CIRI-CIRI DEMOKRASI

Terdapat beberapa ciri-ciri Demokrasi Berparlimen dan antaranya ialah

perlembagaan. Perlembagaan adalah undang-undang tertinggi yang menjadi
asas kepada pembentukan sesebuah Negara atau kerajaan. Manakala
menurut C.A. Leeds dalam bukunya yang bertajuk Politics,

perlembagaan

sebuah Negara bermaksud sebagai prinsip-prinsip atau dasar-dasar penting

berpandukan kepada corak sesebuah Negara itu diperintah dan diistiharkan
sama ada dibentuk dalam undang-undang kebudayaan atau Majlis Piagam
Perjanjian.

Perlembagaan merupakan dokumen rasmi yang mengandungi

segala peraturan, prinsip dan panduan untuk membentuk sebuah kerajaan

yang boleh didirikan di dalam sebuah Negara untuk melaksanakan kuasanya
dan mentadbir Negara. Parti politik yang memerintah dapat mengetahui hala
tuju pentadbiran Negara melalui perlembagaan. Dengan adanya peruntukan
kuasa yang terkandung dalam perlembagaan dapat menjamin kerjaan untuk
menunaikan tanggungjawab kepada rakyat. Perlembagaan Malaysia adalah
perlembagaan

yang

diperkenalkan

pada

16

September

1963

yang

mengandungi 183 perkara yang terdiri daripada pelbagai peruntukan.

Antaranya Senarai Kerajaan Persekutuan dan Kerajaan Negeri, Parlimen,
Jemaah Menteri, Kehakiman dan sebagainya. Sebagai sebuah Negara
persekutuan, Malaysia telah membuat peruntukan di antara Kerajaan
Persekutuan dan Kerajaan Negeri melalui Perlembagaan Malaysia. Negerinegeri persekutuan di Malaysia diberikan hak, kuasa dan tanggungjawab

seperti yang diperuntukan dalam Perlembagaan Negeri. Perlembagaan

Malaysia juga telah memperuntukkan Senarai Persekutuan, Senarai Negeri
dan Negeri Bersama.
Selain itu, raja berpelembagaan adalah salah satu ciri demokrasi
berparlimen dan suatu ciri penting dan unik dalam Negara Malaysia. Raja
Berpelembagaan membawa maksud kepada sistem pemerintahan beraja
hendaklah

mengikut

peruntukkan

yang

telah

ditetapkan

dalam

Perlembagaan Malaysia. Sebagai seorang raja tidak boleh sewenangwenangnya menyalahgunakan kuasa melampaui dengan apa yang telah
ditetapkan dalam perlembagaan. Jawatan Yang di-Pertuan Agong merupakan
tonggak

sesebuah

Negara

iaitu

ketua negara dan di peringkat negeri diketuai oleh sultan-sultan, di mana ia

menjadi

simbol

keutuhan

dan

perpaduan

rakyat.

Jawatan

ini

telah

diwujudkan sejak Malaysia mencapai kemerdekaan pada tahun 1957.

Pemilihan YDPA dibuat mengikut peruntukan yang terkandung dalam
Perlembagaan Malaysia. Yang di-Pertuan Agong bertindak berdasarkan
perlembagaan Malaysia dan Perdana Menteri. Baginda tidak boleh bertindak
sendirian kecuali dalam perkara tertentu yang memerlukan budi bicara
baginda untuk membuat keputusan. Yang di-Pertuan Agong dipilih dalam
kalangan 9 orang Raja Melayu secara bergilir-gilir. Istana Negara merupakan
lambang kepada keutuhan institusi beraja di negara kita. Ia juga menjadi
tempat bersemayam Yang di-Pertuan Agong dan tempat kunjungan hormat
pemimpin Negara luar.

Seterusnya, pilihan raya. Pilihan raya ialah proses demokrasi di

mana proses untuk memilih wakil rakyat untuk memerintah sama ada di
peringkat

persekutuan

atau

negeri.

Ia

merupakan

satu

mekanisme

demokrasi yang digunakan untuk memilih wakil rakyat yang sesuai dengan
jawatan-jawatan penggubal undang-undang, eksekutif, perundangan dan
kerajaan tempatan. Menurut D. Robertson, pilihan raya merupakan satu
kaedah

untuk

memilih

calon

bagi

jawatan

atau

kerusi

tertentu.

Perlembagaan telah menetapkan pilihan raya umum akan diadakan dalam

tempoh tidak melebihi 5 tahun. Terdapat pilihan raya umum dan kecil.
Kaedah atau sistem pilihan raya boleh dikategorikan kepada dua iaitu
perwakilan berkadar (proportional) dan sistem majorit (majoritarian). Hanya
dua pihak sahaja akan terlibat dalam pilihan raya iaitu pengundi dan calon.
Calon yang memenangi undian yang paling tinggi akan menjadi tumpuan
kerana calon tersebut akan mewakili rakyat di Parlimen dan terlibat secara
langsung dalam penggubalan undang-undang. Oleh itu, pemilihan ini
mestilah dilakukan secara sulit dengan menggunakan prosedur yang telus
dan teratur selaras dengan kehendak demokrasi. Pilihan raya dikendalikan
dan dipantau oleh Suruhanjaya Pilihan Raya(SPR). SPR diwujudkan demi
memastikan setiap pilihan raya yang dijalankan tidak mengandungi unsurunsur penyelewengan. YDPA bertanggungjawab untuk melantik anggota SPR
dan anggota tersebut hendaklah bersikap berkecuali.
Ciri

yang

keempat

ialah

Parlimen.

Parlimen

merupakan

badan

perundangan yang menggubal undang-undang Negara. Parlimen terdiri

daripada YDPA, Dewan Rakyat dan Dewan Negara. Parlimen meluluskan

undang-undang persekutuan, membuat pindaan kepada undang-undang
persekutuan

yang

ada,

memeriksa

dasar-dasar

kerajaan,

meluluskan

perbelanjaan kerajaan dan meluluskan hasil-hasil cukai yang baru. Dewan

Negara atau senat merupakan dewan tertinggi dalam sistem pemerintahan
Negara kita. Dewan Negara mengandungi 26 ahli, setiap 13 buah negeri
akan diwakili 2 orang yang digelar senator dan dilantik tanpa melalui
pertandingan pilihan raya. Ahli Dewan Negara dipilih oleh Dewan Undangan
Negeri (DUN) daripada bukan kalangan ahli DUN. YDPA akan melantik 2
orang ahli untuk mewakili Persekutuan Kuala Lumpur dan 1 orang ahli akan
mewakili Wilayah Persekutuan Labuan. 40 orang ahli dilantik oleh YDPA yang
terdiri daripada individu yang telah berjasa dan cemerlang dalam bidang
professional. Setiap negeri diperuntukkan kerusi senator dan kuasa senator
adalah untuk tempoh 3 tahun sahaja. Seseorang calon bagi jawatan senator
hendaklah sekurang-sekurangnya 30 tahun. Dengan budi bicara Perdana
Menteri, senator boleh dilantik menjadi anggota Jemaah Menteri dan mereka
setaraf dengan Ahli Parlimen. Dewan Rakyat pula adalah dewan terpenting di
mana rakyat akan memilih ahlinya melalui pilihan raya. Anggota Dewan
Rakyat disebut sebagai Ahli Parlimen dan mempunyai mandat untuk tempoh
5 tahun. Terdapat 219 Ahli Parlimen. Tugas utama Dewan Rakyat adalah
menggubal dan meluluskan undang-undang pada peringkat Dewan Rakyat.
Undang-undang yang dibuat di Parlimen dikenali sebagai Akta, sementara
pada peringkat Dewan Undangan Negeri di Semenanjung Malaysia disebut
Enakmen manakala di Sabah dan Sarawak, ianya dinamakan Ordinan.

Di samping itu, kuasa pemerintahan. Malaysia merupakan Negara

demokrasi berparlimen yang mengamalkan konsep pengasingan kuasa.
Kuasa

pemerintahan

dibahagikan

kepada

tiga

bahagian

iaitu

badan

pelaksana, badan perundangan dan badan kehakiman. Pengasingan kuasa

ini diamalkan untuk mengelak daripada berlakunya sebarang pemusatan
kuasa daripada satu pihak yang cenderung kepada salah laku dan
pembolotan kuasa. Setiap bahagian mempunyai perbezaan dari segi tugas
namun

setiap

bahagian

memerlukan

antara

satu

sama

lain

untuk

menjadikan kuasa pemerintahan itu berkesan. Misalnya, hakim dilantik oleh

ketua pelaksana (Eksekutif), manakala undang-undang yang berpunca dari
badan perundangan (legislative) akan digunakan oleh badan kehakiman
untuk membuat keputusan, pihak eksekutif pula akan menguatkuasakan
undang-undang tersebut. Konsep ini dapat diperkukuhkan lagi dengan
elemen keadilan dan keseimbangan iaitu setiap badan mempunyai kuasa
yang terhad dan boleh memeriksa serta menghadkan kuasa badan yang lain.
Oleh itu, seorang hakim yang dilantik oleh ketua eksekutif mempunyai kuasa
untuk menjatuhkan hukuman undang-undang kepada eksekutif tersebut
kerana badan kehakiman mempunyai kebebasan kehakiman dan mereka
dilindungi oleh kekebala kehakiman. Sekiranya elemen ini tidak wujud, maka
konsep pembahagian kuasa hanya sedar nama sahaja. Badan kehakiman
diwakili oleh institusi mahkamah. Mahkamah diketuai oleh penjawat awam
iaitu hakim di mana perlantikan dilakukan oleh Yang di-Pertuan Agong atas
nasihat Perdana Menteri. Badan kehakiman mempuyai kuasa mendengar
serta menetukan perkara sivil dan jenayah. Perkara sivil berkaitan dengan

saman biasanya memerlukan affidavit manakala perkara jenaayah pula

melibatkan kanun keseksaan. Badan pelaksana diwakili oleh Jemaah Menteri
atau Kabinet yang diketuai oleh Perdana Menteri. Kabinet merupakan
pembuat dasar tertinggi dalam semua perkara di Malaysia. Kabinet terdiri
daripada beberapa buah kementerian yang diketuai oleh Menteri dan
Timbalan Menteri, termasuklah Perdana Menteri dan Timbalan Perdana
Menteri yang mempunyai portfolio masing-masing. Seseorang Menteri yang
tidak diberikan tugas dalam kementerian tertentu dikenali sebagai Menteri
Tak Berportfolio dan beliau diberikan tugas-tugas tertentu oleh Perdana
Menteri. Setiap kementerian bertanggungjawab menggubal dasar-dasar
kerajaan, merancang serta menyelaras program pembangunan dalam
bidang sosial dan ekonomi negara kita. Terdapat 26 buah kementerian. Di
bawah Badan Pelaksana wujud satu jentera pentadbiran yang menjadi teras
kepada kuasa pemerintahan. Ianya dinamakan perkhidmatan awam atau
birokrasi kerajaan. Perkhidmatan Awam di Malaysia diketuai oleh Ketua
Setiausaha
kementerian

Negara.
dan

Beliau
jabatan

bertanggungjawab
kerajaan.

Manakala

mengawasi
badan

perjalanan

perundangan

merupakan majlis perundangan yang mempunyai kuasa dalam menggubal

undang-undang. Dalam sistem berparlimen, badan perundangan adalah
badan yang tertinggi dan melantik badan pelaksana. Sebaliknya dalam
sistem berpresiden ia merupakan badan tersendiri yang mempunyai kuasa
yang sama dengan badan pelaksana.

Ciri yang keenam ialah parti-parti politik. Parti politik merujuk kepada
sekumpulan orang yang mmpunyai idelogi politik untuk mencapai matlamat
bersama. Parti ini berjuang untuk membentuk kerajaan supaya ideologi
mereka boleh dijadikan dasar kerajaan dan diamalkan oleh rakyat. Oleh itu,
kebiasaannya ahli politik ini akan bertanding di pilihan raya untuk
memenangi

hati

rakyat.

Sesetengah

parti

yang

lemah

atau

tidak

berpengaruh akan bergabung dengan parti yang besar atau parti kerajaan
untuk menjadi barisan parti politik. Sesiapa sahaja mempunyai hak untuk
menubuhkan serta menyertai ahli politik ini kerana ia merupakan hak asasi
manusia di bawah Akta 21 hak untuk mengambil bahagian dalam kerajaan
negaranya. Oleh itu, parti kerajaan yang menyekat kebangkitan parti-parti
politik boleh dianggap sebagai mengamalkan totalitarianism kerana ingin
memonopoli kerajaan dan menyekat perkembangan parti pembangkang.
Antara parti-parti di Malaysia ialah parti utama, parti bebas, parti tempatan,
parti gabungan, pakatan dan campuran, parti tidak berdaftar, parti yang
telah bertukar nama dan parti yang telah dibubarkan.
Akhir sekali, kebebasan asasi. Kebebasan terbahagi kepada dua
bahagian iaitu kebebasan mutlak dan kebebasan bersyarat. Kebebasan
mutlak ialah kebebasan yang tidak bersyarat manakala kebebasan bersyarat
pula berlandaskan kepada peraturan tertentu. Terdapat beberapa bentuk
kebebasan asasi dan kriteria-kriteria yang perlu ada. Antaranya ialah
kebebasan nyawa atau diri (kecuali menurut undang-undang). Subjek perlu
diberitahu sebab dia ditangkap dan perlu dihadapkan ke mahkamah dalam

tempoh 24 jam jika ada merit atau perlu dilepaskan. Selain itu, larangan
pengabdian dan kerja paksa. Subjek dilarang bekerja secara aksa oleh manamana pihak atau institusi kecuali dia terlibat dengan kerahan tenaga atau
hukuman penjara. Seseorang subjek tidak boleh dihukum berdasarkan
perbuatan masa lalunya yang hanya menjadi kesalahannya pada masa kini.
Ini termaktub dalam hak perlindungan penguatkuasaan undang-undang
terkebelakang. Seterusnya, kebebasan beragama. Islam dijadikan sebagai
agama rasmi namun masih diberikan kebebasan dalam untuk menganut
agama lain. Kesucian Islam dilindungi dengan peruntukan perlembagaan
agama Islam dalam bidang kuasa negeri. Masyarakat juga diberikan
kebebasan untuk bersuara, berhimpun dan menubuhkan persatuan selagi ia
tidak melanggar undang-undang. Disamping itu, kebebasan asasi dalam
larangan buang negeri dan kebebasan bergerak. Tiada warganegara pun
yang boleh di buang negeri atau ditahan untuk memasuki persekutuan.
Setiap warganegara mempunyai hak untuk bergerak dengan bebas di
seluruh persekutuan dan bermastautin di mana-mana bahagian. Setiap
rakyat juga mempunyai hak yang sama rata terutamanya berhak untuk
mendapatkan perlindungan yang sama disisi undang-undang dan tidak boleh
didikriminasikan mengikut isu-isu yang sensitif seperti isu agama, kaum,
keturunan mahupun tempat lahir. Manakala hak-hak berkenaan dengan
pendidikan

juga merupakan salah satu hak asasi manusia. Setiap rakyat

mempunyai hak dalam menuntut pendidikan. Pendidikan merupakan usaha

seseorang

untuk

mengembangkan

potensi

dirinya

melalui

proses

pembelajaran. Akhir sekali, hak tehadap harta. Tiada seorang warganegara

pun yang boleh dilucutkan hartanya sesuka hati kecuali mengikut undangundang. Malah tiada undang-undang pun boleh membuat peruntukkan bagi
mengambil atau menggunakan harta dengan paksa pampasan cukai yang
tinggi.1

1 Goay Teck Chong, Wong Yew Hong, Suraini Basir (2006). Teks Pra-U STPM Pengajian Am
Kertas I

JENIS-JENIS DEMOKRASI
Secara umumnya demokrasi terbahagi kepada dua jenis iaitu demokrasi
langsung dan demokrasi perwakilan. Demokrasi langsung adalah satu
bentuk demokrasi di mana rakyat mempunyai kebebasan mutlak untuk
memberikan suara atau pendapat dalam menentukan sesuatu keputusan
terutamanya dalam penggubalan undang-undang. Demokrasi ini hanya
boleh diperaktikkan di dalam bandar-bandar kecil dan komuniti yang secara
relatifnyaa masih belum berkembang. Dalam sistem ini, setiap rakyat dapat
bermusyawarah

secara

fizikalnya

permasalahan pemerintahan

untuk

menyelesaikan

sesuatu

walaupun ia hanya bersifat kecil. Sistem

demokrasi langsung digunakan ketika baru terbentuknya demokrasi di

Athena

di

mana

seluruh

rakyat

berkumpul

untuk

membahas

dan

menyelesaikan suatu permasalahan. Dalam era permodenan ini, sistem ini

tidak lagi digunakan kerana akan berlaku kesulitan untuk mengumpulkan
seluruh rakyat sesebuah Negara yang mempunyai populasi ramai. Selain itu,
sistem ini memerlukan penglibatan rakyat sepenuhnya walhal sebahagian
rakyat masa kini lebih cenderung untuk mengabaikan untuk meempelajari
permasalahan politik yang dihadapi oleh Negara.
Selain itu, demokrasi perwakilan (representative democratie) atau
demokrasi tidak langsung (indirect democracy). Dalam demokrasi ini, seluruh rakyat
memilih perwakilan dalam jangka tertentu melalui pilihan umum untuk
menyampaikan pendapat dan mengambil keputusan mereka sama ada
menetapkan tujuan Negara (jangka panjang atau jangka pendek), corak

ataaupun sistem pemerintahan. Wakil yang terpilih kemudiannya akan

membawa pendapat rakyat untuk dibahas di Parlimen dan akan memutuskan
pelbagai isu penting atas nama rakyat. Mereka juga mempunyai kuasa dalam
melantik

pegawai

untuk

menjawat

jawatan

yang

terdapat

dalam

permerintahan. Rakyat akan memilih wakil yang baru setelah wakil rakyat
telah menyelesaikan masa jabatannya. Contoh Negara yang mengamalkan
sistem ini ialah Britania Raya (raja berperlembagaan) dan Jerman (republik
persekutuan). Demokrasi ini biasanya digunakan di dalam majlis rendah
seperti House of Commons (United Kingdom) atau Bundestag (Jerman) dan
secara umumnya dihadkan oleh mahkamah perlembagaan seperti majlis
tinggi. Selain itu ia mempunyai unsur daripada pemerintahan berparlimen
mahupun presidensial. Beberapa ahli politik telah menganggap bahawa
demokrasi ini sebagai polarki.