t prqendrohen n
at se ka sht e prbashkt se sa n ka na ndan. Kur praktikohet n mnyrn m t mir, ky
proces krkon q t dy palt n mnyr t hapur ti tregojn shtjet, interesat, nevojat dhe rrethanat
q kan shkaktuar mospajtimin fillestar.

Ndrtimi i blloqeve pr zgjidhjet e konfliktit

Hap i par i dobishm sht t kuptojm se si kan ardhur palt deri tek konflikti dhe si e
perceptojn ata pozicionin e tyre. Identifikimi dhe kushtimi i vmendjes ndaj ktyre komponentve
sht themelore n adresimin e konfliktit. Sikur n nj enigm; duhet q ti gjejm t gjitha pjest n
mnyr q ta fitojm t tr fotografin.
Disa nga pjest e rndsishme pr ti identifikuar jan:
nevojat,
pozicionet,
interesat,
shtjet,
vlerat dhe
shqetsimet e palve.

Interesat
Qllimet apo aspiratat e palve n konflikte le t jen personale, okupuese, shoqrore apo
ekonomike. Interesant mund t jen pr prfitime materiale apo pushtet. Ato mund t hasin n
konkurrenc me komponent t lart humbje-fitim; megjithat jan t negociueshme.

Pozicioni
Krkesat dhe pikpamjet t cilat palt mendojn q mund t adresojn nevojat dhe interesat e
tyre.
Krahasuar me interesat q reflektojn qllimet fundamentale dhe afatgjate, pozicionet jan m
shum afatshkurtr, por megjithat jan vshtir pr tu negociuar. Shqetsimet q palt kan n
lidhje me shtjen, marrdhnien, eksperiencn e konfliktit dhe rezultatin. Pala mund tia ket frikn
humbjes sa edhe vazhdimit t konfliktit.

Vlerat
Vlerat jan besime, principe, ide, prirje dhe zakone q ne i konsiderojm shum t
rndsishme.

Page 21 of 76

Vlerat prcaktojn se si ne e kuptojm botn dhe si prshtatemi n t. Vlerat shpesh nuk jan t
negociueshme, m s paku n nj koh afatshkurtr.

shtjet
shtjet jan subjekt apo subjekte ku palt kan dallime n opinione dhe n pikat e agjends
q duhet t diskutohen. Nse opinionet dhe pikat e agjends jan leht t negociueshme varet nga
vet konflikti dhe marrdhnia n mes t palve.

Nevojat
Nevojat jan gjra q jan themelore pr mirqenien ton. Shpesh prfshijn shtjet
fundamentale sikur se siguria, identiteti dhe njohja.
Ligjrata e 5-t

KONFLIKTI
Karakteret e Konfliktit
Kur prballemi me konflikte mund q instinktivisht t preferojm veprime apo akte t
caktuara n prputhje me procedurat rutin. N raste tjera, ne zgjedhim n mnyr strategjike dhe
prpiqemi t kemi nj qasje specifike n mnyr pr t arritur rezultat q sht n prputhje me
interesat tona. Pavarsisht nse sjellja jon n konflikt sht strategji e zgjedhur apo m shum nj
reagim i pavetdijshm, me rndsi sht q ta kuptojm.
1) Pse veprojm ashtu si veprojm,
2) Cila mund t jet ana jon e fort, dobsit dhe pasojat e sjelljeve tona apo t tjerve
dhe
3) Cilat jan alternativat?
Karakteri Garues

Qllimet dhe nevojat e tuaja jan n rend t par n krahasim me qllimet dhe nevojat e t
tjerve.
Pr t zgjidhur konfliktin pr ju sht t fitoni dhe t prdorni fuqin nga ekspertiza,
autoriteti, pozita dhe/apo t sundoni shumicn pr t kontrolluar dhe pr t arritur sukses.
Garimi shpesh sht i shoqruar me komunikim agresiv me an t s cils prpiqeni t keni
kontroll mbi diskutimet.
Garimi shum leht prodhon armiqsi, ndjenja tjera negative dhe reagime q e bjn
konfliktin t eskaloj.
Garimi megjithat mund t jet i prshtatshm kur marrdhnia nuk sht e rndsishme apo
nuk sht rast emergjent.
Kur shtjet e parndsishme shqyrtohen shpesh palt pajtohen para mekanizmit.

Karakteri Mnjanues

Prpiqeni tju shmangeni konfliktit dhe nuk ndiqni qllimet tuaja, duke shpresuar q nse nuk
e hapni temn do t bie.
sht prgjigje e shpesht kur njerzit kan perceptime negative pr konfliktin.
Shmangia nuk prfshin diskutime t hapura pr shtjet e konfliktit. Shpesh ndodh q
ndjenjat t lndohen, pikpamjet nuk pasqyrohen dhe konflikti acarohet derisa bhet shum i
madh pr tu injoruar.
Eventualisht, konflikti rritet dhe shprndahet; me siguri do t rezultoj n dezintegrimin
gradual t marrdhnies.
Pasi q nevojat dhe shqetsimet kalojn pa u pasqyruar, njerzit shpesh jan t hutuar duke u
uditur pr gjrat q shkojn keq.
Shmangia, megjithat, mund t jet qasje e prshtatshme nse konflikti nuk ju shqetson apo
prfshin.
N oft s shtja dhe marrdhnia nuk jan me rndsi, nj periudh e qet sht e
nevojshme.

Page 22 of 76

Kur koha sht me rndsi, shmangia mund t jet qasje e prkohshme.

Karakteri prshtatshm

Ju prpiqeni q ta zgjidhni konfliktin pa i ndjekur detajisht qllimet e tuaja gjer sa punoni n

mirmbajtjen e marrdhnies.
Ju i prgjigjeni dhe koordinoni zgjidhje t konfliktit q jan t prshtatshme edhe pr paln
tjetr.
Ju injoroni, shtypni, apo i mohoni qllimet tuaja pr t knaqur paln tjetr.
Mund t zgjidh gjra pr nj koh afatshkurtr por pr nj koh afatgjate mund t shpie n
shkatrrimin e marrdhnies apo ta bni situatn edhe m keq.

Karakteri i Kompromisit

Ju lejoni nj realizim t pjesshm t qllimeve tuaja dhe t tjerve.

Kompromisi sht sakrifica jep-dhe-merr, por rrezikon q t mnjanohen nevojat m t
thella t pals tjetr.
Shpesh humbni raste pr zgjidhje kreative, preferoni q ta fiksoni nj zgjidhje q t gjitha
palt mendojn se sht e paprshtatshme, duke ln njerzit t frustruar gj q shpien n
kthim t konfliktit.
Kompromisi sht i prshtatshm kur bashkpunimi sht me rndsi por:
a) koha dhe resurset jan t limituara;
b) shtjet jan t rndsishme por bashkpunimi gjithprfshirs nuk sht i
rndsishm;
c) rruga qorre paraqitet;
d) nj zgjidhje e prkohshme sht e duhur.

Karakteri Bashkpunues

Ju prpiqeni ti arrini plotsisht qllimet dhe nevojat tuaja gjer sa vazhdoni marrdhnien dhe
merrni parasysh qllimet dhe nevojat e pals tjetr.
Duke krkuar konsensus, bashkpunimi sht strategji fitim-fitim pr zgjidhjen e
problemit.
Vlerat dhe interesat jan t theksuara nga t cilat zgjidhja rrjedh dhe sht e pajtueshme pr
t gjith.
Megjithat, mund t ngeceni me ndjenjn frustruese analiz-paraliz pr shkak t
kohzgjatjes s diskutimeve, mungess s progresit dhe krijimit t nj mali prej pirg
dheu.
Bashkpunimi sht i prshtatshm kur marrdhnia dhe qllimet jan t rndsishme, si dhe
koha dhe prkushtimi jan t mjaftueshm pr ta zgjidhur konfliktin.
N situata t konfliktit me siguri do t luanim t gjitha karakteret n nj periudh apo tjetr.
Natyrisht, nuk ka qasje shro gjithka.
Prshtatja e secilit karakter varet nga rrethanat e secilit konflikt dhe se ka dshirojm t
arrijm.
Me rndsi sht q t pauzojm dhe t vendosim si ti prgjigjemi nj situate bazuar n t
gjitha mundsit dhe jo thjesht t veprojm spontanisht.
N situata t komplikuara ndodh q t gjitha karakteret jan t nevojshme por n nivele t
ndryshme t konfliktit.
N vend q t prgjigjemi vetm nga nj qasje, shum mund t prfitohet nga fleksibiliteti.
Njohuria se kur t prpiqemi m shum, kur ta ndalim ritmin dhe kur ti shmangemi
shtjeve t konfliktit sht dika q duhet t msojm nga reflektimi i prvojs personale
dhe nga njohja e vet vetes.

shtja e neutralitetit

Page 23 of 76

N konflikte dinamike dhe t dhunshme, organizatat q punojn n fushn e ndihms

humanitare apo n zhvillimin e bashkpunimit shpesh prpiqen q t jen neutrale.
Megjithat, zgjedhja dhe praktikimi i neutralitetit nuk sht gjithmon pun e leht.
Nse jemi duke punuar n terren, ne do t zhvillojm marrdhnie t afrta me njerz dhe me
siguri do t mbledhim m shum informacione nga nj perspektiv e konfliktit se sa tjetra.
Pavarsisht nse veprojm individualisht apo si nj organizat dhe pavarsisht nse konflikti
sht n mes t njerzve n pun apo n mes t grupeve n shoqrin ton, ne duhet q t
marrim sa m shum informata qe sht e mundur nga t gjitha aspektet e konfliktit para se t
vendosim paanshmrish pozicionin ton.
N situata tjera, neutraliteti sht i pakushtzuar kur ndrmjetsojm dy pal n konflikt apo
kur prkrahim dhe mbikqyrim negociata apo procese t zgjidhjes.
Roli juaj n konflikt
Roli specifik pr t luajtur duhet t vendoset bazuar n analizat e situats.
Ky rol gjithashtu duhet t ndrtohet mbi vetdijen personale, q do t thot t jemi :
a) t vetdijshm pr pikat e forta,
b) dobsit,
c) kufijt dhe
d) karakterin ton t konfliktit.
N mnyr q ta luajm rolin ton konstruktivisht, vetdija personale duhet gjithashtu t
prfshij njohuri t pozits son shoqrore dhe ekonomike dhe faktor tjer q na definojn se kush
jemi (kultura, gjuha, gjinia, feja, klasa etj.)
Kush jemi ne ?
Cilin grup e prfaqsojm ?
Si mund t ndikoj kjo konfliktin apo mnyrn e sjelljes n konflikt ?
Nse jemi pal e vendosur brenda apo jasht konfliktit, vetdija personale do t na ndihmoj
ta kuptojm paln tjetr apo palt. Aftsia pr t kuptuar supozimet, perspektivat, interesat,
pikpamjet, shqetsimet, pozitat dhe nevojat e pals tjetr apo palve sht shum me rndsi.
sht me rndsi sepse nj ndr problemet m t mdha n konflikt sht q diskutuesit
supozojn q kundrshtart e tyre e shikojn botn njjt si e shohin ata. Kur kundrshtart e
shikojn q pala tjetr po merr nj pozit absolute t ndryshme, ata do t paraqiten joracional, pa
ndjena, t paarsyeshm dhe madje edhe djallzor. Por n realitet, perceptimet e kundrshtarve pr
botn shpesh jan dramatikisht t ndryshme dhe ky botkuptim tjetr i jep nj arsye, normalisht
ndryshe, pr t arritur konkluzione dhe pr ta zgjedhur pozicionin q favorizojn.
Femrat dhe burrat mund t jen n situat t njjt por prjetimet e tyre n po at situat do t
jen ndryshe. Puntort kan eksperienc tjetr nga shefat, t rriturit kan eksperienca ndryshe nga
fmijt, t pasurit ndryshe nga t varfrit dhe njerzit q prjetojn luft civile apo konflikt t
armatosur kan eksperienc t ndryshme nga ata q nuk kan prjetuar gjra t tilla.
Komunikimi
N kt kapitull, do t prdorim nj kuptim m t gjer t komunikimit pr t demonstruar
disa nga mnyrat e shumta q ne prdorim pr t komunikuar me t tjert. Gjithashtu, do t
fokusohemi n disa mekanizma praktik pr komunikim efektiv.
Duke konsideruar t gjitha kto, shpresojm q ky kapitull do tju ngrit vetdijen m tutje pr
rndsin e komunikimit dhe tju prgatis t komunikoni n at mnyr q tju shmangeni
rezultateve shkatrruese n konfliktit dhe ta trajtoni konfliktin konstruktivisht.
far na bie n mendje kur mendojm pr komunikimin sht fjala e folur. Megjithat,
komunikimi verbal sht vetm nj mnyr e prdorimit t komunikimit me t tjert. N fakt,
paraqitja e jon e par (shija n rroba, stili i flokve etj.) ne komunikojm gjra q ndoshta
nuk jemi shum t vetdijshm.
Mnyrat pr t komunikuar

Page 24 of 76

Duke u prgjigjur pyetjes s kaluar me siguri ka qen e qart se komunikimi sht themelor
pr t mbijetuar si qenie shoqrore. Ngritja e funksioneve pozitive t komunikimit dhe shmangja
e atyre negative sht me rndsi n mnyr q t jemi t njohur me prmbajtsit e ndryshm dhe
funksionet.
Prafrsisht, mund t thuhet q komunikimi ndahet n tri kategori:
1) verbal (fjalt),
2) vokal dhe tonal (toni i zrit)
3) dhe vizuel (gjuha e trupit).
Prderisa nj pjes e vogl e komunikimit vjen nga fjalt, shumicn m t madhe e marrim nga gjuha
e trupit dhe toni. N disa situata, ne madje komunikojm edhe duke mos thn asgj. Ve ksaj, n
konflikte shkatrruese n prgjithsi e veanrisht n luftra, thashethemet shfaqen m shpesh se sa
faktet. Kto prirje i shkaktojn palve t reagojn vrullshm dhe t supozojn q kundrshtart e tyre
jan m t pamoralshm dhe m t paarsyeshm se sa q jan n t vrtet. Madje edhe n situatat
kur njerzit kan synimet m t mira, komunikimi i dobt mund ta kthej nj situat t shndetshme
apo nj marrdhnie n nj konflikt shkatrrues.
Komunikimi shpesh thellsisht ndikohet nga konflikti me kanalet e komunikimit q jan t
ngarkuara apo t prishura. Sidoqoft, komunikimi sht gjithashtu mjet nprmjet t cilit mund ta
bjm konfliktin t menaxhueshm. Nprmjet komunikimit konstruktiv, palt duhet ti shkmbejn
shqetsimet, sugjerimet, synimet dhe emocionet e vrteta tek t tjert.
Komunikimi i respektueshm i afron njerzit s bashku. Gjithashtu ngrit mirkuptimin, q n
kthim lehtson kompromiset apo edhe zgjidhjet e prbashkta dhe t dobishme. Zhvillimi i
shprehjeve dhe kuptimeve t prbashkta t koncepteve me rndsi dhe gjithashtu interesave dhe
vizioneve pr t ardhmen jan baz pr menaxhim konstruktiv t konfliktit dhe zgjidhje t
qndrueshme.
Komunikimi dhe konflikti
Rndsia e komunikimit n konflikt dhe n menaxhim t konfliktit nuk duhet t nnvlersohet.
Shumica e njerzve komunikojn n mnyr jo efikase kur jan t inatosur apo nn presion t thell,
si sht rasti i shpesht n konflikte.
Njerzit thon gjra q nuk kan dashur, apo gjra q do t pendoheshin po qe se kan menduar
kujdesshm para se t flasin. Palt n konflikt priren t keqinterpretojn gjrat q kundrshtart e
tyre thon. N situata tensionuese, komunikimi shpesh prdoret pr t nnvlersuar paln tjetr, pr
ti tallur, pr ti akuzuar apo pr t fituar poen para dgjuesve tjer se sa prdoret pr t ftuar pr
diskutime konstruktive dhe dialog.
Synimi i komunikimit t pa dhunshm sht zvoglimi i tensionit n nj situat t caktuar apo
mbrojtja e situats q t mos arrij shkalln e armiqsis. Qllimi sht q komunikimi t mos jet
akuzues, t shmangen kritikat dhe t bheni kureshtar.
Duke prdorur pyetje, msojm pse pala tjetr mendon dhe vepron n at mnyr. Kureshtja
zbulon nevojat, interesat dhe shtjet q nuk jan adresuar.
Prdorni pyetje t hapura, pse dhe si, kur sht e mundur.
Mos krkoni pyetje t thjeshta po-apo-jo.
Pyetjet e hapura bjn hapjen e diskutimeve, krkojn prgjigje komplekse dhe japin m shum
informacione. Pa informacion t plot dhe t sakt mund t mos ket vendime gjithprfshirse dhe
t qndrueshme.
Instrumentet pr komunikim t pa dhunshm pr ti shmangur konfliktet nga keqkuptimet,
komunikimi i pa dhunshm gjithashtu thekson aftsit e dgjimit pr t siguruar q t gjitha palt
jan duke u dgjuar dhe kuptojn se far sht duke u thn.
Por para se t fokusohemi hollsisht n dgjim, le t rishikojm dy instrumente t vlefshme
pr komunikim t qart dhe t pa dhunshm, duke filluar me Mesazhet-un dhe pastaj me
parafrazimin
Mesazhi-Un
Mesazhi-un sht instrument pr t shprehur veten pa gjykime.

Page 25 of 76

I-mesazhi sht pr t adresuar nevojat dhe shtjet pa shkaktuar tension dhe pa dmtuar
ndjenjat.
Parafrazimi
Parafrazimi sht instrument pr t transmetuar te folsi far ju (dgjuesi) keni dgjuar dhe t
shikoni pr saktsi. N kt mnyr vlersoni se nse folsi ka thn at q ka dshiruar ta
shpreh.
Parafrazimi sht t thoni at se far ka thn personi tjetr me an t fjalve tuaja.
Mesazhi-un sht nj instrument i dobishm pr nj individ i cili sht n konflikt apo i mrzitur
nga dikush.
I-mesazhi na ndihmon ta ndajm personin nga problemi dhe t identifikojm brenda vetes se far
sht duke na bezdisur dhe pse.
sht me rndsi q t prkthehet mesazhi n zhargonin (fjalorin) ton q t mos flasim n nj
mnyr q sht ndryshe nga gjuha normale q prdorim n marrdhnien me personin n pyetje.
Parafrazimi
Konfliktet prijn t sjellin keqkuptime q zakonisht e prkeqsojn situatn. sht me nj
rndsi
t veant t punojm kundr keqkuptimeve.
Pasi q njerzit kan keqkuptime dhe perceptime t ndryshme, ndonjher sht e nevojshme
t bjm me dije q e kuptojm njri tjetrin. Ky sht synimi i parafrazimit ku bni nj
prmbledhje se far ka thn personi tjetr, por me fjalt tuaja. Nj an e fort e parafrazimit sht
q i tregon personit q sht duke folur q ju po e dgjoni me vmendje.
Parafrazimi mund t filloj me, Pra far po thoni sht, apo A kam t drejt ta
prmbledh pikpamjen e tuaj si ?, e kshtu me radh. Lejoni q procesi t vazhdoj deri sa nuk
ka paqartsi. Nse prdoret n mnyr t knaqshme, parafrazimi do t transmetoj tek folsi far
ju (dgjuesi) keni dgjuar. N kt mnyr, ju siguroheni pr saktsi dhe se folsi me t vrtet ka
drguar mesazhin q ai apo ajo e ka menduar.
T dgjuarit
Dgjimi sht me rndsi n bashkveprimet tona ditore me ambientin dhe me marrdhniet
tona.
Dgjimi sht njra ndr mnyrat m vitale pr t msuar. Dgjimi sht instrument q prdorim pr
t bashkvepruar me botn. sht mnyr e observimit, ngritjes s vetdijes dhe informimit t
vetvetes se far sht duke ndodhur.
Dgjimi gjithashtu demonstron tek njerzit se jemi t interesuar se far kan pr t thn dhe na
siguron me informata t rndsishme pr at person.
Nse jeni duke dgjuar t tjert ata do tju dgjojn juve.
Nse dgjoni t tjert idet dhe ju si person do t vlersoheni.
Duke konsideruar se dgjimi sht dika q praktikoni do dit, merrni ca koh pr t
menduar se si dgjoni dhe dshmoni t tjerve se jeni duke i dgjuar.
Ligjrata e 6-t
Konflikti

KONFLIKTET SHOQERORE
Si sht br e qart, ndryshimi dhe konflikti shpesh shkojn njra me tjetrn. Kjo nuk do
t thot se t gjitha ndryshimet shoqrore krijojn konflikte t tensionuara dhe se t gjitha
ndryshimet jan rezultat i konflikteve shoqrore. Megjithat, ndryshimi mund t shkaktoj konflikte,
t jet rezultat i konfliktit, t bj konfliktet m tensionuese apo t ndihmoj ti menaxhoj apo
zgjidh ato.
1) Por pse ndryshimet shoqrore krijojn konflikte dhe si mund t bhen katalizator pr
ndryshime shoqrore dhe zhvillim?.

Page 26 of 76

2) Si mundet q shoqrit t organizohen politikisht pr t menaxhuar konfliktet shoqrore

dhe pr ti ndryshuar ato konstruktivisht?
Pasi q konflikti dhe ndryshimi jan prbrs t pashmangshm t bashkveprimit shoqror,
shoqrit duhet t msojn ta ndalin potencialin e tyre shkatrrues.
Nse trajtohen konstruktivisht, konfliktet shoqrore jo vetm q do t transformojn
marrdhniet shkatrruese, por edhe do t fuqizojn besimin e shoqrive n institucionet e
tyre publike, kapacitetin e tyre pr qeverisje dhe kapacitetin pr t menaxhuar konfliktet e
ardhshme dhe ti ndryshoj ato n mnyr paqsore.
N mnyr q ta kuptojm kt m thellsisht, do t fokusohemi se pse konfliktet e mdha
shoqrore dhe krkesat pr ndryshim ngritn n rend t par.
Konfliktet shoqrore dhe krkesat pr ndryshim gjithashtu mund t shpjegohen si ngritje e
dallimeve n mes vlerave shoqrore dhe strukturs shoqrore (shprndarja e dobive dhe
shpenzimeve apo t mirave dhe t kqijave) t asaj shoqrie.
Dallimi i perceptuar mund t jet rezultat i vlerave t ndryshuara dhe pritjeve brenda nj
grupi njerzish, shkurtim i resurseve apo rezultat i nj konflikti t theksuar q mohon t
drejtat elementare t njerzve.
Pr shembull, nevojat e paplotsuara njerzore dhe sistemet e pabarabarta dhe shtypse politike do
t shkaktojn paknaqsi brenda grupeve t margjinalizuara.
Konfliktet shoqrore bhen t hapura kur njerzit kundrshtojn rrethanat e tilla duke
krkuar ndryshim, prderisa t tjert (shteti apo grupet e favorizuara brenda shoqris) nuk
pajtohen pr kto ndryshime. Pr grupe t margjinalizuara, ndryshimi i dshiruar me siguri
do t prfshij rishprndarjen e fuqis n shoqri dhe gjithashtu ndryshimin e praktikave dhe
ligjeve q diskriminojn ata n baz t gjinis, kulturs, klass etj.
Konflikti me siguri do t jet tipar i qensishm i prpjekjeve t tyre pr ndryshim dhe mund
t siguroj mundsi pr ti mbrojtur krkesat e tyre.
Dallimi do t rritet nse vlerat shoqrore-standardet dhe idealet q njerzit kan, si dhe
situata aktuale (struktura shoqrore)-aktualisht ndryshojn shum.
Ngritja e boshllkut n mes t vlerave dhe strukturs shoqrore mund t vij si rrjedhoj e
ngritjes s nivelit t pritjeve apo ndryshimeve n situatn e tanishme.
Kur konfliktet jan t vogla dhe prfshijn shtje q jan t negociueshme, do t jet
relativisht leht pr t gjetur zgjidhje s paku t prsritshme, q i prfshin interesat dhe
nevojat e secils pal.
Pr shembull, prderisa nj shits mund t dshiroj m shum dhe blersi dshiron q t paguaj m
pak, t dyja palt mund shum leht t pajtohen pr nj mim q sht i pranueshm pr ta.
Kur arrihen dallimet n mes t strukturs shoqrore dhe vlerave shoqrore, konfliktet
shpesh jan t mdha, m komplekse dhe afat-gjate. Pra, ato shpesh prfshijn shtje q
jan t vshtira pr tu negociuar apo edhe t pa-negociueshme, sikur se dallime vlerash t
thella, pyetje t rndsishme n lidhje me shprndarjen e fuqis politike dhe ekonomike,
pyetjet se kush e dominon knd apo nevojat pr identitet, siguri, njohje, ushqim, strehim,
pjesmarrje, drejtsi dhe t drejtat e njeriut.
N kto situata sht e komplikueshme pr t gjetur zgjidhje q plotsojn nevojat bazike t
t gjitha palve dhe q palt t respektojn vlerat themelore dhe identitetin e grupit tjetr
(p.sh. shteti apo grup njerzish) n konfliktet shoqrore.
Konfliktet e tilla shpesh krkojn ndryshime shoqrore, ekonomike apo politike n at nivel
q vjen deri tek ristrukturimi i shoqris n mnyr m t drejt dhe gjithprfshirse. Sa m
gjithprfshirs t jet ndryshimi i nevojshm aq m vshtir do t jet t menaxhohet
konstruktivisht. Si rrjedhoj, ndryshimet e paparashikuara, intensive dhe gjithprfshirse m
shum rezistohet e mundur nprmjet dhuns dhe m vshtir t prshtaten se sa
ndryshimet graduale dhe t kufizuara.

Page 27 of 76

N teori, sht e vshtir q t identifikohet ndryshimi i nevojitur apo t zgjidhen konfliktet

komplekse shoqrore dhe dallimet e tyre themelore. Vet fakti q shoqrit dhe individt
instinktivisht duket q nuk i plqen ndryshimi por preferojn stabilitet e bn q kjo e fundit t
mos arrihet leht n praktik.
Njerzit thjesht preferojn t krahasojn t njohurn me t panjohurn dhe t qartn me t
paqartn. Si rrjedhoj, riorganizimi n pun do t shkaktoj shqetsime, rivalitet, tension dhe
rezistenc n mes t puntorve apo n mes t grupeve t popullats prgjat riorganizimit
politik.
Nj perspektiv tjetr se pse ndryshimi mund t shkaktoj rezistenc dhe konflikte
sht sepse ndryshimi krijon besimin pr nj fitues dhe humbs. Prderisa disa do t
besojn q do t ken dobi nga ndryshimi, disa kan frik se do t humbasin.
Njerzit q do t prfitojn nga ndryshimi do ta promovojn at; njerzit q besojn se jan
duke prfituar nga gjendja e tanishme do ta kundrshtojn ndryshimin.
Deri m tani sht e qart se konfliktet shoqrore mund t kuptohen n mnyr shum t
ndryshme varsisht nga pozita dhe perspektiva e njerzve. Kto konflikte prfaqsojn nj
sfid t padashur t strukturave ekzistuese politike dhe shoqrore apo prfaqsojn nj
katalizator t nevojshm pr ndryshime shoqror.
N realitet, t dy interpretimet kan dika t vrtet dhe duhet t merren n konsiderat pr
rezultate konstruktive.
Konsiderimi i konfliktit shoqror vetm si nj sfid e padashur mund t shpie n marrdhnie
disfunksionale dhe n mos ndryshimin e kushteve shtypse dhe t pabarabarta shoqrore. N
ann tjetr, konsiderimi i konfliktit shoqror vetm si rast pr transformime radikale mund t
shpie n anarki. Frika e humbjes s fuqis dhe avantazheve ilustron se pse padrejtsia dhe
konfliktet tjera themelore shpesh mbshteten. Prej saj opozita shtypet nga dhuna e organizuar
apo krcnimi.
Kjo sht arsyeja pse grupet q synojn t bhen t fuqishme q t adresojn padrejtsit dhe
shtypjen shpesh akuzohen se jan duke e shkaktuar konfliktin.
N kt mnyr kto grupe ndshkohen n mnyra t dhunshme dhe kontrolluese nga ata q
kan dobi nga situata e tanishme, sikur se nj regjim jo legjitim.
Rreziku nga dhuna apo burgimi do ti bj disa njerz q don t ndryshojn t hezitojn,
trhiqen dhe n kt mnyr ti shmangen konfliktit.
Prderisa kjo qasje sht e prshtatshme n disa raste, gjithashtu mund t rezultoj n
vazhdimin e nj padrejtsie serioze. Pr t tjert, krcnimi apo prdorimi i forcs nga ata q
kundrshtojn ndryshimin, dhuna mund t bhet mnyra e vetme efektive e zgjidhjes s
situats.
Mnyrat dhe lvizjet pr ndryshim
Duke konsideruar rezistencn e mundshme n fushatat pr ndryshime shoqrore, si ka
mundsi t arrihet ndryshimi me rreziqe t zvogluara t rezultateve shkatrruese? Edhe pse sht
vshtir pr tu prgjigjur, kjo pyetje sht mjaft me rndsi. Rezultatet shkatrruese jan t varura jo
vetm nga veprimet e pals q reziston (n kta shembuj edhe ata q jan m t fuqishm) por edhe
nga ata q favorizojn ndryshimin.
N pamjen e jashtme, lvizjet pr ndryshim shoqror mund t shfaqen si shprthim spontan i
energjis, nj lvizje e njerzve t shkelur dhe me energji duke krkuar ndryshim. Por n fakt
lvizjet pr ndryshim shoqror shpesh rrjedhin nga organizime me kujdes dhe nga edukimi publik
masiv. Ata jan t privuar nga inteligjenca, guximi, paraja. N mnyr q t jen t suksesshm ata
duhet t zgjedhin strategjit e tyre me kujdes.
Para se t prballen me situatn momentale dhe t krkojn ndryshim, lvizjet e suksesshme
pr ndryshim shoqror duhet t analizojn me kujdes konfliktin themelor dhe t identifikojn
pikrisht se far duhet t ndryshoj n mnyr q ta menaxhojn dhe zgjidhin konstruktivisht

Page 28 of 76

konfliktin. Hapa shtes jan pr krijimin e nj liste strategjish q jan n prdorim dhe jan duke u
prdorur pr qllime t njjta.
Koalicionet e krijuara me fushata te tjera dhe strategjit mund t fuqizojn m tej prpjekjet.
N kt mnyr strategjit e reja mund t zvendsojn ato q ekzistojn. Ky do t jet proces i
mobilizimit t resurseve q do t ngrit fuqin e lvizjes prball kundrshtarve. Konsiderata shtes
kan t bjn me vlersimin kritik t rrezikut t prfshir dhe nse fushata mund ta kthej situatn
momentale n gjendje edhe m t keqe. Nj strategji m e gjer do t rezultonte n nj plan veprimi
m specifik.
Nj tjetr hap vendimtar sht q t konsiderohet se si metodat e ndryshme reflektojn dhe
ndikojn n qllime. Duke zgjedhur dhunn, njerzit prpiqen t detyrojn tjert ti binden dshirave
t tyre. Pasi q kto metoda jan jo edhe efektive pr rezultatin q dshirohet t arrihet, ata duhet t
konsiderojn se si do ta kishin dmtuar qllimin e ardhshm dhe kredibilitetin e vet. Kur dgjojm
fjaln dhun shpesh mendojm pr dhunn fizike.
Megjithat, sht me rndsi t jemi t vetdijshm edhe pr llojet e tjera t dhuns, si:
1) dhuna psikike (fjalt e rnda, dbimi dhe tirania) dhe
2) dhuna strukturore (padrejtsit q shpijn n varfri dhe diskriminim).
Dhuna mund t prdoret n mbajtjen e sistemeve t padrejtsis. Ekzistojn shum probleme me
metoda shtypse dhe t dhunshme. Kur sht fjala pr metodat shtypse apo t dhunshme dhe
lvizjet pr ndryshim shoqror, prdorimi i forcs do ta bj situatn m t vshtir pr t gjetur
prkrahje t jashtme.
Kjo do t rrit edhe rrezikun e mekanizmave anti-dhuns; n kt mnyr dhuna ngjall dhunn. Edhe
nse nj aktor me prdorimin e metodave t dhunshme dhe shtypse do ti arrinte qllimet afatshkurtr, fitimi i zemrs s kundrshtarit do t ishte nj prmbushje afat-gjate m ambicioze.
Problemi m madhor me metodat shtypse sht se njerzit urrejn q t obligohen t bjn gjra
kundr dshirs s vet.
Prderisa kundrshtart mund ti nnshtrohet shtypjes n fillim, ata nuk do t durojn dhe do t
prpiqen t fillojn nj kundr-sulm sa m shpejt q sht e mundur. Si pasoj, ka mundsi q
shtypja, forca dhe dhuna t inkurajojn kundr prplasjet, eskalimin dhe konfrontimin shkatrrues t
vazhdueshm. Prve ktyre rreziqeve, disa aktor shpesh eskalojn nj konflikt qllimisht duke
menduar q eskalmi do ta mobilizoj m tej prkrahjen pr paln e tyre.
Prderisa kjo strategji mund t duket q po punon, gjithashtu sht e mundshme t fitoj
prkrahje pr opozitn. Rezultati i rndomt sht intensifikimi i konfliktit, e jo zgjidhja e tij.
Eskalimi gjithashtu do t kontribuoj n polarizim q prhap shpejt shtrirjen e konfliktit. Kjo mnyr
i obligon njerzit t zgjedhin se cils an i prkasin pr t ndrtuar koalicionet m t forta t
mundshme.
Nse shtetet dhe grupet zgjedhin shtypjen dhe rebelimin e dhunshm si strategji t tyre, konfliktet
shoqrore sigurisht q do t bhen shkatrruese. Njra ndr arsyet e zakonshme se pse njerzit
zgjedhin dhunn si strategji sht mungesa e identifikimit t alternativave. Shpesh, palt
konsiderojn vetm opsionet q jan t njohura pr ta dhe jan t mir n to. Me fjal t tjera,
njerzit shpesh fokusohen n qasjet q ata ndihen m rehat dhe m me prvoj.
Fatkeqsisht, n shum shoqri me shum njerz jan t aft n prdorimin e forcs dhe
qasjeve konkurruese, n vend t alternativave konstruktive. Kjo rezulton n besimin e strategjive
shtrnguese, duke prfshir krcnimin dhe shum shpesh dhunn.
Jo-dhuna si ideologji dhe strategji
Pasi q qasjet e dhunshme dhe shtypse n situata t ndryshme shpesh jan t perceptuara si
t nevojshme, shum njerz duket q konsiderojn alternativat jo t dhunshme si pasive apo
nnshtruese. Sidoqoft, asgj nuk sht m afr t vrtets.
Rreth 200 metoda t veprimeve jo t dhunshme jan identifikuar, dhe pa dyshim q ka edhe
mundsi tjera pr tu zbuluar. Pra, edhe pse veprimet e dhunshme kan vmendjen m t madhe nga
mediat, metodat jo t dhunshme jan prezent dhe efektive pr t fituar fuqi, pr t arritur objektivat,
pr tju prballur kundrshtarve dhe pr t informuar publikun e gjer.

Page 29 of 76

Fushatat jo t dhunshme t shprehura nprmjet demonstratave, grevave apo jo

bashkpunimit jan manifestime konkrete t fuqis s njerzve pr t arritur ndryshime shoqrore
dhe strukturore.
far e karakterizon jo dhunn sht respekti i saj pr qeniet njerzore dhe theksimi mbi
bindjet jo t dhunshme. Pr t qen t suksesshm, strategjit q prpiqen t bindin nuk mund t jen
t bazuara n orvatje t ngushta dhe vetjake nga nj grup pr t siguruar nj avantazh t padrejt ndaj
nj grupi tjetr. Prkundrazi, kto strategji duhet t bazohen mbi principet apo vlerat q shrbejn
interesat e t gjithve. Megjithse fuqia mund t mobilizohet n mnyr t brendshme, nj lvizje jo
e dhunshme e ndryshimit shoqror duhet t shmang zhvillimin e pikpamjeve partizane pr
konfliktin, polarizimin dhe shkputjen. N vend t ksaj t krkoj negociata konstruktive me paln
e kundrt. Kjo nuk nnkupton q t pajtoheni me pikpamjet e pals tjetr, por thjesht t prpiqeni
ti kuptoni ata. Nse jo, lvizja e ndryshimit shoqror do t hutohet pas nj shikimi jo konstruktiv t
konfliktit
Ne kundr tyre , fito apo humb dhe t gjitha apo asgj.
Grupet apo autoritet q kundrshtojn ndryshimin do t detyrohen q t veprojn kudr
lvizjes pr ndryshim shoqror. Ndryshe nga situatat kur ata jan t sfiduar nga dhuna, zgjedhja e
prdorimit t forcs pr ti ndaluar aktivitetet jo t dhunshme t lvizjes me siguri q do t fuqizoj
lvizjen protestuese brenda dhe do ti jep arsye pr m shum mirkuptim dhe prkrahje t jashtme.
N t njjtn koh, aktori q merr veprime t dhunshme ndaj lvizjes shum leht do ta humb
kredibilitetin, autoritetin dhe legjitimitetin n rangun e tyre dhe gjithashtu n arenn kombtare dhe
ndrkombtare. Kjo gjithashtu krkon q t gjith antart t jen t angazhuar maksimalisht n
strategjin jo t dhunshme t lvizjes pr ndryshim shoqror. Nse vetm nj apo disa njerz t
lidhur me lvizjen kryejn akte t dhunshme, mund t dmtoj thell legjitimitetin e lvizjes dhe t
jap arsye pr grupe apo autoritete t prgjigjen me shtypje dhe dhun kundr lvizjes n trsi.
Ligjrata e 7-t
Konflikti

DEMOKRACIA DHE KONFLIKTI

Deri m tani kemi diskutuar marrdhnien midis konfliktit shoqror dhe ndryshimit dhe
gjithashtu metodat dhe strategjit pr ndryshim shoqror.
Nj perspektiv shtes e ktyre shtjeve sht se si shoqrit mund t organizohen
politikisht pr t menaxhuar konfliktet e pashmangshme shoqrore dhe pr t ndryshuar
konstruktivisht.
Kjo sht, mnyr demokratike.
Demokracia shpesh dhe drejtsisht sht e lidhur me t drejtn pr t votuar n nj sistem
pluralist. Demokracia gjithashtu sht sistem dhe proces pr t trajtuar konfliktet dhe pr ti
ndryshuar konstruktivisht dhe jo-dhunshm. Kuptimin i anve t forta t demokracis si nj
sistem pr menaxhimin e konfliktit n nivelin e shoqris. Marrdhnia midis demokracis dhe
konfliktit sht komplekse dhe ktu do t theksojm ca perspektiva.
N nivel ndrkombtar, sht fakt q shtetet demokratike nuk luftojn me njra tjetrn. Kjo
shpesh referohet si paqe demokratike. Disa shpjegime t mundshme pr kt referim sht q
demokracit jan transparente, prdoren pr t trajtuar konfliktet nprmjet proceseve jo t
dhunshme politike, bashkpunimit me njri tjetrin. Demokracit ekonomikisht jan t integruara
mir dhe t arsimuara. Megjithat, nj sistem demokratik nuk do t thot sistem jo i dhunshm,
pasi q demokracit luftojn me shtete jo demokratike. Pasi q demokracit nuk luftojn njra
tjetrn n mnyr t dhunshme dhe pasi q numri i shteteve demokratike sht duke u rritur,
demokratizimi mund t konsiderohet e si nj strategji afat-gjate pr ngritje t siguris dhe
menaxhimit konstruktiv dhe ndkombtarisht t konfliktit. N nivelin kombtar, lidhja midis
demokracis dhe menaxhimit paqsor t konfliktit sht m komplekse.

Page 30 of 76

Statistikisht, demokracit duket t ken rrezikun m t ult pr luft civile. Megjithat, si

mund t merret pr shembull konflikti Bask n Spanj apo lufta shkatrruese e Irlands Veriore,
demokracia nuk prjashton konfliktet e armatosura t brendshme. Ve ksaj, shtetet q jan t
kundrta me demokracin (diktatura autoritare dhe totalitare) nuk vuajn edhe aq nga luftrat e
brendshme. Ata q vuajn jan diku n mes demokracis dhe diktaturs. Kjo implikon q vet
demokracia si proces ku shtetet lvizin nga diktatura drejt demokracis sht problematike
dhe prfshin rrezikun e konflikteve shkatrruese dhe t armatosura.
Ndryshimet drejt qeverisjes demokratike, nj sistemi pluralist dhe mbi t gjitha zgjedhjet
politike mund q n shoqri t prir pr luft apo t paqndrueshme t ngrisin tension shoqror.
Reformat demokratike sfidojn fuqit e vjetra autokratike dhe elitare. Zgjedhjet konkurruese
shum-partiake mund t prdoren nga lider politik q t mobilizojn, armiqsojn dhe
polarizojn njerzit me etnicitet, kultur, apo fe tjetr.
Zgjedhje ku fituesi i merr t gjitha mund ti anashkaloj minoritetet nga fuqia dhe si
rezultat tensionet ngritn. Megjithat, shumica e njerzve pajtohen q demokracia dhe t drejtat e
njeriut jan mnyrat m t mira pr shoqri q ti menaxhojn konstruktivisht konfliktet.
Prandaj, demokracia nuk sht vetm ideologjikisht apo moralisht legjitime; sht gjithashtu
instrumenti me t cilin shtetet dhe njerzit themelojn mekanizma dhe procedura pr tolerimin
dhe menaxhimin e konflikt interesave n mnyr paqsore.
Menaxhimi demokratik i konfliktit
Edhe pse vet demokracia nuk sht ila pr t gjitha t kqijat, shoqrit demokratike prijn q t
zhvillojn institucionet, resurset dhe fleksibilitetin pr t menaxhuar konfliktet shoqrore n mnyr
paqsore dhe m mir se sistemet tjera.
Institucionet demokratike dhe pluralizmi politik formojn instrumente t forta dhe fleksibile t
menaxhimit t konfliktit pr tu marrur me interesat konkurrues t shoqris.
Pr t pasur m shum se nj parti politike krkohet rregulla dhe liri, sikur se:
a) liria e fjals,
b) toleranca politike,
c) zgjedhje t lira dhe t drejta dhe
d) sundim q prfshin prgjegjsi nga opozita zyrtare dhe populli.
T gjitha kto pjes ndihmojn q t trajtohen dallimet konstruktivisht dhe t menaxhohet
ndryshimi drejt zhvillimit t shoqrive m t drejta. Si rrjedhoj, ndrtimi i sistemit demokratik nuk
sht nj detyr e veant pr menaxhimin e konflikteve shoqrore, por sht pjes e saj, dhe sistemi
duhet t dizajnohet dhe zhvillohet nprmjet negociatave t drejta dhe t ndershme. Prve
menaxhimit jo t dhunshm konstant t konflikteve shoqrore, principet, institucionet dhe rregullat e
lidhura me nj sistem demokratik gjithashtu jan duke u prdorur si instrumente afat gjate dhe
eksplicite pr t adresuar konfliktet e armatosura shkatrruese. Megjithat, n mnyr kontradiktore,
demokracia edhe inkurajon konfliktet nprmjet pluralizmit politik dhe konkurrencs nprmjet
partive politike por edhe siguron nj sistem pr ti trajtuar ato jo dhunshm.
Partit politike me ideologji t ndryshme (p.sh. liberale, konzervative, t gjelbr, nacionaliste,
socialiste, feministe etj.) garojn pr ta fituar prkrahjen e qytetarve q kan interesa dhe nevoja t
ndryshme. Kjo do t thot q dallimet duhet t respektohen dhe konfliktet t adresohen nprmjet
mnyrave legjitime.
N mnyr q nj sistem demokratik t mbijetoj kt akt balancues, pjesmarrsit duhet t ken
kuptim t prbashkt pr principet themelore. Kjo do t thot, respekt i dyanshm pr rregullat e
lojs. Sikur n lojrat (t prshkruara n kapitullin 3), rezultati n nj sistem demokratik sht i
paqart mirpo lojrat jan konstante, gj q e bn demokracin t sigurt pr t garuar. Nse loja
luhet disa her me radh, ata q humbin ende jan t aft t fitojn hern tjetr. N mnyr ideale,
demokracia ofron procedura t parashikueshme ku humbja e nj beteje politike nuk do t thot
fatkeqsi krcnuese. Kjo gjithashtu do t thot q demokracia duhet t jet proces i drejt dhe i
hapur, n mnyr q askush nuk do t kundrshtoj apo mos besoj vet lojn. N vend se qytetart t
ndihen se jan n t gjitha-apo-asgj, sistemet demokratike duhet t mbshtesin nj marrdhnie

Page 31 of 76

legjitime n mes grupeve n shoqri. Ky legjitimitet duhet t zhvillohet nga procedurat demokratike
t dialogut, debatit, kompromisit dhe menaxhimit t konfliktit midis aktorve politik dhe gjithashtu
mes qytetarve dhe qeverive t tyre.
Shembuj t mekanizmave demokratik:

1) Zgjedhje t lira dhe t ndershme

2) Referendumet
3) Politikan t zgjedhur
4) Liria e fjals
5) Parlamentet pluraliste
6) Kshillat lokale, komunale dhe regjionale
7) Demonstratat
8) Institucionet arbitrare
9) Barazia para ligjit
10) T drejtat kushtetuese pr minoritete
11) Shtypi i lir
12) Institucionet e Ombudspersionit (avokatit t popullit)
13) Zyrat kombtare t ndrmjetsimit
14) Unionet e puntorve
15) Organizatat e shoqris civile / OJQ-t
16) Bordet e shkolls
Fakti q demokracia ka ndrtuar mekanizma pr zgjidhjen e konfliktit e bn q t veohet n
krahasim me sistemet tjera politike, sikur se autokracia apo totalitarizmi, q shtypin konfliktet apo
shtypin edhe mundsin e mobilizimit pr ndryshim.
Akoma, demokracia nuk duhet t shikohet si nj trsi dhe t arrihet pr t gjith. Demokracia
duhet t konsiderohet si nj proces apo nj qllim q kurr nuk mbaron dhe q krkon mirmbajtje
konstante.
Gjithashtu, nuk duhet t definohet n mnyr strikte si sundim i shumics ku sht e pranueshme
abuzimi i minoriteteve.
N mnyr q t mbeten t shndetshme dhe t promovojn stabilitet afat-gjat dhe legjitimitet,
demokracit duhet t shikojn rrezikun e tiranis se shumics dhe t sigurojn mbrojtjen dhe t
drejtat e minoriteteve. Demokracit duhet q t jen vet-kritikuese dhe vlerat e prfshirjes,
tolerancs, transparencs, fleksibilitetit dhe prgjegjsis ti ushqejn dhe rishikojn vazhdimisht.
Pasi q monopolizimi i fuqis politike sht shpesh prgjegjs pr pabarazi tjera n shoqri,
demokracit duhet t promovojn pjesmarrje t lart dhe prfaqsim proporcional n t gjitha
nivelet e sistemit politik; trupat e zgjedhur, kabineti, organe tjera t qeveris, shrbimi civil, ushtria,
policia etj.
Pavarsisht entitetit, fes, moshs, gjinis, racs dhe statutit ekonomik, t gjithve do tiu
dgjohet zri. Prfshirja e t gjithve gjithashtu do t minimizoj rreziqet q grupet t ndihen t
prjashtuar dhe t marrin veprime pr qllime tjera. Demokracia gjithashtu nuk duhet t
konsiderohet se sht e mundur vetm m nj dizajn t paracaktuar.
Demokracia pa dyshim mund t pasqyrohet n forma t ndryshme q prshtatet ndaj historis s
shtetit apo shoqris n fjal. Ekzistojn shum forma t sistemeve demokratike prgjat bots.
Edhe pse demokracia do t thot sundim i popullit, mnyra se si fuqia sht e ushtruar
ndryshon. N t djatht do t gjeni disa nga antonimet m t shpeshta n lidhje me proceset
vendimmarrse demokratikemnyrat e ndryshme se si mund t strukturohet demokracia.
Qartsisht, shpesh sht kaotik, i vshtir dhe konsumon koh, por gjithashtu sht sistemi m i mir
deri m tani pr ti trajtuar konfliktet shoqrore n mnyr jo t dhunshme.
Si sht diskutuar m hert, konfliktet shoqrore shpesh jan t mdha, komplekse dhe
involvojn shtje q jan vshtir t negociohen apo thjesht jan t pa negociueshme. Kjo e bn
perspektivn pr zgjidhje gjithprfshirse t konfliktit t duket e ftoht. Megjithat, nj demokraci
q funksionin nuk krkon q t gjitha konfliktet t zgjidhen nj her dhe prgjithmon. Prkundrazi,

Page 32 of 76

bukuria e vrtet e demokracis sht aftsia pr t menaxhuar, proceduar, debatuar dhe reaguar jo
dhunshm ndaj konflikteve shoqrore se sa ti zgjidh ato definitivisht dhe prhershm.
Demokracia pra sht nj sistem ku konfliktet n nj shoqri jan t lejuara t formulohen,
t gjejn shprehje dhe t menaxhohen n mnyr t sigurt se sa t shtypen apo injorohen.
Demokracia prfaqsuese apo direkte
Demokracia prfaqsuese sht sistem ku populli voton pr parti politike apo n mnyr direkte
pr njerzit q ti prfaqsojn ata n proceset vendimmarrse. Ekzistojn forma t ndryshme t
demokracis prfaqsuese dhe n prgjithsi sht lloji m i zakonshm i sistemeve demokratike q
ekziston sot. N ann tjetr, demokracia direkte shpesh thuhet q sht e mundur vetm n grupe apo
shoqri t vogla. Ideja sht q vet qytetart vendosin direkt pr shtjet q i preokupojn ata.
N shtetet sikur Zvicra, megjithat, shtjet e mdha politike shpesh zgjidhen nprmjet
referendumeve si form e demokracis direkte. Teknologjia e re sikur se interneti gjithashtu mund t
lehtsoj sistemet e demokracis direkte gj q e bn m t leht mbajtjen e referendumeve.
N dallim prej sistemit prfaqsues, demokracia direkte krkon m shum qytetar aktiv pasi
q sistemi sht i bazuar n paraqitjen e vazhdueshme t referendumeve gj q sht e nevojshme
pr shoqri m t mdha.
Demokracia e shumics apo me konsensus
Vota e shumics sht mnyra m e zakonshme e rregullimit t gjrave n nj frym
demokratike.
Ideja sht q dallimet n opinione zgjidhen duke e ln shumicn, zakonisht nj minimum prej
51%, t vendos pr nj shtje t caktuar. N raste t caktuara kur kemi t bjm me shtje m t
rndsishme politike, aprovimi i 2/3 t votave do t krkohej.
Demokracia me konsensus ndonjher prdoret n trupat vendimmarrs n organizata
ndrkombtare apo n borde kompanish. Posedimi i konsensusit do t thot q t gjith q kan qen
t prfshir n vendimmarrje jan pajtuar mbi shtjen e caktuar. Shumica e njerzve sot duket q
pajtohen se sht e vshtir t implementohet ky sistem n shoqri m t mdha pasi q do t
krkonte nj konsensus t mijrave apo milionave njerzve.
Demokracia e limituar apo e pa limituar
Demokraci e limituar sht nj sistem ku vendimmarrsit apo votuesit mund t votojn pr ato
gjra t cilat jan t pranueshme brenda kornizs s nj kushtetute apo nj strukture tjetr ligjesh.
SHBA-ja sht menduar q ta ndjek kt sistem ku kushtetuta sht supozuar t jet garancia e
fundit pr principin e liris individuale. Megjithat, prgjat viteve, veanrisht q nga 11 Shtatori,
ky sistem sht shtendosur.
N demokraci t pa limituar dyert jan t hapura pr sundim t shumics n kuptimin e
plot t fjals. fardo q shumica vendos duhet q t ndiqet, edhe nse do t thot diskriminim
legal, shtypje apo edhe persekutim t grupeve brenda shtetit. Deri m sot ende sht e diskutueshme
nse votuesit e nj shteti duhet t ken t drejtn t votojn n favor t diktaturs, pr shembull.
Bashkpunimi zhvillimor
Ktu do t fokusohemi n marrdhniet midis asistencs s jashtme ndaj shteteve n zhvillim dhe
shtjet q e rrethojn konfliktin. Do t eksplorojm aspekte t ndryshme t bashkpunimit
zhvillimor dhe shqyrtojm mnyra t ndryshme ku bashkpunimi zhvillimor apo konfliktet e
dhunshme dhe shoqrore mund t punojn.
Fokusimi n marrdhnien midis bashkpunimit zhvillimor dhe konfliktit nuk duhet t na
bj ngurrues apo t dyshimt pr rndsin e bashkpunimit zhvillimor n konflikte. Prkundrazi,
duke ditur m shum pr kt bashkveprim dhe me adoptimin e situatave t konfliktit n punn ton
ne jemi m t pajisur pr t sjell potencialin e plot t bashkpunimit zhvillimor. Asistenca ndaj
shteteve n zhvillim mund t marr forma t ndryshme varsisht nga situata specifike e nj shteti n
fjal dhe gjithashtu politikat q favorizohen nga vendi donator.

Page 33 of 76

Asistenca mund zbatohet n bashkpunim me nj qeveri (nprmjet prkrahjes buxhetore,

konstruktimit t termo-elektranave, zhvillimit t sektorit bujqsor etj.) apo n mnyr direkte duke
targetuar njerzit e nj shoqrie nprmjet OJQ-ve lokale.
Nj dallim i rndsishm pr tu br sht midis ndihms humanitare dhe bashkpunimit
zhvillimor. Prderisa e para paraqet operacionet suplementare pr nj popullat t tr t prekur apo
krizat (trmetet, vrshimet etj.), e dyta paraqet prkrahjen ndaj progresit shoqror, politik dhe
ekonomik t nj shteti n zhvillim. Ky kapitull do t fokusohet kryesisht n bashkpunimin
zhvillimor.
Pse bashkpunimi zhvillimor?
Sot, shumica e shteteve t pasura kan programe specifike dhe institucione pr bashkpunimin
zhvillimor dhe asistencn e ndihms humanitare. Megjithat, ka ende shum shtete q nuk kan
arritur caqet vn mnjan nga Kombet e Bashkuara m 1977 q cekin se do shtet i pasur duhet t
kontribuoj 0.7% t GNI-s si asistenc ndaj shteteve t varfra. Arsyet pr kt ndryshojn. Disa
shtete fokusohen m shum n tregti apo japin hua shteteve m t varfra. T tjert as q jan t
vetdijshm pr rndsin e ndihmave dhe pohojn se faktor tjer jan vendimtar n progresin e
shteteve n zhvillim. Gjithashtu, sht debatuar se nse duhet t shikojm prqindjen e prkushtuar
ndihms nga shteti apo shumn aktuale t dhn.
Palm qendra beson se solidariteti ndrkombtar dhe bashkpunimi zhvillimor jan prbrs
t rndsishm n progresin e vendeve n zhvillim. Megjithat, sht gjithashtu vitale q t
vrtetojm dhe t jemi t vetdijshm pr faktin se bashkpunimi ndrkombtar mund t prodhoj
efekte t padshirueshme. Kur njerzit nga kultura dhe mjedise shoqrore t ndryshme
bashkpunojn, keqkuptimet dhe konfliktet e vogla kan mundsi t ngritn. Prandaj sht me
rndsi t jemi t vetdijshm pr rolet tona dhe gjithashtu pr rndsin e dialogut t duhur si sht
paraqitur n kapitujt Rolet dhe Komunikimi.
Megjithat, fokusi i ktij kapitulli sht n konfliktet m t mdha shoqrore. Kur punojm n
shtete t varfra dhe t brishta, rreziku pr tu ndikuar nga ndonj form e konfliktit sht i madh pasi
q shumica e konflikteve t armatosura sot ndodhin n shtetet n zhvillim.
Ndihma humanitare dhe konflikti
T fokusohemi shkurt n rolin e ndihms humanitare n konflikt. Me kalimin e kohs,
ndihma
humanitare sht duke u par si nj komponent natyrale e konflikteve t armatosura. Kur
shoqrit jan t shkatrruara apo njerzit jan t detyruar ta lshojn vendin e tyre, qasja n ushqim,
uj dhe strehim shpesh zhduket.
N kto rrethana, organizatat ndrkombtare sikur se OKB, Kryqi i kuq, Oxfam dhe t tjera
prfshihen n furnizimin e nevojave themelore humanitare pr njerzit q jan ndikuar. Si rrjedhoj,
prgjat lufts organizatat humanitare ndrkombtare zvendsojn disa nga institucionet,
funksionet, detyrat e nj shteti dhe sektorin privat n nj shtet t caktuar.
Momentalisht ekzistojn qindra organizata q punojn me ndihm humanitare t cilat
furnizojn njerzit e ekspozuar me ushqim apo prkujdesje themelore mjeksore. Ndihmesa e
njerzve n nevoj natyrisht se sht nj gj e mir. do dit puntor ndihmash t guximshm,
mjek dhe t tjer ekspozojn veten ndaj rrezikut n mnyr q ti arrijn njerzit e zn n vijn e
lufts n vende t ndryshme t bots.
Megjithat, roli i organizatave humanitare q punojn n zona lufte sht i komplikuar. N
vitet e fundit, ka ekzistuar nj vetdije e madhe pr faktin se ndihma humanitare mund t ket edhe
ndikim negativ n vet konfliktin. Konflikti eventualisht trheq vmendjen ndrkombtare dhe n
saj t friks s uris, furnizimet me ushqim rriten dhe i shprndahen njerzve nga organizatat
humanitare ndrkombtare.
Bashkpunimi zhvillimor dhe Konfliktet shoqrore
Punimi me bashkpunimin zhvillimor q prpiqet t fuqizoj demokracin, t drejtat e njeriut dhe

Page 34 of 76

paqen sht natyrisht ndryshe nga ndihma humanitare. E tr ideja e bashkpunimit zhvillimor sht
prkrahja e ndryshimeve shoqrore dhe politike n shoqri. Edhe pse kto ndryshime shpesh vijn
ngadal, ato ndonjher mund t shpijn n konflikte, si e kemi par n kapitullin Konflikti
shoqror, ndryshimi dhe demokracia.
Si e kemi diskutuar m par, kjo nuk sht domosdoshmrish dika e keqe pasi q
ndryshimet mund t shpijn n dika t mir. Megjithat, sht me rndsi t madhe pr ne t jemi t
vetdijshm pr vet rolin ton n progresin e ndryshimit dhe efektet e mundshme q prkrahja jon
mund t ket n zhvillimin e konfliktit. Nj arsye kryesore pse ndryshimet shoqrore mund t
shpijn n konflikt sht sepse krijojn pritje pr ndryshime t vrteta n strukturn e tanishme t
shoqris. Prandaj sht me rndsi t konsiderohet nse nj projekt pr zhvillim mund t shkaktoj
ndarje apo bashkim n komunitetin lokal apo shoqri.
1) Cilat mund t jen efektet e marrdhnies n mes grupe njerzish dhe n mes t grupeve dhe
shtetit?
2) Kapacitet e kujt jan prmirsuar apo dobsuar nga projektet tona?
3) A do t shkaktoj fuqizimi i nj grupi t shoqris tensione me grupet tjera?
4) Si mund q projektet tona t ndikojn mbi qndrimet, veprimet dhe interesat e aktorve t
ndryshm n marrdhniet shoqrore q ne ndikojm?
Vetm me brjen e ktyre pyetjeve ne mund t prmirsojm njohurit tona pr tensionet e
mundshme dhe efektet nga aktivitetet tona. N kt mnyr, ne mund t reduktojm rrezikun e
konflikteve shkatrruese dhe efektet e paqllimshme ansore.
Nj aspekt i rndsishm pr t reflektuar sht nse projekti yn/juaj do t ket natyr
prfshirse apo prjashtuese. Pasi q shum projekte zhvillimore synojn n fuqizimin e nj
minoriteti apo nj grupi n pozit m t dobt (grat, grupet etnike etj.) gjithmon ekziston nj pyetje
nse duhet t fokusohemi n fuqizimin e grupit t dobt apo n rritjen e ndjeshmris t grupit n
fuqi, apo t dyja. Me fuqizimin e njerzve nprmjet iniciativave t ndryshme zhvilluese, situata
momentale me gjas se ndryshon. Kjo mund t perceptohet si krcnim ndaj njerzve q kan dobi
nga gjendja momentale.
Pr shembull, pajisja e femrave me aftsi dhe raste pr ti ikur roleve tradicionale me siguri q do t
shkaktoj konflikt n nj shoqri patriarkale.
Prderisa ky konflikt me siguri q do t jet i nevojshm, sfida sht q t binden njerzit se secili
do t ket dobi nga ndryshimet prfundimtare. N kt mnyr ndryshimi mund t arrihet me
minimumin e rezultateve shkatrruese.
Natyrisht se nuk sht vetm nj zgjidhje pr kt shtje t komplikuar. Megjithat, kur
adoptojm nj rast t konfliktit n kt situat, duhet t jemi t vetdijshm jo vetm pr qllimet
tona (fuqizimi i t drejtave t ktij grupi), por edhe pr efektet q ndryshimet mund ti shkaktojn.
N kt situat t veant, mund t diskutoni se ka qen e nevojshme pr t punuar ndarazi me
fuqizimin e ktij grupi (nprmjet arsimimit etj.) dhe gjithashtu pr t themeluar lidhje me shumicn,
prfshir njerzit me qasje n fuqi. Mnyra e njjt e arsyetimit mund t aplikohet pr t punuar n
fuqizimin e t drejtave t grave, puntorve, fmijve etj. n mnyr q procesi t ndryshoj dhe t
jet sa m i leht dhe konstruktiv. N prfundim, konfliktet shoqrore ndonjher mund t jen t
domosdoshme kur punojm me bashkpunimin zhvillimor. Megjithat, sht e rndsis s njjt t
kujtojm se fardo forme e ndryshimeve pozitive mund t ndodh nse ka pranim afatgjat t ktyre
ndryshimeve.
Bashkpunimi zhvillimor dhe konfliktet e dhunshme
T fokusohemi n konfliktet q vetm kan eskaluar n sjellje shkatrruesekonfliktet e dhunshme dhe t armatosura. T dhnat pr konflikt tregojn se shumica e projekteve pr bashkpunim
zhvillimor zbatohen n shtete q ose jan t ndikuara direkt nga luftimi ose s fundi jan prfshir n
konflikte t armatosura. Si rezultat, sht nevoj e madhe pr vetdije dhe ndjeshmri ndaj
konflikteve t lidhura me situata t veanta t bashkpunimit zhvillimor dhe konflikteve t
armatosura. Si rrjedhoj, do t fillojm me aspektin teorik se pse konfliktet e armatosura ndodhin
sot. Pastaj, do t diskutojm se si bashkpunimi zhvillimor mund t funksionoj edhe n konflikte t

Page 35 of 76

armatosura dhe n fund do t fokusohemi m detajisht duke treguar se me cilat fusha mund t
punojm dhe gjithashtu do t diskutojm se n cilat nivele t konfliktit t armatosur mund t
punojm.
Teoria e konfliktit: Pse ndodhin luftrat?
Konflikti dhe marrdhniet ndrkombtare jan studiuar pr disa shekuj me radh, por ende nuk
ekziston nj teori e vetme me t ciln t gjith studiuesit mund t pajtohen se pse lufta dhe konfliktet
e armatosura ndodhin.
Prgjat Lufts se Ftoht fokusimi akademik ka qen m s shumti n balancimin e fuqis midis
ShBA-s dhe Bashkimit Sovjetik dhe konfliktet e tyre me shtete m t vogla (Vietnami, Afganistani,
Nikaragua etj.).
Bazuar n kt, tri teori kryesore u paraqitn lidhur me konfliktet mes shteteve.
Teoria dominuese, Realizmi , pohon se luftrat shfaqen sepse shtetet luftojn pr pushtet apo
mbijetesa e tyre sht krcnuar.
N ann tjetr, teoria Marksiste e lufts fokusohet n dimensionin ekonomik t politiks
dhe mbron tezn q shtetet shkojn n luft pr ti mbrojtur apo zgjeruar interesat e tyre
ekonomike.
Kurse Liberalizmi/Idealizmi thekson ideologjin dhe argumenton se luftrat ndodhin sepse
shtetet zgjedhin t mbrojn vlera dhe ideologji t caktuara q ata besojn.
Me rnien e Bashkimit Sovjetik dhe me prfundimin e Lufts s Ftoht, fokusimi i vjetr mbi dy
Fuqit e Mdha fillon t shprbhet. Me dekada bota e tret ka qen e braktisur nga diskutimet
mbi luftn dhe sigurin. Si rrjedhoj, shumica e studimeve mbi konfliktet ka qen e bazuar n iden
se lufta sht dika q vetm ndodh n mes t dy shteteve. Me ngritjen e fokusimit n konflikte m
t vogla, pamja e strukturs s luftrave ka filluar t ndryshoj.
T dhnat e fundit t konfliktit paraqesin se shumica e konflikteve t armatosura q nga Lufta e
Dyt Botrore kan qen luftra brenda shteteve (p.sh. luftrat civile) q shpesh ndodhin n botn
n zhvillim. Natyrisht kto statistika nuk ndryshojn realitetin e racs s armve shum t
rrezikshme q u paraqitn mes ShBA-s dhe Bashkimit Sovjetik.
Por far diagrami na tregon n t vrtet sht se prderisa akademikt dhe politikant ishin t
brengosur pr nj luft t mundshme midis Fuqive t Mdha, shum luftra t vrteta po ndodhnin
n botn n zhvillim. Si rezultat i ksaj diturie t re t fituar, supozimi se pse luftrat ndodhin
gjithashtu ka filluar t ndryshoj.
Prderisa teorit e Realizmit, Marksizmit apo Liberalizmit/Idealizmit mund t jen t
prshtatshme pr shpjegimin e luftrave n mes t shteteve, ato t gjitha jan kritikuar pr mungesn
e kuptimit t luftrave t brendshme.
Disa teori t reja jan zhvilluar prgjat 10-15 viteve t kaluara q fokusohen m shum n
dinamikn e brendshme t shtetit dhe konfliktin.
N prgjithsi, mund t themi se luftrat brenda shteteve ndodhin sepse nj apo disa grupe
(sikur se paramilitart, guerilt, rebelt, revolucionart etj.) ose provojn ta rrzojn qeverin ose
luftojn pr pavarsi (themelimi i shtetit t tyre). Megjithat, prap kjo nuk shpjegon se pse kto
konflikte trajtohen n mnyr paqsore n disa shtete por shpijn n luftra n disa tjera.
Shtetet e dobta dhe t forta
N vitet e fundit, shum studiues t paqes dhe konfliktit kan filluar t fokusohen n
konceptet e
shteteve t dobta dhe t forta si shpjegim se pse ndodhin luftrat e brendshme. Ideja sht
shtetet q jan t dobta prijn t prfshihen n luftra m shpesh se sa shtetet e forta. Pra,
far nnkuptojn termat shtete t dobta dhe t forta?
sht me rndsi t kuptohet se fuqia e shtetit n asnj mnyr nuk sht e definuar n aspektin
ushtarak. Nj shtet i fort jo domosdoshmrish sht nj shtet q posedon arsenale t mdha
armsh. Prkundrazi, fuqia e shtetit sht e lidhur me kapacitetin e nj shteti pr t komanduar
legjitimitetin apo besueshmrin e drejta pr t sunduar mbi popullatn e vet.

Page 36 of 76

Prgjithsisht, nj shtet besohet t posedoj tri komponent t rndsishme n mnyr q t

funksionoj:
1) nj baz fizike;
2) nj ide apo perceptim t prgjithshm ndaj popullats;
3) nj shprehje institucionale, makina e vrtet e shtetit.
Q nj shtet t funksionoj apo edhe t ekzistoj t gjitha kto komponent duhet t jen n
vendin e vet, t paktn n njfar mase.
Pr shembull, nj shtet mund t ekzistoj si ide (si me rastin e Kurdistanit), por nse mungon njohja
ndrkombtare e territorit nuk mund t mos konsiderohet si i till.
N mnyr t ngjashme, nj shtet mund t ekzistoj si territor (sikur se Somalia prgjat viteve 90),
por nse ideja e prgjithshme. N shtetet ku kto tri komponent ekzistojn dhe jan t lidhura me
njra tjetrn, mund t thuhet se shteti sht m i fort se sa shteti ku kto komponent dhe lidhja mes
tyre sht e dobt. T thellojm kuptimin ton se cilt faktor e bjn shtetin e fort apo t
dobt ne gjithashtu duhet t shikojm legjitimitetin e shtetit.
Ekzistojn dy elemente t legjitimitetit q do t shqyrtojm
1) legjitimiteti vertikal dhe
2) legjitimiteti horizontal.
Dimensioni vertikal i drejtohet marrdhnies midis shoqris dhe institucioneve politike dhe
regjimit n pushtet. Nse popullata ndan perceptim t fort se makina funksionon mir dhe
se ideja sht e realizuar nprmjet qeveris s tanishme-legjitimiteti vertikal sht i lart.
Nse ndodh e kundrta legjitimiteti vertikal sht i ult.
Dimensioni horizontal i legjitimitetit i referohet qndrimeve dhe praktikave t qytetarve
si jan t lidhur njerzit brenda nj shteti. Nse ekziston toleranc e lart dhe lidhje t
ngushta midis grupeve t ndryshme (etnike, religjioze, ideologjike) brenda shtetit,
legjitimiteti horizontal sht i lart.
Megjithat, nse qndrimet konfliktuoze ekzistojn midis qytetarve apo nse grupe t caktuara
jan t prjashtuara nga pushteti, legjitimiteti horizontal sht i ult. Kur kto dy dimensione t
legjitimi- tetit jan t ulta, shteti duhet t konsiderohet si i dobt.
Kur i lidhim kto me diskutimin mbi luftn dhe paqen, kjo teori do t sugjeronte:
shtetet me institucione dhe shrbime publike t dobta, kanale t pakta (si rrjedhoj
mosbesim) n qeveri (dimensioni vertikal),
gjithashtu marrdhnie tensionuese dhe armiqsore midis grupeve brenda shtetit
(horizontal) do t prballen me rreziqe t mdha t dhuns s brendshme.
Ne shtetet q kan lidhje t fort midis popullats dhe qeveris, ekziston shndetsia themelore,
shrbimet dhe siguria. Si rrjedhoj, kur marrdhniet midis grupeve n shtet jan t karakterizuara
nga besimi dhe bashkpunimi, konfliktet prijn t trajtohen n mnyr paqsore dhe nprmjet
dialogut. Kur shikojm realitetin ton kompleks, instrumenti teorik i fuqis s shtetit dhe konfliktet
me shpres se do ti bjn gjrat m leht t kuptueshme. Edhe pse nuk ka shtet q qndron n
mnyr konstante n nj pik (por prgjat kohs lviz posht, lart dhe majtas, djathtas n nivelet e
legjitimitetit), shum leht mund q ta konsiderojm Japonin dhe shumicn e shteteve Skandinave
si t forta.
N ann tjetr, shtetet sikur se Afganistani, Somalia, Kongo dhe Liberia mund ti
konsiderojm si t dobta. Si rrjedhoj, nuk sht aspak e befasishme se shtetet Skandinave apo
Japonia nuk kan qen t prfshira n luftra t brendshme n 50 vitet e kaluara apo m shum;
prderisa shtetet kryesisht t reja dhe n zhvillim n Afrik, Amerik Latine dhe Azi jan goditur
nga luftrat shum her viteve t fundit. Brenda ktij konteksti mund t lidhim bashkpunimin
zhvillimor me konfliktet e armatosura.
Nse pajtohemi se shtetet e dobta prijn t drejtohen m leht nga lufta se sa shtetet e forta,
sht e logjikshme t pyesim:
a) Si mund q bashkpunimi zhvillimor t punoj n fuqizimin e legjitimitetit
horizontal dhe vertikal n shtetet e dobta?

Page 37 of 76

b) Si mund t prpiqemi t parandalojm dhunn dhe luftrat e brendshme?

Kjo pyetje sht vshtir pr tu prgjigjur dhe ekzistojn rrethana natyrale q prcaktojn se si
veprojm n shtete dhe kontekste t ndryshme. N t njjtn koh, duhet t jemi t aft t mendojm
pr disa fusha t prgjithshme dhe shtje pr t punuar q lidhen me fuqizimin e marrdhnieve
midis popullats dhe institucioneve politike dhe qeveris (dimensioni vertikal) dhe gjithashtu
midis grupeve t njerzve brenda nj shteti (dimensioni horizontal).
N themel, programi i bashkpunimit zhvillimor q fokusohet n prmirsimin e dimensionit
vertikal duhet t fuqizoj institucionet politike dhe prfaqsuesit e shtetit (politikant dhe shrbyesit
civil). Pr t fituar m shum njohuri se si shtetet mund t fuqizojn aftsit e tyre vertikale dhe
marr-dhniet, duhet t shikojm idealet e qeverisjes s mir. Qeverisja e mir thekson rndsin e
pjes- marrjes, sundimin e ligjit, barazin, prfshirjen, efikasitetin dhe prgjegjsin. Me fjal t
tjera, shtetet q kan qeverisje t mir jan aktive, koncenzuale, prgjegjse, transparente, efektive,
t paanshme, gjith- prfshirse dhe ndjekin sundimin e ligjit. Kan sasi t vogl t korrupsionit dhe
sigurohen q zrat e minoriteteve dgjohen n proceset vendimmarrse.
Qeverisja e mir sht nj ideal q sht i vshtir t arrihet n trsi. Megjithat, duhet t
ndrmerren vendime pr t punuar drejt ktij ideali pr zhvillimin e qndrueshm human. Pr
projekte t bashkpunimit zhvillimor, kjo nnkupton trajnimin e politikanve n nivele t ndryshme
pr demokracin, transparencn dhe t drejtat e njeriut. Gjithashtu, nnkupton aranzhimin e debateve
dhe forumeve ku njerzit kan rastin t takojn politikant.
Kur fokusohemi n dimensionin horizontal, fuqizimi i shoqris civile sht aspekt qendror pr t
punuar. Nj shoqri civile e gjall do t thot njerzit kan rastin ta fuqizojn dhe organizojn
vetveten, por gjithashtu t themelojn marrdhnie dhe platforma pr komunikim me njri tjetrin.
Fuqizimi i unioneve, prkrahja e OJQ-ve, themelimi i forumeve t reja pr arsimim etj. jan t gjitha
iniciativa q fuqizojn legjitimitetin midis njerzve dhe menaxhimin e konfliktit n mnyr
konstruktive. N kt sesion jemi fokusuar n problemet e shteteve t dobta dhe se si bashkpunimi
zhvillimor mund t punoj n fuqizimin e tyre.
Fokusimi n demokraci dhe jo-dhun sht qendror q ndryshimet t ndodhin rrjedhshm dhe q
njerzit t ken mundsi t menaxhojn jetrat e tyre t prditshme. Nse njerzve i mungojn
mundsit pr komunikim apo influenc dhe nse ekzistojn pak forume ku njerzit mund t
takohen, debatojn dhe shkmbejn ide, ka mundsi t rritet frustrimi dhe mosbesimi. Nj gj e
rndsishme pr tu mbajtur n mend sht se shum projekte t bashkpunimit zhvillimor mund t
ndihmojn n fuqizimin e legjitimi- tetit t shtetit dhe si rrjedhoj t kalohen konfliktet e mundshme.
Megjithat, ky nuk sht qllimi primar i projektit apo ndoshta nuk sht as faktor i njohur. Prandaj,
sht me rndsi pr ne t prpiqemi t adoptojm nj situat t konfliktit prgjat puns n shoqri
t brishta dhe me shum konflikte. Ndihma jo-n s paku duhet ti shmang tensionet ngritse dhe n
vend t ksaj t prkrah progresin dhe zhvillimin.
Bashkpunimi zhvillimor dhe konfliktet e dhunshme
Bashkpunimi zhvillimor ndonjher duhet t zbatohet n regjione t konflikteve t armatosura.
Esenciale sht pr ne t dallojm nse po punojm me konfliktin n fjal apo brenda tij (t rrethuar
nga prezenca e saj dhe pasiguria). Puna me nj konflikt krkon maturi dhe konsiderat t
kujdesshme.
N politikn t punuarit n nj konflikt krkon:
vetdijesim ndaj rrezikut dhe
ndjeshmri ndaj konfliktit.
Vetdijesimi ndaj rrezikut nnkupton se duhet t jemi t vetdijshm ndaj rrezikut dhe t
prpiqemi t parashikojm fardo efekti t dhuns apo pasiguris q mund t ket n projektin
q po zbatojm. N themel, kjo do t thot se gjithmon duhet tu shmangemi rreziqeve t
panevojshme n pun.
T punuarit me konfliktin
T punuarit me apo n konflikt nnkupton se ne prpiqemi t asistojm n menaxhmentin aktual

Page 38 of 76

apo n zgjidhjen e konfliktit. Kjo mund t bhet n mnyra t ndryshme n nivele t ndryshme. Disa
projekte t zbatuara t bashkpunimit zhvillimor me qllime tjera gjithashtu mund t funksionojn si
mnyr e pajtimit t grupeve apo sigurimit t platformave pr njerz t takohen dhe me shpres ti
reduktojn tensionet.
sht themelore t kemi njohuri t prgjithshme pr konfliktin dhe dinamikn e saj. Konfliktet e
armatosura gjithmon shpijn n vuajtje t mdha dhe ne posedojm reagim human kur dshirojm
t ndihmojm n kto rrethana. Megjithat, veprimet tona duhet t ken konsiderat t kujdesshme.
Trekndshi ABC
N mnyr q t punojm me konfliktin, duhet ta kuptojm si duhet. Trekndshi ABC sht
nj instrument i dobishm pr t analizuar konfliktin dhe si rrjedhoj pr t kuptuar qndrimet,
sjelljet dhe shtjet aktuale pr t cilat palt po luftojn. Trekndshi gjithashtu paraqet rndsin
e t kuptuarit t lidhjes midis komponentve t konfliktit si pjes t ndryshme q ndikojn njra
tjetrn. Gjithashtu, thekson rndsin e t kuptuarit q konfliktet kan pjes t dukshme dhe t
padukshme.
Burimet dhe nivelet e konflikteve
1) Cilat jan burimet e konfliktit?
2) Si ka filluar dhe far e bn t vazhdoj?
Vetm me prgjigjen e ksi lloj pyetjesh mund t arrijm nj kuptim t thell se far ka nevoj
t bhet n mnyr q ta ndryshojm spiralen negative. Konfliktet gjithashtu paraqiten n nivele
t ndryshme. Kjo veanrisht ka lidhje me luftrat e brendshme n shtetet e dobta ku konflikti
shpesh ndodh n nivele t ndryshme n t njjtn koh. Prandaj, sht e rndsishme t kuptojm
se n cilin nivel konflikti operon dhe gjithashtu se n cilin nivel mund t ndihmojm.
Rolet dhe aktort
Si e keni par n kapitullin Rolet, t gjith kemi personalitete t ndryshme gj q ndikon se si
sillemi. N konflikte t armatosura, njerz t ndryshm, por edhe grupe, luajn role t ndryshme.
Aktor t caktuar jan vendimtar n zgjidhjen e konfliktit, kurse t tjert mund t ken dobi nga
konflikti apo s paku t kontribuojn n vazhdimin e konfliktit. sht me rndsi ti kuptojm
aktort qendror dhe rolet e tyre n konflikt. Gjithashtu, duhet t prpiqemi t kufizojm influencn e
dmtuesve n procesin e paqes.
Faktort ndars dhe bashkues
N do konflikt ekzistojn faktor q ndajn dhe lidhin. Prandaj, sht me rndsi t
kuptojm se
far shkakton tensionin dhe ndarjen midis grupeve n konflikt, por gjithashtu far faktor lidhs
potencial ekzistojn.
1) far roli luan feja, etniteti, ideologjia, gjuha, kultura, udhheqsia etj.?
2) A kan ndonj rol t veant, sikur se okupimet, shrbimet shoqrore, tregjet,
shkollat, vendet kulturore etj.?
3) Si mund t pengojm faktort ndars dhe si t fuqizojm faktort lidhs?
Aktort e jashtm
N nj luft t vazhdueshme, shum organizata ndrkombtare prpiqen t punojn me konfliktin.
OKB-ja, BE-ja dhe shtete t ndryshme fokusohen n qeverin n luft, prderisa organizata m t
vogla zakonisht punojn n nivele t ndryshme me iniciativat e dialogut, puntorit e zgjidhjes s
problemit apo forma t ndryshme t aktiviteteve bashkpunuese. Gjithmon sht me rndsi t dim
se far jan duke br t tjert brenda fushs s njjt t veprimit, n mnyr q t kontribuojm si
pjes e iniciativave tjera apo ndoshta t zbatojm punn ton s bashku me organizata tjera.
T punuarit me ABC-n
Kur punojm me konflikte duhet t kuptojm qart se far ndryshime jan t nevojshme n mnyr
q t zgjidhet apo menaxhohet konflikti. Si e kemi par, nj konflikt mund t prshkruhet si prbrs i t tri komponentve.
Por, trekndshi ABC nuk sht vetm nj instrument pr ti kuptuar konfliktet, gjithashtu mund

Page 39 of 76

t drejtoj punn ton pr ta trajtuar konfliktin. N seksionet e ardhshme do t diskutojm se si

bashk- punimi zhvillimor mund t punoj me Qndrimet e palve n konflikt, sjelljet apo
mospajtimet aktuale.
sht me rndsi t kuptoni se trekndshi prdoret pr t ilustruar nj proces dinamik, gj q
do t thot se pjest e ndryshme ndikojn n njra tjetrn. Trekndshi gjithashtu prdoret pr
konfliktet. Nse arrijm t ndryshojm sjelljen negative t palve n konflikt, qndrimet e tyre
gjithashtu do t ndryshojn gradualisht dhe anasjelltas. N mnyr t ngjashme, nse konflikti aktual
zgjidhet, eventualisht nuk do t ket vend pr sjellje shkatrruese.
T punuarit me qndrimet (A)
Nse shikoni trekndshin ABC, mund t mendoni se kndi i Qndrimit sht komponenti m i
but ndr t tria dhe si rrjedhoj m e lehta pr t punuar. Kjo sht sepse zakonisht qndrimet nuk
jan burimi i konfliktit apo efekti m i pashm. Megjithat, n realitet, e kundrta mund t jet e
vrtet. Mos- pajtimi mund t zgjidhet, sjellja (ndonjher e obligueshme) t ndryshoj; por
transformimi i qndrimeve t palve ndaj njra tjetrs n konflikt mund t jet e vshtir.
Prderisa sht mjaft e leht pr t fituar perceptim negativ ndaj dikujt, ndrtimi i besimit shpesh
krkon koh dhe prpjekje, veanrisht nse konflikti vazhdon midis njerzve. Pr kt duhet t jemi
shum t vetdijshm kur punojm me qndrimet. Ndryshe nga sjellja, kurr nuk do t jet e mundur
q ti obligojm njerzit ti ndryshojn qndrimet ndaj njri tjetrit.
T punuarit me qndrimet (A)
Sigurisht q keni arritur n prfundim se ndryshimi i qndrimeve ndaj dikujt q keni prshtypje t
keqe krkon ndryshim pozitiv.
Kjo nuk sht dika q mund t bj pala e tret nga jasht pr palt n konflikt.Megjithat, far ne
mund t bjm sht ti ndihmojm palve n procesin e ndryshimit t marrdhnieve me njri
tjetrin duke i ofruar palve n konflikt nj aren ku mund t takohen apo eventualisht ta ken rastin
ti ndryshojn qndrimet e tyre.
T punuarit me sjelljen (B)
N konfliktet shkatrruese, sjellja e palve sht aspekti m i pashm dhe m i rrezikshm i
trekndshit.
Kur sjellja shndrrohet n dhun kolektive, dinamika e konfliktit ndryshon shpejt dhe situata
bhet edhe m serioze.
Dhuna gjithmon sjell dhembje dhe vuajte edhe nse eventualisht ndalet.
Efektet dhe plagt do t mbesin n qndrimet e palve me vjet t tra.
Prandaj, sht esenciale pr ne t punojm n parandalimin e sjelljes s dhunshme. N kapitullin
Konflikti shoqror dhe ndryshimi kemi diskutuar disa alternativa ndaj dhuns.
Prandaj njra nga sfidat n nj konflikt t sapo shfaqur sht ti vetdijsojm palt n konflikt
pr pozitat e mundshme, sikur se negociatat, bllokadat, mosbindja qytetare etj.
Gjetja e alternativave ndaj dhuns kur tanim ekziston konflikti i armatosur nuk sht e leht.
As nuk sht e leht tua ndryshojm sjelljen shkatrruese palve pa prdorur metoda shtypse.
T punuarit me konfliktin (B)
Inkurajimi dhe promovimi i opsioneve sht nj alternativ pr palt t ndryshojn sjelljen e tyre.
N shum luftra, fmijt dhe rinia jan t shtyr n luft si fmij ushtar.
Megjithat, kjo nuk sht domosdoshmrish rezultat i rekrutimit t obliguar, por thjesht sepse
ata nuk shohin ndonj alternativ tjetr.
Eventualisht, dhuna shton dhunn.
Prandaj armiqsia ka nevoj t zvoglohet sa m shum q sht e mundur dhe prhapja apo
rishfaqja e dhuns t parandalohet.
T punuarit me mospajtimin (C)
Mospajtimi n nj konflikt shpesh konsiderohet si brthama e vrtet; komponent prej t cils
sjellja dhe qndrimet lindin.

Page 40 of 76

Edhe pse ky nuk sht gjithmon rasti, sht e vrtet se mospajtimi, s paku n njfar mase,
duhet t zgjidhet n mnyr q t menaxhohet konflikti.
Fatkeqsisht, shumica e konflikteve t armatosura n bot nuk jan t trajtuara duke gjetur
zgjidhje ndaj mospajtimit.
Dy t tretat e konflikteve t armatosura gjat viteve t 90-ta jan mbaruar nga fitorja e njrs prej
palve, q do t thot se mospajtimi i vrtet kurr nuk sht zgjidhur n kuptimin e plot t
fjals.
T punuarit me kndin C do t thot se duhet ti bjm palt t flasin dhe jo t luftojn pr
mospajtimin.
N prgjithsi, t punuarit me mospajtimin mund t bhet ose nga fokusimi direkt n brthamn
e mospajtimit ose mund t bhet duke qruar shtresat e shtjeve m t vogla q me siguri mund
t shtohen n konflikt prgjat kohs gjersa vetm brthama mbetet.
T punuarit me mospajtimin (C)
N konfliktet e armatosura, palt e ndryshme shpesh nuk kan kanale t prshtatshme t
komunikimit, e veanrisht nivelet m t ulta t secils an. Kontributet ndaj zgjidhjes s
mospajtimeve gjithmon duhet t fillojn duke ofruar platforma ku njerzit mund t takohen.
Megjithat, kjo nuk ka nevoj t rrjedh n negociata formale. Takimet joformale, puntorit, forumet
etj. jan gati gjithmon t zbatuara para se takimet zyrtare dhe negociatat t ndodhin.
Lexoni kto fusha t prgjithshme ku mund t fokusohemi dhe mendoni se si do t punonit me to m
detajisht:
Lehtsimi i diskutimeve ku palt jan t lejuara ti artikulojn perceptimet dhe prshtypjet ndaj njra
tjetrs.
Vetdijesimi i palve pr stereotipat q kan dhe mundsisht pr aspektet e padukshme t
qndrimeve q kan pr njri tjetrin.
Kontribuoi ndaj mekanizmave besim ndrtues ku palt punojn s bashku n mnyr q t
ndrtojn mirbesimin.
Gjetja e fushave dhe temave ku palt pajtohen, gj q mund t shpie n nj imazh pozitiv t
prbashkt dhe t kontribuoj n pajtim.
Parandalimi i sjelljes se dhunshme apo i rishfaqjes s dhuns duke paraqitur apo ofruar
alternativa.
Asistimi n zgjidhjen e konfliktit nprmjet sjelljes s pa obligueshme.
Prkrahja e iniciativave lokale dhe grupeve q jan duke punuar me konfliktin nprmjet llojeve
tjera t sjelljes.
Ndihma e mobilizimit dhe ri integrimit t lufttarve dhe ushtarve n shoqri.
Themelimi i ekipeve pr monitorimin e paqes dhe vzhguesve.
Fazat e ndryshme t konfliktit
Prve zgjedhjes s veprimeve duke shikuar komponentt ABC t konfliktit, gjithashtu duhet t
lejojm q strategjit tona t influencohen nga faza q konflikti ndodhet.
Pyetja se si organizatat e prfshira n bashkpunimin zhvillimor munden t menaxhojn,
zgjidhin apo transformojn konflikte shkatrruese gjithashtu varet se kur merremi me konfliktin.
Konfliktet rrall prparojn nga shkalla A n B n C, por n vend lvizin posht e lart midis
shkallve t ndryshme.
Pavarsisht nga kjo, konfliktet mund t kuptohen si posedimi i nj cikli t jets nga gjendja
emergjente n at t vendosur. Bazuar se kun far fazendodhet konflikti, duhet ti
prshtatemi dhe fokusojm strategjit tona pr ta trajtuar konfliktin.
Shkalla e par sht t identifikohet pozita e konfliktit n ciklin e jets.
M posht jan disa pyetje t thjeshta q me shpres do t na ndihmojn ta pozicionojm
konfliktin n ciklin e jets:

Page 41 of 76

A sht situata drejt zhvillimit t nj konflikti shkatrrues (p.sh. konfliktet e fshehura apo t
heshtura bhen t hapura)?
A sht konflikti n fazn e eskalimit dhe rritjes (ngritja e polarizimit, mobilizimit dhe dhuns
midis palve)?
A sht konflikti m s miri i karakterizuar nga dhuna e zgjatur dhe e shtrir plotsisht ku duket
se palt sht e pamundur t largohen?
A ka pasur shenja t fundit t de-eskalimit t konfliktit (nprmjet mobilizimit, izolimit,
shpengimit, komunikimit t rihapur dhe jo angazhimit)?
A sht konflikti gati t zgjidhet apo qetsohet (prderisa armiqsia, frika, dyshimi dhe
perceptimet e padrejtsis mund t mbesin)?
Ose sht n nj faz post-konfliktuoze t rindrtimit fizik, ekonomik dhe shoqror dhe t
pajtimit (ku tensioni ende mund t jet i lart)?
Nivelet e ndryshme t konfliktit na tregojn dika pr kushtet q ndryshojn pr menaxhim t
konfliktit, zgjidhje, transformim si dhe pr rolet dhe kufizimet e organizatave t prfshira n
bashkpunimin zhvillimor.
Nse prpiqemi ti lidhim shkallt e ndryshme t konfliktit me pun t ndryshme q duhen br
pr menaxhim, zgjidhje apo transformim, mund t shohim se veprimet e ndryshme mund t jen
m t prshtatshme n nj nivel se sa tjerat.
Nj dallim i paprpunuar mund t bhet midis punve n nivelin e konfliktit:
parandaluese
eskalim lehtsues i konfliktit
z vend gjat konfliktit t plot
prkrahja e nj zgjidhjeje
ndrtimi i paqes
Ligjrata e 8-t

NEGOCIATAT
Jan proces prmes t cilit palt e interesuara i zgjidhin mosmarrveshjet, pajtohen pr drejtimin e aksioneve, bjn pazar pr prfitime personale apo kolektive dhe/ose prpiqen t arrijn
zgjidhje t cilat ju shrbejn interesave t ndrsjella.
Interesimi pr studimin e negociatave nuk sht nj fenomen i ri. Q nga vitet e hershme t
shekullit XVIII, kur Franois de Callieres e kishte botuar veprn e tij klasike Mbi mnyrn e
negocimit me princat, e deri m sot, n kt lm u punuan vepra t shumta. Q nga ajo koh,
studimi i negociatave ishte nj industri n zhvillim, si nga shkenctart, ashtu edhe nga ushtruesit
e lmenjve t ndryshm. Ata u prpoqn q natyrn dhe kompleksitetin e artit t negociatave ti
bjn m t kuptueshme.
Ndonse shkenctart politik e dhan nj kontribut shum t rndsishm n kt drejtim,
ata, megjithat nuk kan mundur q kt lm ta mbulojn n trsi.
far jan n t vrtet negociatat?
Kontribut t veant n zhvillimin dhe shqyrtimin e qasjeve t ndryshme t negociatave kan
dhn edhe historiant, psikologt, sociologt, ekonomistt, e t tjer. Ato jan diskutime, qllimi i t
cilave sht zgjidhja, tejkalimi ose transformimi i shprputhjeve t hapura t interesave.
Negociatat jan mjeti themelor pr ta fituar at t ciln e dshironi nga pala tjetr. Ky sht
nj komunikim i dyanshm, i prpiluar pr ta arritur nj marrveshje, kur ju me paln tjetr i kini
disa interesa t prbashkta, dhe disa t tjera q nuk prputhen.
Negociatat e paraqesin nj proces kompleks, rezultati i t cilave nuk varet vetm nga palt
negociatore, por, po ashtu, edhe nga palt e tjera dhe nga pjesmarrs t ndryshm, q n to mund t
ken interesa qoft t drejtprdrejta, qoft t trthorta.

Page 42 of 76

Aspekte t ndryshme t negociatave,

dypalshe dhe shumpalshe
N pjesn e par, Negociatat, jan shqyrtuar qasje t ndryshme ndaj negociatave bilaterale,
prfshir ktu tipat e negociatorve, tipat dhe rezultatet e negociatave si dhe negociatat asimetrike.
N pjesn e dyt, Konfliktet Ndrmjetsimi, i sht br nj qasje themelore teoris s
konflikteve dhe t zgjidhjeve t tyre me intervenimin e pals s tret mediatorit, dhe, po ashtu,
sht shqyrtuar simbolikisht edhe procesi i ndrmjetsimit.
N pjesn e tret, Prgatitja e negociatave sht br nj shqyrtim i fazs prgatitore t
negociatave, e t cilat prgatitje, n thelb, kan t bjn me zhvillimin e t tr procesit negociator
dhe me arritjen e rezultatit t dshiruar.
Pjesa e katrt, Delegati n konferencn ndrkombtare, sht e prqendruar n prgatitjen e delegatve pr konferencat ndrkombtare, si dhe n strukturn dhe rregullat procedurale t
ktyre takimeve komplekse. Ktu n mnyr t veant jan shqyrtuar negociatat multilaterale t
nivelit ndrkombtar.
N pjesn e pest dhe t fundit, Kshilla pr negociatort, jan dhn disa kshilla q
kan t bjn me efektshmrin e negociatorve.
METODAT E NEGOCIATAVE
Kur prmenden bisedimet, njerzit rndom i prfytyrojn dy mnyra pr zhvillimin e tyre:
a) t buta dhe
b) t forta.
Negociatort e but prpiqen tu shmangen konflikteve personale dhe jan t
gatshm t bjn lshime me qllim t arritjes s marrveshjes. Ata synojn marrveshje t
przemrt dhe shoqrore.
Ndrkaq, negociatort e fort shumicn e situatave i shohin si gara vullnetesh, n t
cilat m s miri kalon pala e cila i merr pozicionet m t skajshme dhe n to kmbngul m
s gjati.
Mirpo pozicionet, dshirat dhe rezultatet e negociatave, n praktik mund t jen gjra n trsi
t ndryshme. Pos dy mnyrave t prmendura, ekziston edhe mnyra e tret e negociatave, mnyr e
cila sht e but dhe e fort njkohsisht.
Kjo mnyr i paraqet negociatat parimore, t cilat e synojn fitimin e ndrsjell, n t cilin rast
ngulmohet n at q rezultati t mbshtetet n disa standarde t korrektsis, t pavarura nga vullneti
i cilsdo nga palt n kontest.
Secila metod e negociatave mund t vlersohet drejt duke u mbshtetur n kto tri kritere:
1) Ajo duhet t rezultoj n nj marrveshje t matur, nse marrveshja sht e mundur;
2) Ajo duhet t jet efikase n zbatim; dhe,
3) Ajo duhet ti prmirsoj, ose, t paktn, t mos i dmtoj marrdhniet midis palve.
Loja e negociatave bhet n dy nivele.
1) N nivelin e par, negociatat kan t bjn me prmbajtjen
2) N niveli tjetr ai i cili prqendrohet n at se si do t bisedoni lidhur me shtjet
prmbajtsore t negociatave:
a. a do t zbatoni negociata t buta,
b. t forta,
c. apo do t prqendroheni n ndonj metod tjetr.
Kjo ka t bj me lojn mbi lojn t ashtuquajturn meta-loj.
Secili veprim t cilin e bni n negociata nuk sht medoemos veprim i cili ka t bj vetm
me shtjet prmbajtsore: veprimet tuaja munden, po ashtu, ta ndihmojn prcaktimin e strukturs
s rregullave t lojs q jeni duke e zhvilluar. Veprimi juaj mund t shrbej q negociatat ti mbani
prbrenda nj modusi t qndrueshm, ose mund ta paraqes t ashtuquajturin veprim t ndrrimit
t lojs.

Page 43 of 76

Njerzit: Njerzit duhet ti veoni nga problemi;

Interesat: Prqendrohuni n interesa, jo n pozicione;
Opsionet: Para se t vendosni se far do t bni, prpilojeni nj
variaritet t mundsive;
Lidhur me veprimin e ndrrimit t lojs, ktu shkurtimisht do ti qasemi nj metode e cila
sht nj alternativ e negociatave pozicionale, dhe e cila sht zhvilluar nga Harvard Negotiation
Project: fjala sht pr nj metod t negociatave e cila sht prpiluar n mnyr t qllimshme
pr t dhn rezultate t matura, efikase dhe reciprokisht t knaqshme. Kjo metod quhet metod e
negociatave parimore, dhe mbshtetet n katr pikat e mposhtme t cilat mund t prdoren n
fardo rrethana. Secila pik ka t bj me elementet themelore t negociatave dhe ju sugjeron se
far duhet br lidhur me t.
Kriteriumet: Ngulmoni n at q rezultati t bazohet n kriteriume objektive. Pr t krijuar
parakushte pr negociata t suksesshme, palt negociatore duhet ti kuptojn interesat e pals tjetr.
Vetm ather t dyja palt do t mund t krijojn opsione q ojn kah prfitimi reciprok dhe t
krkojn marrveshje t mbshtetur n standarde objektive pr pajtimin e interesave te kundrta.
Ciln loj duhet ta luani?
Negociatat pozicionale
T BUTA

Negociatat parimore

Pjesmarrsit jan shok

T FORTA
Pjesmarrsit jan kundrshtar

PARIMORE
Pjesmarrsit jan zgjidhs
problemesh

Cak sht marrveshja

Cak sht fitorja

Bni lshime pr t'i zhvilluar t

marrdhnieve
Jeni t matur ndaj problemit dhe
njerzve
Besojuni t tjerve
Ndrroni pozicionin ngadal

Krkoni lshime si kusht pr zhvillim

te marrdhnieve
Jeni t fort ndaj problemit dhe
njerzve
Mos u besoni t tjerve
Mos lvizni nga pozicioni

Cak sht rezultati i matur q arrihet

me efikasitet dhe me przemrsi
Ndani njerzit nga problemi

Hapeni kufirin tuaj t

skajshm(lshimin maksimal)
Pranojeni humbjen e njanshme me
qellim qe te arrihet marrveshja
Gjeni zgjidhjen e vetme: at q pala
tjetr do ta pranoj

Veni n dyshim kufirin tuaj t

skajshm
Krkojeni fitoren e njanshme si
kusht pr ta arritur marrveshjen
Gjeni zgjidhjen e vetme: at q ju do
ta pranoni

Prpiquni ti shmangeni ballafaqimit te

krkesave (dshirave)

Prpiquni te fitoni ballafaqimin e

krkesave (dshirave)

Trhiqu para presionit

Zbatoni presion

Jeni t matur ndaj njerzve, dhe t

fort ndaj problemit
Prcilleni pavarsin e besimit
Prqendrohuni n interesa dhe jo n
pozicione
Shmanguni posedimit t kufirit t
skajshm
Prpiloni opsione qe sjellin fitim
reciprok
Prpiloni sa m shum opsione nga t
cilat do ta bni zgjedhjen. Ciln - at
e vendosni m von
Prpiquni te arrini nj rezultat qe
mbshtetet ne kriteret qe nuk varet
krkesat (dshirat)
Zbatojeni arsyen dhe bhuni te hapur
ndaj sa ; zmbrapsuni para parimeve te
drejta, jo para presioneve

Negociatat pozicionale , mund t shkaktojn konflikt midis pozicioneve dhe lidhur me

prmbajtjen.
Negociatat parimore, jan t prqendruara n interesat themelore, n opsione me
prfitim t ndrsjell dhe n standarde korrekte, ku t gjitha kto rndom rezultojn n
marrveshje t matura.
Kjo metod e mundson n nj mnyr efikase arritjen graduale t konsensusit mbi vendimet e
prbashkta, duke e shmangur mimin e transaksionit t pozicioneve tuaja i cili gjat negociatave
pozicionale mund te bhet detyrueshm.

Page 44 of 76

REZULTATET E NEGOCIATAVE
Me qllim t parashtrimit dhe sqarimit sa m t thjesht t rezultateve t negociatave, do ti
shqyrtoj-m rezultatet e mundshme t negociatave n rastin kur n kontest jan t prfshira vetm dy
pal d.m.th. negociatat bilaterale.
Rezultatet e mundshme t negociatave pr kt rast jan:
1) Nuk ka konflikt;
2) Nuk ka marrveshje;
3) Kapitullimi;
4) Kompromisi;
5) Marrveshja integrative.

1. Mungesa e konfliktit:
N kt situat, si rezultat i bisedimeve fillestare aktort e kuptojn q n t vrtet nuk ekziston
kurrfar shtje kontestuese e mirfillt: d.m.th., nuk ka konflikt.
2. Mungesa e marrveshjes:
Rezultati i par i mundshm i negociatave n kt rast mund t jet edhe mosarritja e
marrveshjes, me
rast edhe bisedimet midis palve n konflikt ndrpriten.
Rifillimi i bisedimeve mund t merret parasysh vetm nse ka n qarkullim opsione t tjera q
mund t merren n konsiderat nga t dyja palt.
Nse njra pal sht racionale, ajo do t duhej t jet e gatshme ti pranoj edhe ato opsione q
jan m t mira sesa mosarritja e marrveshjes.
Nse t dy palt jan racionale dhe n tavolin ka opsione q mund t jen t pranueshme pr to,
ather ato do t arrijn n prfundimin se arritja e marrveshjes sht m e mir sesa mosarritja
e saj.
Ktu posarisht problematike mund t bhen zotimet pozicionale, dhe n veanti nse ato
paraprakisht jan br publike.
Kjo ndodh pr shkak t asaj se kur ne e bjm nj deklarim publik lidhur me at se ku
qndrojm, ne lidhemi pr at pozit dhe shpesh her n nj asi mnyre q m pastaj nuk mund
t largohemi nga ajo. Prandaj, kjo arritjen e marrveshjes e bn tejet t vshtir.
Nj mnyr tjetr n t ciln aktort e konfliktit mund t dshtojn pr tu pajtuar, madje edhe
ather kur n qarkullim ka alternativa t vlefshme, sht po qe se njra pal prshtatet shum
ngadal, gj q paln tjetr e bn t vij n prfundim se kushtet e pals tjetr jan tepr t larta.
Pr shkak t perceptimeve t tilla palt negociatore mund t prfundojn se n dispozicion nuk
ka alter-nativa t vlefshme, gj q ato i shtyn kah ndrprerja e negociatave.
3. Kapitullimi
Ky sht rasti i negociatave n t cilat njra nga palt dorzohet.
Kjo mundsi nuk e ka ndonj interes t veant pr shqyrtimin teorik, meq kapitullimi sht
pranim i plot i konditave dhe i pozicionit t pals tjetr q n fillimin e negociatave.
4. Kompromisi
Ky i nnkupton lvizjet e t dyja palve kah mesi i fushs s opsioneve n dispozicion.
Kompromiset shpesh her rezultojn me marrveshje racionale, mirpo ato rndom nuk jan
t baraspeshuara.
Mirpo, ka forca t shumta t cilat njeriun e ojn kah ajo pr t br kompromise, dhe n
veanti n rastet kur kompromisi i ofruar sht m i prshtatshm sesa mosarritja e
marrveshjes.
5. Marrveshja integrative:

Page 45 of 76

Nj marrveshje e till sht ajo e cila i plotson interesat e t dyja palve ashtu q ato t
jen reciprokisht t knaqura me marrveshjen e arritur.
Ktu, q t dyja palt e arrijn pikrisht at q e dshirojn, e q sht nj zgjidhje edhe m e
mir sesa kompromisi.
Marrveshjet integrative e kan, po ashtu, edhe prparsin q ato i forcojn marrdhniet
midis palve dhe i rrisin gjasat pr arritjen e marrveshjeve integrative midis tyre edhe n t
ardhmen.
TIPOLOGJIA E MARRVESHJEVE INTEGRATIVE
Thelbi i marrveshjeve integrative qndron n prqendrimin n interesa dhe jo n pozicione, veprim
ky i cili palve negociatore u mundson ta arrijn at t ciln e dshirojn.
Ekzistojn pes tipe t marrveshjeve integrative:
1) I ashtuquajturi Zgjerimi i kulait
2) Kompensimet jo specifike
3) Shrbimet e ndrsjella
4) Kompensimet specifike
5) Urzimi.
Marrveshjet integrative midis palve t konfrontuara mund t zhvillohen edhe me kyqjen n
negociata t pals s tret d.m.th. t mediatorit. N vijim personin i cili prpiqet t arrij nj
zgjidhje integrative do ta quajm problem-zgjidhs.
1. Marrveshja integrative e ashtuquajtur Zgjerimi i kulait (Broadening the pie),
sht ajo e cila t dyja palve u mundson ta arrijn pikrisht at q e dshirojn.
Sekreti i ksaj marrveshjeje qndron n zgjerimin e brezit t resurseve n dispozicion
pr arritjen marrveshjes.
Pyetjet ri shqyrtuese q duhen shtruar n kt rast jan:
1) Si mund ta arrijn t dyja palt at t ciln e dshirojn?
2) A sht konflikti i varur nga mungesa e resurseve?
2. Kompensimi jo specifik, e paraqet rastin kur njra pal e arrin at t ciln e krkon,
ndrkoh q pals tjetr i kompensohen humbjet.
Kompensimi sht jo specifik pr at q ai bhet me mjete q nuk jan t t njjtit lloj
me humbjet e psuara.
Ky tip sht, n thelb, blerje e pals tjetr, prmes kompensimit t shpenzimeve t saj.
Informatat kritike q duhen ditur n kt rast jan natyra e interesave t rndsishme
pr seciln nga palt n kontest.
Po ashtu, sht me rndsi t dihet se sa sht dmtuar nga propozimi i pals tjetr
pala e cila nuk ka arritur at q e ka dshiruar, ashtu q t prcaktohet saktsisht vlera
e kompensimit t duhur.
3. Shrbimet e ndrsjella (Logrolling), jan t ngjashme me kompensimet jo specifike.
Ky lloj i marrveshjeve sht potencialisht i dobishm seciln her kur palt kan
agjend t komplikuar e cila prfshin m tepr shtje.
N rrethana t tilla palt n kontest mund ta gjejn nj numr t shtjeve n t cilat
mund t bhen shkmbime t ndrsjella.
Pyetjet ri shqyrtuese q duhen shtruar n kt rast jan:
1) Cilat jan prioritetet e pals X?;
2) Cilat nga to jan m t rndsishmet?;
3) Cilat jan t nj rndsie m t ult?; dhe,
4) Cilat jan prioritetet e pals Y n mesin e ktyre shtjeve?
Nse palt jan n gjendje ti bjn kto dallime n rndsin e synimeve t tyre, pra ti prcaktojn
synimet e tyre prioritare dhe ato q nuk jan prioritare, ather sht e mundur t arrihet deri te

Page 46 of 76

shkmbimi d.m.th. deri te tregtimi. Pala X mund t ofroj q t heq dor nga prmbushja e
qllimeve t cilat kan prioritet m t ult pr t, me kusht q t njjtn ta bj edhe pala X
4. Kompensimi specifik, sht nj mundsi n t cilin njra pal e arrin at t ciln e
dshiron, ndrkoh q mimi i pals tjetr reduktohet n nj asi mnyre q suksesi i pals s par t
mos jet penges pr t. Kjo tipologji sht m e ngatrruar sesa ato t shqyrtuara m sipr, meq
ktu nga t dyja palt krkohet nj analiz m e detajuar e interesave t tyre, si dhe nj vlersim m i
prpikt i qllimeve t shprehura n krkesat e tyre.
Pyetjet ri shqyrtuese q duhen shtruar nga problem-zgjidhsi me qllim t arritjes s nj
zgjidhjeje t till jan:
1) far e shqetson paln X lidhur me propozimet e pals Y?;
2) far sht ajo t ciln pala X e dshiron pr vete dhe nga e cila duhet t heq
dor, me qllim t arritjes s qllimeve t tjera t saj?; dhe,
3) Si do t mund t mbrohej dhe t shpaguhej nj trheqje e till?
5. Urzimi (Bridging), e krkon nj analiz t thell t interesave t palve n kontest.
Ktu s pari bhet vlersimi i nevojave, i vlerave dhe i mimeve q jan n krkesat e
palve, dhe, m pastaj, identifikohen alternativat t cilat do ti knaqnin interesat e
tyre.
Urzimi nuk sht i njjt me zgjerimin e kulait, te i cili tentohet t plotsohen
krkesat e t dyja palve.
Ky m par sht nj rast pr prmbushjen e interesave t cilat i krijojn krkesat.
Zgjidhjet e tilla jan shum m t mira sesa kompromiset.
Si shembull, mund ta marrim rastin e nj konflikti n t cilin mediator ishte ish-sekretari i
shtetit t SHBA-ve, Henry Kissinger.
Fjala ktu sht pr konfliktin n Lindjen e Mesme, i cili shprtheu midis Izraelit dhe
Egjiptit, pas lufts s vitit 1973, (Konflikti i Golanit, 1976). N kt situat Izraeli e kishte rrethuar
ushtrin e Egjiptit, dhe negociatat zhvilloheshin lidhur me kontrollimin e rrugs nga e cila ksaj
ushtrie i varej ushqimi dhe furnizimi.
Qllimi i Izraelit ishte q kjo rrug nga Egjipti t mos shfrytzohej pr transportin e
armatimit dhe t rekrutve t rinj. Pr kt arsye Izraeli propozoi stacionim t trupave prgjat rrugs
dhe formimin e pikave kontrolluese, ashtu q t mund t kontrolloheshin t gjitha makinat q
lviznin prgjat saj.
Egjipti kt propozim e refuzoi, dhe t dyja palt ishin t bindura q luftimet do t prshkallzoheshin. N kt situat patn filluar negociatat me Kissingerin si mediator, dhe ai pas bisedave me t
dyja palt prfundoi q kundrthniet ishin n mas t madhe shprehje e kundrshtis midis pamjes
dhe prmbajtjes.
Ajo t ciln e krkonte Izraeli ishte kontrollimi i makinave dhe kjo e paraqiste prmbajtjen,
ndrkaq, ajo t ciln e krkonte Egjipti ishte pamja q do t krijohej n mediumet informative: q
rruga duhej t ishte n duar, ose t Egjiptit, ose n asi neutrale.
Duke u bazuar n kt, Kissingeri propozoi q ushtart e Izraelit t trhiqen nga rruga dhe q
pikat kontrolluese t mbeten n duar t ushtarve t KB, e t cilt do t kishin urdhra t prera q t
mos e lejojn kalimin e kurrfar materiali ushtarak npr to.
Kjo zgjidhje i knaqi t dyja palt; Izraeli ishte i knaqur me shtje t prmbajtjes, ndrkaq
Egjipti ishte i knaqur me shtje t pamjes.
Ligjrata e 9-t

MEDIATORT
QASJET NDAJ NEGOCIATAVE
Tri qasjet e mundshme ndaj negociatave jan:

Page 47 of 76

-Fitorehumbje; winlose,
-Humbjefitore; losewin; dhe,
-Fitorefitore; winwin.
Qasja fitore-humbje
-e paraqet rastin kur njra pal lidhet pr negociata pozicionale.
Pala n fjal i paraqet krkesat e veta dhe kmbngul n to, me rast ajo e shfrytzon taktikn
garuese pr t fituar at q e dshiron, duke shfrytzuar krcnime dhe zotime pozicionale.
Qasja fitore-humbje sht qasja m e njohur ndaj negociatave; ajo, n t vrtet, e paraqet nj
stereotip t prgjithshm t tyre.
Nj qasje e till mund t shpjer edhe n marrveshje, mirpo kjo t shumtn e trimron t njjtn
qasje edhe tek pala tjetr, e n t cilin rast negociatat futen n rrug t verbr, kshtu q arritja e
marrveshjes n t shumtn e rasteve dshton.
Pos ksaj, fitore-humbje e vshtirson lvizjen drejt zgjidhjes s problemit pra, drejt marrveshjes
integrative.
N kmbnguljen n pozicionin e tyre, palt ngurtsohen, duke e vshtirsuar n kt mnyr
analizn e interesave n t cilat kto pozicione mbshteten.
Qasja humbje-fitore
-e paraqet rastin kur njra pal prpiqet tu shrbej nevojave t pals tjetr.
Kjo qasje sht pasoj e friks nga konflikti, gj kjo e cila rezulton me uljen e aspiratave.
Nganjher ndodh q t dyja palt ta ken orientimin humbje-fitore dhe, rrjedhimisht, uljen e
njkohsishme t aspiratave.
N raste t tilla, negociatat do t prfundojn me kompromis.
Qasja fitore-fitore
Qasja fitore-fitore, ose, si quhet, problem-zgjidhse, i prfshin negociatat q synojn gjetjen e nj
zgjidhje integrative.
Nj udhzim pr paln q e merr nj ksi qasjeje sht q n t njjtn koh kur sht vazhdimisht e
qndrueshme, duhet t jet edhe fleksibile dhe me prirje t qndrueshme pr marrveshje.
Qndrueshmria e nnkupton at q pala duhet t jet e kujdesshme pr interesat e veta, ti mbroj
aspiratat vetjake me kmbngultsi dhe t mos lviz ngadal lidhur me interesat e veta themelore.
Fleksibiliteti ka t bj me mjetet pr realizimin e interesave. Prirja pr marrveshje e nnkupton
kujdesin pr interesat e pals tjetr.
N fund po theksojm edhe nj her se qasja fitore-fitore sht m e mir jo vetm pr arritjen e
zgjidhjeve integrative, por edhe pr inkurajimin e pals tjetr q edhe ajo ta merr nj qasje t till.
NEGOCIATAT ASIMETRIKE
far nse pala tjetr sht m e fuqishme?
Zbatojeni t ashtuquajturn BATNA-n tuaj: Alternativn m t mir ndaj marrveshjes s negociuar
(Best Alternative To the Negotiated Agreement
mimi i shfrytzimit t kufirit t skajshm (Bottom Line):
- Negociatort rndom prpiqen q veten ta mbrojn nga ndonj rezultat i padshiruar duke e
prcaktuar q m par rezultatin m t dobt i cili ende do t jet i pranueshm d.m.th. kufirin e
tyre t skajshm.
-Nse jeni blers, kufiri i skajshm do t jet mimi m i lart q jeni t gatshm ta paguani.
-Prkufizimi i kufirit t skajshm e lehtson rezistencn ndaj trysnive dhe sprovave t astit.
- Kufiri i skajshm i prcaktuar mir paraprakisht, do tju mbroj nga marrja e ndonj
vendimi me t cilin m pastaj do t jeni t paknaqur.
-Nse keni nj apo m shum persona n ann tuaj, kufiri i skajshm i prcaktuar
bashkarisht, do tu ofroj siguri q asnjri prej jush nuk do ti jap pals tjetr indikacione mbi uljen
e mimit i cili pr juve sht m i ulti i pranueshmi.
-Kjo sht dika q e kufizon edhe autoritetin e avokatit, prfaqsuesit, ndrmjetsuesit apo
t ndonj agjenti tjetr.
-Sipas prku-fizimit, kufiri i skajshm sht nj pozicion i cili nuk mund t ndrrohet.

Page 48 of 76

-Pr m tepr, kufiri i skajshm ka gjasa t vendoset m lart sesa q duhet.

-Kur vendimi pr t t merret nj her, ai vshtir mund t ndrrohet, dhe n kt mnyr ai
mund ta parandaloj arritjen e qllimeve tuaja t tjera pr nj koh tepr t gjat.
-Thn shkurt, n t njjtn mnyr n t ciln prvetsimi i kufirit t skajshm mund tju
mbroj nga ndonj marrveshje tejet e keqe, ai mundet, po ashtu, ti mbaj q t dyja palt larg nga
invencioni dhe nga pajtimi me ndonj zgjidhje e cila do t mund t ishte e pranueshme pr to.
N kt situat shtrohet pyetja:
A ka ndonj alternativ ndaj kufirit t skajshm?
-Domethn, a ekziston ndonj mundsi pr marrveshje e cila do tju mbronte si nga
pranimi i ndonj zgjidhjeje t ciln m pastaj do t detyroheshit ta refuzoni, ashtu edhe nga refuzimi
i ndonj marrveshje t ciln do t duhej ta pranonit?
-Prgjigjja n kt pyetje sht PO, mirpo q t mundemi ta sqarojm kt, paraprakisht
duhet ta trajtojm konceptin e quajtur BATNA (Nga anglishtja: The Best Alternative To the
Negotiated Agreement Alternativa m e mir pr marrveshjen e negociuar).
Cila sht BATNA juaj?
Shkaku se pse negocioni sht arritja e nj gjendjeje e cila sht m e mir sesa gjendja e cila
mund t arrihet pa negociata.
Cila sht kjo alternativ?
far sht BATNA juaj?
- Kjo e paraqet standardin prmes t cilit do t duhej t matej secila marrveshje e propozuar.
Jo vetm q BATNA juaj sht masa m e mir, ajo, pr m tepr, e ka edhe prparsin e
fleksibilitetit t nevojshm pr ta mundsuar hulumtimin e zgjidhjeve imagjinative.
N vend t refuzimit t secils marrveshje e cila sht nn kufirin tuaj t skajshm, ju do ta
krahasoni at me BATNA-n tuaj, ashtu q ta shihni se kur ajo i plotson m s miri interesat tuaja.
Formuloni brezin e skajshm:
Edhe pse BATNA juaj sht masa e vrtet prmes t cils duhet ti vlersoni marrveshjet e
propozuara, ju mund t dshironi ta keni edhe ndonj mnyr tjetr vlersimi.
Me qllim t paralajmrimit t hershm t asaj q prmbajtja e nj marrveshjeje potenciale ka
filluar ta humb atraktivitetin, sht e dobishme t prkufizohet nj distanc nga marrveshja e
prsosur e cila sht m e mir sesa BATNA juaj.
Sapo t vini n prfundim se duhet ta pranoni nj marrveshje m t keqe sesa pakoja e brezit t
skajshm, ju duhet pr nj ast t pushoni nga negociatat e mtutjeshme ashtu q ta bni nj
rishqyrtim t situats s krijuar.
Nxirreni maksimumin nga prparsit tuaja:
Nxjerrja e maksimumit nga prparsit q i keni n dispozicion, pr arritjen e marrveshjes m t
mir t mundshme pr situatn e dhn sht dika n trsi tjetr.
Prgjigjja pr kt qndron prsri n BATNA-n tuaj.
Zhvilloni BATNA-n tuaj:
Hulumtimi i opcioneve t veprimit n rast t mosarritjes s marrveshjes mund t jet nj arm e
fuqishme n duart tuaja.
Alternativat atraktive nuk rrin duke pritur, ato duhet t zhvillohen.
Prpilimi i nj BATNA t mundshme prbhet nga prpilimi i tri opcioneve t ndryshme:
1. Shpikja e nj liste t veprimeve q do ti ndrmerrni nse nuk arrihet marrveshja;
2. Improvizimi i disa ideve premtuese, dhe shndrrimi i tyre n opcione reale;
3. Gjetja e zgjidhjes m t mir nga t gjitha opcionet q do ti keni n dispozicion n rast t
mosarritjes s marrveshjes prmes negociatave.

Page 49 of 76

Prmes ktyre veprimeve, ju e keni fituar BATNA-n tuaj. Secila ofert duhet vlersuar
kundrejt saj.
Sa m e mir t jet BATNA juaj, aq m e madhe do t jet mundsia e prmirsimit t
kushteve t cilsdo marrveshje t negociuar.
KONFLIKTET- MEDIACIONI
Konfliket e prfshijn luftn midis dy palve mbi vlerat, ose konkurencn pr status, fuqi dhe
resurse. N baz t intensitetit dhe organizimit, konfliktet ndahen n konflikte latente, konflikte t
dukshme dhe n konflikte t manifestuara.
Konfliktet latente karakterizohen me tendosje t theksuara t cilat nuk jan t zhvilluara n trsi dhe
q nuk jan prshkallzuar n konflikte me polarizim t lart. N rastet e tilla njra pal apo disa
sosh, shpesh her nuk jan madje as t vetdijshme mbi ekzistencn e konfliktit ose mbi potencialin
q t vij deri tek ai.
Konfliktet e dukshme jan konteste n t cilat palt jan t identifikuara, dhe ato jan t vetdijshme
mbi ekzistencn e mosmarrveshjeve, dhe ktu shumica e shtjeve q kontestohen jan t qarta,
mirpo nuk ka as zhvillim t negociatave t frytshme dhe as t ndonj proces pr ta gjetur zgjidhjen
e problemit.
Konfliktet e dukshme kan potencial pr prshkallzim, kuptohet, nse nuk sht n zbatim e sipr
ndonj procedur pr zgjidhjen e tyre.
Konfliktet e manifestuara jan ato n t cilat palt jan t lidhura n kontest, mund ti ken filluar
negociata dhe mund t jen t ngujuara n ndonj udh t verbr. Kyja e mediatorit n konfliktet e
manifestuara, shpesh her sjell ndryshime n procedurn e bisedimeve ose intervenimin pr
zhbllokimin e negociatave.
MENAXHIMI I KONFLIKTEVE DHE QASJET PR ZGJIDHJEN E TYRE
Ekziston nj shumllojshmri e mnyrave pr zgjidhjen e konflikteve.
N figurn e mposhtme jan t ilustruara disa prej tyre.
Secili nga kto opcione ndryshon varsisht nga zyrtariteti i procesit, qasja, njerzit e prfshir n
konflikt, autoriteti i pals s tret, tipi i vendimeve rezultuese, si dhe prmasat e dhuns q palt n
konflikt e kan ushtruar ndaj njra-tjetrs.
ZGJIDHJA ME FORC,
ARBITRAZHI/PROCESI JURIDIK,
QASJA JO-JURIDIKE,
NEGOCIATAT DIREKTE,
MEDIACIONI ME, NDRMJETSIMIN, E SHRBIMEVE T MIRA T PALS S TRET
NEGOCIATAT BI- OSE MULTILATERALE
NEGOCIATAT PRMES KONFERENCAVE PERMANENTE AD HOC
Negociatat jan nj relacion pazarllku midis palve t cilat ose kan interesa t ndryshme ose
konflikt aktual t tyre.
Pjesmarrsit n kontest/konflikt hyjn vullnetarisht n nj relacion t prkohshm, t prpiluar me
qllim t vetdijsimit t njeri-tjetrit pr nevojat dhe interesat e ndrsjella, dhe, po ashtu, pr ti
shkmbyer resurset specifike ose pr t zgjidhur nj apo m tepr shtje t pakapshme, si jan
forma e mar-rdhnieve t tyre n t ardhmen, ose procedura me t ciln duhen zgjidhur problemet e
tyre.
Mediacioni, nga ana tjetr, e paraqet nj zgjerim dhe elaborim t procesit t negociatave.
Mediacioni e prfshin intervenimin e pals s tret, t pranueshme prej palve n kontest, e cila sht
e paanshme dhe neutrale dhe nuk e ka autoritetin e marrjes s vendimeve, mirpo e cila i ndihmon
palt n konflikt n prpjekjet e tyre q vullnetarisht ta arrijn nj zgjidhje reciprokisht t
pranueshme t shtjeve t kontestuara.
Mediacioni n negociata e l fuqin e marrjes s vendimeve n duart e palve n konflikt. Ky sht
nj proces vullnetar n t cilin pjesmarrsit duhet t ken gatishmri pr ta pranuar ndihmn e pals
intervenuese me qllim t zgjidhjes s kontestit.

Page 50 of 76

Mediacioni zakonisht inicohet ather kur palt nuk besojn q edhe m tutje sht e mundur q ato
vet ta arrijn zgjidhjen e konfliktit, dhe kur si mjet i vetm i zgjidhjes paraqitet dhnia e asistencs
s paanshme nga ana e pals s tret.
Pos negociatave dhe mediacionit, ekziston edhe nj kontinuum i teknikave q e ulin kontrollin
personal t cilin ata q jan t prfshir n konflikt e kan mbi rezultatin e tij, dhe q e rrisin
prfshirjen e vendimmarrsve ekstern domethn t jashtm.
Kto qasje mund t ndahen n publike, legale dhe ekstralegale.
Nse konflikti ndodh prbrenda nj organizate, ather n zgjidhjen e tij zakonisht kemi qasje
administrative ose ekzekutive.
kt proces vendimin pr palt n konflikt mund ta merr pala e tret e cila sht e distancuar nga
konflikti, por e cila nuk sht medoemos e paanshme.
Arbitrazhi sht nj shprehje burimore pr nj proces vullnetar n t cilin ata q jan t prfshir n
konflikt e krkojn ndihmn e pals s tret, t paanshme dhe neutrale, e cila do ta merr vendim pr
ta lidhur me shtjet kontestuese.
Rezultati i vendimit mund t jet si kshilldhns, ashtu edhe obligativ.
.
Arbitrazhi mund t udhhiqet nga nj person ose nga nj juri e palve t treta.
Faktor kritik n kt rast sht ai q pala e tret sht n marrdhnie t drejtprdrejt me konfliktin
Arbitrazhi sht, po ashtu, proces privat n t cilin rezultatet e konfliktit shpesh her nuk jan t
hapura pr shqyrtim publik.
Njerzit arbitrazhin e zgjedhin m par sesa procedurn gjyqsore t shumtn pr arsye t
joformalitetit t tij, si dhe pr at q sht m i shpejt, m privat dhe jo aq i shtrenjt.
N arbitrazh palt jan shpesh her n gjendje q vet ti zgjedhin arbitrat ose jurin e vet, dhe ato n
kt mnyr kan m tepr kontroll n rezultatin prfundimtar sesa me zgjedhjen e pals s tret nga
ndonj agjencion ose autoritet i jashtm.
Qasja gjyqsore n zgjidhjen e konfliktit privat i prfshin intervenimet e nj autoriteti t
institucionalizuar dhe t pranuar shoqror.
Qasja ndaj zgjidhjes s kontestit n kt rast kalon nga procesi privat n at publik.
N qasjen juridike, pr palt n konflikt zakonisht punojn avokatt, t cilt e luajn rolin e surogatit
t tyre, dhe kta i argumentojn shtjet e tyre respektive para nj pale t tret, t paanshme dhe
neutrale, d.m.th. para gjyqtarve dhe juris s gjyqit.
Kto pal t treta i shprehin interesat dhe vlerat e shoqris. N kto raste, rezultati rndom sht i
tipit winlose, dhe ky sht premis e vendimit se kush ka dhe kush nuk ka t drejt.
Pasi pala e tret sht e miratuar shoqrorisht pr t marr vendim, rezultatet e procesit jan
obliguese dhe t plotfuqishme.
Palt n konflikt nuk kan kontroll mbi rezultatin, mirpo kto mund t fitojn me nj mbrojtje t
fuqishme t pikpamjeve t tyre, gj kjo e cila ndikon n marrjen e vendimit dhe i pasqyron normat e
miratuara shoqrore.
Qasja legjislative n zgjidhjen e konflikteve sht nj mjet tjetr publik dhe legal pr zgjidhjen e
tyre. Kjo qasje n shumicn e rasteve prdoret pr konfliktet m t mdha t cilat kan efekt n
popullatn e gjr.
N fund po e shqyrtojm, po ashtu, edhe qasjen ekstralegale.
Kjo kategori quhet kshtu meq nuk bazohet n procese q e kan mandatin shoqror dhe shpesh
her as n procese t pranueshme shoqrore, si dhe pr shkak se n to shfrytzohet detyrimi me
qllim q oponenti t zmbrapset apo t dorzohet.
Jan dy tipa t qasjes ekstralegale:
-veprimet e padhunshme
-t dhunshme.
ROLET E MEDIATORVE
N procesin mediator, mediatort kan role specifike.

Page 51 of 76

N vijim sht e dhn lista e roleve t cilat mund ti ket nj mediator:

-Krijimi i kanaleve t komunikimeve, t cilat e mundsojn fillimin e komu nikimeve midis palve
ose rritjen e efikasitetit t tyre, nse ato tashm i kan filluar bisedimet;
-Dhnia e legjitimitetit, duke i ndihmuar palt n konflikt n njohjen e t drejts s t tjerve pr tu
kyqyr n negociata;
-T ndihmuarit e procesit, duke e ofruar procedurn, dhe, mjaft shpesh, edhe duke e kryesuar
formalisht sesionin e negociatave;
-Trajnimi, duke i aftsuar negociatort e rinj t cilt shpesh her jan t pashkatht dhe t
paprgatitur pr procesin e negociatave;
-Zgjerimi i resurseve, duke ju ofruar palve asistenc procedurale dhe duke i ato me ekspert dhe me
resurse t jashtme, si me avokat, ekspert teknik, vendimmarrs, ose me t mira shtes t cilat mund
t shkmbehen,
duke e mundsuar n kt mnyr zgjerimin e opcioneve n dispozicion pr arritjen e zgjidhjes;
-Hulumtimi i problemit, duke ju mundsuar palve n kontest shqyrtimin e problemeve nga
kndvshtrime t ndryshme, prmes asistencs n identi fikimin e shtjeve dhe t interesave
themelore, si dhe duke i krkuar t cilat ofrojn satisfaksion t ndrsjell;
-Agjent i realitetit, duke asistuar n ndrtimin e nj zgjidhjeje racionale dhe t realizueshme pr
problemet dhe sprovat e palve t cilat kan caqe dhe qllimeve ekstreme dhe joreale;
-Flijimi, duke e marr nj pjes t prgjegjsis pr ndonj vendim t papopullarizuar, e t cilin
palt, megjithat, jan t gatshme ta pranojn. Kjo atyre ju mundson ruajtjen e integritetit, dhe n
rastet kur kjo sht e , edhe fitimin e prkrahjes s zgjedhsve t tyre;
-Udhheqs, duke ndrmarr nisma pr uarjen prpara t negociatave prmes procedurs dhe
krijimit t rrethanave dhe sugjerimeve
prmbajtsore.
AKTIVITETET E MEDIACIONIT
Mediatort, sikurse edhe negociatort, gjithashtu inicojn lvizje.
Pr mediatorin lvizja sht nj akt specifik i intervenimit ose i tekniks s ndikimit t prqendruar
n aktort n kontest, i cili e prkrah zgjedhjen e veprimeve pozitive ndaj shtjeve n kontest, si
dhe e pengon zgjedhjen e atyre negative.
Si nj negociator i specializuar, mediatori nuk ka ndikim t drejtprdrejt n ndryshimet t cilat
palt n kontest i psojn nga lvizjet e inicuara nga ai. Ai m par e luan rolin e katalizatorit.
Ndryshimet t cilat ndodhin n procesin e negociatave jan rezultat i kombinimit t lvizjeve t
intervenuesit me lvizjet e negociatorve.
Gjat negociatave, palt n konflikt jan t ballafaquara me nj shumllojshmri t problemeve
procedurale, psikologjike dhe t situatave kritike, e t cilat, me qllim t arritjes s marrveshjes,
duhet ose t zgjidhen ose t tejkalohen.
Lvizjet jokontigjente jan intervenime t prgjithshme t cilat mediatori i inicon n t gjitha
kontestet. Kto lvizje jan prgjigje pr kategorit m t gjra t situatave kritike, dhe i prgjigjen
nj numri t madh t niveleve t mediacionit.
Ato jan t lidhura pr t gjitha mostrat e zhvillimit dhe t zgjidhjes s konflikteve.
Lvizjet jokontigjente i mundsojn mediatorit q:
-Ta arrij hyrjen n kontest;
-Tu asistoj palve n zgjedhjen e qasjes s prshtatshme pr zgjidhjen e konfliktit;
-Ti grumbulloj t dhnat dhe ti analizoj konfliktet;
-Ta prpiloj planin e mediacionit;
-Tu asistoj palve n fillimin e negociatave t frytshme;
-Ti identifikoj shtjet e rndsishme dhe ta ndrtoj agjendn;
-Ti identifikoj interesat;
-Tu ndihmoj palve n zhvillimin e opcioneve pr arritjen e marrveshjes;
-T asistoj n vlersimin e opcioneve;

Page 52 of 76

-Ti promovoj negociatat prfundimtare; dhe,

-Ta ndihmoj mbikqyrjen dhe zbatimin e marrveshjes.
STADET E LVIZJEVE T MEDIATORIT
Stadi 1: Kontaktet fillestare me palt n kontest:
-Kryerja e kontakteve fillestare me palt;
-Ndrtimi i kredibilitetit;
-Promovimi i raporteve;
-Njohja e palve lidhur me procesin;
- Rritja e ndjenjs s obligimit ndaj procedurs.
Stadi 2: Zgjedhja e strategjis pr udhheqjen e mediacionit:
-Asistenca e palve n vlersimin e qasjeve t ndryshme t menaxhimit t konfliktit dhe t zgjidhjes
s tij;
-Ndihma palve n zgjedhjen e nj qasjeje t vetme;
-Koordinimi i qasjeve t palve.
Stadi 3: Grumbullimi dhe analiza e informatave:
-Grumbullimi dhe analiza e t dhnave relevante lidhur me njerzit, dinamikn dhe prmbajtjen e
konfliktit;
-Verifikimi i saktsis s t dhnave;
- Minimizimi i ndikimit t t dhnave t pasakta dhe t dhnave q nuk jan n shfrytzim.
Stadi 4: Prpilimi i planit t detajuar t mediacionit:
-Identifikimi i strategjive dhe i lvizjeve konsekuente, jokontigjente t pakushtzuara, t cilat
palve ju mundsojn lvizjen drejt marrveshjes;
- Identifikimi i lvizjeve kontigjente t kushtzuara, t cilat ju prshtaten situatave t veanta pr
konfliktin specifik.
Stadi 5: Ndrtimi i besimit dhe i bashkpunimit:
-Prgatitja psikologjike e palve n kontest pr t zhvilluar negociata mbi shtjet substanciale;
-Futja nn kontroll e emocioneve t fuqishme;
-Futja nn kontroll e perceptimeve, dhe minimizimi i ndikimit t stereotipeve;
-Krijimi i vetdijes mbi legjitimitetin e palve dhe legjitimitetin e shtjeve;
- Ndrtimi i besimit;
-Sqarimi i komunikimeve
Stadi 6: Fillimi i sesionit t mediacionit:
- Hapja e negociatave midis palve;
- Krijimi i nj toni t hapur dhe pozitiv t negociatave;
- Themelimi i rregullave dhe parimeve t prgjithshme t sjelljes;
- Ndihma palve n lirimin nga emocionet;
- Heqja e kufijve nga fusha e bisedimeve dhe nga fusha e shtjeve q duhen diskutuar;
- Ndihma palve n hulumtimin e obligimeve, t durimit dhe t ndikimeve.
Stadi 7: Definimi i shtjeve dhe prcaktimi i agjends:
- Identifikimi i fushave t gjra t shtjeve t negociatave q jan me interes pr palt;
- Rritja e fryms s marrveshjes pr shtjet q duhen diskutuar;
- Prcaktimi i sekuencave pr shqyrtimin e shtjeve.
- Identifikimi i interesave substanciale, procedurale dhe psikologjike t palve;
- Njohja e palve lidhur me interesat reciproke.
Stadi 8: Zbulimi i interesave t fshehura t palve n kontest:
Stadi 9: Krijimi i opcioneve:
-Zhvillimi i vetdijes tek palt mbi nevojn pr opcione;
-Ulja e zotimeve ndaj pozicioneve dhe ndaj alternativave antagoniste;
- Krijimi i opcioneve duke i shfrytzuar si negociatat pozicionale ashtu edhe
ato t bazuara n interesa.

Page 53 of 76

Stadi 10: Vlersimi i opcioneve:

-Rishqyrtimi i opcioneve pr zgjidhje;
-Vlersimi se si mund t knaqen interesat me opcionet q jan n dispozicion;
- Vlersimi i kostove t opcioneve t zgjedhura dhe i prfitimeve nga to.
Stadi 11: Negociatat prfundimtare:
-Arritja e marrveshjes,si:
prmes konvergjencs inkrementale (ndrrimit gradual t pozicioneve),
kalimit n pakon prfundimtare t zgjedhjes,
zhvillimit t formuls pr arritjen e konsensusit,
prmes krijimit t mekanizmave procedural pr arritjen e nj marrveshjeje prmbajtsore.
Stadi 12: Arritja e zgjidhjes formale:
- Identifikimi i hapave procedural n operacionalizimin e marrveshjes;
- Krijimi i mekanizmave pr vlersimin dhe mbikqyrjen e procedurs;
- Formalizimi i zgjidhjes s konfliktit dhe krijimi i mekanizmave detyrues dhe
obligues.
PRGATITJET E NEGOCIATAVE
NEGOCIATAT SI PROCES ndikohen nga faktor dhe pal t shumta, t cilat kan interesa direkte
dhe indirekte si n rezultatin prfundimtar t tyre ashtu edhe n jetsimin e marrveshjes
prfundimtare.
Marrveshjet mund ti prekin edhe interesat e palve q nuk jan negociatore, por q n mnyra t
ndryshme kan t bjn me to, apo edhe t palve t tjera t jashtme, dhe t gjitha kto e rritin
kompleksitetin e procesit negociator dhe e vshtirsojn punn e negociatorve t drejtprdrejt.
Pr kto arsye, prgatitjet jan prcaktuesi m konsistent i asaj se si do t zhvillohen negociatat.
Ajo se far keni apo nuk keni br para se t arrini n tavolinn e negociatave, do t dal n shesh
nga veprimet tuaja nj her pasi q t keni ardhur aty.
Negociatori i prgatitur dobt mundet vetm t reagoj n ngjarje ai nuk mund ti udhheq ato.
T shohim se far kan pr t thn sht argument i negociatorit q nuk sht i prgatitur.
Hert a von, negociatori i paprgatitur do ta dshmoj at se nuk e di se pr far sht duke u
biseduar. Kjo tek oponenti i tij do t pasqyrohet n rritjen e vetbesimit dhe t zotimeve pr krkesat
e veta.
Arti i menaxhmentit qndron n t kuptuarit se far duhet t bhet dhe si duhet t veprohet.
Arti i negociatave sht i njjt, dhe n fazn prgatitore ky qndron n prkufizimin e asaj se cilat
qllime duhen t prmbushen, si dhe n marrjen e vendimit se si kjo duhet t arrihet.
Shum shpesh koha e prgatitjes shpenzohet n prgatitjen e argumenteve t cilat palt do ti
prdorin pr mbrojtjen e pozitave t tyre dhe pr t sulmuarit e pozitave t pals kundrshtare.
Negociatori i dobt suksesin e vet e mat me shkalln n t ciln ai mendon se ka fituar pik ndaj
pals tjetr, me besimin se ai kishte t drejt, ndrkaq pala tjetr e kishte gabim.
Prgatitjet konstruktive kan rndsi esenciale pr t arritur sukses n negociata.
Prgatitja pr negociata, dhe n veanti pr ato pasojat e t cilave do ta ndikojn nj numr t madh
njerzish, kalon npr tri faza: paraprgatitja, prgatitja pr procesin negociator dhe prgatitja pr
ratifikimin dhe jetsimin e marrveshjes eventuale.
N vijim do ti shqyrtojm fazat e prmendura, me t cilat procesi i prgatitjes s negociatave sht i
kompletuar.
PARAPRGATITJA PR NEGOCIATA
shtja fundamentale t ciln vendimmarrsit dhe negociatort duhet ta qartsojn para fillimit t
secilit proces negociator sht interesi pr t negociuar.
Qartsimi i ktij interesi dhe vendimi rrjedhs pr t negociuar sht piknisja pr n fillimin e
prgatitjeve pr procesin negociator.

Page 54 of 76

Mosqartsimi i detyrave t ndara pr prgatitjen e negociatave mund t oj n nj kaos prgatitor, i

cili, m tutje, mund t ket pasoja tejet t dmshme gjat vet procesit t negociatave.
Pr negociata t rndsis s veant nganjher duhet organizuar edhe nj Task Force, e cila i
ndihmon procesit t marrjes s vendimeve, si n fazn prgatitore, ashtu edhe n at t negocimit
dhe t jetsimit t rezultatit eventual t negociatave.
N fundin e ksaj faze bhet edhe prcaktimi i objektivave strategjike, dhe me kaq faza
paraprgatitore edhe prfundon.
Organizimi i Task Force pr marrjen e vendimeve
Task Force, apo Ekipi Punues, prgjithsisht krijohet pr nj koh t kufizuar, me qllim t adresimit
t nj shtjeje t caktuar e cila krkon zgjidhje.
Task Force ka pr qllim ballafaqimin me detyra komplekse, duke e shkurtuar n nj mas t
theksuar kohn e nevojshme, prmes shfrytzimit t nj game t gjr t dijes dhe t knowhow (t
dish se si), e t cilat shum rrall apo edhe asnjher nuk mund t ofrohen nga nj person i vetm.
Misioni/Mandati:
Misioni apo mandati, prkatsisht detyra, e tregon at e cila duhet t arrihet.
Misioni sht pak a shum i prpikt. Ai mund t jet qoft strikt, qoft me nj liri m t madhe
manovrimi.
Misioni/detyra zakonisht i jipet dikujt q edhe formalisht sht prgjegjs pr ekzekutim liderit t
ekipit.
Organizimi:
Organizimi i Task Force varet nga misioni/detyra e dhn.
Organizimi prbhet nga struktura dhe nga procesi.
Struktura varet nga problemet e ndryshme q duhen adresuar, nga afatet e prcaktuara (sa koh
kemi n dispozicion), nga dituria, si dhe aftsit e antarve t ekipit.
Nga ana tjetr, procesi varet nga misioni, ngjarjet dhe ndryshimi i situats.
Struktura e Task Force:
Leadershipi dhe Koordinimi Personi prgjegjs
*Vlersimi i prgjithshm -Personi prgjegjs -Antart
*shtjet sektorale- Personi prgjegjs -Antart
*Konsultenca e jashtme- Personi prgjegjs -Antart
-Nn-Grupi Punues 1 Antart
-Nn-Grupi Punues 2 Antart
-Nn-Grupi Punues 3 Antart
Objektivat
-Prioriteti i par i prgatitjeve t negociatave sht prcaktimi i objektivave.
Ktu fillon e tra.
Palt mund t arrijn n tavolinn e negociatave me t gjitha llojet e objektivave, por ato rrall her
mund t arrijn pa e patur ndonj ide fare mbi nivelin e prioritetit t objektivave t tyre.
Ktu duhet patur parasysh at q objektivi nganjher mund t jet edhe ruajtja e status quos, dhe,
po ashtu, at q gjat zhvillimit t negociatave prioritetet mund t ndryshojn.
Prgatitjet e prfshijn prcaktimin e prioriteteve relative t objektivave, si dhe vlersimin e asaj se
sa ato jan reale.
Duke e krkuar t pamundurn, mund t fitohet fare pak apo aspak.
Prandaj, duhet t prpiqeni, po ashtu, q prioritet e mundshme ti vlersoni nga kndi i objektivave
t oponentit tuaj.
-N t shumtn e rasteve sht vshtir q gjat negociatave t prcaktohet ajo se cilat jan
prioritetet e oponentit.
-Oponenti, n t vrtet, do t bj prpjekje t konsiderueshme pr ta fshehur faktin se e ka ndonj
prioritet fare, dhe do t synoj tju bind q t gjithat t cilat ai i krkon e kan t njjtn rndsi pr
t.

Page 55 of 76

-Negociatori nuk mund t ankohet pr kt form t bllofit, nse edhe ai vet sht duke vepruar n
t njjtn mnyr.
-N kt situat, vazhdimisht duhet ta keni parasysh q objektivi juaj i prgjithshm sht q t
prmbushni sa m tepr q t jet e mundur nga pakoja e juaj, domethn se jeni duke u prpjekur q
t jeni sa m afr MFP-s suaj (Most Favorite Position pozita m e favorshme).
-Mirpo, ekzistenca e nj fushe t zgjidhjeve t pranueshme, t cilat ndodhen midis MFP-s dhe
kufirit tuaj t poshtm, e nnkupton at q disa nga objektivat q i keni jan m pak t rndsishme
sesa t tjerat, dhe se e keni nj numr t pozitave n t cilat do t mund t trhiqeshit.
-Kjo e nnkupton at q ju ato i keni menduar gjat prgatitjeve t negociatave. Edhe po qe se keni
menduar gabimisht lidhur me objektivat,
duke vlersuar q krkesat tuaja kan rndsi t barabart sa i prket interesave tuaja ju duhet t
mendoni, po ashtu, edhe pr objektivat e oponentit tuaj dhe pr shprndarjen e tyre midis prioriteteve
t tij.
-Fakti q objektivat tuaja dhe t tijat dallojn, sht ai q negociatat i bn t domos-doshme, dhe
dikush duhet t lviz nga pozicioni i vet po qe se ekziston dshira q t arrihet n nj prfundim t
sukseshm t negociatave.
-Nse ju mendoni q t gjitha objektivat tuaja jan jetike, dhe nse edhe oponenti i juaj e ka
njkohsisht t njjtn pikpamje mbi objektivat e veta, dhe secili prej jush mendon q pala tjetr
disi do t zhvendoset n ndrkoh, ather q t dyt keni hyr n nj rrug t verbr (kur asnjra
pal nuk ka gatishmri t qart pr tu zhvendosur), ose jeni duke hyr pr n sesione t gjata (gjat
t cilave t dyja palt duhet t bjn prgatitje t cilave duhet tiu shmangen q nga fillimi).
-Prgatitjet q duhen br gjat kohs s negociatave e paraqesin nj opcion tejet t rnd, meq n
to mundsit q ti testoni informatat q ju jep oponenti juaj mbi objektivat dhe synimet e veta jan
t kufizuara.
-Prgatitjet duhet tju ofrojn informata lidhur me oponentin tuaj, mirpo saktsin e tyre mund ta
vrtetoni vetm gjat vet sesionit t negociatave.
-Natyrisht, ju duhet t jeni t vetdijshm q oponenti juaj mund ta manipuloj rrjedhn e
informatave, me qllim t parallogaritur pr t filluar nj fushat pr shtjet n interesin e tij, dhe
kt ai mund ta filloj edhe shum koh para fillimit t negociatave zyrtare.
-N kt rast duhet patur parasysh at q vetm analiza e prgatitur n mnyr t drejt pr ngjarjet
n rrjedhje e sipr, negociatorve do tu ofroj informacione t sakta mbi at se cila parandjenj
sht e drejt, dhe ka sht, thjesht, nj ngritje rituale e temperaturs.
-Mbledhja e informatave (intelligence) pr paln tjetr sht nj nevoj themelore, pavarsisht nga
ajo se pr far do t bisedoni.
-Ju nuk bn t supozoni q oponenti juaj n tavolinn e bisedimeve do t vie nga nj ambient n t
cilin ekziston vetm nj pikpamje e vetme, dhe se ai, rrjedhimisht, do t jet n trsi i lidhur vetm
pr interesat dhe objektivat t cilat do ti shpreh n fillim.
-N t vrtet, lirisht mund t merret q nuk ka grup me tre apo m shum persona, e n t cilin nuk
ka dallime n pikpamje.
-Sa m i madh q t jet grupi, aq m t mdha do t jen gjasat q disa nga antart e tij nuk do t
pajtohen me pozicionet e udhheqsit t grupit.
-Nga ana tjetr, disa antar mund t ken, po ashtu, edhe prioritete t ndryshme apo edhe masa t
ndryshme pr vlersimin e rezultateve.
-Ata q jan t ndjeshm ndaj trysnive, mund t ken aspirata dhe vlersime t ndryshme pr ofertat
tuaja.
-Mungesa e njohurive lidhur me kto tipare t oponentit tuaj, n nj situat kur shumica e ktyre
informatave, ose do t mund t gjendej n domenin publik, ose, t paktn, me pak mund do t mund
t vinte n dispozicion tonin, sht nj mangsi e cila nuk falet. Informatat e kan nj rol jetik pr
realizimin e objektivave tona.
-I-M

Page 56 of 76
-Prcaktimi i objektivave ju mundson, po ashtu, edhe prkufizimin e
kritereve t suksesit ose t dshtimit t negociatave.
-Ju duhet ti prcaktoni, po ashtu, edhe nivelet e rezistencs s oponentit
tuaj pr cilatdo propozime q i bni, e n baz t s cils ju edhe do t
sprovoheni.
-Zgjedhja e objektivave t buta duke patur krkesa t ulta n vend t
atyre t larta sht veti e prbashkt pr negociatort q kan munges
vetbesimi ose sigurie n propozimet e tyre, dhe t cilt jan t friksuar nga
oponenti madje edhe para se t takohen me t.
-Objektivat duhet t jen reale. Domethn, prmbushja e tyre duhet t ket
gjasa reale.
-Rrethanat q jan t pranishme apo t cilat krijohen gjat negociatave mund
ta pengojn realizimin e disa ose t gjitha objektivave m t favorshme
tuaja.
-N kt rast, jan prvoja dhe planifikimi detaj ato t cilat do tju ndihmojn
n zgjedhjen e objektivave sa m reale.
-Pr kt arsye, n vijim do ta shpjegojm qasjen e ashtuquajtur L I M pr
prcaktimin e objektivave.
far nnkuptojm me L - I - M
-Filloni me prpilimin e lists s t gjitha objektivave tuaja, madje edhe t
atyre q jan m tepr implicite sesa eksplicite.
-Lista komplete mund t definohet si pozita e juaj m e favorshme MFP
(Most Favorite Position) domethn, kjo e paraqet at q do t dshironit
ta arrini.
-Nj pjes e pikave n list mund t jen gjra t cilat tashm jan t
prmbushura, ndrkaq, pjesa tjetr i prmban ato q duhen realizuar.
- Ktu gjat tr kohs duhet ta keni parasysh at se gjat negociatave mund
t rihapen t gjitha shtjet, dhe se sht e mundur t humbni madje edhe
n ato shtje pr t cilat m par keni konsideruar se jan t prfunduara.
-Nse e pranoni faktin se q t gjitha objektivat tuaja jan me pak gjasa pr
tu realizuar, ju niseni nga qndrimi se gjat progresit t negociatave mund
t ndodh q nga disa nga to t zmbrapseni.
-Mirpo, ktu shtrohet pyetja: nga cilat?
Prgjigjja sht e qart nga ato q jan m s paku t rndsishmet.
-Mirpo, kjo nuk don t thot se ju duhet t hiqni dor n trsi nga to: ato
munden vetm t reduktohen.
Duke i prkufizuar objektivat m s paku t rndsishme, ju i
prcaktoni ato t cilat n rrethana normale mund t pritni se do ti
prmbushni domethn, ato q prpiqeni ti arrini.
N kt fush ekziston nj mas e konsiderueshme e fleksibilitetit.
M tutje do ti identifikojm objektivat t cilat duhet t prmbushen. Ky
pozicion nganjher quhet linja fundore ose pozicioni i limitit.
Kto objektiva jan ato pa prmbushjen e t cilave m par do t
preferonit q marrveshjen t mos e arrini fare.
Zakonisht sht tejet e vshtir t jeni t sakt lidhur me kto
objektiva.
Me fjal t tjera, cilat jan ato pika pa t cilat marrveshjen nuk do ta
pranonim fare?
Ktu e vlen t theksohet fakti se nj numr i negociatorve me prvoj
e kalojn t tr kohn duke u prpjekur ti zbulojn pozicionet e limitit
t oponentve t tyre.
Objektivat e prcaktuara pr negociata jan t fiksuara vetm pr
momentin e dhn t kohs.

Page 57 of 76
Rrethanat, njerzit, fuqia, koha, infomatat, e kshtu me radh, mund ti
ndryshojn objektivat dhe rangimin e tyre.
N kt rast, sht esenciale q ato duhet t mbeten n shqyrtim dhe
vlersim t prhershm.
Rangimi i objektivave prbrenda kornizs L I M do tju detyroj q ta
merrni n konsiderat balancin e forcave i cili ekziston midis jush dhe
oponentit tuaj.
Skema e ktij rangimi sht dhn n vijim:
POZITA M E FAVORSHME (MFP)
-Dshiroj (L Like)
-Tentoj (I Intend)
-Duhet (M Must)
(Pozita e limitit)

MOS PREFERONI MARRVESHJE

Ky sht nj ushtrim subjektiv i domosdoshm.
Mund t ndodh q forcn dhe dobsit tuaja ti mbivlersoni, n t
njjtn koh n t ciln do ti nnmoni forcn dhe dobsit e oponentit
tuaj.
Rrjedhimisht, ju do t dshtoni n trsi gjat identifikimit t sakt t
asaj se cili sht balanci real i forcave midis jush.
Oponenti juaj mund t preferoj n mnyr iracionale marrveshje
m t varfr sesa ajo q ju e keni ofruar, ose, po ashtu, n mnyr
iracionale mund ta zgjedh t ushtruarit e ndonj sanksioni t
fuqishm ndaj jush, e me t cilin m tepr i bn dm vetvetes sesa me
arritjen e ndonj koncesioni t dobt.
Nj shqyrtim real i forcave dhe i dobsive relative t palve do tju
ndihmoj n vlersimin e prioriteteve relative dhe do t siguroj m
tepr realizm gjat prpilimit t objektivave tuaja. Nga objektivat
joreale ju duhet t heqni dor para se negociatat t fillojn.
Gjat prgatitjes s lists tuaj L I M ju duhet, po ashtu, t mendoni
edhe mbi listn L I M t objektivave t oponentit tuaj.
Nse kt nuk e keni t qart q n fillim, ather kjo do tju
qartsohet q n stadet e para t negociatave. Kjo do t bhet edhe
m e prpikt gjat zhvillimit t tyre.
N kt rast, ju, n baz t asaj q shihni dhe dgjoni, duhet t
prcillni dhe vlersoni vazhdimisht at se sa sht besnik oponenti juaj
ndaj objektivave t tij. Kjo krkon kujdes dhe prqendrim tuajin gjat
fazs prgatitore, pr shkak t domosdos q t bni vlersime lidhur
me reagimet e mundshme t oponentit tuaj ndaj krkesave tuaja.
Informatat dhe ndrtimi i objektivave
E theksuam at q pr prcaktimin e objektivave nevojitet nj sasi e
konsiderueshme e informatave.
Megjithat, disa nga kto informata nuk mund ti kemi n dispozicion
q m par.
Ju duhet t dini si ti krkoni dhe prfitoni ato gjat fazs s hershme t
negociatave, dhe, m pastaj, si ta vlersoni validitetin e hipotezave t
bra.
N momentin kur ta filloni prpunimin e hipotezave lidhur me reagimet
e mundshme t oponentit tuaj ndaj krkesave tuaja ose mbi objektivat
e mundshme t tij, ju tashm i keni prcaktuar detyrat tuaja pr pjesn
e hershme t negociatave.

Page 58 of 76
Mirpo, prpunimi i hipotezave sht nj pun ndrkaq, paraqitja e
tyre thuaja sikur ato t jen n trsi t sakta sht dika n trsi
tjetrfare.
Hipotezat jan supozimet m t mira q mund ti bjm, dhe n disa
raste edhe m tepr se kaq.
Ne duhet t bjm hipoteza tr ditn dhe do dit, edhe pse shumica
e tyre vetm do t tregojn se jemi duke tentuar t fitojm pak
komoditet pr disa nga to, n nj situat kur fusha e saktsis lejon t
dshirohet edhe m tepr.
Kur hipim n trensa pr ilustrim ne presim t arrijm n cakun ton.
Kjo zakonisht edhe ndodh. Kur ne dalim nga shtpia, ne presim q ajo t jet
aty edhe kur t kthehemi, dhe, natyrisht, edhe at q askush tjetr nuk ka
filluar t jetoj n t.
Kto supozime mbshteten n hipotezat tona pr botn prreth nesh.
N shumicn e rasteve, ne kemi t drejt.
N rastet e msiprme, rregullat dhe rendin kemi mundur ti
supozojm, sepse me to kemi pasur prvoj m par.
Hipotezat tona kan qen t testuara shum her.
Mirpo, n negociata, hipotezat tona nuk mund t testohen q m par;
ato mund t testohen vetm gjat negociatave, dhe, pr kt arsye,
detyrat tona fillestare duhet ta prfshijn testimin e hipotezave q i
kemi br lidhur me qllimet dhe detyrimet e oponentit.
Po qe se veprojm pa i testuar hipotezat tona lidhur me pozicionet e
oponentit, ne fare leht mund t humbim energji t madhe, thjesht, pr
shkak t pakujdesis (dhe, do t mund ti humbim, mbase, edhe disa
nga koncesionet tona), duke rezistuar dika q oponenti ndoshta nuk
sht duke e krkuar fare, ose duke krkuar dika tjetr, e t ciln ai
nuk sht duke e rezistuar.
Kur t flitet pr informatn, negociatori duhet ta shqyrtoj at se
far t dhnash do tia zbuloj pals tjetr, si dhe kohn dhe mnyrn
e paraqitjes s tyre.
Nj informat e caktuar e cila oponentit i servohet n momentin e
duhur, mund ta shkaktoj nj rishqyrtim t konsiderueshm t
objektivave vetjake t tij.
Ato objektiva mund t dalin n trsi joreale n dritn e ksaj
informate t re.
Prvoja tregon se negociatort jan m tepr t prirur q informatat ti
zbulojn, sesa q ato ti komunikojn.
Personi i cili ka m s shumti informata n negociata do t ket edhe
m s shumti fuqi.
Mirpo kjo kurrsesi nuk don t thot se informatat duhet medoemos t
fshehen nga pala tjetr.
Prkundrazi, sht pikrisht dhnia e informatave t zgjedhura pals
tjetr ajo e cila i strukturon parashikimet e asaj pale n drejtimin e
duhur. Informatat renditen n dy kategori: informatat lidhur me at se
far dshironi dhe sa e dshironi at, si dhe lidhur me at se far nuk
dshironi.
Pr t gjitha kto arsye, duhet q sa m qart ti definoni,
Pozitn tuaj m t favorshme (Most Favorite Position), pozitn e
mundshme t zgjidhjes, limitin e autoritetit tuaj n negociata,
koncesionet q jeni t gatshm ti bni, si dhe konsekuencat juridike
dhe ekonomike t tyre. Informatat q krkohen n negociata
ndryshojn n varshmri nga natyra e tyre.

Page 59 of 76

Pr qllimet tuaja, prpilojeni nj list detaje t informatave t cilat ju

jan nevojitur n rastet e kaluara, dhe prdoreni at si nj udhzues
pr t ardhmen.

PRGATITJA PR NEGOCIATA
Prgatitja pr negociata e prfshin:
- vlersimin e situats n raport me procesin negociator dhe rezultatet e
mundshme t tij,
shpikjen dhe hulumtimin e opcioneve t marrveshjes eventuale,
- shqyrtimin e gjendjes s relacioneve dhe t komunikimeve,
- trajtimin e faktorit koh,
- dizajnimin e procesit negociator dhe shtjet teknike e logjistike,
- prcaktimin e strategjis,
prcaktimin e detyrave,
- prgatitjen e dokumenteve.
Vlersimi i situats
Vlersimi i situats sht hapi primar n prgatitjen e negociatave,
dhe, po ashtu, ky sht edhe nj udhrrfyes pr prgatitjen e
strategjis s negociatave dhe pr dizajnimin e procesit negociator.
Varsisht nga kompleksiteti i situats, n vlersimin e saj mund t jen
t angazhuara grupe, nga ato t voglat e deri tek Task Force, e cila ka
n prbrje t vet e ka nj numr t madh t specialistve.
Vlersimi real i situats sht elementi kyq pr ndrtimin e nj
strategjie t qndrueshme dhe efektive t negociatave.
Gjat vlersimit t situats vazhdimisht duhet ta pyesim veten se a
jemi duke e br kt n nj mnyr realiste
Shmangia e nj vlersimi t situats n trajtn kshtu m plqen,
dhe analiza e saj n trajtn kshtu sht, sado e vshtir q t jet
pr tu pranuar, n nj mas t madhe e rrit sigurin ton gjat
negociatave.
Struktura e vlersimit t situats * far sht situata?
* Cilt jan aktort?
* Cilat jan interesat e tyre?
Kuptueshmria e problemit
* Konfliktuoz/Konsensual
* shtjet e vshtira.
* Njerz t vshtir.
* Cilt jan protagonistt?
Un
*Situata;
* Interesat;
* Objektivat;
* Prioritetet;
* Mjetet;
* Forca;
* Dobsit;
* Rreziqet;
* Gjasat;
* Mundsit; dhe,
* BATNA ime.
shtjet
* Cilat jan ato?
* Copzimi i tyre.
* Rndsia e tyre relative pr seciln pal.

Page 60 of 76
Pengesat
* Cilat jan ato?
A m nevojiten informata shtes?
Kontesti Aktort e tjer:
* Interesat;
* Prioritetet;
Ata
* Situata;
* Interesat;
* Objektivat;
* Prioritetet;
*Mjetet;
* Forca;
* Dobsit;
* Rreziqet;
* Gjasat;
* Mundsit;
* BATNA e tyre.
* Objektivat, etj.

Dizajnimi i procesit negociator dhe logjistika

Dizajnimi i procesit negociator sht faza e fundit e paraprgatitjes s
strategjis pr negociata. Pr kt dizajnim mund t prdoren edhe
bisedime hulumtuese, e q mund t zhvillohen drejtprdrejt me paln
kundrshtare; kjo faz njihet me emrtimin negociatat mbi
negociatat.
Dizajnimi i procesit negociator sht pothuaj i barabart pr nga
rndsia e prgatitjeve me vet prmbajtjen e negociatave.
Trajtsimi i negociatave, prfshir ktu edhe shtjet logjistike, e krijon
nj ambient t caktuar pr zhvillimin e mtejm t tyre, e i cili mund ti
krijoj parakushtet kritike, si pr suksesin ashtu edhe pr dshtimin e
mvonshm t negociatave.
Struktura e dizajnimit t procesit negociator sht dhn n vijim:
-Bisedimet hulumtuese;
-Procesi joformal prball atij formal;
-Konfidencialiteti, transparenca dhe publiciteti;
-Shfrytzimi i palve t treta.
-far mund t pres nga bisedimet hulumtuese?
-Cilin kombinim duhet ta prdori?
-Si ta siguroj konfidencialitetin? Mediumet?
-far mund t pres nga pala e tret?
-Lokacioni, paisjet, infrastruktura, sekretariati, komunikimet, etj.

Strategjia e koordinimit
Strategjia e koordinimit synon q paln kundrshtare ta trajtoj si
kooperuese.
Kjo strategji sht e prshtatshme vetm n ato situata kur
marrveshja mund t ndrtohet n nj asi mnyre q ti afroj
rezultatet e preferuara t t dy palve negociatore.
Kjo strategji krkon pjesmarrje dhe shkmbim t informatave lidhur
me preferencat e palve n kontest, si dhe shfrytzimin e ktyre

Page 61 of 76
informatave me qllim t arritjes s akomodimit t paraplqyer nga t
gjitha palt.
Kjo strategji sht e prshtatshme n rrethana tejet specifike, dhe pr
t dal kjo e suksesshme, duhen t jen t plotsuara tri kushte:
-Zgjidhja e cila i knaq t gjitha palt duhet t ekzistoj;
-shtjet duhet t jen t ndrlidhura dhe t ken dobi asimetrike dhe
komplementare pr palt negocuese;
-Duhet t ekzistoj besimi i ndrsjell midis palve negociatore.
Edhepse kjo strategji njihet si strategji e negociatave midis miqve, kjo
mund t prdoret edhe n rastin e palve q nuk kan besim t
ndrsjell t madh, mirpo t cilat kan interes t madh pr ta arritur
marrveshjen dhe t cilat e kan nj perspektiv t mir pr ta br
kt.
N raste t tilla edhe armiqt m t mdhenj tentojn t
bashkpunojn pr shkak t interesave t mdha q i kan nga ai
bashkpunim.
Mirpo, duhet patur parasysh at q strategjia e koordinimit mund t
dshtoj n do moment nse njra nga palt negociatore zmbrapset
nga bashkpunimi.

Nj list udhzimesh pr strategjin e koordinimit

Sqaroni strategjin e koordinimit dhe, po t jet e domosdoshme,
prpiquni ta bindni paln tjetr q sht fjala pr nj strategji
fitimprurse.
Vlersoni sa sht e realizueshme kjo strategji prmes shkmbimit t
informatave lidhur me preferencat prkatse.
Prpiquni ta gjeni nj zgjidhje e cila do ti harmonizoj preferencat e
palve negociatore sa m tepr q t jet e mundur.
Po t jet e domosdoshme, shfrytzoni ofertat dhe kundrofertat me
qllim q t fitoni sa m shum informata.
M pastaj, kto informata shfrytzojini pr t prpiluar oferta t cilat i
maksimalizojn interesat e palve.
Prpiquni ti urzoni vrimat e mbetura nga kompromiset, koncesionet
e kostos s ult, shkmbimet, dhe rishqyrtimet e preferencave.
Seciln her kur t krkoni koncesione apo kur t refuzoni ti qllim t
arritjes s marrveshjes prmes koncesioneve m substanciale.
E ndrlidhur me strategjit e tjera, strategjia e shprblimit mund t
prdoret n at moment kur negociatat jan t bllokuara dhe kur q t
dyja palt fillojn t shprehin brengosje mbi at se sht e pamundur
fare q t arrihet ndonj marrveshje.
Duke pritur deri n kt moment t negociatave krijohen dy pr-parsi:
e para, n dispozicion do t jen m tepr informata lidhur me shtjet
dhe preferencat, dhe e dyta, pala tjetr tashm do t jet e shqetsuar
lidhur me mundsin e mosarritjes s zgjidhjes, gj kjo e cila do t
mund ta nxiste ta pranoj shprblimin.

Prcaktimi i detyrave
N negociatat e dors s dyt, t cilat bhen do dit, ne, n t
shumtn e rasteve, veprojm si individ, dhe fare rrall si antar ekipi.
Sa m t rndsishme t jen negociatat, aq m t mdha jan gjasat
q secila pal n bisedime do t jet e prfaqsuar nga nj grup
njerzish.
Pr kt arsye, sht e rndsishme ti shqyrtojm detyrat q individt
e veant do ti ken n negociata.

Page 62 of 76
sht e qart nga prvoja se sht jashtzakonisht vshtir t flassh,
t dgjosh, t mendosh, t shkruash, t shikosh dhe t planifikosh
njkohsisht.
Pr kt arsye, sht e domosdoshme q antarve t veant t ekipit
negociues tu caktohen detyra t veanta.
Kto detyra quhen Lideri, Rezymuesi, dhe Observuesi.
Nse jeni duke vepruar n nj ekip dyantarsh, sht e domosdoshme
q rezymuesi ta merr, po ashtu, edhe detyrn e observuesit.
Ndrkaq, nse jeni antari i vetm i ekipit, ather duhet ti kryeni q
t tri detyrat.
Lideri sht personi q e kryen pjesn e negociatave t drejtprdrejta.
Ktu nuk sht e thn q ai me do kusht duhet t jet edhe antari
me pozitn m t lart n ekip.
N fakt, duke e zgjedhur si lider personin i cili nuk sht antari m i
lart n delegacion, mund t arrihen shum prfitime pozitive.
Nse lideri sht personi m i rndsishm n ekipin e tij, dhe nse ai
n negociata shkon deri n limitin e autoritetit t tij dhe vie n nj
situat pa shtegdalje, ather mund t mos ket pozicion rezerv i cili
do t duhej t autorizohej nga nj person me pozit edhe m t lart.
Rreziku sht ai q pala tjetr mund t veproj ashtu q t thot se
nuk sht duke biseduar me nj person serioz dhe mund t krkoj t
flas drejtprdrejt me personin me pozitn m t lart.
Detyra e liderit sht q ti udhheq negociatat.
Ai e mban barrn e bisedimeve, i bn propozimet dhe koncesionet dhe
e krkon shtyerjet e bisedimeve.
Udhheqja sht nj pun e rnd, dhe ka raste kur lideri e humb
rrugn apo forcn e argumentit, lodhet, del nga takti, e humb cakun e
objektivave, ose, thjesht, nuk mundet apo nuk dshiron t prgjigjet
menjher n ndonjrn nga pyetjet t cilat i shtrohen.
N kt rast n loj hyn rezymuesi.
Detyra e rezymuesit sht t shtroj pyetje, t bj sqarime, t
rezymoj, t blej koh, dhe ai t gjitha kto i bn n prpjekje pr ta
ndihmuar liderin pr mbajtjen e negociatave n binar.
Rezymuesi mund t ftohet pr ta dhn kontributin e vet, edhe pse e
fundit q do ta krkohet nga ai sht q ta jap ndonj mendim!
Ktu fjala sht pr nj krkes t zakonshme pr asistenc.
Ekipi negociator i ushtruar mir di se si ta shfrytzoj rezymuesin n
mnyrn m t mir t mundshme.
Rezymuesi kurr nuk bn t tentoj ta marr udhheqjen.
Rezymuesi i mir di ta vlersoj se kur lideri sht n vshtirsi, dhe n
kt situat ai do ta ofroj kyqjen e tij n negociata.
Ai mundet, po ashtu, t prkujdeset edhe pr detajet t cilat mund t
mungojn, duke shtruar pyetje lidhur me to.
Detyra e tret sht e ajo e observuesit.
Detyra e observuesit sht, pa diskutim, nj tejet e vshtir:
-ai duhet t shikoj,
-t dgjoj ,
- t regjistroj,
q ti pranoj taktin dhe nuancat dhe q ti lexoj negociatat.
Ktu duhet patur parasysh at q sht shum m leht t jesh
observues duke i shikuar pjesmarrsit e negociatave n studio, sesa
t observohet si nj antar ekipi brenda vet negociatave.

Page 63 of 76
Shum gjra t cilat n video monitor jan plotsisht t qarta, n
tavolinn e negociatave mund t mos vrehen fare.
Kjo dukuri shpjegohet me faktin se observuesit rreth tavolins s
negociatave jan m tepr t prfshir personalisht n problem, dhe se
ata dshirojn t japin kontribut n diskutim.
Kjo don t thot se nj pjes e madhe e vmendjes t tyre sht e
prqendruar n at se far do t thon nse pyeten pr dika,
ndrkaq fare pak n observimin efektiv t asaj se far jan duke thn
dhe br t tjert.
Metoda m e mir pr prqendrimin e vmendjes s observuesit sht
q ai t mos flas gjat negociatave, dhe q kontributi i tij t krkohet
nga ekipi gjat pushimeve dhe ndrprerjeve t negociatave.
N rastet kur negociatort veprojn vetm, ata shpesh mund ta
prdorin teknikn e voness s qllimshme, prderisa ta marrin
vendimin n mendjen e tyre .
Ata kt mund ta bjn duke mbajtur fjalime me prsritje fjalsh, me
fraza prplot klishe dhe retorik shpekulative, ashtu q qetsin ta
mbushin me fjal, prderisa mendja t mos vendos se far duhet
br.

Ratifikimi dhe jetsimi i marrveshjeve

Negociatat nuk prfundojn seciln her medoemos me arritjen e
marrveshjeve.
Me qllim q marrveshja t ratifikohet apo t jetsohet, njrs apo t
dyja palve negociatore mund tu nevojitet ta ken edhe prkrahjen e
palve t treta, t cilat mund t mos ken qen fare pjesmarrse n
negociata.
Dshtimi pr ta arritur kt mund ta bj marrveshjen t
parealizueshme ose t padobishme.
Si rast t till mund ta prmendim Lidhjen e Kombeve t vitit 1919, pr
t ciln Presidenti i athershm i SHBA-ve, Woodrow Wilsoni e pati
fituar prkrahjen ndrkombtare, mirpo Senati i SHBA-ve e refuzoi
Traktatin e Versajit dhe, rrjedhimisht, edhe pjesmarrjen e SHBA-ve n
kt Lidhje.
Palt e treta kritike mund t ndikojn n marrveshje n tri faza t
ndryshme t procesit negociator. Ato mund t intervenojn q n fillim
pr ta penguar marrveshjen apo formulimin e saj. M pastaj, ato mund
t ndikojn n ratifikimin e marrveshjes, dhe, n fund, ato, po ashtu,
mund t ndikojn edhe n jetsimin e saj.

Jetsimi i marrveshjeve
Disa marrveshje jan t thjeshta pr tu zbatuar, mirpo shumica prej
tyre e krkon nj jetsim t elaboruar.
Marr n prgjithsi, arritja e marrveshjes nuk mund t mirret si
prfundimi i puns.
Ka raste t shumta, dhe sidomos tek konfliktet e armatosura, kur vet
palt nnshkruese ushtrojn dhun, me qllim t bllokimit t jetsimit
t marrveshjeve q vet i kan nnshkruar.
Parashikimi i problemit t jetsimit t marrveshjeve n procesin e
prgatitjes s negociatave
Sikurse edhe problemet e ratifkimit, ashtu edhe problemet q mund t
paraqiten gjat jetsimit t marrveshjeve duhet t merren n
konsiderim nga negociatort sa m par q t jet e mundur.

Page 64 of 76
Informatat mbi krkesat e mundshme pr jetsimin e marrveshjeve
duhet t merren parasysh n zgjedhjen opcionit t qllimeve dhe t
strategjis negociatore.
Duke menduar pr jetsimin e zgjidhjes para fillimit t negociatave,
mund t strukturohet nj marrveshje e cila, nj her pasi q t arrihet,
jetsimin e ka m t leht, duke i rritur n kt mnyr gjasat e
kooperimit t pals tjetr.
Prgjigjet n pyetjet e mposhtme jan nj udhrrfyes pr qasjen tuaj
ndaj jetsimit t marrveshjes:
A sht marrveshja e arritur e vetqndrueshme?
Nse po, ather do gj lidhur me t sht n rregull.
Mirpo nse marrveshja e arritur e krkon edhe kooperimin e pals
tjetr, ju duhet t punoni n pikat n vijim.
N far mnyre marrveshja e arritur e krkon kooperimin e pals
tjetr
Kur ti identifikoni mnyrat e kooperimit t pals tjetr apo t palve t
treta t nevojshme pr jetsimin e marrveshjes, shtrojani vetvetes
pyetjen se a mund t gjendet ndonj mnyr tjetr e kooperimit me
paln apo palt e tjera, e cila do ta zvoglonte kt varsi.
Kur nevoja pr kooperimin e pals tjetr nuk mund t shmanget
kursesi, ather duhet t prpiqeni sa m shum q t jet e mundur
q kooperimi t jet vet-ekzekutues.
far motivesh mund t ket pala tjetr, e t cilat do t mund ta nxisnin
pr tiu shmangur kooperimit?
Kto motive, prgjithsisht, jan t katr llojeve:
-ndjenja e lnjes anash,
-ndryshimi i interesave gjat fazs s jetsimit,
-resurset joadekuate,
-kosotoja e ult e shmangies s kooperimit.
Ktu ekzistojn edhe dy kondita shtes:
-marrveshjet e dykuptimta dhe
-jokomplete,
Ndonse kto nuk mund t konsiderohen si motive q i japin mundsi t
tjerve pr shmangie.
Pr kt arsye, gjat prpilimit t marrveshjeve duhet t kemi kujdes q
atyre q jan t prirur pr shmangie t mos u japim arsye pr ta br kt.
Cilat strategji pr jetsim jan m t prshtatshmet?
- Face Saving: Apo ruajtja e fytyrs, sht strategjia m e mir pr
ato pal negociatore q ndjehen t detyruara q ta nnshkruajn
marrveshjen. sht me rndsi q pals tjetr ti jipet dika e cila do
t shkaktoj q marrveshja pr t ta ket nj far kuptimi.
- Rinegociimi: sht strategji pr periudhn pas arritjes s
marrveshjes pr tu ballafaquar me problemet t cilat krijohen ose
dalin n shesh vetm gjat rrjedhs s jetsimit.
- Marrveshja e detajizuar: Nse jetsimi sht nj faktor kritik pr
realizimin e marrveshjes, dhe nse negociatat lidhur me marrveshjen
nuk jan t penguara nga negociatat lidhur me jetsimin, ather sht
nj veprim i qlluar nse n negociatat lidhur me arritjen e
marrveshjes prfshihen edhe negociatat lidhur me kushtet e jetsimit
t saj.
N kt rast duhet identifikuar se far resurse, zotime dhe
bashkpunimi krkohen, ashtu q pala tjetr t pajtohet pr ta zbatuar at
q sht e domosdoshme q marrveshja e arritur t jetsohet pa pengesa.

Page 65 of 76
- Dnimet: Hapi i par pas arritjes s marrveshjes s detajizuar sht
prcaktimi i dnimeve pr moszbatimin e saj, gj kjo e cila do ta rrit sa
m shum q t jet e mundur koston e shmangies.
N kt rast shtje kyqe sht zbatueshmria dhe fuqizimi i dnimeve
t prcaktuara, e pa t cilat ato nuk e kan peshn e domosdoshme pr t
qen efikase.
LISTA E UDHZIMEVE PR PRGATITJE T NEGOCIATAVE
N vijim sht e dhn nj list udhzimesh q sht e dobishme pr
tu shfrytzuar gjat prgatitjeve tuaja. Disa nga kto pika duhen
shqyrtuar para negociatave, disa gjat negociatave, disa para dhe gjat
negociatave, dhe q t gjithat duhen t rivlersohen gjat periudhave
t ndrprerjeve t negociatave.
Objektivat:
- Prioritetet Kufiri;
- A jan reale?
- Objektivat e pals tjetr.
Informatat:
- shtjet, pikpamjet;
- Fuqia, balanci;
- Personalitetet, udhheqsia;
- Interesat, pengesat dhe ndalesat;
- Faktet, hipotezat;
- A duhen t parashtrohen haptas?
- A duhen t fshihen?
- N far kahu?
Koncesionet:
- Vlersimi;
-Kufiri i poshtm.
Strategjia:
- Jokomplekse dhe fleksibile;
-Koordinuese, shprblyese, krcnuese, apo e kombinuar.
Detyrat:
- Lideri;
-Rezymuesi;
- Observuesi.
- Klasifikoni objektivat tuaja n negociata:
-Identifikoni interesat tuaja:
- Identifikoni interesat e oponentit tuaj:
- Identifikoni faktort lidhs t cilt nj marrveshje e bjn t mundur?
- far duhet dhn, ose far keni pr t dhn, me qllim t arritjes s nj
marrveshjeje?
- far pozitash rezerv keni n rast t paraqitjes s vshtirsive?

LISTA PERSONALE E UDHZIMEVE PR NEGOCIATORT

Lista personale e udhzimeve pr negociatort sht nj prmbledhje e
shkurtr e tr asaj q sht elaboruar deri m tani. Kjo list e ofron
nj skenim t shpejt pr negociatort direkt apo antart e grupeve t
ndryshme punuese.
Pyetjet preliminare pr negociatorin:
- Nga cili knd jam duke i br pregatitjet? (Pal, apo pal e tret)
- Cili sht roli im?
- far krkohet nga ana ime? (Analiz, sugjestion, vendim)
Njohtimi:

Page 66 of 76
-

far sht situata?

Cilt jan aktort?
Cilat jan interesat e tyre?
Kuptimi i problemit.
Nevoja pr informata shtes.
Hulumtimi i informatave t nevojshme.
Vendimet preliminare:
- A ka pr ka t bisedohet?
- A mund t bisedoj vetm?
- A duhet shfrytzuar paln e tret? (Pala e tret i ka interesat e veta)
Shqyrtimi:
- Interesat e pals A Interesat e pals B
- Si mund t prmbushen ato?
Hulumtimi i opcioneve:
- Kontrollimi i legjitimitetit t opcioneve.
-A jan obligimet e krkuara reale?
Si do t ndikojn ato n marrdhniet afatgjata?
Formulimi i opcioneve t cilat mund t jen propozime t pranueshme:
- Opcioni 1 (propozim i pranueshm)
- Opcioni 2 (propozim i pranueshm)
- Opcioni 3 (propozim i pranueshm)
Karakteristikat e nj delegati t mir jan t shumta gjrat q mund t
thuhen lidhur me tiparet t cilat nj delegat e bjn t mir, dhe lidhur
me kt shtje ekzistojn ide dhe standarde t ndryshme.
Mirpo, prgjithsisht, karakteristikat n vijim mund t merren si m t
rndsishmet.
Kombsia si shiheni:
Asnjher mos e harroni se qytetar i cilit shtet jeni dhe kend e prfaqsoni:
ky sht nj fakt t cilin nuk e harron askush.
N delegacionet e tjera kombsia e juaj i krijon, po ashtu, disa prfytyrime
paraprakisht t prcaktuara lidhur me ju, dhe n varshmri nga ajo se prej
nga jan antart e delegacioneve t tjera, kombsia juaj mund t jet faktor
avantazhi apo disavantazhi.
Pasi q delegatt e shteteve t ndryshme kan reagime t ndryshme ndaj
prkatsis shtetrore t delegatve t tjer, sht e domosdoshme q sa
m heret q t jet e mundur gjat rrjedhs s konferencs ju ti shikoni,
sqaroni dhe kuptoni kto reagime.
Njohurit:
Familjarizimi juaj me shtjet q diskutohen n konferenc sht tejet i
rndsishm.
Pr kt arsye, dokumentet q i keni duhet ti lexoni me vmendje, sado
voluminoze q ato t mund t jen, si dhe duhet ta dini pozicionin e pals q
e prfaqsoni lidhur me to. Midis thellsis s njohurive tuaja t prmbajtjes
s konferencs dhe efektivitetit tuaj ekziston nj korrelacion direkt.
Rndsia e njohurive t thella t prmbajtjes s konferencs nuk mund t
krahasohet me asgj.
Vetbesimi:
Njohurit lidhur me shtjen e cila shqyrtohet ndihmojn n nj mas t
madhe n krijimin e vetbesimit.
Vetbesimi zgjon respekt tek delegacionet e tjera, dhe e lehtson arritjen e
konkluzioneve t knaqshme.
Durimi:

Page 67 of 76
Nj nga vshtirsit m t mdha pr nj numr t madh t delegatve sht
q t jen t durueshm.
Mirpo durimi sht esencial n udhheqjen e negociatave.
Meq jemi te kjo shtje, ktu duhet prmendur edhe at q medoemos
duhet ta zhvilloni ndjenjn pr llogaritjen e kohs, e cila n konferencat
diplomatike e ka nj rndsi tejet t madhe.
Nse jeni nervoz dhe vazhdimisht shikoni n orn tuaj, gjithsesi do t humbni
n efektivitet.
Nse keni nevoj pr gjum, merrni pushim.
Tu zj gjumi n tryezn e konferencs sht gjja m e tmerrshme e cila
mund tju ndodh. N rastet e tilla shtypi sht i pamshirshm dhe mizor.
Mos u bni nervoz: edhe n momentet m t vshtira t negociatave,
veprimi m i qlluar sht q ta ruani nj qasje t prmbajtur dhe nj
qndrim t qet e t relaksuar.
Disa ekspert t negociatave nervozitetin e prdorin edhe si vegl,
megjithse kjo nuk ju propozohet fillestarve n fushn e negociatave.
Sensi pr humor:
Posedimi i sensit pr humor nuk don t thot q ju duhet t silleni si
humorist.
Duke e patur parasysh faktin q barcoletat q jan t prkthyeshme n
mnyr kuptimplote n gjuh t tjera jan t rralla, n rrethanat n t cilat
gjendeni (shumsia e gjuhve), jan t pakta shakat q do ta ruajn
domethnien e tyre pr t gjith.
Po ashtu, duhet t jini t gatshm t qeshni me gabimet tuaja dhe ta shijoni
humorin e t tjerve.
Sensi i humorit sht dobishm pr grupet e vogla, dhe ky shpesh her
mund ti shtensionoj situatat e vshtira.
Ndershmria:
Jini t ndershm me vetveten dhe me delegatt e tjer n konferenc.
Prpiquni t vendosni relacione t besimit me sa m shum delegat q t
keni mundsi.
Zrat lidhur me personalitetin tuaj n konferenc do t prhapen shum
shpejt.
Sa m tepr tju prshkruajn si t pandershm dhe shpirtlig, aq m tepr
do ta psoj efikasiteti juaj n negociata.
Qndrimi:
Prpiquni q problemin ta shikoni nga prizmi i delegacioneve t tjera.
Edhe po qe se keni instruksione negative, qndrimi juaj mund t jet
prkrahs ndaj qasjes s prgjithshme t shprehur nga t tjert.
N kt rast sht tejet e dobishme njohuria sa m e plot e problemit, dhe
kjo madje mund edhe ta nxis gjetjen e zgjidhjeve inovative, e, nga ana
tjetr, kjo ju mundson, po ashtu, edhe t thoni Jo n nj mnyr m t
kndshme.
Po qe se ndjeheni superior, kt ndjenj mos e shprehni, por, gjithashtu,
asnjher mos e nnmoni pozitn tuaj .
Fakti q dikush sht delegat nga ndonjri nga shtetet n zhvillim nuk don t
thot q ai sht i painformuar, dhe e anasjellta.
Mos lejoni kursesi q gjinia, ngjyra, raca, feja apo kombsia juaj t ndikojn
n prmbajtjen e bisedimeve q i bni.
Guximi:
Duhet t jini t guximshm n bindjet tuaja, dhe njkohsisht duhet t jeni
t sigurt se jeni duke i prcjellur instrukcionet e subjektit t cilin e
prfaqsoni.
Mos u friksoni t flisni kur ta ndjeni se kjo sht e domosdoshme apo e
prshtatshme.

Page 68 of 76
Lidhur me kt, duhet theksuar se disa kryesues t konferencave jan t
prirur q n mnyr t befasishme ti prfundojn bisedimet pr tema t
caktuara.
Nse biseda pr nj tem t caktuar ndrpritet para se ju t flisni, e ju doni
ta bni kt, mos u ngurtsoni.
Krkojini falje kryesuesit pr at q ishit tepr t ngadalt, (por jo, kursesi,
pr at q ai ishte tepr i shpejt), dhe pastaj thuani at q keni pr ta
thn.
Mos ngurroni q kryesuesin ta pyetni pr sqarime shtes nse nuk e kuptoni
ndonj detaj lidhur me at q sht duke u biseduar.
Jini t sigurt se nse ju nuk e kuptoni ndonj shtje, edhe nj numr i delegatve t tjer me gjas nuk e ka kuptuar at, kshtu q ata do tu jen
mirnjohs pr krkesn tuaj pr sqarime.
Komunikimi:
Nga t gjitha karakteristikat e negociatorit, kjo sht m e rndsishmja.
Merreni iniciativn, zgjateni dorn dhe komunikoni me delegacionet tjera.
Mos rrini anash dhe mos pritni q t tjert tu afrohen t part. Mos harroni
q njerzit jan faktori m i rndsishm i do konference, dhe se ata jan
elsi i suksesit apo i dshtimit t do takimi.
N kuadr t mundsive tuaja, prpiquni t njoftoheni me sa m tepr
delegat dhe antar t sekretariatit t konferencs. Mbajeni n mend q
duhet t flisni qart dhe ngadal, posaqrisht gjat sesioneve t
konferencave.
T folurit e ngadalshm dhe t qart e paraqet nj mirsjellje t veant ndaj
delegatve t pranishm, t cilt e din anglishten, mirpo disa nga ta nuk
jan t rrjedhshm n t.
Natyrisht, njohja e gjuhve t huaja sht jashtzakonisht e dobishme.
Delegatt e tjer do tju mojn m tepr nse flisni n gjuhn e tyre
amtare, kuptohet, jasht salls s konferencs.
Natyrisht, komunikimi sht nj rrug dykahshe, kshtu q ju, po ashtu, nuk
bn t harroni q edhe t dgjoni.
Mendja e shndosh:
Kur t gjitha variantet e tjera t t vendosurit pr ndonj shtje dshtojn,
dhe ju jeni ai t cilit i mbetet t vendosni pr t, mbshtetuni n mendjen
tuaj t shndosh.
Gjasat jan t mdha se do ta merrni nj vendim t drejt.

DELEGACIONI
Formimi
Procesi i formimit t delegacionit mund t jet tejet i komplikuar.
Madhsia e delegacionit dhe koha t ciln e merr prgatitja e tij jan t
ndrlidhura drejtprdrejt me interesat e politiks s subjektit i cili
prfaqsohet n konferenc, si dhe me prmbajtjen e konferencs dhe
shtjet q shqyrtohen n t.
Madhsia e shumics s delegacioneve sht nga 25 persona.
Prbrja
Pavarsisht nga madhsia e delegacionit, sht e domosdoshme t bhen t
gjitha prpjekjet pr ta vn n veprim nj ekip t talentuar, i cili do t jet
n gjendje q me aftsi dhe mjeshtri ti paraqes interesat e subjektit t cilin
e prfaqson n konferencn prkatse.
Natyrisht, duke u prpjekur pr zgjedhjen e prbrjes sa m t mir t
delegacionit, duhet ta kemi parasysh at q nj delegacion i balancuar duhet
t siguroj persona me talente solide, duhet t jet i familiarizuar me rajonet
q marrin pjes n konferenc dhe duhet t ket aftsi gjuhsore.

Page 69 of 76
Prfaqsuesi:
Ky normalisht sht titulli i kryesuesit t delegacionit.
Prfaqsuesi sht personi m i rndsishm n delegacion dhe e ka
prgjegjsin m t madhe n t.
Kryesuesi (udhheqsi) i delegacionit sht prgjegjs pr organizimin e
delegacionit, koordinimin e puns s brendshme t tij, prcaktimin e prpikt
t punve dhe t detyrave t antarve t delegacionit dhe raportimin pr
punn e konferencs n selin e subjektit t cilin delegacioni e prfaqson n
konferenc.
Zvendsi i prfaqsuesit:
Prfaqsuesi mund ti ket disa zvends n kuadr t delegacionit t cilin e
udhheq.
Njri nga ta zgjedhet ashtu q t merr vendin e prfaqsuesit n rast t
mungess s tij.
Akreditimi:
Delegacioni normalisht akreditohet me letr apo telegram t udhheqsis
s subjektit t cilin e prfaqson n konferenc.
Pr tu trajtuar si antar i delegacionit ju duhet t jeni n listn e t
akredituarve.

Prgatitjet parakonferenciale
Me sa m tepr kujdes q t prgatitet konferenca, aq m i sukseshm do t
jet rezultati i saj.
Pr kt arsye n prgatitjen e konferencave t rndsishme punojn
komisione dhe grupe t ndryshme kshilluese dhe vendim-marrse, t cilat e
prgatisin delegacionin pr konferenc, dhe marrin vendime pr pozicionin
dhe pr qndrimet politike t delegacionit n konferenc.
Komisioni prgatitor:
Pr konferenca t rndsishme, mjaft koh para se ato ta fillojn punn e
vet, subjektet t cilat do t marrin pjes fillojn ti formojn komisionet e
prkohshme prgatitore.
Komisionet mund t ken madhsi t ndryshme, nga 4-5 antar m i vogli,
e deri n 20 m i madhi.
Funksionet e ktyre komisioneve jan:
1) Artikulimi detaj i politiks s subjektit ndaj konferencs;
2) Prcaktimi i qllimeve dhe i objektivave n konferenc;
3) Zhvillimi i iniciativave;
4) Prpilimi i Karts s Qndrimeve;
5) Informimi i pjesmarrsve t tjer t konferencs pr pozicionin dhe
iniciativat e subjektit;
6) Ndihma n formimin e delegacionit;
7) Udhzimi i delegacionit;
8) Verifikimi i delegacionit para nisjes pr n konferenc.
do konferenc, sado e vogl q mund t jet, duhet ta ket shum koh
para fillimit t saj nj person prgjegjs t angazhuar pr udhheqjen e
paraprgatitjeve t konferencs.
Karta e Qllimeve:
Karta e Qllimeve i prcakton n mnyr t prpikt qllimet dhe objektivat
pr konferencn prkatse.
Zhvillimi i hershm i ktij dokumenti i detyron krijuesit e politiks q t
prqendrohen n konferenc, dhe sht nj mekanizm i dobishm pr
prgatitjen e konferencs dhe t negociatave.
Karta e Qllimeve sht nj udhzues i prgjithshm pr delegatt n
konferencat ndrkombtare.
Karta e Qndrimeve:

Page 70 of 76
Komisioni duhet ta prpiloj edhe Kartn e Qndrimeve pr seciln pik t
rendit t dits, dhe duhet t bj prpjekje q ti parashikoj situatat
eventuale t cilat mund t shfaqen gjat konferencs, e t cilat mund t
shkaktojn vshtirsi politike .
Kjo Kart shfrytzohet pr sqarime politike dhe duhet t jet e qart para
nisjes s delegacionit pr n konferenc.
Aranzhimet administrative
Gjat prgatitjeve pr pjesmarrje n konferencn ndrkombtare, duhet t
prpilohet lista e gjrave pr t cilat duhet patur kujdes.
Nj list e till minimale duhet ta prfshij rendin e udhtimeve, marrjen e
vizave, rregullimin e pasaportave, valutn lokale, si dhe rezervimet e hotelit
dhe t aeroplanit.
T gjitha rezervimet duhen t bhen mjaft koh para nisjes tuaj.
Pa u kujdesur pr t gjitha kto, fare leht mund t ndodh q n ditn e
hapjes s konferencs t mos arrini n vendin ku keni pr t udhtuar.
Ka mjaft gjasa q askush nuk do t dal q tju pres n aeroport, kshtu q
duhet t jeni t prgatitur psiqikisht pr mundsin q vendin n qytet n t
cilin do t vendoseni ta gjeni me taxi ose me autobus.
Hartat e qytetit dhe t transporti lokal rndom jan nj ndihm mjaft e
madhe. Mos harroni q me koh ta kontrolloni rezervimin e linjs s
aeroplanit.
Sigurimi
Sigurimi i konferencs:
Secili delegat duhet t regjistrohet personalisht n selin e konferencs.
Leje-lshimet krkohen n hyrje t ndrtess.
N disa konferenca krkohet edhe fotografia juaj, pr prgatitjen e bexhit
personal pr hyrje n ndrtesn e konferencs.
Sigurimi i delegacionit:
T gjith pjesmarrsit e delegacionit tuaj duhet t udhzohen dhe tu
sqarohen problemet dhe procedurat e siguris para se t nisen pr n
konferenc.
Materialet sekrete mbahen n prfaqsin ose n misionin diplomatik t
shtetit tuaj. Ato nuk bn t merren n salln e konferencs, nuk bn t
diskutohen gjat kafes ose n biseda prmes telefonit.
N situata t posame, nga prfaqsuesi i shtetit tuaj n shtetin n t cilin
mbahet konferenca, mund t krkoni sqarime dhe informata pr sigurin dhe
pr situatn lokale.

KONFERENCA
Prgatitjet e prgjithshme prekonferenciale
Prgatitjet prekonferenciale nga ana e sekretariatit prgjegjs t
konferencs mund t fillojn edhe deri n dy vjet para mbajtjes s
konferencs kryesore.
Ekstremi tjetr sht organizimi i konferecs pa kurrfar prgatitjesh
paraprake.
Dallimet prmbajtsore midis ktyre dy qasjeve jan jashtzakonisht t
mdha.
Qllimi kryesor i mbledhjeve prekonferenciale sht ai q gradualisht t
formulohen dokumentet, ose, si quhet, plani akcional, e t cilat dokumente
do t prezentohen n konferencn prfundimtare pr debat, pr
amandamente ose pr aprovim.
Menjher para fillimit t konferencs kryesore mund t mbahet takimi njapo dyditor prekonferencial.

Page 71 of 76
Qllim i ktij takimi sht t arrihet marrveshja pr zgjedhjen e eprorve t
konferencs, pr rendin e dits, rregullat e procedurs etj., e n t ciln
mnyr do t kursehet n kohzgjatjen e konferencs.
Struktura e konferencs
Struktura e konferencs shpesh her ka rol vendimtar pr arritjen e suksesit
t konferencs.
Kujdes i veant duhet ti kushtohet kohs s krijimit t komiteteve
rediguese, t grupeve punuese dhe, n veanti, t kontakt grupit t
kryesuesit.
Kontakt grupi i kryesuesit sht jasht strukturs formale t konferencs,
ashtu si ajo sht e prcaktuar me rregullat e procedurs.
Ky grup prbhet nga kryesuesi dhe nga udhheqsit e delegacioneve t
shteteve kryesore t prfshira n konferenc.
Madhsia e tij zakonisht sht nga 10 deri n 15 antar.
Ky sht nj grup i cili zakonisht e ka nj pun t madhe, dhe ky i bn
negociatat t cilat rndom jan m t vshtirat, ato n 48 ort e fundit t
konferencs.
Puna e ktij grupi e prcakton suksesin apo dshtimin e konferencs.
Po ashtu, pr konferenca t rndsishme formohet edhe kontakt grupi i
raportuesit, shpesh her edhe jasht rregullave procedurale, me qllim t
sigurimit t nj raporti t balancuar (i cili do t paraqitet nga raportuesi).
Kt grup rndom e prbjn raportuesi, prfaqsuesit e disa
delegacioneve, dhe sekretariati.

Udhheqja e delegacionit
Udhheqsi i delegacionit i jep udhzimet politike dhe e bn udhheqjen
administrative t delegacionit, duke u bazuar n.
-Kartn e Qllimeve,
-Kartn Pozicionale individuale,
-Udhzimet e tjera nga qendra.
Ndarja e detyrave:
Pr shkak t t punve t shumta n konferenc, secili antar i delegacionit
duhet ti ket detyrat e prcaktuara n mnyr t qart.
Prpos mbulimit t secils pik t rendit t dits, ktu mund t prfshihen
edhe detyra t natyrave t tjera, si, pr shembull, kontaktet me delegacione
n baz t rajoneve, kontaktet me media, raportet plenare si dhe ato t
grupeve punuese.
Detyrat tuaja duhet ti pranoni dhe t prpiqeni ti kryeni me seriozitetin m
t madh, meq pikrisht ato mund t jen hallka me rndsin jetike pr
punn e sukseshme t delegacionit.
Udhzimet politike:
Udhzimet politike fillimisht vijn nga udhheqja e subjektit t cilin e
prfaqsoni, dhe udhheqsi i delegacionit ato ua prcjell delegatve t tjer
n takimet ditore t tij.
Udhzimet politike pr seciln pik t rendit t dits jipen, po ashtu,
- prmes Karts s Qndrimeve, duke u mbshtetur n konturat e
objektivave t konferencs si trsi,
- prmes Karts Pozicionale, si dhe prmes komunikimit telefonik dhe
telegrafik me qendrn.
Fryma ekipore:
Pr t gjith antart e delegacionit, nj rndsi t veant ka lojaliteti ndaj
udhheqsit t delegacionit dhe puna e prbashkt me t.
Dallimet politike duhet t zgjidhen para konferencs dhe jo t dalin n shesh
gjat puns s saj.

Page 72 of 76
Delegacioni duhet ta krijoj imazhin e nj njsie e cila funksionon n mnyr
harmonike.
Takimet e delegacionit:
Takimet ditore t delegacionit shfrytzohen jo vetm pr t raportuar mbi
ngjarjet e dits s mparshme dhe pr prcaktimin e detyrave pr ditn n
vijim t puns s konferencs, por edhe pr tejkalimin e dallimeve t
mundshme t pikpamjeve midis antarve t delegacionit.
Kto takime ofrojn mundsi pr tu informuar dhe pr ti shprehur
mendimet tuaja.
Duhet t kini kujdes jashtzakonisht t madh q problemet interne t
delegacionit t mos mirren vesh n konferenc.
Raportet:
Raportimi me koh n qendr sht i nj rndsie jetike.
Nga ju krkohet t raportoni pr shtjet me rndsi esenciale, dhe raportet
duhet ti pregatitni shpejt dhe me prpikri, ashtu q t krijohet mundsia e
shqyrtimit dhe e aprovimit me koh nga ana e udhheqsit t delegacionit.
Pr instruksionet finale, nga ana e departamentit prkats t subjektit tuaj
krkohet telegrami prfundimtar para se t prfundoj konferenca.
Raporti i plot i delegacionit krkohet menjher pasi q t ktheheni n
vend.
Telefonatat:
Nse duhet ta pyesni qendrn pr ndonj informat, udhzim ose instruksion
q ka t bj me ndonj shtje t veant, duhet s pari ta njoftoni
udhheqsin e delegacionit.
Kuptimin dhe qllimin e thirrjes suaj telefonike n qendr konfirmojeni
seciln her.
Vendqndrimi juaj:
Nse keni nevoj t largoheni nga konferenca pr fardo intervali kohor,
pr vendqndrimin tuaj duhet ta informoni eprorin tuaj adminstrativ t
konferencs, si dhe udhheqsin e delegacionit tuaj.

Negociatat pr rezoluta
Rezolutat jan mekanizma pr ndryshime, dhe shumica e konferencave,
n varsi nga mundsit e tyre, do t bijn rezoluta t cilat thrrasin
pr veprim t nj apo t ndonj lloji tjetr.
Shpesh her, negociatat e suksesshme t rezolutave konferencn edhe e
bjn t sukseshme, edhe e freskojn .
Projektrezolutat:
Delegacioni i prgatitur mir do ti kryej detyrat parakonferenciale para se t
filloj konferenca, dhe formulimet e rezolutave pr shtjet t cilat i
konsideron t rndsishme do ti ket t prgatitura me koh.
Shpesh her sht dshmuar q delegacioni i cili i pari paraqet rezolut pr
ndonj shtje t veant, n procesin e negociatave ka prparsi ndaj
delegacioneve t tjera.
Paraqitja e rezoluts:
Afatin pr paraqitjen e rezolutave rndom e prcakton sekretariati.
Duhet patur kujdes q ky afat t mos kalohet, por, po ashtu, deri n
momentin e fun-dit duhet t prpiqeni t prfitoni kosponsor.
Sekretariati sht prgjegjs pr reprodukimin, numerimin dhe shprndarjen
e rezoluts tuaj, si njri nga dokumentet e konferencs.
Prezentimi:
Kur formulimi zyrtar i rezoluts t ciln e keni paraqitur fillon t qarkulloj si
dokument i konferencs, kryesuesi do t krkoj nga ju q rezolutn ta
prezentoni dhe ta jipni nj sqarim t shkurtr t qllimeve t saj.

Page 73 of 76
Amandamentet:
Ju duhet t prpiqeni q, n kuadrin e instruksioneve tuaja, ti pranoni
amandamentet e ofruara nga delegacionet e tjera, qofshin ato zyrtare apo
jozyrtare.
N kt rast, ju mund t pranoni edhe kosponsor.
Konsenzusi:
Gjat paraqitjes s rezoluts, sht e natyrshme q do t prpiqeni ta gjeni
prkrahjen m t gjer t mundshme pr tekstin e saj, si dhe pr jetsimin e
saj pas prfundimit t konferencs.
Me fjal t tjera, ju jeni duke u prpjekur q t arrini konsenzus.
Shpesh her, puna pr arritjen e konsenzusit sht m e vshtir dhe krkon
m tepr koh sesa shkuarja n votim.
Nga praktika dihet q rezolutat m efikase, sa i prket realizimit t tyre n
t ardhmen, jan ato t cilat aprovohen me konsenzus.
Reagimi n votim:
Rezolutat nganjher kalojn npr votimin formal, e n t cilin rast ato nga
ana e konferencs ose aprovohen, ose refuzohen. Nuk sht e preferueshme
q ndaj rezultateve t votimit t reagoni publikisht, pavarsisht nga ajo se a
keni fituar apo humbur.
Plani aksional
Plani aksional sht nj dokument q i ka 30100 faqe, i cili prcakton
qllime dhe objektiva t ndryshme.
Ky prmban rekomandime pr veprim n nivelin kombtar, rajonal, ndrrajonal dhe global.
Lidhur me planin aksional, pjes t t cilit shqyrtohen vemas nga komitetet,
nnkomitetet, grupet e puns etj, konferenca t ndryshme zbatojn
procedura t ndryshme.
Dokumenti final kompletohet nga sekretariati, dhe ky, mpastaj, prcillet n
sesionin e fundit plenar pr tu aprovuar si trsi.
Udhzimet pr negociata, t prmendura m par, zbatohen edhe pr kto
raste t negociatave.

KARAKTERISTIKAT E NEGOCIATORIT EFIKAS

N vijim sht dhn nj radhitje prnga rndsia e karakteristikave t
negociatorit efikas:
- Aftsia prgatitore dhe planifikuese;
- Njohuria e shtjes dhe e temave pr t cilat do t bisedohet;
- Aftsia q t mendohet qart dhe shpejt nn trysni dhe n situata t
paqarta;
- Aftsia pr ti shprehur mendimet verbalisht;
- Aftsia e dgjimit;
- Intelegjenca e prgjithshme;
- Integriteti;
- Aftsia pr ti bindur t tjert;
- Durimi;
- Vendosshmria;
- Aftsia pr ta fituar respektin dhe besimin e oponentit;
-Aftsia e trsishme analitike, si dhe aftsia e zgjidhjes s problemeve;
- Vetkontrolli, n veanti i emocioneve dhe i shprehjes s tyre;
- Aftsia pr ti kuptuar ndjenjat e pals tjetr;
- Qndrueshmria dhe prkushtimi;
-Aftsia pr ta kuptuar mundsin e shfrytzimit t forcs s hapur pr
arritjen e objektivave;
- Aftsia pr udhheqjen dhe kontrollimin e antarve t grupit ose ekipit t
vet;

Page 74 of 76
- Prvoja e mparshme n negociata;
-Ndjenja e siguris;
- Mendja e hapur (toleranca e pikpamjeve t t tjerve);
- Dshira pr t br gar dhe pr t fituar;
- Aftsia n komunikim dhe n koordinimin e objektivave t ndryshme
prbrenda organizats s vet;
- Aftsia debatuese;
- Gatishmria pr t rrezikuar duke u br i padshirueshm;
- Aftsia pr t luajtur role t ndryshme n negociata;
- Statusi dhe rangu n organizat;
- Tolerenca;
- Aftsia e komunikimit me shenja, gjeste dhe me qetsi (e ashtuquajtura,
gjuha joverbale);
- Temperamenti i kompromisit;
- Personaliteti atraktiv dhe ndjenja pr humor;
-Temperamenti i besimit;
-Gatishmria pr shfrytzimin e forcs, t krcnimeve dhe t blofeve.
N kt rast, edhe m e rndsishme sesa rangimi sht vet lista.
Ajo i prmban shum karakteristika t cila e kan nj relevanc, dhe e cila
varet nga rasti i veant dhe, mbase, edhe nga karakteristikat e negociatorit
t pals rivale.

NJ LIST UDHZIMESH PR NEGOCIATOR

Prgatitja pr negociata
1. Njiheni vetveten
-Mendoni se ka ju nevojitet, far dshironi, dhe, po ashtu, cilat jan
aspiratat tuaja.
-Mendoni pr at se far do t ndodh me ju po qe se marrveshja nuk
arrihet.
-Hulumtoni alternativat konkurrente dhe zvendsimet e tyre.
-Analizoni, ose t paktn mendoni, pr alternativat e tjera q i keni n
dispozicion, dhe zgjedheni vlern reale ekuivalente t alternativs tuaj m t
mir pr marrveshjen e negociatave (BATNA The Best Alternative To a
Negotiated Agreement); ky sht vlersimi juaj subjektiv i situats pa
marrveshje.
-Vlersoni mimin tuaj rezerv pr secilin raund t bisedimeve.
-mimi juaj rezerv, e i cili bazohet n vlern q e keni prcaktuar pr
gjendjen pa marrveshje, sht vlera minimale absolute t ciln jeni n
gjendje ta pranoni.
-do vler m e ult se kjo, do t jet edhe m e keqe se sa gjendja pa arritje
t marrveshjes fare; domethn, ju m par do duhej t largoheni nga
bisedimet, sesa ta pranoni nj marrveshje e cila sht nn kt minimum.
- Mbledhni dhe selektoni argumente pr nego-ciata: fakte, t dhna,
justifikime, etj., prshir ktu edhe argumentet mbi at se ka sht
korrekte dhe ka jo, dhe at se si do t mund ta zgjidhte mosmarrveshjen
ndonj arbitr.
3. Mendoni mbi secilin aspekt t marrveshjes s negociatave
-Sa duhet t hapeni?
-A mund ti besoni asaj se far do t thot oponenti juaj?
-A sht e zakonshme q ti fshihni informatat e pafavorshme?
-Cili numr i iteracioneve (prsritjeve) n vallzimin e negociatave sht
gjentil ose i zakonshm?
- A mund t bhen negociatat n nivele?
-Nse po, cilat jan vlerat tuaja rezerv pr do nivel t ardhshm?

Page 75 of 76
- Si do t ndikoj secili nivel i negociatave n marrdhniet e mtejme me
oponentin tuaj?
4. Prcaktoni nivelet e aspiratave tuaja
-Duke i patur parasysh t gjitha pikat e msiprme, pr far vlere t
marrveshjes juduhet t prpiqeni?
-sht fare e leht t thuhet sa m tepr, aq m mir, mirpo do t jet
tejet e dobishme q ti kemi disa nivele t caqeve t cilat jan t larguara n
nj distanc t arsyeshme nga linja juaj fundore, d.m.th. nga bottomline,
e nn t ciln nuk do t pranoni kurrfar marrveshje.
-Kuptohet, niveli i aspiratave tuaja gjat negociatave mund t zhvendoset,
mirpo mimi rezerv t cilin e keni duhet t mbes i palvizshm.
-Natyrisht, edhe ky mim rezerv mund t zhvendoset, nse pala tjetr n
ndrkoh ju jep informata shtes t cilat ju mundsojn t shqyrtoni mundsi
t tjera ose vlern t ciln ia bashkangjitni nj marrveshjeje.
Fundi i lojs
Zotimet
-Pr shkaqe sinqeriteti, apo pr shkak t pozitave t mundshme t
pasinqerta, mund tu shfaqet dshira q pals tjetr tia bni me dije q jan
disa vlera aq t larta sa q ato nuk do ti shkelni kurrsesi, dhe se ju e krkoni
nj respektim t domosdoshm t tyre.
-Si mund ta bindni oponentin tuaj q ju me t vrtet mendoni ashtu?
-Pra, q qndrimi i juaj nuk sht n t vrtet vetm nj prpjekje pr ta
vn at n nj udh t gabuar?
-N ksi situatash, ju, pr shembull, mund t krcnoheni me ndrprerje t
negociatave, duke i ln kto krcnime t paprcaktuara deri n vazhdimin
e tyre; mundeni, po ashtu, t merrni qndrime t cilat e kufizojn n nj
mas t konsiderueshme fleksibilitetin tuaj n zhvillimin e mtejm t
negociatave.
Thyerja gracioze e zotimeve
Si mund t hiqni dor nga zotimet q nuk bjn pun?
Pr kt ju mund t merrni instrukcione nga pala t ciln e prfaqsoni.
Kjo mund t arrihet, pr shembull, duke shtuar shtje t reja pr ti
negociuar.
Mund t merrni edhe informata t reja.
Po ashtu, pala juaj mund tju zvendsoj me ndonj negociator t ri, e
kshtu me radh.
T ndihmuarit e oponentit tuaj pr ta br thyerjen gracioze t
zotimeve
-Mund t jet fitimprurse nse oponentit tuaj i ndihmoni pr t'u liruar nga
obligimet q mund t'i ket marr lidhur me ndonj marrveshje, pa ndonj
cenim t integritetit t tij.
-Mundeni, pr shembull, t paralajmroni q situata ka ndryshuar, n rastin
kur ajo n t vrtet sht e pandryshuar.
-Ose mundeni t paralajmroni q pala tjetr nuk ishte e organizuar mir pr
t filluar me at zotim, dhe se sht e arsyeshme q ajo ta ndrroj mendjen.
-Prndryshe, nse ju dshironi t liroheni nga zotimet, e keni mundsin q
t krkoni nga oponenti juaj q ai t'u ndihmoj juve.
-Kto lojra, t prshkruara n teori, mund t duken si t pamoralshme.
- Mirpo n situata konkrete ato nuk jan t tilla, t paktn jo n trsi.
- N t vrtet, zotimi nuk sht nj zotim i mirfillt, nse t dyja palt
e shohin se ai nuk sht kushedi se sa i dobishm dhe se mund t
thehet leht.
- Pr kt arsye, n disa kontekste sht e domosdoshme nj retorik e
strholluar me qllim q t arrihet "zotimi i vrtet" ose, si quhet
shpesh her, "zotimi me t vrtet i vrtet."

Page 76 of 76
Prcaktimi i domenit t negociatave
-N fund, sht e mundur q t mos ket zon t marrveshjes fare, dhe po
ashtu mund t ndodh q pr shkak t zotimeve t bra t mos ket rrug
pr t ardhur deri te zgjidhja.
-Mirpo nse domeni i negociatave mund t zgjerohet ashtu q t prshij
edhe ndryshime m komplekse, ose t prfshij shtje shtes, ather
sht e mundur t arrihet nj marrveshjeje e cila sht fitimprurse pr t
dyja palt.

Kshilla e fundit
sht n interesin tuaj q gzimin pr punn t ciln e keni prfunduar
me sukses t mos e shprehni haptas. Informatat konfidenciale duhet t
mbeten konfidenciale, madje edhe pas realizimit t qllimeve.