III.

TEHNIKE
Tehnike, koje su koristili Vizantinci u srednjem veku, veinom su iste
kao i svuda oko Mediterana. Skoro sve ove tehnike potiu iz antike.
Ali, od antikog nasleda, zajednikog svima narodima grko-latinske
civilizacije, svaki od ovih naroda zadrao je samo jedan deo, i taj
izbor nije bio svuda isti.
Poto je Istono Carstvo odolel0 neprijateljskim napadima, koji su.
opustoili Zapad, i poto u Carigradu nisu prekidane delatnosti, prirodne
za jedan veliki mediteranski grad, u njemu su vie nego igde
bile sauvane umetnike tehnike i proizvodnja raskonih predmeta, i
to je inilo slavnom vizantijsku prestonicu u oima njenih suseda u
Aziji i Evropi. Taj ugled se meri pozivima upuenim vizantijskim
majstorima mozaika iz Damaska i Kordove, podraavanjem vizantijskim
minijaturama u Nemakoj i ak Engleskoj, i nabavkom vizantijskih
emalja i zlatarskih radova u svim zemljama hrianstva. U XI
veku, kaluer Teodor, ije nm; ime navodi da mislimo da je Grk, napisao
je, u Rajnskoj oblasti Schedula diversarum artium ili Zbornik
tehnikih uputstava za razliite umetnike tehnike, gde je dobar deo
uputstava za raskonu staklariju i zlatarstvo pripisan Grcima, a ono
to mi znamo iz sauvanih vizantijskih dela, svedoi o najviim tehnikim
vrednostima predmeta izraenih u Vizantiji. U srednjem veku,
Vizantinci su mnogo gradili, ali ni stvaraoci projekata gradevina iz
ove epohe, ni zidari ni kamenoresci, koji su ih ostvarivali, ne izgleda
da su imali neko ire tehniko znanje. Ivlada se vizantijska arhitektui"
a ovog vremena sluila opekom, i to na nain koji zasluuje potovanje,
zidari Persije, kojima dugujemo iranske spomenike iz iste
epohe (muslimanska religiozna arhitektura), uneli su sigurno u arhitekturu
vetinu sluenja peenom opekom, za gradnju i dekoraciju.
Poreenja spomenika, od grubog i tesanog kamena, sa zapadnjakom,
zakavkaskom i muslimanskom istovremenom arhitekturom isto tako
su nepovoljna za vizanUjske graditelje.
Ali, slika se menja kad se govori o slikarstvu. Sa vizantijskim zidnim
mozaicima ne mogu se porediti druga analogna dela. U srednjem
veku, van Vizantije, portativni mozaik ne postoji. Sto se tie samog
zidnog slikarstva, mada vizantijski umetnici nisu bili jedini koji
Sv. G"igorije Cudotvo rac. Mozaik u Sv. Luki u Fokidi. oko 1000.

su se nj ime bavili, freske grkih umetnika daleko su najbolje j

najlepe do XII veka. Moglo bi se navesti toliko slika u rukopisima
koje su, esto vrlo lepe, najverniji uvari tradicija antikog slikarstva.
Tehniko savrenstvo vizantijskog slikarstva svih ovih vrsta bilo je
poznato, u Evropi i na Bliskom istoku, kod hri ana i muslimana. Tu
su, zaista, malobrojni mozaici koji ili nisu delo grkih umetnika ili Mozaik
nisu raeni po vizantijskim uzorima. Vrednost mozaika redovno se
poveava srazmerno ueu Vizantinaca u njihovom stvaranju. to
portativni mozaik nije primenjivan van Vizantije sigurno treba tumaiti
te koama koje je predstavljalo rukovanje mikroskopski malim
kameniima od kojih je on pravljen.
Utvrujui ovu injenicu ovek shvata is tan anost tehnike koja je