1

Badanie wasnoci aerodynamicznych samochodu Polonez

(Instrukcj opracowano na podstawie ksiki J. Piechny
Podstawy aerodynamiki pojazdw, Wyd. Komunikacji i
cznoci, Warszawa 2000)

Cele wiczenia
Celem wiczenie jest zapoznanie si z podstawowymi informacjami na temat aerodynamiki samochodu, pomiar rozkadu cinie na modelu samochodu Polonez oraz porwnaniu tych wynikw z
wynikami symulacji numerycznej.
Wiadomoci podstawowe
Siy i momenty dziaajce na pojazd
W wyniku wzajemnego oddziaywania pomidzy
samochodem a orodkiem, w ktrym si on porusza,
na pojazd dziaa wypadkowa sia aerodynamiczna
oraz moment. Przyjmujc ukad wsprzdnych
zwizany z pojazdem i skierowany tak, e o x jest
skierowana przeciwnie do kierunku ruchu, o y prostopadle do osi x a o z pionowo do gry, otrzymamy skadowe si i momentw przedstawione na rys.
1.

przewaaj przy prdkociach poniej 65-80 km/h,

powyej dominuje opr aerodynamiczny.
Bezwymiarow wielkoci suc do porwna dla
rnych ksztatw samochodw jest tzw. wspczynnik oporu, definiowany jako
Cx =

Px
1
V 2 A
2

gdzie:
Px sia oporu,
- gsto powietrza,
V prdko,
A powierzchnia odniesienia.
W aerodynamice samochodw jako powierzchni
odniesienia A przyjmuje si z reguy tzw. powierzchni czoow, czyli najwiksz powierzchni
w paszczynie yz. Wspczynnik oporu Cx zaley
gwnie od ksztatu samochodu, ale take od innych
czynnikw jak liczba podobiestwa Reynoldsa czy
poziom turbulencji powietrza.
W przepywie paskim sia oporu aerodynamicznego
zaley od rozkadu cinie na powierzchni opywanej bryy (tzw. opr cinieniowy) oraz si tarcia
(opr tarcia powierzchniowego).
Oglnie si F dziaajc na elementarn powierzchni mona podzieli na si od cinienia (Fn), prostopad do tej powierzchni i si od napre cinajcych (F) dziaajc wzdu niej. Ich rzuty na kierunek x wynosz odpowiednio Fnx i Fx (rys. 2).

Rys. 1 Siy i momenty dziaajce na pojazd

Rys. 2 Siy dziaajce na elementarn powierzchni

Skadowa siy aerodynamicznej wzdu osi x nazywana jest si oporu aerodynamicznego (Px), skadowa wzdu osi z si non (Pz) a skadowa wzdu
osi y si boczn (Py). Jeli sia nona ma warto
ujemn, wtedy nazywa si j czsto si docisku.
Moment wzgldem osi y nazywa si momentem
pochylajcym (My), wzgldem osi x momentem
przechylajcym (Mx), a wzgldem osi z momentem
odchylajcym (Mz).
Opr aerodynamiczny, wspczynnik oporu
Sia oporu przeciwdziaajca ruchowi pojazdu pochodzi czciowo od oporu toczenia k, a czciowo od oporu aerodynamicznego. Opory toczenia

W przypadku opywu trjwymiarowego (a takim jest

zawsze opyw pojazdu) pojawia si dodatkowa sia
oporu (tzw. opr indukowany), wynikajca z istnienia za pojazdem trjwymiarowych struktur wirowych (tzw. wiry krawdziowe). Modyfikuj one
rozkad cinie wok rzeczywistego pojazdu w stosunku do modelu paskiego.
Oglnie zatem sia oporu
Px = Pc + Pt + Pi
gdzie:
Pc opr cinieniowy, Pt opr tarcia, Pi opr
indukowany.

Sia nona
Podczas ruchu pojazdu strugi powietrza opywajce
go od gry zwikszaj swoj prdko w stosunku
do prdkoci napywu. Zgodnie zatem z rwnaniem
Bernoulliego

a)

V 2

+ p = const
2
cinienie powietrza maleje. Efektem tego jest powstanie siy aerodynamicznej skierowanej do gry,
czyli siy nonej, unoszcej pojazd. Z kolei powietrze przepywajce pod samochodem, w zalenoci
od warunkw przepywu, moe t si wzmacnia,
albo wywoywa si w przeciwnym kierunku (docisk). Wypadkowa sia nona moe by zatem, w
zalenoci od konstrukcji pojazdu, skierowana do
gry albo do dou, jak to pokazano na rys. 3.

Rys. 3 Sia nona w zalenoci od ksztatu nadwozia

Wspczynnik siy nonej jest definiowany jako

Pz
Cz =
1
V 2 A
2
gdzie: Pz sia oporu, - gsto powietrza, V
prdko, A powierzchnia odniesienia.
W tym miejscu naley przypomnie, e na samochd, oprcz siy nonej wynikajcej z opywu, dziaa jeszcze sia od ciaru pojazdu wraz z pasaerami
(skierowana do dou).

Aerodynamika samochodw osobowych

Nadwozia samochodw osobowych, z punktu widzenia geometrii, mona podzieli na trzy podstawowe grupy: nadwozia trjbryowe (rys. 4a), dwubryowe ( rys. 4b) i jednobryowe (rys. 4c).

b)

c)
Rys. 4 Rodzaje nadwozi z punktu widzenia geometrii

W nadwoziu trjbryowym w bryle pierwszej mieci

si silnik i ukad przeniesienia napdu, bry drug
stanowi kabina pasaerska a bry trzeci baganik. W nadwoziu dwubryowym najwiksze zmiany
widzimy z tyu pojazdu. Baganik uleg zmniejszeniu i jest poczony z kabin pasaersk. Z kolei
nadwozie jednobryowe powstao jako speniajce
wymogi najmniejszej objtoci.
W zalenoci od typu geometrii zmianie ulegaj
rozkady cinie na nadwoziu. Typowe rozkady w
paszczynie symetrii XZ przedstawiono na rys. 5
(znak + oznacza, e cinienie w danym miejscu
jest wiksze od tzw. cinienia w strumieniu napywajcym, znak e mniejsze).

Rys. 5 Rozkady cinie w paszczynie symetrii w zalenoci

od rodzaju nadwozia

Rozkady cinie najlepiej jest przedstawia w formie bezwymiarowej. Uyteczn wielkoci jest tu
tzw. wspczynnik cinienia, definiowany jako
p p
Cp =
1
V2
2
gdzie: p lokalne cinienie na powierzchni nadwozia, p - cinienie w nieskoczonoci (daleko
przed pojazdem) - w przypadku bada w tunelu aerodynamicznym jest to prdko strumienia napywajcego , - gsto powietrza, V prdko pojazdu w nieruchomym orodku (w przypadku bada
w tunelu aerodynamicznym jest to prdko strumienia napywajcego)

np. w porwnaniu z przewitem pod samochodem.

Dlatego te w przypadku bada tunelowych stosuje
si rne sposoby eliminowania efektu podoa.
Nale do nich (rys. 7):
a) umieszczenie modelu na specjalnej pycie o ostrej
krawdzi w celu odcicia warstwy przyciennej. Nowa warstwa przycienna, rozpoczynajca si od ostrza jest ju due ciesza.
b) odsysanie warstwy przyciennej przed modelem.
c) odsysanie warstwy przyciennej pod ca powierzchni modelu
d) nadmuchiwanie powietrza pod model w celu
uzupenienia masy i energii w warstwie przyciennej
e) zastosowanie dwch identycznych modeli w celu
wykorzystania symetrii opywu,
f) zastosowanie ruchomej tamy symulujcej ziemi. Tama musi porusza si z prdkoci rwn
prdkoci napywajcego strumienia powietrza.
W przypadku jej zastosowania pojawiaj si problemy z zamocowaniem modelu do ukadu wagowego (mocowanie moe by tylko z tyu lub z
gry), co zmienia charakter opywu modelu. Dodatkowe trudnoci pojawiaj si w przypadku napywu skonego.

Badania tunelowe
Umieszczenie modelu pojazdu w tunelu aerodynamicznym powoduje, e strumie powietrza napywajcy na model ma nieco inny rozkad prdkoci ni
w przypadku ruchu samochodu po nieruchomej
jezdni (rys. 6).

Rys. 6 Rnice w opywie dla ruchu rzeczywistego i w tunelu

aerodynamicznym

Na cianie dolnej tunelu tworzy si warstwa przycienna, ktra w przypadku duych tuneli moe
mie grubo dochodzc do 0.1 m, a wic znaczc

Rys. 7 Sposoby eliminowania efektu podoa

Wizualizacje opywu
Oprcz bada rozkadw cinie oraz pomiarw
wagowych istotn rol w badaniach aerodynamiki
pojazdw odgrywaj rnego rodzaju wizualizacje.
S one szczeglnie wane na etapie projektowanie.
Pozwalaj okreli charakter przepywu w warstwie
przyciennej, punkty oderwania, charakter przepyww powrotnych i wiele innych cech opywu.
Metody wizualizacji w tunelach (rys. 8):
a) wizualizacja za pomoc strugi dymu (wizualizacja przestrzenna).
b) wizualizacja za pomoc pcherzykw wodoru
(wizualizacja przestrzenna).
c) wizualizacja olejowa. Polega ona na pokrywaniu powierzchni badanego obiektu ciekym
barwnikiem (jest to mieszanina oleju z farb).
d) wizualizacja tzw. wskanikami kierunku (moe
suy do wizualizacji kierunku przepywu na
powierzchni lub w przestrzeni ponad lub za modelem)

a)

wizualizacja za pomoc strugi dymu

b) wizualizacja za pomoc pcherzykw wodoru

c) wizualizacja olejowa

d) wizualizacja tzw. wskanikami kierunku

Rys. 8 Metody wizualizacji

Stanowisko pomiarowe
Badania aerodynamiki samochodu Polonez obejmuj:

a) pomiar rozkadu cinie na powierzchni modelu

samochodu o wymiarach (dugo x szeroko x
wysoko) =
b) wizualizacj opywu nadwozia metod wizualizacji olejowej oraz wizualizacj znacznikami kierunku. Ponadto przeprowadzona bdzie wizualizacja pogldowa innych typw nadwozi metod
linii wysnutej w tunelu dymnym.
Kade z tych bada wykonywane jest na innym stanowisku pomiarowym. Badania rozkadu cinie
wykonywane s w tunelu pionowym o rednicy
przestrzeni pomiarowej =500 mm
Wykonanie wiczenia
Pomiar rozkadu cinie:
1. zamocowa model samochodu na stanowisku
pomiarowym
2. dokona podczenia rurek cinieniowych do
baterii manometru wodnego
3. uruchomi tunel i ustali prdkoci przepywu powietrza na zaoonym poziomie
4. dokona pomiaru cinie we wszystkich
otworkach
5. zmieni kt ustawienia modelu wedug
wskazwek prowadzcego
6. dokona powtrnego pomiaru cinie we
wszystkich otworkach dla nowego ustawienia
7. wyczy tunel.
Wizualizacja opywu metod olejow:
1. zamocowa model samochodu na stanowisku
pomiarowym
2. pokry powierzchni modelu farb do wizualizacji
3. uruchomi tunel i ustali prdkoci przepywu powietrza na zaoonym poziomie
4. odczeka, a na powierzchni modelu wyksztaci si prawidowy obraz, po czym sfotografowa wynik
5. wyczy tunel a nastpnie wyczyci jego
powierzchni do powtrnego badania
6. zmieni kt ustawienia modelu wedug
wskazwek prowadzcego
7. powtrzy punkty 2, 3 i 4.
8. wyczy tunel
Wizualizacja opywu metod wskanikw kierunku:
1. przygotowa model do bada przyklejajc do
jego powierzchni odpowiedni ilo wskanikw kierunku
2. zamocowa model samochodu na stanowisku
pomiarowym

3. uruchomi tunel i ustali prdkoci przepywu powietrza na zaoonym poziomie

4. sfotografowa obraz wskanikw kierunku w
interesujcych miejscach
5. zmieni kt ustawienia modelu wedug
wskazwek prowadzcego
6. powtrnie sfotografowa obraz wskanikw
kierunku w interesujcych miejscach
7. wyczy tunel
Wizualizacja w tunelu dymnym:
1. wybra modele samochodw do wizualizacji
2. umieci wybrany model w przestrzeni pomiarowej tunelu
3. wczy przepyw
4. obejrze ukad linii wysnutych i ew. sfotografowa go
5. powtrzy punkty 2, 3 i 4 dla innych modeli
6. wyczy tunel.
Wykonanie sprawozdania
W czci dotyczcej pomiarw rozkadu cinie
sprawozdanie powinno zawiera:
schemat stanowiska pomiarowego
rysunek badanego modelu z zaznaczonymi
punktami pomiarowymi
wyniki pomiarw cinie
rozkady cinie na powierzchni modelu
wnioski
W czci dotyczcej wizualizacji opywu sprawozdanie powinno zawiera:

schemat stanowiska pomiarowego

zdjcia z przeprowadzonych wizualizacji z
omwieniem
wnioski