Professional Documents
Culture Documents
322 - Nghe Thuat Lanh Dao PDF
322 - Nghe Thuat Lanh Dao PDF
LANH DAO
KHOI
NGUYEN
PUBLISHER
KHOA HC &
NGH THUT
LNH O
Yu T Vn Dng Bn Thn
Yu T Vn Dng Bn Thn
Ni Dung
Chng I
Dn Nhp:
Tr.7
Tr.24
Tr.31
Tr.40
Vi Li v Quyn Sch.
Chng II
Khoa Hc & Ngh Thut Lnh o:
Tr.47
Vn Dng Bn Thn
Tr.48
Tr.93
Tr.152
Bit Thch ng
Tr.205
Bit Ti To
Yu T Vn Dng Bn Thn
CHNG I
Dn Nhp: Xut Mt M Hnh Cho L
Thuyt Lnh o; Nhng Hoang ng
Trong Vn Lnh o; Tn Mn V
Nhng Tri Nghim Chung Quanh Vn
Lnh o; V Vi Li v Quyn Sch.
Yu T Vn Dng Bn Thn
Xut Mt M Hnh
Cho L Thuyt Lnh o
Trng phi ca nhng l thuyt lnh o xt theo tnh hung v nhng l thuyt
Yu T Vn Dng Bn Thn
theo giao dch (transactional leadership theories) nhn vo s giao
dch gia ngi lnh o v nhng ngi i theo (Thibaut & Kelley,
1959; Dansereau & Graen & Haga, 1975; Graen & Cashman, 1975;
Homans, 1961), m thng pht sng phng l cng c t n
mc tiu. Trng phi ca nhng l thuyt lnh o qua chuyn i
(tranformational leadership theories) ch trng vo vin kin v nh
hng chuyn i con ngi, c ch hay x hi nhm t ti cho
nhng gi tr tt p hn (Burn, 1978; Bass, 1985 & 1990).
Tuy l nhn loi c c mt kho ln tri thc v vn lnh
o nhng tht s hiu bit v vn lnh o li khng c bao
nhiu. Lnh o l mt trong nhng vn c nghin cu nhiu
nht nhng li l vn c thu hiu t nht trn mt t ny
(James McGregore Burns).
for describing and discussing this phenomenon. In fact, leadership is often confused
and conflated with similar concepts, such as power, influence, and authority. The
term has been used not only to characterize individuals, but groups, teams,
organizations, and even countries. This smorgasbord of meanings has led, first, to
the acceptance of semantic imprecision and contradiction (as in, the leader isn't
exercising any leadership), and second, to the vague but popular stance of I'll know
it when I see it." (Conversations of Leadership 2000-2001; published by the Center
for Public Leadership).
3
10
Yu T Vn Dng Bn Thn
gi H Hng Quc tip cn vn lnh o mt cch khc hn
vi hai cu hi: (1) th no l hiu nng lnh o? v (2) lm th
no thm nh hiu nng lnh o mt cch khch quan, trung
thc, c h thng? Nu ra nhng cu hi ch trng vo u ra
ca vn lnh o buc chng ta phi ghi nhn st thc hn u
vo c th tri l thuyt vo kinh nghim thc tin, ci m
trong thut ng nghin cu gi l action grounded research. C
tri chng vo nhau th nhng hiu bit v lnh o mi kh d c
gi tr thc dng.4 Sau khi c p n nghim chnh v y
cho hai cu hi trn th vic thit lp mt nh ngha cho hai ch
lnh o tin rng s xc thc hn v s hu ch hn.
Trong tin trnh nghin cu tc gi quan st, suy
nghim, th nghim, lc li, v c kt thnh mt m hnh l thuyt
lnh o. N chnh l nn tng cho ni dung ca quyn sch ny.
To what extent does the behavior of leaders depend on the situation in which they
operate? Ronald Heifetz and Philip Heymann, Harvard Law School professor and
Faculty Chair of the Project on Justice in Times of Transition, agreed that leadership
is highly contextual and that it is necessary to study leadership "where the tire hits
the road." The challenge to leadership scholars, they contended, is determining how
to abstract a set of leadership concepts that apply across contexts without sacrificing
an understanding of how the conditions and qualities involved in leadership vary
among those same contexts. In other words, leadership scholars must work from the
concrete and specific to a higher level of abstraction, and in the process strive to
distinguish the universal from the particular. (Conversations of Leadership 20002001, published by the Center for Public Leadership).
11
Vn Dng Bn Thn
Hiu Nng Lnh o
Vn Dng i Tng
Vn Dng Bi Cnh
Yu T Vn Dng Bn Thn
By gi chng ta th hnh dung mt hnh tam gic u ABC
nm trn mt trang giy. mi nh ca tam gic l tm ca mt
vng trn. Vng trn tm A, vi bn knh rA, i din cho kh nng
vn dng bn thn. Bn knh rA cng ln th kh nng vn dng
bn thn cng cao. Tng t, vng trn tm B vi bn knh rB i
din cho kh nng vn dng bi cnh ang vn hnh. Bn knh rB
cng ln th kh nng vn dng bi cnh vn hnh cng cao. V
vng trn tm C, vi bn knh rC, i din cho kh nng vn dng
i tng. Bn knh rC cng ln th kh nng vn dng i tng
cng cao.
Hnh dung thm mi cnh ca tam gic u ABC l mt
thc o, c s o t 0.0 cho ti 1.0 vi nhng khong cch u
nhau gia 0.0 v 1.0. Cnh AB ca tam gic u ABC l thc o
ca vng trn tm A. Khi bn knh rA bng vi chiu di ca cnh
AB th vng trn t ti gii hn ti a. Hay ni cch khc l
rA = AB = 1 i din cho kh nng vn dng bn thn mc ti a,
ging nh phc ha trong Hnh 2.
Tng t, cnh BC l thc o ca vng trn tm B. Khi
bn knh rB bng vi chiu di ca cnh BC th vng trn t
ti gii hn ti a. Hay ni cch khc l rB = BC = 1 i din cho
kh nng vn dng bi cnh vn hnh mc ti a. V cnh CA l
thc o ca vng trn tm C. Khi bn knh rC bng vi chiu di
ca cnh CA th vng trn t ti gii hn ti a. Hay ni
cch khc l rC = CA = 1 i din cho kh nng vn dng i tng
mc ti a.
13
0.0
0.2
0.3
0.4
0.5
0.7
0.6
0.9
0.8
0
.
1
A
rA
0.1
Vn Dng Mc Ti a: rA = 1
14
Yu T Vn Dng Bn Thn
dng. Hay ni mt cch khc, mt ngi ch c coi l bit vn
dng [bn thn hoc bi cnh ang vn hnh hoc i tng] khi s
o kh nng vn dng [bn thn hoc bi cnh ang vn hnh hoc
i tng] ca ngi ln hn 0.5773. Hay ni mt cch khc
na, s o 0.5773 i din cho kh nng vn dng [bn thn hoc
bi cnh ang vn hnh hoc i tng] ngng ti thiu.
1.0
0.5
0.0
X
rC
C
1.0
0.5
A
rA
0.0
X
rC
C
rB
B
Yu T Vn Dng Bn Thn
o s l 1.0, ni din tch m ba vng trn gi ln nhau t
ti gii hn c th t c. Hay ni mt cch khc, nh lng 1.0
i din cho gii hn ti a ca hiu nng lnh o, nh c phc
ha trong Hnh 5.
rC
=1
=1
rA
B
rB = 1
Leader as someone who sees a predicament and takes the initiative to change
things for the better (Author and psychologist Daniel Goleman). Leadership is the
behavior of an individual when he is directing the activities of a group toward a
shared goal (Hemphill & Coons, 1957, p.7). Leadership is interpersonal influence,
exercised in a situation, and directed, through the commun-ication process, toward
the attainment of a specified goal or goals (Tannenbaum,Weschler & Massarik, 1961,
p.24). Leadership is the initiation and maintenance of structure in expectation and
interaction (Stogdill, 1974, p.411). Leadership is the influential increment over and
above mechanical compliance with the routine directives of the organization (Katz &
18
Yu T Vn Dng Bn Thn
Leadership is the
W.C.H.
"Understanding
Leadership"
Harvard
Business
Review
19
Leadership is the art of mobilizing others to want to struggle for shared aspirations.
(Jim Kouzes and Barry Posners Leadership Challenge). Leadership is both a
process and a property. The process of leadership is the use on noncoercive
influence to direct and coordinate the activities of the members of an organized group
toward the accomplishment of group objectives. As a property, leadership is the set
of characteristics attributed to those who are perceived to successfully employ such
influence (Arthur Jago). Leadership is best defined as 'getting the job done through
people (Scott Thomson). Leadership is the activity of influencing people to strive
willingly for group goals (George Terry).
process-in which an individual gains the trust and commitment of others and without
20
Yu T Vn Dng Bn Thn
inspiring others, building teamwork and values and providing an example for others
to follow (John Kotter). Leadership is a process that helps direct and mobilize people
and/or their ideas (John Kotter). Leadership is the art of mobilizing others to want to
struggle for shared aspirations; Leadership is relationship (Jim Kouzes & Barry
Posner). Leadership is influence (John Maxwell). Leadership is about tapping the
wellsprings of human motivation and about fundamental relations with ones fellows
(Tom Peters).
creating the environment within which things can be accomplished (Richards &
Engle). Leadership is the privilege to have the responsibility to direct the actions of
others in carrying out the purposes of the organization, at varying levels of authority
and with accountability for both successful and failed endeavors (Wess Roberts).
Leadership is an influence relationship among leaders and followers who intend real
changes that reflect their mutual purposes (Joseph C. Rost). Leadership is the ability
to step outside the culture . . . to start evolutionary change process that are more
adaptive (Edgar Schein). Leadership is the potent combination of strategy and
21
character; But if you must be without one, be without strategy (Gen. Norman
Schwarzkoff).
22
Yu T Vn Dng Bn Thn
n y th c th ni l m hnh l thuyt lnh o do tc
gi xut c gii thiu mt cch kh y v chng ta c
th sang chng i thng vo phn chnh ca quyn sch. Tuy
nhin trc khi la khi chng ny tc gi cng mun nhn c hi
gii ta mt s hoang ng trong vn lnh o v ni thm
mt vi iu c lin quan n ni dung v hnh thc ca tp sch.
23
Nhng Hoang ng
Trong Vn Lnh o
nh
Ali
Mahdi
Mohammed,
Hassan
Mohamed
Nur
Yu T Vn Dng Bn Thn
Musa Sudi Yalahow, hoc Abdullahi Yusuf Ahmed l nhng ngi
lnh o t nc Somalia. H ch l nhng tn u s ca m
lon qun st nhn gieo rc khng b trn chnh mnh t ca t
nc h. Trong chiu hng nhn loi cng ngy cng tin v con
ng nhn bn cao , song hnh vi khoa hc k thut tin v
nhng chn tri cha khai m, s phn nh ch ng cho nhng
ngi lnh o v nhng k khng tr s ngy cng r rt. Lnh
o c Kinh - Tam Thp Chng, trang 125 ca Phm Kim Khi, NXB Thanh
o c Kinh - Tam Thp Nht Chng, trang 129 ca Phm Kim Khi, NXB
Thanh Nin, 2008. Nguyn vn dch k kht mu ti, thin h hong kinh ng
hng lnh o
25
Yu T Vn Dng Bn Thn
khuynh hng s dng nhng phng tin hoc th hin nhng c
tnh c th ni gn vi khng tr hn l lnh o. Do , trn cn
bn, h nn c gi ng vi cp bc ca h hoc gi chung l
nhng ngi ch huy qun s th ng hn, tr khi c l do xc
ng tng h m hiu l ngi lnh o.
V, khng thiu ngi ng nhn nhng nhn vt ni
danh l nhng nhn vt lnh o. Du rng h c th l mt ti
nng ln trong lnh vc hot ng ca h v nhn c s hm m
ca qun chng mt cch rng ri nhng khng v m c th
cho rng h l nhng ngi lnh o. S vy quanh ca qun
chng dnh cho mt ngi ti hoa m qun chng hm m khc xa
vi s vy quanh ca qun chng dnh cho mt ngi lnh o m
qun chng i theo. Ci lm nn s khc bit nm trong nh ngha
th no l ngi lnh o, t ra l theo cch nhn ca tc gi.
C ngi cho rng ti nng lnh o l do thin ph hoc
cho rng tri sanh ra hng ngi lnh o dn dt thin h. Nu
khng c ci khiu t nhin do tri sanh th khng th tr thnh
ngi lnh o. Khng cn g sai lm hn v nguy him hn vi
ngh ny. Sai lm l v tuy rng thin khiu c nh hng mt phn
nhng khng v m c th ph nhn kh nng trau di v hc
hi tr thnh mt ngi lnh o ng ngha hoc l tr thnh
mt ngi lnh o gii hn trc. l cha ni ti ci gi l
thin khiu thc ra c th ch l sn phm hc t trng i hoc
hc t trong gia nh khi cn b. V nu nh thc s khng th hc
hi c th b mn nghin cu v vn lnh o s khng cn
thit na v nhng ch khoa hc lnh o nn bin i. Nguy him
l v n lm cho ngi ta b o tng l ci mu lnh t c th thay
th cho bn lnh chn truyn ri t t bt tai bt mt, t hi lng,
27
Yu T Vn Dng Bn Thn
ngi ta st sng hng v vic t chc v lm cho kin ton h
thng lnh o (leadership system) nh vo nng lc ca mi
v mi c nhn nm trong tm nh hng ca h thng lnh o
c vn dng mt cch hiu qu nhm gii quyt mi vn c
quan tm ti mc hiu nng cao (high level of efficiency and
effectiveness). Nhiu ngi s c c hi th hin ti nng lnh
o ca mnh cp mnh ang ng. Ngi ta hng say tham
d vo cng vic lnh o v hnh din vi vai tr ca mnh du
bt c cp no. Ngi ta hng ng vi mt tinh thn lnh
mnh, khng t tn cng chng h t ti. Ngi ta hiu r (1) bt c
mt ngi lnh o no trn mt t ny cng c lc tng i
theo s lnh o ca ngi khc v (2) cha c mt ngi ch huy
gii no trn mt t ny cha tng l ngi tun hnh gii hoc
khng bit n tnh cch quan trng ca s tun hnh. Ngi ta
cng hiu r mi mt c nhn va l mt ngi ch ng cho k
khc (a leader: to lead) va l ngi c k khc ch ng (a
follower: to be led), l mt ngi ra lnh cho cho k khc (superior:
to give orders) v ng thi l ngi tun hnh mnh lnh ca k
khc na (subbordinate: to carry out orders). Trong nhng x hi
thong hot ngi ta khim nhng v nhn thc rt r mi c nhn
ch l mt b phn nh b trong mt chic my khng l y lin h
phc tp nhng ng thi h khng km t ho v bit r l mt b
phn tuy nh nhng c th lm cho chic my khng l ngng
chy.
Sau cng l mt hoang ng ln nht trong nhng hoang
ng. Nhng hc gi u M, nhng ngi t nhn l rational
thinkers, m x ci gi l i tng ra thnh nhng mnh vn,
i khi cn tch ri i tng nghin cu ra khi mi trng v iu
29
30
Yu T Vn Dng Bn Thn
Tn Mn V Nhng
Tri Nghim Chung Quanh
Vn Lnh o
Yu T Vn Dng Bn Thn
th sut nhiu nm qua. Thc ra th nhng n v ny cng thua
l nhiu nm trc na, t khi cn l n v kinh doanh ca i
phng [v bi v vy h mi bn li cho cng ty ca H]. Nhng
n v b thua l dai dng ny tri qua khng t ln thay i, t
quyt sch cho n thnh phn lnh o cao nht. V khng cn
ni th cng hiu hu qu nh th no i vi quan l ca
nhng ngi thua cuc. iu ng ni hn l nhng xo trn
tc ng su m n th no i vi tm l ca tt c thuc cp.
Khng phi ch c nhng bi tng mi ngm cay ng m tt c
nhng ngi b cun ht trong nhng chin trng cng cay
ng khng km. Du rng mi ni H xch gi n c nhng th
thch khc nhau v do cn c nhng quyt sch khc nhau,
nhng tt c u ging nhau mt s im. Nhng ci ging nhau
c th tm tt mt cch tng qut l (1) nhn vin th mi mt v
bt mn cng tt; (2) cc cp ch huy t thp ti cao th va hoang
mang va chn v ch bit qun qut gnh nc cha la tng
ngy ri thnh thong cm kim chm lung tung; (3) my mc sn
xut th nh con nga chng nay m may au lc ngng lc chy;
(4) nhng cng ty i tc [mua v bn] th phn nn lin tc v e
da ct t quan h thng nghip; (5) chnh quyn a phng th
pht v lin lin cn b lao ng th do s mnh tay hn nu tm
c bng chng ngc i nhn vin; (6) lin on lao ng th p
lc lin tc v hm he xch ng nh cng; (7) cp lnh o
trung ng cng ngy cng mt kin nhn nn p lc t trn
xung ngy cng nng; (8) hp hnh th lin min, bo co th lin
lin, thanh tra th n i lin tc; (9) hiu qu ngy cng tut dc; v
(10) ngn sch ngy cng thiu ht hn.
33
Yu T Vn Dng Bn Thn
khng km. Thc ra th cc qun l ny khng ght H vi tnh
cch c nhn nhng h li khng th thoi mi vi ci lnh bi v
cy thng phng bo kim trong tay H, mt gii chc c trao
quyn t lnh ton quyn trong lc hnh s. Cn nhn vin cng
khng ght H vi tnh cch mt c nhn nhng ch v gii chc ca
cng ty ni chung t mnh nh mt s tn nhim ca nhn vin
v theo ph hy ci tn nghim ca vai tr lnh o [khng phi
do lm xp m c]. Ri khi tip tc bc su hn vo trn a th
H thy chp chn v s nh o, nghe lao xao v s chuyn o,
ngp ngi trong v s vic o. Mt ngi mi ti lm vic s rt
d dng b dn ti ch hoang mang ri i lc. Khng phi l h c
ti nng b tr bt qui trn vy khn H nhng mi c
nhn h chnh l mt mnh b tri trong v, hoc gin tip hoc trc
tip, gp phn vo to nn ton cnh o . Nhng sau lng
nhng ci o H nhn ra c nhng iu rt thc, thc ti ng
s, l s bt an v s hoi nghi trong tt c mi ngi. H mun
ni ti bt an v hoi nghi di nhiu dng t vi t ti th ph.
ng vy, h bt an v h hoi nghi. Ch c bao nhiu ,
bt an v hoi nghi, nhng li l nhng th thch ln nht trong tt
c nhng th thch m H phi vt ln. L nhng ci kh nht
trong nhng ci kh m H phi chinh phc. L nhng ci gnh
nng nht trong nhng gnh nng m H phi mang. Di iu
kin ca bi cnh ang vn hnh, trc mt H l cy cu mong
manh v tht di m H phi xuyn qua. Ch c bao nhiu , bt
an v hoi nghi, nhng bao nhiu lm nn b my cm
bin c th nhn dng s khc bit gia ngi ch huy v ngi
lnh o, phn bit ci khc nhau gia qun l v lnh o.
Ch c bao nhiu , nhng ci bao nhiu dm cht nhiu
35
Tuyn v b nhim
Yu T Vn Dng Bn Thn
tr li dt khot l ng c o ngc c hay khng v nu c
th cn bao nhiu thi gian, ng qun y l c hi cui cng, ng
TG thng thng. Edward c v khng vui nhng c gi ging ni
bnh thn xin vui lng ch mt cht ri bt in thoi quay sang
phn bua ng H nghe y, m kip, c nhng ngi trn kia
Yu T Vn Dng Bn Thn
thc hin c k tch? Ti v ti tin tuyt i vo li ni ca Dr.
39
Vi Li v Quyn Sch
Yu T Vn Dng Bn Thn
Tu. y l mt quyn sch m ton b ni dung ch nhm soi
sng mt phn ca m hnh l thuyt lnh o: yu t vn dng bn
thn. Tinh ty ca nhng hc hi, suy nghim, ng dng, kim
chng, khm ph trong nhiu nm c c ng ti mc ch cn
mt l mt cng d ch cha. D nhin m hnh ny c sinh ra
t l thuyt, d nhin t bn thn n l l thuyt, nhng l th l
thuyt c hnh thnh t nhng tri nghim sinh ng thc tin,
ci m khoa hc mm gi l action grounded theory hoc l
theory grounded in reality. Hay ni ngc li, m hnh th t n
khng nhiu nhng v phi soi sng nhng iu m m hnh cha
ng trong cho nn n cn phi c trin khai v cng v th
nn mi c nhng quyn sch.
Tc gi em vo rt nhiu nhn vt v chuyn k vo
sch. Nhng nhn vt xa xa cng nh nhng nhn vt cn i v
hin i. Nhng nhn vt phng ng cng nh nhng nhn vt
phng ty. Nhng nhn vt trong chnh trng cng nh nhng
nhn vt trong thng trng v trong nhiu lnh vc khc. Lm
nh vy, ngoi mc ch chnh l gip soi sng nhng vn mun
ni, tc gi cn c nhng l do khc na. Th nht, vi si ch lin
kt nhng mu chuyn chy xuyn qua nhiu thi i, tc gi mun
cho thy ci lm nn hai ch lnh o ng ngha khng phi l
nhng khm ph mi m, cng khng phi l fashion ca mt thi,
v nhng ci/ nhng iu/ nhng nguyn tc chn chnh lun c gi
tr vt thi gian. Th hai, vi si ch lin kt nhng mu chuyn
chy xuyn qua nhiu khng gian v vn ha, tc gi mun cho
thy ci lm nn hai ch lnh o ng ngha khng phi l sn
phm ring ca phng ty hoc phng ng, cng khng phi l
tuyt chiu hay b kip ring ca ngi trong chnh trng hoc
41
Yu T Vn Dng Bn Thn
khng ngn ngi ni ln s nhn xt ca mnh. Thit ngh rng iu
ny khng qu ng v chc chn l khng vt qu kh nng ca
tc gi. Hy vng l n cui ngy, tc gi khng lm thn mt tin
nhn.
V, trc khi bc vo chng chnh ca quyn sch ny,
tc gi xin chn thnh cm n tt c qu v hc gi cho vay
mn li ni hoc tng hoc thng tin qua tc phm ca mnh.
43
44
Yu T Vn Dng Bn Thn
CHNG II
Khoa Hc & Ngh Thut Lnh o:
Yu T Vn Dng Bn Thn
45
46
Yu T Vn Dng Bn Thn
Vn Dng Bn Thn
47
Bit Chn La V Ph By
Mt Thc Th Thch Hp
Yu T Vn Dng Bn Thn
Mt nh th phong lu tao nh, mt thin t o hnh t bi,
mt v qun vng mu mc uy nghim, mt v chin tng dng
cm thn v, mt ngi tham mu chin trng trm tnh quyn
bin, mt ngi qun tr t nc c mn cn, mt nh ngoi
giao mm mng nhng kin nh, mt ngi thy n cn tn ty,
mt ng cha nghim khc nhng t ha, mt a chu nhng nhn
thy chung, mt a hc tr trng tnh trn ngha, mt cng dn ht
lng v x tc. . . tt c nhng thc th ny u nm trn bn thn
ca mt con ngi c tn gi l Trn Nhn Tng. Mi thc th ny
ca ng, trong s a dng thc th, ta sng vo mt thi im no
trong mt bi cnh no ang vn hnh li n tng
m nt trong tm khm ca nhng ngi chng kin. Mi n
tng m nt chnh l mt thc th ph by trong ci bi
cnh ang vn hnh v mi n tng m nt c th l du n
thch hp lnh o.
thin h truyn cho con chu. Trn Quc Tng tr li Tng thi
t vn l mt ng lo lm rung tha c dy vn nn c c
50
Yu T Vn Dng Bn Thn
thin h. Trn Quc Tun nghe p ni gin rt gm i git
tn lon thn bt hiu.
10
52
Yu T Vn Dng Bn Thn
thc v bn phn ca mnh. Trong bi cnh ang vn hnh, ng
bit chn la ph by mt thc th thch hp lnh o.
Trn Quc Ton l mt a b cha tui c tham
gia vo hi ngh bn vic chng Nguyn Mng nn bc bi bp
nt tri cam trong tay lc no cng ch hay ri sau v nh t
mnh huy ng gia n cng thn thuc hn nghn ngi, mua binh
kh, ng chin thuyn t cm qun i ph gic. Vi mt quyt tm
mnh lit, vi mt thc cao vi v trch nhim v danh d ca
mt ngi con dn i Vit ng trc tnh hung an nguy ca t
nc, v vi s can trng khng thua km bt c mt danh tng
no, a b con Trn Quc Ton ha thn thnh mt thin thn
ln nh ni cao ta ngi kh th dng mnh ph gic mnh bo n
11
54
Yu T Vn Dng Bn Thn
chm c trng knh bin ng, qut sch b ci cu dn ra
khi ni m ui, ch khng thm bt chc ngi i ci u
khom lng lm t thip cho ngi ta. Ci thc th thch hp lnh
o ca Nhy Kiu Tng Qun ta sng kh th L Hi B
Vng lm kinh hn bt phch nhng tn ngoi tc tham lam tn
hi b tnh. Trong bi cnh ang vn hnh, Bt Chnh Anh Lit
Hng Ti Trinh Nht Phu Nhn Triu N Vng bit chn la v
ph by mt thc th thch hp lnh o.
Dng Vn Nga, l mt ngi n b kit xut khc trong
dng lch s ca t nc Vit. Sau nhng nm di m say tu dc
b b vic triu chnh, gy ra cnh con ci tn hi ln nhau, Vn
Thng Vng inh Tin Hong cui cng b m st cht trong lc
ang nm ng ngoi sn v say mm. V Vng inh Tu, con
ca Dng Vn Nga, c lp ln lm vua lc mi 6 tui. K t
Dng Thi Hu lm triu dng Nguyn Bt, inh in v L Hon
lm ph chnh. Thp o Tng Qun L Hon l ngi c ti nn
c Dng Thi Hu u i v dn dn giao ph phn ln cng
vic chp chnh cho ng m trch. Nhm Nguyn Bt, inh in,
Phm Hp khng cam phc nn ngm trn v i Chu khi binh
nh ko v kinh nh ph. Dng Thi Hu sai L Hon iu binh
dit ni lon trnh hu qu lu di v sau. Nc Tng bit c
nhng xo trn trong ni b ca triu nh nh inh nn tha c hi
xua qun sang nh. Nhn thc c nhng him ha trc mt,
trong b e da bi mm mng tranh dnh quyn lc ngoi b e
da bi bng dng ngoi xm, c th a n ch t nc b dp
vi tan nt ri b tnh phi lm than nn Dng Thi Hu dn
xp mt gii php chnh tr to bo. B cho tin hnh vic trut ph
ngai v ca con mnh l inh Tu v gip L Hon ln ngi mt
55
56
Yu T Vn Dng Bn Thn
Yu T Vn Dng Bn Thn
phc. ng ta lm cho tr th ca mnh ngng m v tin tng.
Th gii m ng ta dng nn lm thay i th gii m ng ta v
nhn loi ang sng. ng ta giu nht nh trn mt t nu tnh
bng con s la.
Yu T Vn Dng Bn Thn
phng s Cha gia nhng k ngho i nht trong nhng k
ngho i. Chun b cho cng vic mi, Sister Teresa n
Patna vi thng hc mt kha iu dng (nurse). Ri Sister
Teresa nhn c s ph chun ca Gio Hong Pius XII, trong
nm 1948, cho php tr thnh mt n tu hot ng c lp. Tr li
Calcuta Sister Teresa mn mt ch trong mt khu ti tn, mc
qun o ca ph n n, sari trng v dp sandal, ri bt u m lp
dy hc. Khng c dng c b vit trn t. B xo nn m ch
cho tr con ngho. B dy cho chng v v sinh c nhn. Ri khi
chng quen thuc hn vi b, Sister Teresa bt u i thm ving
v tr liu cho nhng ngi b bnh. Ngi ngho n vi b cng
lc cng ng. Du mt mi vi cng vic, Sister Teresa khng bao
gi b l mt bui cu nguyn no. Cng lc cng c nhiu ngi
ph n tr n tnh nguyn lm vic gip b. Trong mt nm
sau, t chc Missionaries of Charity c thnh lp. Ri k cng
ngi ca tp np h tr cho vic lm ca b. Ri c th gii u
bit n b v hot ng ca Missionaries of Charity mc ln nh
nm. Cho n cui cuc i Sister Teresa tip tc gia nhng
ngi ngho kh nht ca nhng ngi ngho kh phng s.
B ch nng ta vo Cha c c nhng g cn thit cho cng
vic. V b phng s vi tt c nng lc. Bin gii ca chng
tc, ca mu da, ca ngn ng, ca lnh th u bin mt trc
sc mnh trn lnh ca con tim nhn i. Ngy 5 thng 9 nm 1997,
b hon tt s mng v tr v vi Cha. Tnh thng v hn ca
b dnh cho nhng con ngi khn kh trn mt t c nhn
loi bit n trong ting gi n gin nhng nhim mu: M. Mi
thc th ca b, trong s a dng thc th, ta sng vo mt thi
im no trong mt bi cnh no ang vn hnh li n
61
Yu T Vn Dng Bn Thn
American Society, Louis Farrakhan ca Nation of Islam, Li Hongzhi
ca Falun Dafa (php lun cng), Bishop Desmond Tutu ca South
Africa, Rev. Schuller ca the Crystal Cathedral, Pat Robertson, Max
Lucado, C.S. Lewis, T.D. Jakes, Charles Swindoll, Jack Van Impe,
John MacArthur, Robert Schuller, Bill Hybels, Bill McCartney.
Hoc trong n lc thay i c ch chnh tr v ci thin x
hi c Daw Aung San Suu Kyi Min in, Nelson Mandela ca Nam
Phi, Mark Luther King v Rosa Park ca Hoa K, Mahatma Gandhi
ca n , George Soro ca Hoa K, Bill v Madela Gate ca Hoa
K . . .
Yu T Vn Dng Bn Thn
mt sai phi b Hong T Thn a bn M Nhi v v con ca
hn v nc, t ngi trong l gm, nhng mt mt khc li Trn
Hng o thc hin k hoch cho ngi gii bi li gi lm phu
cho ri ban m di thuyn cho chm. M Nhi v ng bn u
b cht ui.
Yu T Vn Dng Bn Thn
him hc, L Li phi chn la nhng quyt nh thch hp cho
mi bi cnh ang vn hnh.
Lan, tc danh L Th Mnh, con ca ng L Cng Thit,
ngi hng Th Li ngoi thnh H Ni (nay l thn Thun
Quang, x Dng X, huyn Gia Lm)12 khi cn l mt thiu n
bit vn dng bi cnh thu ht s ch ca vua L Thnh Tng
ri c tuyn vo hu cung lm phi tn. Vua yu qu v t tn
hiu l Lan. Sau khi sinh c hai a con trai cho vua, Lan
phu nhn nhanh chng tr thnh Thn Phi ri c phong Nguyn
Phi v a con trai u c lp lm Hong Thi T. Nm 1069,
vua L Thnh Tng phi ch thn cm qun chinh pht Chim
Thnh. V vua e ngi giao quyn lu th kinh s cho T Tng
hoc cho mt v thn vng nn mt c hi tham chnh him c
m ra cho Nguyn Phi Lan, v b nm ly, du lc b ch
xt xot 20 tui hn v vo cung mi c 5 nm. Ri nm 1072,
vua L Thnh Tng bng h. Hong Thi T Cn c ln ngi, lc
ch mi ln 7, tn m l Lan Nguyn Phi lm Hong Thi
Phi v tn m ch l Thng Dng Thi Hu lm Hong Thi
Hu. V vua cn qu nh tui nn phi c ngi cng nghe chnh
12
Phan Duy Kha & L Duy Lan & inh Cng V, Nhn Li Lch S, xb nm 2003 ti
67
B khn
Yu T Vn Dng Bn Thn
mt ngi n b sng Pht o, mt ngi chn thnh mun tu
hnh chuc li xa, v t hn l mt b m vua v m tn lm
dng ngn sch quc gia. Ri sau khi b cht, 3 ngi hu gi ca
b b chn theo. Mi ngi hoang mang v ha tng l l o Pht,
c m
13
ng v mt s ngi cng ch
John C. Maxwell (2001), The Right to Lead, Maxwell Motivational Inc.: Norcross,
GA
70
Yu T Vn Dng Bn Thn
hng quyt tm to ra mt chuyn ng ln thay i thn phn
b ngc i ca ngi da en. Gia thp nin 1940 ng cng mt
s ngi thnh lp ANCYL (African National Congress of Youth
League) gip y mnh tin trnh. Ri nm 1947 ng c bu
lm tng b th ca t chc. Sut thp nin 1950 Mandela cng
nhng ngi trong t chc lm vic ro rit to ra s thay i
x hi cho Nam Phi. Nhng nhng n lc nh biu tnh, nh cng,
chng i th ng khng mang li kt qu mong mun. Trong khi
th n lc bp dn da mu ca chnh quyn da trng cng lc
cng gia tng, kt qu l nhiu quyn ca ngi da en b tc
ot. Nm 1956 Mandela v 150 ngi khc b bt v b buc ti
phn quc. Mandelson chng n v, sau 6 nm u l, ng c
trng n. Bit r chnh quyn da trng s khng ng yn nn
Mandela ln trn mt thi gian. Nhng va xut hin tr li th
Mandela b bt v b kt n 5 nm t giam. Trong thi gian x
n, Mandela tng tuyn b Trong sut c cuc i ti dng
Yu T Vn Dng Bn Thn
lm qu nc Nam ch khng thm lm vng t Bc. Ta b
bt th c mt cht m thi, can g m phi hi li thi. Trc nanh
vut v cm d ca k th ng ph by mt bn sc kiu hng
bt khut. Ci thc th tuyt vi ca mt chin tng i Vit sng
ta ho quang lm run ry k ngoi th man r Nguyn Mng v
lm ni sng kh th quyt thng ca binh tng nh Trn. Ci
thc th ho hng Bo Ngha Hu Trn Bnh Trng c ph by
trong bi cnh nghit ng ang vn hnh va l mt thc th thch
hp lnh o va l mt thc th thch hp sinh tn. Ci thc
th do chnh ng chn la v ph by ch thc l mt thc th
thch hp lnh o v du l u ng c ri xung t nhng ba
qun tng soi nh Trn hi p ch ca ng bng hnh ng
v t n cu cnh bo v s ton vn lnh th. Ci thc th do
chnh ng chn la v ph by ch thc l mt thc th thch hp
sinh tn v du l xng da ng c tr v ct bi nhng ng vn
tip tc sng trong dng sinh mnh ca dn tc. Thc th lnh o
v thc th sinh tn ca Trn Bnh Trng vt ln khi gii hn hin
hu ca xc thn v vt ngoi khonh khc ca i ngi.
L Lai, mt v trong s nhng anh hng Lam Sn c mt
trong hi th Lng Nhai, con ca L Kiu, ngi thn Dng T,
sch c Giang, huyn Lng Giang, thuc tnh Thanh Ha, cng
vi anh l L Ln v 3 ngi con trai ca mnh l L L, L L v L
Lm l nhng ngha tng chin u trong hng ng ca L Li.
Trong ln th hai rt v tr ng ti ni Ch Linh, sau khi tn cng
n Nga Lc huyn Nga Sn, thuc tnh Thanh Ha, ngha binh b
bao vy cht ch. tm mt sinh l, Bnh nh Vng hi c
Yu T Vn Dng Bn Thn
mt s khng chin qun ko v hot ng ti vng Tn An. Thng
12 nm 1861, Nguyn Trung Trc ch huy mt trn tp kch to bo
trn sng Nht To, Vm C ng, tiu dit 17 tn lnh Php, 20
tn Vit gian v t chy chin hm Esprence ca Php do trung
tng Parfait iu khin. a bn chin u ca ng bao gm Th
Tha, Thuc Nhiu, Bn Lc, Phc L, Long Thnh, Tn Uyn,
thanh th vang dy n qun Php phi treo gii bt ng sau
nhiu ln d hng khng c. T nm 1862 cho n nm 1868
Php ro rit nh G Cng, Ty Ninh, B Ra. ng yu th phi lui
v Hn Chng, Kin Giang v Ph Quc.
Thng 6 nm 1868
14
76
Yu T Vn Dng Bn Thn
Nhng mt trong nhng tr ngi ln ca phong tro l mun ng
du th phi c tin. Vi nhu cu , Nguyn Thn Hin sng lp
ra Khuyn Du Hc Hi v ng gp 20 ngn ng cho t chc
ti tr cho nhng hc sinh mun qua Nht Bn du hc, v trn c
s , nhm gy dng lc lng yu nc ca ng Du ti Nam
B. Bi tch cc hot ng cho phong tro nn nm 1908 ng b
thc dn Php v tay sai truy lng gt gao. Trong hon cnh y,
Nguyn Thn Hin phi trn ra nc ngoi qua ng Campuchia,
n Thi Lan, sang Qung Chu, ri qua Thng Hi gp Phan
Bi Chu lo vic nc. Nhng nm 1910-1913, ng thng qua li
gia Nht Bn, Hng Kng, Thng Hi cng cc ng ch mua kh
gii gi v nc gip cc lc lng v trang khi ngha. Thc dn
Php bm st hot ng ca ng qua nhiu nm nhng mi ti
ngy 16 thng 3 nm 1913 chng mi bt c ng ti Hng Kng
ri sau chng a ng v giam ti H Ni. Mc d b tra tn
bng nhiu cc hnh, ng vn t ch bt khut. Quyt lit hn,
ng tuyt thc phn i v kt qu ng nhin l ng
cht trong nh giam Ha L vo ngy 26 thng 11 nm 1914. a
con bt nghin ca t H Tin vn dt chn la on kt cho
cuc i mnh khng thua mt tay dng tng. Chng kin ci cht
bi hng ca ng, ch s Nguyn Quang Diu lm th than khc
Chn sui c thing hn T Quc. Trm nm cn tc gnh tang
Yu T Vn Dng Bn Thn
qu cnh. Tu chuyn bnh ng vn k th thc qu cnh. ng
tn dng ti giy pht cui cng, v khi tu ri sn ga, khng th
lm g hn, ng nm con du cho m ngi chy nn h c th
t ng du giy th thc qu cnh. Quyt nh ca ng cu hn
6 ngn sinh mng. Khng cn ni cng bit l s nghip ngoi giao
ca ng b cht t giy pht ng lm s chn la, nhng cng chnh
giy pht ng ta sng ho quang ca mt thc th thch hp
lnh o ln thch hp sinh tn.
Mark Luther King Jr. (1929-1968) l con trai trng ca ng
Mark Luther King Sr., mt Mc S ng thi l mt nh lnh o
u tranh cho dn quyn, v b Alberta William King, con gi ca
mt Mc S
Yu T Vn Dng Bn Thn
i din vi rt nhiu e da, t y v bo hnh.
Nhng
Nh vo
15
81
Yu T Vn Dng Bn Thn
Jr. cng phi tr gi bng chnh sinh mnh ca mnh. S chn
la c mt gic m.
S chn la ln n nh i v thy
Yu T Vn Dng Bn Thn
Western Cape Community Law Center son tho nhng chng
trnh ghi danh i bu cho cng dn da en Nam Phi v ph n hoc
l tham gia gip nhng a phng yu km. Ri vo mt bui
ti thng 8 nm 1993, ngy 25, lc Amy li xe a 3 ngi bn da
en ngang qua Gugulethu ngoi ca Cape Town, bng ti ca tn
bo ph xung v tc ot sinh mng ca Amy Bielh. Mt
nhm thanh nin da en chn ng nm lon vo xe c,
buc c dng li, ri li c ra khi xe. B vy gia mt l ngi
ang cn cung n ph ho bi m thanh st pht mt tn da
our part as catalyst for social progress. Amy Elizabeth Beilh, trong
26 nm ngn ngi ca mt i ngi, ta sng ho quang trong
cch sng ln trong ci cht. Nhn vo tm gng ca c ta, trong
16
Trch t www.rjgeib.com/heroes/amy/amy.html
17
Trch t www.rjgeib.com/heroes/amy/amy.html
86
Yu T Vn Dng Bn Thn
i s, qua New Dehi ca n . Trong thi gian ti y b tr nn
a thch vi trit thuyt i khng bt o ng ca Mahatma
Gandhi. Sau khi theo hc chng trnh chnh tr ti i Hc New
Dehi, b theo hc chng trnh Trit, Chnh Tr V Kinh T ti St
Hugh ca i Hc Oxford Anh Quc v tt nghip C Nhn. T
nm 1967 cho ti 1971, b l ph b th ca y Ban C Vn V
Vn Qun Tr V Ngn Sch trc thuc Vn Phng Tng Th
K Lin Hip Quc ti New York. Nm 1972 Daw Aung Suu Kyi tr
thnh l vin chc nghin cu ca B Ngoi Giao Bhutan v trong
nm ny b kt hn vi Tin S Michael Aris, mt hc gi ngi Anh
ang dy hc cho hong gia Bhutan. Sau hai ngi c c hai
a con trai v, bn cnh vai tr lm m lm v, b tip tc theo
ui cng vic hc tp nghin cu trong nhiu nm. Ni mt cch
khc, b yn m vi hnh phc trong tm tay. Nhng nh mnh
khng dnh cho b con ng bng phng. u thng 4 nm
1988, nhn c tin m au nng, Daw Aung Suu Kyi vi v tr
li Ragoon sn sc cho m, ng vo lc m tnh hnh chnh tr
Min ang si sc. T khi Tng Ne Win lm mt cuc o chnh
lt chnh quyn nm 1962 v nm trn quyn bnh, Min in
nm di s cai tr ca mt ch c ti c ng. Kt hp qui
d gia mt ng x hi ch ngha st mu vi nhng tn qun
phit cn nng m tn d oan tn ph Min in v lm cho
n tr thnh mt t nc nm trong s nhng quc gia ngho i
nht trn th gii. V Daw Aung Suu Kyi c mt vo thi im m
s phn ut ca qun chng ln n cao . Ngy 8 thng 8
nm 1988, mt cuc biu tnh chng chnh quyn tht ln n ra
ti Ragoon v lan ra khp t nc. Hng ngn ngi b git trn
ng ph. Lc khn gi tr li qu nh Daw Aung Suu Kyi khng
87
Yu T Vn Dng Bn Thn
s can thip ca UN cng nh t co vi mi ngi l Ne Win
ng pha sau o din mi th, v b ch trng ng hng
u tranh bt bo ng. Thng 7 nm 1989 Daw Aung Suu Kyi b
nh cm quyn giam lng ti t gia ca mnh. Mc du b khng
c ra ngoi vn ng, t chc NLD vn thng 82% s gh trong
cuc bu c ngy 27 thng 5 nm 1990. Nhng tp on qun
phit t chi giao quyn li cho nhng ngi c dn chn. V t
v sau, Daw Aung Suu Kyi nhiu ln b nh cm quyn giam
cm. C th ni l b b giam cm gn nh sut hai thp nin. Hai
mi nm ca mt i ngi khng phi l ngn. Trong hai mi
nm Daw Aung Suu Kyi c s chn la khc d dng hn, nu
mun, l ri khi Min in tr v vi chng con ca b, v
nh cm quyn chc chn s rt vui mng gip b thc hin
iu . Nhng Daw Aung Suu Kyi khng lm nh vy. B
chn la s hin dng trn vn cu nguy t quc v gii phng
dn tc khi p bc, c ti, ngho i, mt chn la v cng kh
khn v khng km bi thm. V s chn la ca b lm cho
ngi dn Min coi b l thn thnh v nhiu ngi khc trn th
gii ngng m. Hai mi nm trc trn ng ph ca Ragoon
v trn mi no ng ca t nc Daw Aung Suu Kyi ta sng
ho quang. Hai mi nm sau Daw Aung Suu Kyi vn ta sng
ho quang. Du ch c th i loanh quanh ngay trong hm a,
cch ly vi qun chng, nhng tri tim Daw Aung Suu Kyi v tri tim
ca nhn dn Min vn p cng mt nhp, v tay ca Dawn Aung
Suu Kyi vn ni di tay nhn dn Min. B qu tht l mt thc th
thch hp lnh o v l mt thc th thch hp sinh tn.
Liviu Librescu (1930-2007), gc Do Thi sinh ti Romania,
gio s ca i hc Virginia Tech, Department of Engineering and
89
Yu T Vn Dng Bn Thn
Chn la gia an nguy ca t nc v th din ca bn thn.
Chn la gia vic mun lm v vic phi lm. Chn la gia ci
sng v ci cht ca bn thn. Chn la gia ci sng v ci cht
ca tp th. Chn la gia ci sng cht ca bn thn v ci sng
cht ca tp th. Chn la gia chm dt v tip tc. Chn la
gia vinh danh tnh ngi v vinh danh s mng. Cn nhiu s
chn la khc na. V s chn la ca nhng ngi lnh o
thng l khng d dng, nh va cho thy trong mt s th d in
hnh.
Khng ai c th khng nh c l nhng nhn vt kit lit
nu trn c thc r rt v hot trnh (process) kin to v lm ni
cm nhng thc th ca h trong mi bi cnh ang vn hnh hay
khng. Nhng khng ai c th ph nhn l h bit vn dng bn
thn ti mc tuyt vi v thc r rt v tc ng cng nh gi
tr ca nhng thc th c h c tnh chn la v ph by.
Tm li, mt ngi thch hp lnh o phi bit vn dng
bn thn. Bit la chn cht liu t kho tng bn thn -t nng, t
cht, th tnh, c tnh, cung cch, v v th- kin to ly mt
thc th thch hp vi bi cnh ang vn hnh --thch hp hn bt
c mt thc th kh d no khc nu c kin to t cng mt kho
tng bn thn-- lnh o hoc sinh tn. Cha ht, con ngi
lnh o phi chm c tri tim ca c th, phi ni c vng tay
vi tp th, phi cun ht c qun chng. Con ngi lnh o
phi lm nhng quyt nh t trn s chn la, v thng l nhng
chn la khng d dng trc bi cnh y th thch. V th, ngi
lnh o phi c m lc v quyn bin c vic. V, tuy
l cha c cp trc tip nhng hm n trong nhng th d,
con ngi lnh o c kh nng tip nhn thc t chun xc v
91
92
Yu T Vn Dng Bn Thn
Bit Vun Bi
Kho Tng Bn Thn
Yu T Vn Dng Bn Thn
u, kin tr, bt khut, khng khi, hin thc, du dng, oan trang,
bn tin, keo kit, phn trc, hn h, v lim s, vn vn.
Cung cch gm c cung cch c x v cung cch lm vic.
Cung cch c x (behavior) l hnh vi ca mt ngi i vi ngi
khc. Th d nh l , khinh mit, tn trng, ch p, lch thip, s
sng, du dng, cu knh, vn vn. Cung cch lm vic (styles) l
kiu lm vic ca mt ngi. Th d nh lm vic theo kiu tham
kho kin ca ngi khc (consultative), ch dn ngi khc
(coaching), tin cy v giao ph trch nhim cho ngi khc
(delegating), thuyt phc ngi khc (selling), h tr ngi khc
(supporting) hoc ch ra lnh thng thng cho ngi khc thi hnh
(directing), vn vn. Cung cch c x v cung cch lm vic ca
mt ngi l ci th hin ra bn ngoi cn yu t tng n bn trong
thc y nhng th hin li l thi sng (attitude) ca
ngi . Thi sng l ci nh kin i vi chnh mnh, i vi
ngi khc v i vi cuc i ni chung. Th d nh thi tin
cy, ci m, lc quan, nghi ng, c chp, bi quan, vn vn. Cung
cch ca mt ngi khng nht thit phn nh c tnh ca ngi
. V iu ny cng ng hn khi nhn xt v cung cch lm vic
ca nhng con ngi lnh o quyn bin (situational leaders).
V th x hi (social background) l ch ng ca c nhn
trong x hi. Bao gm gia th, chc v, ti sn, hc thc, s nghip,
danh ting, mng li quan h, vn vn.
Lm cho vng trn i din kho tng bn thn ln rng hn
v ta nhiu mu sc p d nht l yu t t nng. T nng tch
ly c ni bn thn ty thuc vo chiu rng ca s hc hi
(breath of knowledge), chiu su ca s o luyn (depth of
knowledge), v chiu dy ca s p dng kin thc vo i sng
95
Yu T Vn Dng Bn Thn
Trc khi ban lnh ny, Trn Khnh D cho ngi mua
Yu T Vn Dng Bn Thn
ng, khng c p trong con mt ca qun chng, lm cho
ho quang danh tng b hoen .
ng Long, mt cn thn ca vua Trn Nhn Tng, rt gii
vn hc, tc phong h phm, c ghi ch cn nhc. Vua
nh gia phong chc Hn Lm Hc S nhng b Thng Hong Trn
Thnh Tng ngn li. ng Long trong d bt bnh v chuyn
nn trong cuc chin v quc chng Nguyn Mng ln hai ng ta
ra hng gic. Gic thua, ng ta b bt v b x trm rn
chng v sau. Mt con ngi c ti nng nhng b mt c tnh
xu, tm a hp hi, lm cho bi vong s nghip v sinh mng lu
li ting xu mun i.
Nguyn Hu sau khi ly t Thun Ha xong nh gi a
gii c sng La H th c Nguyn Hu Chnh bn ng phng
chc lng ngi theo mnh. Nguyn Hu Chnh phn tch Nay
Bc H c vua li c cha, y l mt s c kim i bin. H Trnh
ting rng ph L, thc l hip ch, c nc khng ai phc. V xa
nay khng ai lm g gip nh L, l ch s ci th mnh m
thi, nay ng m ph L dit Trnh th thin h ai chng theo ng.
Nguyn Hu li ni ng ni phi lm, nhng ta ch phng mnh i
Yu T Vn Dng Bn Thn
ny. Trong cuc chin v quc chng Nguyn Mng ln th hai, lc
vua Trn Nhn Tng cng b phn lnh o ti cao ang thc hin
k sch rt lui chin lc ch c hi phn cng th Chiu Quc
Vng Trn ch Tc cng ng Phm C a, L Din, Trnh
Long u em gia quyn ra hng gic mong c lm vua. Cuc
chin tranh v quc ang i vo nhng gi pht quyt lit v ang
ch n mt kt thc vinh quang cho nhng a con anh hng
trung lit th Trn ch Tc, mt v vng gia ti hoa li lc, mt ngi
lnh o ca gii tr thc thi , li bi ngc dng lch s v
tham cu danh v c nhn. ng quay li hp tc vi k th ang tn
ph t nc ng. Mt con ngi c ti nng nhng khim khuyt
mt c tnh v cng quan trng: s trung thnh, c bit l s
trung thnh i vi t nc v dn tc. Ngi Nguyn phong cho
ng ta lm An Nam Quc Vng. Nhng cui cng qun Nguyn
Mng b thm bi trc sc mnh on kt v quyt thng ca
nhn dn i Vit. Trn ch Tc tr thnh tn lu vong trn t
ngi, ly lt sng x ngi v cht lng l ni x ngi.
Steven Jobs l mt nh lnh o doanh nghip, mt lp
trnh vin my vi tnh, v l mt doanh nhn.
Jobs,
cng vi
Yu T Vn Dng Bn Thn
John Sculley b cng ty Pepsi Cola qua lm vic cho Apple Co. vi
chc v tng gim c cng ty. Nm 1984, Apple Co. tung ra th
trng my Macintosh. V mt k thut, Macintosh l mt cuc
cch mng trong my tnh, gy chn ng ln, nhng v mt doanh
nghip th khng thnh cng lm v khng thm nhp c th
trng n cn phi nh, ni cch khc l my tnh ca Apple
khng bn c cho nhng cng ty doanh nghip. John Sculley
nhn xt Steve Jobs c khuynh hng coi trng ci thanh k k
thut hn ci nhu cu ca ngi s dng, cng vi nhng nhn xt
khc v c tnh cng cung cch c x ca Jobs i vi mi ngi
chung quanh, v i n kt lun l Jobs lm hi cng ty nhiu hn
Yu T Vn Dng Bn Thn
nm di tranh tng, bn t bn quyn sng ch ny cho IBM
vo nm 1956. Ch mt tun l sau ngy hon tt xong dch v
mua bn vi IBM, Wang nhn c giy cng nhn bn quyn sng
ch. S kin ny lm cho Wang cm hn IBM v nghi rng IBM
s dng th on tranh tng bn quyn sng ch p ng phi
bn non n cho IBM. Nm 1951, v khng vui khi nhn thy nhng
ngi khc hi tin bng cch trin khai sng ch ca ng, Dr.
Wang b Harvard Computational Laboratory ra thnh lp mt
cng ty sn xut my mc in t, Wang Labs. u tin cng ty
ch ch bn magnetic shift register theo yu cu ca khch hng.
Sau bn thm thit b cho magetic tape control v numerical
control. n cui thp nin 1950 th Dr. Wang c thm mt s
sng ch mi, trong c sng ch v thit b phototypesetting gip
gia tng nng xut ca vic in n bo ch. Nhng v khng cn thn
trong hp ng cho php s dng sng ch ny, Dr. Wang l
mt c quyn ch xut (exclusive manufacturing rights). Ri v
cn tin pht trin cng ty, Dr. Wang min cng bn ra 25%
ch quyn ca Wang Labs cho mt cng ty khc vi gi 150 ngn
USD. V sau Dr. Wang lun lun cay ng v hi hn v quyt
nh ny. Gia thp nin 1960, Dr. Wang sng ch c mt k
thut mi: digital logarithmic converter. Da trn sng ch , trong
nm 1965 Wang Labs tung ra th trng loi my tnh LOCI
electronic scientific calculator, vi gi bn 6700 USD, mt sn phm
chn sng tt c nhng loi my tnh s dng k thut c ng
thi v khi u cho s hnh thnh th trng my tnh t bn
(desk calculator market) vi k thut in ton. Sn phm mang
tnh t ph ny gip cho Wang Labs c c sc mnh v tr
thnh l mt cng ty hng b th trng ny trong sut 5 nm v
105
Yu T Vn Dng Bn Thn
khng chu v khng mun thy ch quyn kim sot cng ty b
long i bi s c phn mi. Khng s dng cng c hn hp th
ch cn cch phi vay mn. Ti nm 1989 th Wang labs tch
ly mt s n ln trn mt t USD, trong c 575 triu vay ngn
hng trong nm. n nm 1992 th Wang Labs khai ph sn. Dr.
An Wang, mt nhn vt thng minh v nhiu ti nng, vi 44 bng
sng ch v t tay khng dng nn mt cng ty lng ly mt thi,
ch v c nhng c tnh khng hay lm tan nt c do chnh
ng mt tay to dng. Tnh t tn, t i, kiu cng, khinh sut,
bn xn, hp hi v c ti ca Dr. An Wang lm hi bn thn
ng v lm hi cng ty Wang Labs.
18
L Mnh Tht, Ton Tp Trn Nhn Tng, trang 235, xb nm 2000 ti TP HCM,
nxb TP HCM
108
Yu T Vn Dng Bn Thn
Trn Nhn Tng chinh phc c con tim ca qun chng thi
v ngay c trong thi hin ti.
Mc Thin Tch, tc danh Mc Tng, l con trng ca Mc
Cu, sinh nm 1706 ti Lng K, Chn Lp gi l Pram. Lc nh
Mc Thin Tch ni ting thng minh, quyn bin, tinh thng kinh
in v v thut. Nm 1735, Mc Cu qua i. Theo yu cu ca
Mc Thin Tch, Ninh Vng Nguyn Phc Thy truy phong tc
Khai Trn Thng Tr Quc i Tng Qun Cu Lc Hu cho
Mc Cu v ng cho Mc Thin T ni nghip cha trn t
H Tin. ng thi h Mc cng c cha Nguyn ly phong tht
19
Thnh.
109
20
110
Yu T Vn Dng Bn Thn
tr, mt nh dinh in, v l mt danh s c ting, lm rng r t
Phng Thnh (H Tin) v c khu vc Ty Nam B na sau th
k XVIII.21 Ngy nay, n th ca cha con h Mc khi hng
khng dt. Hng nm khch thp phng x v chim bi v
cu xin s m ph ca hai ng.
Warren Buffet l mt doanh nhn ti ba, mt nh u t li
lc, v l mt nh t thin ln. ng c ngi i phong tng l
nh tin tri ca Omaha hoc l ng hin nhn ca Omaha.
Warren Buffet l CEO v l ngi nm nhiu c phn nht ca cng
ty Berkshire Hathaway.
Nm 2007, ti sn ca ng c tnh
ng li rt thy chung
ng bit
21
1/3/2007
111
Yu T Vn Dng Bn Thn
1996, nhn vin ca cng ty HP bt khc khi nghe tin v qun
chng t v nh th ca i hc Stanford nh l tic thng.
Trong s nhng ngi tham d tang l c Condoleezza Rice v
George Shultz, hai v cu ngoi trng Hoa K. Ni v cm ngh
ca ng i vi Dave Packard, Lew Platt, CEO ca HP, cng
khai tn thn kinh nghim bn thn gn gi nht ca ci gi l v
i.
George Washington Carver (1864-1943) sinh ra trong mt
gia nh n l ti Diamon Grove bang Missouri. T khi sinh ra ng
l mt a b hay b bnh. Tuy th cht yu ui khng thch
hp vi cng vic nng tri nhng ng li rt yu thch thin nhin.
T lc nh ng t to cho mnh mt khu vn bn cnh bn mt
cnh rng ri sut ngy quanh qun ni chuyn vi cy c. Sau
ng t ch c thuc cho mnh vi vt liu t khu vn ca
mnh nn c ngi ta phong cho danh hiu l Plant Doctor.
Carver n trng hc mun tui 12 v trc khng th vo
trng hc a phng. L do: ng l ngi da en! ng phi t
bit cha m nui, Susan v Moses Carver, [l ch nhn ca ngi
m sinh ra ng, ngi m n l b bn vo nh ng b Carver t
lc 13 tui sau b bt cc a v Confederate of Arkansas ri
khng cn tung tch, sau George Washington Carver tr
thnh l con nui ca ng b Carver], ti Newton County thuc
min ty nam Missouri mi c c hi vo trng. Ti y, ng
chnh thc bc vo hnh trnh gio dc. Ngi trng ng theo hc
ch c mt phng hc duy nht. ng va hc va lao ng tr
hc ph. Sau mt thi gian ngn y, ng i cng vi mt gia
nh khc n Fort Scott bang Kansas.
Nm
Yu T Vn Dng Bn Thn
cht liu gi cao su [synthetic rubber]. Nh nhng pht minh ca
ng m c mt k ngh mi thnh hnh. Ri ng li tip tc nghin
cu. C i ng to c c thy trn 300 sn phm lm t u
phng, 175 sn phm lm t khoai lang, 60 sn phm lm t h
o. ng cng pht minh cch ly mu t t st vng Alabama,
cch lm dy thng t si ca thn cy bp, phng php lm mt
lng dn g [veneers] t r ca cy c ln [palmetto root], phng
php sn xut du sn [paints] v du nhum [stains] t u nnh,
v cch ch to mu nhum, vi hn 500 mu sc, cho ngnh dt.
Du sng ch nhiu nh vy nhng Carver khng cu chng, ngoi
tr ba bng sng ch lin quan n du sn, du nhum v m
phm, v khng gi c quyn sn xut v theo li ng ni, Thng
ban cho ti th lm sau ti c th em bn cho ngi khc?
Danh ting ca Carver bay cao v bay xa. ng c mi thuyt
trnh trc Quc Hi Hoa K. ng c nhng tay thng th
trong k ngh v pht minh coi trng v tm n xin t vn. ng
c Henry Ford ngh partnership nhng ng t chi. ng
c Thomas Edison, nh pht minh ni ting ca th k, mi v
lm vic vi cng ty Edison Laboratories, ti Orange Grove bang
New Jersey, vi s lng khng l [cha tng nghe trc ] l 100
ngn USD mt nm, gp 100 ln lng ca ng ang lm vic ti
Kustegee Institute, cng vi c s vt cht hin i cho ng s
dng, nhng ng nh nhng t chi. V ng t chi nhiu c
hi khc na. Nm 1920 Carver nhn huy chng Spingarn Medal
ca NAACP. Nm 1928 Simpson College trao tng Carver bng
Tin S Danh D ngnh Khoa Hc. Nm 1924 Carver ni ting hn
na sau khi b New York Time ch trch trong bi bo Men of
Nm 1940
Yu T Vn Dng Bn Thn
gia nh theo Thin Cha gio. Cha l ng Phm Cng Thin, mt
cng chc ngho sng vi ch trng d c vi trng c u c
chng p bc bt cng tch cc nn b cc ng liu khng a v
i i xa cui cng phi b vic v qu c l lng An Ho qun
Trng Bng tnh Ty Ninh sinh sng, v m l b La Th ng.
Lc nh ng c cha m cho theo hc ch nho ti trng lng sau
mi i qua ty hc. Cha ng mt lc ng c 13 tui. Nm 1907
ng thi u Thnh Chung. Trong giai on ny hon cnh ca t
nc ti ch bi t. Vua Thnh Thi b ph v chng Php
[3/9/1907] v vua Duy Tn k v nhng chn la b ngai vng
hp tc vi Trn Cao Vn chng Php ri cui cng b Php bt
a i lu y. Trc cn bo ca t nc, kch ng bi ch
bt khut v thi kiu hng ca hai v vua tr, con tim yu nc
nng nn ca ng bng la u tranh cho nn tham gia phong
tro ng du sau ny tr v dnh c lp cho nc nh, v ng
c tn trong danh sch ca nhng ngi tr s i qua Nht du hc
vo t 4. Ti Si Gn lc phong tro ng du [1904-1907] do
hai ng Trn Chnh Chiu [Gilbert Chiu] v Lng Khc Ninh lnh
o. Cc ng thnh lp cc kinh thng hi nh Minh Tn Cng
Ngh v Nam Trung Khch Sn lm ni lu tr, hi hp cho ng
vin.
Yu T Vn Dng Bn Thn
gp phi khng t th thch gy ra t pha nh cm quyn. Nm
1941 Php ra lnh bt ng, phong ta khu vc ta thnh, ui
ht mi ngi v nguyn qun khng cho xy dng tip, ri chim
dng c s. ng b lu y ti M o (Madagasca) ngy 27 thng
7 nm 1941 cng vi 5 v chc sc v cc nh cch mng nh
Nguyn Th Truyn v Nguyn th Sang trn con tu Compige.
Trn o ng b giam cm trong ngc tht mi cho n ngy 24
thng 11 nm 1944 mi c ra ngoi lao ng. Sau ng c
a tr li Vit Nam vo ngy 1 thng 10 nm 1946. Va v ti
Vit Nam l ng tc tc triu tp tn tip tc cng vic xy
dng to thnh. Ri to thnh chnh thc khnh thnh vo nm
1955. Sau hip nh Geneve, t nc b chia i, chnh quyn
Ng nh Dim vn t trc khng hi lng vi ch trng on
kt dn tc ca H Php Phm Cng Tc nn o din mt
cuc chnh bin tn gio vi mc ch tr kh ng m con bi c
s dng l Trung Tng Nguyn Thnh Phng, tng t lnh ca
qun i Cao i. trnh khi mt cuc u tranh tng tn
trong bn o, sau hn bn thng b giam lng ti H Php ng
v chu nhiu lng nhc, ng trn qua Cambodia t nn chnh
tr . V sau mt ti thnh tht Kim Bin ngy 17 thng 5 nm
1959, li di ngn l ch mun xc thn ng tr v Vit Nam khi
t nc thc s ho bnh v c lp. Trn bnh din I, Phm
Cng Tc l mt a con ca t nc lun lun thy chung vi
dn tc. S thy chung ca ng th hin r nt qua ngh v hnh
ng chnh tr: Mc d l mt v lnh o tn gio, nhng c H
22
120
Yu T Vn Dng Bn Thn
ip ln, tr thnh mt cng c ln chuyn ho con ngi v
x hi theo ng hng ca mt tnh thng ln, tr thnh l
mt trong nhng ct tr ln chng t nc lc phong ba, tr
thnh mt t ho ca dn tc. H Php Phm Cng Tc n vi
cuc i ny mt cch khim tn. ng sng trong cuc i ny mt
cch khim tn. V ng ri khi cuc i ny cng khng km
khim tn. ng chnh l hin thn ca s khim tn. Nhng trong
ci khim tn , ng kin to v li mt di sn v cng s
v qu bu cho hu th. Gio dn Cao i ni ring v b tnh ni
chung bit n Ngi v sng bi Ngi.
Gio Ch Hunh Ph S ra i ngy 15 thng 1 nm 1920
ti lng Ha Ho qun Tn Chu tnh Chu c, con trai c ca
mt gia nh trung lu v uy tn ti min ty nam b, cha l ng
Hunh Cng B v m l b L Th Nhm. Sau khi thi u tiu hc
ng phi ngh hc, v t nm 15 cho ti 21 tui ng mc phi mt
chng bnh khng r cn nguyn lm cho thn th b suy nhc
m khng mt thy thuc Ty y hay ng y no tr c. Mi n
nm 1939, sau mt cuc l tn nghim c t chc ti T nh
trong ngy 18 thng 5 ng chnh thc th lnh t ci trn s
mng hong ha o mu, tinh thn v th cht ca ng k t
tr nn tt hn trc nhiu tuy l vn cn bnh. V Pht Gio Ho
Ho chnh thc hnh thnh t ngy . Cng k t v sau,
ng ra tay tr bnh cu ngi v hong dng tn gio. Ti tr bnh
v ti thuyt php ca ng lm cho mt s ln qun chng min
ty ngng phc v tr thnh tn thun thnh ca c Hunh
Gio Ch.
23
25
122
Yu T Vn Dng Bn Thn
nm 1944, ng b mt ch th cho thanh nin PGHH thnh lp Bo
An on mt s tnh min ty. Nm 1945, ng thnh lp Pht
Gio Lin Hip Hi v Vit Nam c Lp Vn ng Hi. Cui nm
1945, khi thc dn ti chim Si Gn v cc tnh min ty, ng
kt hp cc lc lng l t ca dn qun t v trang ang c t
chc thnh mt lc lng ly tn l Ngha Qun Cch Mng V
Quc Lin i Nguyn Trung Trc. Nm 1946, ng lin kt cc
chin s quc gia vi khi tn PGHH thnh lp Vit Nam Dn
Ch X Hi ng [21/9/1946] vi ch trng xy dng cng bng
x hi v dn ch ho Vit Nam. ng thi, ng cng gi ngi
ra hi ngoi mc ni vi cc nh cch mng lu vong thnh lp
Mt Trn Thng Nht Ton Quc. u nm 1947, tn PGHH
min ty mnh m chng li ch trng khng tr ca y Ban Vit
Minh. V khng mun ct nhc tng tn cho nn ng v min
ty ng ra ha gii hu gi c s on kt duy tr sc mnh
chng thc dn. Nhng v ch trng, gio thuyt v nh hng
su rng ca ng i vi qun chng l mi e da rt ln cho mc
tiu v d tm chnh tr ca nhng ngi Cng Sn cho nn mt m
u c dn dng m st ng ti c Vng ngy 16 thng 4
nm 1947. Kt qu l Gio Ch Hunh Ph S, mt thanh nin u
t ca t nc, c dng dp nho nh ca mt th sinh, c phong
thi ca mt nh hin trit, c kim ngn v tri tim v u ca mt i
b tt, c gan mt dng cm ca mt chin tng trong thi lon,
c kh phch v bn lnh ca mt nh lnh o . . . t ngt bin
mt khi th gian . . . li gic m th gii ln ha ho, nh Pht
26
123
Tn bit n, v
Yu T Vn Dng Bn Thn
ngi lnh o ng ngha. Do , hun tp tht nhiu c tnh tt
c th hun tp v mi gia nhng c tnh xu n khng cn
thy gai cnh l iu khng th thiu trong n lc trau di bn thn
ca nhng ngi thch hp lnh o.
126
Yu T Vn Dng Bn Thn
Bit Dn Mnh
Bc Vo V i Lnh o
Yu T Vn Dng Bn Thn
lng ca Nguyn Tri l tu luyn t to cho mnh mt kh nng
hiu bit, t tm hc tr thnh mt ngi hu dng, trong cng
cuc khng chin Nguyn Tri dnh nhiu thi gi suy ngh v
mt chin thut chin lc mi cu nc.27 Mt ln na bng
chng cho thy, thai nghn trong mt qu trnh lu di v tch cc
cho n lc c y bn lnh lnh o Nguyn Tri mi hin thn
Hn Lm Tha Ch gip L Li. Ni mt cch khc, ng bit
dn mnh trc khi bc ra gnh vc vai tr lnh o.
Mark Luther King Jr. trc khi bc ln v i lnh o
mit mi kinh s khng t. Nhng ng khng dng li . ng
khng nhng vun bi kho tng bn thn mt cch tng qut m ng
cn c bit o luyn cho mnh mt bn lnh lnh o sau ny
bng cch tm kim nhng hc thuyt v phng cch u tranh ci
t x hi. Trc khi tr thnh ngi lnh o ca phong tro dn
quyn, tin s King ngi trong nhng kho hi tho ngn hn do
nh th t chc trong nm 1948 v ti ni ng tp trung vo
vic tm kim gii php cha bnh cho x hi. ng i ti kt
lun rng tnh thng ng l mt sc mnh hu hiu ha gii
s xung t gia c nhn vi c nhn, nhng khng gii
quyt nhng vn nn x hi. ng cng tin rng gio thuyt a
27
129
130
Yu T Vn Dng Bn Thn
trong tng lai. Bit gi mnh c ngha l bit lng nghe, bit thch
ng v bit ti to.
Trong , h
Yu T Vn Dng Bn Thn
tp trung ca ngi nghe ln ngi ni, du l c hai u c kh
nng ni v nghe rt cao. Th t, ngh ca ngi ni c th b
hiu mt cch mo m (distorted) v nhng kinh nghim v cm xc
ca ngi nghe lm cho mt i kh nng lng nghe mt cch trung
thc. T trong b no ca ngi ni, cho n ca ming ca ngi
ni, cho ti l tai ca ngi nghe, cho n b no ca ngi nghe
v i ngc li l mt tin trnh c nhiu c hi nh mt ngha
trung thc ca nhng g c thng tin gia hai c nhn.
gia tng hiu qu ngi nghe v ngi ni c th p
dng mt s k thut gii hn nhng th lm nhiu ng n t
bn ngoi v t bn trong. hn ch nhng nhiu ng n t
ngoi gii: chn la mt khng gian v thi gian thch hp cho cuc
m thoi, khng s vic khc hoc ngi khc lm quy trong
lc m thoi.
hn ch nhng nhiu ng n t ni gii: m thoi vi
tt c s tp trung, nghe m khng vi phn on v khng vi ln
ting, nghe vi s rng m v bnh ng, nghe nh l chnh ngi
ni ang nghe ting ni ca chnh mnh, nghe trong ngn ng, nghe
trong nh mt, nghe trn khun mt, nghe t mi ng tc nh
nht, nghe trong hi th, nghe t nhng chuyn ng vi t ca i
tng, nghe cho n khi ngi ni trnh by xong. V trn sut
chng ng phi phi kim, mi mc then cht, s tip nhn
chnh xc ca nhng iu mnh nghe.
Tuy nhin, p dng tt c nhng k thut trn cng khng
chc t c hiu qu truyn thng. ngh ca con ngi l
mt sn phm v cng phc tp. Ngi ni din t c ngh
ca mnh mt cch trung thc l mt iu kh. Ngi nghe tm bt
trung thc ngh ca i tng li cng kh hn v no l thut ng
133
Yu T Vn Dng Bn Thn
Yu T Vn Dng Bn Thn
o i Vng bit lng nghe gi mnh, du l nghe t
ca ming ca nhng ngi thuc h ngn c b ming di thp.
Lc Hng o i Vng Trn Quc Tun hp hi trn
ging bnh, vua Trn Anh Tng hi ng Ri khi i Vng
Yu T Vn Dng Bn Thn
sc lnh, t thnh chnh sch, s dng ngn quan. ng c
m lc chnh sch ha v thit lp mt c trnh hn hoi cng
khai phi by v chp nhn ci sai ca mnh trc qun thn nhm
canh ci. Ni mt cch khc, L Thi T thc s bit lng nghe
gi mnh.
Trn Nhn Tng va mi ln ngi, thng 10 nm 1278, l
phi ng u vi vin cnh chin tranh. ng ban hnh mt
lot chnh sch x hi, chnh tr, ngoi giao, qun s v kinh t
ro rit cng c ni lc i Vit chun b i u vi Nguyn Mng.
Thng 12 nm 1282, Trn Nhn Tng cho t chc hi ngh Bnh
Than bn k chng gic. Thng 11 nm 1283, Trn Nhn Tng
cho hi tt c vng hu em ton binh lc thy b tp trn ri
phong cho Trn Quc Tun lm Quc Cng Tit Ch Thng Lnh
Thin H Ch Qun S v giao trch nhim cho nhng tng ti
chun b chin tranh. Thng 12 nm 1284, ngay trc lc chin
tranh v quc ln hai bt u, Thi Thng Hong Trn Thnh
Tng, cha ca vua Trn Nhn Tng, cho hp hi ngh Din Hng
hi k nh gic. Cu hi then cht trong hi ngh ln sau cng ny
l c nn nh hay khng? S chun b ro rit ca b phn lnh
o nh Trn cho thy mt iu rt r: quyt tm chng Nguyn
Mng xm lc cu nc l iu c xc nh du cho nhn
dn c chn la khc. Nhng ci tuyt vi ca cu hi --cng vi
ngi hi, thi gian v bi cnh c hi-- nm trong nhng mc
ch ca n. Mt cu hi phi kim li tnh hnh, thm nh
ln cht ch u tranh ca dn tc, vn ng thc v quyt
tm khng chin, th hin ha t pha chnh quyn s tn trng
ng mc ting ni ca nhn dn, mt thit ha s gn gi
gia chnh quyn v nhn dn, lm su dy thm nim tin ca
139
28
L Mnh Tht, Ton Tp Trn Nhn Tng, trang 63, xb nm 2000 ti TP HCM, nxb
TP HCM
140
Yu T Vn Dng Bn Thn
ca i Vit ang du Hoan i gip cho tinh thn qun binh
khng b suy sp. Ri n cuc chin v quc ln th ba, trong
cuc hi ngh cao cp nht, Trn Nhn Tng hi Hng o i
Vng Th gic nm nay th no. V Trn Quc Tun trnh
by v s nhn xt ca ng. Mt ln na Trn Nhn Tng hi
ti thm nh tnh hnh. ng mun bit s tht ng nhn thy c
ng nh s tht chnh n thm nh qua i mt ca Trn Quc
Tun.29 Nhn li ton b cung cch lm vic ca hai vua Trn Nhn
Tng v Trn Thnh Tng vi tt c nhng d kin lin h, c th
ni mt cch chc chn l cha c mt triu i qun ch no,
ngay c nhng th ch cn i v hin i, trong sut dng lch s
ca dn tc Vit c kh nng bit lng nghe v lng nghe c ch
ch, c sch lc, c h thng, c tin trnh nh triu i nh Trn
di s lnh o ti cao ca Trn Nhn Tng. Cha c mt triu
i qun ch no trong sut dng lch s ca dn tc c kh nng
bit lng nghe v lng nghe vi tt c tinh thn dn ch thc hnh.
Khng nhng Trn Nhn Tng v b phn lnh o bit lng nghe
m h cn bit lm cho ton dn ton qun lng nghe nhng quan
tm ca ngi lnh o. Ci bit lng nghe ca Trn Nhn Tng,
ca b phn lnh o nh Trn, v ca ton dn qun i Vit
huy ng c sinh lc ca dn tc ti mc cha tng c trong lch
s; mt thi m v lc, tn lc v tr lc ca t nc c vn dng
ti nh cao cha tng c trong lch s.
29
141
Yu T Vn Dng Bn Thn
B ang ngh l nhng nh u t, nhng ngn hng, nhng nh
Anne M.
Ri
30
144
Yu T Vn Dng Bn Thn
lng nghe tin tht trn b trn v nc. Mt thng sau Ch Bng
Nga tin qun nh ti Thng Long. Trn Du Tng tuy l mt v
qun ch ca t nc nhng ng phi by mt thc th khng
thch hp lnh o, mt thc th c qu nhiu khuyt im.
Trn Du Tng khng bit lng nghe cho nn khng th gi
mnh. S tht bi v ci cht ca Trn Du Tng khng chm dt
. N to mt c hi cho Ch Bng Nga bit c s b rc
ca i Vit lc by gi cho nn sau hn mnh tay tin nh
Thng Long, hi n dn lnh v ti.
Sau s tan r ca nh H, qun Minh xm lc ti lp s
cai tr h khc ca h trn mnh t Vit. Chng chia nc ra lm
17 ph v 5 chu. Thng Th Hong Phc, mt tr thc li lc ca
nh Minh, trng coi hai ty B Chnh v n St. L Ngh coi ty
Trng , tc l quyn thng nhip qun s, v Hong Trung lm
ph. Trng Ph th i tm nhng ngi Vit c danh ting v ti
nng chiu d v ban cho nhng chc phm nh l Tri Ph, Tri
Huyn, Tri Chu. Mt s danh ti c lim s nh Bi ng u, L
T Cu, L Li khc t s mua chuc ca k th. Mt s khc
nh Lng Nh H, Duy Trung, Nguyn Hun th chy theo gic
v gy ra nhiu vic tn c i vi dn chng. Sau khi ct t xong
Trng Ph rt qun v Kim Lng, mang theo bn nc Vit,
n b Vit, s sch Vit, th Vit, truyn k Vit dng ln
Yn Vng L Minh Thnh T. Chng cp ot nhiu sch qu
c hai triu L Trn bin son. Cng nh cc triu i xm lc
trc, qun thn nh Minh vi v ra sc ng ha dn Vit. Chng
nht vo tay dn Vit cc sch T Th, Ng Kinh, Tinh L v lp ra
Tng o truyn b vn ha Hn. Chng by chuyn di phong
o tc bin dn Vit thnh dn Hn. Chng h hi vo bn
145
Tang tc e da ph trm nc
Yu T Vn Dng Bn Thn
Thun Ha, Tn Bnh, Ngh An, Din Chu v Thanh Ha tin ra
ng . Ti Trng An, Bc Ninh, th cc s phu Bc H v cc
cu thn ca nhng tin triu cng hng ng nhit lit. Xt thy
tnh hnh bt li, quan li nh Minh vit th cu cu. Minh Thnh T
sai Mc Thnh dn 40,000 qun Vn Nam ko vo nc Vit hp
vi qun L Ngh. Tin n B C, thuc x Hiu C huyn Phong
Doanh, th qun Minh ng nhau vi qun Trn mt trn kch lit.
Gin nh ch thn cm trng thc qun liu cht vi gic.
Ngha qun Vit chin u v cng anh dng. Tng L Ngh b
git cht ti trn. Mc Thnh thua chy, ko qun v ng thnh
C Lng do qun Minh xy ti lng Bnh Cch huyn Yn. Gin
nh mun tha thng xua qun nh ng nhng ng Tt
can ngn, vi l do l hy ch qun cc l ko v y ri s m
mt cuc tng phn cng. Rn nt ni b bt u t . Ri Gin
nh nghe li gim pha bt git ng Tt v quan tham mu
Nguyn Cnh Chn. Vic ny lm tn hi n s on kt v tinh
thn chin u ca ngha binh. ng Tt khng nhng l mt chin
tng c nhiu mu k v thao lc m cn l mt v tng quyn
bin --th hin trong vic ng gi v hp tc vi nh Minh bo
tn lc lng ch thi-- v l ngi lm cho Gin nh tr
thnh mt thc lc. ng Dung, con ca ng Tt, v Nguyn
Cnh D, con ca Nguyn Cnh Chn, mt phn v phn n v vic
cha mnh b git cht mt cch oan ung mt phn khc v nhn
thy mt thc th khng cn thch hp lnh o ca Gin nh
--bt u l ra qu nhiu khuyt im-- nn ko qun bn b
b i gip cho ngi khc. Lc lng v kh th u tranh b chia
ch trm trng v dn n con ng kt thc thm hi. Gin nh
, mt ngi ang lnh o v ang c u th, khng bit
147
Yu T Vn Dng Bn Thn
mt cuc cch mng trong y khoa. By nm sau khi J&J mua bn
quyn, ng thng mch Palmaz-Schatz c FDA ph chun thng
qua.
Cardiologists ln
US, nhng
Yu T Vn Dng Bn Thn
Guidant chim lnh 70% th trng ng thng mch ca Hoa K.
Ri qua nm k tip, J&J gn nh mt trng th phn vo tay i
th. Nhng yu t a J&J n kt qu th thm sau cng ny tuy
c nhiu nhng gom li th ch c mt. l, J&J khng bit
lng nghe. J&J khng bit lng nghe khch hng, khng bit lng
nghe chuyn vin s dng, khng bit lng nghe k ngh v th
trng, khng bit lng nghe i th.
nghe t nhiu loi i tng: lng nghe thng cp, lng nghe
thuc cp, lng nghe qun chng, lng nghe chnh mnh, lng nghe
c nhn, lng nghe tp th, lng nghe ngi tr, lng nghe k ngu,
lng nghe ngi thn cn, lng nghe k khng quen, lng nghe k
th, lng nghe ng minh, lng nghe i th, lng nghe i tc, lng
nghe ngi tiu th, lng nghe ngi cung cp, lng nghe ngi
ang sng, lng nghe ngi cht, lng nghe ting vng ca lch
s, lng nghe ting gi ca tng lai. Ngi lnh o cn phi bit
lng nghe qua nhiu phng tin: vn bn nghin cu v bo co,
chuyn vn, hp bn, i hi, ngh lun, chnh sch v c trnh, vn
vn. Ngi lnh o phi bit lng nghe lin tc v lng nghe chnh
xc, lng nghe nhng ci th ph ln nhng ci vi t, lng nghe vi
thc tm v m lc. V sau khi lng nghe th phi hnh ng
v mc ch ti hu cho ci lng nghe l hnh ng, hnh ng
ng v hnh ng kp thi.
151
Bit Thch ng
Yu T Vn Dng Bn Thn
thi cn c gi l nhng h thng khng nh (deterministic
systems). Mt chic xe hi l th d ca mt h thng phc hp
khng bin thi. Bn trong chic xe hi c hn 17 ngn mn v
mi mn c mt hnh trng v chc nng c nh. Nhiu mn
rp ni vi nhau thnh mt h thng nh. Mi h thng nh c mt
cu trc c nh, chc nng c nh, v hnh vi ca h thng nh
ny tin liu c. Th d nh bng n thng, bng n pha,
bng n chy trong sng m, chp n, cha n, dy in, c
vn . . cu hp nn ci gi l b n. Nhng h thng nh rp ni
nhau lm thnh mt h thng ln hn cng c cu trc c nh,
chc nng c nh, v hnh vi ca h thng ln hn ny cng tin
liu c. Th d nh b n mi bn tri, b n mi bn phi, b
n ui bn tri, b n ui bn phi, b n nc, b n cp, v
h thng iu khin n cu hp nn ci gi l h thng n.
Nhng h thng ln hn rp ni li vi nhau lm thnh mt h thng
ln hn na cng c cu trc c nh, chc nng c nh, v hnh
vi ca h thng ln hn ny cng tin liu c. Th d nh h
thng n, h thng , h thng kn, h thng kim sot ca
king, h thng kim sot qut nc, h thng kim sot my lnh .
. . cu hp nn h thng in ca xe hi. Ri nhng h thng ln
hn ni kt nhau lm thnh mt h thng ton b cng c cu trc
c nh, chc nng c nh, v hnh vi ca n cng tin liu c.
Th d nh h thng in, h thng my n, h thng thn sn, h
thng hp s, h thng bnh lm nn mt chic xe hi. Du chic
xe hi l mt h thng tht phc tp c cu to bi nhiu b
phn phc tp vi mt tp hp nhiu hnh trng ca rt nhiu mn
, chic xe vn l mt th d iu khin. Th d nh nh ngi s
dng ko bnh tay li v pha tri th xe s hng mi v pha tri,
153
Yu T Vn Dng Bn Thn
Ny sinh v t t chc l thuc tnh th ba ca nhng h thng
phc hp bin thi (complex system's third property: emergence
and self-organization). Ny sinh l hot trnh a n nhng cu
trc, nhng dng tnh, nhng thuc tnh mi v kh hp
(emergence is the process of deriving some new and coherent
structures, patterns and properties). Hin tng ny sinh xy ra v
dng tnh --khng theo trc tuyn v c phn b-- ca nhng
giao ng sut mt thi gian gia nhng phn t bn trong h thng
(emergent phenomena occur due to pattern, nonlienar and
distributed, of interactions between the elements of the system over
time). Thuc tnh ny sinh khng th trc tip nhn ra v d on
c
(not
directly
accessible;
nor
directly
identiable
and
Yu T Vn Dng Bn Thn
thuc tnh va trnh by. Nhn s iu hnh c thay th, h
thng chnh quyn c ci t, c cu kinh t c i mi, chnh
sch c iu chnh . . . l nhng hin tng nhn thy trong th
gii loi ngi n t ci gi l kh nng thch ng (adaptive
capability).
Yu T Vn Dng Bn Thn
vo v tr thay th Bill Hewlett. Cng ty HP min cng ln vo
k ngh vi tnh trong nhng nm u ca thp nin 1960 ch v
nhng my o in t cao cp u phi cn n my vi tnh. Sau
t l doanh thng vi tnh ca HP ngy cng gia tng. N tr
thnh rt r nt l HP cn phi i vo lnh vc sn xut my vi tnh
v cn c hiu nng cao hn. John Young n vi HP trong bi
cnh ny vo gia thp nin 1970. Vi bn tnh qu quyt, vi ti
nng vng chi v vi kinh nghim kh hp vi bi cnh ang vn
hnh ng ta nhanh chng tr thnh mt ngi sao sng. Trong
sut hai thp nin vi cng ty HP, John chng t s iu luyn
ca mnh trong bt c cng vic g ng ta ng ti. John c
nhiu ngi trong v ngoi cng ty n phc. Quan trng hn, John
hiu r cng nghip vi tnh hn bt c ai trong cng ty. Do vic
ng ta c chn tip nhn vai tr tng gim c cng ty kim
tng gim c iu hnh l iu khng lm ngi ta ngc nhin.
Trong 5 nm u sau khi tip nhn chc v, John to c
nhng thnh qu ln. Doanh thu ca HP gia tng gp 3 ln v ln
n 4.3 t USD vo nm 1982. Ri ti gn cui thp nin 1980, i
din vi nhng e do ang thnh hnh ngy cng r nt, vi vai tr
l ngi thuyn trng ca cng ty HP, v vi bn tnh qu quyt
c hu, John Young bt u thc hin cng cuc sa sai trit
sch lc li thi ca HP, mt sch lc thch hp v hiu qu cho
s pht trin ca HP trong hai thp nin 1950 v 1960 nhng li
gy ra nhiu tr ngi cho s pht trin ca HP trong thp nin 1980.
Trong s nhng mc tiu cho sch lc mi, John mun ti cu trc
HP theo m hnh tp quyn thng tin c hiu qu hn, iu
ng c d dng hn, v nhng ngun ti nguyn (resources)
c s dng tt hn. Tuy nhin, n lc ny ca John chc
159
Yu T Vn Dng Bn Thn
i dng nh tr dp mt cch tn nhn nhng gi tr v
nguyn tc m hai v ng sng lp cng ty tuyt i tin tng t
xa v c gng trong nhiu nm cy vo no b ca nhn
vin HP. Dave kin quyt l HP phi sn xut nhng sn phm
da trn k thut m cng ty khc khng c (proprietary
technology). V th, HP y ra th trng sn phm touchscreen
PC. Ngoi k s ca HP khng cn ai khc thch sn phm ny.
Thc t cho thy cnh tranh trn th trng PC khng da vo k
thut tuyt vi hn i th (technical excellence) m chnh yu l
da vo gi r, vo khu hiu qung co, vo ci ngoi hnh hp
dn ca sn phm, vo tnh d s dng ca sn phm cho
nhng cng ty sng to phn mm tham gia. Sn phm c thi
phng trn th trng hng my thng tri trc khi ch to xong
mu m ri li vi v sn xut tung ra th trng trc khi hon
thin. Dave cho nhng th ny l di tr v [sc mi] tip th.
Nhng nhng cng ty nh IBM, Compaq, Tandy, Apple thnh cng
vi nhng tuyt chiu ny. Dave rao ging v thc hnh t trc
n nay v s bo th ti chnh (financial conservatism) do n
thm nhp su v l nguyn tc cha tng canh ci ca HP.
iu ny tr thnh li thi khi m cc cng ty ca thi i mi u
s dng th trng t bn (capital market) ti tr cho hot ng
m rng ca cng ty. Dave c vn cc qun l l hy nng gi bn
v bt s lng sn xut trong giai on kh khn kinh t. Cng
thc khn ngoan ny s gi vng li tc, nh tng c p dng v
tng thnh cng trong qu kh. Nhng thi i mi, n cng c
ngha l s b mt th trng v chm hn so vi nhng i th c
quan im ci m hn v vn kinh ti qua th trng t bn.
Dave mun nhn vin nhn ni vi hnh trnh thng tin ca h.
161
Yu T Vn Dng Bn Thn
i khp khnh mt thi gian di mi cho n khi Carly Fiorina bc
vo v i HP thng 7 nm 1999 ri sau mnh tay ti kin to
li HP --lc Dave Packard khng cn c mt trn th gian
cn tr nhng bng ma ca qu kh vn m nh HP-- v Carly
a n vt bo ln mt cch thnh cng. Nhng s kin trn cho
thy Dave t ra l ngi bo th, c chp, bm vo nh kin;
ng qun trn vinh quang ca qu kh; khng bit nghi vn v ti
thm nh tt c nhng gi tr, nhng iu, nhng ci c chp
nhn trc nhng chuyn ng mi ca mi trng kinh doanh; v
khng bit v li con ng hi hnh cng khng cho ngi
thuyn trng v li con ng hi hnh. Dave Packard khng
th thch ng vi bi cnh mi ca thp nin 1980-1990. D rng
ng chng t trong nhiu nm l mt ngi lnh o c bn lnh
v gt hi nhiu thnh cng vi bn lnh v d rng ng qu
thc l nhn vt huyn thoi ca HP, Dave Packard khng th
thch ng vi bi cnh mi ang vn hnh vn l mt s tht hin
nhin.
Iridium LLC c hnh thnh thc hin mt tng rt
cch mng do Bary Berlinger, mt k s lm vic ti Arizona trong
nhm Satellite Commu-nication Group ca Motorola, khi xng v
c hai ngi k s ng nghip tip tay thit k d n: mt h
thng gm 66 v tinh LEO (low earth orbiting) cho ngi s dng
dch v in thoi c th gi bt c ni no trn mt t. D rng
v xp trc tip ca Bary Berlinger ch d n ny nhng ng ch
tch hi ng gim c ca Motorola Robert Galvin li thch n v
cho thc hin. i vi Robert Galvin, cng nh v ch tch k nhim
Chris Galvin, d n Iridium c tim lc biu dng s v i ca
Yu T Vn Dng Bn Thn
v gi ca mi b in thoi l 3,000 USD v gi cho mi pht gi l
t 3 USD cho ti 8 USD. Th l Iridium i din vi p lc khng l
v khng c doanh thu trang tri. Ch chi ph tin li thi
ln n 40 triu USD mt thng. Hai ngy trc ngy cng b kt
qu nh k ca tam c nguyt u 1999, Staiano t chc vi l do
bt ng quan im v sch lc. John Richardson, mt qun l
nhiu kinh nghim ca Motorola tc tc c iu qua tm thi
nm quyn tng gim c iu hnh. Thng 6 nm 1999, Iridium
ui vic 15% nhn vin trong c nhiu qun l dnh vo vic
kin to sch lc tip th ca cng ty. Ti thng 8 Iridium cng ch
c c 20 ngn khch hng s dng dch v. Cui cng l Iridium
phi np h s khai ph sn, hai ngy sau khi tht hn tr n 1.5 t
USD vo ngy th su 13 ca thng 8 nm 1999. Tht bi ca
Iridium c nhiu ngi bn tn. Ngi ngoi cuc cho Iridium l
mt gic m huyn hoc ca Motorola hoc so snh lnh o ca
Motorola l cng loi vi Taliban. T khi d n c chp thun
cho ti ngy dch v c tung ra th trng l mt on ng di,
rt di. N ngn rt nhiu tin. V li vo giai on m cuc
cch mng cellular phone bng n. Cho nn nhng g c v hp l
ch khi u khng cn hp l na im cui ca hnh trnh
khai trin d n. Trong sut thp nin 1990, mng li cellphone
nhanh chng ph sng khp u Chu, Nht Bn v cng trn
sang nhng nc ang pht trin nh Trung Quc v Brazil.
Nhng mu m mi v p ca loi in thoi cellphone c tung
ra th trng tc chng mt. C sn phm ln dch v ca
cellphone c thit k trn nn tng k thut rt uyn chuyn
c th p ng nhu cu ca th trng mt cch nhanh chng.
Ngc li, in thoi ca Iridium khng th ng trong nh gi
165
Yu T Vn Dng Bn Thn
trong cng nghip in t v cng nghip bn dn. Sau khi ch tch
tp on Beong Chull Lee qua i nm 1987, ng Kun Hee Lee
bc vo v i ni tip s nghip ca cha. Di s lnh o ca
ng Samsung tr thnh mt tp on ln th nh ti Hn Quc
nm trong tay 72 cng ty con hot ng trong 5 khu vc chnh --k
ngh in t, k ngh my, k ngh bn dn, k ngh ha cht v
k ngh ti chnh- v mt s khu vc ph khc --k ngh khch
sn, k ngh ca hng bn l, k ngh gii tr, vn vn-- vi hn
161 ngn nhn vin v vi tng doanh thu 93.5 t USD, tnh vo
nm 1999. Nh ng Kun Hee tng tuyn b trong bui l k
nim 50 nm thnh lp tp on l Samsung khai sinh ln th hai
v ng c d tnh s bin n thnh mt cng ty ng cp quc t
ca th k 21. ng lm c iu , chng t c bn lnh
lnh o ca mnh. Nhng v ch tch ny khng phi l khng c
tht bi. Ngc li tht bi ca ng t hi n mc tr thnh
l mt k n trong lng doanh nghip v trong gii nghin cu.
Cu chuyn khi s t nm 1995 khi ch tch Kun Hee Lee tuyn
b l tp on Samsung s i vo vo k ngh t, chng ti . . .
Yu T Vn Dng Bn Thn
c ngha l nu Samsung mun tip tc nh tin cng vo k
ngh t th n phi u t mt s tin rt ln c c nng
xut ny. Nu ch nh vo ti ring, Samsung khng kh nng
thc hin do Samsung bt buc phi mn tin ti tr.
Vn ra bng tin mn trong lc iu kin kinh t c th ni l
ang tn ph cng ty ln dn chng, tn ph ni a v ton vng
v ton th gii th kh c th ni l mt quyt nh khn ngoan.
Hi ng gim c ca tp on cng ln ting ngn cn. Nhng v
Kun Hee Lee nm mt phn rt ln ch quyn ca cng ty cng
thm c tnh mnh m cho nn ting ni ca hi ng gim c
khng th [hoc khng dm] mnh ming ngn cn. Mt mt khc,
chnh quyn Hn Quc ban hnh chnh sch gim thiu ti a
nhng d n bnh trng vo kinh doanh mi ca cc tp on
ngn chn tnh trng d tha cnh tranh v gi s qun bnh
cho ton nn kinh t. Di s hng dn ca chnh sch , b
trng mu dch & k ngh & nng lng ca Hn Quc lc l
Chul Soo Kim kch lit phn i d n bnh trng sang k ngh
t ca tp on Samsung. ng ch ra rng c qu nhiu du hiu
cho thy s d tha nng xut ang din ra trong k ngh t ng
thi mc tng trng ca nhu cu tiu th cng ang chm li.
Phn quyt ca ng l Samsung khng nn v khng th tin hnh
d n v khng nhng n khng c li trong bi cnh kinh t ang
vn hnh m n cn trc tip vi phm chnh sch v gy ra nhng
va chm khng cn thit gia nhng gii chc trong chnh quyn.
Cha ht, p lc chnh tr cng ln Samsung cc mnh trong
yu cu ci t hiu nng ca tp on bng cch ct b mt s
doanh nghip lm gim bt kch c ca tp on. Kun Hee
khng hi lng vi s ph quyt ca chnh quyn. Cho nn, bc
169
Yu T Vn Dng Bn Thn
Motor bn cho Renault, mt cng ty sn xut xe hi ca Php, vi
gi bo 560 triu USD, so vi vn u t tt c l 5 t USD tnh c
nh my Pusan. Khng phi ch ph sn cng ty con Samsung
Motor m thi, tp on m cng phi bn b hn 10 cng ty
con v loi tr 50 ngn nhn cng ci thin cu trc ti chnh
ca Samsung. May mn l tp on cha b ph sn v cui cng
cng thot nn. Kun Hee Lee khng phi l mt ngi thiu ti
nng. Ngc li c th ni ng ta l mt nh lnh o c bn lnh.
Nhng kht vng thiu hn nhng kim sot khch quan cng vi
s ng mn v c chp lm cho ng bi trn. Kun Hee Lee
khng bit thch ng, t nht l trong trng hp ny. Cm ch
thiu hn nhng kim sot khch quan cn c hiu trn hai cp
. Cp th nht c ni c nhn ca ngi lnh o c tnh
khng s dng nhng thng tin khch quan t ch kht vng
ca mnh. Cp th hai c ni ti c ch lnh o khng c
c hoc nh mt s qun bnh cn thit do mt/nhng c
trnh khch quan trong mt t chc b v hiu qu trong chc
nng kim sot v ngn chn nhng hnh vi thi qu hoc nhng
quyt nh phi l n gy ra tc hi trm trng.
Schwinn Bicycle Company l mt icon ca ca ngi dn
M, t ch l mt cng ty sn xut xe my p hng b th trng
Hoa K gn nh trong sut th k 20 i ti ch gia cng v nhp xe
ngoi di nhn hiu Schwinn t cc nc Chu Thi Bnh
Dng.
Yu T Vn Dng Bn Thn
nin 1920 tn ph k ngh m t, v d nhin l n v ExcelsiorHenderson ca cng ty Schwinn cng khng trnh khi b dp vi
trong cn bo . Sn xut ra m khng c ngi mua, ExcelsiorHenderson nh phi dp tim nm 1931. Cng ty Schwinn ng
bn b vc ph sn. Vo lc , con trai ca Ignaz Schwinn, l
Frank W. Schwinn, mi chnh thc bc vo v i lnh o. ng
nhn trch nhim iu hnh cng ty v dc ton lc vo kinh doanh
xe p. Sau mt chuyn i u Chu tm tng sng to, ng
tr li Chicago v sau cho ra i chic xe p Schwinn B-10E
Motorbyke, mt kiu xe p dnh cho tui tr mang dng dp ca
m t. Nm sau, n c ci thin thm v t tn l Aerocycle.
Frank Schwinn thuyt phc American Rubber Co. sn xut loi
v xe c rut c 2.125 cho kiu xe ny trong khi gn thm m chn
nhn ging nh bnh xng ca m t, thm n trc v chung
in. Chic xe tr thnh ni ting vi nickname l paperboy bike
hay cruiser v tr thnh l tiu chun cho xe p m nhng cng
ty khc ua nhau m phng. Thnh cng ca mt sn phm p
vi gi thnh thp khng nhng gip cho cng ty Schwinn ni
danh l mt cng ty sng to m cn gip cho cng ty Schwinn c
c doanh thu khm kh lu di, ngay c trong giai on kinh t tr
tr. Ri Frank Schwinn bo tr cho mt cuc tranh ti xe p ko
di 6 ngy xuyn US vi s tham d ca i nh, do nh to dng
Emil Wastyn dn u, v vi nhng th lc gia tn tui nh l Jerry
Rodman. Vi kinh nghim rt ra t cuc ua, cng ty Schwinn
tung ra th trng lot xe Paramount vo nm 1938, p ng nhu
cu ca th trng xe ua cao gi dnh cho gii th thao. Lin tc
hai mi nm Schwinn vn tip tc sn xut loi xe Paramount vi
s lng nh m sn xe c ch to t nhng phn xng nh
173
Yu T Vn Dng Bn Thn
tc nhanh chng, nht l xe ca nhng cng ty Anh Quc sn
xut. English racers, sport roadsters and recreational bikes c
dn Hoa K a chung. p li s e da ny, ngoi vic tung ra
loi xe middleweight English racers [trn cn bn n ging
Enghlish racers ca Anh nhng vi bnh xe to hn v v bnh rng
hn] chng li hng ngoi, Schwinn cng nhng cng ty sn
xut xe p ti Hoa K hp sc vn ng chnh quyn Hoa K dng
thu xut nhp khu ngn chn xe p ngoi nhp vo Hoa K.
Thng 8 nm 1955, Tng Thng Eisenhower ban hnh chnh sch
p thu cho 4 loi xe p, 22.4% cho 3 loi xe p v 11.25% cho 1
loi. Theo , th phn ca xe p ngoi ch cn li 28.5% ca ton
th trng v duy tr mc di 30% cho ti nm 1964. Dn chng
chuyn hng t chung xe p Anh Quc sang xe p gi r hn
ca Ho lan v c Quc. Nm 1961, do s khiu ni ca nhng
nh nhp cng xe p ngoi, to n ca US Custom Appeal tuyn
b hy b vic p thu ca chnh ph Eisenhower. Nhng ngay
sau Tng Thng John F. Kennedy ban hnh lnh p thu 50%
trn tt c cc xe p nhp vo Hoa K v lnh duy tr n nm
1964. Thc ra th gii php p gi ch l tm thi cho nhng
cng ty ni a thi gian lm nhng ci cch cn thit nhm nng
cao hiu qu cnh tranh. Nhng hai th h lnh o k tip ca
Schwinn b l c hi v vn bm vo cng thc xa c ca
ngi trc v m m trc nhng khuynh hng ca thp nin
1970. t ra l c ti 3 chuyn bin ln Schwinn khng nhn thy
hoc l nhn thy m khng i ng ni. Th nht l khuynh hng
thay i s thch ca ngi tiu th. Nhng a tr m xe p
Schwinn ca thp nin 1950 trng thnh. H khng cn thch
nhng chic xe bng long v nng n m h tng mt thi say
175
Yu T Vn Dng Bn Thn
i l khng c Schwinn ng . Thay v tm kim mt gii php
win-win c li cho c i bn khi thy c khuynh hng ny,
Schwinn tn hao sinh lc cho mt cuc chin php l sut 10
nm di ri lm cho nhng doanh nhn v ang l ng minh
bin thnh lc lng i khng. Th ba, l khuynh hng ct gim
chi ph ca Schwinn. Nn lm pht ca thp nin 1970 y cng
nhn ca Schwinn vo tay hip hi lao ng UAW (United Auto
Workers). Vi s chng lng ca UAW, cng nhn i lng bng
cao hn. Ri mt lot nhng va chm lao ng lm cho hiu qu
sn xut sa st. Ri cnh tranh t Chu to thm p lc. Ri k
thut lc hu v s c k ca xng sn xut lm cho hiu nng,
v theo l kh nng cnh tranh, ca Schwinn b b ri pha sau
cng lc cng xa, chng thm p lc ln trn p lc vn t trong
quan h lao ng. Ti nm 1983 th Edward R. Schwinn quyt nh
ng ca xng sn xut ti Chicago ch v quyt thng UAW,
mt chin thng phi tr gi rt t, mt chin thng m v sch
lc bin Schwinn t ch l mt cng ty sn xut thnh ra mt
cng ty nhp khu xe p ngoi. u tin Schwinn tm i tc
Chu ch xut nhng b phn xe p [linh kin] lp rp ti
Hoa K (outsourcing), v k hp ng vi cng ty Giant Bicycle
ca i Loan. Sau chuyn tt c khu sn xut cn li v
Greenville bang Mississippi, ni tr thnh l xng lp rp xe
p cho Schwinn. Vi nm sau, khi nhn ra him ho ty thuc vo
mt i tc cung cp duy nht, Schwinn k hp ng vi mt cng
ty Trung Quc, China Bicycle Co.. Khng hi lng vi Schwinn,
cng ty Giant Bicycle tr a bng cch t ch sn phm cho mnh
v tin cng vo th trng Hoa K. Cha ng, phi ni l nh
thng vo sn nh ca Schwinn bng cch s dng ngay knh
177
V, h t mnh o h chn
32
Crown, Judith, and Coleman, Glen, No Hands: the Rise and Fall
Yu T Vn Dng Bn Thn
V ngi qun l tip th cng khng khc. ng ta tng tuyn b
Schwinn khng c i th cnh tranh.33 Crown v Coleman, phng
vin v ph bin tp ca Crains Chicago Business cho rng chnh
ci phch li ca Edward R. Schwinn lm hi chua nhng mi
33
Yu T Vn Dng Bn Thn
Bi nh thnh K n. Chng bao lu u ly c c ri nhanh
chng thu phc cc chu huyn, thit lp chnh quyn, bnh nh
vng ti chim. c tin nguy ngp ca bn Vng Thng vua
Minh Thnh T lin c Chinh L Ph Tng Qun An Vin Hu
Liu Thng, Tham Tng Bo nh B Lng Minh, c Thi
T, Binh B Thng Th L Khnh, Cng B Thng Th Hong
Phc v B Chnh S Nguyn c Hun em 100,000 qun cng
20,000 nga chin i ng Qung Ty sang nh ca Ba Ly.
Vua Minh cn sai Chinh Nam i Tng Qun Kim Quc Cng
Mc Thnh, Tham Tng Anh Hng B T Hanh v Ty Ninh B
m Trung dn qun i ng Vn Nam sang nh ca L Hoa.
Khi hay tin vin binh ca ch ang ko sang, b phn lnh o ca
khng chin qun xng k hoch xut ton lc ro rit nh
chim thnh ng Quan trit ng ni ng. Nhng L Li c
mt ci nhn khc. ng ni vic nh thnh l h sch, nay ta hy
35
Trn Trng Kim, Vit Nam S Lc, trang 90, nxb Trung Tm
Hc Liu B Gio Dc
181
Yu T Vn Dng Bn Thn
Ngi lnh o cng th, tng vt qua nhng th thch ln trong
qu kh khng bo m s vt qua th thch ln ca hin ti v
nhng th thch ln trong tng lai. Th thch ca qu kh c th
ging vi th thch ca hin ti hoc ca tng lai, nhng gii php
ca qu kh khng bo m s p dng c cho hin ti v tng
lai.
Yu T Vn Dng Bn Thn
functional teams) c trch mt dng sn phm tn dng kin
thc v kinh nghim tng thch ri nh pht huy u th tc .
Rubbermaid tp trung v vn dng sc mnh ca hai yu t sn
phm mi v tc gip n tung honh gn nh c b th
trng. V theo gip n nng mc li thu cng nh nng cao
quyn lc i vi pha i tc l nhng cng ty bn hng l
(retailers). Nhng l cu chuyn ca thp nin 1980, giai on
m ngi tiu th ch bit bn rn tiu tin (shop-till-you-drop) ch
khng quan tm nhiu n gi c v cng ty bn l ch bit chp
nhn gi hng do cng ty sn xut nh t ch khng lm g hn.
Khi bc vo thp nin 1990 th bi cnh vn hnh khc trc.
Ngi tiu th tr nn so k hn nhiu. H quan tm n gi tr
tng xng gia sn phm v ng tin b ra mua n (seeking
good value). Nhng cng ty bn l p ng quan tm ca ngi
tiu th vi chiu bi gi h, lc no cng vy (low prices, as
always). c th thc hin ng li cam kt vi ngi tiu th
th, bn cnh nhng n lc t lc m tha t bn trong, d nhin l
nhng cng ty bn l phi quay sang nhng i tc t bn ngoi
gip h thc hin vic gim gi. Song song, cc cng ty bn l
cng u t rt nhiu vo nhng k thut tin tin hn. S p
dng su rng k thut tin tin vo vn hnh khng dng li h
thng ni b ca nhng cng ty bn l m n cn phi lin kt vi
tt c h thng ca cc i tc bn ngoi thnh mt mng mi c
th t hiu qu mong i. iu ny tr thnh l mt sch lc ln
v di hn m cc cng ty sn xut phi hp tc nu mun tip tc
l i tc. V cc cng ty bn l nhiu ln ln ting yu cu
Rubbermaid. Nhng yu cu ny thot nghe qua dng nh khng
kh p ng i vi mt cng ty c ting tm lng ly. Nhng vi
185
Yu T Vn Dng Bn Thn
hnh nhng sch lc khc nhm h gi thnh ca sn phm
p ng yu cu gim gi cng nh nhm p ng nhng yu cu
khc ca pha i tc. Trong bi cnh Stanley Gault, nhn vt
huyn thoi ca Rubbermaid, mng o thoi n v Wolfgang
Schmitt nhn lnh vai tr lnh o cao nht ca Rubbermaid.
Wolfgang Schmitt khng phi l mt nhn vt n t bn ngoi.
ng l nhn vin ca Rubbermaid t nm 1966; l tng gim
c ca n v Home Product Division t nm 1984 ti 1990; l ph
tng gim c cng ty t nm 1987 ti nm 1991; l tng gim c
iu hnh cng ty (COO) t nm 1991; nm chc v tng gim c
cng ty (CEO) vo thng 11 nm 1992; ri kim nhim chc v ch
tch hi ng qun tr vo thng 9 nm 1993. Ni mt cch khc
ng l mt trong s nhng ngi lnh o cao nht ca cng ty;
l mt trong nhng ngi tip tay kin to c my vn hnh v
kin to thnh qu ca cng ty; l mt trong nhng ngi sao gip
cho cng ty ta sng ho quang. Ri sau khi Wolfgang Schmitt tip
nhim vai tr lnh o ti cao, con tu Rubbermaid vn tip tc i
trn hi trnh c, mt hi trnh v ang mang n nhng thng
li vinh quang.
Yu T Vn Dng Bn Thn
Nhng thnh tch ny lm cho cc cng ty khc phi khm phc v
Wallstreet tn dng. Doanh nghip ca Motorola gn nh l c
xy dng ton b trn nn mng k thut a-na-lc (analog
technology). Nh CEO Robert Galvin pht biu, we were the
V nhng i tc ca
Nh Emilio
Yu T Vn Dng Bn Thn
s dng. Ph s dng da trn doanh thu thu c t nhng cng
ty ny cho thy r nh ban ngy l s yu chung ca khch hng
tiu th i vi loi in thoi i-gi-t cng ngy cng gia tng. S
gia tng chnh l ch du ca khuynh hng tiu th ngy cng
r nt. Thm vo nhng bo co cng khai v khch quan v
khuynh hng ca th trng cng cho thy rt r. Nhng Motorola
khng mun nghe v khng mun thy. Lnh o ca Motorola ch
mun tin vo nhng d phng ca ni b. V d phng ca h l
in thoi a-na-lc vn l tt hn (would be better off) cho nhng
cng ty cung cp dch v. H tin l khch hng ch mun nhng
in thoi a-na-lc xinh hn v tt hn thi. Trong tay h c ti 43
triu khch hng s dng in thoi a-na-lc. Bn mi ba triu
Yu T Vn Dng Bn Thn
nc gii kht cho ngi th thao (sport drink) vi tn gi Gatorade.
Cng ty Snapple hot ng t nm 1972 di tn gi c
Unadulterated Food Products Inc. do hai anh em ct cho lm ngh
lau chi ca king, Leonard Marsh & Hyman Golden, v ng ch
ca mt ca hng thc phm sc khe (health food store), Arnold
Greenberg, khai sinh. n nm 1986 th cng ty bt u sn xut
nc tri cy lm bng s-a vi nc khong thin nhin, di
chiu bi Made from the best stuffs on earth, v phn phi ti
nhng ca hng thc phm sc khe. Nm k tip Snapple i vo
th trng tr p lnh va mi tng hnh ti Hoa K vi sn phm
tr ho hng RTD (ready to drink) rt l new age. S tham d vo
th trng tr ng lnh ca Snapple cho thy l cng ty ny
nhp cuc rt ng lc. Nm 1993 cng ty Snapple ln sn chng
khon. V nng thng hiu ln ng cp quc gia, mt mt
cng ty nh n nhn vin Wendy Kaufman hnh nh thn
mt ca c trn TV a Snapple vo lng qun chng bnh d v
mt mt khc nh n nhng siu sao radio nh Howard Stern v
Rush Limbaugh a Snapple ti gn vi qun chng c khuynh
hng sng bi o ngng hoc c khuynh hng khc ngi
bnh thng. Snapple c coi l mt cng ty c kh nng sng
to, tin phong trong c trnh ng gi nng (hot packaging
process) cho tr m sau ny tr thnh tiu chun ng gi
(category standard), v sng to ra nhng my bn hng t
ng (vending machines) v nhng t lnh ca king (coolers) rt
bt mt v c o. Nhng ci c o hn ht ca Snapple nm
ch n c mt mng li rt rng v rt ng tin cy gm nhng
ngi kinh doanh c lp chu trch nhim ng gi v phn phi
sn phm cho cng ty (independent copackers and distributors
193
36
Sydney Finkelstein (2003) Why Smart Executives Fail, page 81. New York:
Penguine Group
37
Sydney Finkelstein (2003) Why Smart Executives Fail, page 81. New York:
Penguine Group
194
Yu T Vn Dng Bn Thn
s tiu hao thi gian, nng lc, danh ting v c hi kinh t.
Quaker Oak thua m v khng hiu r i tng ca mnh.
Snapple khng phi l Gatorade nh William ngh. Dng sn
phm ca Snapple thuc v image drink products trong khi dng
sn phm ca Gatorade thuc v fluid replacement products.
Thnh cng ca Snapple xy trn nn tng squirky marketing
to ra ci gi l a cult drink trong khi thnh cng ca Gatorade l
nh vo chit th rt ro (agressively segmented) v qung b sn
phm vi phong cch truyn thng. Snapple cy vo mng li
phn phi ca nhng doanh nhn tiu thng y nhit huyt
(distributing networks of entrepreneurs) trong khi Gatorade s dng
h thng kho cha (warehouse system). Quaker Oak thua m v
sai lm trong sch lc, mt h ly tt yu khi t sai lm v i
tng dn n sai lm v sch lc. Sau khi mua xong Snapple,
Quaker Oak thnh lp ngay mt n v kinh doanh mi, the
Beverage Division, bao gm Gatorade v Snapple, ri tin hnh
kin to mt h thng phn phi lng tnh (a hybrid distribution
system). Nhng n lc b tht bi ngay t u v hai l do: (1)
nhng tiu thng c lp m trch ng gi v phn phi
khng tn nhim lnh o ca Quaker Oak v (2) quyn li ca
nhng tiu thng ny b xm phm do quyt sch ca Quaker Oak
trong cch kin to h thng mi. Theo , Quaker Oak khng th
khai thc c s kt hp nh mun. T hn, Quaker Oak li
phi i din vi mt s tnh hnh ngoi tin liu: kh nng sn xut
ca Snapple chm hn l h d tnh, hng Snapple tn kho ng
qu nhiu, nhn vin bn hng a theo nhau ngh vic, ri hai trong
ba nhn vt khai sinh Snapple la b cng ty. Vy m, ngay c
nhn vt cn li vi kinh nghim v hiu bit v Snapple l Leonard
195
Yu T Vn Dng Bn Thn
Quaker khng hiu c bn cht ca doanh nhn tiu thng
trong doanh nghip (just didn't understand entrepreneurial nature of
the business.) V William Smithburg cng nhn nhn, Li lm
ca chng ti l khng hiu rnh h hay ni cch khc khng
hiu rnh v doanh nghip cng nh vn ha ca h (Our error was
not understanding them or their business and culture as well as we
should have) . . . qu hng khi vi chuyn c thm mt thng
hiu mi, mt thng hiu c chn ng (There was so much
excitement about briging in a new brand, a brand with legs). ng
l chng ti phi c vi ngi tranh lun ngc li trong lc thm
nh (We should have had a couple of people arguing the 'no side'
of the evaluation). Mt cng ty tng thnh cng ln trong vic
thu mua cng ty khc khng th thnh cng ln na. Mt ngi
lnh o gi kinh nghim tng lng ly vi ti nng bin con mi
b chinh phc thnh g trng vng khng th thnh cng ln
na. Tt c ch v khng bit lng nghe v khng bit thch ng.
Thm mt ln na, s tht bi ca Quaker Oak cho thy thnh cng
trong qu kh khng bo m cho thnh cng trong tng lai.
Yu T Vn Dng Bn Thn
Hi trnh mi a t nc ra khi khng hong v m ra mt
chn tri nhiu ha hn. Khng mt cht hoi nghi thuyn trng
ti ba Franklin D. Roosevel l mt nh lnh o bit thch ng. Kh
nng thch ng ca ng ko theo s thch ng ca c mt dn
tc, mt th ng lc cn thit a t nc tin ti phn thnh.
Du hiu e da t nc thc ra xut hin t thi Trn
mt v my en n ln ngy cng dy theo nhng bin ng chnh
tr ni b ca i Vit.
Yu T Vn Dng Bn Thn
Nht bn.
ng-Ty trn tiu chun "ph quc cng binh v hnh phc ca
tuyt i a s" th r rng cc nc ng Phng thc s l khng
th snh vi cc nc Ty Phng. L do l v "nn gio dc Nho
Yu T Vn Dng Bn Thn
l u khng nhn ra mt iu n gin l vo thi im lch s
t nc Ph Tang cn c mt hi trnh mi. V nh th, vi s
gip sc ca cc cng thn, Minh Tr dng cao ngn c Minh
Tr Duy Tn. S dt khot ca Minh Tr trong quyt tm canh tn
t nc gip ng chinh phc c qun thn, nm c thc
quyn t h v v sau tr nn mt v Thin Hong bt t trong
lng dn Nht.38 Khng ai c th hoi nghi Minh Tr Thin Hong l
mt v thuyn trng ti ba bit v mt hi trnh mi a thuyn
vt bo, mt nh lnh o bit lng nghe v bit thch ng vi bi
cnh ang vn hnh.
38
Yu T Vn Dng Bn Thn
i Vng. V sau ht Hi Ngh Din Hng c triu tp, nh
du nh cao v l im cui ca on ng chun b chin tranh
v quc. Thuyn trng Trn Nhn Tng bit v mt hi trnh
a con thuyn t quc vt bo ngay t lc du hiu d bo
va mi hnh thnh; l vic Tha Tng Lc T Phu cng vua
Nam Tng nhy sng t vn. Trn Nhn Tng khng th v c
hi trnh ny nu ng khng bit lng nghe v khng bit thch ng
vi bi cnh ang vn hnh.
Bit Ti To
206
Yu T Vn Dng Bn Thn
Yu T Vn Dng Bn Thn
tm ca ca nhng cn lc chnh tr , Dng Vn Nga lt xc
nhiu ln bin thnh con ngi mi cho vai tr mi trong giai
on mi. V mi giai on b xng ng vi vai tr ca mt
ngi lnh o c kh nng. Nguyn Tri v Dng Vn Nga thc
s l nhng ngi chng t c mt kh nng ti to ngoi
hng.
Trong mi nm khng chin Bnh nh Vng L Li c
ba ln chy v n trn ni cn c Ch Linh. Trong ln th ba lc
lng khng chin b tn hao nhiu v tinh thn ca ngha binh v
cng kit qu. Trc e da b tan r, Bnh nh Vng nh sai
L Trn i cu ha vi gic c thi gian khi phc. Vi nm
sau Bnh nh Vng phc hi c lc lng v khi qun nh
tip. Ton b din bin ny cho thy L Li bit ti to li sinh
lc cho binh s ca mnh ni ring v sinh lc ca cuc khng chin
ni chung sau nhng tiu hao trm trng.
Ma xun ca nm 1038, vua L Thi Tng ng ra ca B
Ci d l cy rung tch in. Vua sai hu ty dn c p n ri
ch thn lm l t cng Thn Nng. T xong vua t cm cy
mun lm l t cy. Cc quan i theo ng can ngn v ni
39
210
Yu T Vn Dng Bn Thn
mt ngy ma ng gi rt vo thng 10 nm 1055, vua L Thnh
Tng, con trng ca L Thi Tng v Kim Thin Thi Hu, xt xa
ni vi quan t hu rng Trm trong cung si than xng th,
41
211
42
212
Yu T Vn Dng Bn Thn
qun ch lc ca i Vit cng vi cc n v a phng tp
trung v Thin Trng ri t tip tc trin khai trit thoi chin
lc v Thanh Ha ti ca bin Giao Thy trnh hai gng km,
mt ca Thot Hoan t hng Bc nh xung v mt ca Toa
t hng Nam nh ln. Ri ton b binh lc ca Nguyn Mng
nm trn ti vng ng bng Bc B trong khi ch lc ca i Vit
th ng ti Thanh Ha. V hnh trung ch ri vo tnh hung v
cng ngoi bin gii, lm tri thnh ch. Do th, tiu quc sinh linh
mt phng phi chu lm than. . . . Ma ng nm Ch Nguyn th
24 (1287) li thy i qun thy b u tin sang, thiu t cha
chin khp nc, o bi m m t tin, bt git ngi dn gi tr,
p ph sn nghip trm h, cc hnh ng tn nhn ph phch
khng g l khng lm. . . . Tham chnh M Nhi lu nm binh
thuyn ring ra ngoi bin, bt ht bin dn vng bin, ln th git
cht, nh th bt i, cho n c treo tri x m, mnh u khp
213
ng
43
L Mnh Tht, Ton Tp Trn Nhn Tng, trang 162, xb nm 2000 ti TP HCM,
nxb TP HCM
214
Yu T Vn Dng Bn Thn
b phn dn tc c lm l. Khng ch c th, n chng t mt
ng li chnh tr nhn o n nh t nc sau chin tranh,
lm cho mi ngi cm thy yn tm lao ng xy dng t
nc.45 Ri khi chin tranh qua i, t nc cn phi nhanh chng
dn s ha ti kin v pht trin. Nhng khi nhn thy danh
sch b phong quan tc ca vua Trn Anh Tng c tn ca qu
nhiu ngi, vua Trn Nhn Tng ch trch sao li c mt nc
Thng 3 nm
45
L Mnh Tht, Ton Tp Trn Nhn Tng, trang 164, xb nm 2000 ti TP HCM,
nxb TP HCM
215
47
L Mnh Tht, Ton Tp Trn Nhn Tng, trang 202, xb nm 2000 ti TP HCM,
nxb TP HCM
216
Yu T Vn Dng Bn Thn
an ninh quc gia. Vn nhn trong nc lm th ch ci khng t.
n nm 1307 on Nh Hi c c ti hai chu v an b tnh
Chim Thnh nay tr thnh l con dn i Vit, v ng hon
thnh tt p s mng ny. Nhn li nhng din bin trn, c
v bn sc siu vit ca Trn Nhn Tng li cng ni cm. Qua
hnh ng thc tin (1) ng chng minh vi mi ngi rng bi tr
dng thm nhun trn bn thn ca nhng ngi lnh o c kh
nng mang li ha bnh thc s cho con ngi; (2) ng chng minh
vi nhn dn i Vit rng m mang b ci khng nht thit phi
xm lng x ngi m ngc li c th thc hin bng con ng
ha bnh v s m mang b ci khng nhm bp v tc
ot quyn sng ca dn tc km u th; (3) ng ni vi nhn dn
Chim Thnh rng trong i mt ca ch Pht tt c chng sanh
u bnh ng v v th trong tri tim ng khng c s phn chia
ngn ngi hay coi nh dn tc Chim Thnh; (4) ng ni vi b tnh
Vit-Chim rng nhng con ngi khng cng chng tc c th
sng hp qun trong ha bnh; (5) ng ni vi giai cp lnh o
rng hnh phc an lc ca tt c b tnh mi thc s l cu cnh
chn chnh v n lc mang n hnh phc an lc cho tt c b tnh
mi l mc tiu chn chnh chnh quyn hin hu v phc v.
B phn lnh o ca i Vit v bn thn hai vua Trn thc s
bit vn dng ti a hnh ng gng mu ca bn thn, hoc th
hin qua ng li sch lc, ti to nguyn tc t chc v vn
hnh, ti to nim tin t ni ngi lnh o, ti to sinh lc ca
qun chng, ti to o l sng, ti to ting ni nhn bn, ti to
ci nhn bnh ng v thn phn con ngi, ti to ha bnh.
V trong s nhng tm gng ni bt ghi li trong lch s
dn tc khng th no khng ni ti vic lm ca L Li ngy ton
217
48
218
Yu T Vn Dng Bn Thn
gng sng lnh o, L Li (1) th hin s kh hp ton vn
ca t tng, sch lc v hnh ng; (2) chng thc c
chnh ngha ca ngi chin thng; (3) cng c c nim tin v
hy vng ni mt triu i va thnh hnh. V nh nhng iu ny,
mt dng sinh lc mi c khai m vc dy mt t nc
kit qu sau nhiu nm chin tranh tn hy. L Thi T th hin
ci gng li ni v hnh ng i song i v chng t mt kh
nng ti to tuyt vi.
Sau nhng cuc chin tranh v quc, bn cnh nhng n
lc ti thit i sng vt cht cho t nc, Trn Nhn Tng cng
quan tm su sc n vic gy dng mt qu kh thn thnh
49
219
50
Nguyn Khc Thun, Vit S Giai Thoi, trang 25, xb nm 2004, ti TP HCM, nxb
Gio Dc
220
Yu T Vn Dng Bn Thn
ni ln thi cu nhn ti mt cch tng qut m cn ch th
hnh ng thc tin trong vic tm kim v tuyn dng nhn ti.
Php lnh vch ra trch nhim tm kim v tuyn dng nhn ti
l trch nhim chung v mi ngi trong cc cp lnh o phi thc
thi trch nhim . N ni kt trch nhim, v mt ngc li l vinh
d v quyn li, gia ngi tin c vi ngi c tuyn dng v xa
hn na l gia nhng ngi ang lnh o hin ti vi nhng
ngi c o to tr thnh cp lnh o trong tng lai.
William H. Seward l
Yu T Vn Dng Bn Thn
ngoan ngon i theo d lun. Seward c ngi ta cho l nhn
vt cp tin ca ng Cng Ha. Trong bui sng sm ca ngy
18 thng 5 nm 1860, trc gi khai mc b phiu, Seward vn cn
nhn c t William Evart, ch tch ca i biu on, mt in
vn lc quan Mi th cho thy ng chc chn s c c. Mt
i th khc, Salmon P. Chase, l mt chnh tr gia y quyn r v
mt th hnh, nh mt phng vin tng nhn xt mt ngoi hnh
Yu T Vn Dng Bn Thn
trng hi qun, Montgomery Blair, vo chc v tng chng bu
tn (postmaster general), v Edward Stanton, vo chc v b trng
chin tranh. Tt c thnh vin trong ni cc do Abraham Lincohn
b nhim u l nhng ngi c hc thc hn ng, c danh ting
hn ng, v c kinh nghim phc v cng chng nhiu hn ng.
Gii quan st thi e ngi rng ho quang v bn lnh ca tp th
ni cc khng thn thin ny s lm chm xung vai tr lnh o
ca ng lut s nh qu va c c tng thng. Nhng Abraham
Lincohn nhanh chng chng minh cho mi ngi thy ng chnh
l mt thuyn trng ti ba. Ri vi thi gian, Seward l ngi u
tin chuyn thi khinh th sang thn phc ri tr thnh ngi bn
v l ngi c vn thn tn ca Lincohn. Bate tng ch Lincohn l
ngi c lng vi t nc nhng cha ti qun tr phi
tuyn b Lincohn l mt nh lnh o v ch th v l mt con
51
Doris Kearns Goowin. Team of Rivals: The Political Genious of Abraham Lincohn.
225
Yu T Vn Dng Bn Thn
php. Nhng Grant lm hn th. ng cho binh s Nam
qun gi li thanh gm. ng cung cp lng thc v qun o cho
nhng chin binh ngho i ca Nam qun. ng cn nn n h gi
li la v nga chin em v qu dng vo cy cy cho v ma
sp ti. V khi m Bc qun nh trng thi kn, pht c reo h
chin thng th Grant ra lnh dp b tt c. ng ni Chin
227
Bit Ri B
V i Lnh o
Yu T Vn Dng Bn Thn
Vin (1776-1777); ngi trong Hi ng C Vn Virginia (17781779); tr thnh l thnh vin ca Continental Congress (17801783); tr li phc v trong Virginia i Biu Vin ln th nh (17831786); trip tp i Hi Hin Php (1786); l Ngh Vin Hoa K
(1789-1797); son tho Ngh Quyt Virginia (1798); phc v trong
Virginia i Biu Vin ln th ba (1799-1800); nm chc v Tng
Trng Ngoi Giao (1801-1809); v tr thnh v tng thng th t
ca Hoa K lin tip hai nhim k (1809-1817). Madison c coi
l cha ca Hin Php Hoa K. Nm 1978 ng vit hn 1/3 trong
s 85 bi tiu lun, sau c kt tp di tn Federalist Papers,
ng trn bo nhm thuyt phc qun chng h tr cho hin php
lin bang, v nhng bi vit ca ng c nh hng rt ln, mi
cho ti nay, i vi Hoa K. Quc Hi, Madison lm vic st vi
Tng Thng George Washington t chc mt chnh quyn lin
bang mi. Cng cn ca ng trong vic ny nhiu hn c Thomas
Jefferson v Hamilton.
52
230
Yu T Vn Dng Bn Thn
Madison hin r nt theo ci kt cuc thm hi ca trn chin 1814.
Qun Anh, di s ch huy ca Tng Robert Ross, tin t
Chesapeake Bay ti Washigton, D.C. Madison ku gi qun chng
tham gia nhng n v dn qun v trang bo v Th . Ch
c 7,000 ngi hng ng. Ri qun M giao chin vi qun
Anh ti mt ni ch cch thnh ph Bladensburg khong 5 dm.
Qun M sau khi bn vi pht sng, b t vong vi ngi, b
chy. Qun Anh trn vo Washington D.C. chiu ngy 24 thng 8,
vo tn Nh Trng t ph. Gia nh Tng Thng ch va thi
gian chy trn. Kh nhn ra Madison l mt v tng thng.54
Bng vo nhng chng c lch s, c th ni trc khi tr thnh
tng thng, Madison l mt nh lnh o tuyt vi. Nhng mt
cng v mi, cng v Tng Thng Hoa K, ng khng cn l
mt nh lnh o ti hoa na, hay ni cho ng hn, ng nhanh
chng tr thnh mt nh lnh o li thi. Ho quang ca mt thu
khng cn theo ng na. Ting ni ca ng mai mt trong lng ca
qun chng. Khng cn g t hn khi mt v nguyn th ca quc
gia khng th vc dy lng yu nc ca dn ng ln chng
li ngoi th.
Mao Trch ng (1893- ) c mt trong mt giai on lch s
m nc Tu c ghi nhn l ang lc b phn ha trm trng.
Ngy tn ca Thanh triu rt trong vng xoy ca bin ng x hi
v kinh t khng ngoi ra c. Ti nguyn thin nhin ca t nc
th chp vo tay nhng ngoi bang tham lam, m theo nh ngn
ng ca Mao ni vi Edward Snow l s phn thy r tht Trung
54
231
55
56
57
232
Yu T Vn Dng Bn Thn
nhng th lnh cng sn khc, l chuyn vin p . ng ta bit
lm th no ph sp mt t chc, mt on th, mt giai cp x
hi, mt chnh quyn, mt quc gia. ng ta chim hu kh nng
v chng minh l ng ta c th lm cng vic p mc
tuyt vi. Nhng khi lch s sang trang, Trung Quc bc sang
mt giai on mi, giai on hu cch mng cn ngi c kh nng
xy dng li t nc t v tan hoang, th kh nng ca Mao
nhanh chng tr nn li thi trc bi cnh mi ang vn hnh.
Thay v nhng li v i cho ngi khc, Mao c bm vu
quyn lc ri a t nc ca ng ta n st bn b vc. Nu
khng c chnh sch engagement ca M vo u thp nin 1970
v s tri dy ca ng Tiu Bnh [ngi tng c m mt
trong cng xng u Chu khi cn l sinh vin v che y s
thn phc ca mnh v hiu nng sn xut ca th gii t bn tn
y lng] cha ai bit chc Trung Quc phi tip tc ph sn ti
mc no.
V vy, mt ngi lnh o thc thi phi bit trao li vai tr lnh
o cho ngi khc ng lc. Bit trao li gnh nng ng lc
bo tn cng nghip ln uy tn to c, duy tr nh hng tt
p ang c, to iu kin thun li cho vic chuyn i sang
mt vai tr lnh o khc thch hp hn nu vn cn mun tip tc
gp mt, v quan trng hn ht l khng cn bc tin hoc lm
thng tn n tp th hay t nc. V, mt ngi lnh o sng
sut phi t bit u l gii hn ca mnh dng li trc nhng
quyn r ca c hi.
Trng , ngi Ph i huyn ng Li, nay thuc tnh
Hi Hng, l ngi thanh lim, thng thn, khng b ng, c ch
233
Thp o
58
Yu T Vn Dng Bn Thn
kh nng m ng vai tr lnh o t nc trc cn bo ln
sp xy ra nn Dng Thi Hu chnh thc v vui lng giao li
trch nhim cho Thp o Tng Qun L Hon --bng cch
cho tin hnh vic trut ph ngai v ca con mnh-- L Hon ln
ngi mt cch m p, nhanh chng gii quyt c nhng e da
ti hu phng, thng nht c ni lc, rnh tay lo vic i ph vi
ngoi xm v chin thng c binh Tng. Dng Thi Hu sau
kt hn vi L i Hnh Hong tr thnh i Thng Minh
Hong Hu v ng sau lng v vua ny tip tay ng lo vic lnh
o t nc. Dng Thi Hu l mt ngi bit trao li gnh
nng ng lc cu nguy t nc v nng theo tip tc
lnh o trong mt vai tr khc.
Dick Hackborn, mt k s in tt nghip t i hc
Minnesota, gia nhp cng ty HP ngay sau khi va tt nghip vi vai
tr l mt chuyn vin trong nhm nghin cu & sng ch cng c
in t tr s ti Palo Alto. L mt ngi tr thch n chi nhy
nht, nhng li l mt ngi c kh nng nn mt thp nin sau
leo ln chc v d n trng (a project leader) ca HP. Nm 1977
vi s khuyn khch ca Dave Packard, Hackborn nhn trch nhim
lnh o khi doanh nghip da (disc-drive business division) ca
HP v dn ton b doanh nghip v thnh ph Boise ca tiu
bang Idaho. Ti y, cch xa bn doanh trung ng hn 500 dm
nn t b quy ry. Ngoi cng vic phi lo thng ngy, lnh cha
ca mt phng Hackborn cn c d thi gian truy cu c hi
cho tng lai. ng t hi Trong th gii k thut, s thay i th
Yu T Vn Dng Bn Thn
ng s m trn. Hn na Michael Maccoby, mt nh nghin cu
bn ngoi cng ty c nhn xt khch quan, tng vit 56 trang
trong quyn sch The Gameman ni v nhn vt Dick Hackborn
th r rng ti nng ng khng phi l khng thc. Nhng Hackborn
mnh dn t chi l bi v ng bit r hn ai ht ch thm mt bc
na thi l ng s thnh ngi lnh o li thi trong v tr mi.
Trong a dng thc th ca bn thn ng, khng c mt thc th
thch hp cho vai tr ch tch v cho vai tr tng gim c.
iu
59
Yu T Vn Dng Bn Thn
tham cu cng lc cng cao. ng lao su vo nhng tranh chp
quyn lc, nhng mu toan dng vua ot v, nhng tnh ton en
ti. Ri ng php phng lo s nhng th lc i khng t pha dn
chng cng nh t pha quan li, lo s cho chic gh di mt
ngi nhng trn c trm h ca ng b ngi khc tc ot, lo
s ngi v mu nghi thin h ca con gi ng l Ngc Dao Nguyn
Phi b ngi khc dnh mt v th ng cng vn dng nhiu hn
nanh vut mt v v ta vo sc mnh qun i bp nhng
phn khng, nhng chng i, nhng ting ni bt li cho c
nhn v gia nh ng. Trong bn tay ca T Tng L St, ng
bin triu nh thnh chin trng, bin triu chnh thnh chin trn,
bin chnh tr thnh khng tr, bin vn mnh t nc thnh tr
chi ca tn cn . C th ni L St l mt c nhn t hc li
khng kin thc gnh vc vai tr an bang t th trong thi
bnh nhng li l mt c nhn tm vc quy cho c nc
bo c nh vo bn lnh st pht quen tnh ca mt v tng thi
lon. Nhng ri vic g th cng c lc phi h mn. Vo mt ngy
ca thng 6 nm 1437, tai ha ging xung u ng. Vua L Thi
Tng xung chiu bt ti L St chuyn quyn, nm gi vic nc
60
Nguyn Khc Thun, Danh Tng Vit Nam Tp 5, trang 55-56, xb nm 2004 ti
239
Vua ra lnh
Nguyn Khc Thun, Danh Tng Vit Nam Tp 2, trang 149-150, xb nm 2004
Nguyn Khc Thun, Danh Tng Vit Nam Tp 2, trang 149-150, xb nm 2004
240
Yu T Vn Dng Bn Thn
Minh ngay t nhng ngy u khi ngha. L Ngn bc l ti nng
qun s ca mnh rt sm v tr thnh mt v tng cao cp ca
Lam Sn. Trong sut 10 nm di khng chin ng lp c
nhiu thnh tch xut sc. in hnh chin cng ca ng gm c:
cng ch huy vi tng L Thch, inh B, Nguyn L trong trn
Lc Thy nm 1418; lm tng tin phong trong trn Kh Lu-B i
nm 1424; cng ch huy o qun tip ng vi tng L Vn An, L
Trin, L Bi trong trn Tn Bnh-Thun Ha nm 1425; ton quyn
ch huy vy hm thnh Ngh An nm 1427. Sau khi L Li ln ngi
Hong v cho dng bn khc tn 93 v khai quc cng thn nm
1429, tn ng ng hng th t vi tc phong Hu. Nm 1434
ng c phong hm T Khu, chc Tng Qun Hnh Qun
Bc o v c cng vi i T L St nm quyn ph chnh.
n khi cy i th L St ng xung vo thng 7 nm 1437, L
Ngn c trao quyn T Tng vi tc phong Nhp Ni i
c, Phiu K Thng Tng Qun, c Tin Khai Ph Nghi ng
Tam Ti, Thng Tr Quc, tc Thng Hu. Cng c hng n
sng c bit ny, con gi ca ng l Chiu Nghi L Nht L c
sch phong lm Hu Phi ca vua L Thi Tng. Nhng nhng
ngy vinh hoa ph qu ca ng khng c lu. Thng 12 nm
1437, L Ngn b buc phi ung thuc c cht ti nh, ton b ti
sn b tch thu, con gi b ging xung hng Tu Dung. ng b h b
vi bn n C ngi co gic i c L Ngn th pht b
63
Nguyn Khc Thun, Danh Tng Vit Nam Tp 2, trang 139, xb nm 2004 ti TP
241
65
64
Nguyn Khc Thun, Danh Tng Vit Nam Tp 2, trang 134-140, xb nm 2004
Nguyn Khc Thun, Danh Tng Vit Nam Tp 2, trang 139, xb nm 2004 ti TP
242
Yu T Vn Dng Bn Thn
quang, tin ti, danh vng, quyn lc cun ht v lm chm m
trong nhng tranh chp c k dn ti mt kt thc khng hay.
Chin lc gia thin ti, linh hn ca ca nhng v cng
67
Nguyn Khc Thun, Danh Tng Vit Nam Tp 2, trang 40-45, xb nm 2004 ti
243
68
Nguyn Khc Thun, Danh Tng Vit Nam Tp 2, trang 46, xb nm 2004 ti TP
244
Yu T Vn Dng Bn Thn
kin xu din ra ngay cung nh.69 ng bun hn l sau ng
b chnh ci triu i do mnh gp phn sng lp ra v do lnh
ca mt con ngi c gi l minh qun tng rt tn nhim mnh
bt giam v nghi ng c quan h vi Trn Nguyn Hn v Phm
Vn Xo.70 May nh c lng quan Trung Tha Ng S Bi Cm
H ht lng bnh vc nn mi thot khi b ghp vo ti mu phn,
nhng L Thi T vn ra lnh cho L T Tn ging chc Nguyn
Tri xung Nhp Ni Hnh Khin v ch cn gi c tc Vinh Lc
i Phu. Ri L Thi T qua i, ngi c 6 nm, L Thi Tng
ln k nghip cha. Trong vng 4 nm sau khi ln ngi, hai v T
Tng ln lt b trit h v phi t kt liu cuc i. inh Lit, mt
v quan khc, ln thay. Sau khi cc ng L St, ri L Ngn ,
pha cung cm, tnh hnh cng phc tp hn na. T khi cc b phi
con hai ng T Tng b ph hoc b ging, cung cm li ri vo s
u hn lon ca cc b phi k tip. Tnh hnh phc tp hn v
cc b phi mi ny c ti, c sc, c nhiu mu nham him hn
cc b phi c, nht l h li c lng vua v lin h cht ch vi
bn quan th, vi cc i thn c th lc. c bit l b phi Nguyn
Th Anh.
69
Nguyn Khc Thun, Danh Tng Vit Nam Tp 2, trang 46, xb nm 2004 ti TP
245
71
Yu T Vn Dng Bn Thn
trong sng v cao thng ca hai nhn vt ny. Trong dng xoy
tranh chp quyn lc gia cc i thn ca nc, gia cc b phi
tn ca vua, gia nhng nhm quan li a chuyn c nc bo
74
75
Yu T Vn Dng Bn Thn
hp ca Nguyn Tri v Th L, thng dn n mt kt thc khng
hay.
249
Khng Rt Vo
Con ng H Hoi
Yu T Vn Dng Bn Thn
gm c Advanced Communications nm 1992, Metromedia
Commu-nication nm 1993, Resurgens Communications Group
nm 1993, IDB Commu-nications Group nm 1994, Williams
Technology Group nm 1995, v MFS Communications Company
nm 1996 trong bao gm c UUNet Technologies, MCI
Communication nm 1997, Compuserve 1998, Sprint 1999, Digex
2001. Trong nhng n lc ca Bernard Ebbers, ln nht l v sp
nhp vi MIC Communication v vi Sprint. Thng 11 nm 1997,
cng ty WorldCom v cng ty MCI Communication tuyn b sp
nhp vo nhau, vi tr gi tng cng l 37 t USD, tnh ti thi im
th y l mt v sp nhp cng ty ln nht lch s, a n s
thnh hnh ca cng ty MCI WorldCom chnh thc i vo hot ng
vi danh ngha mi ngy 15 thng 9 nm 1998. Ri thng 10 nm
1999, MCI WorldCom v Sprint Corporation li tuyn b sp nhp,
vi tng gi tr ln n 129 t USD. Nu nh khng gp s phn i
ca B T Php Hoa K v ca Lin Hip u Chu, v quan ngi s
dn n tnh hung c quyn, th sau v sp nhp ny MCI
WorldCom s vt qua AT&T v tr thnh l mt cng ty truyn
thng ln nht Hoa K. V sp nhp khng thnh v hai cng ty
phi tuyn b hy b k hoch vo thng 7 nm 2000. Sau v ny
MCI WorldCom ci tn li thnh WorldCom. Trn hnh trnh m
ci Bernard Ebbers tr thnh mt i gia nh vo nm gi
mt s lng ln c phiu ca WorlCom. Tuy nhin n thi im
ca nm 2000 th k ngh vin thng bc vo giai on tr tr,
sch lc tng trng bo (aggressive growth strategy) ca
WorldCom b khng li sau v st nhp khng thnh vi Sprint, cho
nn c phiu ca cng ty b rt gi. Bernard Ebbers b nng
di p lc ti chnh c nhn v s dng margin calls trn c
251
Yu T Vn Dng Bn Thn
b kt n 25 nm t vi nhng ti danh gian ln, m mu, v bo
co khng ng vi c quan kim qun. Bn n vnh vin kt thc
s nghip ca mt ngi m ci cho WorldCom v cng chnh l
ngi bc t WorlCom. Bernard Ebbers, mt nh lnh o kinh
doanh c tm vc, cho bn thn i vo con ng h hoi.
S h hoi lm hi chnh bn thn ng ta, lm hi ti cng ty do
chnh tay ng ta ti bi, v lm hi ti hng ngn nhn vin thuc
cp.
Jimmy Lee Swaggart sinh nm 1935 v ln ln ti thnh
ph Ferriday ca bang Louisiana. tui 17, Swaggart thnh hn
vi Frances Anderson v sinh a con trai u lng, Donnie
Swaggart, vo nm 1954. ng phi lm nhiu cng vic tp nhp
kim sng. Trong giai on ny ng cng bt u ht thnh ca
Southern Gospel cho mt s nh th Baptist v Pentecostal chung
quanh vng v ln ng i vo s nghip ging o. Nm 1955,
trn sn chic flatbed trailer c ca ngi ta cho, Swaggart
cng hin ton thi gian cho cng vic ging o. Theo hi k ca
Swaggart, ng v v con sng trong ngho kh cho n ht thp
nin 1950, ging o nhng ni ho lnh ca Louisiana, xoay s
sinh tn vi 30 USD li tc mt tun v c i khi phi i ng vi
ci bng i, khng c c mt ngi nh nn phi u di
nh hm ca nhng nh th hoc tm nh ca nhng mc s hay
nhng nh ng ti tn. Trong thi gian ny ng dn dn thu
ht mt s tn v vn ng h pht trin qua chng trnh
revival meeting khp American South. Nm 1957 Swaggart ghi
danh theo hc Bible college. Nm 1960 ng bt u thu bng nhc
thnh ca trong khi c gng thu ht mt s thnh gi qua nhng
chng trnh pht thanh ca o. Nm 1961 ng tt nghip Bible
253
ng ta c
Yu T Vn Dng Bn Thn
against you, my Lord, and I would ask that your precious blood
would wash and cleanse every stain until it is in the seas of God's
forgiveness." Jimmy Swaggart, mt con ngi ti hoa vn ln t
ngho i, t tay khng dng c cho ring mnh mt vng quc,
cho bn thn rt vo con dng h hoi. Jimmy Swaggart,
mt nh lnh o tn gio ni danh khp c th gii, cho bn
thn rt vo con ng h hoi. S h hoi khng nhng lm hi
bn thn ng m cn gy thit hi uy tn v ti chnh cho nhng
gio hi Tin Lnh ti Hoa K v tn ph khng t c tin ca tn
Tin Lnh.
Richard Milhous Nixon l v Ph Tng Thng th 36 ca
Hoa K t nm 1953 cho ti nm 1961 v l v Tng Thng th 37
t nm 1969 cho n nm 1974. ng l ngi duy nht hai ln c
c v tr Ph Tng Thng cng hai ln c c v tr Tng Thng v
cng l v nguyn th duy nht trong lch s Hoa K b buc phi t
chc.
V mt ni tr,
Trong s
Yu T Vn Dng Bn Thn
nhng ti danh bao gm: la o tranh c, s dng mt v chnh
tr, ngm ngm ph hoi, xm nhp bt hp php, t my nghe
ln, b mt phm php t chc v s dng qu bi trn (slush fund)
mua chuc nhng i tng trong tm ngm, dng tin bt
ming (hush money) nhng nhn chng.
76
ni quc thng ca Triu Vng chng? Trch t i Vit S K Ton Th, Trang
59.
258
Yu T Vn Dng Bn Thn
qun khc nhau, nhng nguyn kt tnh thn nh mt t lin cnh,
phn vinh hin du c khc nhau, ngha vn thm nh chung mt
h. . . . Qun bng ng xm ln, vt ca quan lm hi, cho nn,
L Li cng vi L Lai, xung n Trng Chin, cng c thy 19
ngi, cng chung sc chung lng, gi cho t nc c yn,
khin xm lng c n, th sng cht c nhau, khng dm qun
li th son st . . .77 Ngy 7 thng 2 nm 1418, Lam Sn long
trng lm l xut binh. Bnh nh Vng st cnh vi 35 v tng,
vi quan vn, cng vi qun thit t, ngha s, dng s, tng cng
trn di khong hai ngn, cng 14 voi chin, t ln mnh vo
gi bo khng chin rng r sut 10 nm. Trn on ng sinh t
no l trn Bn sm vang chp git, trn Tr Ln trc ch
77
Nguyn Khc Thun, Danh Tng Vit Nam Tp 2, trang 19, xb nm 2004 ti TP
259
Yu T Vn Dng Bn Thn
xin t quan v n c qu nh. Cha kp an hng nhng ngy
thng t ti th Trn Nguyn Hn phi nhn ly mt ci cht y
oan c. Ni v hai v n ny, s gia vit: Nguyn do l bi vua
78
Yu T Vn Dng Bn Thn
cng tng vit Trong thu hn vi bng sng ngha. Ha bnh
Nhn Tng] phe phi ny sinh, thanh ton ln nhau vua khng cn
sng sut khin sut i m hn.80 Ti sao mt v minh qun c ti
lnh o li c mt kt cc ng tic? Phi chng nguyn nhn
su xa nht l ng theo ui sch lc nho hc c cao,
Pht hc gim dn, mt bc ngot ca Trn triu, mt nh v mi
cho vn ha v (culture shift) v vn tr? ng tn vinh nho hc n
nghim tr . . . k c t th, cch pht ngn. Hnh nh nhng
c tnh bnh d, bao dung, t ha ca cc v vua quan nh Trn
nng mi thin trc khng sc thuyt phc Trn Minh
Tng. Ch trch ng vi v nghim tr c cha v ca mnh trc
khi lm cho sng t s vic. V hnh nh ci ch thuyt c trn lc
79
Trng Khnh, Hong Triu Trn: Ci Ngun, n Tng Dn Gian, trang 129-
Trng Khnh, Hong Triu Trn: Ci Ngun, n Tng Dn Gian, trang 129-
264
Yu T Vn Dng Bn Thn
phi ny sinh, thanh ton ln nhau. Phi chng y l nhng hu
qu ngoi s tin liu (unintended consequences)? V trong bi
Vit Gii do Trn Minh Tng sng tc lm cho ngi c phi
t du hi v ci t duy su kn ca ng bn sau ngn ng ng s
dng: T minh tng tip gii. Ch cch M Ngu phong.
Ngn
266
Yu T Vn Dng Bn Thn
nghe l:
ng l:
268
Yu T Vn Dng Bn Thn
ng vi s tht nh chnh n th mi c th ci
thin c hon cnh v nm c c hi tt;
269
Yu T Vn Dng Bn Thn
nhu cu mi, iu kin mi, bi cnh mi . . . mt
cch hiu qu hn.
271
272
Yu T Vn Dng Bn Thn
Cng Mt Tc Gi
T Hp u T
C Phiu V Th Trng
Kinh T Cng H (V M)
Vit Dch
Dng i Tng
273
274
Yu T Vn Dng Bn Thn
L tc gi ca mt s sch kinh t, ti
275
LANH DAO
KHOI
NGUYEN
PUBLISHER