Mohd Radzi Mohd Khir, Mohamed Samsudeen Sajahan, Nur Rashidi Johari & Elias Jaafar/ Voice of Academia

Vol.5 No.1 2010

Kempen Sosial: Kajian Keberkesanan terhadap

Kempen oleh Agensi Anti Dadah Kebangsaan
(AADK) Daerah Kuala Muda, Kedah
Mohd Radzi Bin Mohd Khir (Corresponding author)
Fakulti Pengurusan Perniagaan, Universiti Teknologi MARA Kedah
PO box 187, 08400 Merbok, Kedah
Tel: 04-4562179 E-mail: mohdradzi@kedah.uitm.edu.my
Mohamed Samsudeen Bin Sajahan
Fakulti Sains Pentadbiran dan Pengajian Polisi, Universiti Teknologi MARA
Kedah PO box 187, 08400 Merbok, Kedah
Tel: 04-4562188 E-mail: msamsudeen@kedah.uitm.edu.my
Nur Rashidi Bin Johari
Fakulti Pengurusan Perniagaan, Universiti Teknologi Mara Kedah
PO box 187, 08400 Merbok, Kedah
Tel: 04-4562183 E-mail: rashidij513@kedah.uitm.edu.my
Elias Bin Jaafar
Fakulti Pengurusan Perniagaan, Universiti Teknologi Mara Kedah
PO box 187, 08400 Merbok, Kedah
Tel: 04-4562177 E-mail: elias223@kedah.uitm.edu.my

ABSTRAK
Penyalahgunaan dadah merupakan masalah yang telah membelengu negara
kita sejak sekian lama. Pelbagai usaha telah dijalankan oleh kerajan untuk
memerangi gejala ini namun ianya masih belum dapat di atasi sepenuhnya.
Kajian ini bertujuan untuk mengkaji sejauhmana keberkesanan kempen anti
dadah yang dijalankan oleh Agensi Anti Dadah Kebangsaan, Daerah Kuala
Muda, Kedah. Pendekatan pemasaran sosial telah digunapakai dalam kajian
ini. Seramai 300 responden telah dipilih sebagai responden. Daripada ujian
hipotesis yang dibuat, dapat disimpulkan bahawa maklumat/mesej dan perancangan banyak mempengaruhi keberkesanan kempen sementara faktor
perubahan tingkahlaku paling kurang mempengaruhi keberkesanan kempen.
Kajian ini hanya menggunakan maklumat, perancangan kempen dan perubahan tingkahlaku sebagai pengukur keberkesanannya tanpa mengambilkira
faktor-faktor lain yang mungkin menyumbang kepada keberkesanan sesuatu
kempen. Hasil kajian ini dijangka dapat membantu pihak Agensi Anti Dadah
Kebangsaan untuk memperkasakan lagi kempen mereka di masa hadapan.

Katakunci: Pemasaran sosial, keberkesanan kempen, maklumat, perancangan kempen, perubahan tingkahlaku
97

Pengenalan
Kerajaan pada dasarnya telah melaksanakan pelbagai usaha untuk memerangi
ancaman dadah yang telah dikategorikan sebagai musuh nombor satu negara.
Hasrat kerajaan adalah untuk menjadikan Malaysia bebas daripada dadah
menjelang tahun 2015. Meskipun statistik dari tahun 2002 hingga 2008
menunjukkan jumlah penagih telah menurun khususnya di negeri Kedah, namun
secara relatifnya jumlah ini masih tinggi jika dibandingkan dengan jumlah usaha
membanteras dadah yang dilakukan oleh Agensi Anti Dadah Kebangsaan
(AADK). Dalam tahun 2008 sahaja, pihak AADK telah melak-sanakan
sebanyak 13,394 program pendidikan pencegahan dadah di seluruh negara.
Program ini telah disertai oleh pelbagai lapisan masyarakat yang terdiri daripada
1,372,790 warga pelajar (dari pra sekolah hingga IPT), 221,494 golongan belia,
148,966 warga kerja dan seramai 633,065 orang awam (Agensi Antidadah
Kebangsaan (2008)). Menurut Puan Atikah Abd. Ghani, Pengarah AADK
Kedah, dalam tahun 2008, kerajaan telah membelan-jakan RM230 juta untuk
mengadakan program-pragram pendidikan pencega-han dadah di seluruh negara
(Kedah kedua tertinggi kes penagihan, 2009)
Negeri Kedah mencatatkan kawasan bandar yang kedua tertinggi
dengan kes penagihan dadah selepas Kuala Lumpur. Nisbah penagih berbanding jumlah penduduk negeri Kedah pada tahun 2008 ialah 13:10,000 dan
bilangan penagih yang didaftarkan oleh AADK sepanjang tahun 2008 adalah
seramai 1,749 orang. Jumlah keseluruhan penagih dadah dicatatkan pada tahun
2008 bagi seluruh negara ialah 12,352 penagih yang mana 5,939 adalah penagih
baru manakala selebihnya 6,413 adalah penagih berulang. Kawasan kajian
daerah Kuala Muda mengikut statistik AADK merupakan kawasan yang
dikategorikan sebagai kawasan kelabu pada tahun tersebut dengan catatan kes
antara 0.1% hingga 0.49% berbanding jumlah penduduk.

Objektif Kajian
Kajian ini bertujuan mengkaji keberkesanan kempen yang dijalankan oleh
Agensi Anti Dadah Kebangsaan, Daerah Kuala Muda Kedah dalam merancang dan melaksanakan kempen anti dadah pada tahun 2009. Selain daripada
itu, ia juga ingin mengenalpasti kaedah/pendekatan penambahbaikan pelaksanaan kempen anti dadah yang dilaksanakan oleh AADK, Kuala Muda.
Skop Kajian
Kajian ini terhad kepada kempen yang dijalankan oleh pihak AADK di sekitar
Daerah Kuala Muda, Kedah. Keberkesanan kempen anti dadah ini dinilai

98

Mohd Radzi Mohd Khir, Mohamed Samsudeen Sajahan, Nur Rashidi Johari & Elias Jaafar/ Voice of Academia Vol.5 No.1 2010

daripada aktiviti dan data terkumpul pada tahun 2008-2009. Pemilihan

responden adalah terbatas kepada kawasan di mana kempen anti dadah
dijalankan oleh AADK Daerah Kuala Muda, Kedah
Konsep Pemasaran Sosial
Pemasaran sosial diperkenalkan pada tahun 1971 untuk menggambarkan
penggunaan prinsip-prinsip dan teknik pemasaran dalam menangani isu-isu
sosial. Pemasaran sosial digunakan untuk mempengaruhi kumpulan sasaran
supaya secara sukarela menerima, menolak, mengubahsuai atau
mengabaikan sesuatu perlakuan demi kepentingan individu, kumpulan dan
masyarakat keseluruhannya (Kotler, Roberto & Lee, 2002). Menurut
Andreasen (1994), pemasaran sosial adalah pencorakan, perlaksanaan dan
pengawalan program untuk mempengaruhi penerimaan idea sosial atau
perubahan dengan mengambil kira perancangan produk, penentuan harga
atau kos, komunikasi, pengagihan dan penyelidikan.
Disebabkan tafsiran ini amat longgar dan luas skopnya, satu definisi
baru telah dikemukakan untuk menjelaskan matlamat yang ingin dicapai
daripada sesuatu program pemasaran sosial. Pemasaran sosial ialah adaptasi
teknologi pemasaran komersial untuk merencana program bagi mempengaruhi tingkahlaku secara sukarela kumpulan sasaran demi memperbaiki kebajikan individu serta masyarakat umumnya (Andreasen, 1994).
Teori pemasaran sosial adalah berdasarkan kepada falsafah bahawa
manusia akan menerima tingkahlaku yang baru sekiranya mereka mendapat
manafaat daripada perubahan tingkahlaku tersebut. Pemasaran sosial adalah
satu alat untuk mengubah perilaku masyarakat dan bukannya penyelesaian
kepada masalah sosial. Secara umum, pemasaran sosial adalah penerapan
prinsip-prinsip pemasaran dan pertukaran bagi isu-isu sosial. Kaedah ini
paling bersesuaian dan terkenal untuk digunakan bagi kempen yang
berkaitan dengan kesihatan awam dan persekitaran (Kotler et al., 2002;
Andreasen, 2002; Hastings, 2003).
Tidak dapat dinafikan bahawa banyak masalah sosial adalah didasari
oleh masalah perilaku. Disebabkan pemasaran sosial berkait rapat dengan
pengaruh perubahan tingkahlaku, terdapat peningkatan penggunaan kaedah
pemasaran sosial dalam menangani isu berhubung dengan perilaku
masyarakat (Gordon, Dermot, Stead & Angus, 2006). Organisasi komersial
maupun organisasi bukan bersifat keuntungan bersama-sama menggunakan
pendekatan pemasaran sosial, khasnya bagi isu di mana kaedah pendidikan
dan campurtangan undang-undang telah menunjukkan kegagalan. (Diamond
& Oppenheim, 2004). Sargeant (2005) menyarankan bahawa pemasar sosial
tidak hanya mengambil berat terhadap mesej yang hendak disampaikan tetapi
99

harus juga berusaha untuk membuat perubahan kepada perilaku. Andreasen

(2002) pula melihat pemasaran sosial sebagai penerapan teknologi
pemasaran komersil untuk menganalisa, merancang, melaksana dan menilai
program bagi mempengaruhi perilaku sukarela kumpulan sasaran demi
meningkatkan kesejahteraan peribadi mereka dan masyarakat.
Menurut Hastings (2003), ciri asas pemasaran sosial adalah
berdasar-kan ilmu perdagangan, seperti berorientasikan pelanggan,
pertukaran yang saling menguntungkan serta keperluan untuk memfokus
pada perubahan perilaku terhadap individu dan masyarakat.
Keberkesanan Kempen
Bagi memastikan keberkesanan pelan sesuatu kempen, penilaian berterusan
perlulah dilaksanakan manakala di peringkat perancangan, penggunaan
kaedah kuantitatif dan kualitatif akan dapat membantu memahami kumpulan
sasaran, membentuk hala tuju sesuatu program, menilai sikap, pengetahuan
dan kelakuan pengguna (Kotler & Roberto, 1989).
Dalam kajian lalu, terdapat dua model yang digunapakai untuk
menilai keberkesanan perlaksanaan aktiviti pemasaran sosial. Mengikut
model yang dikemukan oleh Gordon et al. (2006), penanda aras yang
diguna-kan untuk mengukur keberkesanan sesuatu kempen pemasaran sosial
adalah seperti perubahan tingkahlaku, kajian terhadap pengguna, segmentasi
dan sasaran kumpulan, adunan pemasaran (produk, tempat, harga/kos
melepas, promosi, orang, bukti fizikal dan proses), faktor yang
mempengaruhi peruba-han sikap dan tingkahlaku secara sukarela dan tahap
penerimaan mesej yang disampaikan semasa kempen.
Manakala satu lagi yang model yang dikemukakan Kotler (1971),
keberkesanan sesuatu aktiviti pemasaran sosial dinilai mengikut penanda aras
seperti komitmen pihak perlaksana terhadap kemahuan dan kehendak pasaran
dan strategi segmentasi pasaran, integrasi pemasaran dalam organisasi pelaksana progam, pemahaman dikalangan pengguna, pelaksanaan kajian pasaran
serta perbelanjaan yang efektif, perancangan yang strategik, kecekapan operasi
seperti proses komunikasi yang berkesan, penggunaan sumber yang efektif
dan bersedia untuk menghadapi situasi yang tidak menentu.
Bagi tujuan kajian ini, pengkaji telah mengadaptasi kedua-dua model
yang dikemukakan dan mengkelaskannya kepada tiga pembolehubah tidak
bersandar yang utama iaitu maklumat, perancangan kempen dan perubahan
tingkahlaku. Pembolehubah tidak bersandar yang pertama iaitu maklumat
adalah gabungan pembolehubah bersandar faktor pengubah, maklumat
pemasaran yang mencukupi dan kajian terhadap pengguna manakala
100

Mohd Radzi Mohd Khir, Mohamed Samsudeen Sajahan, Nur Rashidi Johari & Elias Jaafar/ Voice of Academia Vol.5 No.1 2010

perancangan kempen adalah adaptasi pembolehubah tidak bersandar falsafah

pengguna, integrasi pemasaran dalam organisasi, orientasi strategik dan
kecekapan operasi. Pembolehubah tidak bersandar ketiga dalam kajian ini
iaitu perubahan tingkahlaku adalah adaptasi daripada model Gordon et al.,
2006 (rujuk Rajah 1).
Manakala menurut Kotler & Roberto (1989), terdapat beberapa
kom-ponen yang boleh digunakan untuk menilai kesan sesuatu kempen
sosial iaitu penilaian tahap penerimaan mesej di kalangan kumpulan sasaran,
dibuktikan dengan data yang diperolehi secara kuantitatif, signifikasi
kempen terhadap masyarakat umum, efisiensi dari segi kos dan penggunaan
sumber, kemam-puan memberi kesan dari segi sosial dan psikologi dan dapat
memcerminkan nilai (matlamat) yang ingin dicapai.
Secara umumnya, kejayaan atau keberkesanan sesuatu kempen sosial
dipengaruhi oleh kesesuaian mesej dengan kumpulan sasaran, penilaian
berterusan keberkesanan mesej dan kempen serta kekangan dari segi
peruntu-kan sumber kewangan (Kotler & Roberto, 1989).
Maklumat/ Mesej Dan Perubahan Tingkahlaku
Maklumat memainkan peranan yang sangat penting dalam mempengaruhi
keberkesanan sesuatu kempen. Ini adalah kerana kejelasan dan ketepatan dalam
menyalurkan maklumat kepada orang awam adalah asas kepada pembi-naan
dasar yang baik dalam memastikan penerimaan masyarakat. Secara khususnya,
dalam kempen anti dadah maklumat yang diberikan perlulah memenuhi tiga
tujuan utama iaitu memberikan maklumat kepada masyarakat tentang fakta-fakta
yang berkaitan dengan penggunaan dadah, bagi menun-jukkan komitmen politik
untuk menangani masalah dadah serta untuk mem-berikan saranan dan
maklumat kepada golongan individu tertentu.

Kepentingan maklumat ini boleh diperincikan lagi dengan membincangkan peranan Theory of Reasoned Action (TRA). Teori ini menganggap
bahawa manusia menggunakan kemampuan mereka untuk mencari alasan
dengan sistematik dalam memanfaatkan maklumat yang sedia ada (Ajzen &
Fishbein, 1980).
Menurut Burrows (2009), adalah lebih sukar untuk mempengaruhi
seseorang itu untuk mengubah sikap daripada menyuruhnya membeli barangan atau perkhidmatan. Secara umum, seseorang akan menilai sesuatu
perilaku sebelum membuat keputusan untuk bertindak. Sebagai contoh, jika
seseorang itu percaya melakukan sesuatu benda akan memberi implikasi
positif kepadanya maka dia akan lebih kemungkinan untuk terlibat dalam
perilaku tersebut. Teori ini telah digunakan, untuk menjelaskan bagaimana
101

perilaku mempengaruhi pemasaran sosial seperti merokok, minum,

menyertai program rawatan dan menggunakan kontrasepsi.
Daniel, Bernhardt & Eroglu (2009) juga bersetuju bahawa seseorang
individu itu akan menerima sesuatu pandangan dan tingkahlaku yang baru
sekiranya dia menjangkakan terdapat manafaat daripada pandangan dan
perubahan tingkahlaku itu. Ini membuktikan bahawa perubahan tingkahlaku
bukanlah sesuatu yang mudah berlaku.
Sikap atau perilaku seseorang biasanya dipengaruhi dengan bagaimana orang
lain menilai perilakunya. TRA boleh diilustrasikan melalui TIGA komponen
yang utama ialah:

a. Sikap: Merujuk kepada jumlah keyakinan tentang perilaku dan

kepentingan perilaku tersebut. Sebagai contoh, seseorang itu mungkin mempunyai keyakinan bahawa bersukan dapat menyihatkan
badan, menyegarkan minda dan mengekalkan bentuk badan beliau.
Hasil dari kepercayaan ini, individu tersebut akan mempunyai sikap
pentingkan aktiviti bersukan berbanding perkara-perkara lain.

b. Norma subjektif: penampilan pengaruh orang-orang yang berada di

persekitaran sosial terhadap perilaku seseorang termasuk keyakinan

orang lain. Pengaruh rakan-rakan yang suka melepak pada masa
lapang misalnya, akan membuat seseorang yang ingin bersenam
menilai kepentinganya dan akhirnya mempengaruhi perilaku samada
ingin bersenam atau berlepak di masa lapang.

c. Niat Perilaku: Perilaku ialah suatu fungsi hasil gabungan sikap dan

norma subjektif terhadap perilaku yang ingin dibuat. Misalnya, sikap

seseorang itu tentang bersukan dikombinasikan dengan norma-norma
subjektif tentang sukan akan membawa individu tersebut kepada niat
untuk membuat latihan sukan (atau tidak), yang kemudiannya akan
diterjemahkan kepada tindakan.

Perancangan Kempen
Pemasar sosial akan merancang kempen dan membentuk objektif yang
sistematik, menyeluruh dan ia akan disesuaikan dengan tujuan pemasaran.
Disamping itu, semasa merancang kempen, pemasar sosial juga akan menetapkan standard pelaksanaan kempen dan struktur penilaian terhadap hasil
rancangan yang telah ditetapkan. Pelan pemasaran mempunyai beberapa
bahagian; ringkasan eksekutif, penilaian situasi pemasaran sosial semasa,
pengenalan peluang dan ancaman, tujuan untuk produk sosial, mencadangkan
strategi pemasaran sosial, tindakan program, kewangan dan kawalan (Kotler
& Roberto, 1989).
102

Mohd Radzi Mohd Khir, Mohamed Samsudeen Sajahan, Nur Rashidi Johari & Elias Jaafar/ Voice of Academia Vol.5 No.1 2010

Dalam merangka sesuatu kempen sosial terdapat beberapa perkara yang sepatutnya diberikan perhatian. Antara elemen yang perlu diberi perhatian ialah:

1. Pemasar sosial perlu memahami keperluan kumpulan sasaran,

keinginan, persepsi dan pola perilaku sekarang sebelum bertindak.
Ini adalah untuk mempastikan aktiviti-aktiviti yang akan dijalankan
bersesuaian dengan keperluan kumpulan sasaran dan dapat menarik
minat mereka.
2. Pemasar sosial perlu untuk mengkelaskan atau segmen pasaran
sasaran dan menyusun strategi secara khusus untuk disesuaikan
dengan karekter kumpulan sasaran.
3. Unsur-unsur utama dalam program, strategi dan taktik yang
direncanakan perlu diuji dahulu dengan kumpulan sasaran.
4. Dalam membuat keputusan terhadap perilaku kumpulan sasaran
langkah-langkah berikut perlulah dititikberatkan:
i.

Memperoleh pengetahuan yang diperlukan

ii. Menilai perilaku yang memungkinkan untuk dipertimbangkan
bagi diterimapakai oleh kumpulan sasaran.
iii. Percaya bahawa pemasar sosial mempunyai kemampuan untuk
melakukan / melaksanakan tindakan yang telah dirancang.

iv. Menyimpulkan kesan positif dan realistik terhadap alternatif.

v. Mengenalpasti tindakan lain dan berkepentingan untuk
menyokong tindakan pemasaran sosial.
vi. Kenali persaingan langsung dan tidak langsung terhadap
perilaku kumpulan sasaran.

vii. Pastikan strategi produk yang dibuat mengambilkira adunan

pemasaran (4P's) dan pastikan perilaku kumpulan sasaran dikesan dan diukur dengan mudah; harga (kos melepas) dan
promosisesuai dengan sasaran gaya hidup, pola & keutamaan
kumpulan
sasaran.

103

Pemasaran sosial menawarkan satu model yang dapat membantu organisasi

untuk menangani sosial. Terdapat pelbagai aktiviti yang boleh dijalankan
untuk mempengaruhi perubahan tingkahlaku. Walaubagaimanapun, perancangan program hendaklah dibuat secara berhati-hati supaya matlamat
program akan tercapai. Menurut Romer, Snitzman & DiClemente (2009),
prinsip asas pemasaran sosial menekankan kepada kumpulan sasaran. Oleh
yang demikian, setiap aktiviti yang hendak dilaksanakan mestilah
mengambil kira perbezaan dikalangan kumpulan sasaran samada dari segi
sikap, keuta-maan dan tingkahlaku. Ini adalah penting untuk menjamin
keberkesanan sesuatu kempen.
HipotesisKajian
Hipotesis yang diuji dalam kajian ini adalah seperti berikut
Hipotesis 1: Terdapat hubungan yang signifikan secara positif
di antara mesej dengan keberkesanan kempen.
Hipotesis 2: Terdapat hubungan yang signifikan secara positif di
antara perancangan kempen dengan keberkesanan
kempen.
Hipotesis 3: Terdapat hubungan yang signifikan secara positif di
antara perubahan tingkahlaku dengan keberke
sanan kempen
Metodologi Penyelidikan
Untuk kajian ini penyelidik telah memilih seramai 300 orang responden yang
mengunjungi Kempen Anti Dadah AADK Daerah Kuala Muda Kedah
sebagai sampel kajian. Pemiihan responden adalah Persampelan Bukan
Keberangka-lian iaitu Persampelan Mudah. Data-data prima mengenai kajian
ini diper-olehi melalui borang soalselidik yang diedarkan kepada
pengunjung-pengunjung Kempen Anti Dadah yang diadakan di Daerah
Kuala Muda Kedah.
Menurut Zikmund (2000), pembentukan borang soalselidik yang teratur dan
tepat dapat memberikan panduan yang sesuai dengan maklumat yang ingin
diperolehi daripada responden. Soalselidik yang baik dalam penyelidikan
kuantitatif dapat memberikan tahap pengukuran kesahihan dan
kebolehpercayaan yang tinggi untuk menjawab persoalan dalam penyelidikan. Dalam kajian ini, borang soal selidik dibahagikan kepada lima (5)
bahagian.

104

Mohd Radzi Mohd Khir, Mohamed Samsudeen Sajahan, Nur Rashidi Johari & Elias Jaafar/ Voice of Academia Vol.5 No.1 2010

Bahagian A
Di dalam bahagian A, penyelidik ingin memperolehi maklumat berhubung
dengan latarbelakang responden. Soalan-soalan dalam seksyen ini tertumpu
kepada maklumat demografik responden seperti jantina, umur, bangsa, taraf
perkahwinan, taraf pendidikan, pekerjaan dan pendapatan.
Bahagian B
Di dalam bahagian ini, soalan tertumpu kepada kesedaran responden tentang
kempen yang diadakan oleh AADK. Ia juga meliputi daripada mana responden mendapat tahu tentang kempen dan persepsi mereka terhadap kempen
tersebut.
Bahagian C
Bahagian ini dibentuk untuk mendapatkan maklumat yang perlu untuk mencapai matlamat penyelidikan ini. Terdapat tiga puluh (30) soalan yang mengandungi persoalan berhubung dengan pembolehubah tidak bersandar (iaitu
maklumat, perancangan kempen dan perubahan tingkah laku. Skala Liket
(likert scale) telah digunakan kerana ia dapat merangsangkan tingkat
perasaan responden terhadap pembolehubah tidak bersandar. Soalan-soalan
yang ditanya menggunakan skala likert ini menghendaki responden untuk
menem-patkan skala berdasarkan 1 (sangat tidak setuju), 2 (tidak setuju), 3
(Neutral), 4 (setuju), dan 5 (sangat setuju).
Bahagian D
Di dalam bahagian ini, terdapat enam (6) soalan yang berhubung-kait dengan
pembolehubah bersandar iaitu keberkesanan kempen anjuran Agensi Anti
Dadah Kebangsaan daerah Kuala Muda, Kedah. Responden dikehendaki
untuk menempatkan skala yang sesuai berdasarkan 1 (sangat tidak setuju), 2
(tidak setuju), 3 (Neutral), 4 (setuju), dan 5 (sangat setuju).
Bahagian E
Bahagian ini memberi peluang kepada responden untuk mengemukakan
seba-rang cadangan atau komen bagi memantapkan kempen anti dadah pada
masa hadapan.
Bagi tujuan menilai kebolehpercayaan instrumen, ujian alfa cronbach
(Cronbach Coefficient Alpha) telah dilakukan. Perlaksanaan ujian ini akan
menentukan kesesuaian instrumen didalam mendapatkan data-data jawapan
bagi
soalan-soalan kajian. Ujian ini juga membolehkan kadar kesahan butirbutir soal
selidik yang dapat digunakan didalam kajian ini. Menurut Nunnally (1978),
Pengukuran Alfa Cronbach adalah terbaik dalam pengukuran kebolehpercayaan
ketekalan dalaman skala.

105

Penemuan dan Analisa Data

Daripada 300 borang soal selidik yang telah diedarkan semasa kempen anti
dadah, seramai 282 orang responden telah mengambil bahagian dalam
penye-lidikan ini. Ujian pertama yang telah dijalankan terhadap data yang
diperolehi adalah ujian kebolehpercayaan terhadap instrumen yang
digunakan didalam kajian ini. Nilai Alfa Cronbach telah digunakan untuk
menguji kebolehper-cayaan item yang digunakan bagi setiap pembolehubah
kajian iaitu maklumat/mesej, perancangan kempen, perubahan tingkahlaku
dan keberke-sanan kempen.
Jadual 1 menunjukkan nilai Alfa Cronbach untuk kesemua pembolehubah adalah melebihi 0.60. Ini menunjukkan bahawa pengukuran yang
digunakan dalam kajian ini mempunyai kebolehpercayaan ketekalan
dalaman yang boleh diterima. Ini berdasarkan kepada kenyataan Sekaran
(2003) bahawa secara umumnya , nilai Alfa Cronbach yang kurang daripada
0.60 terlalu rendah dan tidak diterima , nilai antara 0.60 dan 0.70 boleh
diterima dan nilai melibihi 0.80 adalah di anggap baik.
Analisa deskriptif seperti di Jadual 2 menunjukkan bahawa sebahagian besar responden adalah terdiri daripada responden lelaki. Dari segi
usia pula, responden berumur antara 20-29 tahun adalah yang paling tinggi
manakala responden yang berumur melebihi 40 tahun adalah yang paling
rendah. Majoriti responden berketurunan Melayu dan bekerja di sektor
swasta.
Ujian-Ujian Hipotesis Terhadap Kajian
Keputusan ujian hipothesis seperti di Jadual 3 menunjukkan bahawa terdapat
hubungan yang signifikan secara positif antara mesej dengan keberkesanan
kempen pada kedudukan 0.01% dan tahap signifikan p < 0.01. Pencapaian
ujian ini ditunjukkan melalui nilai r iaitu 0.372.
Ujian hipothesis juga menunjukkan bahawa terdapatnya hubungan
yang signifikan secara positif antara faktor perancangan kempen dengan
keberkesanan kempen pada kedudukan 0.01% dan tahap signifikan (p < 0.01).
Pencapaian ujian ini ditunjukkan melalui nilai r iaitu 0.425.
Hasil kajian menunjukkan bahawa tidak terdapat hubungan yang signifikan
antara perubahan tingkahlaku dengan keberkesanan kempen. (Hipotesis 3).
Berdasarkan keputusan ujian hipotesis bagi kajian ini faktor pembolehubah
tidak bersandar awal yang perlu ditolak ialah perubahan tingkahlaku. Ini
kerana tidak terdapat hubungan yang positif antaranya dengan keberkesanan
kempen. Oleh itu pengkaji hanya mengambilkira faktor lain iaitu
106

Mohd Radzi Mohd Khir, Mohamed Samsudeen Sajahan, Nur Rashidi Johari & Elias Jaafar/ Voice of Academia Vol.5 No.1 2010

maklumat/mesej, perancangan kempen dan gabungan ketiga-tiga faktor

terhadap keberkesanan kempen.
Berpandukan kepada Analisa Regresi seperti pada Jadual 4, dapat
disimpulkan bahawa faktor perancangan kempen lebih mempengaruhi
keberkesanan kempen.
Perbincangan
Meninjau dari aspek kewujudan kesedaran mengenai pelaksanaan
kempen anti dadah, majoriti responden menyedari kempen anti dadah yang
dijalankan oleh pihak AADK. Ini menunjukkan bahawa pihak AADK
berjaya mempromosikan kempen ini kepada masyarakat. Hasil kajian juga
mendapati bahawa majoriti responden mengetahui tentang aktiviti kempen
melalui pam-eran dan ceramah yang dijalankan, laman web AADK dan juga
melalui siaran radio. Suatu yang menarik di sini ialah 14.5% daripada
keseluruhan respon-den menyatakan mereka mengetahui tentang kempen
anti dadah melalui laman web AADK. Ini jelas menunjukkan masyarakat
berminat melayari laman web AADK. Selain daripada itu, radio juga adalah
media elektronik yang terbaik untuk AADK memaklumkan kepada
masyarakat tentang aktiviti mereka. Secara keseluruhannya, majoriti
responden tertarik dengan aktiviti-aktiviti yang dijalankan semasa kempen
dan mereka bersetuju bahawa aktiviti-aktiviti yang dijalankan semasa
kempen banyak memberi kesedaran kepada pengunjung dan mencadangkan
supaya kempen seperti ini perlu diter-uskan pada masa hadapan.
Secara umumnya, responden berpendapat bahawa maklumat yang
disampaikan semasa kempen mudah difahami, menarik dan bersesuaian
dengan matlamat kempen. Ini menunjukkan bahawa penceramahpenceramah AADK berjaya menarik minat pengunjung untuk mendengar
ceramah mereka. Disamping itu, bahan-bahan pameran juga memberi
maklumat terkini dan menarik minat masyarakat untuk mengetahui lebih
lanjut berhubung dengan isu ini.
Dari segi perancangan dan pengurusan, rata-rata responden bersetuju
bahawa pihak AADK telah membuat perancangan yang baik dalam mengendalikan kempen ini sehingga berjalan dengan lancar dan teratur.
Hasil kajian juga mendapati bahawa majoriti responden bersikap
positif dalam memerangi gejala penyalahgunaan dadah. Responden bersetuju
bahawa kempen anti dadah anjuran AADK adalah bermanafaat dan memberi
banyak kesedaran kepada pengunjung tentang bahaya penyalahgunaan dadah
dan masyarakat perlu bekerjasama dengan pihak berkuasa memerangi gejala
ini.
107

Daripada analisa korelasi yang dijalankan, dapat dirumuskan bahawa

terdapat hubungan yang signifikan secara positif di antara pembolehubah
mesej dan maklumat yang disampaikan semasa kempen dengan
keberkesanan kempen. Ini menunjukkan semakin menarik cara penyampaian
maklumat maka semakin tinggilah keberkesanan kempen. Perancangan yang
baik juga penting dalam menjamin keberkesanan kempen. Ini ditunjukkan
oleh korelasi positif yang signifikan di antara perancangan kempen dan
keberkesanan kempen. Walaupun tidak terdapat korelasi yang signifikan di
antara peruba-han tingkahlaku dan keberkesanan kempen, ini tidak bermakna
yang kempen ini tidak berkesan. Ini kerana perubahan tingkahlaku seseorang
bukanlah sesuatu yang mudah berlaku dan ia memerlukan masa. Selain
daripada meng-hadiri kempen , faktor-faktor lain juga turut mempengaruhi
perubahan tingkahlaku seseorang seperti tahap pendidikan, latarbelakang
keluarga, pengaruh rakan, penguatkuasaan dan sebagainya. Analisa Regresi
menunjuk-kan bahawa daripada ketiga-tiga pembolehubah tidak bersandar,
pembolehu-bah perancangan kempen adalah faktor yang paling kuat
mempengaruhi keberkesanan kempen.
Cadangan Penambahbaikan Kempen
a. Kekerapan dalam menganjurkan dan melaksanakan kempen anti
dadah hendaklah dipertingkatkan dan lokasi kempen perlu digerakkan secara menyeluruh meliputi pejabat-pejabat, sekolah dan institusi pengajian tinggi serta kawasan tumpuan orang ramai seperti
pusat membeli belah dan pusat hiburan. Penekanan haruslah diberi
kepada aspek kekerapan penganjuran supaya ianya tidak hanya
menjadi aktiviti bersifat majlis keraian semata-mata.
b. Memandangkan radio telah dikenalpasti sebagai media terbaik untuk
menyampaikan maklumat kempen, pihak AADK disarankan
memperluasakan penggunakan radio sebagai saluran menyampaikan maklumat penyalahgunaan dadah dan mempromosikan kempen
anti dadah khususnya di daerah Kuala Muda.
c.

d.

Kekerapan kempen anti dadah juga perlu dilakukan di kawasankawasan yang berisiko tinggi yang mempunyai bilangan penagih
dadah yang tinggi.

108

Bagi mereka yang pernah terlibat dengan penagihan dadah, perlu

ada kempen yang berlainan supaya penagihan berulang dapat di
kurangkan.

Mohd Radzi Mohd Khir, Mohamed Samsudeen Sajahan, Nur Rashidi Johari & Elias Jaafar/ Voice of Academia Vol.5 No.1 2010

e. Pihak ADDK Kedah perlu mewujudkan objektif perubahan sikap

yang lebih khusus di kalangan kumpulan sasaran dalam kempen
mereka. Dalam konteks menangani perubahan sikap masyarakat
terhadap dadah, antara objektif utama yang boleh dirangka oleh
pihak AADK ialah meningkatkan aktiviti penguatkuasaaan dengan
kerjasama pelbagai pihak. AADK juga perlu menjalankan kajian
tentang kumpulan sasaran sebelum membentuk sesuatu kempen dan
melaksanakan ujian rintis untuk menilai penerimaan sesuatu kempen
sebelum dijalankan. Cadangan ini dikemukakan atas rasional
matlamat perubahan sikap yang lebih jelas mampu menarik minat
kumpulan sasaran, menjana keterlibatan kumpulan dan seter-usnya
mampu menjamin pernerimaan kumpulan sasaran.
f.

Pertimbangan penggunaan pembolehubahan segmentasi yang bersesuaian dengan tujuan kempen. Pastikan program, aktiviti, pameran
dan kegiatan direka semasa kempen disesuaikan dengan usia atau
khususnya yang sesuai dengan tatacara di mana mereka disampaikan dan bahan-bahan yang digunakan disesuaikan untuk kumpulankumpulan tertentu, seperti pendapatan rendah, umur, gaya hidup,
demografi dan sebagainya. Apa yang diperolehi dalam kajian ini
ialah pihak AADK lebih cenderung untuk membuat atau membentuk
mesej yang umum tanpa mengambilkira perbezaan yang terbentuk di
kalangan sasaran secara sedar atau tidak sedar.

g. Mendemonstrasikan penggunaan lebih dari satu elemen dari adunan

pemasaran (7 Ps) iaitu produk, harga, tempat, promosi, bukti fizikal,
proses dan orang/manusia. Sebagai contoh, dalam menan-gani masalah
dadah pihak AADK boleh bekerjasama dengan Kementerian Pendidikan
dalam merangka kurikulum, latihan guru, bahan-bahan dan kegiatan
rumah (tempat, promosi / komunikasi, orang) yang mampu membentuk
manfaat sikap dan tingkahlaku pelajar terhadap najis dadah. Selain itu,
AADK juga boleh berker-jasama dengan media sebagai penyokong
kempen, mempertimbang-kan penggunaan dan pembangunan dasar
bersesuaian dengan situasi semasa dan juga memperbanyakkan aktiviti
kegiatan masyarakat
setempat yang menyembelengkan tenaga pihak AADK dan
masyarakat setempat.

Cadangan Kajian Untuk Masa Hadapan

Secara keseluruhannya, didapati kempen anti dadah yang dijalankan oleh
AADK Daerah Kuala Muda mendapat respon yang positif daripada masyarakat.
Tahap penerimaan dikalangan masyarakat di kawasan kajian
109

adalah amat tinggi dan mereka bersetuju supaya kempen seperti ini diperbanyakkan pada masa hadapan. Walau bagaimanapun, kajian hanya tertumpu
kepada kempen yang dijalankan di kawasan Daerah Kuala Muda Kedah
sahaja. Untuk mendapat penilaian yang lebih tepat tentang keberkesanan
kempen yang dijalankan oleh AADK secara menyeluruh, dicadangkan
supaya kawasan kajian diperluaskan keseluruhan wilayah utara supaya kita
dapat indikator keberkesanan kempen yang lebih terperinci. Selain itu, kajian
pada masa hadapan juga boleh mempertimbangan untuk penggunaan
pembolehu-bah tidak bersandar yang lebih luas untuk diuji sebagai faktor
yang mempen-garuhi keberkesanan kempen. Memandangkan kajian hanya
mengukur tiga pembolehubah tidak bersandar, kajian masa hadapan boleh
juga mengam-bilkira penggunaan pembolehubah tidak bersandar lain seperti
pengaruh luaran/dalaman, faktor persekitaran, penguatkuasaan dan lain-lain.
Rujukan
Agensi Antidadah Kebangsaan. (2008). Lapuran Dadah Januari Disember
2008. (atas talian)
http://www.adk.gov.my/modules/xt_conteudo/index.php?id=226.
Ajzen, I., & Fishbein, M. (1980). Understanding Attitudes and Predicting
Social Behavior. Englewood Cliffs. New Jersey: Prentice-Hall.

Andreasen, A. R. (1994). Social marketing: Its definition and domain.

Journal of Public Policy & Marketing , Vol 13 (1), 108-114.
Andreasen, A.R. (2002). Marketing social change in the social marketplace.
Journal of Public Policy and Marketing, Vol. 21 (1), 3-13.
Burrows, J. (2009). Social marketing: Influencing behaviors for good.
Relations Industrielles,Vol 64 (1), 179-180.
Daniel, K.L., Bernhardt, J.M., Eroglu, D. (2009). Social marketing and health
communication: from people to places. American Journal of
Public Health, Vol 99 (12), 2120-2122.

Diamond, W. & Oppenheim, M.R. (2004). Sources for special topics: social
marketing, non-profit organizations, service marketing and
legal/ethical issues, Journal of Business and Finance
Librarianship, Vol. 9 (4), 287-99.

110

Mohd Radzi Mohd Khir, Mohamed Samsudeen Sajahan, Nur Rashidi Johari & Elias Jaafar/ Voice of Academia Vol.5 No.1 2010

Gordon, R., McDermott, L., Stead, M. & Angus, K. (2006). The effectiveness
of social marketing interventions for health improvement: whats the
evidence? Public Health, Vol. 120(12), 1133-9.

Hastings, G.B. (2003). Relational paradigms in social marketing.

Journal of Macromarketing, Vol. 23 (1), 6-15.
Kedah kedua tertinggi kes penagihan. (2009, March 19). Sinar Harian. (atas
talian) http://www.adk.gov.my/berita/berita190309/berita4.pdf

Kotler, P. (1971). Social marketing: An approach to planned social change.

Journal of Marketing , Vol 35:3.
Kotler, P. & Roberto L.R.(1989). Social Marketing: Strategies for
Changing Public Behavior. New York: The Free Press.
Kotler, P., Roberto, N. & Lee, N. (2002) Social Marketing, Improving
the Quality of Life. 2nd edition. London: Sage Publications
Nunnally, J. C. (1978). Psychometric Theory. 2nd edition. New York:
McGraw-Hill.
Romer D., Snitzman S. & DiClemente R. (2009). Mass media as an HIVprevention strategy: using culturally sensitive messages to reduce
HIV-associated sexual behavior of at-risk African American youths.
American Journal of Public Health. Vol 99 (12), 2150-2229
Sargeant, A. (2005). Marketing Management for Non-profit Organizations,
2nd edition. New York: Oxford University Press.
Sekaran, U. (2003). Research Methods for Business. A Skill Building
Approach, 4th edition. New York: John Wiley and Sons.
Zikmund, W. G. (2000). Business Research Methods, 6th edition. Orlando,
FL: The Dryden Press, Harcourt College Publishers.

111

Rajah 1 - Kerangka Kajian

Maklumat/Mesej
Keberkesanan Kempen

Perancangan Kempen

Perubahan Tingkahlaku

Jadual 1 - Kebolehpercayaan Pengukuran

Pembolehubah
1. Maklumat/Mesej
2. Perancangan Kempen

Alfa Cronbach
.706
.669

3. Perubahan Tingkahlaku

.750

4. Keberkesanan Kempen

.672

Jadual 2 - Demografik/Profil Responden

Item

Diskripsi

Bilangan

Peratus

Jantina

Lelaki
Perempuan

211
71

74.8
25.2

Bangsa

Melayu
Cina

137
64

48.6
22.7

India

67

23.8

Lain-lain

14

19 tahun dan kurang

20 29 tahun

59
109

20.9
38.7

30 39 tahun

59

20.9

40 tahun dan lebih

55

19.5

Kakitangan Kerajaan
Kakitangan Swasta

54
127

19.1
45

Bekerja sendiri

58

20.6

Tidak bekerja

22

7.8

Pelajar

21

7.4

Umur

Pekerjaan

112

Mohd Radzi Mohd Khir, Mohamed Samsudeen Sajahan, Nur Rashidi Johari & Elias Jaafar/ Voice of Academia Vol.5 No.1 2010

Jadual 3 Keputusan Kolerasi Pearson

Mesej/ Perancangan Perubahan Keberkesanan
Maklumat Kempen Tingkahlaku Kempen

Mesej/Maklumat

Pearson
Correlation
Sig. (2-tailed)
N

Pearson
Correlation
Perancangan Kempen Sig. (2-tailed)
N
Perubahan
Tingkahlaku

Keberkesanan
Kempen

**

282
.354

**

.000

.009

.000

282

282

282

.113

.425

.058

.000

.000

**

282

282

282

282

-.108

.156

.113

.009

.058

282

282

.372

**

.156

Pearson
Correlation
Sig. (2-tailed)
Pearson
Correlation
Sig. (2-tailed)

**

.354

.070
282

282

.425

-.108

.000

.000

.070

282

282

282

.372

**

**

282

**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).

Jadual 4 - Analisa Regresi Kesan Mesej, Perancangan Kempen dan Perubahan

Tingkahlaku keatas keberkesanan Kempen

Pembolehubah Tidak Bersandar Standardized Beta
t
Sig.(p-value)
Mesej/Maklumat
0.278
5.044
0.000
Perancangan Kempen
0.348
6.356
0.000
Peubahan Tingkahlaku
-0.191
-3.679
0.000

113