100 Proposamen Matematikarako Gaitasuna Lantzeko

100
proposamen
matematikarako
gaitasuna
hobetzeko
Zenbakiak, zenbakien arteko oinarrizko
eragiketak, sinboloak eta informazioa
sortzeko zein interpretatzeko moduak
erabiltzeko trebetasuna, errealitateko
alderdi kuantitatiboei eta espazialei
buruz gehiago jakiteko, eta eguneroko
bizitzarekin eta lanarekin lotutako
problemak ebazteko.
Fotokopiatzeko fitxak
Ariketa-bankua
Hobeto ikasteko estrategiak
Iradokizun didaktikoak
194669 _ 0001-0120.indd 1
24/9/09 13:05:42
100 proposamen matematikarako gaitasuna hobetzeko liburua

Gaitasunak izeneko proiektuaren barruan dago, eta Zubia Editoriala, S. L.ren
eta Santillana Educacin, S. L.ren Lehen Hezkuntzako Sailean Joseba Santxo Uriarteren
eta Enric Juan Redalen zuzendaritzapean sortu, taxutu eta gauzaturiko talde-lana da.
Proiektu honetan egile-talde honek esku hartu du:
Casilda Brcena, Fernando J. Cortiguera, Malena Fuentes, Daniel Gabarr, Javier Lpez,
Juan Ignacio Medina, Elena OCallaghan, Maite Lpez-Sez, Inmaculada Daz, Ana Mara
Rodrguez, Adela Rodrguez eta Martn Varela.
Programa bereziak: Daniel Gabarr Berbegal eta Javier Lpez Apestegua
Proiektua eta edizioa: Ainhoa Basterretxea eta Jos Luis Alzu
Diseinua eta maketazioa: ARTIMAGOS (Malena F. Alzu) eta Maitane Barrena

Irudiak: ARTIMAGOS (Esther Prez-Cuadrado) eta Esther Lecina
Hizkuntza-egokitzapena: Imanol Salegi
2009 by Zubia Editoriala, S. L. / Santillana Educacin, S. L.

Legizamon poligonoa
Gipuzkoa kalea, 31
48450 Etxebarri (Bizkaia)
Inprimatzailea:
EK: 194669
Lege-gordailua:
Lan hau egile-eskubideei buruzko legeek babestuta dago eta ZubiaSantillanari dagokio haren jabetza intelektuala. Legezko erabiltzaileei ikasgelan erabiltzeko fotokopiak egitea bakarrik zaie zilegi. Debekatuta dago
baimendutakoez bestera erabiltzea, batez ere merkataritza-helburuekin
erabiltzen bada.
194669 _ 0001-0120.indd 2
24/9/09 13:05:42
Aurkezpena
100 proposamen matematikarako gaitasuna
hobetzeko
Proiektu honek matematikarako gaitasuna hobetzeko proposamenak, iradokizunak eta
ariketak biltzen ditu. Proposamenok ikaskuntza- eta irakaskuntza-prozesuan txertatuta daude;
eta izaera bikoitza dute, osagarriak eta alternatiboak baitira.
Osagarriak dira, beste modu batean heltzen baitiete Lehen Hezkuntzako helburuei, irakasleriaren ohiko jardunarekin eta ikasliburuek eta gainerako material didaktikoek eskaintzen
dituzten baliabideekin batera aplikatzean. Izan ere, ezagutzak eguneroko bizitzako testuinguruetan eta egoeretan aplikatzeko bideratuta daude.
Alternatiboak dira, curriculumeko helburuak lortzea helburu izan arren, proposamenen
multzoak beste ikuspuntu batetik azaltzen baitu jarduera, irakasteko eta ikasteko modu desberdin bati bidea emateko.
100 proposamenak prozesu didaktikoan

Esperientziadun irakasleak, ikasgaiaren eta ikasleen ezaugarrien jakitun dela, ohikoa ez den
baliabide bat erabili nahi duenerako dira 100 proposamen matematikarako gaitasuna hobetzeko. Batzuetan, zailtasunak dituzten ikasleak oinarrizko helburuetara hurbiltzeko edo ikasketa finkatzeko erabil daitezke, eguneroko bizitzarekin lotutako jarduerak eginez; eta beste
batzuetan, eskola jarduera labur baina interesgarri batekin hasteko edo bukatzeko, irakasleak
berak nahiz ikasleek helburuak oso-osorik lortu dituztela senti dezaten.
Nolakoak dira proposamenak?

100 proposamen matematikarako gaitasuna hobetzeko 100 fitxa independente dira, koaderno honetarako diseinatutako lau ereduetako batekoak. Hiru fitxa-eredu daude irakasleentzat,
eta eredu bakar bat, ikasleentzat. Proposamen mota hauek egin ditugu:
1. Iradokizun-proposamenak (I). Ideia erabilgarriak, irakasleak ikasgaia edo bertako programa jakin bat bideratzeko, eta ikasketa eraginkorra izateko. Proposamenen bidez ikasiko
dute, besteak beste, zenbakiek zer-nolako erabilerak dituzten, problemak ebazteko estrategiak nola asmatu, edo geometria ikasketa sortzailea, dibertigarria eta erabilgarria izan daitekeela.
194669 _ 0001-0120.indd 3
24/9/09 13:05:42
2. Eredu-proposamena (E). Lanerako estrategiak edo trikimailuak dira. Izatez, ikasleentzako proposamenak diren arren, irakasleei helarazten zaizkie, beraien azalpenen bidez igor
ditzaten.
3. Irakaslearentzako ariketa-proposamena (IR). Irakasleentzako fitxak dira. Bertan, gai
jakin bati buruzko ariketa multzoak proposatzen dira, ikasleei banatzeko edo diktatzeko,
egitea komeni dela uste duenean.
4. Ikasleentzako ariketa-proposamenak (IK). Fotokopiatzeko fitxak dira, ikasleei banatzeko, problema bat, ariketa bat edo jarduera bat ebatz dezaten. Fotokopiatzeko fitxek hondo
zuria duen banda bertikal bat eta F letra dute, fitxaren zenbakiaren ondo-ondoan kokatuta.
Irakasleek irakasleentzat eginak

100 proposamen matematikarako gaitasuna hobetzeko Lehen Hezkuntzan eskolak ematen
urte askotan diharduten zenbait irakaslek idatzi dituzte. Lehenik, estrategiak eta trikimailuak
aplikatu dituzte; eta gero, emaitza onenak eman dizkietenak aukeratu.
Proposamenen edukia eta antolaketa

Proposamen guztiak Lehen Hezkuntzako bigarren eta hirugarren zikloetako curriculumaren
edukiei buruzkoak dira. Atal bakoitzaren hasieran, dagokion oinarrizko gaitasuna aurkeztu
dugu izenburuarekin batera, curriculum ofizialaren ebaluazio-irizpideetan ageri den bezalaxe
idatzita. Idatzi horretan, nabarmenduta ageri dira bigarren ziklorako adierazitako helburuei
hirugarren zikloak erantsitakoak. Ondoren, atal horretarako proposamenen aurkibidea aurkeztu dugu, eta zer fitxa mota diren adierazi. Hona hemen irakasgai honetako atalak:
I. Zenbakiak eta eragiketak. Zenbaki-sistemak.
II. Zenbakiak eta eragiketak. Zenbakizko kalkulua.
III. Zenbakiak eta eragiketak. Problemak ebaztea.
IV. Geometria. Kokapena espazioan.
V. Neurria. Magnitudeak kalkulatzea eta iritzira kalkulatzea.
VI. Informazioaren trataera, zoria eta probabilitatea.
VII. Zehar-gaitasunak.
Proposamen guztiak curriculumarekin lotuta dauden arren, gure asmoa ez da izan liburu
paralelo bat egitea, ez eta ebaluazio-koaderno bat egitea ere. Programa bakoitzeko funtsezko
edukiak aukeratu ditugu, eta irakasleen ustez ikasle guztiek argi ulertzeko zailak diren alderdi
instrumentalei eman diegu garrantzi handiena.
194669 _ 0001-0120.indd 4
24/9/09 13:05:42
I. ZENBAKIAK ETA ERAGIKETAK.

ZENBAKI-SISTEMAK
Oinarrizko gaitasunak
1. Ikaskuntza-prozesua amaitzean ikaslea gai da eguneroko bizitzako testuinguruetan
sei zifrarainoko zenbaki arruntak irakurtzeko eta idazteko, zifra bakoitzaren posizio-balioa
interpretatzeko, zenbakiak posizio-balioaren arabera konparatzeko eta zenbakien zuzenean ordenatzeko.
...gai da zenbait zenbaki mota (arruntak, zatikiak eta ehunenak arteko hamartarrak) irakurtzeko, idazteko eta ordenatzeko, arrazoiketa egokiak erabiliz.
Aurkibidea
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
194669 _ 0001-0120.indd 5
Zenbakien historiak (IR).

Zenbakirik gabeko mundua? (IK).
Zenbakiak osatzen ditugu (E).
Dagokion lekuan (IK).
Zatikien jokoa (E).
Zenbakiei buruz hitz egiten dugu (IK).
Diktatutako zenbakiak idazteko trikimailuak (IK).
Binaka zenbatzeko trikimailuak (E).
Zatikiak bazter guztietan (IK).
Zozketako sariak (E).
Erromatarrak! (IK).
Salneurriak biribiltzen ditugu (E).
Hamartarrak eta zatikiak (IK).
Zenbakiei buruzko SUPERTESTa (IK).
24/9/09 13:05:42
Zenbaki-sistemei buruzko proposamenak aplikatzeko oharrak
DATA
FITXA-ZENBAKIA
OHARRAK
194669 _ 0001-0120.indd 6
24/9/09 13:05:42
Zenbaki-sistemak aipatzea
Baliteke ikasleek fitxan aurkeztuko ditugun
historietako batzuen berri izatea. Alabaina, uste
dugu interesgarria dela zenbatzeko eta kantitateak adierazteko moduak biltzea, balio didaktiko
handia dute-eta.
Adierazi zenbakien historiako informazio
hauek, eskatzen duten enfasia emanez. Eman
adibideak arbelean, eta egin aplikazio-ariketak,
ikasleek zenbaki-sistemen eboluzioa eta gaur
egun erabiltzen dugunaren abantailak balioets
ditzaten.
Historiaurrean
Duela 20.000 urte baino gehiago, gizakiek
oskolak erabiltzen zituzten ehizatutako animalien kopurua zenbatzeko: oskol bakoitzak
hildako animalia bat adierazten zuen. Halaber,
koskak egiten zituzten hezurretan: koska bakoitzak hildako animalia bat adierazten zuen.
Egipton
Duela 5.000 urte, egiptoarrek idazketa asmatu
zuten, eta hainbat zeinu erabili zituzten zenbakiak adierazteko:
Batekoa =
Hamarrekoa =
Ehunekoa =
Milakoa =
Etab.
Egiptoarrek ikur guztien balioak batzen zituzten

zenbakiak irakurtzeko. Adibidez:
IR
ZE NB A KI - S I S TE MA K
Zenbakien
historiak
(3 X 1.000) + (2 X 100) + 10 + 3 = 3.213

= 31
Erroman
Hispanoamerikan
mendera arte, Inkek
koloretako soketan korapiloak
egiten zituzten zenbatzeko.
Soka horiei quipu esaten
zieten. Korapilo kopuruak eta
posizioak adierazten zituzten
kantitateak.
XVI.
Erromatarrek gaur egunera arte iritsi den

zenbaki-sistema erabili zuten.
Letrak erabiltzen zituzten:
I=1
C = 100
V= 5
X = 10
D = 500
L = 50
M = 1.000
MDCCCLII = 1.852
Beste kultura batzuetan
Gaur egun
Beste kultura batzuetan,

giza gorputzean oinarritutako
zenbaki-sistema bat erabili
zuten. Gorputzeko atal bakoitzak
(hatzek, behatzek, ukondoek,
belaunek, sorbaldek...) kopuru
bat adierazten zuen.
Gaur egun zenbakisistema hamartarra eta arabiar zifrak erabiltzen ditugu. Zenbakien idazkera
hori XVI. mendetik aurrera
zabaldu zen gure lurraldeetan.
7
194669 _ 0001-0120.indd 7
24/9/09 13:05:42
IK
Izena:
Zenbakirik
gabeko mundua?
Data:
Z E NB A KI - S I S TE MA K
Zenbakien erabilerak
1 Irakurri testua eta erantzun.

Egunean hiru ordu irabazteko
makina bat
1.a
Azaroak l7an Asmakizunen III. Erakusketa ireki

zuten. Lehen saria hiru anaia-arrebek irabazi zuten,
Garbioro izeneko asmakizunarekin. Dutxaren eta
garbigailuaren lanak egiten dituen gailu bat da
Garbioro, eta hamar minutuan garbitzen ditu
pertsonak eta soinean daramaten arropa.
Garbiorok bi kabina ditu; lehenengoan, xaboia
eman eta uretan eragiten du, eta bigarrenean,
lehortu eta lisatu.
Horrela, pertsona hamar minutuan dutxa
daiteke, eta arropa garbia, lehorra eta lisatua duela
irten. Eragozpen bakarra du makinak: neurria.
Izan ere makina hiru metro luze da, eta bi metroko
altuera du.
Saria 750 -ko txeke bat da, eta lau epetan
ordainduko diete.
2 Inguratu, zenbakiei edo kantitateei lotutako hamar hitz gutxienez.

3 Idatzi testuko zenbakiak:
a) Bi zenbaki ordinal.
b) Denbora-neurriak adierazten dituzten bi zenbaki.
c) Luzera-neurriak adierazten dituzten bi zenbaki.
d) Diru kantitate bat adierazten duen zenbaki bat.
e) Marrazkian ageri diren bi zenbaki.
4 Irakurri testua berriro, ahots ozenez, zenbakiak irakurri gabe. Ulertzen al da?
5 Moztu albiste bat egunkari batetik, eta saiatu azaltzen zenbaki bat bera ere
aipatu gabe.
8
194669 _ 0001-0120.indd 8
24/9/09 13:05:42
Zenbakiak
osatzen ditugu
Zenbakiak osatzea eta deskonposatzea, zenbaki-sistema hamartarrean
E
1. Lagundu ikasleei zenbakientzako kolo-
retako kartoiak egiten.
Eskuratu kartoi mehe gorria, berdea eta urdina. Moztu kartoi meheak bi zentimetroko zabalera duten zerrendatan.
Moztu zerrendak zenbait neurritan, kartoi sorta
batzuk egiteko. Kartoi sorta bakoitzak pieza
hauek izan behar ditu:
2. Egin adibide batzuk ikasle guztien

aurrean.
Urdina: 8 cm-ko luzera duten 9 zati, eta

2 cm-ko luzera duten beste 9.
Gorria: 10 cm-ko luzera duten 9 zati, eta
4 cm-ko luzera duten beste 9.
Berdea: 6 cm-ko luzera duten 9 zati.
Eskatu ikasleei kartoizko piezetan zenbakisistema hamartarreko magnitudeak idazteko, eta

ondoren, gutun-azal bat prestatzeko pieza sorta
bakoitzeko.
Hamar milakoak
10 cm
Milakoak
Ehunekoak
0 +
0 +
0 +
0 +
= 2.305
0 +
0 +
8 cm
Hamarrekoak
Batekoak
3. Egin zenbakiak osatzeko saioak zenbait egunetan.
Galdera posible batzuk: Nola irakurtzen da? Nola idazten da? Zenbat milako
ditu? Zenbat hamarreko adierazten ditu
3 zifrak? Zenbat bateko adierazten ditu 3
zifrak?
4. Eskatu ikasleei zenbakiak diktatzeko

6 cm
4 cm
2 cm
eta irakurtzeko.
9
194669 _ 0001-0120.indd 9
24/9/09 13:05:42
IK
Izena:
Dagokion
lekuan
Data:
Zenbakizko zuzena graduatzea, eta bertan, zenbakiak adieraztea
1 Graduatu zenbakizko zuzena akatsik egin gabe, adierazitako

zenbakiak bertan kokatzeko.
Ondoren, idatzi zenbakiak.
Adibidea: 80 eta 87 zenbakiak.
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
80
70
72
74
76
90
78
87
1. 45 eta 80 zenbakiak.
0
10
20
30
70
40
50
60
70
80
90
100
90
2. 160 eta 178 zenbakiak

100
200
100
300
3. 1.300 eta 1.700 zenbakiak

1000
2000
1000
3000
10
194669 _ 0001-0120.indd 10
24/9/09 13:05:42
Zatiki baten gaiak identifikatzea eta haien esanahia jakitea

Proposameneko jarduera lehiaketa moduan
aurkezten da, zenbait adierazpen grafikotatik
abiatuta, ikasleek zatiki baten gaien esanahia
uler dezaten.
Hasiera batean, dado bat erabiliko dugu, eta
beraz, ez dugu sei baino zenbaki handiagorik
izango. Baina, hala nahi izanez gero, ariketa zailago egin daiteke, sei baino zenbaki handiagoak
erabilita.
Jokalariak: buruz buru jokatuko dute.
Materiala: dado bat eta A eta B taulak. Taulak
fitxaren barrenean adierazten dira, eta ikasleek
koadernoan marraztuko dituzte.
Arauak:
1. Jokalarietako batek dadoa jaurtiko du bi
aldiz. Lehenengo ateratako zenbakia zatiki baten
izendatzailea izango da, eta bigarrena, zenbakitzailea:
=
4
2. Zatikia A taulan idatziko du.
1. txanda
3
4
A taularen
eredua
1. txanda
3
4
3. Ondoren, zatikia B taulan adieraziko du.

Honela egingo du: gainmarratu izendatzaileak
adierazten duen adina laukiren ingerada (4), eta
horietatik, koloreztatu zenbakitzaileak adierazten duen adina (3). Bat geratuko da sobera.
4. Dadoa botatakoan lortutako zatikia bat

baino handiagoa bada, koloreztatu zenbakitzailea adierazteko behar adina bateko. Esate
baterako: 5/2.
5. Behin zatikiak adierazitakoan, B taulan

zuriz geratu diren lauki horiek koloreztatu nahi
badira, zatiki hori bera lortu behar da dadoa
botatakoan:
3
4
2. txanda
E
ZE NB A KI - S I S TE MA K
Zatikien
jokoa
1
4
6. Jarraian, aurkariak jokatuko du. Jokoa bukatu egingo da bi jokalarietako batek taula osoosorik koloreztatzen duenean, taula bat bera ere
zuriz utzi gabe. Jokalarietako batek lauki zuriak
betetzeko zatikia lortzen ez badu, aurkariari
pasatuko dio txanda.
3. txanda
4. txanda
5. txanda
6. txanda
B taularen
eredua
11
194669 _ 0001-0120.indd 11
24/9/09 13:05:43
IK
Zenbakiei buruz
hitz egiten dugu
Izena:
Data:
Zenbaki-sistema hamartarraren ezaugarriak ulertzea

Etengabe erabiltzen ditugu zenbakiak. Gauza guzti-guztietarako behar ditugu:
zenbatzeko, kalkulatzeko, munduaren berri izateko Baita olerkiak egiteko ere.
Ia beti hartu behar dugu kontuan idazten edo esaten dugun zenbakiaren
zehaztasuna, akats bat egiteak gure helburuak ez lortzea eragin dezakeelako.
Aparteko garrantzia du horrek zenbaki handietan, bost zifra baino gehiagokoetan.
1 Erakutsi zenbakiak zehatz adierazteko estrategiak dakizkizula. Egin gogoeta

dakizkizun ideia hauei buruz. Aukeratu bat eta azaldu bi minutuan zure
ikaskideei.
a) ZENBAKI-SISTEMA HAMARTARRA POSIZIONALA DA.
Ideiak: Zifra baten eta zenbaki baten arteko aldea.
Zenbaki batean eskuin-eskuinean kokatutako zifra baten magnitude-balioa.
6 zifrako zenbaki batean ezker-ezkerrean kokatutako zifraren magnitude-balioa.
b) ZENBAKI HANDIAK ALDERA DITZAKEGU.

Ideiak: Nola jakin, begiratu hutsez, zifra kopuru desberdina duten bi zenbakiren
artean handiena zein den.
Zer urrats eman behar dira zifra kopuru bera duten bi zenbakiren artean
handiena zein den jakiteko?
c) GAUZA ASKOTARAKO ERABILTZEN DITUGU ZENBAKIAK.

Ideiak: Eskatu zure ikaskideei sarritan erabiltzen dituzten sei zifra baino gehiagoko
zenbakien adibideak emateko.
12
194669 _ 0001-0120.indd 12
24/9/09 13:05:43
Diktatutako zenbakiak
idazteko trikimailuak
Data:
6 zifrarainoko zenbakien diktaketa
Kazetariek sarritan idatzi behar izaten dituzte azkar-azkar entzundako

zenbaki garrantzitsuak; esaterako, zientzialari batekin elkarrizketa
egitean edo Gabonetako loteriako sariak abesten dituztenean.
Imajinatu egoera horietako batean zaudela. Erabili taulak diktatuko
dizkizuten zenbakiak idazteko.
EM
Adibidea:
Zenbakia:
23.027
HM
Zifra kopurua: 5 Magnitude-ordena:
EM
HM
hamar milakoak
IK
Izena:
A)
Zenbakia:
Zifra kopurua:
EM
HM
Magnitude-ordena:
B)
Zenbakia:
Zifra kopurua:
EM
HM
Magnitude-ordena:
C)
Zenbakia:
Zifra kopurua:
EM
HM
Magnitude-ordena:
D)
Zenbakia:
Zifra kopurua:
Magnitude-ordena:
13
194669 _ 0001-0120.indd 13
24/9/09 13:05:43
Binaka zenbatzeko
trikimailuak
Bi oinarriko zenbaki-sistema ikasteko eredua
Zenbaki-sistema bitarra
Fitxa honetako ariketen bitartez, zenbakisistema bitarra zer den eta zenbaki-sistema
hamartarrekiko zer alde duen azaltzen lagunduko dizuegu. Curriculumean jasotako helburuetako bat izateaz gain, oso erabilgarria izan
daiteke gehien erabiltzen den zenbaki-sistema
ulertzeko, hots, zenbaki-sistema hamartarra
ulertzeko.
Saiatu ikasketa jolas moduan bideratzen. Jolas
horietan zenbait kode erabiliko dira, mezu bat
ulertzeko.
Marraztu ordenen taula bat arbelean, ikasleek

erreferentzia gisa izan ditzaten zenbakiak bi
oinarrian idaztean.
Multzoak
S. bitarra S. hamar.
11
1101
13
1010
10
11010
26
Horrela zenbatzen ditugu

kantitateak sistema bitarrean
Sistema bitarra zenbatzeko sistema bat da, eta
bi zifra ditu soilik: 0 eta 1. Zifrak binaka multzokatu behar dira hurrengo ordena handiagora
pasatzeko. Sistema bitarra da ordenagailuek erabiltzen dutena.
Mahai gainean, zenbait objektu berdin eta orri
zuri bat behar ditugu, idazteko. Nahiago bada,
marraztu arbelean objektuen segidak, eta idatzi
zenbaketa.
Honela idazten ditugu kantitateak zenbakisistema bitarrean:
Proposatu ariketak ikasleei
1. Adierazi zein den mezu hauen

esanahia:
b) 111 kromo dauzkagu:
...(7).
a) Partida 1010etan izango da:
...(10).
2. Aldatu zenbaki hauek zenbaki-sistema

hamartarretik sistema bitarrera:
unitate bat (1)
=1
multzo bat (1) |
= 10:
unitaterik ez (0)
= 11:
multzo bat (1) |

unitate bat (1)
= 100: multzo bat (1) | multzorik ez (0) | unitaterik ez (0)
(Ordena bakoitzean bi multzo berdin egiten ditugunean,

hurrengo ordena handiagora pasatzen gara

= 110:

eta
multzo bat (1) | multzo bat (1) | unitaterik ez (0)

= 111: multzo bat (1) | multzo bat (1) | unitate bat (1)
a) 9 karta behar ditugu karta-sorta osatzeko.

(1001).
b) 12 ikaslek errepikatuko dute azterketa.
(1100).
JOLASA
Egin 3 ikasleko taldeak. Eskatu
talde bakoitzari kodifikatutako kopuru bat
1 eta 20 artekoa duen mezu bat idazteko. Ondoren, joan mezuak taldeen artean
pasatzen. Mezu gehien argitzen duen taldeak irabaziko du.
14
194669 _ 0001-0120.indd 14
24/9/09 13:05:43
Izena:
Data:
Zatikiak
bazter guztietan
IK
Sarritan erabiltzen dira zatikiak prentsan, magnitudeak adierazteko. Eguneroko bizitzan

ere etengabe erabiltzen ditugu zatikiak.
1 Irakurri informazioak eta erantzun galderei.

Hau esan zuen esatariak emankizuna hasi
aurretik: Partidak ez du interes handirik
piztu zaletuen artean. Sarreren hiru laurden
soilik saldu dira.
HARMAILAK
a) Idatzi zatikia.
b) Koloreztatu eskeman aipatutako zatikia.
c) Futbol-zelaian 15.000 pertsona sartzen badira,
Zenbat sarrera saldu zituzten?
ZE NB A KI - S I S T E MA K
Zatikien erabilera eguneroko bizitzan
Honela esan zion emakume batek fruta-saltzaileari azokan:

Emadazu gazta kilo baten laurdena eta kilo laurdenaren erdia.
a) Idatzi zatikia.
b) Zenbat gramo dira kilo laurdena eta kilo laurdenaren erdia?
c) Marraztu kilo laurdena eta kilo laurdenaren erdia kiloko gazta honetan.
Bidaia hasi aurretik gasolina-andela goraino bete dugu.
Bidean andelaren hiru laurden gastatu ditugu.
a) Idatzi zatikia.
b) Marraztu gastatutako gasolina kantitatea andelean.
c) Andela 40 litrokoa bada, zenbat gasolina gastatu da?
Hegazkin baten maketa txiki bat egin dut.
Hegazkinaren 4/7 margotzeko
pintura dut.
a) Koloreztatu adierazitako zatikia.
15
194669 _ 0001-0120.indd 15
29/9/09 19:32:16
10
Zozketako
sariak
Polinomio gisa zenbait modutan deskonposatzeko eredua
Zenbaki bat deskonposatzeko

aukerak
Arbelean, eta zenbait ikasleren laguntzaz,
aurkeztu zenbakiak polinomio gisa deskonposatzeko modu hauek. Ondoren, proposatu adierazitako ariketak, ikasleek koadernoetan edo
orri zurietan ebatz ditzaten. Zalantzarik gabe,
emaitza askoz hobea izango da zenbakiak deskonposatzeko taula kartoi mehe batean marrazten badute.
Zenbat poltsa behar dira banaketa bakoitzeko?

Lehenengo banaketa
100eko 3 poltsa + 10eko 2 poltsa + 1eko 7 poltsa

Bigarren banaketa
100eko 3 poltsa + 1eko 27 poltsa

Hirugarren banaketa
Egoera.
Agurtzane eta adiskideak zozketa bat
prestatzen ari dira ikastetxeko festarako.
Koloretako 327 bolaluma eman dizkiete.
Zenbait sorta egin behar dituzte, balio
desberdineko sariak egiteko. Zenbait neurritako poltsak dituzte banaketak egiteko:
batzuetan, 100 bolaluma sartzen dira;
beste batzuetan, 10; eta besteetan, bolaluma bakarra.
100eko 2 poltsa + 10eko 12 poltsa + 1eko 7

Laugarren banaketa
Sortak egin aurretik, zenbait eskema egin

dituzte, banaketak egiteko zenbat aukera dituzten ikusteko.
Honela adierazi dituzte banaketak eskemetan:
Ehuneko poltsak.
Hamarreko poltsak.
Bateko poltsak.
Bolaluma kopurua: 327.
10eko 32 poltsa eta 1eko 7

Bosgarren banaketa
1eko 327 poltsa

1. Eskatu ikasleei banaketa egiteko beste
modu batzuk zehazteko.
2. Eskatu ikasleei banaketak egiteko 265,
542 eta 117 zenbakiekin.
16
194669 _ 0001-0120.indd 16
24/9/09 13:05:43
Erromatarrak!
Data:
Erromatar zenbaki-sistema
11
Gogoratu erromatar zenbakisistemako 7 letrak eta ebatzi

problemak.
1 Madrilgo Alcalako atea da hau.

Inguratu gorriz zer urtetan eraiki zen
adierazten duten letrak. Idatzi data
hori erabili ohi ditugun zenbakiekin.
Amerikako hiri bateko erlojua da hau. Zenbait

zenbaki ezabatu dira. Adierazi zer zenbaki diren
eta idatzi hemen ordenan.
IK
Izena:
3 1401. urtean hasi ziren Sevillako katedrala

eraikitzen, eta 106 urte behar izan zituzten
bukatzeko. Idatzi amaiera-data erromatar
zenbakiak erabiliz.
4 Idatzi aurreko bi kapitulu eta ondorengo bi,

erromatar zenbakiak erabiliz.
kapitulua
kapitulua
LX. kapitulua
kapitulua
kapitulua
17
194669 _ 0001-0120.indd 17
24/9/09 13:05:43
12
Salneurriak
biribiltzen ditugu
Hamarrekotara, ehunekotara eta milakotara biribiltzeko trikimailuak
Biribiltzeko moduak
1.287 zenbakiari dagokionez, badakigu:
Aurkeztu egoera hau ikasleei, biribiltzeko teknikak erabiliz ahoz ebazteko. Ariketa honetan
arrakasta izateko, oso erabilgarria izan daiteke
10. fitxan egindako banaketa-proposamenak
gogoratzea.
Batekoen zifra 7 dela, baina kantitate ho-
Egoera. Marko eta Lorea Istanbulen izan

ziren gurasoekin udan. Bertan, Bazar Handira
joan ziren. Ikusitako produktuen salneurriei
begiratzen zieten eta biribildu egiten zituzten,
gutxi gorabehera zenbat balio zuten jakiteko
eta erosi ala ez erabakitzeko. Adibidez, 347
lirako lanpara bat ikusten bazuten, 350 lira
inguru balio zuela esaten zuten.
rrek 1.287 bateko oso dituela (1aren 1.000 bateko, 2aren 200, 8aren 80 eta 7aren 7).
Hamarrekoen zifra 8 dela, baina kantitate
horrek 128 hamarreko (1aren 100 hamarreko,
2aren 2 eta 8aren 8) eta koska dituela.
Ehunekoen zifra 2 dela, baina 12 ehuneko
(1aren 10 ehuneko eta 2aren 2) eta koska dituela.
Milakoen zifra 1 dela, baina kantitate horrek
milako bat (1aren milako 1) eta koska dituela.
Beraz, salneurriko 1.287 zenbakiak hauek ditu:
1.287 bateko oso: 1.287 lira balio ditu
zehazki.
128 hamarreko eta koska (7 bateko). Koska hori dela-eta zenbakia hurbilago dago 129
hamarrekotik 128tik baino: tapizak 1.290 lira inguru balio du.
PROZEDURA
Gogoratu zenbakiak biribiltzeko prozedura
adibide bat landuz:
Prezioa: 1.287 lira
127 H
128 H
1 = milako 1 edo 10 ehuneko edo 100

hamarreko edo 1.000 bateko.
2 = 2 ehuneko edo 20 hamarreko edo 200
bateko.
8 = 8 hamarreko edo 80 bateko.
7 = 7 bateko.
Bigarren urratsa. Aukeratu zer magnitudeordenatan egin behar den biribilketa: milakoetan, ehunekoetan edo hamarrekoetan.
130 H
12 ehuneko eta koska (8 hamarreko). Kos-
ka hori dela-eta zenbakia hurbilago dago 13 ehunekotatik 12tik baino: tapizak 1.300 lira inguru
balio du.
11 E
Lehenengo urratsa: deskonposatu 1.287

zenbakia, zifra bakoitzari posizioaren araberako
balioa emanez:
129 H
12 E
13 E
14 E
1 milako eta koska (2 ehuneko). Koska hori
dela-eta zenbakia hurbilago dago 1 milakotik 2tik

baino: tapizak 1.000 lira inguru balio du.
1.000
2.000
3.000
4.000
BESTE ADIBIDE BATZUK

Proposatu ikasleei salneurri hauek
biribiltzeko.
249 dolar
1.476 euro
47 libra
382 euro
18
194669 _ 0001-0120.indd 18
24/9/09 13:05:44
Hamartarrak
eta zatikiak
Data:
Zenbakiak alderatzea eta zenbakien zuzenean idaztea
13
IK
Erakutsi zenbaki hamartarrak eta zatikiak ongi ikasi dituzula.

Egin ariketa hauek:
1 Idatzi zenbaki hamartar gisa eta lotu zenbakien zuzenean

duten kokapenarekin.
bi eta hamarreko bat
hamarreko bat
zortzi hamarreko
hiru eta hiru hamarreko
2,1
Izena:
2 Idatzi zer zenbaki hamartar diren.
3 Idatzi zatikiak eta kokatu zenbakien zuzenean. Lehenik, idatzi zatiki

bakoitza zenbaki hamartar gisa.
hiru biren
3
2
sei hamabiren
= 1,5
zazpi hamarren
sei heren
1,5
3
19
194669 _ 0001-0120.indd 19
24/9/09 13:05:44
IK
14
Izena:
Zenbakiei buruzko
SUPERTESTa
Data:
Zenbakiei buruzko oinarrizko ezaguerak egiaztatzea

Markatu edo idatzi erantzun zuzena.
1 Ordenatu zenbaki hauek handienetik txikienera:

545 455 554 445 454 544
2 Jarraitu segida hau:
1 2 4 7 11 16 22 29
3 300 ditu 10eko billetetan. Zenbat billete ditu?

3
300
30
4 Nola idazten da 1487. urtea erromatar zenbakiak erabiliz? Markatu.

DDCDXXCVIII
MCCCCLXXXVIII
MCDLXXXVII
5 Zerrendan hogeita hirugarrena nintzen eta hamaika postu aurrera egin dut.
Zenbatgarrena naiz orain?
hamabirena
hamabigarrena
hamahirugarrena
hamaikagarrena
6 Zein da 7, 2, 8, 3 eta 7 zifrak erabiliz egin daitekeen zenbaki handiena?

77.832
27.378
87.732
7 Idatzi zer bi hamarrekoren artean dagoen zenbaki bakoitza.

23
444
275
8 Zenbaki hauetatik, inguratu zenbakien zuzenean gezi bidez adierazi direnak.

36
0
10
20
45
30
83
40
22
50
15
60
18
84
70
80
90
100
9 Idatzi hiru zifra desberdin erabiliz osa daitezkeen zenbaki handiena eta
txikiena.
Handiena
Txikiena
20
194669 _ 0001-0120.indd 20
24/9/09 13:05:44
II.ZENBAKIAK ETA ERAGIKETAK.

ZENBAKIZKO KALKULUA
2. Ikaskuntza-prozesua amaitzean ikaslea gai da zenbakizko kalkuluak egiteko, zenbaki
arruntekin, zatikiekin eta ehuneko errazekin; eta eguneroko bizitzako testuinguruetako
informazioa interpretatzeko eta elkarbanatzeko, zenbaki-sistema hamartarraren ezagutza
eta eragiketen propietate inplizituei lotutako prozedurak erabilita.
gai da buruzko kalkulurako estrategia propioak autonomiaz erabiltzeko, batuketak,
kenketak, biderketak, zatiketak eta horien oinarrizko konbinazioak egitean, eta ohartzen da estrategia horrek abantaila handiak dituela kalkulu batzuk egitean.
Aurkibidea
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
25.
26.
27.
28.
29.
30.
31.
32.
194669 _ 0001-0120.indd 21
Kalkuluaren txokoa (I).

Marrazki misteriotsua (IK).
Kalkulu-abiadura (IK).
Fakturak osatzen ditugu (IK).
Hurbilketak (IK).
Intsignien jokoa (IK).
Kenketak egiten (IK).
Akatsik ez egiteko (IK).
Kalkuluen istorioak (IR).
Iritzira kalkulatzea, arrazoituz (IK).
Diktaketak, buruzko kalkulurako (IR).
Uztaien jokoa (IK).
Kalkulu zailak (IR).
Buruzko kalkuluen lehiaketak (IR).
Zenbakiak asmatzen ditugu (IK).
Abiadura, kalkuluak egitean (IK).
Kalkuluak hamartarrekin (IK).
Kalkuluari buruzko SUPERTESTa (IK).
24/9/09 13:05:44
Zenbakizko kalkuluari buruzko proposamenak aplikatzeko oharrak
DATA
FITXA-ZENBAKIA
OHARRAK
22
194669 _ 0001-0120.indd 22
24/9/09 13:05:44
Kalkulua eta matematikarako

gaitasuna
eragiketetan zenbakiak behar bezala idazten ez

direlako.
Guztiok nahi dugu gure ikasleek gaitasun

handia lortzea matematikaren alorrean. Gaitasun
handia esatean, zenbaki-sistema eta kalkulurako
oinarrizko tresnak ongi jakitea adierazi nahi
dugu, eguneroko bizitzako egoeretan ziurtasunez molda daitezen.
Beraz, gure xedea da hainbat egoera matematikaren ikuspuntutik ulertzeko gai izatea
erosketak, neurriak, aurreztea, ordenatzea,
etab., bai eta aurkituko dituzten arazoak
konpontzen jakitea ere.
Hori horrela izanik, gure helburu nagusiak
logika matematikoa eta problemak ebazteko
estrategiak izango dira. Baina horrek ez du esan
nahi ohiko beste helburu bat baztertuko dugunik;
alegia, kalkuluak trebetasunez egiteari garrantzirik
emango ez diogunik. Aurreko zikloan jada azaldu eta landu ziren, sakontasun handiagoz edo
txikiagoz, kalkulurako oinarrizko lau eragiketak:
batuketak, kenketak, biderketak eta zatiketak.
Ziklo honetan ezagueraren maila hori osatu
behar dugu, eta batik bat, ikasitakoa finkatu, eta
indarra, ziurtasuna eta erabilgarritasuna eman.
Ikaskuntza eta trebakuntza hori eraginkorra izan
dadin saiatu behar dugu. Horregatik, eskakizun
multzo bat kontuan hartuko dugu:
b) Emaitzen zehaztasuna. Behin eta berriz

esaten diegu ikasleei zehaztasunez aritzeko; eta
ariketak horrela eskatzen badu, bereziki zaintzeko hori: eragiketak behin eta berriz errepikatu
behar dituzte, proba egin, gaizki egindakoak
zuzendu, etab. Horrela, lanarekiko jarrera arduratsua ere indartuko dugu ikasleengan.
a) Zenbakiak behar bezala idaztea. Oraindik

garaiz gaude ikasleak bideratzeko eta idatzizko
kalkuluaren alderdi formalekin lotutako guztia zuzentzeko. Zenbakiak behar bezala idatzi
behar dituzte, eragiketak akatsik gabe eginez eta
zifra bakoitza bere lekuan jarriz kasu batzuetan
bertikaltasuna zainduz, eta beste batzuetan,
horizontaltasuna. Sarritan egiten dira akatsak
c) Iritzirako kalkuluak eta hurbilketak.

Batzuetan ez da beharrezkoa emaitza zehatza
izatea, eta nahikoa dugu gutxi gorabeherako
emaitza bat. Duen garrantziaemango diogu
kalkulatzeko modu horri. Iritzirako kalkuluak
egiteko beharrezkoak dira sen matematikoa,
aurreikuspen logiko bat egitea, eta batik bat,
egoera eta problema argi ulertzea. Garrantzia
kalkulu mekanikoari eta zehatzari ematen diogun arren, ez dugu galduko ikasketa esanguratsu bat egiteko aukera.
KA LKU LU A
Ikasle trebeak, kalkuluan
15
Z ENB A KI ZKO
Kalkuluaren
txokoa
d) Eskolen dinamika. Matematikaren alderdi

hau oso egokia da talde-lanerako, kalkuluaren
beraren izaera dela eta (oroimena eta hari lotutako alderdiak, paper gaineko lana, buruzko
kalkulua, abiadura...). Betidanik egin izan dira
ikasgelan mota guztietako lehiaketak, jokoak
eta norgehiagokak, ikasketa ziurra, azkarra eta
eraginkorra errazteko.
Gaur egun aplikatzen diren printzipio
didaktikoak ez dira praktika horien aurkakoak,
kalkulu-mekanismoak indartzen baitituzte.
Horrez gain, ziurtzat jotzen dugu kalkulurako
prozeduren eta estrategia propioen arrazionalizazio prozesua egin dela aurretik (kalkuluan
zenbaki-sistema hamartarraren erabilera, bururakodun batuketak eta kenketak, biderketak eta
zatiketak egiteko prozedurak...).
23
194669 _ 0001-0120.indd 23
24/9/09 13:05:44
IK
16
Marrazki
misteriotsua
Izena:
Data:
Z ENB AKI ZKO
KA LKU LU A
Segidak egitea, buruzko kalkulua trebatuz
1 Irakurri argibideak, eta irakasleak adierazitakoan, ekin lanari maskotaren

irudia osatu arte.
1. 11 zenbakitik aurrera, lotu zenbaki bakoitza hari 1 batuta lortzen den
zenbakiarekin, 20ra iritsi arte.
2. 20tik aurrera, lotu zenbakiak 2 batuz, 40ra iritsi arte.
3. 40tik aurrera, lotu zenbakiak 3 batuz, 70era iritsi arte.
4. 70etik aurrera, lotu zenbakiak 4 batuz, 110era iritsi arte.
5. 110etik aurrera, lotu zenbakiak 5 batuz, 160ra iritsi arte.
Altxatu besoa marrazkia bukatutakoan. Lehenengo amaitzen duenak irabaziko du.
24
194669 _ 0001-0120.indd 24
24/9/09 13:05:44
Izena:
Kalkulu-abiadura
Data:
17
IK
1 Itxaron zure irakasleak hasteko adierazi arte, eta egin eragiketa hauek.
Ondoren, inguratu behar izan duzun minutu kopurua, eskuinean.
a)
7 5
+ 9 8
3 5 4
+ 3 9 7
7 3 9
+ 8 0 7
5 8 7 6
+
5 6 7
10
11
12
10
11
12
b)
9 5
2 9
5 1 4
2 5 3
8 3 7
5 9 8
3 0 4 3
7 5 4
6 6
Z EN B A KI ZKO
Zehaztasuna ezinbestekoa da kalkuluak egitean, baina batzuetan, garrantzitsua da azkar

egitea ere. Zenbatekoa da zure kalkulu-abiadura?
KA LKU LU A
Denbora-tarte jakin batean batuketa eta kenketa kopuru bat egitea
c)
73+7=
27+8=
124+8=
347+20=
3+5+9=
8+5+6=
93+8=
8 + 7 4=
10
11
12
10
11
12
d)
6 + 7
8 + 2
+ 8
15
6 +
15
25
194669 _ 0001-0120.indd 25
29/9/09 19:32:20
IK
18
Izena:
Fakturak
osatzen ditugu
Data:
Z ENB AKI ZKO
KA LKU LU A
Eragiketetan falta diren zenbakiak kalkulatzen ditugu

Mikel bere dendan egindako ordainketen fakturak txukuntzen ari da. Batzuetan zenbakiren
bat falta dela ohartu da. Lagundu falta diren zenbakiak kalkulatzen.
1 Kokatu zenbakiak eragiketak egiteko moduan, adibidean bezala.

Ondoren, kalkulatu falta den zenbakia.
a)
6. EGUNA
Bizikleta bat, 2
eta moto bat,
6
.
8
2
+
GUZTIRA: 718 .
6
8
b)
Quad bat, 2. 5 2 5
osagarriak, 8 2 3 .
eta zorroa,
13. EGUNA
GUZTIRA: 3.970 .
c)
16. EGUNA
4
Plastikozko igerileku bat, 4
-ko beherapena.
ken, 3 6
GUZTIRA: 4.242 .
d)
3 kutxa bonbilla, 2
kutxako.
21. EGUNA
GUZTIRA: 738 .
26
194669 _ 0001-0120.indd 26
24/9/09 13:05:45
Data:
Magnitudeak kalkulatzea, hurbilketak eginez
Elkarrizketetan, sarritan gutxi gorabeherako zenbaki bat eman behar

izaten duzu galdera bati erantzuteko. Ondoren, informazioa bilatzen
duzu, emandako informazioa zuzena ote den egiaztatzeko.
19
?
Irakurri galdekizunak eta aukeratu gutxi gorabeherako magnitudea.

Ondoren, esan zergatik aukeratu duzun eta nola egiazta dezakezun.
Espainiako ibai luzeenaren gutxi gorabeherako luzera:
20.000 km
250 km
1.000 km
Luzera hori honela egiazta dezaket:
Borragoma baten gutxi gorabeherako pisua:

kilo laurdena
hogei gramo
lau gramo
Pisu hori honela egiazta dezaket:
IK
KA LKU LU A
Hurbilketak
Z ENB AKI ZKO
Izena:
15 kilo laranjaren gutxi gorabeherako salneurria:

20
150
90
Salneurri hori honela egiazta dezaket:
Jaioberri baten gutxi gorabeherako altuera:

metro bat
metro erdia
hogei zentimetro
bi metro
Altuera hori honela egiazta dezaket:
Munduko mendirik garaienaren gutxi gorabeherako altuera:

25.000 m
700 m
10.000 m
30 m
Altuera hori honela egiazta dezaket:
27
194669 _ 0001-0120.indd 27
24/9/09 13:05:46
IK
20
Izena:
Intsignien
jokoa
Data:
KA LKU LU A
Batuketak, kenketak, biderketak eta zatiketak buruz egitea
= 14
Z ENB AKI ZKO
= 14
= 22
= 23
=
22
25
12
=
=
=
=
=
=
=
Marrazkiko intsignietako bakoitzak

1 eta 9 arteko balio bat du. Kalkulatu
balio horiek ilara bakoitzeko balioen
batura kontuan hartuta.
= 14
= 14
= 22
Bukatzeko, idatzi balioak eskuineko

taulan dagozkien lauki zurietan.
= 23
=
22
25
12
28
194669 _ 0001-0120.indd 28
24/9/09 13:05:46
Izena:
Kenketak
egiten
Data:
21
IK
a) LEHEN ZUTABEA
b) BIGARREN ZUTABEA
ken
berdin
ken
berdin
ken
berdin
ken
berdin
ken
berdin
ken
berdin
ken
berdin
ken
berdin
ken
berdin
ken
berdin
ken
berdin
ken
berdin
ken
berdin
ken
berdin
ken
berdin
ken
berdin
ken
berdin
ken
berdin
10
ken
berdin
10
ken
berdin
Emaitza zuzenak
Emaitza zuzenak
c) HIRUGARREN ZUTABEA
d) LAUGARREN ZUTABEA
ken
berdin
ken
berdin
ken
berdin
ken
berdin
ken
berdin
ken
berdin
ken
berdin
ken
berdin
ken
berdin
ken
berdin
ken
berdin
ken
berdin
ken
berdin
ken
berdin
ken
berdin
ken
berdin
ken
berdin
ken
berdin
10
ken
berdin
10
ken
berdin
Emaitza zuzenak
Z ENB AKI ZKO
Erakutsi zenbateraino azkar egin ditzakezun bi zenbakiren arteko kenketak.

Hiru aldiz egin behar duzu proba bera, aldi bakoitzean aurrekoan baino kenketa
gehiago eginez. Kenketak diktatuko dizkizun pertsonak EKIN! esandakoan,
entzun galderak. Idatzi galderak eta emaitzak numerazioari jarraituz.
Minutu bat iragandakoan GELDI! entzungo duzu, gelditu eta zenbatu
erantzunak.
Erantzun okerrak ez dira zenbatu behar. Ondoren, gorde orria.
Errepikatu proba bera hiru aldiz, eta idatzi erantzun zuzenen kopurua.
KA LKU LU A
Automatismoak lantzea, batuketak, kenketak, biderketak eta zatiketak buruz kalkulatzean
Emaitza zuzenak
29
194669 _ 0001-0120.indd 29
24/9/09 13:05:50
IK
22
Izena:
Akatsik ez egiteko
Data:
Z ENB A KI ZKO
KA LKU LU A
Idatzizko kalkulurako estrategiak

Alainek gurasoei laguntzen die dendan.
Batzuetan batuketa zailak egin behar izaten ditu akatsik
gabe. Zenbait metodo erabiltzen ditu ziur egoteko.
Atzo, batuketa hau egin behar izan zuen:
1 4. 6 7 8 + 9. 3 8 7 + 5 2.4 2 5 + 3. 2 4 5
Hiru modutara egin zuen. Erreparatu eta osatu batuketak:
1 4. 6 7 8
1 4. 6 7 8
9. 3 8 7
5 2. 4 2 5
9. 3 8 7
2 4. 0 6 5
5 2. 4 2 5
3. 2 4 5
5 5. 6 7 0
1 4. 6 7 8
9. 3 8 7
5 2. 4 2 5
3. 2 4 5
3. 2 4 5
25
735
2 4. 0 6 5
21
15
18
6
735
Azaldu ikaskideei nola egin duzun batuketa bakoitza.

Aukeratu ziurtasun handiena ematen dizun metodoa, eta asmatu zure gustuko
beste metodo bat. Ebatzi zure koadernoan.
5 0. 4 1 9 + 7. 8 4 0 + 1 2. 5 8 4 + 2 3. 6 0 9 =
6 3. 1 7 7 + 2 3. 8 2 5 + 7 5 4 + 3 9. 5 3 0 =
30
194669 _ 0001-0120.indd 30
24/9/09 13:05:50
Une egokia izan daitekeela uste duzunean,

irakurri ikasleei istorio hauek, edo eskatu ikasleei ahots ozenez irakurtzeko. Ondoren, egin
galderak, aurreko eskoletan eskuratutako ezaguerak erabiltzeko.
Zenbakien segida hau da, ziurrenik, ezagunenetako bat:
Karratu magikoak
Segida horretako zenbaki bakoitza aurreko bi

zenbakien batura da. Fibonacciren segida esaten
zaio, eta hainbat aplikazio ditu matematikalanetan.
Europan, duela urte asko, zinginarriak erabiltzen zituzten gaixotasunetatik babesteko.

Ohiko zinginarrietako bat barruan taula bat
grabatuta zuen zilarrezko lamina bat zen.
Taulan 1etik 9ra arteko zenbakiak idazten
zituzten, ilara, zutabe eta diagonal guztien batura zenbaki bera zela.
1, 2 , 3, 5, 8, 13, 21
Biderketak hatzekin egitea
2.
HATZA
KA LKU LU A
Eragiketen propietate bitxien berri izatea
23
IR
Z ENB A KI ZKO
Kalkuluen
istorioak
Matematikan, badira ezaugarri bitxiak dituzten

zenbakiak kokatzeko moduak.
Karratu bitxi horiei karratu magikoak esaten
zaie.
Fibonacci
Fibonacci ezizenez ezagutzen zuen jendeak

Leonardo Pisano. Duela 800 urte bizi izan zen
matematikari ospetsua zen Fibonacci. Sistema
hamartarrean zenbakiek dituzten hainbat ezaugarri aurkitu zituen.
Duela denbora asko oso ezaguna egin zen

bederatziaran biderkatzeko taula gogoratzeko
metodo bat.
9 bider 2 egin nahi bada, zabaldu bi eskuak,
ahurra behera begira dela. Ezkerreko eskuan,
bildu ezkerretik hasita bigarren hatza. Horrela,
hatz bat izango dugu tolestutakotik ezkerrera, eta 8 eskuinera ezkerreko eskuko
hiru eta eskuineko eskuko bost. Beraz,
9 x 2 = 18.
Bederatzi bider lau egin nahi bada, ezkerreko
eskuko laugarren hatza bildu behar da, ezkerretik hasita. Hiru hatz geratuko dira ezkerrera, eta
sei eskuinera ezkerreko eskuko bat eta eskuineko eskuko bost. Beraz, 9 x 4 = 36.
31
194669 _ 0001-0120.indd 31
24/9/09 13:05:50
IK
24
Izena:
Iritzira kalkulatzea,
arrazoituz
Data:
Z ENB AKI ZKO
KA LKU LU A
Batuketak eta kenketak iritzira kalkulatzea

Imajinatu lehiaketa batean parte hartu behar duzula, eta zenbait objektu sortaren
gutxi gorabeherako salneurria asmatu behar duzula irabazteko. Erreparatu
salneurriei. Bi edo hiru objektu diktatuko dizkizute. Objektuak entzutean, egin
gutxi gorabeherako kalkulua buruz, eta idatzi emaitza orri batean. Arrazoizkoa
iruditzen zaigun hurbilketa egiten duen lehenak irabaziko du.
Hasi aurretik, egin saiakerak hurbilketak egiteko erabiliko duzun estrategiarekin. Esate
baterako, horrela egin dezakezu telebistaren (358 ) eta bizikletaren (126 ) salneurrien
batura kalkulatzeko:
1. Hurbildu objektuen salneurriak hamarrekotara. Ondoren, batu hurbilketen emaitzak:
358 = 360; 126 = 130; 360 + 130 = 490. Beraz, objektu sorta horren gutxi gorabeherako
salneurria 500 da.
2. Hartu kontuan bi zenbakien ehunekoak, eta hurbildu beheko ehunekoetara. Jarraian, batu
emaitzak: 358 = 300 eta 126 = 100; 300 + 100 = 400. Gero, doitu hurbilketa. Horretarako,
hartu kontuan hamarrekoak, hurbildu goikoetara eta batu emaitzak: 58 = 60 eta 26 = 30;
60 + 30 = 90. Bukatzeko, batu ehunekoen eta hamarrekoen hurbilketak: 400 + 90 = 490.
Gutxi gorabeherako salneurria 500 da.
3. Erabili estrategia pertsonal bat.
68
358
420
126
126
215
164
240
(Erantzunak 118. orrialdean)
32
194669 _ 0001-0120.indd 32
24/9/09 13:05:50
Diktaketak,
buruzko kalkulurako
25
IR
Bukaeran zeroak jarri behar direla esaten

badute, eskatu baieztapen hori zergatik egin
duten azaltzeko.
Esate baterako, biderkatu hamarrez zifra bakoitzaren balioa:
3 ehuneko 3 10 = 30 ehuneko = 3.000
2 hamarreko 3 10 = 20 hamarreko = 200
5 bateko 3 10 = 50
3.000 + 200 + 50 = 3.250
Diktatu bizi-bizi beheko eragiketa hauek ikasleei.
78
13
1. Hamarreko osoak hamarreko

osoez biderkatzea
20x10=?
x 10 =
6 x 100 = 6 4 x 100 =
x 1000 = 250 x 10 = 340 x 100 =
3. Zenbakiak hamarreko osoez

biderkatzea
Zailagoa da eragiketa mota hori egitea eta
estrategia egokiena aurkitzea. Idatzi eragiketa
hau arbelean:
Diktatu eragiketa hauek, eta eskatu emaitza

dakitenei besoa altxatzeko:
7x30=?
1 0 x 10 =
1 0 0 x 10 =
Kutxa batean 100 goma sartzen badira, zenbat
goma sartuko dira 10 kutxatan?

Nire kaletik 100 automobil pasatzen dira eguneko, zenbat pasatuko dira 100 egunean?
2. Zenbakiak 10ez, 100ez eta

1.000z biderkatzea
Proposatu biderketa hau arbelean:
Z ENB A KI ZKO
Adierazi ikasleei biderketak egingo dituztela bukaeran zeroak dituzten zenbakiekin.

Prozedura bat azaldu behar dute, buruzko
kalkulua azkar-azkar egiteko.
Idatzi kasu bakoitzeko eredu bat arbelean, eta
eskatu ikasleren bati jarraitu beharreko estrategia gainerako ikaskideei azaltzeko. Eman ontzat
azalpen zuzen guzti-guztiak; besteak beste,
zenbakiak batekotan, hamarrekotan eta ehunekotan deskonposatzea edo abakoak eta abar
erabiltzea.
KA LKU LU A
Zenbakiak hamarreko edo ehuneko osoez buruz biderkatzeko estrategiak
Eskatu ikasleei estrategia bat azaltzeko, esate

baterako:
7 x 3 = 21; 2 1 x 1 0 = 2 1 0
Diktatu biderketa hauek:
5x40 =
6x100=
30x50=
8x90=
4x200=
20x20=
6x30=
3x300=
40x20=
325x10=?
Eskatu ikasleei biderketa hori buruz eta azkarazkar egiteko prozeduraren bat azaltzeko.
33
194669 _ 0001-0120.indd 33
29/9/09 19:32:31
IK
26
Izena:
Uztaien
jokoa
Data:
Z ENB A KI ZKO
KA LKU LU A
Biderketak buruz egitea
1 Ikastetxeko festan uztaien jaurtiketa-txapelketa bat antolatu dute. Saioak eta

Imanolek uztaiak jaurti eta emaitza hauek lortu dituzte. Irudietako zenbakiek
bertan sartutako uztai bakoitzeko lortzen den puntu kopurua adierazten dute.
Nork irabazi du?
SAIOA
IMANOL
Eragiketen ebazpena:
k irabazi du
punturekin.
2 Egin gauza bera Jagobak eta Loreak lortutako emaitzekin.
JAGOBA
LOREA
Eragiketen ebazpena:
k irabazi du
punturekin.
3 Idatzi jokalarien izenak, puntu gehien lortu duenetik hasita puntu gutxien lortu
duenera.
1.
2.
3.
4.
34
194669 _ 0001-0120.indd 34
24/9/09 13:05:50
Kalkulu zailak
Proposatu ikasleei zenbaki hamartarren arteko

buruzko kalkulu hauek egiteko. Eskatu erantzunak eman aurretik eragiketak egiteko erabiliko duten estrategiari buruz pentsatzeko. Kasu
bakoitzean, eskatu ikasle bati ariketa egiteko
erabili duen estrategia gainerako ikasleei azaltzeko.
1.
3.
a) 1,3 + 2,5 =
= 1,1
a) 0,3 +
b) 7,8 + 9,2 =
b)
+ 0,6 = 10,5
Z ENB A KI ZKO
KA LKU LU A
Buruzko kalkuluan trebatzea
27
IR
c) 0,6 + 0,4 =
c) 1,4 + 2,25 =
d) 12,5 + 3,5 =
d) 1,8 + 1,4 =
2.
4.
a) 8,4 3,8 =
a)
0,4 = 0,6
b) 3,7 0,8 =
b) 12,4
= 10,1
c) 23,1 8,00 =
c) 2,50 + 4,50 =
d) 9,0 0,50 =
d) 5,21 5,1 =
35
194669 _ 0001-0120.indd 35
24/9/09 13:05:50
IR
28
Buruzko kalkuluen
lehiaketak
Z ENB A KI ZKO
KA LKU LU A
Buruzko kalkulurako estrategiak lantzea
Taldeak
Banatu ikasgela hamar taldetan, eta eman zenbaki bat talde bakoitzari:
1. TALDEA, 2. TALDEA, 3. TALDEA...
Lehiaketarako gaiak
Idatzi arbelean taldeen zenbakiak. Zenbaki bakoitzaren ondoan talde horrek
lortutako emaitza zuzenen kopurua idatziko dugu.
Idatzi arbelean zer kalkulu mota den eta zer estrategia erabiliko den hura
egiteko. Adibidez:
ZIFRA BATEKO ZENBAKIEN ARTEKO
BATUKETA
BI ZIFRAKO ZENBAKIEN ARTEKO

BATUKETA
23 + 27 =
8+7=
24 - 7 + 4 =
B
A
ZENBAKI BATI 9 BATZEA
BATUKETA ETA KENKETA

KATEATUAK
ZENBAKI BATI 9 KENTZEA
ZENBAKI BATI 11 BATZEA
236 + 9 =
425 - 9 =
383 + 11 =
236 + 10 = 246 - 1 = 245
425 - 10 = 415 + 1 = 416
383 + 10 = 393 + 1 = 394
ZENBAKI BAT 10EZ, 100EZ EDO

1.000Z BIDERKATZEA
ZENBAKI BAT 10EZ, 100EZ EDO

1.000Z ZATITZEA
D
ZENBAKI BATI 11 KENTZEA
436 x 10 =
138 - 11 =
138 - 10 = 128 - 1 = 127
436 x 10 = 4.360
364 : 10 =
H
364 : 10 = 36,4
Arauak
1. Kokatu taldekideak ikasgelako hormen kontra zutik.
2. Egin zozketa bat ikasleen artean, lehiaketa hasteko zer eragiketa egingo den
nork erabakiko duen jakiteko.
Diktatu buruz egin beharreko eragiketa. Emaitzako azken zifrarekin bat datorren zenbakia duen taldeak erantzun beharko du. Erantzuna zuzena bada, puntu
positibo bat idatziko dugu arbelean. Erantzunik ematen ez badute, edo emandako erantzuna okerra bada, puntu negatibo bat idatziko dugu. Esate baterako,
3 + 4 + 6 2, proposatu badugu, 1. taldeak erantzun beharko du, emaitza 11
baita. Erantzuna zuzena bada, puntu positibo bat idatziko dugu arbelean, taldearen zenbakiaren ondoan.
Lehiaketaren amaieran zenbatu egingo ditugu talde bakoitzak lortutako puntu
positiboak eta negatiboak. Puntu gehien lortzen duenak irabaziko du.
36
194669 _ 0001-0120.indd 36
24/9/09 13:05:50
Zenbakiak
asmatzen ditugu
Data:
Buruzko kalkuluen jolasak, batuketekin eta kenketekin
29
KA LKU LU A
Jolas interesgarri batean parte har

dezakezu, beste norbaitek pentsatzen
duen zenbakia asmatzeko.
IK
Horretarako, eskatu pertsona horri

eragiketa batzuk egiteko.
1 Honela egin behar da:

1. Eskatu pertsona horri paper batean bi zifrako zenbaki bat idazteko.
2. Ondoren, garrantzirik eman gabe, uneoro asmatzen ariko bazina bezala, eskatu zenbait batuketa eta kenketa egiteko. Diktatuko dizkiozun zenbakien baturak 91 izan behar
du.
3. Eskatu azken eragiketaren emaitza emateko, eta batu 9 emaitza horretako azken bi
zifrek osatutako zenbakiari. Batura bila gabiltzan zenbakia da.
Adibidea:
Jonek 27 zenbakia idatzi du orri batean.
Eskatu eragiketa hauek egiteko: batu 13; ondoren, batu 20; gero, batu 40; jarraian, kendu 3; eta bukatzeko, batu 21 zenbaki horien guztien batura 91 da.
Galdetu zer zenbaki lortu duen. Erantzuna 118 izango da. Egin 18 gehi 9. Emaitza 27
da.
Z ENB AKI ZKO
Izena:
2 Erabili txantiloi hauek trebatzeko.

Zenbaki ezkutua
27
27
27
27
+ 13
Batura 91 duten
zenbakiak
+ 20
+ 40
-3
+ 21
91
27 + 91 = 118
Azken emaitza
18 + 9 = 27
37
194669 _ 0001-0120.indd 37
24/9/09 13:05:51
IK
30
Izena:
Abiadura,
kalkuluak egitean
Data:
Z ENB A KI ZKO
KA LKU LU A
Biderketak buruz kalkulatzea
Osatu biderkatzeko taula hauek ahalik eta azkarren.
3 x 4 = 12
2 x 5 = 10
5 7
2 10
4 20
15
6
42
8 40
2
6
8
16
12
6
12
3
6
32
7
2
24
36
40 30 15
20
63
18
Egin bost laguneko taldeak. Irakasleak letra bat eta zenbaki bat adieraziko
dizkio A taldeari. Taldeko kide guztiek dagokien eragiketa egin beharko dute.
Ikasleren batek okerreko emaitza ematen badu, B taldeak hartuko du txanda.
Emaitza zuzen gehien ematen duen taldeak irabaziko du.
(4 x 3) + 4
(3 x 8) - 6
99
(4 x 4) - 9
30 - (2 x 5)
75
(6 x 7) + 11
(6 x 4) - 4
(3 x 8) - 5
(8 x 8) - 9
5x9
(4 x 7) - 8
9x8
(5 x 7) - 20
(6 x 6) - 6
(3 x 9) - 4
(3 x 9) + 3
(8 x 3) - 24
(7 x 73) + 9
(4 x 9) + 5
72
(3 x 3) - (4 x 4)
8x4
(9 x 3) - 17
3x6
(8 x 7) - 56
25 x 10
F (9 x 2) + (2 x 5) (4 x 5) + (5 x 4) (80 x 10) + 100

1
4
8
12 27
Kalkulatu biderketak eta zatiketak buruz.

90 x 10 = 900
300 x 20 =
600 x 8 =
310 : 10 = 31
9.000 : 30 =
1.500 : 100 =
64 : 2 =
666 : 3 =
1.240 : 2 =
38
194669 _ 0001-0120.indd 38
24/9/09 13:05:51
31
Kalkuluak
hamartarrekin
Data:
Zenbaki hamartarrak irakurtzea eta haien esanahia azaltzea
1 Erreparatu zenbaki hamartarrak dituzten salneurri hauei, eta ordenatu handienetik

txikienera 1, 2, 3, 4 eta 5 idatziz.
5,9
Z ENB A KI ZKO
5,0
5,4
IK
KA LKU LU A
Izena:
5,23
5,50
2 Adierazi zatikiak zenbaki hamartar gisa.

ADIBIDEA: 3 bizkotxo ekarri zituzten, baina 5 haur zirenez, zati berdinetan moztu zituzten. Zer bizkotxo zati jan zuen haur bakoitzak?
Haur bakoitzak bizkotxoaren 3 jan zuen: 3 : 5 = 0,6 = 6 bizkotxo hamarren.
5
6
4
= 1,
4
5
9
=
5
2
8
3 Adierazi balioak zenbaki hamartar gisa:

Adibidea: 253 zentimo = 2,53
84 dm = 8,4 m
104 cm =
25 cl =
l
39
194669 _ 0001-0120.indd 39
24/9/09 13:05:51
IK
32
Izena:
Kalkuluari buruzko
SUPERTESTa
Data:
Z ENB AKI ZKO
KA LKU LU A
Kalkuluaren alderdi guztiak menderatzen direla egiaztatzea

Markatu edo idatzi erantzun zuzena.
1 Zenbaki bat pentsatu dut, 35 batu diot eta emaitza 83 da. Zer zenbaki da?
68
79
48
2 Zer ehunekora hurbiltzen da gehien 325 + 648 batura?

700
900
1.100
1.200
3 Kenketa batean, nola esaten zaio hasieran dugun kantitateari?

Kenkizuna
Kentzailea
Biderkadura
4 Zein da kantitate handiena?

3
kilo dilista
4
4
8
kilo dilista
75 zentimo nituen, eta 50 zentimoko txanpon bat aurkitu dut.

Orain...
euro bat pasatxo dut
euro bat eskas dut
6 Aurkitu eta markatu akatsak azkar-azkar:

7x1=7
7 x 2 = 16
7 x 3 = 21
7 x 4 = 28
7 x 5 = 30
7 x 6 = 42
7 x 7 = 49
7 x 8 = 65
7 x 9 = 63
7 Idatzi baliokidetasunak azkar-azkar:

7+7+7+7+7+4+4+4=
8 Kendu zeroak, zenbakiak sinplifikatzeko.

40.000 =
7.000 =
9 Zein da adierazpen zuzena?

Zatikizuna = zatitzailea x zatidura + hond.
Zatitzailea = zatidura x zatikizuna + hond.
10 Amak 200 -ko 12 billete ditu, eta aitak, 500 -ko 4.

Nork du diru gehien?
40
194669 _ 0001-0120.indd 40
24/9/09 13:05:51
III.ZENBAKIAK ETA ERAGIKETAK.

PROBLEMAK EBAZTEA
3. Ikaskuntza-prozesuaren amaieran ikaslea gai da eguneroko bizitzako problemak ebazteko,
horiek ebazteko estrategia pertsonalak erabiliz eta behar diren eragiketak eginez.
problema soilak ebazten ari dela, gai da arrazoizko emaitza bat aurresateko eta ebazpen
prozesuari ekiteko prozedura matematiko egokienak bilatzeko. Gai da estrategien artean egokiena aukeratzeko, bai eta datu eta emaitza zehatzak irmotasunez bilatzeko ere, problemak
formulatzean nahiz ebaztean.
33.
34.
35.
36.
37.
38.
39.
40.
41.
42.
43.
44.
45.
46.
47.
48.
49.
50.
51.
52.
53.
54.
55.
56.
194669 _ 0001-0120.indd 41
Aurkibidea
Erraza da problemak ebaztea (I).
Batuketen problemak ebazteko trikimailua (E).
Gelako kontuak (IK).
Kenketen problemak ebazteko trikimailua (E).
Aurrezkiak zenbatzea (IK).
Kiroldegiko baloiak (IR).
Irabazteko eta galtzeko jokoak (IR).
Zenbat urte dituzu? (IR).
Kromo piloa (IR).
Problemak ebazteko txantiloia (IK).
Biderketen problemak arrazoitzeko trikimailua (E).
Biderketen problemak (IK).
Zatiketen problemak arrazoitzeko trikimailua (E).
Datuaren bila (IK).
Jolas-parkeko gastuak (E).
Zenbat aldiz gehiago? (E).
Txangoak bizikletaz (IR).
Bi eragiketako problemak arrazoitzea (E).
Problema zailagoak (E).
Kanpalekura goaz (IK).
Problema gehiago (IR).
Bi eragiketako problemak ebazteko txantiloia (IK).
Enuntziatuak egiten ditugu (IK).
Problema sorta (IR).
24/9/09 13:05:51
Problemen ebazpenari buruzko proposamenak aplikatzeko oharrak
DATA
FITXA-ZENBAKIA
OHARRAK
42
194669 _ 0001-0120.indd 42
24/9/09 13:05:51
Problemak matematikan
Problemaren datuak
Zalantzarik gabe, problemen ebazpenari buruzko

programa da matematika alorreko garrantzitsuena, irakasgaiaren funtsean bertan baitago. Hori
dela eta, irakasleek eta eskola-eskuliburuek formula eraginkorrak bilatzen dituzte, trebetasun
horri aplikatzeko estrategiak irakasteko.
Proposamenak oso oinarri xumea du, azken

finean, problema guztietan koadroaren bidez
lotzen ditugun hiruna datu baitaude. Eragiketa
bakarreko problemetan, hiru datuetatik bi dakizkigu eta hirugarrena galdetzen digute. Bi urrats
eman beharreko problemetan ordea, galdera
bat eta datu bakarra dakizkigu hasieran. Lehen
urratsean bigarren datua kalkulatu behar dugu,
eta datu hori gainerakoekin lotuta ebatziko dugu
problema.
Demagun problema erraz bat, esaterako:
Anek 25 zentimo zituen, eta beste 40 eman
zizkioten. Zenbat zentimo ditu orain? Bi datu
dakizkigu: 25 eta 40, eta hirugarren balio bat
kalkulatu behar dugu. Demagun, halaber, beste
bat: Ibanek 25 kromo ditu, eta Maitek, Ibanek
baino 6 gutxiago. Zenbat kromo dituzte bien
artean? Bien arteko kromo kopurua jakin nahi
badugu, lehenik, Maitek zenbat kromo dituen
jakin behar dugu; baina datu hori ez dator enuntziatuan. Behin Maitek zenbat kromo dituen
jakindakoan, problema ebazteko behar ditugun
datu guztiak dauzkagu.
Oinarrizko planteamendua
Polya izeneko metodo klasikoan oinarritzen
dira gaur egungo metodo guztiak. Metodo
horretan, banan-banan jarraitzen zaie urratsei,
azken ebazpenera iristeko:
1. Problema ulertzea.
2. Plan bat egitea, problema ebazteko.
3. Plana gauzatzea.
4. Egindakoa aztertzea.
Baina, Polya matematikariak berak esan zuen
bezala, urrats horietako bakoitza garatu egin
behar da, plana bide ziurra izan dadin, problemak arrazoizko moduan ebazteko.
Eremu horretan txertatzen da proposamen
hau. Eskema bat eman nahi du, ebazpen-plana
gauzatzean, eragiketen aukeraketa azaltzeko,
arrazoitzeko eta justifikatzeko.
Formula desberdina eta eraginkorra

Problema bat ebazteko oinarrizko planteamenduan oinarritzen da aurkezten dugun proposamena. Enuntziatuko zer datu hautatu behar
ditut? Nola lotu behar ditut elkarrekin (batu,
kendu, biderkatu edo zatitu)?
Oinarrizko koadroak erabiliko ditugu datuak
adierazteko geroago azalduko dugu zer diren:
Z
G batuketen eta kenketen problemetan.
B K G biderketen eta zatiketen problemetan.
E B A ZTE A
Problemak ebazteko estrategiak irakasteko eredua
33
PR O B LE MA K
Erraza da
problemak ebaztea
Ulermena, abiapuntua
Metodoak bete egin nahi ditu irakaskuntzametodo orok izan beharreko funtsezko hiru
baldintzak:
Ikasleak menderatu beharreko estrategia
zehatza irakastea.
Ikasleak aintzat
hartzea estrategia
eraginkorra dela.
Problemaren
ebazpen-prozesua
ikasleak kontrola
dezan lortzea.
Koadro horiei esker, edozein problemaren

azalpen- eta ebazpen-prozesua ikus eta egitura
daiteke, oso zaila izan arren.
43
194669 _ 0001-0120.indd 43
24/9/09 13:05:51
34
Batuketen problemak
ebazteko trikimailua
P ROB LE MA K
E B A ZTE A
Z Z G estrategia irakasteko eredua, batuketen problemak ebazteko

Azaldu prozesua ikasleei. Idatzi eskema arbelean, erakutsi jarraitu beharreko bidea eta nola
azaldu behar duten.
Z
zati bat
Z
beste zati bat
2. Problema moduan aurkeztuko dugu
egoera hori. Z eta Z dakizkigu, eta G kalkulatu nahi dugu:
G
Nire auzoan zaletasun handia dago futbolarekiko. Klubean 126 mutil eta 76 neska
gaude. Zenbat jokalari gaude, guztira?
guztira
Hasteko, zenbaki txikiekin egingo dugu lan,

garrantzitsuena problema bat ebazteko metodo
egokiena bilatzea eta hura aukeratzeko arrazoiak azaltzen jakitea baita, eta ez eragiketa
konplexuak egitea. Hasiera hori gainditu ahala,
estrategia propioak bila ditzakete ikasleek problemak ebazteko.
1.
Ikus dezagun ebatzita batuketa bat

egitea eskatzen egoera bat.
Nire auzoan zaletasun handia dago

futbolarekiko. Klubean 126 mutil eta 76
neska gaude. Beraz, klubean 202 jokalari
gaude guztira.
Zer jakin nahi dugu?

G
Klubeko jokalarien kopurua, guztira
=?
Zer dakigu?
Zenbat mutilek jokatzen duten
= 126
Zenbat neskak jokatzen duten
= 76
3. Egoera adierazten dugu, datuak

koadroan idatzita:
126
76
4. Z eta Z jakinda, G jakin nahi dugunez,

BATUKETA egingo dugu problema ebazteko.
Bi zati dakizkigu (Z = 126 eta Z = 76),

eta guztira zenbat diren (G = 202).
Futbolean jokatzen duten 126 mutil.
Z+Z=G
5. Kokatu datuak eta ebatzi.

1
Z
G
Futbolean jokatzen duten 76 neska.
Guztira, 202 jokalari (126 + 76 = 202).
+
2
2
7
0
6
6
2
Ebazpena: Klubean 202 jokalari daude guztira.
44
194669 _ 0001-0120.indd 44
29/9/09 19:32:35
Gelako
kontuak
Data:
Problemak ebaztea, Z Z G programaren bidez
35
IK
Irakurri problemak, eta ebatzi ereduari jarraituz.
a) Zer jakin nahi du Jonek?
b) Zer datu eman dizkio Anek?
2 Idatzi eta lotu datuak oinarrizko koadroan.

Z
3 Eragiketa.
PR OB LE MA K
1 Jonek 3. mailan zenbat ikasle diren galdetu dio Aneri. Anek erantzun dio iaz 83
ikasle zirela 2. mailan, eta aurten, 16 ikasle gehiago etorri direla 3. mailarako.
Kalkula ezazu.
E B A ZTE A
Izena:
4 Emaitza:
1 Jonek, Anderrek, Mirenek eta nik 116 liburu irakurri ditugu jada aurten
lauron artean. Irakasleak zoriondu egin gaitu, eta beste 63 irakurri behar
ditugula esan digu. Zenbat liburu irakurtzea nahi du?
a) Zer jakin nahi dugu?
b) Zer bi datu dakizkigu?

Z
3 Eragiketa.
4 Ebazpena:
45
194669 _ 0001-0120.indd 45
24/9/09 13:05:51
36
Kenketen problemak
ebazteko trikimailua
PR O B LE MA K
E B A ZTE A
Z Z G estrategia irakasteko eredua, kenketen problemak ebazteko

Azaldu zure ikasleei kenketen problemak
Z Z G estrategia erabiliz ebazteko prozesua.
Idatzi eskema arbelean, azaldu zer urratsi jarraitu behar dieten eta horiek nola adierazi behar
dituzten.
Batuketaren kasuan bezala, hasieran zenbaki
txikiekin egingo dugu lan, garrantzitsuena arrazoitzea eta problema nola ebatzi duten azaltzen
jakitea baita, eta ez eragiketa oso konplexuak
egitea. Hasiera hori gainditu ahala, estrategia propioak bila ditzakete ikasleek, problema
horiek ebazteko.
1. Batuketaren fitxan erabilitako ebatzitako egoera bera erabiliko dugu fitxa

honetan ere.
Nire auzoan zaletasun handia dago futbolarekiko. Klubean 202 jokalari gaude: 126
mutil eta 76 neska.
Egoera honetan guztira zenbat diren (G = 202)

eta bi zatiak dakizkigu (Z = 126 eta Z = 76):
G
Z
202 pertsonak jokatzen dute futbolean.
126 mutilak dira.
2. Kenketen problema moduan aurkez-
tuko dugu egoera hori. G eta Z dakizkigu,

eta Z kalkulatu nahi dugu.
Auzoko nesken artean hazi egin da futbolarekiko zaletasuna. Aurten, 202 jokalarietatik
126 mutilak dira, eta gainerakoak, neskak. Ba
al dakizu zenbat neska dauden klubean?
Zer jaki nahi dugu?

Zenbat neskak jokatzen duten
Z =?
Zer dakigu?
Jokalarien kopurua, guztira
G = 202
Zenbat mutilek jokatzen duten
Z = 126
3. Egoera adierazten dugu, datuak

koadroan idatzita:
126
202
4. G eta Z jakinda Z jakin nahi dugunez,

KENKETA egingo dugu problema ebazteko.
76 neskak dira.
GZ=Z

2
1
0
0
2
7
2
6
6
Ebazpena: Klubean, 76 neskak jokatzen dute.

46
194669 _ 0001-0120.indd 46
24/9/09 13:05:51
Data:
Problemak ebaztea, Z Z G programaren bidez
37
1 Iaz, itsulapiko berri bat oparitu zidaten. Urte hartan 136 euro sartu nituen;
aurten, 173 euro sartu ditut jada. Ba al dakizu zenbat euro gehiago sartu
ditudan aurten iaz baino?
b) Zer dakigu?
= 136
= 173

Z
3 Eragiketa.
IK
E B A ZTE A
Aurrezkiak
zenbatzea
PR OB LE MA K
Izena:
4 Ebazpena:
1 Ander apetatsua da, eta bi itsulapiko ditu. Itsulapiko handian 29 euro ditu
aurreztuta, eta txikian, handian baino 7 euro gutxiago. Zenbat euro ditu
itsulapiko txikian?
= ?
b) Zer dakigu?
= 7
= 29

Z
3 Eragiketa.
4 Ebazpena:
47
194669 _ 0001-0120.indd 47
24/9/09 13:05:52
IR
38
Kiroldegiko
baloiak
P ROB LE MA K
E B A ZTE A
Kantitate multzoen problemak arrazoitzea

Aurkeztu ikasleei kantitateen multzoak egitea eta desegitea eskatzen duten zenbait problematako egoerak, problema mota horietan
Z Z G eskemari dagozkien datuak identifika
ditzaten.
zati bat
beste zati bat
guztira
EGOERA OROKORRA
Kirol-arduradunak 33 baloi behar ditu
zehazki. Batzuk minibasketerako dira,
eta besteak, areto-futbolerako. Behin eta
berriz zenbatu ditu, behar dituenak dituela egiaztatzeko.
Lehen problema
Marraztu hiru laukiak arbelean, eta bideratu
problemen ebazpena ikasleei zenbait galdera
eginez.
Endikak minibasketeko 15 baloi zenbatu

ditu, eta areto-futboleko 18. Zenbat baloi
ditu? Ba al ditu behar dituenak?
Erantzuna: bi zatiak jakinik (Z = 15, Z = 18) guz-
tira zenbat diren jakin nahi dugu, (Z + Z = G).
problema bat da. Zergatik?
Ebazpena:
Bigarren problema
Endikak 33 baloi zenbatu ditu guztira. 15
minibasketekoak badira, zenbat izango dira
areto-futbolekoak?
Erantzuna: guztira zenbat diren (G = 33) eta
Gogoratu gakoak:
1. Datu gisa bi zatiak jakinik (Z eta Z) guztira
zenbat diren jakin nahi dugunean (G), batuketa
bat egingo dugu problema ebazteko:
zatietako bat dakizkigu (Z = 15): (G Z = Z).
Ebazpena:
Hirugarren problema
Z+Z=G
2. Bi zatiak guztira zenbat diren (G) eta zatietako bat (Z) jakinik, beste zatia (Z) jakin nahi
dugunean, kenketa bat egingo dugu problema
ebazteko:
G-Z=Z
Endikaren laguntzaileak berriro zenbatu

ditu baloiak. Badaki 33 direla, eta horietatik 18 areto-futbolekoak direla. Nola jakin
dezake minibasketeko zenbat baloi dituen?
Erantzuna: guztira zenbat diren (G = 33) eta
zatietako bat dakizkigu (Z = 18): (G Z = Z).
Ebazpena:
48
194669 _ 0001-0120.indd 48
29/9/09 19:32:36
Lehen problema
Anderrek zorte txarra izan duela dio. 23

kromo galdu ditu, eta orain, 35 soilik geratzen zaizkio. Zenbat kromo zituen hasieran?
G
Irabazteko eta galtzeko jokoetan, batuketak eta
kenketak egiten ditugu une jakin bateko egoera
nolakoa den jakiteko. Aurkeztu ikasleei kantitateen aldaketak egitea, hots, hasierako kantitateak handitzea edo txikitzea, eskatzen duten
zenbait problematako egoerak, Z Z T eskemari
dagozkien datuak identifika ditzaten.
Marraztu hiru laukiak arbelean, eta eman adierazten den esanahia.
kantitate
txiki
bat
beste
kantitate
txiki bat
kantitate
handiena
Datuetako bat hasierako kantitateari dagokio,

beste bat hura aldatzen den kantitateari (hura
handitzen edo txikitzen dena), eta bestea, azken
emaitzari.
Erantzuna: kantitate txikienak dakizkigu (Z

= 23 eta Z = 35). Ez dakigu zenbatekoa den
kantitate handiena, hots, hasierako kantitatea (Z+ Z = G).
Ebazpena:
Bigarren problema
Ingek ere zorte txarra izan du. 38 kromorekin hasi zen, eta jada 16 galdu ditu.
Zenbat kromo geratzen zaizkio?
E B A ZTE A
Aldaketen problemak arrazoitzea, kantitateak handituz edo txikituz
39
IR
PR O B LE MA K
Irabazteko eta
galtzeko jokoak
Erantzuna: kantitate handiena dakigu (G =

38), hots, hasierako kantitatea; bai eta kantitate txikietako bat ere (Z = 16), kantitatea zenbat
txikitzen den: (G Z = Z).
Ebazpena:
Proposatu gakoak.
1. Datu gisa bi kantitate txikienak jakinik (Z
eta Z), kantitate handiena jakin nahi dugunean
(G), BATUKETA bat egingo dugu problema
ebazteko:
Z+Z=G
2. Kantitate handiena (G) eta kantitate txikietako bat (Z) jakinik, beste kantitate txikia (Z)
jakin nahi dugunean, KENKETA bat egingo dugu
problema ebazteko:
GZ=Z
Hirugarren problema
Itziarrek zorte hobea izan du. 15 kromo
irabazi dituenez, orain 47 kromo ditu.
Zenbat kromo zituen hasieran?
Erantzuna: zenbaki handiena dakigu (G =

47), hots, bukaerako kantitatea; bai eta kantitate txikietako bat ere (Z = 15), kantitatea zenbat
handitzen den: (G Z = Z).
Ebazpena:
49
194669 _ 0001-0120.indd 49
24/9/09 13:05:52
IR
40
Zenbat urte
dituzu?
PR O B LE MA K
E B A ZTE A
Z Z G identifikatzea, alderatze-problemetan
Adinari buruz hitz egiten dugunean, zenbaki absolutuak ematen ditugu. Baina sarritan
alderaketak egiten ditugu: Zu baino sei urte
gehiago ditut. Batuketa edo kenketa errazak
egin behar ditugu alderaketa horien emaitza
jakiteko.
Lehen problema
Nire amak 39 urte ditu, eta aitak, amak
baino 8 urte gehiago. Ezetz asmatu zenbat
urte dituen nire aitak!
Erantzuna: kantitate txikiena dakigu (Z = 39),

bai eta aldea adierazten duena ere (Z = 8).
Kantitate handiena jakin nahi dugu.
(Z + Z = G).
Ebazpena:
Aurkeztu ikasleei kantitateak alderatzea eskatzen duten zenbait problematako egoerak, Z Z G
eskemari dagozkien datuak identifika ditzaten.
Galdetu zer eragiketa egin behar den Z Z G sistema aplikatzean.
Marraztu hiru laukiak arbelean, eta eman
alderatze-problemetako esanahia.
kantitate
txikiena
aldea
edo alderatzen
den kantitatea
kantitate
handiena
Bigarren problema
Nire amonak 68 urte bete ditu, eta nire
amak, 39. Zenbat urte gehiago ditu amonak
amak baino?
Erantzuna: kantitate handiena dakigu

(G = 68), bai eta txikiena ere (Z = 39).
(G Z = Z).
Ebazpena:
Hirugarren problema
Gogoratu gakoak:
1. Kantitate txikiena (Z) eta aldea adierazten
duena (Z) jakinik, kantitate handiena (G) jakin
nahi dugunean, batuketa bat egingo dugu problema ebazteko:
Z+Z=G
Matematikako irakasleak 47 urte ditu,

eta musikakoak, matematikakoak baino 13
gutxiago. Zenbat urte ditu musikako irakasleak?
Erantzuna: kantitate handiena dakigu

(G = 47), bai eta aldea adierazten duena ere
(Z = 13). (G Z = Z).
2. Kantitate handiena (G) eta beste bietako

bat (Z edo Z) dakizkigunean, kenketa bat egingo dugu problema ebazteko:
Ebazpena:
GZ=Z
50
194669 _ 0001-0120.indd 50
24/9/09 13:05:52
Diktatu problema hauek ikasleei ebatz ditzaten,

koadernoan edo 40. fitxako ebazpen-ereduaren
fotokopia batean.
Eskatu proposatutako garapen-eskemari jarraitzeko:
1. Zer jakin nahi dut?.
2. Zer datu ditut?
3. Zein arrazoiketa eskema da egokiena,
Z
G ala G
Z ?
4. Ebatzi problema dagokion eragiketa

eginez.
KANTITATEEN MULTZOAK EGITEA

ETA DESEGITEA ESKATZEN
DUTEN PROBLEMAK
1. Agurtzanek eta Kattalinek bien
kromo bildumak batu dituzte. Orain, 238
kromo dituzte bien artean. Agurtzanek 78
kromo jarri bazituen, zenbat jarri zituen
Kattalinek?
2. Astelehenean, Agurtzanek 18 kromo
erosi zituen, eta Kattalinek, 23. Zenbat
kromo erosi zituzten bien artean?
3. Asteartean, Kattalinek 24 kromo erosi
zituen, eta Agurtzanek erositakoekin, 76
kromo berri jarri zituzten albumean. Zenbat
kromo erosi zituen Agurtzanek?
4. Markel ondoezik dago, 27 goxoki jan
baititu. Oraindik beste 19 goxoki ditu poltsan. Zenbat goxoki zituen hasieran?
ALDAKETEN PROBLEMAK
5. Julen gure taldeko adiskide bat da.
Hark ere kromoak erosten ditu, eta gainera, zorte ona du. Ostegunean 65 kromo
erosi zituen, eta lagunei 26 irabazi zizkien.
Zenbat kromo zituen bukaeran?
6. Erramun zabar xamarra da. Julenekin
batera joan zen kromoak erostera. 47
kromo erosi zituen, baina bidean, 26
galdu. Zenbat kromo geratu zitzaizkion?
7. Gaur goizean, 87 kromorekin irten
naiz etxetik. Arratsaldean 143 kromorekin
itzuli naiz etxera. Zenbat kromo irabazi
ditut ikastetxean?
E B A ZTE A
Batuketen eta kenketen problema-bankua
41
IR
PR O B LE MA K
Kromo
piloa
ALDERATZE- ETA
BERDINTZE-PROBLEMAK
8. Astearen bukaera aldera, Kattalinek
eta Agurtzanek 82 kromo banatu zituzten
bien artean. Agurtzanek 45 hartu bazituen, zenbat jaso zituen Kattalinek?
9. Paulok Julenek baino 24 kromo gehiago
zituen astearen amaieran. Julenek 64 kromo
bildu bazituen, zenbat bildu zituen Paulok?
10. Kalkulatu zenbat kromo gehiago
bildu zituen Erramunek Agurtzanek baino,
Erramunek 96 eta Agurtzanek 45 zituztela
jakinda.
11. Zer zenbaki pentsatzen ari naiz,
zenbaki horri 27 kenduta kendura 18
bada?
12. Kutxa gorrian 39 fitxa daude, eta
kutxa urdinean, gorrian baino 13 gehiago.
Zenbat fitxa daude kutxa urdinean?
51
194669 _ 0001-0120.indd 51
24/9/09 13:05:52
IK
42
Problemak ebazteko
txantiloia
Izena:
Data:
PR OB LE MA K
E B A ZTE A
Problemak ebazteko estrategiak irakasteko txantiloia
Zer bi datu dakizkigu?
=
=
3 Eragiketa.
4 Ebazpena:
=
=
3 Eragiketa.
4 Ebazpena:
52
194669 _ 0001-0120.indd 52
24/9/09 13:05:52
Azaldu ikasleei biderketen problemen ebazpena azaltzeko prozesua, B K G estrategia

erabiliz. Idatzi eskema berria arbelean, eta azaldu koadroaren esanahia eta jarraitu beharreko
urratsak.
batekoa
batekoa
errepikatzen den
aldi kopurua
azkeneko
emaitza

garrantzitsuena problemak nola ebatzi dituzten
arrazoitzea eta azaltzen jakitea baita, eta ez eragiketa konplexuak egitea. Hasiera hori gainditu
ahala, estrategia propioak bila ditzakete ikasleek
problemak ebazteko.
1. Ikus dezagun biderketa baten bidez

ebatzitako egoera baten adibidea.
Gaur nire urtebetetzea da. 8 lagun gonbidatu ditut bolatokira. Askaria eta partida
7 euro ordaindu ditut buruko. Horrela,
arratsalde bikaina pasatuko dugu 56 euroren truke.
2.
Ondoren, biderketen problema gisa

aurkeztuko dugu egoera hori. Enuntziatuan
B eta U adieraziko dira, eta G kalkulatu
beharko dugu.
Gaur nire urtebetetzea da. 8 lagun gonbidatu ditut bolatokira. Askaria eta partida 7 euro ordaindu behar ditut buruko.
Zenbatekoa izango da faktura?

Zenbatekoa izango da faktura
G =?
Zer dakigu?
E B A ZTE A
B K G estrategia irakasteko eredua, biderketen problemak ebazteko
43
PR O B LE MA K
Biderketen problemak
arrazoitzeko trikimailua
=7
Pertsonako ordaindu beharrekoa
Gonbidatuen kopurua
K =8
3. Adierazi egoera, datuak koadroan

idatzita:
4. Batekoa B eta hura zenbat aldiz errepikatzen den K jakinik, BIDERKETA egingo
dugu azken emaitza G jakiteko.
Egoera horretan bi zati (B eta K) eta guztira
zenbat diren (G) dakizkigu.
Sarrera eta askari baten salneurria: 7 .
BxK=G
Gonbidatutako lagunen kopurua: 8.
7
8
56
Guztira ordaindu behar dena: 56 .
Ebazpena: Faktura 56 -koa izango da guztira.

53
194669 _ 0001-0120.indd 53
24/9/09 13:05:52
IK
44
Biderketen
problemak
Izena:
Data:
PR OB LE MA K
E B A ZTE A
Biderketen problemak ebazteko txantiloia
=
=
3 Eragiketa.
4 Ebazpena:
=
=
3 Eragiketa.
4 Ebazpena:
54
194669 _ 0001-0120.indd 54
24/9/09 13:05:52
Azaldu ikasleei zatiketen problemen ebazpena

azaltzeko prozesua, B K G estrategia erabiliz.
Gogorazi estrategiaren eskema, arbelean adieraziz.
batekoa
batekoa
errepikatzen den
aldi kopurua
azkeneko
emaitza

garrantzitsuena problemak nola ebatzi dituzten
arrazoitzea eta azaltzen jakitea baita, eta ez eragiketa konplexuak egitea. Hasiera hori gainditu
ahala, estrategia propioak bila ditzakete ikasleek
problemak ebazteko.
1. Ikus dezagun ebatzitako egoera baten

adibidea.
Bigarren zikloko lau ikasgelen artean,

Gabonetako 320 txartel egitea erabaki
dugu. Txartelak saldu egingo ditugu,
Afrikako ikastetxe baterako dirua lortzeko.
Beraz, ikasgela bakoitzak 80 txartel egin
beharko ditu.
Egoera horretan kantitate osoa (G = 320) eta zatietako bat (K = 4) dakizkigu. Beste zatia B = 80 da.
Bigarren zikloko ikasgelen kopurua: 4.
Guztira egin beharreko txartelak: 320.
2. Ondoren, zatiketen problema gisa

aurkeztuko dugu egoera hori. Enuntziatuan
B eta G adieraziko dira, eta K kalkulatu
beharko dugu, hots, ikasgela bakoitzean
egin beharreko txartelen kopurua.
Bigarren zikloko lau ikasgelen artean,

Gabonetako 320 txartel egitea erabaki dugu.
Txartelak saldu egingo ditugu, Afrikako ikastetxe baterako dirua lortzeko. Zenbat txartel
egin behar dira ikasgela bakoitzeko?

B
Ikasgelako egin beharreko txartelak
=?
E B A ZTE A
B K G estrategia irakasteko eredua, zatiketen problemak ebazteko
45
PR OB LE MA K
Zatiketen problemak
arrazoitzeko trikimailua
Zer dakigu?
Guztira egin beharreko txartelak
G = 320
Zikloko ikasgela kopurua
K =4
3. Adierazi egoera, datuak koadroan

idatzita.
320
4. Batekoa zenbat aldiz errepikatzen den

eta bukaerako emaitza jakinda (K eta G),
B batekoak zenbat balio duen jakin nahi
badugu, ZATIKETA bat egingo dugu.
G:B=K
K
Ikasgelako egin beharreko txartelak: 80.

320 : 4 = 80
Ebazpena: 80 txartel egin behar dira ikasgelako.
55
194669 _ 0001-0120.indd 55
24/9/09 13:05:52
IK
46
Izena:
Datuaren
bila
Data:
PR OB LE MA K
E B A ZTE A
B K G estrategia irakasteko eredua, zatiketen problemak ebazteko

1 Ikasgelako oholean pinak erabiltzen ditugu, lan guztiak adierazteko. Saskian

sei koloretako 84 pin ditugu: gorriak, berdeak, urdinak, horiak, marroiak eta
laranja-kolorekoak. Kolore bakoitzeko pin kopuru berbera badago, zenbat pin
berde ditugu?
b) Zer dakigu?

B
3 Eragiketa.
4 Ebazpena:
1 Nire auzoko haur-liburutegian 350 liburu daude, generoka sailkatuta. Genero
garrantzitsu guztietakoak daude: misteriozkoak, abenturazkoak, etab. Jakin al
dezakegu zenbat generotakoak dauden, generoko 50 liburu daudela jakinda?
b) Zer dakigu?
=
=

B
3 Eragiketa.
4 Ebazpena:
56
194669 _ 0001-0120.indd 56
24/9/09 13:05:52
Data:
Biderketen edo banaketen problemak arrazoitzea
Biderketen edo zati berdinetan egin beharreko
banaketen problemetan biderketa eta zatiketa
errazak ebazten ditugu. Aurkeztu ikasleei mota
horietako zenbait problematako egoerak, B K G
eskemari dagozkien datuak identifika ditzaten,
eta ebazpena lor dezaten.
Marraztu laukiak arbelean, eta eman hemengogorarazten den esanahia.
batekoaren
balioa
batekoa
errepikatzen den
edo banatzen den
aldi kopurua
azkeneko
emaitza
Datuetako bat batekoari dagokio, beste bat

batekoa errepikatzen den aldi kopuruari edo
banatzen den zati kopuruari, eta bestea, azken
emaitzari.
Proposatu edo diktatu gakoak.
1. B eta K jakinik, G kalkulatu nahi badugu,
biderketa bat egingo dugu:
47
Lehen problema
Festetan barraketan gastatutako dirua
kalkulatu nahi dut. Bidaia bakoitzak
3 balio zuen, eta 18 bidaia egin nituen.
Zenbat diru gastatu nuen?
Erantzuna. Badakigu B, hots, bidaia baten

balioa (B = 3); bai eta K ere (K = 18)
egindako bidaia kopurua. G jakin nahi
dugu, guztira gastatutakoa. Beraz: B x K = G.
Ebazpena:
Bigarren problema
Kalkulatu 3 -ko zenbat bidaia egin zituen
Anderrek, 27 gastatu zituela jakinda.
E
E B A ZTE A
Jolas-parkeko
gastuak
PR OB LE MA K
Izena:
Erantzuna. Badakizkigu G eta B, hots, guztira

gastatutakoa eta bidaia bakoitzaren prezioa
(G = 27 eta B = 3 ). K kalkulatu nahi dugu,
egindako bidaia kopurua. Beraz: G : B = K.
Ebazpena:
BxK=G
2. B eta G jakinik, K kalkulatu nahi badugu,
zatiketa bat egingo dugu:
G:B=K
3. G eta K jakinik, B kalkulatu nahi badugu,
Hirugarren problema
Martak aurrezteko joera du, eta atrakzio
merkeenetan ibili da. 12 bidaia egin ditu,
eta guztira 24 gastatu. Zenbat ordaindu
du bidaia bakoitza?
Erantzuna. Badakizkigu G eta K, hots,

guztira gastatutakoa eta bidaia kopurua
(G = 24 eta K = 12). B kalkulatu nahi dugu.
Beraz: G : K = B.
G:K=B
Ebazpena:
57
194669 _ 0001-0120.indd 57
24/9/09 13:05:52
48
Zenbat aldiz
gehiago?
P ROB LE MA K
E B A ZTE A
Biderketen edo banaketen problemak arrazoitzea, zenbakizko faktore baten bidez

Biderketak eta zatiketak erabiltzen ditugu zenbakizko faktore bidezko biderketen edo banaketen
problemetan, zerbait zenbait aldiz gehiago edo
gutxiago adierazteko. Aurkeztu ikasleei mota
horretako zenbait problematako egoerak, B K eta
G datuak identifika ditzaten.
hemen adierazten den esanahia.
batekoaren
balioa
zenbat aldiz
errepikatzen edo
zatitzen den
(zenbakizko faktorea)
azken
emaitza
Lehen problema
Duela astebete, kontzertu baterako sarrera
bat erosi nuen 36 -an. Itziarrek atzo erosi
zuen, eta halako lau ordaindu behar izan
zuen. Zenbat ordaindu behar izan zuen?
Erantzuna. Badakizkigu B eta K, hots, nire

sarreraren balioa eta zenbat aldiz gehiago
ordaindu behar izan zuen Itziarrek (B = 36
eta K = 4). G jakin nahi dugu, Itziarrek
zenbat ordaindu zuen. Beraz: B x K = G.
Ebazpena:
Bigarren problema

hura errepikatzen edo zatitzen den aldi kopuruari, eta bestea, azken emaitzari.
Gogorarazi gakoak:
biderketa bat egingo dugu:
BxK=G
Nire osaba fenomeno bat da. Duela bi aste,

futbolerako sarrera bat erosi zuen Internet
bidez 12 -an, leihatilan baino hiru aldiz merkeago. Zenbat balio zuen sarrerak leihatilan?
Erantzuna. Badakizkigu B eta K, hots, zenbat

ordaindu zuen eta zenbat aldiz gutxiago (B =
12 eta K = 3). G jakin nahi dugu, sarrerak
leihatilan zenbat balio zuen. Beraz: B x K = G.
Ebazpena:
Hirugarren problema
G:B=K
3. K eta G jakinik, B kalkulatu nahi badugu,
Anderrek 6 bakarrik ordaindu zuen

berez 42 balio zuen sarrera bat. Kalkulatu
zenbat aldiz gutxiago ordaindu duen.
Erantzuna. Badakizkigu G eta B, hots,

sarrerak berak zenbat balio zuen eta Anderek
zenbat ordaindu zuen (G = 42 eta B = 6 ).
K jakin nahi dugu. Beraz: G : B = K.
G:K=B
Ebazpena:
58
194669 _ 0001-0120.indd 58
29/9/09 19:32:40
Ibilbideei buruzko problemetan hiru magnitude lotzen dira normalean: egindako ibilbidea,
batez besteko abiadura eta higitzen ematen den
denbora. Magnitude horietatik bi dakizkigu, eta
hirugarrena kalkulatu nahi dugu. Biderketa bat
edo zatiketa bat egingo dugu, problema ebazteko.
Aurkeztu ikasleei mota horretako zenbait problematako egoerak, B K eta G datuak identifika
ditzaten.
hemen adierazten den esanahia.
Lehen problema
Sasoi betean nago! 3 orduz ibili nahiz
bizikletaz, orduko 9 km-ko abiaduran. Ba al
dakizu zenbat kilometro egin ditudan?
Erantzuna. Badakizkigu B eta K, hots, orduko

zenbat kilometro egin dituen eta zenbat
orduz ibili den (B = 9 eta K = 3). G jakin
nahi dugu, zenbat kilometro egin dituen.
Beraz: B x K = G.
Ebazpena:
B
batekoaren
balioa
zenbat aldiz
errepikatzen edo
zatitzen den
azken
emaitza

hura biderkatzen edo zatitzen den aldi kopuruari, eta bestea, azken emaitzari.
Gogorarazi gakoak:
biderketa bat egingo dugu.
BxK=G
zatiketa bat egingo dugu.
G:B=K
3. K eta G jakinik, B kalkulatu nahi badugu,
zatiketa bat egingo dugu.
G:K=B
Bigarren problema
Atzo, haize handia zebilenez, 2 orduz
bakarrik ibili nintzen, eta 16 km egin
nituen. Zer abiaduratan ibili nintzen?
E B A ZTE A
Hiru magnitude lotzen dituzten biderketen problemak arrazoitzea
49
IR
PR OB LE MA K
Txangoak
bizikletaz
Erantzuna. Badakizkigu G eta K, hots,

egindako kilometro kopurua eta ibilitako
orduak (G = 16 eta K = 2). B jakin nahi
dugu, orduko zenbat kilometro egin dituen.
Beraz: G : K = B.
Ebazpena:
Hirugarren problema
Datorren asteburuan 48 km-ko lasterketa
batean hartuko dut parte. Ibilbidea ikusita
12 km egingo ditut orduko. Zenbat ordu
beharko ditut?
Erantzuna. Badakizkigu G eta B, hots,

guztira egin beharreko kilometroak eta
orduko zenbat kilometro egingo ditudan
(G = 48 eta B = 12). K jakin nahi dut, zenbat
ordu beharko ditudan. Beraz: G : B = K.
Ebazpena:
59
194669 _ 0001-0120.indd 59
24/9/09 13:05:53
50
Bi eragiketako
problemak arrazoitzea
P ROB LE MA K
E B A ZTE A
Bi urratseko problemak planteatzea eta ebaztea

Aurkeztu ikasleei ebatzitako problema hau,
eta azaldu zer estrategiari jarraitu behar dioten
ebazteko.
Nire kalean 45 etxe daude, eta hurrengoan, hots, Enekorenean, nirean baino
13 etxe gutxiago. Zenbat etxe daude bi
kaleetan?
32
45
(Z eta Z jakinik, batuketa bat egin behar dugu

G jakiteko: Z + Z = G).

Guztira zenbat etxe dauden
Orain, bigarren urratsa eman dezakegu, hasierako problema hura ebazteko: Zenbat etxe
daude guztira nire eta Enekoren kaleetan, nire
kalean 45 etxe badaude, eta Enekoren kalean,
32?
=?
45 + 32 = 77
Ebazpena: Guztira 77 etxe daude.
Zer dakigu?
Nire kaleko etxe kopurua
Enekoren kaleko etxe kopurua
PROBLEMAK
=8
=?
Problemak G kalkulatzeko eskatzen du, baina

ezin dugu, ez baitakigu zenbat balio duen Z
zatietako batek. Horregatik, datu hori kalkulatu
behar dugu, eta horretarako datuak ba ote ditugun begiratu. Hau da aurrez ebatzi beharreko
problema: Zenbat etxe daude Enekoren kalean,
nirean 45 badaude, eta berean, nirean baino 13
gutxiago?
Koadroan bilatuko dugu datuen arteko lotura:
13
45
Landu problema hauek zure ikasleekin.
1. Arkatz bat erosi dut 45 zentimoan,

eta borragoma bat, 25ean. Ordaintzeko
euro bat eman dut. Zenbat zentimo itzuliko dizkidate?
2. Atzo 45 minutuz aritu nintzen korrika,
gaur 25 gehiagoz aritu nahi dut. Zenbat
denboraz egingo dut korrika bi egunetan?
3. Liburutegian 146 liburu zeuden.
Gaur 28 liburu atera dituzte, eta 14 itzuli.
Zenbat liburu daude orain liburutegian?
4. Jonek MP3 bat erosi zuen 65 -an.
Egun hartan 25 ordaindu zituen, eta
gaur, 24 . Zenbat falta zaio MP3a ordaintzeko?
(G eta Z bat jakinik, kenketa bat egingo dugu

beste Z kalkulatzeko).
45 13 = 32
Ebazpena: Enekoren kalean hogeita hamabi
etxe daude.
60
194669 _ 0001-0120.indd 60
29/9/09 19:32:40
Problema
zailagoak
51
Nire adiskide Jokinek 5 mezu bidali ditu

75 zentimoan. Nik tarifa berbera dut. Zenbat
ordaindu beharko ditut 8 mezu?
15
B eta K jakinik, biderketa bat egingo dugu G

kalkulatzeko: B x K = G.

Mezuek guztira zenbat balioko duten
Orain, bigarren urratsa eman dezakegu, hasierako

problema hura ebazteko: Zenbat ordaindu beharko
ditut 8 mezu, bakoitzak 15 zentimo balio badu?
G =?
15 3 8 = 120
Ebazpena: 8 mezuak 120 zentimo ordaindu
beharko ditut.
Zer dakigu?
Bidalitako mezu kopurua
K =8
Mezu bakoitzak zenbat balio duen
=?
Problemak G kalkulatzeko eskatzen du, baina

ezin dugu, ez baitakigu zenbat balio duen B
batekoak. Horregatik, datu hori kalkulatu behar
dugu, eta horretarako datuak ba ote ditugun
begiratu. Zenbat balio du mezu batek, 5 mezu
75 zentimo ordaindu behar badira?
PROBLEMAK
P ROB LE MA K
Aurkeztu ikasleei ebatzitako problema hau,

eta azaldu zer estrategiari jarraitu behar dioten
ebazteko.
E B A ZTE A
Bi urratseko problemak planteatzea eta ebaztea
Landu problema hauek zure ikasleekin.
1. 7 erretilu ogitarteko eraman ditugu

festara. Erretilu bakoitzean 12 ogitarteko
daude. Zenbat ogitarteko banatu ditugu,
sobera 8 geratu badira?
2. Nik 54 aurreztu ditut, eta nire
anaiak, ni baino 6 gutxiago. Zenbat diru
aurreztu dugu bion artean?
3. Ikasgelan 14 mutiko eta 16 neskato
daude. Gaur, bakoitzak bost liburu ekarri
ditu azokarako. Zenbat liburu ekarri dituzte
guztira?
Koadroan bilatuko dugu datuen arteko lotura:
75
(G eta K bat jakinik, zatiketa bat egingo dugu

beste B kalkulatzeko).
75 : 5 = 15
Ebazpena: Mezu batek 15 zentimo balio du.
61
194669 _ 0001-0120.indd 61
29/9/09 19:32:40
IK
52
Izena:
Kanpalekura
goaz
Data:
PROB LE MA K
E B A ZTE A
Bi eragiketako problemak horretarako txantiloian ebaztea

Egin ebazpenaren eskema eta idatzi emaitza.
HASIERAKO EGOERA: Esperientzia bikaina da ekaineko kanpaldia. Kirolak, eskulanak,
ibilaldiak... egiten ditut adiskideekin batera. Aurten, zikloko ikasle guzti-guztiak joango gara
ERREKA kanpinera. Guztira 138 neska-mutil izango gara. Oraingoan, elkarlanean arituko gara
irakasleekin, kanpaldia planifikatzeko.
AUTOBUSAK
1 60 eserlekuko bi autobus alokatu ditugu, baina ez dira nahikoa. Zenbat eserleku gehiago behar ditugu?
Lehen urratsa:
Ebazpena:
Bigarren urratsa:
2 Autobusetan sartzen ez diren ikasleak 6 eserlekuko monobolumenetan joango dira.

Auto bakoitza 70 ordaindu behar bada, zenbat ordaindu beharko dira guztira?
Lehen urratsa:
Ebazpena:
Bigarren urratsa:
3 Autobus bakoitza 140 ordaindu behar dugu. Kalkulatu zenbat ordaindu

beharko den guztira kanpaldirako garraioa.
Lehen urratsa:
Ebazpena:
Bigarren urratsa:
OSTATUA
4 66 neska doaz, eta 7 laguneko zurezko etxolatan egingo dute lo. Lekurik gabe
geratzen direnek kanpin-denda batean egingo dute lo. Zenbat neskak egingo
dute lo kanpin-dendan?
Lehen urratsa:
Ebazpena:
Bigarren urratsa:
5 Guztientzako bazkari bakoitza 828 ordaindu beharko dugu, eta afari bakoitza,
3 aldiz gutxiago. 4 afari bakarrik egingo ditugu. Zenbat ordainduko ditugu afariak guztira?
Lehen urratsa:
Ebazpena:
Bigarren urratsa:
62
194669 _ 0001-0120.indd 62
29/9/09 19:32:41
Problemak ebazteko estrategiak
53
Ebatzi problemak B K G estrategia edo zeure estrategiaren bat erabiliz. Ondoren, asmatu
antzeko problema baten enuntziatua, eta pasatu ikaskide bati.
BIDERKETEN ETA BANAKETEN PROBLEMAK.

520 argazki dauzkat, eta 60 orrialdeko
album batean jarri nahi ditut. Orrialde
bakoitzeko 6 argazki jar ditzaket.
Jar al ditzaket argazki guztiak albumean?
Zenbat geratuko zaizkit faltan edo sobera?
Nire problema:
IR
E B A ZTE A
Data:
Problema
gehiago
PR OB LE MA K
Izena:
ALDERATZE-PROBLEMAK.
Begoak 252 orrialdeko liburu bat irakurri
du aste honetan. Ingek askoz gutxiago.
Irakurritakoa halako hiru irakurri beharko
du Begoak adina irakurtzeko.
Zenbat orrialde irakurri ditu Ingek?
Nire problema:
MAGNITUDEEN ARTEKO LOTUREN PROBLEMAK.

Gure irakasleak 80 arkatz erosi ditu
ikasleen artean banatzeko. Guztira,
13 eta 46 zentimo ordaindu ditu.
Zenbat ordaindu du arkatz bakoitza?
Nire problema:
63
194669 _ 0001-0120.indd 63
24/9/09 13:05:53
IK
54
Bi eragiketako problemak
ebazteko txantiloia
Izena:
Data:
PR OB LE MA K
E B A ZTE A
Bi eragiketako problemak ebazteko txantiloia
PLANTEAMENDUA
Zer datu dakizkigu?
Zer datu ez dakizkigu?
1. URRATSA. Kalkulatu problema ebazteko falta den datua

Zer datu dakizkigu?
=
=
2. URRATSA. Ebatzi proposatutako problema

Zer datu dakizkigu?
=
=
1 Idatzi eta lotu datuak oinarrizko koadroetan:

Planteamendua
1. urratsa
2. urratsa
Ebazpena:
64
194669 _ 0001-0120.indd 64
24/9/09 13:05:53
Data:
Datu jakin batzuekin zenbait problema ebaztea
55
Egin talde bat beste bi ikaskiderekin. Problemen enuntziatuak egingo dituzue, beste talde
batzuekin lehian aritzeko. Erraza da: bilatu bi zenbaki eta kokatu problemak ebazteko
koadroetako batean (Z Z G edo B K G). Esate baterako:
LEHEN PROBLEMA
1. Datu hauek ditugu: 70 zentimo eta 65 zentimo. Eskema hau egin dugu:
Z : 70
Z : 65
G:?
2. Eskemaren arabera batuketen problema bat da (G = Z + Z).

Asmatu enuntziatua eta galdera:
Saioa okindegira joan da eta ogi barra bat erosi du 70 zentimoan, eta
pakete bat txikle 65 zentimoan. Zenbat diru gastatu du okindegian?
Ebazpena: 70 + 65 = 135 . 1 eta 35 zentimo gastatu ditu.
Z
BIGARREN PROBLEMA
IK
E B A ZTE A
Enuntziatuak
egiten ditugu
PR OB LE MA K
Izena:
1. Kokatu datu berberak honela:

Z : 65
Z:?
G : 70
2. Eskemaren arabera kenketen problema bat da (Z = G Z)

Jonek arkatz bat erosi du 65 zentimoan. Ordaintzeko,
70 zentimo eman ditu. Zenbat diru itzuli behar diote?
Ebazpena: 70 - 65 = 5. Bost zentimo itzuli behar dizkiote.
HIRUGARREN PROBLEMA
1. Kokatu datuak eskema honen arabera:

B : 70
K : 65
G:?
2. Eskemaren arabera biderketen problema bat da (G = B x K).

Nire anaia Erramunek Historiako liburuko 70 orrialde irakurtzen ditu
egunero. 65 egunean irakurri du. Zenbat orrialde ditu liburuak?
Ebazpena: 70 x 65 = 4550. Liburuak 4.550 orrialde ditu.
1 Asmatu beste problema batzuk datu hauekin:

a) Ikastetxean 128 mutil eta 245 neska daude.
b) Dendan 36 litro eta 12 litro saldu dituzte.
65
194669 _ 0001-0120.indd 65
24/9/09 13:05:53
IR
56
Problema
sorta
Izena:
Data:
PROB LE MA K
E B A ZTE A
Norberaren estrategiak aplikatzea, problemak ebazteko

Ebatzi problema hauek zure koadernoan. Aplikatu Z Z G,
B K G edo zeuk pentsatutako estrategia bat.
Gaurko egunkarian, testu hau ikus daiteke argazki
baten oinean: Milaka pertsona bildu ziren etorbidean,
parke bat egin dezaten eskatzeko. Etorbidea 800 metro
luze eta 8 metro zabal da. Zenbat pertsona zeuden
gutxi gorabehera etorbidean, metroko koadroko hiru
pertsona sartzen badira?
1. AVEa hartu behar dugu Kordobatik Sevillara joateko. Bi hirien artean

150 km daude, eta AVEak 300 km egiten ditu orduko. Zenbat minutu
beharko ditugu Sevillara iristeko?
2. Nire anaia zaharra 1,84 m luze da, eta ni, 1,36 m. Datozen bi
urteotan hura gehiago hazten ez bada, eta ni urteko 15 cm
hazten banaiz, nor izango da altuena?
3. Oporretara irten aurretik aitak gasolinaz bete du automobileko andela.

Andelak 42 litroko edukiera du. Zenbat kilometro egin ditzakegu gasolina
horrekin, autoak 100 kilometro egiteko 7 litro behar baditu?
4. Nire aitona 1935eko maiatzaren 27an jaio zen. Zenbat

urte ditu orain? Zenbat hilabete falta dira hurrengo
urtebetetzerako?
5. Lorategiko hesia margotu behar dugu neba-arreba guztion artean.

Hesia 6 metro luze da eta 1,5 metroko altuera du. Kilo bat pinturarekin
4 m2 margo daitezke. Nahikoa izango al dugu 2 kg-ko poto batekin?
6. Adiskideok 1,5 l-ko botila bat limoi-zuku eta edukiera bereko

botila bat laranja-zuku erosi ditugu askaritarako. Limoi-zukua
bota dugu 20 cl-ko lau edalontzitan, eta laranja-zukua,
20 cl-ko sei edalontzitan. Zenbat freskagarri geratu da botila
bakoitzean?
66
194669 _ 0001-0120.indd 66
29/9/09 19:32:42
IV. GEOMETRIA.
KOKAPENA ESPAZIOAN
4. Ikaskuntza-prozesua amaitzean ikaslea gai da espazioan kokatutako ohiko objektuen eta egoeren adierazpena interpretatzeko (ibilbide baten krokisa, etxeen planoak,
maketak), erreferentzia-sistema batean oinarrituta.
5. Ikaskuntza-prozesua amaitzean ikaslea gai da forma geometrikoak identifikatzeko eta
deskribatzeko.
gai da geometriako nozioak erabiltzeko (paraleloa, elkarzuta, simetria, perimetroa
eta azalera), eguneroko bizitzako egoerez jabetzeko eta haiek ulertzeko, bai eta geometriak eskulturari eta arkitekturari egindako arte-ekarpenak balioesteko ere.
Aurkibidea
57.
58.
59.
60.
61.
62.
63.
64.
65.
66.
67.
68.
69.
70.
71.
72.
73.
74.
194669 _ 0001-0120.indd 67
Geometria, ikasgelan eta kalean (I).

Espazioan kokapenak identifikatzen ditugu (IK).
Eskalatzailea (IK).
Mugimenduak espazioan (IK)
Jostailuen katalogoa (IK).
Simetria-jolasak (IK).
Ikuspuntua (IK).
Geometria aztertzea, geoplanoa erabiliz (E).
Erregela ongi erabiltzea (E).
Irudiak egitea, tangrama erabiliz (IK).
Iparrorratza (IK).
Geometria telefono bidez (IK).
Geometria kalean (IK).
Nire etxearen planoa (IK).
Olinpiar jokoetarako garaikurra (IK).
Geometria sortzailea (E).
Bolumenetan adituak (E).
Geometriari buruzko SUPERTESTa (IK).
24/9/09 13:05:53
Geometriari buruzko proposamenak aplikatzeko oharrak
DATA
FITXA-ZENBAKIA
OHARRAK
68
194669 _ 0001-0120.indd 68
24/9/09 13:05:53
Geometria aztertzeko giro egokia sortzea
Garrantzitsua al da geometria?
Geometriari buruz hitz egiten dugunean,
irakasle askok galdera hau egiten diogu, sarritan,
geure buruari: Zergatik ari da geometria garai
batean zuen garrantzia galtzen matematikaren
alorrean? Gaur egun, geometriaren azterketa
teorikoa da batik bat. Geometriako eskoletan
definizio berberak ematen dira urtero-urtero;
bai eta irudi geometrikoak identifikatzeko ariketa berak egin ere, ia inolako aldaketarik gabe.
Zergatik da hori horrela? Zer motatako sormena
sustatu nahi dugu gure ikasleengan geometriaren alorrean?
Ez dugu inolako zalantzarik: irakasgaiko ikasketa teorikoetan garrantzi handia dute, batetik,
espazioan kokapenak identifikatzeak; eta bestetik, forma geometrikoen azterketak. Baina
horrez gain, gure ustez, ikasketa horiek garrantzi
handia dute ikasleen prestakuntzan eta eguneroko bizitzan beharko dituzten gaitasunen garapenean ere.
57
edo irakasle gogaikarriek arinkeriak direlakoan

baztertzen dituzten milaka baliabide horiek guztiak. Baieztapen hori aplikatzen dugu proposamen hauetan. Ikuspegi horretatik, gogoratu egin
nahi ditugu ikasleekin txingoka ibiltzen ziren
irakasleak; lurrean marraztuz, lerroak, angeluak
eta poligonoak irakasten zizkietelako.
I
G E OME TRI A
Geometria,
ikasgelan eta kalean
Geometria eta errealitatea

Orokortzeak eta kontzeptualizazioak dira geometriaren funtsa. Orokortze eta kontzeptualizazio horiek guztiak egitean, kontuan hartzen
dira begien bistan ditugun gertaera eta datu
zehatzak. Ikasgelan eta kalean ikus ditzakegu
deskribatu, sailkatu, neurtu eta marraztu nahi
ditugun irudi horiek guztiak; bai eta ikasgelan
imajinazioa erabiliz lantzen ditugun kokapenak,
distantziak eta mugimenduak ere.
Geometria eta jokoa
Lanerako tresnak
Epigrafearen izenburuak pentsarz dezake

arinkeriaz landuko ditugula geometriako edukiak, eta ikasgaiaren zenbait planteamendutan eman izan zaion bigarren mailako izaera
indartuko dugula. Inola ere ez dugu halakorik
egin nahi. Gure ustez jokoak eta erronkak dira
ikasleak geometriako kontzeptuetara hurbiltzeko modurik onenetakoak; eta horrela planteatu dugu proposamen honetan. Honela esan
zuen Martin Gadnerrek matematikari buruz:
Ikaslearen arretari eusteko metodorik egokienak
dira, ziurrenik, matematikako jokoak, denborapasak, trikimailu magikoak, paradoxak, ereduak
Orientabide horiek kontuan hartuta, aktiboak

eta parte-hartzaileak izan behar dute geometriako eskolek.
Ikasleek aurkikuntzak egin behar dituzte etengabe, formak eta irudiak egiteko, balio formala
izateaz gain, balio plastikoa ere izango duten
irudiak egiteko. Horretarako, mota guztietako
tresnak erabiliko ditugu: erregelak, konpasa,
angelu-garraiagailua... Lanerako espazio nagusia
arbela izango da, eta gero, koadernoa. Horien
guztien artean, ordenagailua ere erabil daiteke,
mila aukera ematen baititu geometriaren alorrean.
69
194669 _ 0001-0120.indd 69
24/9/09 13:05:54
IK
58
Espazioan kokapenak
identifikatzen ditugu
Izena:
Data:
G E OME TRI A
Espazioan kokapenak identifikatzea eta deskribatzea
1 Erreparatu apalategi honetako objektuei. Entzun galderak, eta markatu

eskatzen zaizun moduan. Adibidez: Inguratu zirkulu batez pitxerraren
eskuinean dagoen objektua.
70
194669 _ 0001-0120.indd 70
24/9/09 13:05:54
Data:
Mugimenduak espazioan adieraztea eta deskribatzea
Eskalatzailea
59
1 Imajinatu iltze-sare bat jarri dela horma batean, bertan eskalatzaile bat
ibiltzeko.
Jarri arkatza irteerako iltzean, eta diktatuko dizuten ibilbidea marraztu
iltzetik iltzera, altxorrera iristeko.
IK
G E OME TRI A
Izena:
71
194669 _ 0001-0120.indd 71
29/9/09 19:32:44
IK
60
Izena:
Mugimenduak
espazioan
Data:
G E OME TRI A
Mugimenduak egiten ditugu, espazioan
1 Asmatu zenbakiei buruzko asmakizunak, arauei jarraituz:
Hasi mugitzen koloreztatutako laukitik abiatuta.

Mugitu laukietan argibideei jarraituz.
Idatzi taula zurian aurkitzen duzun letra bakoitza.
Behin zenbaki bakoitzeko letra guztiak lortutakoan, ordenatu,
bila gabiltzan hitza osatzeko.
Mugimenduak:
1. Bi lauki gora, bi eskuinera, bi behera eta lau ezkerrera.
2. Lauki bat eskuinera, bat gora, bi ezkerrera eta bat eskuinera.
3. Bi lauki behera, bat eskuinera, lau gora, bi ezkerrera eta bi behera.
4. Lauki bat behera, bi eskuinera, bat gora eta bat gora.
1
2
3
4
Asmakizunak:
Milaka neba-arreba gara
lehena naiz ni,
alabaina, txikiena. Hara!
Nola liteke hori?
Biribi-biribila naiz;
eskuinean zerbait balio dut,
eta ezkerrean, ezer ez.
zenbakia naiz.
zenbakia naiz.
Zenbaki bat naiz,

dut eserlekuaren forma,
eta ez da broma.
zenbakia naiz.
Buruz gora
naiz bikoitia,
buruz bera,
aldiz, bakoitia.
D
zenbakia naiz.
72
194669 _ 0001-0120.indd 72
29/9/09 19:32:44
Jostailuen
katalogoa
Data:
Objektuak identifikatzea, haien bistak ikusita
61
Katalogo honek jostailuen berri ematen du, haien bisten bidez:

aurretikoa, albotikoa eta goitikoa.
1 Erreparatu jostailu bakoitzaren hiru bistei eta inguratu dagokien jostailua

eskuinean. Ondoren, idatzi zer jostailu den jakiteko balio izan dizun
arrastoa.
a)
b)
c)
IK
G E OME TRI A
Izena:
albotik
aurretik
goitik
a)
b)
c)
albotik
aurretik
goitik
a)
b)
c)
aurretik
albotik
goitik
73
194669 _ 0001-0120.indd 73
24/9/09 13:05:54
IK
62
Izena:
Simetria-jolasak
Data:
G E OME TRI A
Simetriaren arauak menderatzea
1 Erreparatu ereduari, eta marraztu hiru triangelu grafikoan, simetria-ardatzaren

ezkerrean. Ondoren, marraztu hiru triangelu horien simetrikoak, grafikoaren
eskuineko aldean. Guztira, sei triangelu egongo dira.
a
SIMETRIA-ARDATZA
SIMETRIA-ARDATZA
2 Marraztu zure aurkariaren triangeluak taula honetan, haien kokapena asmatu

ahala.
a
1
2
3
NIRE AURKARIAREN IZENA
4
5
6
7
8
Jokoaren arauak: Jokalarietako batek koordenatu-puntu bat adierazten du, aurkariaren

triangeluetako baten kokapena asmatzeko. Triangelu baten angeluetako bat asmatu ezean,
KALE esan behar da, eta txanda pasatu. Asmatuz gero, BALE esan behar da, eta puntua
marraztu. Hartu kontuan simetriaren arauak, aurkariaren koordenatuak asmatzeko.
74
194669 _ 0001-0120.indd 74
24/9/09 13:05:54
Izena:
Ikuspuntua
Data:
Espazioari lotutako erreferentzia-sistemak
63
G E OME TRI A
Itziarrek, Imanolek, Eiderrek eta Jokinek marrazketa-lehiaketa batean

hartu dute parte. Objektu sorta berbera marraztu behar dute laurek, baina
bakoitzak ikuspuntu batetik.
IK
1 Erreparatu marrazkiari eta asmatu zer marraztu duen bakoitzak.
ITZIAR
JOKIN
IMANOL
EIDER
a)
b)
-ek
-ek
marraztu du.
marraztu du.
c)
d)
-ek
marraztu du.
-ek
marraztu du.
75
194669 _ 0001-0120.indd 75
24/9/09 13:05:54
64
Geometria aztertzea,
geoplanoa erabiliz
G E OME TRI A
Poligonoak egitea, geoplanoan

Geoplanoa irudi geometrikoak egiteko eta
aztertzeko tresna didaktiko bat da. Izatez, ohol
karratu bat da, eta iltze-sare erregular bat du
josita. Edozein irudi geometriko erregular nahiz
irregular egin daiteke bertan, gomak iltzeen
inguruan jarrita.
Geometriari buruzko edukiak finkatzeaz gain,
espazio-arrazoiketa eta sormena suspertzen ditu
tresna horrek.
Eskatu ikasleei geoplano bat egiteko; edo
nahiago baduzu, lagundu kartoi mehean bat
adierazten, iltzeen lekuan puntuak marraztuz.
Puntuak elkarrekin lotu behar dira, irudi geometrikoak egiteko.
zuzenki
paraleloak
zuzenki
elkarzutak
triangelu
angeluzuzena
karratua
erronboa
zuzenki
ebakitzaileak
angelu kamutsa
oktogonoa
angelu zorrotza
triangelu
eskalenoa
angelu zuzena
triangelu
isoszelea
heptagonoa
lau angelu,
binaka berdinak
kuboa
76
194669 _ 0001-0120.indd 76
24/9/09 13:05:55
Lerroak eta irudi geometriko lauak egitea
Eman minutu batzuk ikasleei

erregelak, eskuaira eta kartaboia
zer diren azaltzen.
Sarritan erabiltzen dugu erregela. Oso tresna
sinplea da baina erabilera asko ditu. Hura erabiltzea hain ohikoa izanik, askotan ez dugu irakasten
hura behar bezala nola erabili ere. Geometriako
eskolatan beti eduki beharko lirateke mahai gainean erregela, eskuaira eta kartaboia. Erregela
neurketak egiteko, zuzenkiak marrazteko, lerro
paraleloak eta elkarzutak egiteko, angeluak eta
poligonoak marrazteko erabiltzen dugu, baita
lerro kurboak marrazteko ere!
65
Erregelaren erabilera
Kokapena eta neurriak. Ezinbestekoa da erregela, eskuaira eta kartaboia paper gainean behar
bezala jartzea. Horiek erabiltzeko gainazalek
guztiz lauak izan behar dute.
Azaldu ikasleei nola jartzen den erregela zuzenki baten gainean hura neurtzeko. Azpimarratu
arkatzari bertikalean eutsi behar zaiola paper
gainean, eta puntak zorrotz-zorrotza izan behar
duela, neurketetan akatsik ez egiteko.
Erreparatu marrazki hauei eta eman argibideak
ikasleei, paper zurian adierazten diren lerroak
marraz ditzaten.
E
G E OME TRI A
Erregela
ongi erabiltzea
Badira arrazoiak erregelen formak azaltzeko:

GRADUAZIOA
Zuzenak marraztea.
ALAKA
KOSKA
Zuzen paraleloak marraztea.
Luzera. Luzera askotakoak izan daitezke:
10 cm, 15 cm, 30 cm edo 50 cm.

Zabalera. Erregela arruntak 4 edo 5 cm-ko
zabalera izan ohi dute.
Markak. Zentimetroen markak daude, zenbaki eta guzti; milimetroen markak ere bai, eta horien artean nabermenduta, zentimetro erdienak.
Ertzak. Erregelaren ertzetako batek alaka du,
eta bertan, neurrien markak daude. Alakari esker
zenbakiak paperetik gertu-gertu daude, neurriak
zehatzago izateko. Aurkako ertzak koska txiki
bat du. Koska horri esker, arkatza edo estilografoa irristatzen dugun aldeak ez du papera ukitzen, erregela tintaz edo arkatzez ez zikintzeko,
eta beraz, ondoren erregelak papera ez zikintzeko. Koska horri esker, halaber, eskuairarekin eta
kartaboiarekin ahoka daiteke erregela.
Zuzen elkarzutak marraztea.
77
194669 _ 0001-0120.indd 77
24/9/09 13:05:55
IK
66
Irudiak egitea,
tangrama erabiliz
Izena:
Data:
G E OME TRI A
Geometria ludikoa
Tangrama antzinako txinatar joko bat da.
Izatez karratu bat da eta zazpi irudi
geometrikotan banatuta dago: bost triangelu,
karratu bat eta erronbo bat.
Jokoaren xedea irudiak egitea da, plano baten
gainean zazpi piezak erabiliz.
Matematika- eta espazio-trebetasunak lantzen
dira joko horrekin, eta horrez gain, sormena
indartzen da.
Antolatu jokoak ikasleen artean, eta erabili
aukera testuinguru horretan, ikasturtean
ikasitako geometria kontzeptuei buruzko
galderak egiteko.
7 pieza horiekin egindako 1.000 irudi baino
gehiago argitaratu dira.
1 Hauek dira tangramarekin egindako irudietako batzuk. Asmatu beste batzuk.
78
194669 _ 0001-0120.indd 78
24/9/09 13:05:55
Izena:
Iparrorratza
Data:
67
IK
Eneko eta Unai kanpaleku batean daude. Iparrorratz bat jarri

dute kanpin-dendako zoruan, iparra adierazten duela. Zenbait
leku interesgarriren orientazio zehatza jakin nahi dute.
Marraztu lerro zuzen bat iparrorratzaren erditik leku horietako bakoitzera,

eta neurtu lerro horien eta iparra adierazten duenaren arteko angeluak.
Ondoren, esan zer motatako angeluak diren (zorrotza, zuzena, kamutsa...)
G E OME TRI A
Angeluen neurriak egoera errealetan aplikatzea
I
IE
IM
E
HE
HM
H
H
a) E. Iturrirako norabidea adierazten duen angelua
90o E
Angelu zuzena da.
b) HE. Aterpetxerako norabidea adierazten duen angelua
Angelu
da.
c) H. Ibairako norabidea adierazten duen angelua
Angelu
da.
d) HM. Basorako norabidea adierazten duen angelua
Angelu
da.
e) IE. Haitzulorako norabidea adierazten duen angelua
Angelu
da.
f) M. Katagorrien habiarako norabidea adierazten duena
Angelu
da.
79
194669 _ 0001-0120.indd 79
29/9/09 19:32:48
IK
68
Geometria
telefono bidez
Izena:
Data:
G E OME TRI A
Geometriako lexikoa ulertzea
1 Marraztu telefonoz diktatuko

dizuten irudi geometrikoa
eskuineko lauki-sarean.
(Testua 119. orrialdean aurkituko duzu)
2 Marraztu irudi geometriko bat ezkerraldean.
Ondoren, idatzi ikaskide bati

telefonoz nola diktatuko
diozun, zehatz-mehatz
marraz dezan.
80
194669 _ 0001-0120.indd 80
24/9/09 13:05:55
Izena:
Geometria
kalean
Data:
69
IK
Osatu taldeak, eta kalean, aritu espioi geometrikoak bazinete

bezala. Talde bakoitzak ikastetxe ondoko kale batzuk aukeratuko
ditu, eta inguruan ikusitako irudi geometrikoak idatziko. Ondoren,
ikerketa geometrikoen berri emango diete ikaskideei, horiek
hutsegiteei eta asmatutakoei buruz hitz egiteko.
IRUDI ETA FORMA GEOMETRIKO POSIBLEAK
lerro zuzenak
lerro kurboak
lerro poligonalak
lerro paraleloak
lerro elkarzutak
G E OME TRI A
Eguneroko bizitzan irudi geometrikoak identifikatzea
angelu zuzenak osatzen dituzten lerroak angelu zorrotzak osatzen dituzten lerroak
angelu kamutsak osatzen dituzten lerroak
poligonoak osatzen dituzten lerroak: triangeluak, laukizuzenak, karratuak, etab.
bolumen geometrikoak: piramideak, prismak, esferak
Entrenamendu gisa, erreparatu marrazki honi, eta aurkitu eta koloreztatu

adierazitako lerroak.
zirkunferentzia
lerro bertikala
triangelua
karratua
esfera
angelu zuzena
81
194669 _ 0001-0120.indd 81
29/9/09 19:32:49
IK
70
Izena:
Nire etxearen
planoa
Data:
1 Erreparatu nire etxeko planoari, eta erantzun galderei, nolakoa den jakin
dezazun. Koloreztatu gela bakoitza kolore batez.
5m
5m
1. LOGELA
2,5 m
G E OME TRI A
Plano bat interpretatzea
4m
3m
3,5 m
3m
2. LOGELA
2,5 m
3,5 m
5,5 m
2,5 m
2m
6m
EGONGELA
7,5 m
1. Zein da gela handiena?

2. Zenbat luze da etxea?
Eta zenbat zabal?
3. Anaiak eta biok 1. logelan egiten dugu lo. Ohatze bat erosi digute. Ohatzea 2 metro luze
eta 90 zentimetro zabal da. Sar al daiteke gure logelan?
4. Planoan, marraztu non kokatuko zenukeen ohatzea.
5. Sar al daiteke sukaldean metro bateko diametroa duen mahai borobil bat?
6. Kopiatu planoa eta marraztu beste logela bat.
7. Marraztu puntu gorri bana zuzenak ez diren marrazkiko angeluetan.
82
194669 _ 0001-0120.indd 82
24/9/09 13:05:56
Izena:
Data:
Olinpiar jokoetarako
garaikurra
71
IK
Erakutsi sasoi betean zaudela, geometriari nahiz gustu artistikoari

dagokionez. Proposamenaren xedea garaikur hau koloreztatzea da, poligono
mota bakoitza kolore batez margotuz.
1 Gogoratu poligonoei buruz dakizuna, eta idatzi irudi bakoitzaren azpian

dagokion poligonoaren izena.
Ondoren, aukeratu kolore bat irudi bakoitzarentzat, esaterako: trapezioa, berdea.
G E OME TRI A
Poligonoak sailkatzea
trapezioa
karratua
erronboa
erronboidea
triangelua
pentagonoa
paralelogramoa
2 Koloreztatu garaikurra
aukeratu dituzun
koloreen arabera.
Ikaskide batek esango
dizu zein margotu
dituzun ongi eta zein
gaizki.
83
194669 _ 0001-0120.indd 83
29/9/09 19:32:50
72
Geometria
sortzailea
G E OME TRI A
Irudi geometrikoak egitea, datuetatik abiatuta

Proposamen honetan jarraibide batzuk iradokiko ditugu, irakasleak emandako argibideetatik abiatuta geometria-sorkuntza originalak lortzeko. Hasteko, fotokopiatu taula hau, edo eskatu ikasleei
antzeko bat marrazteko paper laukidunean. Ondoren, eman ezinbesteko aginduak: zuzenkiak, paralelotasuna, triangeluak, trapezioak, prismak, piramideak Ikasleek imajinazioz betetako marrazkiak
egin beharko dituzte, behean adierazitako ereduen antzekoak.
zuzenerdiak
paralelotasuna
zuzenkiak
irudi lauak
konposizioa
84
194669 _ 0001-0120.indd 84
24/9/09 13:05:56
Bolumenetan
adituak
Gorputz geometrikoak egitea
Adibidez, antolatu honela:

1. Egin talde txikiak. Bi edo hiru ikaslez osatutakoak izan daitezke.
2. Banatu ikasleen artean makilatxo mordo
bana.
IRUDIEN EREDUAK
G E OME TRI A
Lagundu ikasleei modu erraz batean hainbat

motatako bolumenak eta gorputz geometrikoak
egiten.
73
2
3. Banatu, halaber, plastilina kantitate txiki
bana.
4. Eskatu taldeei zenbait bolumen pentsatzeko,

edo nahiago baduzu, eman eskuinean proposatzen direnen kopiak.
5. Behin talde bakoitzak irudi bana aukeratutakoan, zenbatu ertzak. Irudia erregularra bada,
moztu zotzak neurri berbera izan dezaten.
6. Egin plastilinazko bolatxoak, irudian ikus

daitekeen bezala, irudi bakoitzaren ertzak lotu
eta erpinak egiteko.
5
Behin irudiak bukatutakoan, jarri txartel bat
irudi bakoitzaren ondoan, irudiaren izena adierazteko. Egin irudien erakusketa bat.
85
194669 _ 0001-0120.indd 85
24/9/09 13:05:56
IK
74
Izena:
Geometriari buruzko
SUPERTESTa
Data:
G E OME TRI A
Geometria-nozioei buruzko ezaguerak egiaztatzea
Idatzi edo adierazi erantzun zuzenak.
1 Zer da geoplanoa?
Tresna hegalari bat
Puntu-sare bat
Mapa bat
2 Zer da perimetroa?
Metro baten erdia
Tren luze bat
Poligono baten aldeen batura
3 Zer dira azalera bera baina forma desberdina duten bi irudi geometriko?
Baliokideak
Bikiak
Antzekoa
4 Ertzak aipatzen ditugunean, zeri buruz ari gara hitz egiten?

Objektu zorrotz bati buruz
Bolumen geometriko bati buruz
Abeslari bati buruz
5 Zer haizagailuk emango du haize gehien astintzean? Irekitzean

100-ko angelua duenak
6 Zer irudi geometriko erabiliko dugu ez sartu adierazten duen bide-seinale bat
egiteko?
marraztuko dugu.
7 Zer lerro erabiliko dugu gauden lekutik hormarainoko distantzia neurtzeko?

Hormarekiko zuta dena.
Zuzen zeihar bat.
Hormarekiko paraleloa dena.
8 Inguratu ardatz batekiko simetrikoa den irudia.
9 Nola esaten zaio hamabi alde dituen poligono erregularrari?

Dekagonoa
Hamabigonoa
Dodekagonoa
86
194669 _ 0001-0120.indd 86
24/9/09 13:05:56
V. NEURRIA.
MAGNITUDEAK KALKULATZEA
ETA IRITZIRA KALKULATZEA
6. Ikaskuntza-prozesua amaitzean ikaslea gai da errealitateko testuinguruetan iritzirako
kalkuluak eta neurketak egiteko, neurtu beharreko objektuaren tamaina eta ezaugarriak
kontuan hartuta ohiko neurketa-tresnen eta unitateen artean egokiena aukeratuz.
Aurkibidea
75.
76.
77.
78.
79.
80.
81.
82.
83.
84.
85.
86.
87.
88.
89.
90.
91.
92.
194669 _ 0001-0120.indd 87
Gauzen neurria (I).

Nola neurtu luzera? (IK).
Luzerak iritzira kalkulatzen eta alderatzen ditugu (IK).
Neurriak adierazteko zenbait modu (IK).
Neurketak egiten ditugu (IK).
Problemak neurriekin (IK).
Masa neurtzen dugu (IK).
Masa-neurrien adierazpenak (IK).
Pisuak iritzira kalkulatzen eta alderatzen ditugu (IK).
Pisu-problemak (IK).
Litroak eta litroak (IK).
Horrela adierazten dugu edukiera (IK).
Neurrien arteko lotura (IK).
Edukiak iritzira kalkulatzen eta alderatzen ditugu (IK).
Edukiera-problemak (IR).
Azalerak iritzira kalkulatzen eta alderatzen ditugu (IK).
Itsasontzian bidaia (IK).
Neurriari buruzko SUPERTESTa (IK).
24/9/09 13:05:56
Luzeren neurketari eta kalkuluari buruzko proposamenak aplikatzeko oharrak
DATA
FITXA-ZENBAKIA
OHARRAK
88
194669 _ 0001-0120.indd 88
24/9/09 13:05:56
Neurriaren irakaskuntza eraginkorra
Neurria eta magnitudeak

Lehen Hezkuntzan
Lehen Hezkuntzako lehen zikloan hurbilketa bat egin zen magnitudeen eta oinarrizko
neurri-unitateen ezaguerara, bai eta horien intuiziozko erabilera ere. Hurrengo zikloetan urrats
bat gehiago ematen dugu, eta beste galdera
batzuk egiten ditugu, alor horretako gaitasuna
lortzeko. Alde batetik, nolabaiteko neurketaren
bat egitea eskatzen duten egoerez jabetu behar
dugu, eta magnitude jakinak neurtzeko zer neurri-unitate mota erabili behar den jakin. Beste
alde batetik, neurriak zehatza noiz izan behar
duen jakin behar dugu, eta noiz komeni den
iritzira kalkulatzea. Azkenik, eguneroko bizitzan
luzera-, masa- edo edukiera-neurriekin lotutako
problemak ebazten jakin behar dugu.
Neurtzeko gaitasuna modu

eraginkorrean lantzea
Alor honetan, komeni da ikasketa-giro egoki
bat sortzea eta ikasten den guzti-guztia lantzea, ikasketa benetan eraginkorra izan dadin.
Inolako zalantzarik gabe, gainerako ikasketa
guztietan bezala, ikasketa teoriko multzo bat
lortu behar dugu; besteak beste, terminologia, neurri-unitateen balioa edo zenbaki-sistema
hamartarraren erabilera neurketei aplikatuta.
Baina, horrez gain, alor honetan ezinbestekoa
da ezaguerak eguneroko bizitzako egoera errealetan aplikatzea ere. Hori egin ezean, baliteke
ikasleek kontzeptuak behar bezala ez ulertzea,
edo magnitudeen eta haien neurketaren esanahia behar bezala ez ikastea.
Zehaztasuna neurketetan
Ziklo horietako helburuetako bat da zenbait egoeratan neurketa zehatza izatea beharbeharrezkoa dela ulertzea, eta arreta berezia
jarri behar dela neurketa-tresnak erabiltzeko
75
moduan. Esate baterako, altuera-jauzian marka

bat adierazteko, behar-beharrezkoa da zentimetroak eta milimetroak jakitea; gizendu edo
argaldu garen jakiteko, komeni da kiloak ez ezik
gramoak ere jakitea; ehun metrotako proban
abiadura-txapelduna nor den jakiteko, ezinbestekoa da segundoak ez ezik segundo hamarrenak ere jakitea; eta teknologiako jarduera bateko
piezak ahokatzeko, beharrezkoa da milimetroak
zehaztea.
I
NE U RRI A
Gauzen
neurria
Gutxi gorabeherako neurriak
Zenbait kasutan, ez da beharrezkoa neurketak

zehatzak izatea; aitzitik, iritzira egindako kalkuluetan eta alderaketetan oinarritutako balioak
bilatzen dira. Lan horrek, eta iritzirako kalkulu
guztiak, problemak ebazterakoan arrazoiketa eta
logika erabiltzea sustatzen dute.
Neurketak egiteko ikasgela egokia
Ikasketa praktikoa izan behar duenez, ikasgelan ikusteko moduan kokatu behar dira neurketa-tresna ohikoenak, luzera, edukiera edo masa
neurtzeko moduko zenbait objektu... Ikasketa
prozesua objektu errealekin egitean, neurketaariketak erronka gisa aurkez daitezke, bai eta
problema praktikoak ebazteko edo trebetasunak
erakusteko aukera gisa ere. Horrela, zalantzarik
gabe, ikasleen motibazioa indartuko da, eta
tresnak emango zaizkie ezaguerak ikasgelatik
kanpo erabiltzeko.
89
194669 _ 0001-0120.indd 89
24/9/09 13:05:56
IK
76
Izena:
Nola neurtu
luzera?
Data:
NE U RRI A
Objektuen luzera, zabalera eta altuera identifikatzea

Miren, Izaro, Eneko eta Jagoba arotz baten lantegira joan dira neurketa-ariketak egitera.
Arotzak esandakoa entzun ondoren, zenbait ariketa egin dituzte, esandakoa ulertu dutela
egiaztatzeko. Egin ariketa horiek zeuk ere.
Idatzi behar den lekuan luzera, zabalera edo altuera hitzak.
a)
neurtzen ari da
c)
b)
neurtzen ari da
neurtzen ari da
Lotu neurketa-tresnak eta haien izenak.
erregela milimetratua
neurketa-zinta
flexometroa
arotzaren metroa
Zer neurketa tresna erabiliko zenuke objektu hauek neurtzeko?

a)
b)
c)
d)
Triangeluaren aldeak neurtzeko

Leihoaren zabalera neurtzeko
Saskibaloi-kantxaren luzera neurtzeko
Nire mahaiaren zabalera neurtzeko
erabiliko dut.
erabiliko dut.
erabiliko dut.
erabiliko dut.
Osatu adierazpen bakoitza dagokion neurri-unitatearekin.

zentimetro
a)
b)
c)
d)
metro
Nire koadernoa 20
Zuhaitzak, gutxienez, 5
Bizikletaz 4
Orratzaren burua 3
milimetro
kilometro
zabal da.
ko altuera du.
egin genituen ordubetean.
zabal da.
90
194669 _ 0001-0120.indd 90
29/9/09 19:32:52
Izena:
Luzerak iritzira kalkulatzen

eta alderatzen ditugu
Data:
Eguneroko bizitzako objektuen neurriak iritzira kalkulatzea
77
Lotu objektu bakoitza haren gutxi gorabeherako luzerarekin.
60 cm
15 cm
20 cm
12 m
Irakurri eta idatzi zuzenak (Z) edo okerrak (O) diren.

Nire ohea 4 metro zabal da
5 cm-ko luzera duen bolaluma txiki bat dut
Bloka 15 mm luze da
Bartzelona eta Sevilla artean 20 km daude
60 cm luze den gerriko bat dut
Nire besoa 1 m luze da
NE U RRI A
Egin ariketa hauek.
IK
Kutxa grisa 30 cm zabal da, eta kutxa zuria, 45 cm zabal.

Zein da marrazki zuzena?
Ordenatu pintzel hauek luzeenetik motzenera. Idatzi 1, 2, 3 eta 4.
Idatzi, bide-seinale bakoitzean, dagokion luzera-neurria metrotan.
100
200
91
194669 _ 0001-0120.indd 91
24/9/09 13:05:56
IK
78
Izena:
Neurriak adierazteko
zenbait modu
Data:
NE U RRI A
Unitate-aldaketak egitea
Munduko leku gehienetan erabiltzen dugun neurrien sistemak sistema
metriko hamartarra izena du. 10 zentimetrok dezimetro bat osatzen dute,
10 dezimetrok metro bat eta abar. Beste modu batera esanda, metro batek
hamar dezimetro ditu, edo 100 zentimetro edo 1.000 milimetro.
1 Kopiatu sistema metriko hamartarraren taula koadernoan. Hori egin ondoren,

idatzi zenbaki hauek.
345 cm
27 mm
1 dm
Kilometroa Hektometroa Dekametroa

km
hm
1.279 m
Metroa
dam
2 km
100 m
Dezimetroa Zentimetroa
dm
cm
Milimetroa
mm
Erreparatu taulari eta egin ariketak.

ADIBIDEA: Zenbat zentimetro dira 100 metro? 100 m = 10.000 cm.
1 dm =
2 m =
cm
7 cm =
mm
14 m =
dm
mm
1 km =
6 dam =
Eman adierazpen konplexu hauek modu sinplean. Lehenik, idatzi sistema

metrikoaren taulan.
ADIBIDEA: Zenbat zentimetro dira 2 m eta 25 cm?
2 m eta 25 cm = 200 cm + 25 cm = 125 cm
3 m eta 14 mm =
mm +
2 km eta 300 m =
m+
mm =
m=
mm
m
Eman adierazpen sinple hauek modu konplexuan. Lehenik, idatzi sistema

metrikoaren taulan.
ADIBIDEA: 375 mm = 3 m eta 75 mm edo 3 m eta 7 cm eta 5 mm edo 37 cm eta 5 mm
103 m =
54 cm =
92
194669 _ 0001-0120.indd 92
24/9/09 13:05:57
Neurketak
egiten ditugu
Data:
Luzera-neurri bat adierazteko unitate egokiena aukeratzea
79
Imajinatu jolastoki berrian saskibaloi-kantxa bat markatzeko eskatu dizuetela zuri eta adiskideei. Ez
dizkizuete neurriak eman, eta beraz, beste saskibaloi-kantxa bat neurtu behar duzue neurri horiek
lortzeko. Erantzun galderei.
Zein da unitate egokiena neurketa hauek egiteko? Markatu.

a) Kantxaren luzera neurtzeko:
cm (zentimetroa)
metroa (m)
milimetroa (mm)
b) Lerroen zabalera neurtzeko:
cm (zentimetroa)
metroa (m)
milimetroa (mm)
c) Saskiaren zabalera neurtzeko:
cm (zentimetroa)
metroa (m)
milimetroa (mm)
Kalkulatu luzera hauek iritzira. Inguratu zure ustez zehatzena dena.

a) Kantxaren alde txikienaren luzera:
40 m
240 cm
15 m
b) Kantxaren alde handienaren luzera:
100 m
25 m
40 m
3m
30 m
4,5 m
15 mm
6 cm
20 cm
e) Luzeagoa al da saskibaloi-kantxa zure ikasgela baino?
BAI
EZ
f) Altuago al dago saskia zure ikasgelako sabaia baino?
BAI
EZ
c) Jaurtiketa libreen puntutik saskirako distantzia:

d) Lerroen zabalera:
IK
NE U RRI A
Izena:
Aukeratu neurketa-tresna egokiena, eta neurtu kantxaren xehetasun hauek:

Kantxaren zabalera:
Lerroen zabalera:
Jaurtiketa librearen distantzia:
Alderatu neurri horiek aurrez

eginiko iritzirako kalkuluekin.
Ondoren, idatzi benetako
neurriak marrazkian. Esan zer
beste modutan neur daitekeen
saskibaloi-kantxa:
93
194669 _ 0001-0120.indd 93
24/9/09 13:05:57
IK
80
Izena:
Problemak
neurriekin
Data:
Ebatzi luzera-neurriei buruzko problema hauek.
Erreparatu futbol-zelaiaren neurriei eta erantzun galderei.
48 m
NE U RRI A
Luzera-neurrien problemak ebaztea
84 m
a) Zer distantzia dago atetik zelaiaren erdigunera?

b) Entrenatzaileak zelaiari bi bira oso korrika emateko agindu digu. Zenbateko distantzia
egin dugu?
c) Zelaia txiki samarra denez, bost metro luzatu da eta 2,5 metro zabaldu. Zer neurri
ditu orain futbol-zelaiak?
Luzera
Zabalera
20 zentimetroko luzera, 20 zentimetroko zabalera eta 20 zentimetroko altuera

dituen irudi bat egin behar dugu. Zer irudi geometriko egin behar dugu?
Anderrek kutxa hauei apaingarriak jarri nahi dizkie, zintaz gurutze bana
eginda. Zenbat zinta beharko du kutxa bakoitzari gurutze bat egiteko?
beharko ditu.
45 cm
25
cm
Osatu esaldi hauek dagozkien hitzak idatzita.

altuera
baxua
zabalera
luzea
Ikasgelako atearen
handiagoa da
Ez zara mahaira iritsiko, aulki hori oso
Leher eginda iritsi nintzen, lasterketa oso
laburra
baino.
baita.
baizen.
94
194669 _ 0001-0120.indd 94
24/9/09 13:05:57
Izena:
Masa
neurtzen dugu
Data:
81
IK
NE U RRI A
Masa neurtzeko prozesua azaltzea
1 Inguratu masa jakiteko pisa ditzakezun gauzak.

KOLORE BERDEA
SAGAR BAT
MOTO BAT
PAPER BAT
PENTSAMENDU BAT
Lotu pisua neurtzeko tresna bakoitza haren izenarekin.
baskula
UR-ZURRUSTA BAT
baskula digitala
sukaldeko pisua erromatar balantza
balantza
Azaldu zure hitzekin nola funtzionatzen

duen balantza batek.
1 kg
1/2
1 kg
1/2
1,5 kg
Zer pisu dute sagarrek?
Ordenatu masa-unitateak handienetik txikienera.

miligramoa
kiloa
>
5
gramoa
>
tona
>
zentigramoa
>
Osatu dagokion unitatea idatziz:
Kamioi batek 8
Kafeari 20
Zaku honek 50
Lore batetik 30
garraia ditzake.
azukre bota dizkio.
-ko pisua du.
esentzia lor daitezke.
95
194669 _ 0001-0120.indd 95
29/9/09 19:32:55
IK
82
Izena:
Masa-neurrien
adierazpenak
Data:
NE U RRI A
Masa-neurriak modu sinplean eta konplexuan adieraztea
1 Erreparatu masa-unitateen taulari eta idatzi pisuak behar bezala.

12 kg
105 g
22 mg
Kilogramoa Hektogramoa Dekagramoa

kg
hg
dag
1.050 kg
Gramoa
g
2.000 mg
5 hg
506 dg
Dezigramoa Zentigramoa Miligramoa

dg
cg
mg
12
Eman magnitudeen adierazpen sinpleak modu konplexuan.

ADIBIDEA: Flan batzuek 1.350 g-ko pisua dute. Zenbat kg dira? 1 kg eta 350 g.
a) 3.754 mg =
b) 1.003 dag =
c) 127 hg =
d) 168 dg =
Eman magnitudeen adierazpen konplexuak modu sinplean.

ADIBIDEA: Zenbat gramo dira 4 kg eta 125 g? 4.000 g + 125 g = 4.125 g.
a) Kilo eta erdi banana erosi ditut. Zenbat gramo dira?
b) Hortzetako pastaren tutuan 4 dg eta 100 g pasta daude. Zenbat mg dira?
c) Pottoli katuak 2 kg eta 250 g-ko pisua du. Zenbat gramo dira?
d) Amak bi dekagramo eta hektogramo bat urdaiazpiko erosi dituela esan digu. Zenbat
zentigramo dira?
96
194669 _ 0001-0120.indd 96
24/9/09 13:05:57
Pisuak iritzira kalkulatzen

Data:
Eguneroko bizitzako objektuen masa iritzira kalkulatzea eta alderatzea
83
IK
NE U RRI A
Izena:
Ordenatu objektu hauek astunenetik arinenera. Idatzi 1, 2, 3, 4, 5 eta 6

zenbakiak.
Lagundu Jokini kutxa hauek pilatzen. Guztiek neurri bera dute eta bete-beteta
daude. Kutxak binaka pilatu behar ditu, astunenak behean jarriz, eta arinenak,
goian.
1
Ko
toia
2
Tor
loju
ak
3
Lib
4
Go
uru
ma
ak
Jokinek 20 tona adreilu garraiatuko dituela agindu du. Markatu ibilgailu

egokiena.
Lotu objektuak haien gutxi gorabeherako pisuekin.

1 kg
100 g
500 g
60 kg
97
194669 _ 0001-0120.indd 97
24/9/09 13:05:57
IK
84
Pisu-problemak
Izena:
Data:
NE U RRI A
Masa-neurrien problemak ebaztea

Ebatzi problema hauek.
Folio neurriko koaderno batek kilo erdiko pisua du, eta

ikasliburu batek, kilo eta erdikoa. Kalkulatu eraman behar
duzun pisua, gaur Matematika, Ingurunearen Ezaguera eta
Ingelesa badituzu, eta koaderno bat behar baduzu ikasgaiko.
Amarekin azokara joan zara. Fruitu-dendan 5 kg laranja, 2 kg eta erdi madari,

3 kg sagar, kilo erdi zerba eta 1 kg tomate erosi dituzue. Kalkulatu nola
banatu behar duzun erosketa bi poltsatan etxera eramateko. Eta 3 poltsa
izango bazenitu, nola banatuko zenukeen?
Sagar batek 45 g-ko pisua du eta 8 minutu behar ditu etxeko labean erretzeko.
Ahalik eta azkarren erre behar ditugu bost sagar.
Benetako problema al da? Zergatik?
Erreparatu balantzei eta erantzun galderei.

Irunek 200 gramo pipita
eskatu ditu. Zenbat gramo
falta zaizkio?
Xabierrek 2 kg eta erdi patata

eskatu ditu. Zenbat gramo
ditu sobera?
175
2550
98
194669 _ 0001-0120.indd 98
29/9/09 19:32:56
Izena:
Litroak
eta litroak
Data:
85
IK
NE U RRI A
Edukiera-neurria zer den ulertzea
1 Inguratu erantzuna litrotan eman beharreko egoerak.

Lau edalontzi betetzeko
behar den ur kantitatea.
Automobil baten
maletategiaren edukiera.
a)
Moto baten andelean

sartzen den gasolina.
Kutxa batean sartzen den

galleta kantitatea.
c)
b)
Etxetik ikastetxerako
distantzia.
Nire bizkar-zorroaren
pisua.
e)
f)
d)
Koloreztatu edukiera neurtzeko erabil daitezkeen tresnak.
a)
probeta
b)
c)
neurtzeko ontzien sorta
d)
balantza
gasolina-hornigailua
Etxean ere sarritan neurtu behar izaten dira likidoak. Idatzi horrelako bi
egoera.
1.
2.
Ordenatu edukiera-unitate hauek txikienetik handienera.

hektolitroa
litroa
>
zentilitroa
>
kilolitroa
>
mililitroa
>
99
194669 _ 0001-0120.indd 99
29/9/09 19:32:56
IK
86
Izena:
Horrela adierazten
dugu edukiera
Data:
NE U RRI A
Litroa, haren multiploak eta azpimultiploak identifikatzea
1 Erreparatu edukiera-unitateen taulari, eta idatzi magnitude hauek behar bezala.

35 l
Kilolitroak
450 dl
1.005 ml
100 cl
40 dal
Litroak
Dezilitroak
Zentilitroak
Mililitroak
dal
dl
cl
ml
Hektolitroak Dekalitroak
kl
hl
63 hl
3 kl
2 Eman magnitudeen adierazpen sinpleak modu

konplexuan. (Gogoratu magnitudea zenbait
neurri-unitatetan eman behar dela).
ADIBIDEA: 2 dezilitroko 22 lata limoi-zuku erabili ditugu
freskagarriak egiteko. Zenbat litro limoi-zuku erabili ditugu
guztira? 22 x 2 = 44 dl = 4 l eta 4 dl
1.234 ml =
6.036 cl =
l+
dal +
dl +
l+
cl +
dl +
ml
cl
3 Eman magnitudeen adierazpen konplexuak modu sinplean. (Gogoratu

kantitate guztiak magnitudearen adierazpenean ageri den unitate txikienean
adierazi behar direla).
ADIBIDEA: Zenbat dezilitro dira 4 hl, 21 eta 6 dl? 4.000 dl + 20 dl + 6 dl = 4.026 dl
2 l eta 25 dl =
12 l eta 35 dl =
3 kl, 5 dal, 16 l, 9 cl =
100
194669 _ 0001-0120.indd 100
24/9/09 13:05:58
Izena:
Neurrien arteko
lotura
Data:
NE U RRI A
Luzeraren, edukieraren eta masaren arteko loturak aztertzea
87
1 dm
1 Erreparatu luzera-, edukiera- eta masa-unitateen arteko loturari.
1 dm
1 dm
Kubo bat. Ertz bakoitza

1 dm-ekoa da.
1 litro
IK
1 kilo
Kubo horrek litro bateko

edukiera du.
Kuboan sartzen den urak

kilo bateko pisua du.
2 Armairuan dezimetro bateko ertza duten kubo hauek guztiak sar daitezke.
Zer edukiera du armairuak, litrotan?
Armairuak
litroko edukiera du.
3 Supermerkatuan bost litroko lau bidoi ur eta hiru litroko bi erosi ditugu.
Zenbateko pisua du erosketak?
kiloko pisua du.
4 Hiru ontzi aukeratu ditugu. Hutsik pisu bera dute. Urez bete ditugu goraino.
Erreparatu balantzei eta esan zer ontzik duen ur gehien.
B
101
194669 _ 0001-0120.indd 101
24/9/09 13:05:58
IK
88
Edukierak iritzira kalkulatzen Izena:

Data:
NE U RRI A
Ontzien edukiera begiz alderatzea, tamainari erreparatuta
1 Ontzi hauek guztiak urez beteta daude. Ordenatu handienetik txikienera,

bakoitzak duen ur kantitatearen arabera.
Ordenatu ontzi hauek edukieraren arabera.
Markatu adierazpen okerrak.

Botila batek eta txanbil batek edukiera bera dute.
Dutxatzean bainuontzian sartzen dena baino ur gehiago gastatzen dut.
Lau edalontzi urek litro bateko botila betetzen dute.
Lotu ontzi bakoitza haren gutxi gorabeherako edukierarekin.

Komuneko andela
6 edalontzi betetzeko edukiera duen freskagarri botila
1 l eta erdi
40 l
Kolonia flasko ertain bat
5l
Automobil baten andela
20 cl
102
194669 _ 0001-0120.indd 102
24/9/09 13:05:58
Edukiera-neurrien problemak ebaztea
89
Problemen diktaketa
Behin edukiera-neurrien esanahia ulertzen
dutenean, diktatu hainbat motatako problemen
sorta bat ikasleei, koadernoan egin dezaten.
Problema hauek zailtasun-maila desberdinak
dituzte. Batzuk maltzurrak dira, eta ezin dira
erantzun. Adierazi erantzun ezinezkorik ere
egon daitekeela ikasleei.
Problemak ebaztean, saiatu ikasleek problemak ebaztea blokean garatu dugun metodoa
erabil dezaten. Problema batzuetan nahikoa
izango da iritzira kalkulatutako erantzun bat
ematea.
4. Urez betetako bi kupel ditugu. Batek

37 litroko edukiera du, eta besteak, 50
litrokoa. Zenbat litro ur geratzen dira bigarren kupelean?
5. Komuneko andelean 5 litro ur sartzen
dira, eta bi sakagailu ditu: A eta B. A sakatzean 2 litro ur askatzen ditu, eta B sakatzean, 4 litro eta erdi. Kalkulatu zenbat litro
geratuko diren A sakatzen badut, B sakatzen badut, eta A eta B sakatzen baditut.
IR
NE U RRI A
Edukiera-problemak
PROBLEMAK
1. Pitxer bat urekin 20 cl-ko hamar
edalontzi bete dira. Zenbat litro ur zeuden
pitxerrean?
6. Jogurt bat egiteko, 125 ml esne

behar dira. Zenbat jogurt egin daitezke
litro eta erdi esne erabilita?
2. Loreak ureztatzeko 8 litroko edukiera

duen ureztontzi bat erabiltzen dut, baina
erdiraino soilik betetzen dut. Gaur hiru
ureztontzi eta erdi erabili ditut. Zenbat litro
ur gastatu ditut?
7. Dezilitro bateko zenbat flasko bete

daitezke 6 litro lurrin erabilita?
3. Gure etxean bi pertz ditugu. Bi

pertzetan 30 litro ur sartzen dira guztira.
Nik beti handiena hartzen dut. Nire aitak
hartzen duenean 26 litro ur sartzen dira.
Zenbat litro sartzen dira nik hartzen dudanean?
8. Ingek 2 cl xarabe hartu behar ditu,

egunean hiru aldiz. Zenbat dl xarabe hartuko ditu 30 egunean?
9. Zer luzera unitate (ml, cl, dl, l, dal, hl)
erabiliko dituzu hauek neurtzeko?
ml
cl
dal
hl
igerileku bat
koilarakada bat ezti
loreontzi bat
103
194669 _ 0001-0120.indd 103
24/9/09 13:05:58
IK
90
Azalerak iritzira kalkulatzen

Izena:
Data:
NE U RRI A
Azalerak alderatzea
Matematikan, iritzira kalkulatzea magnitude bat gutxi gorabehera adieraztea da. Sarritan,
azalera bat ulertzeko edo balioztatzeko ez da nahitaezkoa neurri zehatzak izatea, baina
bai gutxi gorabeherakoak. Ez galtzeko, beharrezkoa da erreferentzia gisa hartuko dugun
neurri bat izatea; esate baterako, gure logelaren azalera.
1 Erreparatu irudi geometriko hauei eta erantzun:
irudiak du azalera handiena.
irudiak du azalera txikiena.
irudiek zalera berdina dute.
2 Gogoratu zure logelaren azalera eta aipatu haren antzeko azalera duten bi
leku.
3 Lotu espazio edo objektu hauek gutxi gorabeherako azalerekin.

Sakelako telefonoa
Etxebizitza bat
Intsignia bat
160 mm2
40 cm2
90 m2
104
194669 _ 0001-0120.indd 104
24/9/09 13:05:58
Itsasontzian
bidaia
Data:
Ordutegiak interpretatzea
91
Saioaren etxera Mediterraneoan itsasontziz egingo den bidaia baten berri

ematen duen publizitate-orri bat iritsi da. Bertan, egunez egun egingo
denaren ordutegia zehazten da.
IK
NE U RRI A
Izena:
VENEZIA
BILBO
DUBROVNIK
KORFU
EG.
Hegaldiaren irt. Hegaldiaren hel.

Bilbo 16:30
Venezia 19:00
Jazoerak
ATENAS
Itsasontziaren irt. Itsasontziaren hel.
Atzeratua: 25 min.
Venezia 17:00
Dubrovnik 12:00
Dubrovnik 20:00
Korfu 9:00
Korfu 16:00
Rodas 9:00
Rodas 18:00
Atenas 7:00
Atenas 22:50
Bilbo 24:55
Erantzun:
a) Zenbat egun iraungo du bidaiak guztira?
b) Zer hiritatik pasatuko da?
c) Zer ordutan irtengo da benetan hegazkina Bilbotik?
d) Zenbat denbora irauten du Bilbo-Venezia bidaiak?
e) Zer ordutan helduko da?
f) Zenbat denbora irauten du Rodasetik Atenaserako bidaiak?
105
194669 _ 0001-0120.indd 105
24/9/09 13:05:58
IK
92
Izena:
Neurriari buruzko
SUPERTESTa
Data:
NE U RRI A
Neurriei buruzko oinarrizko ezaguerak egiaztatzea

Markatu erantzun egokiena kasu bakoitzean.
Idatzi zer magnitude neurtzeko erabiltzen diren unitate hauek:

litroa:
metroa:
kiloa:
Zenbat kilogramo da tona bat?

500 kg
10.000 kg
1.000 kg
Zein dira gutxi gorabehera 80 cm?

Apalategi baten zabalera
Ate baten zabalera
Mahai baten zabalera
Nire ohearen luzera
Josuk 83 cm-ko lerro bat marraztu du arbelean.

Zer gehiago marraztu beharko du metro eta
erdiko lerro bat izateko?
Zer da maleta baten edukiera?

Iraun dezakeena
Bertan sar daitekeenaren neurria
Kiloa
Litroa
Zenbatekoa da, gutxi gorabehera, mendiko bizikleta baten pisua?

300 kg
Bere pisua
Zer unitate erabiltzen da maleta baten edukiera neurtzeko?

Metroa
50.000 kg
65 kg
2 kg
Egin unitate-aldaketak.
100 cm =
1 dl =
m
ml
1 km =
80.000 g =
m
kg
106
194669 _ 0001-0120.indd 106
24/9/09 13:05:58
VI. INFORMAZIOAREN
TRATAERA, ZORIA
ETA PROBABILITATEA
7. Ikaskuntza-prozesua amaitzean ikaslea gai da eguneroko bizitzako gertaerei eta
objektuei buruzko datuak biltzeko, zenbaketa-teknika soilak erabiliz; gai da datu horiek
ordenatzeko, sailkapenerako irizpide bat erabilita, bai eta emaitza taula batean edo
grafiko batean adierazteko ere.
gai da hurbileko inguruko datu multzoen adierazpen grafikoak egiteko, irakurtzeko eta interpretatzeko; iritzirako kalkuluak egiteko, ausazko joko soilen esperientzian oinarrituta (posiblea, ezinezkoa, ziurra, aukera gehiagokoa eta gutxiagokoa);
bai eta emaitza egiaztatzeko ere.
Aurkibidea
93.
94.
95.
96.
194669 _ 0001-0120.indd 107
Estatistikaren ikasketa erraza eta eraginkorra (I).

Zer hiletan betetzen dituzu urteak? (IK).
Nola adieraziko genuke? (IK).
Zorte ona (IK).
24/9/09 13:05:59
Zoriari eta probabilitateari buruzko proposamenak aplikatzeko oharrak
DATA
FITXA-ZENBAKIA
OHARRAK
108
194669 _ 0001-0120.indd 108
24/9/09 13:05:59
Lehen Hezkuntzako azken zikloetan hasten da

informazioaren trataeraren eta probabilitatearen
ikaskuntza formalizatua.
Oso une egokia da ikasketarako, inguruko
datuen berri izateko jakin-minak bat egiten
baitu jardutearekiko interesarekin. Ikasketaren
hasiera izatean, arreta berezia jarriko dugu lehen
urratsak errealitatean eta bizitzako esperientzietan oinarri daitezen, bai eta albisteak eta oinarrizko prozedurak beti argi uler daitezen ere.
Matematikako alor horretan, ikasketa eraginkorra izatea espero dezakegu. Izan ere, eskuen
artean izan ditzakegu norberaren eguneroko
bizitzako eta inguruneko bizitzako gertaerak eta
gertakariak.
Abiapuntua
Eskola eraginkorren abiapuntua da datuak
emanez erantzun daitezkeen galderak egiten
asmatzea; bai eta datu horiek antolatzen jakitea ere, nahi diren erantzunak jasotzeko. Maila
horretan, ikasleek galderak egin beharko dituzte
nork bere buruari eta inguruari buruz. Galderak
egin beharko dituzte halaber familiari, ikasgelari eta beste alor batzuetan ikasten ari direnari
buruz; besteak beste, aisialdia zertan ematea
gustatzen zaien, jaki gogokoenak zein dituzten,
gorputz-hazkuntza nolakoa izaten ari den edo
nolakoa den uraren kontsumoa. Ikasleak haien
inguruko mundua aintzat hartzen hasten dira,
bai eta haien erabakietan eragin dezaketen zenbait alderdiri heltzeko prestatzen ere.
Datuen bilketa eta erregistroa

Gure ikasleek laster ikasi behar dute nola eskuratu ikerketak egiteko behar dituzten datuak;
besteak beste, hainbat iturri ikertuz, zenbait
inkesta eginez eta gertaerak sistematikoki behatuz.
Horrez gain, behar bezala jakin behar dituzte

erantzunak zenbatzeko sistemak, bai eta haiek
nola antolatu eta sailkatu ere.
Datuen adierazpena
Gure ikasleek datuak erraz ulertzeko moduan
antolatzeko oinarrizko prozedurak ikasi behar
dituzte: taulak, puntu-diagramak, barra-grafikoak
eta grafiko linealak. Ulertaraziko diegu baliabide desberdinak direla. Koordenatuen ardatzen
esanahia azalduko diegu. Zenbait bidetatik lortutako ereduak erabiliko ditugu gure azalpenak
indartzeko. Ikasleek gai izan behar dute ariketa
bakoitzerako adierazpen mota egokiena aukeratzeko.
Adierazpenen
interpretazioa
Ikasleak motibatu egin
behar ditugu, datuen esanahiari buruz galde dezaten:
Zein dira datu garrantzitsuenak? Zein ohikoenak? Grafiko horretan, zer leku
du guri gehien interesatzen zaigunak? Lagundu
egin behar diegu, datu batzuk besteekin alderatzen.
Garrantzitsua da ariketen bitartez ohartzen
hastea erabiltzen ditugun datu multzoetako
asko eta asko populazio handiagoetako laginak
direla, eta datu horiei esker orokortzeak egin
daitezkeela.
PROB A B I LI TA TE A
Estatistikari eta probabilitatearen

kalkuluari buruzko eskola
ET A
Ikasle motibatuak, informazioaren trataerarako
93
Z O R IA
Estatistikaren ikasketa
erraza eta eraginkorra
Probabilitatea
Hasteko, ikasleek gertaerak ziurrak, posibleak
edo ezinezkoak izan zitezkeela ikasi zuten;
baina orain, gertaera horiek jazotzeko aukerak
zenbatekoak diren aztertzen ikasi behar dute.
Horretarako, behar dituzten datu guztiak hartuko dituzte, lantzen den gertaera erreala bada.
Gertaera alegiazkoa bada, aldiz, saiakuntzak
errepikatuz lortuko dituzte datu horiek.
109
194669 _ 0001-0120.indd 109
24/9/09 13:05:59
IK
94
Izena:
Zer hiletan betetzen

dituzu urteak?
Data:
Z O R IA
ET A
Datuak zenbatzeko estrategia eraginkorrak erabiltzea.

Ikaskideekin batera, egin azterketa estatistiko bat, urteak betetzen dituzuen hilei
buruz. Interpretatu emaitzak, eta egin ekintzaren bat guztion artean.
Lau urrats hauei jarraitu behar diezue azterketa egiteko:
Lehen urratsa. Datuak biltzea eta idaztea.
Batek ahots ozenez galdetuko die ikaskideei zein hiletan betetzen dituzten urteak.
Gainerakoek fitxa batean idatziko dituzte erantzunak, dagokien lekuan marratxoak eginez.
LEHEN HIRUHILEKOA
Iraila
Urria
Azaroa
BIGARREN HIRUHILEKOA
Abendua
Urtarrila
Otsaila
Martxoa
Bigarren urratsa. Maiztasunak idaztea.

ALDIA
MAIZTASUNA
HIRUGARREN HIRUHILEKOA
Apirila
Maiatza
Ekaina
UDA
Uztaila
Abuztua
Hirugarren urratsa. Emaitza

barra-grafiko batean adieraztea.
12
Lehen hiruhilekoa
10
Bigarren hiruhilekoa
8
6
Hirugarren hiruhilekoa
Uda
4
2
1. hiruhilekoa
2. hiruhilekoa
3. hiruhilekoa
Uda
Jaso informazioa beste ikasgela batzuetan, eta bildu datu guztiak barra-grafiko batean.
Laugarren urratsa. Datuak interpretatzea.
Erantzun galdera hauei.

Zenbat ikaskidek betetzen dituzte urteak zuk betetzen dituzun hilean?
Zer hiletan ospatzen da urtebetetze gehien zure ikasgelan?
Inkesta egin den ikasgela guztiak kontuan hartuta, zein hiruhileko da urtebetetzeen
erregea?
Zenbat ikaskidek betetzen dituzte urteak udako oporretan?
Zer egin daiteke urtebetetzeak beraiekin ospatzeko?
110
194669 _ 0001-0120.indd 110
24/9/09 13:05:59
Data:
Grafikoak irakurtzea eta interpretatzea
95
1 Erreparatu datuen adierazpen hauei eta erantzun galderei ahoz.

A. GRAFIKO LINEALA
B. BARRA-GRAFIKOA
Ura berotzeko gasaren kontsumoa
Auzoko lasterketako parte-hartzaileak
550
120
500
100
450
80
400
60
350
40
300
20
250
0
Hila urtarrila martxoa maiatza uztaila
iraila
azaroa
Urtea 2002 2003
ET A
Parte-hartzaileak
Euroak
IK
Nola adieraziko
genuke?
2004 2005
2006 2007
2008
Z O R IA
Izena:
Zer adierazten du kolorezko lerroak grafiko linealean?

Zer adierazten dute koloreztatutako laukiek barra-grafikoan?
Zein izan daiteke gas-kontsumoa adierazten duen lerroaren aldaketen arrazoia?
Antzeko zerbait gertatzen al da zure etxean?
Zer urtetan izan zen parte-hartzaile gehien auzoko lasterketan?
Zenbat parte-hartzaile izan ziren?
Zer egin daiteke 2009an parte-hartzaile kopurua handiagoa izan dadin?
Osatu talde bat bi ikaskiderekin, eta egin grafiko bat datuak adierazteko.
Guztion artean, grafiko mota aukeratu behar duzue: grafiko lineala edo
barra-grafikoa. Ondoren, marraztu grafikoa koadernoan eta azaldu.
GALDERA. Ahalegin handia egin dugu, pixkanaka-pixkanaka etxeko ur-kontsumoa
murrizteko. Lortu al dugu? Murriztu al da ur-kontsumoa?
FAKTURETATIK JASOTAKO DATUAK, HEKTOLITROTAN ADIERAZITA. Urtarrila: 55;
otsaila: 50; martxoa: 50; apirila: 50; maiatza: 45; ekaina: 40; uztaila: 50; abuztua: 70;
iraila: 40; urria: 40; azaroa: 35; abendua: 35.
111
194669 _ 0001-0120.indd 111
24/9/09 13:05:59
IK
96
Izena:
Zorte
ona
Data:
Fitxa honetan, jokoan jarriko dituzue zuen imajinazioa eta sormena.
Sarritan, galdera hauek egiten dizkiogu gure buruari:

Ondo egingo al ditut problema guztiak?
Hautatuko al nau irakasleak problema arbelean ebazteko?
Egokituko al zait nire CD gustukoena zozketan?
Egon al daiteke beroa igerilekuko ura oraindik berorik egin ez badu?
Irabaziko al dut ikasgelako neska/mutil guztien artean egingo dugun lasterketa?
Dardoak botatzean, asmatuko al dut ituan?
Koaderno berri bat erosi dut duela gutxi.
Izango al ditut nahikoa orri lau biderketa egiteko?
Hiru motatakoak izan daitezke galdera horietako bakoitzaren erantzunak:

a) Gertaera ziurra da (ziurtasun osoz beteko da).
Z O R IA
ET A
Gertaera posibleak eta ezinezkoak eguneroko bizitzan identifikatzea
b) Ezinezko gertaera da (ezin da jazo).

c) Gertaera posiblea da (gerta daiteke).
Gertaera posibleak bi motatakoak izan daitezke:
d) Aukera gehiagokoak
e) Aukera gutxiagokoak
Irakurri galderak berriro, idatzi zure ustez gertaera ZIURRA (Z), EZINEZKOA
(E), AUKERA GEHIAGOKOA (A+) edo AUKERA GUTXIAGOKOA (A-) den, eta
eman arrazoiak.
Egin taldeak, eta asmatu lau gertaera talde bakoitzeko. Bat ziurra, beste bat
ezinezkoa, beste bat aukera gehiagokoa, eta azkena, aukera gutxiagokoa.
ADIBIDEA:
Erreparatu itu honi.
Zer da aukera gehiagokoa: dardoak eremu urdinean
ematea ala eremu grisean ematea?
112
194669 _ 0001-0120.indd 112
24/9/09 13:05:59
VII. ZEHAR-GAITASUNAK
Aurkibidea
97.
98.
99.
100.
194669 _ 0001-0120.indd 113
Matematika ordenagailu bidez (IR).

Matematikako ideiak eta hizkuntza erabiliz hitz egitea (IR).
Matematikaren eguna eskolan (IR).
Esan ezazu ingelesez! (I).
24/9/09 13:05:59
IR
97
Matematika
ordenagailu bidez
Z E HA R- G A I TA S U NA K
Ikasgelan teknologia berriak erabiltzea
Ordenagailua ikasgelan eta etxean

Ikasleen ezaguera informatikoak oso txikiak
eta oinarrizkoak diren arren, ordenagailuak oso
erabilgarriak izan daitezke matematikako zenbait ariketa ebazteko. Komeni da ariketa bakoitzaren orientazioa argi zehaztea, eta ikasleei
lanak arrakastaz egiteko behar dituzten argibideak ematea.
Lanak banaka egin daitezke, ikasle bakoitzeko
ordenagailu bat izanez gero; edo taldeka. Ariketak
taldeka egitean, balio handiagoa ematen zaie
elkarren artean egindako ikaskuntzari, irakaskuntzari eta baliabide eraginkorren bilketari.
Numerazio-sistema
Modu eraginkorrean erabil dezakegu ordenagailua zenbakiak zuzenean kokatzeko.
Ordenagailuari esker, zenbakien zuzenaren
marrazki estandarrak egin daitezke, probak egin
eta azken kokapenak adierazi.
Eragiketak egiaztatzea
Oro har, oso erabilgarriak dira kalkulagailua
eta ordenagailua eragiketa konplexuen edo zailen emaitzak egiaztatzeko. Ez dituzte buruzko
kalkulua, hurbilketak eta eragiketak ordezkatuko; baina erabili erabil daitezke, modu eraginkorrean aurrera egiteko eta berehala egin
beharreko zuzenketei buruz gogoeta egiteko.
Horrez gain, makinak erabil ditzakegu azken
emaitza kalkulatzeko, problemaren planteamendua eta hura ebazteko logika soilik interesatzen
bazaizkigu.
Geometria eta kokapenak

espazioan
Alor honetan atera diezaiokegu probetxu handiena ordenagailuaren erabilerari.
Hasteko, lerroen, zuzenen eta zuzenkien esanahia azalduko dugu; eta gero, nola marraztu lerro
paraleloak, elkarzutak, ebakitzaileak, zirkunferentziak... Beharrezkoa da erabiliko diren kontzeptuak argi ulertzea, ariketa horiek eta beste batzuk
egiteko. Horrez gain, azken emaitza eredu interaktibo bat izango da, irudi geometriko bat nola
adierazi behar den jakiteko.
Are eta erabilgarriagoa izango da ordenagailua
forma geometrikoak, poligonoak eta bolumenak
marrazten hasten garenean.
Bukatzeko, sormenaren ikuspegitik, irudi

simetrikoak, lerro paraleloak, translazioak eta
irudi baliokideak egiteko erabil daitezke ordenagailuak.
Edonola ere, ematen duen espazioaren ikuspegia dela eta, ordenagailuak erabiltzeak erraztu
egiten du distantzien, norabideen eta formen
ulermena.
Informazioaren adierazpena
Alor hau da ziurrenik, geometriarekin batera, ordenagailua erabiltzeko egokienetako bat.
Horrez gain, testu-prozesadoreek laguntza eta
baliabide asko eskaintzen dituzte datuen adierazpenak ahalik eta egokienak eta zehatzenak
izan daitezen.
114
194669 _ 0001-0120.indd 114
24/9/09 13:05:59
Errealitatearen ikuspegi matematikoa
98
Matematika eguneroko bizitzan
Marrazketa- eta pintura-eskolak
Irakasleok programek adierazten diguten sekuentziaren arabera irakatsi ohi ditugu

ziklo honi dagozkion matematika-kontzeptuak.
Ondoren, behin kontzeptuak ikasitakoan eta
horiei dagokion trebakuntza osatutakoan, eguneroko bizitzako egoerak bilatzen ditugu, ezaguera horiek eta xehetasun guzti-guztiak aplikatzeko.
Proposamen honetan noizbehinka aurkako
bidea egitea iradokitzen dugu; eguneroko
bizitzako egoeretatik abiatuta, bertako eduki
matematikoez jabetzea eta ikasitako ezaguerak
aplikatzea, egoera hobeto ulertzeko edo hari
lotutako problemak ebazteko.
Egoera asko eta asko daude aurkikuntza
horiek eta haien ondotik datozen ariketak lantzeko. Baina sarritan ez gara egoera horietaz
jabetzen. Hizkuntza matematikoan hitz egiteko
aukera ematen dute. Egoera horietako batzuk
aurkeztuko ditugu:
Irakasgai horrek aukera asko eta asko ematen ditu agertzen diren problemei konponbide matematikoak bilatzeko: iritzira egindako
kalkuluak, neurketa zehatzak lerroenak nahiz
angeluenak, plastikako lanetan lerro paraleloak
edo elkarzutak marraztea, proportzioak, koordenatuak erabiliz marrazki baten antzekoak egitea
eta abar.
Eduki matematikoak
dituzten jokoak
Aspaldi honetan oso ezagun egin da sudokua.
Zenbakiekin jolasteko eta buruzko kalkuluak
egiteko erabil ditzakegu sudokuak, zenbait
zailatsun-mailatan aurkezten baitira. Badira haurren gustukoak diren aspaldiko beste hainbat
joko zenbakiak lantzeko: karratu magikoak,
gurutzegramak zenbakizkoak nahiz grafikoak,
zenbait zailtasun-mailatako zenbaki-segidaz adierazitako puntuak lotuz egin beharreko marrazkiak, logika-jokoak, eta abar.
IR
Matematikako ideiak eta

hizkuntza erabiliz hitz egitea
Eskulanak
Sarritan egiten ditugu unitate-aldaketak eskulanetan: zentimetroak metrotan adierazteko, dezimetroak milimetrotan adierazteko, etab. Irudi
baten bertikaltasuna, paralelotasuna, zirkuluen
marrazketa, formen errepikapena edo translazioa, eta abar.
Zientzien azterketa
Zientzia ikastean, sarritan erabili beharko
ditugu matematikako ezaguerak: geografian,
eskalen, distantzien edo azaleren kalkuluak egiteko; historian, iraupenen kalkuluak, denboraren araberako sailkapenak, adinen kalkuluak
egiteko; giza zientzietan, biztanleriari, ekonomiaren garapenari eta abarri buruzko grafikoak
interpretatzeko.
Eskolatik kanpo
Zalantzarik gabe, eskolatik kanpo agertzen da
argien matematika-nozioen beharra: monetaren
balioa, erosketak, ordainketak, gainerakoak,
aurreztea, eskaintzak, etab.
115
194669 _ 0001-0120.indd 115
24/9/09 13:05:59
IR
99
Matematikaren eguna
eskolan
Matematika eguneroko bizitzan
Festa-giroa
Liburuaren eguna, ingurumenaren eguna,
emakume langilearen eguna eta beste efemeride batzuk ospatu ditugun bezalaxe, matematikaren eguna ospatzea iradokitzen dugu proposamen honetan. Espainian, maiatzaren 12an ospatzen da matematikaren eguna. Egun horretan,
matematikarekin lotutako era askotako ekintzak
antolatzen dira hainbat lekutan.
Proposamen hau ospakizun gisa bideratzea
nahiko genuke; eta une batez matematikaren
izaera zorrotzaz, serioaz eta paradigmatikoaz
ahaztea, matematika-girotik aldendu gabe ekintza jolasgarriagoak egiteko. Ekintza horiek erabil
daitezke matematikaren nozioak ikasten emango dituzten lehen urte hauek arintzeko, izan
ere, matematika hezur gogorra da ikasle askorentzat. Halaber, ekintza horiek erabil daitezke
matematikaz gozatzen duten haurren sormena
lantzeko.
Txiste-lehiaketak edo eduki matematikoa

duten proposamen zentzugabeak. Mota horretako eredu asko aurki daitezke Interneten.
Asmakizunak, igarkizunak, esaerak.
Kartelak marraztea. Zenbakiak, egoerak,
eszenak. Koloretako geometria-jokoak.
Dramatizazio satirikoak, ikasgelan matema-
tikari lotuta gertatu diren egoera xelebreak eta

dibertigarriak gogoratzeko, betiere, umore eta
asmo onez.
Albisteen bilduma eta erakusketa egitea,
zenbakiak, kalkulua eta geometria protagonista

direla.
Mozorro-lehiaketa, nolabait zenbakiei edo
Zer egin daiteke?
geometriari lotuta.
Ikasleen imajinazioa suspertzea da burura

datorkigun lehen asmoa. Horretarako ikasleek,
banaka, edo talde txikitan, parodiak, antzezpenak edo simulazioak egingo dituzte, ikasitako
teoria matematikoari lotutako egoerei keinu
eginez.
116
194669 _ 0001-0120.indd 116
24/9/09 13:05:59
One Bat
Two Bi
Four Lau
Five Bost
Seven Zazpi
Eight Zortzi
Ten Hamar
Eleven Hamaika
100
Three Hiru
Six Sei
Nine Bederatzi
Twelve Hamabi
Thirteen Hamahiru
Fourteen Hamalau
Fifteen Hamabost
Sixteen Hamasei
Seventeen Hamazazpi
Eighteen Hemezortzi
Nineteen Hemeretzi
Thirty Hogeita hamar
Fifty Berrogeita hamar
Eighty Laurogei
A hundred and one Ehun eta bat
A thousand Mila
First Lehen
2nd Bigarren
Twenty Hogei
Thirty-two Hogeita hamabi
Sixty Hirurogei
Ninety Laurogeita hamar
Two hundred Berrehun
A thousand and four Mila eta lau
1st Lehen
Third Hirugarren
Fourth Laugarren
Fifth Bosgarren
Seventh Zazpigarren
Eighth Zortzigarren
Tenth Hamargarren
Number Zifra
Addition Batuketa
Minuend Kenkizuna
Equal Berdin
Multiply Biderkatu
Eleventh Hamaikagarren
Add Batu
More Gehiago
Substrahend Kentzailea
Less Gutxiago
1st factor Lehen biderkagaia
Twenty-one Hogeita bat

Forty Berrogei
Seventy Hirurogeita hamar
One hundred Ehun
Three hundred Hirurehun
Zero Zero
Second Bigarren
3nd Hirugarren
Sixth Seigarren
Ninth Bederatzigarren
Twelfth Hamabigarren
Addend Batugaia
Substract Ken
Count Zenbatu
Multiplication Biderketa
2nd factor Bigarren bid.
By Bider
Divide Zatitu
Dividend Zatikizuna
Divisor Zatitzailea
Quotient Zatidura
Rest Kendu
Measure Neurria
Lenght Luzera
Metre Metroa
Decimetre Dezimetroa
Centimetre Zentimetroa
Millimetre Milimetroa
Mass Masa
Kilogram Kilogramoa
Gramme Gramoa
Capacity Edukiera
Litre Litroa
Kilometre Kilometroa
Line Lerroa
Point Puntua
Parallel Lines Lerro paraleloak
Straight line Lerro zuzena

Segment Zuzenkia
Perpendicular lines Lerro elkarzutak
Angle Angelua
Side Aldea
Right angle Angelu zuzena
Obtuse angle Angelu kamutsa
Degree Gradua
Triangle Triangelua
Isosceles triangle Triangelu isoszelea
Scalene triangle Triangelu eskalenoa
Curve Line Lerro makurra

Ray Zuzenerdia
Lines blotters L. ebakitzaileak
Vertex Erpina
Acute angle Angelu zorrotza
Equilateral triangle Tr. aldeberdina
Right triangle Tr. angeluzuzena
Square karratua
Rectangle Laukizuzena
Parallelogram Paralelogramoa
Irregular polygon Poligono irregularra
Pentagon Pentagonoa
Hexagon Hexagonoa
Circumference Zirkunferentzia
Radius Erradioa
Prism Prisma
Pyramid Piramidea
Cone Konoa
Cylinder Zilindroa
Compass konpasa
Time Denbora
One oclock Ordu bata
Laurak laurden
A quarter to four
gutxi
Sphere Esfera
Rule Erregela
Minutes Minutuak
In twenty minutes 20 minutu barru
Ordu biak eta
A quarter past two
laurden
I
Esan ezazu
ingelesez!
Rhombus Erronboa
Scale Eskala
Volume Bolumena
Seconds Segundoak
Half past three Hiru eta erdiak
Duela hamar
Ten minutes ago
minutu
117
194669 _ 0001-0120.indd 117
24/9/09 13:06:00
Galderak, iradokizunak
eta erantzunak
2. fitxa. Erantzunak
a) III, bigarrenean; b) Azaroak 17, hamar

minutuan; c) Hiru metro, bi metro; d) 750 ;
e) 1., 240.
a) 173, 751, 1.546, 6.443; b) 261, 239, 2.289;

c) 80, 35, 132, 367, 17, 19, 14, 11; d) 23, 30.
a) 236 + 482 = 718; b) 2.525 + 823 + 622 =

3.970; c) 4.604 362 = 4.242; d) 246 x 3 = 738.
0) 72, 74, 76, 78, 80, 82, 84, 86, 88, 90.
1) 70, 72, 74, 78, 80, 82, 84, 86, 88, 90.
2) 110, 120, 130, 140, 150, 160, 170, 180, 190, 200.
120, 140, 160, 180, 200, 220, 240, 260, 280, 300.
3) 1.100, 1.200, 1.300, 1.400, 1.500, 1.600,
1.700, 1.800, 1.900, 2.000.
1.200, 1.400, 1.600, 1.800, 2.000. 1.200, 1.400, 1.600,
1.800, 2.000, 2.200, 2.400, 2.600, 2.800, 3.000.
7. fitxa. Zenbakien diktaketa

A) Hiru mila eta zortzi. Milakoak; B) Hirurehun
eta berrogei mila berrehun eta laurogei. Ehun
milakoak; C) Zortzi mila laurehun eta berrogeita hamar. Milakoak; D) Hogeita hamar mila
zazpiehun eta berrogeita hemeretzi. Hamar
milakoak.
a) 3/4; c) 11.325 sarrera. a) 1/4 +1/8; b) 375 g.
a) 3/4; c) 30 l.

1.000 km; hogei gramo; 20 ; metro erdia; 10.000 m.

1, 5, 2, 5, 1; 3, 3, 2, 3, 3; 1, 6, 2, 9, 4; 1, 8, 2, 8, 4.
21. fitxa. Zenbakien diktaketa.

Adibideak: a) 7 ken 2; 9 ken 2; 11 ken 2; 13
ken 2; 15 ken 2; 17 ken 2; 19 ken 2; 21 ken 2; 25
ken 2; 27 ken 2. b) 5 ken 3; 6 ken 3; 8 ken 3
c) 7 ken 5; 9 ken 5; 11 ken 5
24. fitxa. Diktaketa

1) Bizikleta eta MP3a, 426 ; 2) Telebista eta berogailua, 1.014 ; 3) Musika-aparatua eta patinetea,
546 ; 4) Ibiltzeko zinta eta eskiak, 455 .
1) 1.778; 2) IV, V, IX, X; 3) MDVII; 4) LVIII,

LIX, LX, LXI, LXII.
1) (4 x 6) + (4 x 2) + (3 x 4) = 44; (6 x 7) +
(3 x 4) + (3 x 5) = 69. Imanolek, 69 punturekin.
2) (7 x 5) + (3 x 5) + (4 x 4) = 56; (5 x 7) +
(4 x 4) = 51. Jagobak, 66 punturekin.
3) Imanol-Jagoba-Lorea-Saioa.
1) 2,1, 0,1, 0,8, 3,3. 2) 0,9, 1,4, 2,6. 3) 3/2 = 1,5,

6/12 = 0,5, 7/10 = 0,7, 6/3 = 2.

1) 554, 545, 544, 455, 454, 445; 2) 37, 46, 56, 67,
79, 92; 3) 30; 4) MCDLXXXVII; 5) Hamabigarrena;
6) 87.732; 7) 20-30, 440-450, 270-280; 8) 15, 45
eta 84; 9) 987, 102.
1a
2a
3a
4a
=
=
=
=
3,8; 1b = 17; 1c = 1,02; 1d = 16

12,2; 2b = 4,5; 2c = 31,1; 2d = 9,5
0,8; 3b = 9,9; 3c = 3,65; 3d = 3,2
1; 4b = 2,3; 4c = 7; 4d = 0,11

1)
2
4
3
6
8
5
10
20
15
30
40
7
14
28
21
42
56
4
8
16
12
24
32
6
12
24
18
36
48
3
6
12
9
18
24
3
6
5
7
2
4
12
24
20
28
8
9
27
54
45
63
18
8
24
48
40
56
16
6
18
36
30
42
12
3
9
18
15
21
6
118
194669 _ 0001-0120.indd 118
24/9/09 13:06:00
2) A: 16; 18; 81; 7; 20.

B: 35; 53; 20; 19; 55.
C: 45; 20; 72; 15; 30.
D: 23; 30; 0; 58; 41.
E: 14; 2; 32; 10; 18.
F: 28; 40; 900; 0; 250.
3) 6.000; 4.800; 300; 15; 32; 222; 620.

1) 1: 5,99; 2: 5,50; 3: 5,45; 4: 5,23; 5: 5,09.
2) 1,5; 0,8; 1,8; 0,25. 3: 1,04; 0,25.
58. fitxa. Ahozko galderak

1) Zer dago pitxerra baino bi apal gorago?
2) Non dago kafeontzia gatzontziarekiko? 3) Zer
dago erdiko apalean? 4) Non daude liburuak?
5) Zenbat kopa daude gatzontziaren ezkerrean?
6) Zer dago altzariaren gainean? Eta azpian?
Etab.
59. fitxa. Espazio-jarraibideen

diktaketa
1) 48; 2) 900; 3) Kenkizuna; 4) 3/4 kg; 5) Euro

bat pasatxo; 6) Akatsak: 7 x 2 = 16; 7 x 5 = 30;
7 x 8 = 65; 7) 7 x 5 + 4 x 3 = 47; 8) 4 x 10.000,
7 x 1.000; 9) Zatikizuna=; 10) Amak.
1) Igo 4 iltze bertikalean; 2) Aurreratu 3

iltze horizontalean. 3) Igo 2 iltze bertikalean.
4) Arrastatu 5 iltze horizontalean; 5) Igo 3 iltze
diagonalean; 6) Mugitu 3 iltze eskuinera horizontalean; 7) Igo iltze bat eta mugitu ... iltze
ezkerrera.
35. fitxa. Erantzun-eredua
1. a) Guztira zenbat diren; b) Iaz zenbat ziren,

aurten zenbat diren.
2. Z= 83; Z= 16; G= ?. 3. Eragiketa: 83 + 16 = 99.
37. fitxa. Erantzun-eredua
A: zero; B: bat; C: lau; D: sei.

A: b; B: c; C: b.
1. a) Zatietako bat; b) Guztira zenbat diren,

beste zatia. 2. Z= ?; G= 136; Z= 25. 3. Eragiketa:
136 25 = 111 .
a) Jokinek marraztu du; b) Itziarrek marraztu du;

c) Eiderrek marraztu du; d) Imanolek marraztu du.
Problemak. 1) 7 x 12 = 84 ogitarteko; 84 8
= 76 ogitarteko banatu ditugu. 2) 54 6 = 48;
54 + 48 = 102; 102 bion artean. 3) 14 + 16 =
30; 30 x 5 = 150. 150 liburu guztira.

1) 60 x 2 = 120; 138 120 = 18; 18 eserleku
gehiago behar ditugu. 2) 18 : 6 = 3; 3 x 70 = 210.
210 ordaindu beharko dira autoak. 3) 210 + 280 =
490 . Garraioa 490 ordaindu beharko da.
4) 9 etxola, eta 3 neskato kanpin-dendan. 5) 828 : 3
= 276 afariko. 276 x 4 = 1.104 afariak guztira.

1) 19.000; 2) 30 minutu; 3) Nire anaia;
4) 600 km; 5) 2009ko irailean 74 urte izango ditu.
75 urte beteko zortzi hilabete geroago; 6) Ez;
7) 70 cl limoi-zuku eta 30 cl laranja-zuku.
a) 90, zuzena; b) 135, kamutsa; c) 180, laua;

d) 135, kamutsa; e) 45, zorrotza; f) 90 zuzena.
68. fitxa. Diktaketa

Marraztu zuzen hauek: lauki-sareko 14 lauki
hartzen dituen zuzen horizontal bat. Paperean
erdiz erdi kokatu behar duzu, barrenetik 5
lauki gorago. Zuzenaren ezkerreko muturretik,
marraztu 11 lauki luze den lerro zut bat. Lotu
goiko muturra aurretik marraztu duzun zuzenkiaren eskuineko muturrarekin. Nola du izena
marraztu duzun irudiak?

1) Egongela; 2) 3 + 5 + 5 = 13 m luze;
2,5 + 3 + 2,5 + 2 = 10 m zabal; 3) Bai, sar daiteke;
4) Erantzun librea; 5) Bai; 6) Erantzun librea.
119
194669 _ 0001-0120.indd 119
24/9/09 13:06:00

1) Puntu-sare bat; 2) Poligono baten aldeen
batura; 3) Baliokideak; 4) Bolumen geometriko
bati buruz; 5) 180; 6) Zirkulu bat; 7) Hormari
zuta; 8) Sofa; 9) Dodekagonoa.

1) a) Altuera; b) Zabalera; c) Luzera. 2)
Erantzun librea. 3) a) Nire koadernoa 20 zentimetro; b) Zuhaitzak, gutxienez, 5 metroko;
c) Bizikletaz 4 kilometro...; d) Orratzaren burua
3 milimetro...

1) Arkatza - 15 cm; koadernoa - 20 cm; sukaldea 60 cm; etxea - 12 m. 2) O; Z; O; O; Z; O. 3) A;
4) 2-3-1-4. 5) 100, 120, 140, 160, 180, 200.

2) 1 dm = 10 cm; 7 cm = 70 mm; 14 m =
140 dm; 2 m = 2.000 mm; 1 km = 1.000 m; 6
dam = 60 m.
3) 3 m eta 14 mm = 3.000 mm + 14 mm =
3.014 mm; 2 km eta 300 m = 2.000 m + 300 m
= 2.300 m.
4) 103 m = 1 hm eta 3 m edo 10 dam eta 3 m;
54 cm = 5 dm eta 4 cm.

1. a) 42 m; b) 264 m; c) 89 m eta 50,5 m. 2. Kubo
bat. 3. 45 + 25 = 70. 70 x 2 = 140 cm. 140 cm zinta
beharko ditu. 4. a) Ikasgelako atearen altuera handiagoa da zabalera baino; b) Ez zara mahaira iritsiko,
aulki hori oso baxua baita; c) Leher eginda iritsi
nintzen, lasterketa oso luzea baizen.

1) Sagar bat; moto bat; paper bat.
4) Tona, kiloa, gramoa, zentigramoa, miligramoa. 5) Kamioi batek 8 tona garraia ditzake;
Kafeari 20 gramo azukre bota dizkio; Zaku
horrek 50 kiloko pisua du; Lore batetik 30 miligramo esentzia lor daitezke.

1) Motoa, bizikleta, liburua eta kutxa, liburua,
bolaluma, hostoa; 2) 2, 3, 4, 1. 3) Kamioi luzea;

4) Sandwicha-100 g; gazta-1 kg; meloia-500 g;
aulkia-60 kg.

1) a, b, d. 2) eta 3) Erantzun librea. 4) Mililitroa,
zentilitroa, litroa, hektolitroa, kilolitroa.

2) 1 l + 23 dl + 3 cl + 4 ml; 6 dal + 3 dl + 6 cl;
3) 20 dl + 25 dl = 45 dl; 120 dl + 35 dl =
155 dl; 300.000 cl + 5.000 cl + 1.600 cl + 9 cl.

2) 10 litroko edukiera du. 3) 20 + 6 = 26 kg.
4) C ontziak.

1) eta 2) Erantzun librea; 3) Ez dira zuzenak:
Botila batek eta txanbil batek edukiera bera dute;
Dutxatzean bainuontzian sartzen dena baino ur
gehiago gastatzen dut; 4) Komuneko andela
5 l; freskagarri botila 1 l eta erdi; kolonia flaskoa 20 cl; Gasolina andela 40 l.

1) A, C, B eta D. 2) Erantzun librea. 3) Sakelako
telefonoa 40 cm2, Etxebizitza 90 m2, Pina
160 mm2.

a) 6 egun; b) Bilbo, Venezia, Dubrovnik, Korfu,
Atenas; c) 16:55; d) 2,30 ordu; e) 19:25 ordu;
f) 14,80 ordu.

1. a) Edukiera; b) Luzera; c) Masa; 2. 1.000 kg; 3.
Apalategiaren zabalera, mahaiaren altuera, atearen
zabalera; 4. 67 cm; 5. Bertan sar daitekeenaren
neurria; 6. Litroa; 7. 65 kg; 8. 100 cm = 1 m; 1 km
= 1.000 m; 1 dl = 100 ml; 80.000 g = 80 kg.

1), 2), 3), 4) Erantzun librea. Aukera gehiagokoa da dardoak eremu grisean ematea, gainerakoak baino azalera handiagoa baitu.
120
194669 _ 0001-0120.indd 120
24/9/09 13:06:00

100 Proposamen Matematikarako Gaitasuna Lantzeko

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

You might also like

100 Proposamen Matematikarako Gaitasuna Lantzeko

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

100 Proposamen Matematikarako Gaitasuna Lantzeko

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

100

100 proposamen matematikarako gaitasuna hobetzeko liburua

Proiektua eta edizioa: Ainhoa Basterretxea eta Jos Luis Alzu

Diseinua eta maketazioa: ARTIMAGOS (Malena F. Alzu) eta Maitane Barrena

2009 by Zubia Editoriala, S. L. / Santillana Educacin, S. L.

100 proposamenak prozesu didaktikoan

Nolakoak dira proposamenak?

Irakasleek irakasleentzat eginak

Proposamenen edukia eta antolaketa

I. ZENBAKIAK ETA ERAGIKETAK.

Zenbakien historiak (IR).

Zenbaki-sistemei buruzko proposamenak aplikatzeko oharrak

Egiptoarrek ikur guztien balioak batzen zituzten

(3 X 1.000) + (2 X 100) + 10 + 3 = 3.213

Erromatarrek gaur egunera arte iritsi den

Beste kultura batzuetan

Beste kultura batzuetan,

1 Irakurri testua eta erantzun.

Azaroak l7an Asmakizunen III. Erakusketa ireki

2 Inguratu, zenbakiei edo kantitateei lotutako hamar hitz gutxienez.

1. Lagundu ikasleei zenbakientzako kolo-

retako kartoiak egiten.

2. Egin adibide batzuk ikasle guztien

Urdina: 8 cm-ko luzera duten 9 zati, eta

Eskatu ikasleei kartoizko piezetan zenbakisistema hamartarreko magnitudeak idazteko, eta

3. Egin zenbakiak osatzeko saioak zenbait egunetan.

4. Eskatu ikasleei zenbakiak diktatzeko

Zenbakizko zuzena graduatzea, eta bertan, zenbakiak adieraztea

1 Graduatu zenbakizko zuzena akatsik egin gabe, adierazitako

2. 160 eta 178 zenbakiak

3. 1.300 eta 1.700 zenbakiak

Zatiki baten gaiak identifikatzea eta haien esanahia jakitea

3. Ondoren, zatikia B taulan adieraziko du.

4. Dadoa botatakoan lortutako zatikia bat

5. Behin zatikiak adierazitakoan, B taulan

Zenbaki-sistema hamartarraren ezaugarriak ulertzea

1 Erakutsi zenbakiak zehatz adierazteko estrategiak dakizkizula. Egin gogoeta

b) ZENBAKI HANDIAK ALDERA DITZAKEGU.

c) GAUZA ASKOTARAKO ERABILTZEN DITUGU ZENBAKIAK.

Kazetariek sarritan idatzi behar izaten dituzte azkar-azkar entzundako

Zifra kopurua: 5 Magnitude-ordena:

Bi oinarriko zenbaki-sistema ikasteko eredua

Marraztu ordenen taula bat arbelean, ikasleek

Horrela zenbatzen ditugu

Proposatu ariketak ikasleei

1. Adierazi zein den mezu hauen

2. Aldatu zenbaki hauek zenbaki-sistema

unitate bat (1)

multzo bat (1) |

multzo bat (1) |

(Ordena bakoitzean bi multzo berdin egiten ditugunean,

multzo bat (1) | multzo bat (1) | unitaterik ez (0)

a) 9 karta behar ditugu karta-sorta osatzeko.

Sarritan erabiltzen dira zatikiak prentsan, magnitudeak adierazteko. Eguneroko bizitzan

1 Irakurri informazioak eta erantzun galderei.

Zatikien erabilera eguneroko bizitzan

Honela esan zion emakume batek fruta-saltzaileari azokan:

Polinomio gisa zenbait modutan deskonposatzeko eredua

Zenbaki bat deskonposatzeko