ISI KANDUNGAN

BIL

PERKARA

MUKA SURAT

PENGENALAN

PROJEK 1

PROJEK 2

PROJEK 3

PROJEK 4

PROJEK 5

PROJEK 6

PROJEK 7

LAMPIRAN

10

AKTA BEKALAN ELEKTRIK

11

KESIMPULAN

PENGENALAN

Papan suis utama (PSU) adalah satu komponen atau perkakas

pemasangan elektrik yang mula-mula sekali menerima bekalan
elektrik sebelum ianya diagihkan ke bahagian-bahagian atau
bangunan.

Ia

juga

merupakan

pusat

kawalan

kepada

keseluruhan pemasangan.
Di dalam PSU inilah terdapatnya perkakas suis untuk tujuan
kawalan dan perlindungan. Bekalan masuk utama boleh
dikawal

iaitu

perlindungan

ON

atau

utama

OFF

di

yang

PSU.Alat

mengawal

dan
dan

komponen
melindungi

keseluruhan pemasangan ditempatkan disini.

Peranan, saiz fizikal dan fungsi PSU adalah bergantung kepada
keupayaan membawa arus, kegunaan PSU itu sendiri serta
apakah yang hendak dikawalnya.Ada sesetengah PSU hanya
mengawal beban elektrik yang tertentu sahaja misalnya motormotor elektrik.
PSU sesuai digunakan pada keoperasian 415V, TPN, 50Hz
bersama kepadatan pengalir PEN (solidly earthed neutral).
Tahap ketahanan pada paras kerosakan (fault level) ialah 50kA
untuk selama 1 saat (IEC 60439-1).
Perlindung suhu untuk PSU mestilah mengikut piawan IP42
untuk dalam bangunan dan IP54 pada pemasangan luar
bangunan.
Pada PSU juga terdapat kebal keluar masuk, alat-alat ubah arus dan jenisjenisnya serta kelasnya, berbagai-bagai jenis geganti lewat masa, geganti serta2

merta dan geganti bocor ke bumi serta berbagai-bagai meter contohnya meter
arus, meter voltan, meter faktor kuasa dan lain-lain lagi yang merupakan
komponen-komponen pada PSU.

Tajuk

:Mendawai Ammeter

Tarikh Mula:

Tarikh Siap :

Lokasi

Penyelia

:Bilik Papan Suis Utama

:En Rohaimi Bin Haron

PERALATAN YANG DIGUNAKAN

Pemutar skru
Pena Ujian
Playar
Pemotong Kabel

BAHAN YANG DIGUNAKAN

Ammeter
Amp selector
Kabel yang secukupnya
Kabel tie

AMPERE METER
5

Ampere meter hendaklah disambung secara siri dengan beban.

Pemasangan tersebut adalah untuk mengetahui arus semasa yang
mengalir dalam pepasangan.
Untuk sambungan terus,meter yang digunakan adalah sehingga 60
Amp.
Untuk arus yang lebih tinggi dari 60 Amp,meter tidak boleh
disambung terus ke busbar kerana gelung dalam meter adalah
kecil dan hanya boleh menerima arus 5 Amp maksima.
Alatubah arus (Current Transformer @ CT) jenis pengukuran
(measurement) dengan kadar yang sesuai mesti digunakan.
Contoh sekiranya busbar bersaiz 500 Amp maka nisbah CT 500/5
Amp hendak digunakan.
Arus secondary adalah standard 5 Amp walaupun arus primary
berbeza-beza.Untuk menjimatkan kos hanya satu ampere meter
digunakan berserta Ampere Meter Selector Switch untuk
mengetahui arus pada tiap-tiap fasa.

LANGKAH KESELAMATAN
1. Berpakaian kemas dan bersesuaian dengan tempat kerja ,overall atau
jeket yang berperbuat daripada kain yang tebal.
2. Kasut bertapak getah tebal dan berjahit disekelilingnya adalah lebih
digalakan.
3. Sarung tangan yang hendak digunakan mestilah sesuai dengan kerja
yang dilakukan.
4. Rambut hendaklah pendek,kemas dan perlu memakai topi keselamatan
mengikut kerja yang dilakukan.

5. Pelajar hendaklah sentiasa mematuhi arahan yang diberikan oleh

pengajar.serta mengikut arahan papan tanda keselamatan.
6. Sentiasa membuat perancangan sebelum memulakan kerja.
7. Membersihkan tempat kerja dan peralatan kerja.Peralatan

kerja

hendaklah disimpan ditempat yang betul supaya mudah dicari apabila

diperlukan

LANGKAH KERJA

Sediakan semua peralatan dan bahan yang digunakan.

Sediakan bahan-bahan dan peralatan yang hendak digunakan.
Pastikan semua bahan dan peralatan yang hendak digunakan berada
dalam keadaan baik dan selamat untuk digunakan.
Buat persediaan permulaan pada kabel perdawaian.
Tanda dan ukur tempat-tempat untuk melakukan pendawaian,
Pastikan ukuran mestilah tepat.
Pastikan juga kabel telah diukur dan dipotong dengan mencukupi supaya
ukuran pendawaian mengikuti spefikasi yang telah ditetapkan berpandu
dengan projek.
Buat pendawaian pada ammeter dan ammeter selector pada papan suis
utama.
Pastikan kabel disusun dengan betul,teratur dan kemas.
Lakukan pendawaian sehingga tamat dan pastikan semua telah diteliti
berada dalam keadaan baik dan sempurna.
7

 Pasang dengan ketat dan pastikan semua sambungan disambung dengan

betul dan ketat.
Langkah-langkah keselamatan.
Hendaklah mengikut peraturan ditetapkan ketika membuat pendawaian.
Jangan bergurau senda ketika melakukan pendawaian.
Pastikan semua alat yang digunakan lengkap dan sesuai ketika dan
sebelum melakukan pendawaian.

AMMETER

Digunakan untuk mengetahui kadaran arus yang digunakan dalam sesuatu

masa. Pemasangan jangka ampere mestilah bersesuaian dengan alatubah arus.
Sekiranya nilai arus melebihi 60A, jangka tidak boleh disambung secara
langsung kepada palang bas sebab gelung didalam jangka arus tidak dapat
menanggung arus yang terlalu besar. Arus piawai bagi alat ubah arus yang
sesuai ialah 5A.

Untuk menjimatkan kos hanya satu jangka ampere digunakan berserta dengan
suis pemilih untuk menyukat nilai arus pada setiap fasa.
LUKISAN SATU GARISAN PENDAWAIAN AMMETER

LUKISAN TIGA GARIS PENDAWAIAN AMMETER

LUKISAN TIGA GARISAN PENDAWAIAN AMMETER

GAMBAR PROJEK

10

Pelajar sedang memasukkan kabel pada

Terminal pada ammeter

Pelajar sedang melakukan pendawaian pada

ammeter

Kerja kerja

melakukan pendawaian pada

amp selector

11

Tajuk

:Mendawaivolt meter

Tarikh Mula :

Tarikh Siap

::

Lokasi

:Bilik Papan Suis Utama

Penyelia

:En Rohaimi Bin Haron

12

PERALATAN YANG DIGUNAKAN

Pemutar skru
Pena Ujian
Playar
Pemotong Kabel

BAHAN YANG DIGUNAKAN

Volt Meter
VOLT selector
Kabel yang secukupnya
Kabel tie
Spiral tube
Cable lug

LANGKAH KESELAMATAN

13

1. Berpakaian kemas dan bersesuaian dengan tempat kerja ,overall atau

jeket yang berperbuat daripada kain yang tebal.
2. Kasut bertapak getah tebal dan berjahit disekelilingnya adalah lebih
digalakan.
3. Sarung tangan yang hendak digunakan mestilah sesuai dengan kerja
yang dilakukan.
4. Rambut hendaklah pendek,kemas dan perlu memakai topi keselamatan
mengikut kerja yang dilakukan.
5. Pelajar hendaklah sentiasa mematuhi arahan yang diberikan oleh
pengajar.serta mengikut arahan papan tanda keselamatan.
6. Sentiasa membuat perancangan sebelum memulakan kerja.
7. Membersihkan tempat kerja dan peralatan kerja.Peralatan

kerja

hendaklah disimpan ditempat yang betul supaya mudah dicari apabila

diperlukan

LANGKAH KERJA

14

 Sediakan semua peralatan dan bahan yang digunakan.

Sediakan bahan-bahan dan peralatan yang hendak digunakan.
Pastikan semua bahan dan peralatan yang hendak digunakan berada dalam keadaan baik dan
selamat untuk digunakan.
Buat persediaan permulaan pada kabel perdawaian.
Tanda dan ukur tempat-tempat untuk melakukan pendawaian,
Pastikan ukuran mestilah tepat.
Pastikan juga kabel telah diukur dan dipotong dengan mencukupi supaya ukuran pendawaian
mengikuti spefikasi yang telah ditetapkan berpandu dengan projek.
Buat pendawaian pada ammeter dan ammeter selector pada papan suis utama.
Pastikan kabel disusun dengan betul,teratur dan kemas.
Lakukan pendawaian sehingga tamat dan pastikan semua telah diteliti berada dalam keadaan
baik dan sempurna.
Pasang dengan ketat dan pastikan semua sambungan disambung dengan betul dan ketat.

Langkah-langkah keselamatan.
Hendaklah mengikut peraturan ditetapkan ketika membuat pendawaian.
Jangan bergurau senda ketika melakukan pendawaian.
Pastikan semua alat yang digunakan lengkap dan sesuai ketika dan sebelum melakukan
pendawaian.
Lakarkan gambarajah sambungan.

15

VOLT METER

Jangka voltan adalah penting untuk mengetahui samada bekalan ada atau
terputus.Jangka voltan biasanya mempunyai skala yang boleh memberikan
bacaan sehingga 500V dan disambung kepada palang bus.Untuk mengurangkan
kos,hanya satu jangka voltan dipasang melalui suis pemilih keupayaan menyukat
voltan satu fasa atau tiga fasa.

16

GAMBAR PROJEK

Pelajar mengetatkan
terminal pada selector suis

Gambar menunjukkan pelajar sedang

mengetatkan terminal pada volt meter

17

Gambar menunjukkan pelajar

sedang membuat
kemasan kabel
pendawaian volt meter

Gambar menunjukkan
pelajar sedang mefitting kabel
pada terminal indicator
lamp

18

Gambar menunjukkan keadaan volt meter

dan
selector switch yang

telah siap dibuat pendawaian

19

Tajuk

:Mendawai Meter KWJ

Tarikh Mula :

Tarikh Siap

Lokasi

:Bilik Papan Suis Utama

Penyelia

:En Rohaimi Bin Haron

PERALATAN YANG DIGUNAKAN

Pemutar skru
Pena Ujian
20

 Playar
Pemotong Kabel

BAHAN YANG DIGUNAKAN

Ammeter
Amp selector
Kabel yang secukupnya
Kabel tie

LANGKAH KESELAMATAN
1. Berpakaian kemas dan bersesuaian dengan tempat kerja ,overall atau
jeket yang berperbuat daripada kain yang tebal.
2. Kasut bertapak getah tebal dan berjahit disekelilingnya adalah lebih
digalakan.
3. Sarung tangan yang hendak digunakan mestilah sesuai dengan kerja
yang dilakukan.
4. Rambut hendaklah pendek,kemas dan perlu memakai topi keselamatan
mengikut kerja yang dilakukan.
5. Pelajar hendaklah sentiasa mematuhi arahan yang diberikan oleh
pengajar.serta mengikut arahan papan tanda keselamatan.
6. Sentiasa membuat perancangan sebelum memulakan kerja.
7. Membersihkan tempat kerja dan peralatan kerja.Peralatan

kerja

hendaklah disimpan ditempat yang betul supaya mudah dicari apabila

diperlukan

21

LANGKAH KERJA

1. Sediakan semua peralatan dan bahan yang digunakan.

Sediakan bahan-bahan dan peralatan yang hendak digunakan.
Pastikan semua bahan dan peralatan yang hendak digunakan berada dalam keadaan baik dan
selamat untuk digunakan.
2. Buat persediaan permulaan pada kabel perdawaian.
Tanda dan ukur tempat-tempat untuk melakukan pendawaian,
Pastikan ukuran mestilah tepat.
Pastikan juga kabel telah diukur dan dipotong dengan mencukupi supaya ukuran pendawaian
mengikuti spefikasi yang telah ditetapkan berpandu dengan projek.
3. Buat pendawaian pada ammeter dan ammeter selector pada papan suis utama.
Pastikan kabel disusun dengan betul,teratur dan kemas.
Lakukan pendawaian sehingga tamat dan pastikan semua telah diteliti berada dalam keadaan
baik dan sempurna.
Pasang dengan ketat dan pastikan semua sambungan disambung dengan betul dan ketat.
4. Langkah-langkah keselamatan.
Hendaklah mengikut peraturan ditetapkan ketika membuat pendawaian.
Jangan bergurau senda ketika melakukan pendawaian.
Pastikan semua alat yang digunakan lengkap dan sesuai ketika dan sebelum melakukan
pendawaian.
5. Lakarkan gambarajah sambungan.

22

METER KWJ

LUKISAN SATU GARISAN PENDAWAIAN METER KWJ

23

LUKISAN TIGA GARIS PENDAWAIAN METER KWJ

24

GAMBAR PROJEK

25

Pelatih sedang melakukan pendawaian

pembumian pada meter KWJ

Kerja-kerja pendawaian

Meter KWJ sedang

dilakukan .

Gambar menunjukkan
pelajar sedang mengetatkan terminal pada meter
meter kwj

26

Tajuk

:Mendawai Earth Fault Relay

Tarikh Mula :

Tarikh Siap

Lokasi

:Bilik Papan Suis Utama

Penyelia

:En Rohaimi Bin Haron

PERALATAN YANG DIGUNAKAN

Pemutar skru
Pena Ujian
Playar
Pemotong Kabel

BAHAN YANG DIGUNAKAN

Earth Fault Relay (EFR)

Kabel yang secukupnya
27

Kabel tie

EARTH FAULT RELAY (EFR)

Geganti ini adalah untuk memberikan perlindungan kepada arus bocor ke
bumi.Ia akan menghantar isyarat kepada shunt trip untuk memutuskan
litar utama pada ACB
Current setting untuk E/F relay lazimnya ialah pada 10% atau 0.5A
Ia tidak bergantung kepada kehendak maksima sesuatu pemasangan
Satu komponen perlindungan yang bertungsi untuk menentukan pada
tahap kerosakan tertentu yang memerlukan pemutus litar terpelantik
Tahap kerosakan adalah nilai tatahan yang di set terlebih dahulu
Trip contact akan tertutup dan menyalurkan bekalan kepada shunt trip
coil untuk membuka pemutus litar
Selalunya TMS (Time Multplier Setting) di set pada kedudukan 0.1 tetapi
bukanlah satu kemestian,ia perlu dipastikan dengan membuat pengiraan
time grading supaya hanya pada tatah arus dan masa tertentu sahaja
geganti tersebut ke bumi perlu bertindak
Geganti EFR dipasang untuk melindungi alatubah atau generator jika
berlaku kerosakan ke bumi didalam alat-alat tersebut
Ia hanya melindungi peralatan tersebut dan bukannya
pemasangan,perlindungan ini kadang-kadang di panggil UNIT
PROTECTION

28

LANGKAH KESELAMATAN
1. Berpakaian kemas dan bersesuaian dengan tempat kerja ,overall atau
jeket yang berperbuat daripada kain yang tebal.
2. Kasut bertapak getah tebal dan berjahit disekelilingnya adalah lebih
digalakan.
3. Sarung tangan yang hendak digunakan mestilah sesuai dengan kerja
yang dilakukan.
4. Rambut hendaklah pendek,kemas dan perlu memakai topi keselamatan
mengikut kerja yang dilakukan.
5. Pelajar hendaklah sentiasa mematuhi arahan yang diberikan oleh
pengajar.serta mengikut arahan papan tanda keselamatan.
6. Sentiasa membuat perancangan sebelum memulakan kerja.
7. Membersihkan tempat kerja dan peralatan kerja.Peralatan

kerja

hendaklah disimpan ditempat yang betul supaya mudah dicari apabila

diperlukan

29

LANGKAH KERJA

1. Sediakan semua peralatan dan bahan yang digunakan.

Sediakan bahan-bahan dan peralatan yang hendak digunakan.
Pastikan semua bahan dan peralatan yang hendak digunakan berada dalam keadaan baik dan
selamat untuk digunakan.
2. Buat persediaan permulaan pada kabel perdawaian.
Tanda dan ukur tempat-tempat untuk melakukan pendawaian,
Pastikan ukuran mestilah tepat.
Pastikan juga kabel telah diukur dan dipotong dengan mencukupi supaya ukuran pendawaian
mengikuti spefikasi yang telah ditetapkan berpandu dengan projek.
3. Buat pendawaian pada ammeter dan ammeter selector pada papan suis utama.
Pastikan kabel disusun dengan betul,teratur dan kemas.
Lakukan pendawaian sehingga tamat dan pastikan semua telah diteliti berada dalam keadaan
baik dan sempurna.
Pasang dengan ketat dan pastikan semua sambungan disambung dengan betul dan ketat.
4. Langkah-langkah keselamatan.
Hendaklah mengikut peraturan ditetapkan ketika membuat pendawaian.
Jangan bergurau senda ketika melakukan pendawaian.
Pastikan semua alat yang digunakan lengkap dan sesuai ketika dan sebelum melakukan
pendawaian.
5. Lakarkan gambarajah sambungan.

30

METER EARTH RELAY

31

LUKISAN SATU GARISAN PENDAWAIAN EFR

LUKISAN TIGA GARIS PENDAWAIAN EFR

32

GAMBAR PROJEK

33

Pelatih sedang melakukan kerja-kerja

pendawaian untuk EFR

Gambar menunjukkan
pelatilh sedang mengetatkan terminal pada EFR

Gambar EFR yang

telah siap dibuat

pendawaian

METER OVER CURRENT RELAY

34

LUKISAN SATU GARISAN PENDAWAIAN OCR

LUKISAN TIGA GARIS PENDAWAIAN OCR

35

36

LAMPIRAN
LOKASI DAN KEPERLUAN BILIK PSU
Lokasi PSU hendaklah ditempatkan ditempat yang mempunyai ciri-ciri seperti berikut:
37

Berhampiran dengan penempatan beban yang tinggi bagi mengurangkan perbelanjaan

sub mains dan kabel.

Terhindar dari banjir atau dekat dengan punca-punca air.

Tidak terlindung atau terhalang oleh sesuatu supaya kerja-kerja operasi dan
senggaraan mudah dijalankan.

Ditempatkan didalam bilik khas dan mempunyai pintu yang berkunci.

Diantara keperluan bilik suis adalah:

Bilik suis hendaklah menerima pengedaran udara yang baik.

Semua pintu dan lubang udara dipasang dengan anti-vermin proff netting supaya
serangga tidak dapat masuk.

Ruang kosong berukuran minima 2.5 kaki dibahagian belakang dan minima 4.5 kaki
dibahagian hadapan PSU untuk kerja-kerja senggaraan.

Mempunyai saluran-saluran yang mencukupi untuk kemasukan dan keluar kabel.

Bilik suis hendaklah dilengkapkan dengan alat pemadam api jenis gas yang
dibenarkan seperti CO2.

Lampu

biasa, lampu kecemasan dan soket alir keluar dengan jumlah yang mencukupi

hendaklah disediakan di dalam bilik PSU.

Rajah skema dan tikar getah dengan saiz yang sesuai hendaklah dipaparkan didalam
bilik PSU.

AKTA BEKALAN ELEKTRIK

Ruang bagi papan suis atau kelengkapan
37.Mana-mana bahagian sesuatu pepasangan yang papan suis atau
kelengkapan dipasang didalam mana-mana premis:(a)hendaklah cukup terang,dialih udara dan sentiasa kering
(b) hendaklah bebas daripada halangan bagi membolehkan papan
suis atau kelengkapan itu dikendali dengan selamat
(c) hendaklah cukup dimensinya bagi mengadakan ruang yang
cukup bagi pengendalian atau penyengaraan yang selamat;dan

38

(d) tidak boleh digunakan bagi apa-apa jenis penstoran.

NOTIS
38 (1) Suatu notis standard yang memparmerkan perkataan
DILARANG MASUK hendaklah diletakkan diluar tempat yang
mengandungi kelengkapan elektrik jika gangguan tanpa kebenaran
pada kelengkapan itu adalah dijangkakan dan jika ganguan
sedemikian adalah membahayakan.
(2) Notis yang disebut dalam subperaturan (1) itu hendaklah
daripada bahan yang sesuai ,350 milimter lebar dan 240 milimeter
tinggi dengan huruf berwarna hitam diatas latar belakang berwarna
putih,dan perkataan DILARANG MASUK hendaklah ditulis dengan
huruf besar ditengah-tengah.dengan tulisan berukuran 290
milimeter panjang dan 30 milimeter tinggi dan jarak hurufnya ialah
6 milimeter.
(3) Notis standard yang mempamerkan perkataan
BAHAYAhendaklah diletakkan di tempat yang mudah dilihat
berdekatan dengan papan suis.
(4) Notis yang disebut dalam subperaturan (3) hendaklah
daripada bahan yang sesuai,berukuran 240 milimeter lebar dan 350
milimeter tinggi dengan huruf merah diatas latar belakang berwarna
putih,dan di atasnya hendaklah mempunyai garisan tiga halilintar
biasa yang setiapnya berukuran 80 milimeter tinggi dan 6 milimeter
lebar pada bahagian yang paling lebar,dan dibawahnya perkataan
BAHAYA hemdaklah ditulis dengan huruf besar,dengan tulisan
190 milimter panjang 28 milimeter tinggi dan jarak hurufnya ialah 6
milimeter.

(5) Notis-notis dibawah subperaturan (1) dan (3) hendaklah mudah

dibaca dan ditempatkan ditempat yang mudah dilihat.
Arahan bagi rawatan renjatan elektrik
39. (1) Arahan dalam bahasa kebangsaan tentang cara bagi yang
sesuai merawat orang yang terkena renjatan elektrik hendaklah
dilekatkan pada mana-mana pepasangan,selain daripada

39

pepasangan domestik,tempat orang biasanya diambil kerja dan

tempat elektrik dijanakan,diubah dan digunakan.
(2) Pemunya,pengurusan,pemegang lessen atau pihak berkuasa
bekalan sesuatu pepasangan,mengikut mana-mana yang
berkenaan,hendaklah memastikan bahawa mana-mana orang yang
diambil kerja itu memahami dan tahu mengenai arahan itu.
ALAT PEMADAM API
40. Alat pemadam api hendaklah disediakan oleh
pemunya,pengurusan,pemegang lessen atau pihak berkuasa
bekalan sesuatu pepasangan,selain daripada pepasangan
domestik,dan alat pemadam api itu hendaklah dismpan di premis
itu untuk digunakan pada bila-bila masa.

40

Secara kesimpulannya, setelah mengetahui tugas dan

fungsi papan suis utama,kita juga dapat mengetahui fungsi
serta tugas-tugas pada kompenen papan suis
utama.Papan suis utama amat penting kerana selain dari
menerima bekalan,ia juga berfungsi sebagai
menggagihkan bekalan,memberi bekalan,mengawal
bekalan,yang paling penting adalah memeberi
perlindungan pada bangunan tersebut yang menggunakan
papan suis utama.

Dalam laporan inilah dapat saya mengetahui lebih dalam

lagi tentang papan suis utama serta bersyukur ke hadrat
Illahi dapat menyiapkan sepenuhnya.Terima kasihkepada
rakan-rakan dan tenaga pengajar En. Rohaimi Bin Haron
kerana memberi tunjuk ajar.

41