===============================

TI LIU BI DNG HC SINH GII

===============================

NGUYN L DIRICHLET V P DNG

===============================
Phng php s dng nguyn l Dirichlet l phng php m hc sinh c lm quen
sm nht ngay t khi hc bc tiu hc. y l mt trong nhng phng php th hin r ci
p ca ton hc, lm cho hc sinh thm yu thch mn ton. Chnh v vy m trong cc k thi
hc sinh gii cc cp, cc bc: Tiu hc, THCS, THPT thng xuyn c mt cc bi ton phi
s dng phng php ny.
Nguyn l Dirichlet (thut ng ting Anh: the pigeonhole principle, hay l the drawer
principle) c pht biu u tin bi Peter Gustav Lejeune Dirichlet l nh ton hc ngi
c gc Php, 1805 1859).
Nguyn l: Nu nht ht 5 con th vo 4 ci chung th lun c t nht l hai con

th b nht trong cng mt chung

M rng: Nu nht ht m con th vo n ci chung th lun tn ti mt chung
m 1
nht t nht l 1 +
con th
n

Thng thng ngi ta hay xt trng hp s th ln hn s chung!

D dng chng minh c nguyn l ny bng phng php phn chng, v vy khi s
dng nguyn l khng cn chng minh. Tuy nhin vic khai thc ng dng rt a dng v
khng h n gin cht no.Ta s bt u bng mt s v d:
I. DNH CHO HC SINH THCS:
V d 1: Mt lp hc c 30 hc sinh. Khi vit chnh t, em A phm 14 li, cc em khc phm
t li hn. Chng minh rng c t nht l 3 hc sinh khng mc li hoc mc s li bng nhau.
Li gii: tn trng ta cn thay i ngn ng th, chung l hc sinh , phng.
Phng 1: Cha cc em mc 1 li.
Phng 2: Cha cc em mc 2 li.
.
Phng 14: Cha cc em mc 14 li.
Phng 15: Cha cc em khng mc li.
Theo gi thit phng 14 ch c em A. Cn li 14 phng cha 29 em. Theo nguyn l Dirichlet tn
ti mt phng cha t nht 3 em. T c iu phi chng minh.
V d 2: Cho 5 ngi ty . Chng minh rng trong s c t nht l hai ngi c s ngi
quen bng nhau ( ch l A quen B th B quen A).
Li gii: C 5 ngi nn s ngi quen nhiu nht ca mi ngi l 4.
Phng 0: Cha nhng ngi khng c ngi quen.
Phng 1: Cha nhng ngi c 1 ngi quen.

Phng 4: Cha nhng ngi c 4 ngi quen.

rng phng 0 & phng 4 khng th cng c ngi.
Thc cht 5 ngi cha trong 4 phng.
Theo nguyn l Dirichlet tn ti mt phng cha t nht 2 ngi. T c iu phi chng
minh.
V d 3: Trong mt gii bng c 10 i tham gia, bt c hai i no trong s cng phi
u vi nhau mt trn. Chng minh rng ti bt c thi im no ca lch thi u cng c hai
i u c mt s trn nh nhau.
Li gii: Xt mt thi im bt k ca lch thi u ( mi i thi u ti a 9 trn).
====================================
1
V PHN ( YN S - HONG MAI H NI )
====================================

===============================
TI LIU BI DNG HC SINH GII
===============================
Phng 0: Cha cc i cha u trn no.
Phng 1: Cha cc i thi u 1 trn.
.
Phng 9: Cha cc i thi u 9 trn.
rng phng 0 v phng 9 khng th cng c i thi u.
Thc cht 10 i cha trong 9 phng.
Theo nguyn l Dirichlet ta suy ra iu phi chng minh.
V d 4: Chng minh rng i vi mt s n nguyn dng bt k bao gi ta cng tm c
mt s t nhin m cc ch s ca n bao gm ch c ch s 5 v ch s 0 v chia ht cho n.
Li gii: Xt n+ 1 s sau: a1 5; a2 55;...; an 1 55...5 ( n+1 ch s 5).
Theo nguyn l Dirichlet : vi n+1 s trn t tn ti hai s c cng s d khi chia cho n. Hiu
ca hai s ny l s c dng: 55500 gm ton ch s 5 v ch s 0 v chia ht cho n.
l iu phi chng minh!
V d 5: Chng minh rng lun tn ti s c vit bi ton ch s 8 chia ht cho 2011.
Li gii: Xt 2012 s a1 8; a2 88;...; a2012 88...8 (2012 ch s 8). Tng t v d 4 s tn
ti s c dng 88800 ( n ch s 8 v k ch s 0) chia ht cho 2011.
M: 88800 = 888.10k v (10k,2011) = 1 suy ra s: 888 chia ht cho 2011. iu phi
chng minh! ( Lu : 2011 l s nguyn t)
V d 6: Chng minh rng nu ( n, 2010 ) = 1 th lun tn ti mt s k nguyn dng sao
cho nk 1 chia ht cho 2010.
Li gii: Xt 2011 s sau: n; n2 ; n3;; n2011.
Theo nguyn l Dirichlet tn ti t nht hai s c cng s d khi chia cho 2010.Gi s hai s
l ni v nj vi 1 i j 2011. Khi nj ni = ni (n j i 1) = ni ( nk 1) chia ht cho 2010 ( k = j - i
l s nguyn dng). Vy nk 1 chia ht cho 2010 ( v (ni, 2010) =1).
V d 7: Chng minh rng trong 1007 s t nhin bt k lun tn ti hai s sao cho tng
hoc hiu ca chng chia ht cho 2011.
Li gii: Ta xt php chia 1007 s trn cho 2011 v xp vo:
Nhm 0: Cc s chia ht cho 2011 ( d 0)
Nhm 1: Cc s chia cho 2011 d 1 hoc 2010.
Nhm 2: Cc s chia cho 2011 d 2 hoc 2009.
.
Nhm 1005: Cc s chia cho 2011 d 1005 hoc 1006.
Theo nguyn l Dirichlet tn ti mt nhm cha t nht hai s. Theo cch xp nhm th hoc
l tng hoc l hiu ca hai s ny s chia ht cho 2011.
V d 8: Cho n + 1 s nguyn dng khc nhau nh hn 2n ( n > 1 ). Chng minh rng c
th chn ra 3 s no m mt s bng tng hai s kia.
Li gii: Sp th t n + 1 s cho 1 a1 a2 ... an 1 2n ( Nhm 1). Xt thm n s:
b1 a2 a1; b2 a3 a1;...; bn an 1 a1 . Ta c: 1 b1 b2 ... bn 2n (Nhm 2).
Tp 2n s ca c 2 nhm trn ( tr a1 ca nhm 1) nhn 2n -1 gi tr ( chung).
Theo nguyn l Dirichlet c 2 s bng nhau nhng khng cng mt nhm 1 hoc nhm 2 tc
l phi thuc 2 nhm. T suy ra iu phi chng minh!
V d 9: Bn trong mt tam gic u cnh bng 1n v, t 5 im. Chng minh rng tn
ti hai im c khong cch khng vt qu 1/2 .

====================================
V PHN ( YN S - HONG MAI H NI )
====================================

===============================
TI LIU BI DNG HC SINH GII
===============================
Li gii: Chia tam gic u thnh 4 tam gic u cnh 1/2 bi trung im cc cnh nh hnh
v 1.Theo nguyn l Dirichlet tn ti mt tam gic u nh cha t nht 2 im. Khong cch
gia 2 im ny khng vt qu di cnh tam gic l 1/2.
l iu phi chng minh.
V d 10: Bn trong hnh ch nht cnh 3 4 t 6 im. Chng minh rng trong cc im
ny lun tm c hai im c khong cch khng vt qu 5 .
Li gii: Chia hnh ch nht thnh 5 phn nh hnh v 2.
ng knh mi hnh ca 5 phn ny u bng 5 .
Theo nguyn l Dirichlet suy ra iu phi chng minh.

Hnh 1

Hnh 2

V d 11: Bn trong hnh vung cnh bng 1m, t 51 im phn bit. Chng minh rng tn
ti t nht 3 im nm trong mt hnh trn c bn knh 1/7 m.
Li gii: Chia hnh vung cho thnh 25 hnh vung con bng nhau c cnh bng 0,2m.
Theo nguyn l Dirichlet, tn ti t nht mt hnh vung con cha t nht 3 im. Hnh trn ngoi
2
tip hnh vung ny c bn knh l
m < 1/7 m.
10
Vy hnh trn ng tm vi hnh trn trn vi bn knh 1/7 m cha t nht 3 im (pcm!).
V d 12: Bn trong hnh vung cnh 1m, t 2011 im sao cho khng c 3 im no thng
hng. Chng minh rng tn ti 3 im l 3 nh ca mt tam gic c din tch khng vt qu
1
m2.
2010
1
Li gii: Chia hnh vung cho thnh 1005 hnh ch nht kch thc: 1
. V c 2011
1005
im nn tn ti 3 im thuc mt hnh ch nht nh. Din tch tam gic ni tip hnh ch nht
khng vt qu 1/2 din tch ca hnh ch nht. Ta c iu phi chng minh.
V d 13: Chng minh rng trong 2011 s t nhin lin tip bt k lun tn ti mt s c
tng cc ch s chia ht cho 28.
Li gii: Xt 2011 s t nhin bt k: a; a+1; a+2; ; a+2010. Trong 1000 s u lun tn
ti mt s chia ht cho 1000. Gi s l b. Ta c: a b a+999.
t S(b)= n (tng cc ch s ca b). Xt dy s sau:
b; b+1;;b+9; b+19; b+29;; b+ 99; b+199; b+299; ; b+999;
C 28 s trn u nm trong dy ang xt v tng cc ch s ca n l: n; n+1; ; n+27.
T d dng suy ra iu phi chng minh!

====================================
V PHN ( YN S - HONG MAI H NI )
====================================

===============================
TI LIU BI DNG HC SINH GII
===============================
Ch : Nu thay s 2011 bng s khc th sao? Chng hn: Trong 19 s t nhin lin
tip c mt s m tng cc ch s ca n chia ht cho 10; trong 39 s t nhin lin tip
c mt s m tng cc ch s ca n chia ht cho 11
V d 14: Trn mt phng cho 2011 im phn bit tha mn iu kin: trong 3 im bt k
lun tm c 2 im c khong cch nh hn 1. Chng minh rng tn ti mt hnh trn c bn
knh 1 cha khng t hn 1006 im trong s cc im cho.
Li gii: Gi AB l on thng c di ln nht trong s cc on thng ni i mt 2011
im cho ( S on thng l hu hn nn theo nguyn tc cc hn c phn t ln nht
Tham kho phn Nguyn tc cc hn ).
Nu AB 1 th hnh trn (A,1) cha ton b 2011 im cho. Khng nh c chng
minh!
Nu AB > 1 xt thm im C bt k trong 2009 im cn li. Theo gi thit c AC <1 hoc
BC< 1 suy ra C (A,1) hoc C (B,1). Ngha l 2009 im cn li nm trong hai hnh trn (A,1)
v (B,1). Theo nguyn l Dirichlet tn ti mt hnh trn cha t nht 1005 im. im A hoc B
cng vi 1005 im trn to ra t nht 1006 im c cha trong hnh trn bn knh 1(PCM!).
V d 15: Trong hnh vung cnh 1, t mt s ng trn c tng chu vi bng 10. Chng
minh rng s ng trn khng t hn 4 v tn ti mt ng thng vung gc vi cnh AB,
giao ( ct hoc tip xc) vi t nht 4 ng trn.
Li gii: Chiu vung gc tt c cc ng trn ln cnh AB. Hnh chiu ca ng trn
1
10
chu vi 1 l on thng c di . Nh vy tng di ca tt c cc hnh chiu l
>3.

Theo nguyn l Dirichlet tn ti mt im thuc hnh chiu ca t nht 4 ng trn. Vy ng

thng vung gc vi AB ti im giao vi t nht 4 ng trn.
V d 16: Chn ng thng cng c tnh cht l: mi ng thng chia hnh vung thnh
hai t gic c t s din tch bng 2: 3. Chng minh rng c t nht ba ng thng trong s
cng i qua mt im.
Li gii: ng thng chia hnh vung thnh hai t gic th ng thng phi ct hai
cnh i din ch khng phi hai cnh k nhau.
Gi s mt ng thng ct cc cnh AB, CD ti M,N. Cc hnh thang ADMN v BCNM c
cc ng cao bng nhau do t s din tch ca chng bng t s cc ng trung bnh, tc
l MN chia on thng IJ ni trung im ca cc cnh AD v BC theo t s 2:3 .
Tng t nu ng thng ct hai cnh BC v AD th ng thng ny chia on thng ni
trung im KL ca cc cnh AB v CD ( ng trung bnh ca hnh vung) theo t s 2:3.
Trn mi ng trung bnh ca hnh vung c hai im chia theo t s 2:3. Nh vy 9 ng
thng cho lun i qua mt trong 4 im ni trn. Theo nguyn l Dirichlet c t nht 3 ng
cng i qua mt im.
D

Hnh 3
====================================
V PHN ( YN S - HONG MAI H NI )
====================================

K
Hnh 4
4