Kristian Naupang - July, 2016

You might also like

Download as pdf or txt
Download as pdf or txt
You are on page 1of 36

JULY 2016

www.mizoramsynod.org

Kum 22-na

JULY 2016

July 2016

Editor
Upa C. Lalbiaktluanga
Managing Editor
Rev. Dr. C. Chawnghmingliana
Joint Editors
Lalremmawia
Upa B. Lalhmunliana
John Lalhruaitluanga
Upa Dr. C. Vanlalhruaia
Circulation Manager

Lalfakzuala

Bu 262-na

KRISTIAN
NAUPANG
Synod Office, First Floor
Mission Veng, Aizawl - 796 001
Phone - 0389-2324590
e-mail:
kristiannaupang@gmail.com

A man pe duh leh a bu la duh


chuan Circulation Manager
hriattir tur a ni.
Kum khat lak man Rs. 50.

Kristian Naupanga thu chhuahte hi Editor ngaih dan a ni vek kher lo

A chhunga thu awmte


1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.

Phek

Editorial
...................
1
I lawmman tur i hre chiang em?
...................
2
A fair lo (OP-i retheihna hmachhawn...) ...................
6
Biangbiakna Lalzara
...................
11
|hian \ha ber Isua
...................
16
Isua sawichhetu khawvel mi larte.....
...................
20
Hring nun hi engtin nge i thlir ve le?
...................
22
Zawhna leh Chhanna
...................
25
Hriatzauna huang
...................
26
Hmutheitua
...................
28
Hre thei rawh
...................
29
Zawnchhuah
...................
30
Crossword
...................
31
Chei rawh le
...................
32
Ka hmuh ang hmu thei rawh
(A kawm chhungah)

www.mizoramsynod.org

JULY 2016

EDITOR
KAM CHHUAK
Matric result a chhuak a, pawl sawmpahnih result a
chhuak leh a, a pass \haho chuan lawmpuitu an nei a,
lawmpuina chibai an dawng mawlh mawlh mai. A ti\ha
zual phei chuan an chhungte hnen a\ang te, an kohhran
a\ang te, an sikul a\ang te, sawrkar a\angtein lawmpuina
thilpek an dawng mawlh mawlh mai a ni.
Chutih laia, exam ve reng si, fail bik chu hrehawm
tak a ni ang. Ngawi rengin zak ru takin an kun tlawk
tlawk mai thei a ni. Harsatna avanga fail palh chu awm
theih a ni a, mi tam zawk fail chhan erawh chu an zir
nasat tawk loh vang a ni ngei ang.
Mizote hi zir nasa vak lova \ha taka pass nih duh
hnam kan ni. Zir tlut tlut nih kan zak deuh tlat mai hi kan
piansualna pakhat a ni. Engati nge kan zir nasat peih
loh? Zir nasa an hlawhtling si a. Thiam thei deuhvin vawi
thum an chhiara an hriat theih kha vawi thum chhiarah
i hre ve thei lo a nih chuan vawi sawmthum han chhiar
teh, a thiam thei intite aiin i hre chiang zawk ang.
Tuna kan thawh rim loh chuan rah \ha kan seng dawn
lo. Nuamsa takin result \ha tak neih a harsa fai vek. Thawk
rim na na na chuan malsawmna an dawng ang.
Malsawmna hi thawk nasa, bei nasa, taimate tan
Pathianin leilungah hian a lo dah sa daih tawh a, chu
chu mihringte hian kan hmuhchhuah chuan kan sum hlu
ber chu taihmakna a ni tih kan hre chhuak thei ang.
www.mizoramsynod.org

JULY 2016

I LAWMMAN TUR
I HRE CHIANG EM?
C. Lalremruata

Ramhlun North
Mexico tualchhung buaina chhuak tawh zinga sawi hlawh
ber chu Cristero War kha a ni a, Roman Catholic duh lohna
avanga chhuak a ni. He buainaah hian sawrkar chuan Catholic sakhua chu nasa takin a dodal a, puithiam bakah sakhaw
zuitute pawh tam tak manin an nghaisa a, a \hen an tihlum
bawk a. Sawrkar do tur hian Catholic sakhaw zuitute chuan
sipai an din ve ta a, Krista Sipai (Cristeros) tiin an sawi mai
\hin. Sawrkar sipaite nen chuan nasa takin an indo va, nunna
chn pawh tam tak an awm.
Hetih lai hian tleirawl
kum 13 mi lek chuan Catholic sakhua humhim turin
Krista sipaite chu a zawm ve
a. Chu tleirawl hming chu
Jose Sanchez del Rio-a a ni.
Krista sipai tan chuan a
\angkai hle a, an hotupa ber
chuan a duhin a fapa angin a
en hial a ni. Indona chuan
zual lam a pan zel a, nakinah
chuan Jose-a pawh chu
sawrkar sipaite chuan an man
ta hlauh mai a, naupang jailah an khung a, nasa takin an
vua a, Catholic sakhua
sawichhe turin vawi tam tak

an thlem a; mahse, he tleirawl


hian thu danga chhang lovin,
"Pathian ropui ber rawh se,"
ti chauhvin a chhang \hin.
Ni eng emaw zat a liam
hnu chuan Jose-a leh a \hianpa
chu khai hlum turin an hruai
chhuak a, a hmuh lai ngeiin
a \hianpa chu an khai hlum
a. Jose-a hun a lo thlen chuan
sawrkar sipai hotu chuan,
"Catholic sakhua hi sawichhia
la kan chhuah zalen dawn che
nia," tiin a thlem a. Hemi
\umah pawh hian, Pathian
ropui rawh se, tih bakin a
chhang lo.
www.mizoramsynod.org

JULY 2016

Vanneihthlak takin khai


hlum chu a pumpelh hlauh va;
mahse, a rinna chu a ngai reng
tho. Ni hnih ni thum a liam
leh chuan Jose-a chu vantlang
hmaa kah hlum turin an hruai
chhuak leh ta a. Hemi \um hi
chuan a nu leh pate pawh an
awm ve a, an kah hlum hma
chuan a hmaa an zawh ngai
tho chu an zawt leh a; mahse,
Jose-a chuan vana a lawmman
hmuh tur chu a thlir tlat a,
Pathian ropui rawh se, tiin
a chhang leh ta a. A nu leh
pa, mipui tam tak hmuh laiin
an kap hlum ta a ni.
Tleirawl kum 13 mi
chauh hian a rinawmnain a
rah chhuah tur leh Pathian
hnen a thlen huna a lawmman
tur a hre chiang hle.
Phatsantu niha rei tak dam ai
chuan martar mai a thlang ta
zawk a ni.
Mihringte hian khawvel
kan chhuahsan hnuah
lawmman chi hnih hmuh tur
kan nei. Kan lawmman hmuh
tur chu kan dam laia kan thil
tih\hat dan ang zela pek tur
kan ni. Thih thlenga Pathian
tana rinawmte chuan Nunna
Lallukhum chhe thei lo,

chatuan atan an chang dawn


a, mi sualte erawh chuan
chatuana thihna an chang
thung dawn a ni.
Tleirawlte hian he
lawmman chi hnih hi kan
hriat chiana kan thlan fel a
\ul hle mai.
1. Nunna Lallukhum :
Khawvela lallukhum man to
leh hlu bera an sawi chu
United Kingdom (U.K.)
lallukhum, lunghlua siam a ni
a, India pawisaa a hlut zawng
chu cheng vaibelchhe thum
leh maktaduai kua (`
3,90,00,000/-) vel a ni.
Lallukhum paruk a\anga
lunghlu chi hrang hrang an
lak khawm hmanga siam a
ni. He lallukhum hi nei ta ila,
mi hausa tak kan ni nghal
dawn tihna a ni. Khawvel
lallukhum mah hetiang taka
to leh ropui a nih chuan,
ringtuten vanram kan thlen
huna lallukhum kan dawn tur
ropuizia hi han ngaihtuah ve
teh. Lei leh van siamtu leh
engkim neitu chuan a let sang
tam taka ropui zawk min pe
ngei ngei dawn tih a chiang.
Isua hnung kan zuina kawnga
hrehawm kan tuar fan fan
www.mizoramsynod.org

JULY 2016

man te, Isua avanga mi


hmuhsit kan tawrhna zawng
zawng te, tihduhdah leh nek
chep kan tawrhna te, harsa
taka sual kan tlanchhiatsan
man te, Isua avanga \hing kan
nihna te leh rinawm taka A
rawng kan bawl tlatna avang
te hian lallukhum chhe thei
lo chu chatuan atan min pe
dawn a ni. Khawvela
lallukhum, kumhlun lo
lehnghal nei tura miten thih
ngam lu pua an bei a nih
chuan, a aia ropui leh hlu
zawk dawng tura beih hram
hram chu a phurawm fe
zawk. Kan dam chhung hun
hi a rei dawn lo va;
chuvangin, hrehawm rei lo te
tuara Nunna Lallukhum
dawn chu thlanawm tak a ni
zawk. "Thih thlengin
rinawmin lo awm rawh;
tichuan, Nunna Lallukhum ka
pe ang che," tih Thup. 2:10ah kan hmu.
2. Thihna : Rom 6:23-ah
chuan, "Sual man chu thihna
a ni si a," tih thu kan hmu a.
Hei hi mi rinawm loten
chatuan atana an hlawh ve tur
chu a ni. Ringtute leh
ringlomiten khawvel kan

chhuahsan
hnua
kan
lawmman hmuh tur hi a
inthlau hle mai. Mi tam tak
chuan, "Khawvel te chu chen
tura siam alawm, a chn
thiam apiangte vanneihna a ni
mai," tiin an sawi \hin a.
Hetiang mite hian an thih
hnua an lawmman hmuh tur
ngaihtuah lek lovin nawmsip
an bawl a, khawvelin a pek
theih rei lo te hlimna umin an
hmanhlel a, an lawmman tur
chu an hmu zo nghal vek
tawh a ni. Thupuan 21:8-ah
chuan, "Mi dawih te, ringlo
te, tenawm te, tualthat te,
inngaih ching te, dawithiam
te, milem bia te, dawthei
zawng zawng te chan tur chu
mei leh kta kang dilah chuan
a awm ang; chu chu thih
hnihna chu a ni," a ti a.
Heng bakah pawh hian,
zu ruih ching te, \ha duh hauh
lo te, insual ching te leh ruk
hmang te chuan vanramah
chanvo an nei dawn lo va,
mei leh kta kang (meidil)-ah
paihin an awm bawk ang.
Sual avanga tun dam chhung
la laa kan tawrh hnuah pawh
a aia nasa zawkin thih hnihna
kan tuar cheu dawn a nih chu.
www.mizoramsynod.org

JULY 2016

Piang chhuak tawh


mihring zingah pian tirh
a\anga tualthah hmang,
rukruk hmang, zu ngawl vei,
drug addict sa tu mah an awm
ngai lo. Mi sual tia kan sawi
\hinte hi chhia leh \ha hre
thiam rual, tleirawl an nih lai
khan he lawmman chi hnih
kan sawi takte khi chiang taka
hriain, zirtirna \ha dawng sela
chuan, Nunna Lallukhum
dawng turin an hun pum an
hmang duh ngei ang.
Ringtute pawh hian kan
lawmman dawn tur dik tak
kan hriat hi a pawimawh hle
a, chu chuan hma lam kan
panna kawngah pawh nasa
takin min pui thei a, chhelna
min siamsakin tuarna hmunah
pawh thlamuanna leh
lungawina min pe thei a ni.
Khawvl chn nia inhria, hlim
nia inngaite bawk hi a ni a
twpa lungngaia kun leh
\hinte chu.
Hebrai 11:2427-ah
chuan, "Rinnain Mosia chuan
a lo puitlin hnu khan Pharaoa
fanua fapaa vuah a duh lo va;
rei lo te atan sual nawmna

hlimpui ai chuan Pathian mite


nena tihduhdah tuar a thlang
ta zawk a; Krista an
hmuhsitna chu Aigupta ram
rote ai chuan sum ropui
zawkah a ruat a; lawmman
pek tur chu a thlir \hin
avangin. Rinnain lal thinurna
chu hlau lovin Aigupta ram a
kalsan a, hmuh theih lohva
chu a hmuh avangin a tuar
\an \an a ni," tih thu kan hmu.
Ringtu kal hmasate khan he
leia an tuarna aiin Pa hnen
an thlen huna an lawmman
hmuh tur kha an thlir zawk
a, miten an nghaisakna leh
tihduhdahna chu Pa hnena
sawi hlan nghakhlel takin
lawm takin an tuar zawk a.
Hrehawmna leh tuarna hi
vanram ngaih zualtirtu leh van
thlenna kawng hnaihtirtu
zawkah an ngai a ni.
Lei lallukhum chang lo
bawk, thih hnuah pawh
chang chuang lo tur nih ai
chuan, khawvel kan chhuahsan huna kan lwmman dawn
tr hi hre chiang ila, rinawm
takin Pathian tan hun i hmang
ang u.

www.mizoramsynod.org

JULY 2016

A FAIR LO
(OP-i retheihna hmachhawn dan)
Enid H. Lalrammuani
Salem Veng, Aizawl
B.A. final year hmachhawn tur zirlaite leh zirtirtute inthlah
ni chuan hlim leh phur takin kan kal khawm a. Exam hmaa
inhmuh khawm hnuhnun ber tur a nih avang leh exam zawhah
phei chuan inhmu leh zen zen lo tur an nih avang chuan
zirlaite chu an inngai lwk hle a. Lungleng takin an titi a, thla
an la ho deuh reng bawk a. Chaw ei hma deuh chuan inthlah
nan tiin mahni chanchin leh thil tawn te, lawm thu leh
induhsakna thu te an sawi diat diat a. Dinhmun inang lo,
hmel leh pianzia pawh inang lo an nih ang bawkin an thawnthu
pawh a danglam hle. OP-i sawi hun a lo thlen chuan ama
chanchin chu heti hian a sawi a.
Mizoram khawthlang
lam, thingtlang khaw lian vak
lova awm kan ni a. Ka nu
leh pa chu lehkha thiam lo,
lo neia ei zawng an ni a, unau
zinga a upa ber ka ni. Kan
chhungkua hi kan rethei m
m a. Pawl sawm thleng kan
khuaah ka zir hnuah Pawl 11
leh 12 chu Aizawlah chhungte
ina awm kualin ka zir a. Ka
nu leh pate'n ka admission fee
tur min tumsak thei hram a,
a bak lehkhabu man leh uniform te, \ul leh pawimawh

dang chu chhungte dang


puihna leh ka theihtawpa
inhlawhin ka intum ve \hin.
Ka hun awl apiangah kuhva
rahte ka kheh hlawh a, zirna
chawlhsan em ngai lovin
Pawl 12 chu ka pass chhuak
ve a ni.
College ka kal dawn hian
mi ina awm chunga lehkha
zir chu ka hreh viau mai a.
A chhan chu ka inthlahrun
vang a ni. An \hat viau chuan
ka inthlahrung a, an \hat vak
loh \um lahin ka inthlahrung
www.mizoramsynod.org

JULY 2016

tho bawk. Chu vang chuan


hostel-a awm hram dan ka
ngaihtuah ta a.
Admission fee bak ka
chhungten min pek tur an nei
lo. Thla tin hostel fee chu
engtin nge ka tih tak ang tih
ka hre thiam mai lo. Zirlaibu
leina tur pawh ka nei lo va.
College admission ka tih fel
hnu chuan hostel admission
dilna chu ka theh lut ve ta
tawp a. Hostel admission fee
pawh chu ka nei chuang lo
va. Vanneihthlak takin hostel
admission chu ka chang ve ta
hlauh mai a. Ka lawmna leh
hrehawm tihna a inzat hial
awm e. A chhan chu admission tihna tur pawisa ka la neih
loh vang a ni. Ka chhungte
chu dil ngawt mah ila, an nei
dawn lo tih ka hre chiang si.
A chang chuan vanduai hi ka
inti em em a, mahni
inkhawngaih avangin zanah
ka \ap ru fo \hin. Lungngai
leh rilru hah takin ka \awng\ai
mawlh mawlh a, Pathian
hnenah ka dil tlut tlut \hin.
Ka chanchin chu ka
chhungte ka zuk hrilh ve ta
tawp a, ka mangan thu nen.

Chutah ka nu chuan kan khaw


chhuak zirtirtu a awm thu leh,
chu mi hnena kala pawisa puk
dil tawp mai turin min ti a.
Amah chu ka la hre ngai si
lo, ka hrehin ka huphurh em
em a. Miss hmu tur chuan ka
kal ta a. An inah chuan ka
lut mai ngam lo va, ka let leh
a, ka kal leh a, ka let leh \hin
a. A tawp a tawpah chuan
Zak thei ka ni lo, tiin ka
infuih a, ka pan ta tawp mai
a! A lo felin min lo hre thiam
hle mai a, lawm takin hostel
admission fee tur pawisa chu
min lo pe ta a. Pathian leh
kan Miss chungah khan ka
van lawm tak em!
Hlim takin hostel-ah
chuan ka lut ve ta a. Zanah
erawh chuan, Hostel monthly fee chu engtin nge ka tih
ve tak ang? tih ngaihtuahin
ka muhil thei meuh lo. Ka
\awng\ai leh ringawt \hin. Ka
chhungte rilru ka tihhah dan
tur leh, a bik takin ka nu rilru
hah dan tur ka ngaihtuah a.
Nei se, thei ni se, ka zirna
mamawh chu min pe phal
dawn lutuk tih ka hria.
Mahse, an nei mawlh si lo.
www.mizoramsynod.org

JULY 2016

Thutlukna ka siam ta a: an
tih theih loh tura an rilru tihah
tur ringawt chuan ka harsatna
hi a theih chhung chu ka fight
dawn a ni, tiin.
Chumi zan chuan mahni
inkhawngaihna \angkai lo zet
chuan min bei zankhua a. Ka
\hiante aia vanduai bik riau
hian ka inhria a. Beidawnna
leh nun hahthlak tihna hian
min bei mup mup ni ber hian
ka hria. A chang chuan
Pathian ka dem a, ka vui em
em a. Hetiang teh hrepa
rethei tur ringawt te chuan
engati nge min lo piantir, tiin
Pathian ka chhuahchhal \hin.
Ka pian hlim khan lo thi daih
zawk ila, tiin ka ngaihtuah
hial \hin. Ka nu leh pa ka dem
ngam lo na a, ka pian ni
er awh ka d em thun g.
Pathian rorel dan hi fair lo
ka ti em em a, retheihna leh
harsatna tinreng tuar tur
ringawta piang niin ka inhria
a. Ka hriat tham lek hian 'A
fair lo!' tiin ka phun chhuak
fo \hin. A tawi zawngin
'Thih daih ka chak thin' tiin
sawi ila, a kimin a dik deuh
berin ka hria.

10

Mahse, Pathian hian min


lo thlahthlam ngai reng reng
lo va. Beidawnna khur thk
takah pawh beiseina eng de
ve ve thlir turin min lo \anpui
reng a lo ni. Hmeichhe hostel-a awm ka nih avangin
'hmeichhiain thla tina kan
mamawh zuar ta ila' tih chu
ka rilruah a lo awm \an a. Ka
pawisa neih chhun tlem te
chuan ka lei theih tawk ka lei
a, mi zakzum tak leh thil zuar
\hang lo ka nih avangin ka
zam viau a ni. Mahse, rei lo
teah ka hralh zo ta mai a. A
hlp a tam lo naa, ka lawm
hle a ni.
Chuta \ang chuan ka
\hiante mamawh tur thil chi
hrang hrang chu ka
ngaihtuah chhuah belh ta zel
a. Pickle te ka zuar a, kan
zirtirtute chu ka zawrh ngam
lo va, ka \hianten ka hriat
lohvin kan zirtirtute hnenah
te min lo zawrhsak chang a
awm. A man aia to deuh tein
min lo leisak \hin a, ka lawm
thei em em a, ka zak m m
bawk \hin. Second hand leh
tlereuh hrang hrang ka zuar
tel bawk a.
www.mizoramsynod.org

JULY 2016

Class kal chunga


sumdawn chu a hahthlakin a
hautak hle. Class ban veleh
ka zawrh leh tur lain
hmanhmawh takin ka chhuak
a, zanah lehkha zir \an hmain
ka zuar a, chhunah college-a
zawrh remchang ka zuar
bawk a, ka hah ve hle \hin.
Ka hriselna pawhin a tuar a,
lu haiin ka tlu fo \hin. Exam
dawn taka hah leh rimtawng
vanga khawsik leh damloh ka
ching khawp mai, drip khai
ngaiin ka awm phah fo. Ka
damloh pawhin ka chhungte
hrilh loh \ha ka ti zawk a, ka
ziaawm hnu deuhvah ka
chhungte ka hrilh chauh \hin.
A chhan chu ka damloh
hmasak tumin ka lungleng leh
hrehawm ti lutukin ka
chhungte ka zuk hrilh mai
pek a, ka nu chuan min lo
ngaihtuah m m a, mu thei
lo leh chaw pawh ei thei lovin
a lo awm a. Sum a awm miau
loh chuan, min ngaihtuah viau
mah se tih theih an nei chuang
lo va, an rilru ka tihahin ka
timangang ringawt a ni tih ka
hre thiam ta a ni. Pathian
khawngaihna leh \hiante

11

puihna avangin ka dam ve leh


mai bawk \hin.
Ka nu leh pate hi mi
zakzum tak an ni a. Kan
retheih m avang a ni mai
thei, rual an pawl tam lem lo
va. Inleng kan neih pawhin
min hmatheh fo \hin. Mi nu
leh pate ka awt thei em em a,
an fate pawh an vannei bik
ka ti \hin. Ka zirna atana
mamawh khawp pawisa an
nei lo va, incheina leh
thuamhnaw phei chu beisei
tur a awm lo. Ka han
ngaihtuah let vang vang hian
ka hnute um tirha hnute
dawmna (brazier) pakhat min
leisak bak kha thawmhnaw
min lei awm rng rng ka hre
lo. Chhungten an hak hlui
min pek khawm bak chu ka
thawh chhuaha ka lei vek a
ni. Thawmhnaw tam ka nei
ngai lo va, a man to phei chu
awt mah ila ka beisei pha lo.
Kum thum chhung lai
college kalin final exam
hmachhawn tur ka lo ni ve ta
reng mai. Harsatna chi hrang
hrang ka tawhte kha ka
ngaihtuah let a, mi puitlinga
min siamtu an lo ni.
www.mizoramsynod.org

JULY 2016

Beidawnthlak tak tak thil ka


tawnte khan beiseina nen hma
lam pan lo thei lovin
tumruhna min lo siamsak a.
Mangan ka thlenna tur
innghahna tlak ka neih loh
avangin Pathian hnenah ka
thlen a, belh tur dik tak
Amah ka lo bel \hin zawk a
ni. Hrisel lo leh puih ngaia
ka awm fo avang khan puitu
\hian ngilnei tak tak ka chhar
phah \euh bawk. Kan hostela zirlai entawn tlak chawimawina pawh ka dawng ve
nawlh mai bawk. Entawn tlak
leh chhuanawm ka nih ka hre
lo va, harsatna leh beidawnna,
retheihna leh manganna chi
hrang hrang ka tawh laia min
puitu Pathian erawh a belh
tlak tih ka hria.
Ka nu leh pa fa ka ni hi
ka lawm a, piang nawn leh
dawn pawh ni ila, anni hi ka
tana nu leh pa \ha ber an ni
tih ka hre thiam ta! Kan
chhungkaw dinhmun leh kan
retheihnate kha tumruhna leh
rilru puitling ka neih theih nan
an lo va hlu si em! Pathian

12

hian a lo rel sual lo va, ka


tan hian engkim hi a lo FAIR
leh si a ni.
A chanchin lungchhiatthlak leh ngaihnawm tak
sawitu Lalawmpuii chu ka
thlir tlawk tlawk a. Ka
khawngaih a, ka lawmpui m
m a, ka ngaisang takzet
bawk. A mittui a tla a; mahse,
a hmelah chuan lungawi leh
hlim hmel ka hmu a, a
incheinate pawh chu a mawlin
a tlawm naa, a mit menga
inrin tawkna chuan a
tizahawm hle si. A cherin a
dawldang viau naa, amahah
chuan tukdawl zawh loh
thinlung huaisen leh khauh tak
a hmuh theih a. Ni sen sa leh
thlasik khaw vawt, thlipui leh
ruahpuiin a tihchhiat zawh loh
thlaler pangpar mawi tak ang
hi niin ka hre ta hial a.
He nula anga Pathian bel
tlat, harsatna hmachhawna,
retheihna pawh vanneihnaa
chantir ngam tleirawl huaisen
eng zat tak Mizoramah hian
awm ang maw, tiin ka
ngaihtuah chhunzawm ta zel a.

www.mizoramsynod.org

JULY 2016

13

Biangbiakna

LALZARA KAWMNA
Lalzara s/o Lalhruaitluanga Ralte, kum
2016 MBSE hnuaia Class XII-a Science Streama Mizoram pum puia pangana chu Kristian
Naupang Chanchinbuin a kawm a. Kan
inkawmna chu i lo ngaithla ang u.
KN Kristian Naupang
LZ Lalzara
KN - I pian ni leh thla min
hrilh thei em?
LZ - August ni 24, 1997.
KN - Tute nge i nu leh i
pate?
LZ - Ka pa chu Lalhruaitluanga Ralte a ni a, ka nu
chu Rammuanpuii a ni.
KN - Pianpui unau eng zat
nge i neih?
LZ - Farnu pahnih Bonita
Lalmuanawmi leh Rinsangi.
KN - I nu leh i paten eng hna
nge an thawh?
LZ - Ka pa hian Synod Press
Manager hna a thawk a, ka nu
chuan hna a thawk lo.

KN - Zirna kawng i zawh


dan min han hrilh teh. Khawi
sikulahte nge i kal \hin?
Exam-ah i ti\ha \hin em? Eng
division-ahte nge i pass \hin?
LZ - John Zoliansanga Memorial School, Mission
Vengah Nursery ka kal a, KG
a\anga Class 8 hi Gospel Centenary School, Mission
Vengah ka kal. High School
leh Higher Secondary School
chu St. Paul's HSS,
Tlangnuamah ka kal a ni.
KN - Lehkha i zir hian
zing, chhun, tlai leh zanah
engtia rei nge i zir \hin? I zir
\hin dan tlangpui min han
hrilh teh.
LZ - Sikul kal lai chuan
zingah ka zir ngai vak lo va,
sikul banah home-work ka ti
www.mizoramsynod.org

JULY 2016

phawt a, inbual leh chaw eite


ka zawh hnuah ka zir ber. A
\ul dan azirin darkar hnih te
ka zir \hin. Exam hnaih dawn
erawh chuan ka zir tam deuh
va, exam lai chuan chawlh
zeuh zeuh nen nilengin ka zir
\hin.
KN - Pawl eng zat i nihin
nge smartphone an leisak
che?
LZ - Pawl 10 ka nihin
smartphone min lei.
KN - Smart phone hi i zirna
atan i hmang \angkai em?
LZ - Hmang \angkai e.
Internet-ah pawh hian assignment leh zir tur \ha tak tak,
sikul thil kher lo pawh a tam
em em a, heng hi ka en ve
nual \hin.
KN - I nu leh paten lehkha
zir turin an tir \hin che em?
Nge, I zir nasa lutuk! an ti
zawk che?
LZ - Zir tlut tlut mi ka ni
lem lo va. Mahnia zir chu a
tam zawk nangin, lo
thatchhiat deuhva min tirh
chang chu a awm ve \hin.

14

KN - HSSLC-a Top Five nih


hi a nep lo hle mai a. Topper
nih tumin i bei em?
LZ - Theihtawp chu ka
chhuah ve. Zirtirtute pawh ka
zawt nasa a, question paper
hluite pawh a chhuah dan
hmang leh a chhan dan \ha
hre lawk turin ka en kual
nasa.
KN - High School leh
Higher-a i kal chhungin mathematics-ah emaw, subject
dangah pawh sikul pawn
lamah tuition i la ngai em?
LZ - Tuition hi vawi khat
mah ka la lo. Ka thiam loh
chu sikulah kan zirtirtute ka
zawt mai \hin. Anni an thiam
bawk a, min pui thei hle mai.
KN - Mi \henkhatin harsa an
tih ber mai Physics subject hi
nuam i tih leh i mark scorena niin an sawi a, a dik em?
Tun result-ah khan mark eng
zat nge i hmuh?
LZ - Tun exam-ah khan
Physics-ah chuan 93 ka hmu
a. Ka tih\hatna ber erawh chu
mathematics a ni a, mark 97

www.mizoramsynod.org

JULY 2016

ka hmu. Physics hi ka tuina


ber chu a ni a, a bikin nuclear
physics hi ka tuina bik a ni.
KN - I sikul kalna St. Pauls
Higher Secondary School
hian result a nei \ha \hin hle
mai a, eng vang nge nia i
hriat?
LZ St. Paul's HSS kan
chakna ber nia ka hriat chu
kan zirtirtute khi an ni. An
thiam mai bakah an taima em
em a, zirlaiin an thiam loh
phawt chuan an pui thiam em
em a. Kan duh ber chu ni lo
mah se, kan tana \ha ber tur
an ngaihtuah thiam ka ti hle
\hin. Tin, student taima an tam
a, rilru \ha tak tak pawh an
tam a, zirlai leh zirtirtute
inlaichinna \ha tak a awm
theih vangin kan ti\ha thei hle
a ni.
KN - Bazar note emaw,
zirtirtute note siam emaw i
hmang ve \hin em? Text book
i ring tawp nge, note i insiam
thin?
LZ - Zirtirtute note siam chu
ka hmang ve nasa a, an pek
theih chin chu ka theih angin

15

ka zir ve. Text book pawh


ka hmang nasa khawp mai.
Note copy sual emaw, chiang
lo emaw a awm palhin text
book ka rawn mai \hin. Bazar
note ka hmang lo.
KN - Khawi college-ah nge
kal i tum? Eng vangin nge
chuta kal chu i tum?
LZ - Ka kal tumna chu St.
Stephens College, Delhi a ni
a. India rama science college
\ha bera hriat lar a ni a, an
syllabus te pawh ka en tawh
a, a \hat hmel hle a ni.
KN - Eng nge zir zel i tum
a, eng nge nih i tum Kristian
naupangte han hrilh teh.
LZ - B.Sc. (Physics) lak ka
tum. UPSC exam hi beih ka
tum a; tin, research lam te
pawh hi a chakawm viauvin
ka hria.
KN - HSSLC-a pakhatna ni
tura harsatna i tawh leh high
school i kal chhunga harsatna
i tawhte min han hrilh teh.
LZ - Harsatna hi Pathian
vang liau liauvin ka tawk lo
khawp mai a. Damlohna nep
te te ka nei ve zeuh zeuh va;
www.mizoramsynod.org

JULY 2016

16

tin, co-curricular activities-ah


ka tel hnem \hin avangin zirlai
lama inthlahdah chang te a
awm ve \hin a; amaherawhchu, harsatna lian tham eng
mah ka tawk lo.

LZ - Article hi kum 12 vel


ka nih khan reptiles lam kha
ka ziak tawh a, poem erawh
chu ka la ziak ngai lo. Pa
eisual chhungkaw tana ka
ziah kha ka vawi khatna a ni.

KN - High School leh


Higher i kal chhunga kohhran
inkhawma i inkhawm dan
tlangpui min han hrilh teh.

KN - Mizo naupangte hian


lehkha kan zir nasa i ti em?
Tun aia hmasawn tur hian
engtin nge \an kan lak ang? I
ngaih dan, High School leh
Higher-a kal mek zirlaite han
hrilh teh.

LZ - Inkhawm hi ka ngai
pawimawh em em a.
Chawlhni bakah Nilai zan leh
Inrinni zanah pawh ka
inkhawm deuh ziah a ni.
K|P-ah erawh chuan ka
inkhawm tlem a, chawlh lai
a nih erawh chuan ka
inkhawm ziah thung. Sunday
School-ah te, tleirawl
inkhawmah te leh KTP-ah te
pawh chanvo ka nei ve zeuh
zeuh a ni.
KN - Mamit khuaa pa eisual
chhungkaw pakhat, mang
\helh mai sunna atana Sap
\awnga i thu ziah kha zirlai
tam takin inthawn darhin an
lo chhiar a, thiam an ti hle
mai che a. Article emaw,
poem lampang emaw i ziak
tawh \hin em ni?

LZ - Mizote hi kan duhna


lamah chuan kan taima em
em a, lehkha zirna lamah
pawh hma kan sawn viau
chuan ka hria. Amaherawhchu, hmasawn zel tur kan ni
a, social media, video games,
music, incheina leh socializing hian kan hun chu a luah
hneh mah mah niin ka hria.
Heng hi thlahthlam tur chu a
ni hauh lo, kan nun tihlimtu
leh tinuamtu an ni. Mahse,
hun hi hman thiam a
pawimawh a, lehkha zir leh
khang kan sawi takte kha
hun bi nei \heuhvin ti thei ila,
chin tawk hi nei ila,
hmasawnna mai bakah
www.mizoramsynod.org

JULY 2016

hlimna leh lawmna kan neih


phah ngei ka ring.
Tin,
kan
nuna
pawimawh ber tur chu
Pathian a ni a, Pathian \ih hi
finna bul a ni, Bible pawhin
a tih kha. Pathian tan ni tin
hun siam ngei ngei hi a \ha a,
inkhawm te, Bible chhiar leh
\awng\ai te hian kan nun a
chawm a ni tih i hria ang u.

17

Lalzara hi lehkha chhiar


peih tak, \hian kawm tam lo
tak, lehkha thiam thei tak leh
mahni inring tawk mi tak a
ni. Kum 2013 May thla
chhuak Kristian Naupang
chanchinbuah khan King
Cobra (rulngan) chanchin a
rawn ziak tawh nghe nghe.
Editor

KHAWVEL HRUAITU LEH KRISTIAN HRUAITU


DANGLAMNATE

Khawvel hruaitu chu a inring tawk a,


Kristian hruaitu chuan Pathian a ring.
Khawvel hruaitu chuan mihring a hre chiang a,
Kristian hruaitu chuan Pathian a hre chiang.
Khawvel hruaitu chuan amahin thutlukna a siam a,
Kristian hruaitu chu Pathian duh danin a kal.
Khawvel hruaitu chuan a bawh chak a,
Kristian hruaitu chu a inphahhnuai \hin.
Khawvel hruaitu chuan tih dan a ching chhuak a,
Kristian hruaitu chuan Pathian tih dan a entawn.
Khawvel hruaitu chuan thu pek nuam a ti a,
Kristian hruaitu chuan Pathian a hlimpui.
Khawvel hruaitu chuan mi mal ham\hatna a zawng a,
Kristian hruaitu chuan Pathian leh mihring a hmangaih.
Khawvel hruaitu chu amahin a ding a,
Kristian hruaitu chuan Pathian a rinchhan.
.....
www.mizoramsynod.org

JULY 2016

18

|HIAN |HA BER ISUA


Lily L. Pachuau
Chaltlang South Kohhran
Hmeichhe naupang pakhat, a hming Julie-i tih hi a awm
a. Julie-i chu naupang fel tak niin sikulah \hian kawmngeih
bik m m a nei a, inngeih takin a thiannu nen chuan an
inkawm \hin a. Hun a lo kal zel a, \hian dangte thikna avangin
a \hian kawmngeih tak chu an la hrang ta daih mai a, a \hian
\ha berin a phatsan daih mai chu hrehawm a ti ve hle a.
Chutia mal tak leh rilru
na taka a awm lai chuan Isua
aw a lo hre ta a, I \hian \ha
berah min siam rawh, tiin
sawmna a dawng ta a. Vawi
thum lai a hriat hnu chuan
Julie-i chuan, Lalpa, nang
chu vanah i awm daih a, kei
chu leiah ka awm bawk si a,
engtin nge ka best friend i
nih theih ang le? tiin a lo
chhang a. Julie-i chuan
Pathian nen an inkar chu a
hlat em avangin an inkawm
theih a ring lo va, Isua
sawmna chu a hnawl ta a.
Julie-i ang hian i \hiante
kawm duh loh i tawng tawh
ngai em? Eng emaw vanga
\hiante kawmserh nih chu
nuam lo ve tak chu a ni. A

nih leh Isua hian kan \hian


nih a duh tih hi kan hre tawh
ngai em? Mizote hian Pathian
hi kan \ihin kan zah m m
a, min tidamtu, kan \awng\aina chhangtu, kan sual tleng
faitu, min hmangaihtu a nihzia
te pawh kan tem tawh ngei
ngei ang; mahse, Isua hian
\hian kawm tur a duh ve a ni
tih kan ngaihtuah tawh ngai
em le?
Isua hi vana a awm
avangin Julie-i ngaih dan ang
khan kawm phak lohvin a
awm em ni ang? Ni lo ve.
Isua chu kan hnenah, a
Thlarau Thianghlim kaltlangin
a awm reng a ni. Julie-i kha
chuan Thlarau Thianghlim
chungchang kha a lo la hre
www.mizoramsynod.org

JULY 2016

ve lo va; chuvangin, Isua nen


an inkawm thei a ni tih a hre
lo. Thlarau Thianghlim chu
tu nge? Thlarau Thianghlim
chu Pathian a ni a, Isua
ringtute thlarauvah a cheng a,
Isua chungchang min hrilhtu
leh Thlamuantu a ni. Hemi
awmzia chu Isua chu vanah
awm mah se kan chhungrilah
a cheng a, Thlarau Thianghlim kaltlangin kan hnenah a
awm tihna a ni a, Isua chu a
lo kawm theih reng tihna a
ni. Isua chuan a thu hriaa,
zawmtuteah chuan Pa Pathian
nen chu mi hnenah chuan an
chen tur thu a sawi a ni.
Engati nge Isua hian
inkawm a duh? Biak ina kan
kal te, Bible chhiar leh
\awng\ai te, Pathian thu kan
zawm te hian Isua kan kawm
a ni mai lawm ni, tiin zawhna
a awm thei a. Ni mai e.
Mahse, Isua chuan hemi
piahah mi mal taka min kawm
\heuh hi a duh a ni. Pathian
hi inkungkaihpui theih Pathian
(relational God) a nih avangin
mihringte min pawl a chk a,
a rilru min hrilh ve te pawh a
duh a ni.

19

Enoka te, Mosia te,


Abrahama te khan Pathian an
kawm \hin. Isua hi eng tik
lai pawhin a biak theih a, min
mutthluksan ve ngai lo va, a
hre lo der ngai bawk hek lo
va, eng hunah pawh, khawi
hmunah pawh a biak theih
vek a ni. |awng\aia kan biak
te hian sawi mawi emaw,
sawi tlawr duah kher emaw
a ngai lo va, kan rilru dik
tak kan thiam ang anga sawi
mai kha a tawk. Isua chuan
kan thiam chin tawk bak a
phut lo. Pathian chu kan zah
tur a ni a; mahse, muk taka
awm kher a ngai lo. Pathian
be turin inlak fel vel phawt
pawh a ngai hek lo. Isua
chuan mi zawng zawng aiin
min hre chiang ber a, kan
nih ang angin min pawm vek
bawk a ni.
Isua bula kan kal hian
min lo lawm tawp a, a hlim
\hin a ni. Isua chuan leia kan
awm chhan te min hrilh a,
kan talent min pekte leh
thiamna kan zirte hi \angkai
leh hlawk taka a ram tana
hman dan min zirtir hi a duh
em em a ni. Isua chuan kan
www.mizoramsynod.org

JULY 2016

tlakchhamte mi phuhruksak a
duh \hin bawk. Isua kan biak
tam poh leh Pathian fa kan
nihna (identity) kan chiang
tawlh tawlh a, sual kan kalsan
deuh deuh va, kan thinlung a
lawm deuh deuh va, chu
chuan kan hmel pawh a ti\ha
tawlh tawlh \hin a ni.
Isua aw chu hmangaihna
leh khawngaihnain a khat a,
a rawn biak che chuan
nangmahah thlamuanna i nei
ngei ang. Isua chuan kan
chhungrilah Bible thu
hmangtein min rawn be \hin
a, mumangah te, thil siamah
te, mi dang hmang te pawhin
min rawn be \hin a ni. Pathian
chuan tihluihna leh hlauhna
hmangin emaw min be ngai
lo. Kan duhthlanna thiang tak
hmang turin min duh \hin.
|hian \ha tak Isua kan
kawm chuan amah rin min
zirtir \hin a, amah ring tur
chuan Pa Pathian nihna min
hriat chiantir \hin. Entir nan,
Lazara a damloh thu Isuan a
hriat khan a tlawh mai lo va,
a thih hnuah a va kal zawk a.
Marthi te unau chuan Isua lo
kal har lutuk chu hriat thiam

20

har an ti ve hle a; mahse,


Isuan Pathian ropuina a lantir
duh avangin a tlai mai zawk
a ni. Lazara thi tawh a han
ko chhuak chiah mai kha chu
thawhlehna leh nunna a nihna
chu chiang takin an lo hre ta
a ni. Keini ringtute pawh
Isuan Chanchin |ha puang
chhunzawm turin min duh
\heuh va, Thlarau Thianghlim tihchaknain mitthite kai
thovin, damlote tidamin, thil
mak leh chhinchhiahnaten
min zui hi a duh a ni.
Khawvela kan dam
chhungin Isuan mal taka kan
awm a phal lo va, amah nena
engkim kan pal tlang dun hi
a duh a ni. Chuti lo chuan, a
hmangaih m m mihringte
hian ngaih\ha deuhvin, kawng
dik lova kalin hremhmun
kawng kan lo zawh thei reng
a ni. Amah hi kawng tinrenga
thlemna lo tawk ve tawh, min
hre thiamtu a ni a. Sualin
emaw, chak lohnain emaw,
harsatnain emaw a hneh loh
a nih avangin a chakna kan
ring thei a ni. I hrehawmna
te, i harsat rukna te zawng
zawng kha a hre thiam vek
www.mizoramsynod.org

JULY 2016

a, a tawrhpui che a, a tidamin


zalenna a pe duh che a ni.
Min \anpui turin a inpeih
reng a, min induh khum ve
ngai lo.
Isua chu mi rinawm a nih
avangin miten min phatsan
angin min phatsan ve ngai
dawn lo a ni. I phatsan
pawhin a phatsan ve ngai lo
vang che. Kan sual lai pawhin
Isua chuan min lo chhandam
daih tawh a; chuvangin, min
hmangaih bang dawn lo va,
\hian rinawm tak a ni.
Tin, Pathian hi lawmman
pek hmang a nih avangin he
leia amah kan rinna ang zelin
Pathianin lawmman min pe
dawn a ni. Isua chuan a
zirtirte kan nih avangin, a
hminga tuisik no khat mi kan
pek pawhin lawmman pek min
hmaih dawn lo a ni. Isuan

21

kan ropuina tur ni lo, amah


vanga thil \ha tih hi a ngaisang
a ni. Chu mai pawh a la ni
lo, vanah lallukhum mawi leh
ropui tak min la khumtir
dawn a ni. Lawmman leh
lallukhum kan chan hi
Pathianin mi rinawmte tana a
siam a ni a, heng dawng thei
tur hian Isua kawm zel ila, a
thu kan zawm tlat \hin dawn
nia.
Julie-in Pathian a
hnawlna kha i la hria em?
Hun a lo kal zel a, Julie-i
pawh chu piangtharin Isua
chu a \hian \ha berah a lo
pawm thei ta.
Isua hian i \hian \ha nih a
duh takmeuh asin! I awih loh
chuan Joh.15:15 kha han keu
teh le. Eng nge Isuan a sawi?
Bawih ti leh tawh lovin
engtin nge min tih zawk ang?

ISUA DANGLAMNA
Alexander-a te, Ceasar-a te leh Hannibal-a ten
khawvel an hneh a, \hian an nei lo. Isua erawh chuan
hmangaihnain ram a din a. Mi nuai tam takin a tan
nun an hlan a. Hnehtu dangte tih theih loh thinlung
lam a hneh thin.
www.mizoramsynod.org

JULY 2016

22

ISUA SAWICHHETU KHAWVEL MI


LARTE LEH AN THIH DAN
Lalhmingliana Ralte
Junior Dept. Ztu.
Ramthar Veng, Aizawl
1. John Lennon (Singer) :
America ram thu thar la
khawmtute hmaah, Kristianna hi a la tawp ang.
Hnial buai ngai lovin hei
hi ka chiang. Isua hi chu a
\ha; mahse, a thu kente hi
a mawlmang lutuk. Tunah
hi chuan ani aiin ka lar
zawk fe! a ti a (1966).
Hemi a sawi hnu hian kah
hlum a ni a, vawi ruk zet
kah a ni. Isuan engtin tak
rorelsak ang maw le?
2. Tancredo Neves (President of Brazil) : President ial camp aign laiin,
Vote 5,00,000 ka hmuh
tlin phawt chuan Pathian
meuh pawhin President ka
nihna tur a\ang hian min
titla thei lo vang, a ti
pung pung a. A sawi ang

zat vote chu a hmu ngei a;


mahse, President-a lak luh
a nih hmain khawsikin a
thi ta daih a ni.
3. C as uza (Bi -Sexual )
(Brazilian Composer,
Singer and Poet) : Caucio
(Rio de Janeiro)-a show a
neihnaah van lam hawia
sikret (cigarette) pak khuk
tual tual pahin, Pathian,
hei hi i tan ve aw? a ti
v el a, k u m 3 2 mi n i i n
chuap cancer-in hrehawm
zetin a thi a ni.
4. Titanic satute : Titanic
an sak zawh hlim khan thu
thar la khawmtuten, Titanic chu engtianga him
nge a nih? tiin an zawt a,
a satute chuan inring tawk
takin, Pathian pawhin a
www.mizoramsynod.org

JULY 2016

tipil thei lo vang, an ti


khanglang a, a pil leh pil
loh chu sawi a ngai lo, kan
hre vek.
5. Marilyn Monroe (Actress) : Thuhriltu ropui
Billy Graham-an show a
neihnaah a va tlawh a,
Thlarau Thianghlimin a
hnena thusawi turin a tir a
ni tih a han hrilh chuan,
N a n g n i Is u a v e h i k a
mamawh lo ve, a lo ti vei
rawk a, a hnu kar khat
lekah a pindanah thia
chhar a ni.

23

al al a, a hnu kum 1980


February ni 19-ah ama
luak hakin a thi der mai.
7. Christine Hewit (Jamaican Journalist and
entertainer) : Bible hi
lehkhabu awm tawh
zawng zawngah a la chhe
ber, a ti pung pung a.
Kum 2006 khan tu nge a
nih pawh hriat hleih theih
loh khawpin a motor-ah a
kang hlum daih a ni.

6. Bon Scott (Singer) : A


hun laia band lar, AC/DC
singer ni \hin chuan kum
1979 khan a hla thu-ah:
Dont stop me; Im going
down all the way, down the
highway to hell, a ti vei

Mi tam takin Lal Isua


ai a th ilt it hei leh p aw imawh hi a awm lo a ni
tih hi an theihnghilh fo
\hin. Lal Isua chu a thi
a, a tholeh a, tun thlengin
a la nung reng asin.
Chhiartu duh tak, Lal
Isua hming hi zahpui ngai
suh ang che.

John Lennon

Marilyn Monroe
www.mizoramsynod.org

JULY 2016

24

HRING NUN HI ENGTIN NGE I THLIR VE LE?


Upa Zarzokima Khiangte
Madanrting, Shillong21
Ed Young-a ngaih dan chuan mi \henkhat chuan rilru
tuihal tihkhah nan finna leh hriatnaah an zawng a, \henkhatin
tisa ngawt tihtlai hi an dam chhanah an lo ngai ve bawk a.
Hetiang rinna hi 'Hedonism' an ti a, a zawmtute pawh 'hedonist' tih an ni. Zaithiam Madonna, zahmawh lang lek leka zai
\hin pawh hi hetiang ngaih dan pawmtute zinga mi a ni, an ti.
|henkhat chuan khawvel thil, intihhausakna tur chauh
ngaihtuah an awm bawk, an ti. Hetiang mite hi loan laa
inchhek arbawm tuma loan rulh leh ngaihthah leh si te pawh
an ni duh khawp.
A dawt lehah chuan
sakhuanaa mi \henkhat chuan
an thlarau ril\am hnawh
khahna turin sakhuana hi an
hmang \hin. Pathian tak pawh
si lote chuan sakhuana hi
ngaih tih\hat nan, inchhuan
nan leh mite fak hlawh nan
chauh an hmang bawk.
Nihilist : Anniho hi
chuan hring nun chu pawisa
khelh (gambling) ang chauh
a ni a. Pawisa inkheltute
pawhin a changin an man a,
a changin an hloh va. Heti
ang chauh hi kan nun chu a

ni. A changin kan hlawhtling


a, a changin kan hlawhchham
a. Chuvangin, lungkham vak
tur a awm lo. Thil a nih tur
chu a ni mai dawn, an ti. Hei
hi 'Quesera' an ti.
Finna leh hriatnaah hian
(social media) mobile phone hi
a tel lo thei lo va. A \hatna lam
han dah \ha rih ila. WHO Expert Committee chuan1964
daih tawhah khan, drug leh zu
addiction hi substance addiction-ah a chhiar a. Tunlai hian
behavioral addiction-ah mobile
phone hi dah a ni leh tawh.
www.mizoramsynod.org

JULY 2016

Psychologist-te chuan
ngawl veina (addiction) hi
mahni chkna thunun theih
lohna a ni, an ti. Hei hian
thluak lam a nghawng avangin
rilru leh taksa lam natna a
thlen an ti. China sawrkar
chuan smartphone addict hi
rilru natna (Demensia)-ah an
puh hmiah. Hemi avang hian
mi beidawng (depression) an
tam a, chu chuan a hrin chu
mahni intihhlum duhna a ni,
an ti. Depression chu beiseina
nei lo, eng mah ti thei lova
inhria, hlutna nei lova inhriate
an ni. WHO chuan India hi
depression tamna ber ramah
(The most depression nation)
a puang a, depression rate
36% a ni, an ti. 'Nun ruak'
an tam a, mahni inthunun
chunga nun hman thiam a
pawimawh takmeuh a ni.
Eng bawihah mah ka inphal
lo, tiin Paulan a sawi (1 Kor.
6:12).
Selfie thih phah an awm
ta zeuh zeuh. Thingkung leh
in chung sanga mahni thla lak
tuma chesualte pawh sawi tur
an awm. April, 2016 khan
\hian zathum rail kawnga

25

thlalak tumte chu an hnung


lam a\anga rail chak tawk lo
tlan chuan a su hliam nual
mai. Mipa naupang pakhat
pawh a pa pistol nen thla inlak
a tumnaah, thlalakna camera
hmeh turah pistol a hmet palh
a, a inkap hliam palh bawk.
Hring nun hre thiam m
mtu Israel lal ropui Solomona chanchinin tlipna han
siam dawn ila. A thil dilin
Pathian a tihlawm em
avangin, tu mahin an la neih
loh finna leh hriatna thinlung
a pek bakah hausakna leh
ropuina a pek belhchhah
bawk a. Thufing sangthum lai
sawiin, hla pawh sangthum
leh panga a phuah bawk. A
thil hriat pawh a tamin a zau
bawk. Amah ang hi mi an
awm lo a ni ber mai.
Ed Young-a chuan
ziaktu (writer), thu phuah
thiam, musician, scientist leh
ram rorel thiam (statesman) a
ni, a ti. Rangkachak leh
tangkarua pawh a ngah hle
a, tangkarua phei chu lung
ang lekin an ngai. Khatih laia
an khawvel hausakna kha, Israel ramah a luang lut tih theih
www.mizoramsynod.org

JULY 2016

a ni. Ka mit it zawng chu


ka hlah lo, a ti hmiah. Ei
leh in lamah pawh nuam a
chen a ni ringawt. An ni tin
ei pawh a turu hle.
Chhangphut diak chi leh
pangngai belh khawmin litre
660 hu, bawngtuai 10,
bawng tla mi 20, beram 100,
sakhi, sangai, ar chawm thau
telin ni tinin ruai ropui an \heh
a ni. Thisen sng leh
zunthlum veite awm ve tak
maw!
A thu khai khawmna :
Ni hnuaia thiltih tk zawng
zawngte chu ka hmu ta a; tin,
ngai rawh, thil zawng zawng
hi engmahlo leh thil lothlwn
mai a lo ni (Thu. 1:14)
Engmahlo - thil hu (vapour),
tham ral leh mai ang chauh
tihna a ni.
|halaite a fuihna : "I
vanglai hian i Siamtu hre reng
rawh, tih leh, Pathian \ih
la, a thupekte vawng rawh,
hei hi mihring zawng zawng
tih tur chu a ni mai. Pathian
chuan thiltih zawng zawng
chungah ro a la rl dwn si
a, (Thuhriltu 12:14) tihte hi
a ni.

26

Solomona hian Pathian


thupek kawng hnihin a
bawhchhia. Sakawr a ngah
tr a ni lo va, sakawr a ngah
theih nn Aigupta rama mite
nn chuan an inthurual tr a
ni lo, tih leh, nupui a ngah
tr a ni lo (Deut. 17:16,17)
tihte hi. Nupui neih a uar
deuh zasarih leh hmei
zathum a nei. Khatih laia a
chin dan pakhat chu, ram
dang nena inkungkaihna \ha
an neih theih nan an fanute
an inneihsak \hin. Mahse, a
uar deuh va, milem be mite a
nei bawk nen, a tawpah a tluk
phah ta nghe nghe a ni (2
Kor. 6:14,16). Solomona hian
a nun bul a \an \ha a, a tawp
lam erawh a fuh ta lo. Mi a
fuih angin a nung lo bawk.
C.S. Lewis-a chuan nun
kawng zawhna hi lawng miten
thil pathum an zawh \hin nen
a tehkhin a, chungte chu:
1. Lawng dang nena insu
buai lo zawnga khalh thiam.
2. Thlipui leh tuifawnten an
lawng tichhe lo tura an lawng
siam. Tuipuia kal tlaka siam.
3. An kalna tur, an tum
(goal) hriat chian.
www.mizoramsynod.org

JULY 2016

27

Nun ho danah hian inrem


tak leh lungruala thawh ho
dan thiam a pawimawh. Kan
thiam zawng leh tuina zawng
a inang lo, inhmusit tur kan
awm lo. Tu mah a malin,
mahniin kan ding thei lo. Hla
pakhat pawhin, Tu mah hi
thliarkar (island) kan ni lo,
a tih kha. A pahnihnaah,
khawvel harsatna leh buaina
kara nung thei tura kan
inpuahchah a ngai. A

pathumnaah, tum fumfe tak


neih a ngai. Zirlai \henkhat,
tum fumfe nei lova lehkha an
zir ang chauhva khawsak hian
awmzia a nei lo. Nun ninna
(boredom)-ah mi a hruai lut
thei.

K.L. Sawmtea
Chhiahtlang Venghlun
zawhna

a, engtin nge kan rawn tih ang?

Zawhna : Kristian Naupang


chanchinbuah hian naupang
chawhnu inkhawm thlalak in
rawn tar kan lo hmu \hin a, \ha
kan ti hle mai a. Keini
Chhiahtlang Venghlun Kohhran Naupang Chawhnu
Inkhawmte hian Kristian
Naupang chanchinbu kawmah
kan thlalak tihlan ve an chak hle

Pathian nei chuan engkim


a nei a, Pathian nei lo chuan
eng mah a nei lo.
St. Augustine

Chhnna : K.L. Sawmtea, a


hmasain zawhna i rawn zawh
avangin lawm thu kan sawi e.
Kristian Naupang chanchinbuah hian zawhna eng pawh
rawn zawh theih a ni.
Kristian Naupang chanchinbu kawmah hian Naupang
Chawhnu Inkhawm thlalak hi
kan dah \hin a. Fiah deuh
hlekin rawn thawn ula,
remchang hmasa berah kan lo
chhuah dawn nia.
www.mizoramsynod.org

JULY 2016

28

Lalremmawia
* Naupang hi kum 6
hnuai lam an nih lai hi kut
an intihpem leh an
intihkan palh nasat ber hun
lai a ni.

kha mi tluklehdingawn
sanghnih aia tam (over 2
trillion)-in an en tawh a,
khawvela video entu ngah
ber a ni.

* Hmanlai Grik ramah


chuan, an dam chhunga an
lu a kawlh theih nan mi
hausate chuan naute piang
hlim chu olive hriakah an
hnim \hin. Lu kawlh an
ngaisang awm e!

* James Hargreaves-a,
Spinning Jenny (La kaihna
khawl) siam chhuaktu kha
la kai \hin, rethei ve tak
mai a ni a. A khawl siam
chhuah thar pawh chu a
fanu Jenny hming chawia
a phuah a ni. Mahse, kuta
la kai \hin mi dangte
chuan, a khawl avang
chuan hnathawh tur an
nei

* Chawhrualin, naupang kum 4 mite hian ni


khatah zawhna vawi 437
an zawt \hin. Hetiang rual
naupang
neite
leh
enkawlte chuan zawhna
chhan peih a ngai hle
dawn a ni.
* Naupangte hi kum 3
an nihin an khupkawi ruh,
ruh no hi ruh pangngaiah
a insiam \an.
* Korean zaithiam (Pop
singer) Psy-a You Tube
video Gangnam Style tih

Rubiks Cube
www.mizoramsynod.org

JULY 2016

lo mai ang tih an hlauh


avangin a khawl chu an
tihchhiatsak vek mai nia!
* Rubiks
Cube
hi
naupang inkhualtelemna
hmanraw hralh tam ber a
ni a, kum 1980 a\ang khan
maktaduai 350 aia tam
hralh tawh a ni.
* England-ah khuan
kum 16961851 chhung
khan tukverh a\angin
chhiah lak a ni a. Englanda i kal chuan in hlui tak tak,
a tukverh pin phui tlat i
hmu nual ang; chung chu
chhiah chawi tlemna tura
an pin phui leh tk a ni.
*
Bible leh Koran tih
lohva khawvela lehkhabu
hralh tam ber chu Guinness
World Records a ni a. Kum
1955 October thlaa an
chhuah \an a\anga October 2010 thleng khan
\awng hrang hrang 37-a
lehlin a ni tawh a, bu
maktaduai 124 aia tam
hralh a ni tawh.

29

* Hmeichhe naupang
lehkhabu ziaktu naupang
ber chu Dorothy Straighti, Washington, DC, USA-a
mi, May ni 25, 1958-a piang
a ni. A lehkhabu ziah chu
How the World Began
(Engtin nge khawvel a lo
awm \an) tih a ni a, kum 4
mi a nih lai, kum 1962-a a
ziah a ni a, Pantheon
Books-in August 1964
khan a chhuah.
* Mechanical computer
siam chhuaktu Charles
Babbage-a kha a computer
siam chhuah tur a
ngaihtuah \an lai khan
kum 19 mi chauh a ni.

Hmanlai Sap ram in


www.mizoramsynod.org

JULY 2016

30

HMUTHEITUA
Hmaswnna hmanraw lo piang
zngah cell phone hi a \angkai berte
znga mi a ni ngei ang. Mi tam berin
\ang-kai taka an hman laiin,
changkng lo deuh deuh, hmang
thiam lo fe fe ka hmu hnem mai.
Chng mite chuan
1. Biak inah, inkhwm laitein mi
dang nna inbiak nn an hmang.
2. Program pawimawh hman
laiin WhatsApp an lo khawih.
3. Lehkha zir \hulhin games an
lo khl.
4. An \hianten \hahnemngai taka
hna thawh laiin, thawk ve lovin
phone an lo khawih.
5. An bulah mite ngaihsak hauh
lovin phone nn an inkwm.
6. Mut hun tawhah phone
khawihin rei fe fe an meng.
7. Pathian aiin an phone nn an
inkwm zing zwk.
Ka naute u, inkhwm lai m hi
chuan phone khawih tawh suh ula,
programme pawimawha in awm ve
a nih chuan phone lo khawih tawh
suh ang che u. Lehkha zir hunah
phone khawih ngai suh ula, in bula
awmte aia phone in ngaihsak zwk
chuan i bula awm nawn an chak lo
mai ang.

Tute emaw bula i awm laia call


i dawng a nih chuan, i bula mite
hnnah chuan, Min lo hre thiam lawk,
kan chhng lawk mai ang e aw, ti t
t la, call chu i chhng lawk dwn
nia. Chutiang bawk chuan, mi dang
biak ngei ngei a ngai a nih pawhin,
bula mite hriat thiam dl hmasak zl a
\ha. Bula mite mitmei vngin, mi dang
nna rei tak inbiak hi pumpelh tum
tr a ni.
Hna in thawh \umin, in
hnathawhpuiten hna an thawh
mawlh mawlh laiin, phone lo
khawih mawlh mawlh bik suh, i
awm loh hunah an fak hauh lo mai
ang che. Mut hun tawhah phone i
la khawih reng \hn a nih chuan, i
hriselnain a tuar hun a thleng thuai
ang. Chhngte leh mi dangte hriat
hlau taka sawi kan duh rng rng
hi chuan a chhe lam a kwk deuh
tlangpui. Eng lai pawha min hmu
rengtu, kan thiltih zawng zawng min
chhin-chhiahsaktu kan Pathian hi
a pawimawh ber tih hre reng ang
che u.
Ka thu in awih phawt chuan
kawng dikah zl in kal dwn a ni tih
hi duhsak takin ka hrilh che u a ni.
Kei hi Hmutheitua ka nih hi.
www.mizoramsynod.org

JULY 2016

31

HRE THEI RAWH


1. Tu laka sualna nge ngaihdam theih loh kha?
...................................................................
2. Tun nge tangka sawmthuma Isua hralh kha?
...................................................................
3. Tun nge Isua vawi thum phat kha?
...................................................................
4. Isua an man laia Puithiam Lalber kha tu nge?
...................................................................
5. Isua kraws putpuitu kha tu nge?
...................................................................
6. Pilata hnena Isua ruang lak thlak diltu kha tu nge?
...................................................................
7. Baptistu Johana chaw kha eng nge ni?
...................................................................
8. Isuan a mit a tihvar Bartimaia pa kha tu nge?
...................................................................
9. Lazara farnute kha tute nge?
...................................................................
10. Isua ringtute mana, tan ina tantira, tihlumtu a ni a;
nimahsela, a pianthar hnuah \hahnemngai takin Chanchin
|ha a puang a, Thuthlung Thara lehkhathawn tam tak
ziaktu a lo ni ta. Tu nge le?
...................................................................
A dikna : 1. Thlarau Thianghlim. 2. Juda Iskariota. 3.
Petera. 4. Kaiapha. 5. Simona, Kurini khuaa mi. 6. Josefa,
Arimathai khuaa mi. 7. Khaukhuap leh khawizu. 8.
Timaia. 9. Mari leh Marthi. 10. Tirhkoh Paula.
www.mizoramsynod.org

JULY 2016

32

ZAWNCHHUAH
M
S
O
D
O
M
D
T
N

A
E
I
Z
D
A
Z
O
A

B
P
L
O
M
V
D
N
N

N
Z
T
A
E
I
T
A
O

A
O
S
R
S
I
F
K
R

R
K
B
T
O
U
A
J
B

A
G
U
K
R
N
R
T
E

H
R
E
B
A
L
S
E
H

A
I
N
I
N
E
V
I
J

A chunga hawrawp rem khawmah hian Bible-a khaw


hming 12 zeh bo a ni a, han zawng chhuak teh le. A
dikna chu thla lehah rawn chhuah a ni ang.
.....

THLA HMASA DIKNA

T
K
A
L
V
A
R
I
P

N
A
G
L
R
I
K
A
S

E B O
Z I A
B R K
A O M
E O R
N M A
H O R
F V U
I N A

T
G
R
E
B
T
J
A
I

A
E
B
U
S
E
O
L
K

H G
D E
A R
K I
V Z
A I
R M
D O
E U

I
K
L
S
J
U
B
A
H

N
O
I
N
O
I
Z
E
G

www.mizoramsynod.org

JULY 2016

33

CROSSWORD
1

3
4
5

A PHEI : 2. Thawmhnaw ha sawina; 5. In thar sak


dawnin hetiang hian an ti \hin (5); 6. Lal Isua hming
dang (11); 8. Milem pathiannu hming (5); 9. Bible-a
ram hming pakhat (7).
Thla hmasa CROSSWORD DIKNA

Z
V
U
A
A
M
N
U
Z U R
A
N
F
G
A
K

A N G L A I
S
R U K R U

F
A
N
U I H H M A N G
P
H
A N A U
P
M
L
I
A W L P H E
R

A CHHUK : 1. Isuan
zeng a tihdam hnenah hei
hi la turin a hrilh (8); 2.
Lehlama \ang ta; thil
danga chang ta (5); 3.
Taksa khawnvar (3);
4. Hetiang kan nih theih
nan khawvelah Isua a lo
kal (8); 7. Miriami nu\a
pakhat (5); 8. Juda lal (3).
www.mizoramsynod.org

JULY 2016

34

CHEI RAWH LE!


A nalh theih dan ber turin

han chei leh phawt mai teh le...

www.mizoramsynod.org

JULY 2016

35

KA HMUH ANG HMU THEI RAWH

A chunga lemziak chi hnih khi ngun takin en la, a inan lohna chi ruk
a
hmu thei rawh.
A hnuaiah hian a chhanna lo ziak la:
1...................................................................................................
2 ................................................................................................
3.................................................................................................
4..................................................................................................
5.................................................................................................
6.................................................................................................
www.mizoramsynod.org

JULY 2016

36

www.mizoramsynod.org

You might also like