https://tr.wikipedia.

org/wiki/Mahatma_Gand
Alnmtr.
Mahatma Gandi
Vikipedi, zgr ansiklopedi

Baln dier anlamlar iin Gandi (anlam ayrm) sayfasna baknz.

Mohandas Karamand Gandi

Doum

Mohandas Karamchand Gandhi

2 Ekim 1869
Porbandar, Britanya Hindistan

lm

30 Ocak 1948 (78 yanda)

Yeni Delhi, Hindistan

lm sebebi

Defin yeri

Suikast ile vurularak

Raj Ghat, Delhi (yakld)

28.6415N 77.2483E

Dier ad

Etnik kken

Mahatma Gandhi, Bapu, Gandhiji

Gucarat

Gittii okul

Alfred High School, Rajkot

Samaldas College, Bhavnagar
UCL

Din

Tannma nedeni

Jainizm etkisi ile Hinduizm

Hindistan Bamszlk Hareketi'nin lideri

Satyagraha felsefesi
Ahimsa
iddet kart
Pasifizm

Ebeveyn(ler)

Putlibai Gandhi (annesi)

Karamchand Gandhi (babas)

Evlilik(ler)

Kasturba Gandhi

ocuk(lar)

Harilal Gandhi
Manilal Gandhi
Ramdas Gandhi
Devdas Gandhi

mza

Gandi krk banda.

Apartheid
Olaylar ve Projeler

Sharpeville Katliam
Soweto Ayaklanmas hanet Davas
Rivonia Davas
Church Street saldrs CODESA
St James Kilisesi Katliam
Cape Town bar yry

Kurulular
ANC IFP AWB Siyah Kuak CCB
Muhafazakar Parti ECC PP RP
PFP HNP MK PAC SACP UDF
Broederbond Ulusal Parti
COSATU SADF

Kiiler
P. W. Botha D. F. Malan
Nelson Mandela
Desmond Tutu F. W. de Klerk
Walter Sisulu Helen Suzman
Harry Schwarz Andries Treurnicht
H. F. Verwoerd Oliver Tambo
B. J. Vorster Kaiser Matanzima
Jimmy Kruger Steve Biko
Mahatma Gandhi Robert Sobukwe
Joe Slovo Trevor Huddleston
Hector Pieterson Winnie Madikizela-Mandela

Yerler
Bantustan Altnc Blge Robben Adas
Sophiatown Gneybat Afrika
Soweto Sun City Vlakplaas

Dier konular
Afrika ulusalcl
Apartheid yasalar zgrlk Anlamas
Sullivan lkeleri Kairos Belgesi
Yatrm ekme kampanyas
Gney Afrika Polis Tekilat

gr

tart

deitir

Mohandas Karamand Gandi (Gucarata: ; 2 Ekim 1869 30 Ocak

1948), Hindistan veHindistan Bamszlk Hareketi'nin siyasi ve ruhani lideri.
Grleri Gandizm olarak anlr. Gerek ve ktle kar aktif ama iddet unsuru iermeyen
direni ile ilgili olan Satyagraha felsefesinin ncsdr. Bu felsefe Hindistan' bamszlna
kavuturmu ve dnya zerinde vatandalk haklar ve zgrlk savunucularna ilham kayna
olmutur. Gandi Hindistan'da ve dnyada, Tagore tarafndan verilen ve yce ruh anlamna
gelen mahatma(Sanskrite: ) ve baba anlamna gelen bapu (Gucarata: ) adlaryla
anlr. Hindistan'da resm olarak Ulus'un Babas ilan edilmitir ve doum gn olan 2
Ekim Gandhi Jayanti adyla ulusal tatil olarak kutlanr. 15 Haziran 2007'de Birlemi Milletler
Genel Kurulu oybirlii ile 2 Ekim gnn "Dnya iddete Hayr Gn" olarak ilan etmitir.[1]
[2]
Gandi, hakknda en fazla eser yazlan kiiler listesinde 8.srada yer almtr.(bkz.Hakknda en
ok eser yazlan ilk 100 kii)
Gandi ilk olarak Gney Afrika'da Hint topluluunun vatandalk haklar iin bar bakaldr
uygulad. Afrika'dan Hindistan'a dndkten sonra yoksul ifti ve emekileri baskc vergilendirme
politikasna ve yaygn ayrmcla kar protesto etmeleri iin rgtledi. Hindistan Ulusal
Kongresi'nin liderliini stlenerek lke apnda yoksulluun azaltlmas, kadnlarn serbestisi,
farkl din ve etnik gruplar arasnda kardelik, kast ve dokunulmazlk ayrmclna son, lkenin
ekonomik yeterliliine kavumas ve en nemlisi olan Swaraj yani Hindistan'n yabanc
hkimiyetinden kurtulmas konularnda lke apnda kampanyalar yrtt. Gandi Hindistan'da
alnan Britanya tuz vergisine kar 1930'da yapt 400 kilometrelik Gandi Tuz Yry ile
lkesinin Britanya'ya kar bakaldrmasna nclk etti. 1942'de Britanyallara ak arda
bulunarak Hindistan' terketmelerini istedi. Hem Gney Afrika hem de Hindistan'da birok kere
hapsedildi.
Gandi her durumda pasifizm ve gerei savunarak bu grlerini uygulad. Kendi kendine yeterli
olan bir aramkurarak basit bir yaam geirdi. krk ile rlen geleneksel dhoti ve rt gibi
giysilerini kendisi yapt. ncelerivejetaryen iken sonralar yalnzca meyve ile beslenmeye balad.
Hem kiisel arnma hem de protesto amacyla bazen bir ay aan orular tuttu.
indekiler
[gizle]

1Genlii

2Gney Afrika'da yurttalk haklar hareketi (18931914)

3Zulu Savandaki rol

4Hindistan Bamszlk Mcadelesi (19161945)

o

4.1amparan ve Kheda

5 birlii yapmama

6Swaraj ve Tuz Satyagrahas (Tuz Yry)

7II. Dnya Sava ve Hindistan' Terkedii

8zgrlk ve Hindistan'n blnmesi

9Suikast

10Mahatma Gandi ilkeleri

o

10.1Doruluk

10.2Pasif direni

10.3Etyemezlik

10.4Brahmaarya

10.5Sadelik

10.6nan

11Eserleri
11.1Gandi hakknda kitaplar

12Takipileri ve etkisi

13Miras

14lkler ve eletiriler
o

14.1Blnme kavram

14.2iddet ieren direniin reddi

14.3Erken dnem Gney Afrika makaleleri

14.4Dier eletiriler

15Film

16Kaynaka

17Ek okumalar

17.1Trke

17.2ngilizce
18D balantlar

Genlii[deitir | kayna deitir]

Gen Mohandas

Mohandas Karamand Gandi[3] 2 Ekim 1869 gn Porbandar'da bir Hindu Modh ailesinin olu
olarak dnyaya gelmitir. Babas Karamand Gandi, Porbandar'n diwan yani baveziriydi.
Annesi Putlibai, babasnn drdnc ei ve Pranami Vainava mezhebinden bir Hinduydu.
Karamand'n ilk iki ei birer kz ocuk dourduktan sonra bilinmeyen bir nedenle lmlerdir.
Dindar bir anne ile geirdii ocukluk dneminde evresinde Gucarat'n Caynu etkileriyle Gandi
canllara zarar vermeme, etyemezlik, kiisel arnma iin oru tutma ve farkl inan ve kast yeleri
arasnda karlkl tolerans gibi retileri renmitir. Doutan vaiya ya da
alanlar kastna mensuptur.

Gandi ve ei Kasturba (1902)

Mays 1883'de, 13 yandayken, ailesinin isteiyle yine 13 yandaki Kasturba Makhanji ile
evlendi. lki bebekken len be ocuklar oldu; Harilal 1888'de, Manilal 1892'de, Ramdas 1897'de
ve Devdas 1900'de dodu. Gandi genliinde Porbandar ve Rajkot'ta ortalama bir renciydi.
Bhavnagar'da bulunan Samaldas Kolejine giri snavn klpay kazand. Ailesi avukat olmasn
istedii iin kolejde de mutsuzdu.
18 yanda 4 Eyll 1888'de Gandi avukat olmak iin hukuk okumak zere University College
London'a girdi. mparatorluk bakenti Londra'da geirdii zaman iinde, etten, alkolden ve
seksten uzak durma gibi Hindu kurallarna uyacana dair, Caynu kei Becharji'nin nnde
annesine verdii szn etkisinde kalmtr. Her ne kadar rnein dans dersleri alarak ngiliz
geleneklerini denemeye altysa da ev sahibinin koyun etinden yapt yemekleri yiyemiyor, yine
ev sahibinin gsterdii Londra'nn birka etyemez lokantasndan birinde yemek yiyordu. Yalnzca
annesinin isteklerine krkrne uymak yerine, etyemezlik zerine yazlar okuyarak, entelektel
olarak da bu felsefeyi benimsedi. Etyemezler Dernei'ne katld, ynetim kuruluna seildi ve bir
ubesini kurdu. Daha sonra, dernek rgtleme deneyimini burada kazandn sylemitir.
Karlat etyemezlerin bazlar, 1875 ylnda evrensel kardeliin tesisi iin kurulmu olan ve
kendilerini Budist ve Hindu edebiyatn aratrmaya adam olan Teosofi Dernei'ne yeydi.
Bunlar Gandi'yiBhagavadgita 'y okumas iin tevik etti. Daha nce din konularna zel bir ilgi
gstermemi olan Gandi Hinduizm,Hristiyanlk, Budizm, slam ve dier dinlerin kutsal metinleriyle
bunlar hakknda yazlan eserleri okudu. ngiltere ve Gallerbarosuna girdikten sonra Hindistan'a

dnd ama Bombay'da avukatlk yaparken ok baarl olamad. Daha sonra lise retmeni
olarak ie bavurup baarl olamaynca Rajkot'a geri dnd ve arzuhalcilik yapmaya balad
ancak bir Britanya subay ile dt anlamazlk sonucu bu ii de kapatmak zorunda kald.
Otobiyografisinde bu olaydan aabeyinin yararna yapt baarsz bir lobicilik giriimi olarak
szeder. O zamanlar Britanya mparatorluu'nun bir paras olan Gney Afrika'da Natal
eyaletinde bir Hindistan firmasnn nerdii bir yllk ii 1893'te bu artlar altndayken kabul etti.
Gandi 1895 ylnda Londra'ya dndnde radikal grl Smrgeler Bakan Joseph
Chamberlain ile tant. Daha sonralar bu bakann olu Neville Chamberlain 1930'larda Byk
Britanya Babakan olacak ve Gandi'yi durdurmaya alacakt. Joseph Chamberlain Hintlere
barbarca yaklaldn kabul etmesine ramen bu durumu dzeltecek herhangi bir yasa
deiikliine gitmeye pek istekli deildi.

Gney Afrika'da yurttalk haklar hareketi (18931914)

[deitir | kayna deitir]

Gandi Gney Afrika'da (1895).

Baavu M. K. Gandi, Britanya Silahl Kuvvetleri Gney Afrika(1900).

Gandi, Gney Afrika'da Hintlere uygulanan ayrmcla maruz kald. lk olarak elinde birinci mevki
bileti olmasna ramen nc mevkiye gemedii iin Pietermaritzburg'da trenden atld. Daha
sonra yoluna at arabas ile devam ederken, Avrupal bir yolcuya yer amak iin arabann dnda
basamak zerinde yolculuk etmeyi reddettii iin src tarafndan dvld. Yolculuu esnasnda
baz otellere alnmamak gibi eitli zorluklarla kar karya kald. Benzer dier olaylardan birinde
bir Durban mahkemesi yargc trbann karmasn emrettiinde buna kar kt. Sosyal
hakszlklar karsnda uyanmasna neden olan bu olaylar hayatnda bir dnm noktas olmu ve
daha sonraki sosyal eylemciliine temel oluturmutur. Gney Afrika'da Hintlerin maruz
kald rklk, nyarg ve hakszlklara dorudan tank olmu ve halknn Britanya mparatorluu
iindeki yeri ile kendisinin topluluk iindeki yerini sorgulamaya balamtr.
Gandi, Hintlerin oy kullanmasn engelleyen bir yasa tasarsna Hintlerin kar kmasna yardm
etmek iin buradaki kal sresini uzatt. Yasann kmasn engelleyemese de kampanyas
Gney Afrika'da Hintlerin yaad sorunlara dikkati ekme ynnden baarl olmutur. 1894'te

Natal Hint Kongresi'ni kurdu ve bu rgt kullanarak Gney Afrika'da bulunan Hint topluluunu
ortak bir siyasi gcn arkasnda toplayabildi. Ocak 1897'de Hindistan'a yapt ksa bir gezinin
ardndan Gney Afrika'ya dnen Gandi'ye saldran bir grup beyaz onu lin etmek istedi. Daha
sonraki kampanyalarn ekillendirecek olan kiisel deerlerinin ilk tezahrlerinden biri olan bu
olayda ahsna kar yaplan yanllar mahkeme karsna getirmeme ilkesini ne srerek
kendisine saldranlar hakknda su duyurusunda bulunmay reddetti.
1906 ylnda Transvaal hkmeti smrgenin Hint nfusunu zorla kayt altna almay gerektiren
bir yasay kabul etti. Ayn yl 11 Eyll'de Johannesburg'da yaplan toplu gsteri srasnda hl
gelimekte olan satyagraha (geree ballk) ya da pasif protesto yntemini ilk defa olarak
uygulamaya balad ve Hint yandalarna iddet ile kar kmak yerine yeni yasaya kar kp
bunun sonularna katlanmalar ynnde arda bulundu. Bu neri kabul edildi ve yedi yl sren
mcadelede grev yapmak, kayt olmay reddetmek, kayt kartlarn yakmak gibi eitli iddet
iermeyen bakaldrlar nedeniyle aralarnda Gandi'nin de bulunduu binlerce Hint hapsedildi,
krbaland ve hatta vuruldu. Her ne kadar hkmet Hint protestocular bastrmak konusunda
baarl olmu olsa da barl Hint protestoculara Gney Afrika hkmetinin uygulad ar
yntemlerin kamuoyunda oluturduu itiraz sonucunda Gney Afrikal general Jan Christiaan
Smuts, Gandi ile bir uzlamaya gitmek zorunda kalmtr. Bu mcadele srasnda Gandi'nin
fikirleri ekillendi ve Satyagraha kavram olgunlat.

Zulu Savandaki rol[deitir | kayna deitir]

1906 ylnda Britanyallar yeni bir vergi daha koyduktan sonra Gney Afrika'daki Zulular iki
Britanya subayn ldrd. Misilleme olarak Britanyallar Zululara sava ilan etti. Gandi
Britanyallarn Hintleri askere almas iin abalad. Hintlerin tam yurttalk haklarna kavuabilme
iddialarn yasallatrmak iin sava desteklemeleri gerektiini savundu. Ancak Britanyallar
Hintlere ordularnda rtbe vermeyi reddetti. Yine de Gandi'nin nerisini kabul ederek bir grup
gnll Hint'in sedye taycl yaparak yaral Britanya askerlerini tedavi etmelerine izin verdiler.
21 Temmuz 1906'da, Gandi kendi kurduu Indian Opinion gazetesinde -"Natal Hkmeti
tarafndan Yerlilere kar yaplan operasyonlarda kullanlmak zere deneme maksatl kurulan
birlik yirmi Hint'ten olumaktadr" diye yazmtr.[4] Gandi, Indian Opinion 'daki yazlaryla
Gney Afrika'daki Hintlerin savaa katlmasn tevik ediyordu -Eer Hkmet nasl bir ihtiyat
gcnn boa gittiini farkederse bunu kullanmak isteyecek ve Hintleri gerek sava yntemleri
iin tam bir eitimden geirecektir.[5]
Gandi'nin grne gre 1906 yl Askere Alma Ynetmelii, Hintleri Yerlilerden daha alt seviyeye
dryordu. Dolaysyla Hintleri, yerli siyahlar rnek gstererek bu ynetmelie Satyagraha'ya
uygun olarak kar kmaya davet ediyor ve yle diyordu: "Bizden daha az gelimi olan melez
kastlar ve kaffirler (yerli siyahlar) bile hkmete kar kt. Paso yasas onlara da uygulanyor
ama hibiri paso almyor".[6]

Hindistan Bamszlk Mcadelesi (19161945)[deitir | kayna

deitir]
Gandi, 1915'te Gney Afrika'dan Hindistan'a geri dnd.
Hindistan Ulusal Kongresi'nin toplantlarnda konumalar yapt ama asl olarak Hint halk, siyaset
ve dier sorunlar zerinde dnmeye o zamanlar Kongre Partisi'nin nemli liderlerinden olan
Gopal Krina Gokhale tarafndan tevik edildi.

amparan ve Kheda[deitir | kayna deitir]

Gandi 1918 ylnda Kheda ve amparan satyagrahalar srasnda.

Gandi ilk nemli baarlarn 1918 ylnda amparan karkl ve Kheda Satyagraha srasnda
elde etmitir. ounluu Britanyal olan toprak sahiplerinin milis kuvvetleri tarafndan bask
altnda tutulan kyller ar yoksulluk iindeydi. Kyler son derece pisti ve hijyenik deildi.
Alkolizm, kast sistemi nedeniyle yaplan ayrmclk ve kadnlara kar uygulanan ayrmclk ok
yaygnd. Ykc bir ktlk olmasna ramen Britanyallar giderek artan yeni vergiler koymakta
srarcyd. Durum mitsizdi. Gucarat'ta Kheda'da sorun aynyd. Gandi kendisini uzun zamandr
destekleyenlerle ve blgeden yeni gnlllerle burada bir aram kurdu. Kt yaam koullar,
ekilen aclar ve uygulanan vahet kylerin detayl olarak incelenmesiyle kayt altna alnd.
Kyllerin gvenini kazanarak buralarn temizlenmesine, okullar ve hastaneler kurulmasna
nclk etti. Ky liderlerini yukarda belirtilen toplumsal sorunlar ortadan kaldrmalar iin
cesaretlendirdi.
Ama asl etki, polis tarafndan huzursuzluk yaratma nedeniyle tutuklanp eyaleti terketmesi
istendiinde bagsterdi. Yzbinlerce insan hapisane, karakol ve mahkemelerin nnde protesto
gsterilerinde bulunarak Gandi'nin salnmasn istedi. Mahkeme isteksizce Gandi'yi salmak
zorunda kald. Gandi toprak sahiplerine kar protestolar ve grevler dzenledi. Britanya
hkmetinin ynlendirmesiyle toprak sahipleri blgenin yoksul kyllerine daha fazla yardm
edeceklerine, rettiklerini tketebileceklerine ve ktlk bitene kadar vergileri kaldracaklarna dair
bir antlama imzalad. Bu karklk srasnda insanlar Gandi'ye Bapu (Baba) ve Mahatma (Yce
Ruh) demeye balad. Kheda'da, Sardar Patel Britanyallarla yaplan pazarlklarda kylleri temsil
etti. Pazarlklar sonrasnda vergiler askya alnd ve tm tutuklular salverildi. Bunun sonucunda
Gandi'nin n tm lkeye yayld.

birlii yapmama[deitir | kayna deitir]

birlii yapmama ve barl kar koyma Gandi'nin hakszla kar "silahlaryd". Pencap'ta
Britanya birliklerinin sivilleri ldrd Jallianwala Bagh ya daAmritsar katliam lkede giderek
artan kzgnla ve iddet olaylarna neden olmutu. Gandi hem Britanyallar hem de onlara kar
misilleme yapan Hintleri eletirdi. Britanyal sivil kurbanlara basal dileyen ve isyanlar
knayan aklamay kaleme ald. Parti iinde nce kar klsa da Gandi'nin her trl iddetin kt
olduu dolaysyla da haksz olduunu ilkesini savunduu duygusal konumasndan sonra kabul
edildi.[7] Ancak katliamdan ve bunu izleyen iddetten sonra Gandi, kendi kendini ynetme ve tm
Hindistan hkmet kurulularnn ynetimini ele geirme fikri zerinde younlat. Bunun
sonucunda tam kiisel, tinsel ve siyasal bamszlk anlamna gelen Swaraj olgunlat.

Sabarmati Aram, Gandi'nin Gucarat'taki evi.

Aralk 1921'de Gandi Hindistan Ulusal Kongresi'nde yrtme yetkisine sahip oldu. Liderlii altnda
Kongre amac Swaraj olan yeni bir anayasa altnda rgtlendi. Giri creti deyen herkes partiye
kabul edilmeye baland. Disiplini artrmak iin bir dizi komite kurularak, parti, elit bir rgtten
ulusal kitlenin ilgisini eken bir rgte dnt. Gandi iddet kart hareketlerinin
iine swadeshi ilkesini yani yabanc rnlerin zellikle de Britanya rnlerinin boykotunu da katt.
Buna bal olarak tm Hintlerin Britanya mal kumalar yerine elle dokunmu khadi kuma
kullanmasn savundu. Gandi yoksul zengin demeden tm Hint erkek ve kadnlarn bamszlk
hareketini desteklemeleri iin her gn khadi kuma dokumasn tavsiye etti.[8] Bu, isteksizleri ve
hrsllar hareketin dnda tutmak ve disiplin kurmak, ayrca da o zamana kadar byle etkinliklere
katlmalar uygun grlmeyen kadnlar harekete katabilmek iin bir stratejiydi. Britanya
rnlerinin yan sra Gandi, halk Britanya eitim kurumlarn ve mahkemelerini de boykot etmeye,
hkmet iinden istifaya ve Britanya unvanlarn kullanmamaya ard.
" birlii yapmama" Hint toplumunun her katmanndan ok geni bir katlm sonucunda byk
baar kazand. Ancak hareket doruk noktasna ulatnda ubat 1922'de, Uttar Prade'in Chauri
Chaura ehrinde iddetli atma sonucu birdenbire sona erdi. Hareketin iddete doru
ynelmesinden ve bunun btn yaplanlar ykmasndan korkan Gandi ulusal itaatsizlik
kampanyasn sona erdirdi.[9] Gandi 10 Mart 1922'de tutukland, isyana tevikten yarglanarak alt
yl hapis cezasna arptrld. 18 Mart 1922'de balayan cezas iki yl sonra ubat
1924'te apandisit ameliyat nedeniyle salndktan sonra bitti.
Gandi'nin birletirici kiiliinden hapiste kald srece yararlanamayan Hindistan Ulusal Kongresi
blnd ve iki hizip olutu. Bunlardan biri, partinin seimlere katlmasn isteyen Chitta Ranjan
Das ve Motilal Nehru tarafndan ynetiliyordu, dier hizip seimlere katlmaya kar kyordu ve
Chakravarti Rajagopalachari ve Sardar Vallabhbhai Patel tarafndan ynetiliyordu. Ayrca ibirlii
yapmama srasnda Hindu ve Mslmanlar arasndaki ibirlii paralanmaya balamt. Gandi
bu farkllklar 1924 sonbaharnda yapt aylk oru gibi yntemlerle ortadan kaldrmaya alt
ama ok baarl olamad.[10]

Swaraj ve Tuz Satyagrahas (Tuz Yry)[deitir | kayna deitir]

Tuz Yry srasndaGandi. Mart, 1930.

Gandi Tuz Yrynn sonunda 5 Nisan 1930'da Dandi'de.

Haripura'da dzenlenenHindistan Ulusal Kongresi yllk toplantsnda bakan Subhas Chandra Bose ile
(1938)

Gandi 1920'lerde gzlerden uzakta kald. Swaraj Partisi ile Hindistan Ulusal Kongresi arasndaki
ayrlklar zmeye alt ve paryalk, alkolizm, cehalet ile yoksulluun yokedilmesi iin
giriimlerini yaygnlatrd. Tekrar ne kmas 1928 ylnda olmutur. Bir yl nce ngiliz hkmeti
aralarnda bir tek Hint bile barndrmayan, Sir John Simon bakanlnda yeni bir anayasal reform
komisyonu atamt. Bunun sonucunda Hindistan siyasi partileri, komisyonu boykot etmitir.
Gandi, Aralk 1928'de Kalkta kongresinde ngiliz hkmetinden Hindistan'a ngiliz Milletler
Topluluu'na bal ynetim hakk verilmesini ya da bu sefer amac tam bamszlk olan yeni bir
ibirlii yapmama kampanyasyla yzyze kalacaklarn bildiren bir kararn kabul edilmesini
salad. Gandi, hemen bamszlk isteyen Subhas Chandra Bose ile Jawaharlal Nehru gibi
genlerin grlerini yumuatmakla kalmad, kendi grlerini de deitirerek bu ary iki yerine
bir yl bekletmeyi kabul etti.[11] Britanyallar bunu cevapsz brakt. 31 Aralk 1929'da Lahore'da
Hindistan bayra ald. 26 Ocak 1930, Lahore'da toplanan Hindistan Ulusal Kongresi tarafndan
Hindistan'n Bamszlk Gn olarak kutland. O gn hemen hemen tm Hint rgtler tarafndan
kutlanmtr. Sznde duran Gandi Mart 1930'da tuz vergisine kar yeni bir satyagraha balatt.
Kendi tuzunu yapmak iin Ahmedabad'dan Dandi'ye 12 Mart'tan 6 Nisan'a kadar 400 kilometre
yrd Tuz Yry bu pasif direniin en nemli blmdr. Denize doru yaplan bu
yryte Gandi'ye binlerce Hint elik etti. Britanya idaresine kar en rahatsz edici kampanyas
bu olmutur ve Britanyallar buna karlk vererek 60.000'in zerinde kiiyi hapse atmtr.

Gandi'i karlayan Kara Gmlekliler (1931, Roma)

Lord Edward Irwin tarafndan temsil edilen hkmet, Gandi ile grmeye karar verdi. Mart
1931'de GandiIrwin Pakt imzaland. Britanya hkmeti sivil bakaldr hareketinin

durdurulmasna karlk tm siyasi tutuklular serbest brakmaya raz oldu. Ayrca Hindistan Ulusal
Kongresi'nin tek temsilcisi olarak Gandi, Londra'da yaplacak olan yuvarlak masa konferansna
davet edildi. dari gcn el deitirmesinden ok, Hint prensleri ve Hint aznlklarna eilen
konferans Gandi ve milliyetiler iin bir hayal krkl oldu. Bundan da te Lord Irwin'in halefi Lord
Willingdon, milliyetileri bastrmak iin yeni bir eyleme giriti. Gandi yeniden tutukland ve
hkmet yandalarndan tecrit ederek nfuzunu yok etmeye altysa da baarl olamad.
1932'de, Dalit lider B. R. Ambedkar'n nderliinde yaplan kampanya sonucu hkmet yeni
anayasa ile paryalara ayr olarak seim hakk verdi. Bunu protesto eden Gandi, Eyll 1932'de
yapt alt gnlk oru sonrasnda, Dalit siyasi lider Palwankar Baloo tarafndan araclk edilen
grmeler sonucu hkmeti daha eitliki uygulamalarda bulunmaya zorlamtr. Bu da, Gandi
tarafndan Harijanlar yani Tanr'nn ocuklar ad verilen paryalarn yaam koullarn iyiletirmek
iin yaplacak yeni bir kampanyann balangc olmutur. 8 Mays 1933'de Gandi, Harijan
hareketine destek olmak iin 21 gnlk kiisel arnma orucuna balad. [12]
1934 yaznda baarsz suikast giriimine urad.
Kongre Partisi, seimlere katlp Federasyon tasarsn kabul etmeyi kararlatrdnda Gandi parti
yeliinden istifa etmeye karar verdi. Parti'nin hareketine kar deildi ancak eer istifa ederse
Hintler zerindeki poplaritesinin komnistlerden, sosyalistlerden, sendikaclardan, rencilerden,
dini muhafazakrlardan, iveren yanllarna kadar geni bir yelpaze ieren parti yeliini
tkamayacan dnd. Gandi ayrca Raj ile geici bir siyasi anlamaya varan bir partiyi
yneterek Raj propagandasna hedef olmak da istemiyordu.[13]
Kongre'nin Lucknow oturumunda ve Nehru bakanlnda Gandi 1936'da tekrar baa geti. Gandi
yalnzca bamszl elde etme konusuna odaklanlmasn ve Hindistan'n gelecei hakknda
speklasyon yaplmamasn arzuladysa da Kongre'nin sosyalizmi ama olarak semesine kar
kmad. Gandi 1938'de bakanla seilen Subhas Bose ile bir uyumazlk yaad. Bose ile
anlaamad balca noktalar Bose'nin demokrasiye bann ve iddet iermeyen harekete
inancnn olmamasyd. Bose Gandi'nin eletirilerine ramen ikinci dnem de bakanl kazand
ancak Gandi'nin getirdii ilkeleri terketmesi nedeniyle tm Hindistan liderlerinin topluca istifa
etmesi karsnda Kongre'den ayrld.[14]

II. Dnya Sava ve Hindistan' Terkedii[deitir | kayna deitir]

Mahadev Desai (solda) Mumbai, Birla Evinde genel validen gelen mektubu Gandi'ye okurken. 7 Nisan
1939.

Nazi Almanyas 1939'da Polonya'y igal edince II. Dnya Sava balad. Balarda Gandi
Britanya abalarna "iddete katlmayan manevi destek" verilmesinden yanayd ancak Kongre
liderleri, halkn temsilcilerine danlmadan Hindistan'n tek tarafl olarak savaa sokulmasndan
rahatsz olmutu. Btn kongre yeleri toplu olarak grevlerinden istifa etmeyi tercih etti.
[15]
zerinde uzun sre dndkten sonra Gandi grnte demokrasi iin verilen bu savaa,

Hindistan'a demokrasi verilmesi reddedilirken katlmayacan deklare etti. Sava ilerledike

Gandi bamszlk iin isteklerini daha da younlatrd ve hazrlad ar ile
Britanyallardan Hindistan' Terketmelerini istedi. Bu Gandi ve Kongre Partisinin Britanyallarn
Hindistan terketmelerini salamak iin yaptklar en kararl bakaldryd. [16]
Gandi hem Britanya yanls hem de Britanya kart gruplar ve Kongre parti yelerinin bir ksm
tarafndan eletirildi. Bazlar Britanya'ya bu zor zamannda kar gelmenin ahlakszlk olduunu
sylerken dierleri ise Gandi'nin yeteri kadar abalamadn dnyordu. Hindistan'
Terket mcadelenin tarihindeki en kuvvetli eylem oldu, toplu tutuklamalar ve iddet tahmin
edilemeyen boyutlara ulat.[17] Binlerce eylemci polis ateiyle ld ya da yaraland, ve
yzbinlerce eylemci tutukland. Gandi ve yandalar Hindistan'a hemen bamszlk verilmezse
savaa destek vermeyeceklerini aka belirtti. Hatta bu sefer bireysel iddet eylemleri olsa bile
eylemin durdurulmayacan, evresindeki "dzenli anarinin", "gerek anariden daha
kt" olduunu syledi. Tm Kongre yelerine ve Hintlere yapt arda zgrle ulamak iin
disipliniahimsa ve Karo Ya Maro ("Yap ya da l") ile salamalarn istedi.
Gandi ve Kongre alma Komitesinin tamam Britanyallar tarafndan 9 Austos
1942'de Bombay'da tutukland. Gandi iki yl boyunca Pune'de Aa Han Saraynda tutuldu.
Buradayken sekreteri Mahadev Desai 50 yandayken kalp krizinden ld, ardndan 6 gn sonra,
18 aydr tutuklu bulunan ei Kasturba 22 ubat 1944'de ld. Alt hafta sonra Gandi ar bir stma
krizi geirdi. Salnn ktlemesi ve ameliyat gereksinimi nedeniyle sava sona ermeden 6
Mays 1944'te salverildi. Britanyallar Gandi'nin hapiste lmesi karsnda lkeyi kzdrmak
istemedi. Her ne kadar Hindistan' Terket eylemi hedefine ulama konusunda tam baarl
olamadysa da eylemin acmaszca bastrlmas 1943'n sonlarnda Hindistan'a bir dzen getirdi.
Savan sonunda Britanyallar ynetimin Hintlere verileceine dair bariz aklamalarda bulundu.
Bu noktada Gandi mcadeleyi durdurdu ve Kongre partisinin liderlerinin de aralarnda bulunduu
100.000 civarnda siyasi tutuklu salverildi.

zgrlk ve Hindistan'n blnmesi[deitir | kayna deitir]

Gandi 1946 ylnda Britanya Kabine Misyonunun nerilerini reddetmelerini Kongre partisine
nerdi nk Mslman ounlukta olanlarn topland eyalet nerileri ile
oluturulan gruplanmann bir blnmenin ncs olduundan kukuluydu. Ancak bu Kongre
partisinin Gandi'nin nerisi dna kt nadir zamanlardan birisi oldu nk Nehru ve Patel plan
onaylamadklar takdirde hkmetin kontrolunun Hindistan Mslmanlar Birlii'ne geeceini
biliyorlard. 1946 ile 1948 yllar arasnda 5.000'den fazla insan iddet eylemlerinde ld. Gandi
Hindistan' iki ayr lkeye blecek her trl plana iddetle kar kyordu. Hindistan'da hindu ve
sikh'lerle yaayan mslmanlarn byk bir ounluu ayrlmadan yanayd. Mslman Birlii'nin
lideri Muhammed Ali Cinnah' Pencap, Sindh, Kuzey-Bat Snr Eyaleti ve Dou Bengal'de byk
bir destei vard. Blnme plan Kongre liderleri tarfndan byk apl bir hindu-mslman
savan engellemenin tek yolu olarak kabul edilmitir. Kongre liderleri parti ve Hindistan'da byk
bir destee sahip olan Gandi'nin onay olmadan ilerleyemeyeceklerini ve Gandi'nin de blnme
plann tamamen reddettiini biliyorlard. Gandi'nin en yakn alma arkadalar blnmenin en
iyi k olduunu kabul etmilerdi ve Sardar Patel Gandi'yi bunun i sava nlemenin tek yolu
olduuna inandrmak iin abalamas sonucunda istemese de Gandi rzasn verdi.
Kuzey Hindistan'da ve Bengal'de ortam sakinletirmek amacyla Mslman ve Hindu
toplumlarnn liderleriyle youn grmelerde bulundu. 1947 ylndaki Hindistan-Pakistan
Sava'na ramen hkmetin Blnme Konseyince belirlenen 550 milyon rupiyi vermeme
kararndan rahatszlk duydu. Sardar Patel gibi liderler Pakistan'n bu paray Hindistan'a kar
sava srdrmek amacyla kullanmasndan korkuyordu. Gandi tm Mslmanlarn Pakistan'a
zorla gnderilmesi istekleri ortaya ktnda ve Mslman ile Hindu liderleri birbirleriyle bir trl
anlamaya raz gelmeyince de ok zld.[18] Topluluklar aras tm iddetin durdurulmas ve 550
milyon rupinin Pakistan'a denmesi iin son lm orucuna Delhi'de balad. Gandi Pakistan'daki
istikrarszlk ve gvensizlik ortamnn Hindistan'a kar duyulan fkeyi artraca ve iddetin snr
tesine tanacandan korkuyordu. Ayrca Hindular ve Mslmanlar arasndaki dmanln ak
bir i savaa dneceinden de korkuyordu. Yaam boyu alma arkada olanlarla yapt
uzun duygusal grmeler sonucunda Gandi orucunu brakmad ve hkmet kararlarn iptal
ederek Pakistan'a demeyi yapt. Aralarnda Rashtriya Swayamsevak Sangh ve Hindu

Mahasabha'nn da bulunduu Hindu, Mslman ve Sikh toplumu liderleri iddeti reddederek bar
ars yapacaklar konusunda Gandi'yi ikna ettiler. Dolaysyla Gandi portakal suyu ierek
orucunu bitirdi.[19]

Suikast[deitir | kayna deitir]

Raj Ghat: Hindistan'n Pune ehrinde Aa Han Saraynda Gandi'nin kllerinin bulunduu ant.

30 Ocak 1948'de, Yeni Delhi'de bulunan Birla Bhavan 'n (Birla Evi) bahesinde gece yryn
yaparken vuruldu ve ld. Suikast Nathuram Godse Hindu bir radikaldi ve Pakistan'a deme
yaptrlmasnda srar ederek Gandi'nin Hindistan' zayflattn savunan ar u grteki Hindu
Mahasabha ile balants vard.[20] Godse ve yardaks Narayan Apte daha sonra karldklar
mahkemede yarglandlar ve sulu bulundular. 15 Kasm 1949'da idam edildiler. Gandi'nin Yeni
Delhi'de bulunan ant Rj Ght 'n zerinde "H Ram", (Devanagari: ! ya da He Rm),
yazar ve "Aman Tanrm" olarak tercme edilebilir. Her ne kadar doruluu tartmal olsa da
bunlarn Gandi vurulduktan sonra son szleri olduu iddia edilmektedir.[21] Jawaharlal
Nehru radyo ile lkeye yapt konumasnda yle demitir:

Dostlar, yoldalar, k bizi terketti ve her yerde yalnzca karanlk var, ve size ne
syleyeceimi ya da nasl syleyeceimi hl bilmiyorum. Sevgili liderimiz, Bapu, lkenin
babas artk yok. Belki de bunu sylememeliyim ama yine de bunca yldr grdmz gibi
artk onu gremeyeceiz, t almak iin ya da teselli etmesi iin ona koamayacaz, ve
bu yalnzca benim iin deil, bu lkedeki milyonlar ve milyonlar iin de ok kt bir darbe.
[22]

Gandi'nin klleri kaplara konarak anma trenleri iin Hindistan'n eitli blgelerine gnderildi.
ou 12 ubat 1948'de Allahabad'da Sangam'a dkld ama bazlar gizlice baka yerlere
gnderildi.[23] 1997'de, Tuar Gandi bir bankann kasasnda bulunan ve mahkeme emriyle
alabildii bir kabn iindeki klleri Allahabad'da Sangam'da suya dkt.[23][24] Dubai'li bir
iadamnn Mumbai mzesine gnderdii bir baka kabn iindeki kller'de 30 Ocak 2008'de
ailesi tarafndan Girgaum Chowpatty'de suya dklmtr.[23] Bir baka kap Pune'deki Aa Han
Saray'na gelmi[23] (1942 ile 1944 arasnda tutuklu bulunduu yer) bir bakas da Los
Angeles'de Kendini Kantlama Birlii Gl Tapna 'na gelmitir[25] Ailesi tapnaklarda ve antlarda
bulunan bu kllerin siyasi kt amalarla kullanlabileceinin farkndadr ancak tapnak ve antlar
ykmadan bunlar alamayacaklarn bildiklerinden geri istememilerdir.[23]

Mahatma Gandi ilkeleri[deitir | kayna deitir]

Doruluk[deitir | kayna deitir]
Gandi hayatn doruluu ya da "Satya" 'y bulmaya adad. Bu amacna kendi hatalarndan
renerek ve kendisi zerinde deneyler yaparak ulamaya alt. Otobiyografisine Dorulukla
Olan Deneyimlerimin yks adn vermitir.
Gandi en nemli mcadelenin kendi iblislerini, korkularn ve gvensizliklerini yenmek olduunu
belirtmitir. Gandi inanlarn ilk olarak "Tanr Doruluktur" diyerek zetlemi. Daha sonra bu

ifadesini "Doruluk Tanr'dr" olarak deitirmitir. Yani Gandi'nin felsefesinde Satya (Doruluk)
"Tanr"dr.

Pasif direni[deitir | kayna deitir]

Mahatama Gandi pasif direni ilkesinin bulucusu deildir ancak muazzam bir lekte siyasi
alanda ilk uygulayandr.[26] Pasif direni (ahimsa) ya da kar koymama kavramlar Hindistan dini
dnce tarihinde ok eskilere dayanmaktadr. Gandi felsefesini ve hayat grn
otobiyografisi Dorulukla Olan Deneyimlerimin yks 'nde yle aklar:
"Umutsuzlua dtmde tarih boyunca doruluk ve sevginin her zaman kazandn hatrlarm.
Tiranlar ve katiller olmutur, hatta bir sre yenilmez sanlmlardr ancak sonunda her zaman
kaybederler, dn bir her zaman."
"lgnca tahribat totaliterlik nedeniyle ya da zgrlk ve demokrasi ad altnda yapmak ller,
yetimler ve evsizler iin ne deitirir?"
"Gze gz ilkesi tm dnyay kr eder."
"Urunda lmeyi gze alacam birok dava var ama urunda ldreceim hibir dava yoktur."
Bu ilkeleri uygulayan Gandi mantn en u snrlarna giderek, hkmetlerin, polisin ve ordunun
bile iddet kart olduu bir dnya hayal etti. Aadaki alntlar "Pasifistler in" kitabndandr.[27]
Sava ilmi bir kiiyi basite saf diktatrle yneltir. iddet kartlnn ilmi ise yalnzca saf
demokrasiye ulatrr....Sevgiden kaynaklanan g, cezalandrlma korkusundan kaynaklanandan
binlerce kat daha etkili ve kalcdr.....iddet kartlnn yalnzca bireyler tarafndan
uygulanabileceini ve bireylerin oluturduu uluslar tarafndan uygulanamayacan sylemek
inanszlktr....En saf anariye en ok yaklaan iddet kartl zerine kurulu olan
demokrasidir....Tam bir iddet kartl zerinde rgtlenen ve ileyen bir toplum en saf
anaridir....
iddet kart bir devlette bile polis gcne gerek olduu sonucuna ulatm....Polis iddet
kartlna inananlardan seilecektir. nsanlar igdsel olarak onlara her trl yardm yapacak
ve ortak bir alma sonucu srekli azalan karklklar ile kolaylkla baa kabileceklerdir. Emek
ile sermaye arasndaki iddetli anlamazlklar ve grevler iddet kart bir devlette daha az
olacaktr nk iddet kart ounluun etkisi toplum iinde temel ilkelerin uygulanmasn
salayacaktr. Benzer ekilde topluluklar arasnda da kartlklar olmayacaktr....
iddet kart bir ordu sava zamannda da bar zamannda da silahl insanlar gibi davranmaz.
Grevleri birbirleriyle savaan toplumlar bir araya getirmek, bar propagandas yapmak,
bulunduklar yerde ve birliklerinde her bir insanla ilikiye gemelerini salayacak eylemlerde
bulunmaktr. Byle bir ordu acil durumlarla baa kabilmek iin hazrlkl olmaldr, iddet ieren
etelerin taknlklarn durdurabilmek iin lmeyi gze almaldrlar. ...Satyagraha (doruluun
gc) tugaylar her ky de ver her mahallede rgtlenebilir. [Eer iddet kart topluma dardan
bir saldr gelirse] iddet kartlna alan iki yol vardr. Hkimiyeti vermek ama saldran ile
ibirlii yapmamak...Ba emektense lm tercih etmek. kinci yol ise iddet kart yntemle
yetimi insanlarn yapaca pasif direni....Saldrgann iradesine uymak yerine lmeyi tercih
eden kadn ve erkeklerin oluturduu sonu gelmez beklenmedik grnt hem saldrgan hem de
askerlerini yumuatacaktr....iddet kartln ana siyasi gr olarak semi olan bir ulusu ya
da grubu atom bombas bile klelie mahkm edemez.... Bu lkedeki iddet kartlnn dzeyi
bana bu geldii takdirde doal olarak yle ykselecektir ki evrensel olarak sayg grecektir.
Bu grlere uygun olarak, 1940'ta Britanya Adalar' nn Nazi Almanyas tarafndan igali sz
konusu olduunda Gandi Britanya halkna u tleri verdi (Sava ve Barta Pasif Direni ):[28]
"Sahip olduunuz silahlar ne sizi ne de insanl kurtarmaya yeterli olmad iin brakmanz
isterim. Kendi varlnz saydnz lkelerden ne istiyorlarsa almalar iin Herr Hitler ve Sinyor
Mussolini'yi davet edin.... Eer bu centilmenler evlerinize girmek isterse, siz evleriniz terk edin.
Eer sizin serbeste gitmenize izin vermezlerse, erkek, kadn ve ocuk sizi katletmelerine izin
verin ama onlara ballnz sunmay reddedin."
Sava sonras bir mlakatta 1946'da daha da u bir grn aklad:

"Yahudiler kendilerini kasabn bana sunmalydlar. Kendilerini kayalklardan denize

atmalydlar."
Ancak Gandi bu dzeyde bir iddet kartlnn inanlmaz lde inan ve cesaret gerektirdiini
ve buna herkesin sahip olmadn biliyordu. Dolaysyla, zellikle de korkakla kar bir klf
olarak kullanlyorsa herkesin iddet kart olarak kalmas gerekmediini de tledi.:
"Gandi, silahlanmaktan ve direni gstermekten korkanlar satyagraha hareketine katlmamalar
konusunda uyard. 'nanyorum ki,' dedi, 'korkaklk ile iddet arasnda bir seim yapmak gerekirse
iddeti tlerdim.'"[29]
"Her toplantda u uyary yaptm. Pasif direni ile daha nce kendilerinde olan kullanmay
bildikleri gten sonsuz derecede fazla g elde ettiklerine inananlarn pasif direni ile hibir
ilikileri olmamal ve braktklar silahlar tekrar almaldr. Bir zamanlar ok cesur olan Khudai
Khidmatgarlarn ("Allah'n hizmetileri"), Badah Han'n etkisiyle korkaklatklarn hibir zaman
syleyemeyiz. Cesaretleri yalnzca iyi bir nianc olmalaryla deil, lm gze almalar ve
gslerini gelen kurunlara kar amalarndadr."[30]

Etyemezlik[deitir | kayna deitir]

Gandi kk bir ocukken et yemeyi denemitir. Bunun sebebi hem duyduu merak hem de onu
ikna eden yakn arkada eyh Mehtab'tr. Hindistan'daetyemezlik Hindu ve Caynu inanlarnn
temel ilkelerinden birisi olmutur ve doduu yre olan Gucarat'da Hindu ve Caynularn byk bir
ounluu olduu gibi Gandi ailesi de etyemezdi. Londra'ya okumaya gitmeden nce annesi
Putlibay ve amcas Becharji Swami'ye et yemekten, alkol almaktan ve fuhutan imtina edeceine
yemin verdi. Szne uyarak yalnzca bir beslenme biimi deil ayn zamanda yaam boyunca
izleyecei felsefeye bir temel elde etti. Gandi ergenlie eritike kat bir etyemez oldu. The Moral
Basis of Vegetarianism (Etyemezliin Ahlaki Temeli) adl kitabn yan sra bu konuda birok
makale de yazd. Bunlarn bir ksm Londra Etyemezler Dernei'nin yayn organ The
Vegetarian 'da yaymland.[31] Bu dnemde birok ileri gelen entelektelden ilham alan Gandi
Londra Etyemezler Dernei'nin bakan Dr. Josiah Oldfield ile de arkada oldu.
Henry Stephens Salt'n eserlerini okuyup hayran kalm olan gen Mohandas, etyemezlik
kampanyas yapan bu kiiyle grt ve yazt. Gandi Londra'da iken ve daha sonra etyemezlii
desteklemek iin ok zaman harcad. Gandi iin etyemez bir beslenme yalnzca insan vcudunun
gereksinimleri karlamyor ayn zamanda ekonomik bir amaca da hizmet ediyordu. Et hl tahl,
sebze ve meyveden daha pahaldr. O zamann Hintlerinin bir ou ok dk gelire sahip olduu
iin etyemezlik yalnzca tinsel bir uygulama deil ayn zamanda pratikti de. Uzun sre et
yemekten kand ve oru tutmay bir siyasi protesto yntemi olarak kulland. lene kadar ya da
istekleri kabul edilene kadar yemek yemeyi reddetti. Otobiyografisinde etyemezliin
Brahmaarya'ya olan derin ballnn balangc olduu yazar. tahn tam olarak kontrol
etmeden Brahmaarya'da baarsz olacan belirtir.
Bapu bir dnem sonra artk yalnzca meyve yemeye balamt, [32], ancak doktorlarnn
tavsiyesiyle kei st imeye balamt. nek stnden elde edilen st rnlerini hibir zaman
kullanmamtr. Bunun nedeni hem felsefi grleri hem de zorla inekten fazla st alma yntemi
olan phookadan irendii,[33] ve annesine vermi olduu bir sz nedeniyledir.

Brahmaarya[deitir | kayna deitir]

Gandi 16 yandayken babas ok hastaland. Ailesine ok dkn olduu iin hastal sresince
babasnn baucundayd. Ancak bir gece Gandi'nin amcas, ksa bir sreliine Gandi'nin
dinlenmesi iin yerine geti. Yatak odasnda getikten sonra bedenin arzularna kar
koyamayarak karsyla birlikte oldu. Ksa bir sre sonra bir hizmeti, babasnn az nce ldn
bildirdi. Gandi byk bir sululuk duydu ve kendini hibir zaman affedemedi. Bu olaydan "ifte
utan" diye sz eder. Bu olay Gandi zerinde yle etkili olmutur ki hl evliyken 36 yanda
cinsellikten vazgeer ve bekrl seer.[34]
Bu kararn alnmasnda tinsel ve pratik anlamda safl tleyen Brahmaarya felsefesinin byk
etkisi vardr. Cinsellikten kanma ve ilecilik bu dnn bir parasdr. Gandi brahmaaryay
Tanr'ya yaknlama ve kendini kantlama yolunda ana temel olarak grmtr. Otobiyografisinde
ok kk yata evlendii kars Kasturba'ya duyduu ehvet dolu drtler ve kskanlk krizleri

ile olan mcadelesini anlatr. Cinsellikten uzak kalarak ehvet duymaktansa sevmeyi renmenin
kiisel zorunluluu olduunu hissetmitir. Gandi iin brahmaarya "duygularn dnce, sz ve
eylemde kontrol" demekti.[35]

Sadelik[deitir | kayna deitir]

Gandi topluma hizmet veren bir kiinin sade bir hayat olmas gerektiine yrekten inanmt. Bu
sadelik o kiiyi brahmaaryaya ulatracaktr. Sadelie Gney Afrika'da yaad Bat tarz yaam
stilini brakarak balad. Bunu "kendini sfra indirgemek," olarak adlandrd ve gereksiz
harcamalar keserek, basit bir yaam tarz seti ve kendi giysilerini bile kendisi ykad. [36] Bir
keresinde topluma yapt hizmet nedeniyle kendisine verilen hediyeleri geri evirdi. [37]
Gandi her hafta bir gnn konumadan geiriyordu. Konumaktan imtina etmenin kendisine i
huzuru getirdiine inanyordu. Bu pratik Hindu ilkeleri mauna(Sanskrite: sessizlik)
ve antiden (Sanskrite: huzur) etkilenmitir. Byle gnlerde dierleriyle kada yazarak
iletiim kuruyordu. 37 yandan sonra buuk yl boyunca Gandi dnya meselelerinin alkantl
durumunun kendi i huzursuzluundan daha fazla bir karkla neden olduu iin gazete
okumay reddetti.
John Ruskin'in Unto This Last (Sonuna Kadar) adl denemelerini okuduktan sonra yaam tarzn
deitirmeye karar verdi ve Phoenix Kolonisi" ad verilen bir komn kurdu.
Baarl bir hukuk hayat yaad Gney Afrika'dan Hindistan'a dndkten sonra zenginlik ve
baar ile zdeletirdii Bat tarz giyinmeyi brakt. Hindistan'n en fakir insannn kabul
edebilecei gibi giyinmeye balad ve ev dokumas olan khadinin kullanlmasn savundu. Gandi
ve arkadalar kendi eirdikleri iplikle kendi giysilerinin kuman dokumaya balad ve dierlerini
de byle yapmalar iin tevik etti. Hint iiler isizlik nedeniyle ounlukla bota kalsalar da
giysilerini Britanya sermayesinin sahip olduu endstriyel konfeksiyonculardan almaktaydlar.
Eer Hintler kendi giysilerini yaparsa Hindistan'da yer alan Britanya sermayesine byk bir darbe
vurulaca Gandi'nin grdr. Buradan yola karak Hintlerin geleneksel kr arka Hindistan
Ulusal Kongresi'nin bayrana alnmtr. Hayatnn sadeliini gstermek iin yaamnn geri kalan
dneminde yalnzca bir dhoti giydi.

nan[deitir | kayna deitir]

Gandi Hindu olarak dodu, tm yaam boyunca Hinduizm'i uygulad ve ilkelerinin ounu
Hinduizm'den ald. Sradan bir Hindu olarak tm dinlerin eit olduuna inand ve baka dinlere
inanmas iin verilen abalara kar geldi. ok merakl bir dinbilimciydi ve tm nemli dinler
hakknda birok kitap okudu. Hinduzim hakknda unlar sylemitir:
"Benim bildiim kadaryla Hinduizm tamamyla ruhumu tatmin ediyor ve tm benliimi
dolduruyor... pheler peimden kounca, hayal krklklar yzme baknca ve ufukta bir
k hzmesi bile grmeyince Bhagavad Gita 'ya dnerim ve beni rahatlatacak bir para
bulurum ve kar konulmaz hznn iinde hemen glmsemeye balarm. Yaamm
trajedilerle doluydu ve bunlar benim zerimde grnr ve kalc etkiler brakmadysa
bunu Bhagavad Gita 'nn retilerine borluyum."

Gandi Smriti (Gandi'nin yaamnn son drt ayn geirdii ev imdi bir ant olmutur, Yeni Delhi)

Gandi Bhagavad Gita zerine Gucarata bir yorum yazmtr. Gucarata metni ngilizceye
Mahadev Desai tarafndan evrilmi ve bir nsz eklenmitir. 1946'da Gandi'nin bir giri
yazsyla yaymlanmtr.[38][39]

Gandi her dinin znde doruluk ve akn yattna inanr. Ayn zamanda tm dinlerde
ikiyzll, kt uygulamalar ve dogmay da sorgulamtr ve yorulmaz bir sosyal
reformcudur. eitli dinler zerine olan baz yorumlar yledir:
"Hristiyanl mkemmel ya da en byk din olarak kabul edemeyiimin nedeni, daha
nceden Hinduizm'in byle olduuna ikna olmu olmamdandr. Hinduizm'in eksiklikleri
benim iin olduka belirgindi. Eer dokunulmazlk Hinduzim'in bir paras olabiliyorsa, ya
kokumu bir parasdr ya da bir urdur. Birok tarikat ve kastn raison d'treini (varlk
sebebini) anlayamyorum. Vedalarn Tanr Sz olduunu sylemenin anlam nedir? Eer
Tanr'nn ilhamyla yazldysa neden ncil ve Kur'an da yle olmasn? Hristiyan
arkadalarm gibi Mslman arkadalarm da beni dinlerine dndrmeye almlardr.
Abdullah et beni srekli slam' incelemeye tevik etti ve her zaman ne kadar gzel
olduu hakknda sylecek sz bulunuyordu." (kaynak:Otobiyografisi)
"Ahlaki temeli kaybettiimizde dindar olmaktan da uzaklarz. Ahlakn stnde bir din gibi
bir ey yoktur. nsan, rnein hem yalanc, zalim olup nefsine hkim olamayp hem de
Tanr'nn kendi yannda olduunu iddia edemez."
"Muhammed'in hadisleri yalnzca mslmanlar iin deil tm insanlk iin birer hikmet
hazinesidir."
Yaamnn daha sonraki dnemlerinde bir Hindu olup olmad sorulduunda
yle yantlamtr:
"Evet yleyim. Ayn zamanda hristiyan, mslman, budist ve yahudiyim."
Birbirlerine byk sayg da duysalar Gandi ve Rabindranath Tagore birok
kereler uzun sren tartmalara girmilerdir. Bu tartmalar, zamanlarnn en
nl iki Hint'inin felsefi gr farkllklarn rnekler. 15 Ocak 1934'de
Bihar'da meydana gelen bir deprem ok byk yaam kaybna ve zarara yol
at. Gandi bunun dokunulmazlar kendi tapnaklarna kabul etmeyen st
kast Hindularn gnahlar nedeniyle olduunu belirtti. Tagore ise Gandi'nin bu
grne iddetle kar geldi ve dokunulmazlk uygulamas ne kadar itici de
olsa ahlaki sebeplerin deil yalnzca doal sebeplerin depreme yol
aabileceini savundu.[40]

Eserleri[deitir | kayna deitir]

Gandi retken bir yazard. Uzun yllar aralarnda Gney Afrika'da iken
Gucarati dilinde Harijan, Hindi dilinde ve ngilizce; Indian Opinion ile
Hindistan'a dndkten sonra kard ngilizce Young India gazetesi ile
Gucarata Navajivan adl aylk dergi gibi birok gazete ve derginin
editrln yapt. Sonralar Navajivan Hindi dilinde de yaymland.
[41]
Bunlara ek olarak hemen hemen her gn kiilere ve gazetelere mektuplar
yazd.
Gandi aralarnda otobiyografisi Dorulukla Olan Deneyimlerimin yks 'nn
de bulunduu, Gney Afrika'daki mcadelesi hakknda Satyagraha in South
Africa(Gney Afrika'da Satyagraha), siyasi bir bror olan Hind Swaraj or
Indian Home Rule, ve John Ruskin'in Unto This Last denemesinin Gucarati
dilindeki yorumu gibi birok eser yazmtr.[42] Bu son deneme ekonomi
zerine denemesi olarak saylr. Ayrca youn olarak etyemezlik, beslenme
ve salk, din, sosyal reformlar gibi konular zerine de yazd. Gandi
genellikle Gucarati dilinde yazd ama kitaplarnn Hindi ve ngilizce evirilerini
de dzeltti.
Gandi'nin tm eserleri 1960 ylnda The Collected Works of Mahatma
Gandhi (Mahatma Gandi'nin Tm Eserleri) adyla Hindistan hkmeti
tarafndan yaymland. Yazlar yaklak yz cilt iinde toplanm 50.000
sayfadan oluur. 2000 ylnda tm eserlerin gzden geirilmi basks,
Gandi'nin takipilerinin hkmeti siyasal amalar iin deiiklik yapmas ile
sulamasyla bir anlamazlk kmtr.[43]

Gandi hakknda kitaplar[deitir | kayna deitir]

Birok biyografi yazar Gandi'nin hayatn yazmay stlenmitir. Bunlarn
arasnda iki tanesi dierlerinin arasndan syrlmtr: D. G. Tendulkar'n sekiz
ciltlikMahatma. Life of Mohandas Karamchand Gandhi (Mahatma, Mohandas
Karamand Gandi'nin Yaam) ile Pyarelalve Sushila Nayyar'n on
ciltlik Mahatma Gandhi 'si. ABD Ordusu'ndan Albay G. B. Singh'in hayatnn
yirmi yln[44] aratrma kitab Gandhi: Behind the Mask of Divinity 'yi
(Gandi:Kutsallk Maskesinin Ardnda) yazmak iin Gandi'nin zgn
konumalarn ve yazlarn toplamak iin geirdii sylenir.

Takipileri ve etkisi[deitir | kayna deitir]

Gandhi ve Charlie Chaplin 22 Eyll 1931tarihindeLondra, Canning Town'da

Gandi nemli liderleri ve siyasi hareketleri etkilemitir. Aralarnda Martin

Luther King ve James Lawson'un da bulunduu ABD'deki yurttalk haklar
hareketi liderleri pasif direni hakkndaki kendi kuramlarnn geliiminde
Gandi'nin yazlarndan yararlanmlardr.[45] Apartheid kart eylemci
ve Gney Afrika'nn eski devlet bakan, Nelson Mandela, Gandi'den ilham
almtr.[46] Dierleri arasnda, Han Abdulgaffar Han,[47]Steve Biko, ve Aung
San Suu Kyi saylabilir.[48]
Gandi'nin yaam ve retileri Gandi'yi akl hocas olarak gren veya
hayatn Gandi'nin fikirlerini yaymak iin geiren birok kiiye ilham kayna
olmutur. Avrupa'da ilk olarak, Romain Rolland 1924 ylnda yaymlad
kitab Mahatma Gandhi ile Gandi'den szetmitir ve
Brezilyal anarist ve feminist Maria Lacerda de Moura pasifizm hakkndaki
kitabnda Gandi hakknda yazmtr. 1931 ylnda Avrupal dikkate deer bir
fiziki, Albert Einstein Gandi ile mektuplam ve daha sonra onun hakknda
"gelecek nesiller iin rnek alnacak bir kii" diye yazmtr.[49] Lanza del
Vasto 1936 ylnda Gandi ile yaamak amacyla Hindistan'a gitti. Daha sonra
Avrupa'ya Gandi'nin felsefesini yaymak iin dnd ve 1948 ylnda Gandi'nin
aramlarn rnek alan Ark Topluluu'nu kurdu. Bir Britanya amiralinin kz
olan Madeleine Slade ("Mirabehn" olarak bilinir) yaamnn byk bir ksmn
Gandi'nin bir mridi olarak Hindistan'da geirmitir.
Bunlara ek olarak Britanyal mzisyen John Lennon iddet kart grlerini
tartrken Gandi'den sz etmitir.[50] 2007'de Cannes Lions Uluslararas
eklamclk Festivalinde ABD eski bakan yardmcs ve evreci Al Gore,
Gandi'nin kendi zerindeki etkisinden sz etmitir.[51]

Miras[deitir | kayna deitir]

Gandi'nin doum gn olan 2 Ekim, Hindistan'da Gandhi Jayanti olarak
kutlanan ulusal bir bayramdr. 15 Haziran 2007'de, "Birlemi Milletler Genel

Kurulu"nun oybirliiyle 2 Ekim'i "Dnya iddete Hayr Gn" olarak kabul

ettii duyurulmutur.[52]
Bat'da sklkla Gandi'nin ilk ad olduu
sanlan Mahatma kelimesi Sanskrite Ulu anlamna
gelen maha ile ruh anlamna gelen atma kelimelerinden gelmektedir.
Dutta ve Robinson'un Rabindranath Tagore: An Anthology kitab gibi birok
kaynak Mahatma unvannn Gandi'ye ilk olarak Rabindranath
Tagore tarafndan yaktrldn belirtir.[53] Dier kaynaklarda ise bu unvan
Nautamlal Bhagavanji Mehta'nn 21 Ocak 1915'de verdii belirtilir.
[54]
Otobiyografisinde Gandi hibir zaman bu onura layk olmadn
dndn aklar.[55] Manpatra 'ya gre, Mahatma unvan Gandi'nin
adalet ve doruluk iin gsterdii zenilecek zveri iin verilmitir.[56]
Time Dergisi Gandi'yi 1930'da yln adam seti. Time Dergisi Dalay
Lama, Lech Wasa, Dr. Martin Luther King, Jr., Cesar Chavez, Aung San
Suu Kyi, Benigno Aquino, Jr., Desmond Tutu, ve Nelson
Mandela'y Gandi'nin ocuklar olarak adlandrd ve iddet kartl iin tinsel
miraslar olduklarn belirtti.[57] Hindistan hkmeti her yl toplum iin
alanlar, dnya liderleri ve vatandalar arasndan seilenlere Mahatma
Gandi Bar dl'n sunar. Gney Afrika'nn rk ayrmn ortadan kaldrmak
iin mcadele eden lideri Nelson Mandela, dl kazanan Hint olmayanlar
arasnda tannm olanlardandr.
1996 ylnda Hindistan hkmeti 5, 10, 20, 50, 100, 500 ve
1000 rupilk banknotlar zerinde Mahatma Gandi serisini balatt.
Gnmzde Hndistan'da dolamda bulunan tm paralar zerinde Mahatma
Gandi'nin portresi bulunur. 1969 ylnda Birleik Krallk Mahatma Gandi'nin
doumunun yznc yl ansna bir dizi posta pulu kard.

Yeni Delhi'de Gandhi Smriti'de Gandi'nin suikaste urad yeri temsil eden ehit
Stunu.

Byk Britanya'da birok Gandi heykeli bulunmaktadr. Bunlarn en dikkat

ekeni hukuk okuduu University College London'n yaknnda Londra'nn
Tavistock Meydan'ndaki heykeldir. 30 Ocak Birleik Krallk'ta "Ulusal
Gandi'yi Anma Gn" olarak kutlanr. Amerika Birleik Devletleri'nde New
York'da Union Square Park'ta, Atlanta'da Martin Luther King, Jr. Ulusal Tarihi
Sit'inde,Washington, DC'de Hindistan Bykelilii yaknnda Massachusetts
Avenue'de Gandi heykelleri bulunur. Gney
Afrika'nn Pietermaritzburg ehrinde (1893 ylnda trende birinci mevkiden
atld yer) bir ant heykeli bulunur. Madame Tussaud'nun Londra, New York
ve dier ehirlerdeki mzelerinde balmumu heykelleri de vardr.

Yeni Delhi'de bulunan Raj Ghat1948 ylnda Gandi'nin cenazesinin yakld yerdir.

Gandi 1937 ile 1948 yllar arasnda be kez aday gsterilmesine

ramen Nobel Bar dl'n alamad.[58] Yllar sonra Nobel Komitesi
kamuoyuna yapt aklamada bu dl verememenin derin zntsn
bildirmi ve dln verilmesinde ar ulusalc grlerin olduunu kabul
etmitir. Mahatma Gandi 1948 ylnda dl alacakt ancak suikaste
uramas sonucu alamamtr. Yenhi yaratlan Hindistan ve Pakistanarasnda
o yl ortaya kan savata ayrca nemli bir faktr olmutur.[59] 1948'de
Gandi'nin ld yl Bar dl "yaayan uygun bir aday olmad"
bahanesiyle verilmedi ve 1989 ylnda Dalay Lama'ya dl verildiinde
komite bakan "bunun ksmen Mahatma Gandi'nin ansna saygdan tr"
verildiini belirtti.[60]
Yeni Delhi'de Gandi'nin 30 Ocak 1948'de suikaste urad Birla Bhavan (ya
da Birla Evi), 1971 ylnda Hindistan hkmeti tarafndan alnm ve
1973'de Gandhi Smriti ya da Gandi Hatras olarak halka almtr.
Mahatma Gandi'nin yaamnn son drt ayn geirdii oda ile gece
dolarken vurulduu yer koruma altndadr.
Mohandas Gandi'nin suikaste urad yerde imdi bir ehit Stunu
bulunmaktadr.
Mahatma Gandi'nin ld 30 Ocak gn her yl birok lkenin okullarnda
iddet Kart ve Bar Gn olarak kutlanr. lk olarak 1964'de spanya'da
kutlanmaya balamtr. Gney Yarmkre okul takvimini kullanan lkelerde
bu gn 30 Mart'ta ya da yakn gnlerde kutlanr.

lkler ve eletiriler[deitir | kayna deitir]

Gandi'nin kat ahimsa gr pasifizmi ierir dolaysyla da siyasi
spektrumun her kanadndan eitli eletirilere maruz kalmtr.

Blnme kavram[deitir | kayna deitir]

Prensip olarak Gandi dinsel birlik gryle att iin siyasi blnmeye
karyd.[61] Hindistan'n blnerek Pakistan'n kurulmas hakknda Harijan 'da
6 Ekim 1946'da yle yazmtr:
Pakistan'n yaratlmas istei, Mslmanlar Birlii tarafndan ne
srlmesi slam d ve hatta gnah dolu olduunu sylemekten de
ekinmem. slam birlii ve insanln kardeliini temel alr, insanlk
ailesinin birliini bozmay deil. Dolaysyla Hindistan' byk bir
ihtimalle savaan iki gruba blmeye alanlar hem Hindistan'n hem
de slam'n dmandr. Beni paralara ayrabilirler ama yanl
olduunu dndm bir gre katlmam bekleyemezler [...]
lgnca konumalara ramen tm mslmanlar dost edinmeye
almak arzumuzdan vazgememeliyiz ve onlar sevgimizin esiri
olarak tutmalyz.[62]

Ancak, Homer Jack Gandi'nin Cinnah ile Pakistan konusundaki uzun

mektuplamalarnda unlara dikkati eker: "Her ne kadar Gandi kiisel olarak
Hindistan'n blnmesine karysa da ncelikle bamszln elde edilmesi
iin Kongrenin ve Mslmanlar Birliinin ibirliiyle kurulacak olan geici bir
hkmet altnda ibirliini yaplmas ve daha sonra ounluu Mslman
olan blgelerde yaplacak bir halk oylamasyla blnme sorununa karar
verilmesini belirten bir anlama nerdi."[63]
Hindistan'n blnmesi hakkndaki bu ifte gr nedeniyle Gandi hem
Hindular hem de Mslmanlar tarafndan eletirilmitir. Muhammed Ali
Cinnah ve ada Pakistanllar Gandi'yi Mslman siyasi haklarn
baltalamak ile sulad. Vinayak Damodar Savarkar ve mttefikleri Gandi'yi
Mslmanlarn Hindulara kar dzenledii vahete gzn kapayarak
Mslmanlarn siyasi olarak gnln almakla, ve Pakistan'n yaratlmasna
izin vermekle suluyordu. Bu siyasi olarak ekimeli bir konu hline gelmitir:
Pakistan asll Amerikal tarihi Ayesha Jalal gibi bazlar Gandi ve
Kongre'nin Mslmanlar Birlii ile iktidar paylamaktaki isteksizliklerinin
blnmeyi hzlandrdn iddia ederken; Hindu milliyeti siyaseti Pravin
Togadia gibi dierleri Gandi'nin liderliinde gsterdii ar zayflk
sonucunda Hindistan'n blndn syler.
Gandi ayrca 1930 ylnda Filistin'in blnerek srail devletinin kurulmas
konusunda yazarken blnme konusundaki honutsuzluunu belirtmitir. 26
Ekim 1938'de Harijan 'da yle yazmtr:
Bana Filistin'deki Arap-Yahudi sorunu ve Yahudilerin Almanya'da
yaadklar hakknda grlerimi bildirmemi isteyen eitli mektuplar
alyorum. Bu ok zor soru hakkndaki grlerimi bildirirken tereddt
iindeyim. Tm Yahudilere sempati duyuyorum, onlar Gney
Afrika'da yakndan tandm. Bazlar yaam boyunca arkadam oldu.
Bu arkadalarm sayesinde Yahudilerin alar boyunca zulm
grdklerinden haberdar oldum. Hristiyanln dokunulmazlarydlar
[...] Ama sempatim adaletin gerekliliklerine karn gzlerimi kr
etmiyor. Yahudiler iin ulusal bir ev haykr bana pek ekici
gelmiyor. Bunun kurulmas iin izin ncil'de arand ve Filistin'e dnen
Yahudiler bunu ok arzulad. Niye, dnya zerindeki dier insanlar
gibi doduklar ve hayatlarn kazandklar lkeleri kendi vatanlar
olarak kabul edemediler? ngiltere nasl ngilizlere, Fransa'da
Franszlara aitse Filistin de Araplara aittir. Yahudilerin isteklerini
Araplara kabul ettirmeye almak hem yanl hem de insanlk
ddr. u anda Filistin'de olanlar hibir ahlak kural ile aklanamaz.
[64]

iddet ieren direniin reddi[deitir | kayna deitir]

Gandi ayrca iddet ieren yntemlerle bamszln kazanmaya alanlar
eletirmesi nedeniyle de siyasi arenada hedef oldu. Bhagat Singh, Sukhdev,
Udham Singh ve Rajguru'nun aslmalarn protesto etmeyi reddetmesi
bazlar tarafndan sulanma sebebi olmutur.[65][66]
Bu eletiriler hakknda Gandi unlar sylemitir: "Bir zamanlar silahlar
olmad zaman Britanyallarla nasl silahsz mcadele edeceklerini
gsterdiim iin beni dinleyenler vard [...] ama bugn benim iddet
kartlmn [Hindu-Mslman ayaklanmalarna kar] zm olmadn ve
dolaysyla insanlarn nefsi mdafaa iin silahlanmalar gerektii bana
syleniyor.."[67]
Bu argman birka makalede daha kulland. lk olarak 1938'de yazd
"Zionism and Anti-Semitism," (Siyonizm ve Anti-Semitizm) adl makalesinde
Gandi NaziAlmanyas'nda Yahudilerin ektii zulm Satyagraha

balamnda yorumlar. Pasif direnii Yahudilerin Almanya'da yzyze

geldikleri zulme kar gelme yntemi olarak sunar,
Eer ben bir Yahudi olsaydm, ve Almanya'da doup hayatm orada
kazansaydm, en az uzun boylu beyaz Alman kadar Almanya'y
vatanm olarak grrdm ve ona ya beni vurmasn ya da zindana
atmasn sylerdim; snrd edilmeye ya da ayrmc davranlara
tabi olmay reddederdim. Bunu yaparken bu sivil direnie Yahudi
arkadalarmn katlmasn beklemezdim nk sonunda geride
kalanlarn benim rneimi izleyeceklerine gvenirdim. Eer bir
Yahudi ya da tm Yahudiler burada nerilen zm kabul ederse u
anda olduundan daha kt bir duruma dmezler. Ve gnll olarak
ekilen zdrap onlara bir dayanma direnci ile nee verecektir [...]
Hitler'in bu tarz eylemlere kar hesaplayarak gsterecei iddet
Yahudilerin genel bir katliam bile olabilir. Ama Yahudi zihni kendini
gnll zdraba hazrlarsa hayal ettiim bu katliam bile Jehovah'n
bir tirann ellerinden rk kurtaraca bir teekkr ve nee gnne bile
dnebilir. Tanrdan korkanlar iin lmde korkutucu bir ey yoktur.
[68]

Gandi bu aklamalar iin olduka ok eletirilmitir. "Questions on the

Jews" (Yahudiler zerine Sorular) adl makalesinde yle cevap vermitir:
"Arkadalar Yahudilere yaptm ricay eletiren iki gazete kupr bana
gndermi. ki eletiride de Yahudilere kendilerine kar yaplan yanllar iin
pasif direnii nermekle yeni hibir ey nermediimi sylenmi.....benim
mdafaa ettiim kalbten gelen iddetten feragat ve bu byk feragat sonucu
ortaya kan etkin uygulamadr.[69] Eletirilere "Reply to Jewish Friends"
(Yahudi Arkadalara Cevaplar)[70] ve "Jews and Palestine" (Yahudiler ve
Filistin)[71] makaleleriyle yle cevap vermitir: "benim mdafaa ettiim
kalbten gelen iddetten feragat ve bu byk feragat sonucu ortaya kan
etkin uygulamadr."[69]
Gandi'nin Yahudi Soykrm ile yzyze kalm olan Yahudiler hakkndaki
grleri birok yorumcunun eletirisine neden olmutur.[72] Siyonizmin kart
olan Martin Buber 24 ubat 1939'da Gandi ok sert bir ak mektup
yaymlad. Buber Britanyallarn Hint uyruklarna davran ile Nazilerin
Yahudilere kar yaptklarn kyaslamann mnasebetsiz olduunu belirtmi;
ve hatta Hintler zulmn kurbanlar olduunda Gandi'nin bir zamanlar kuvvet
kullanmn desteklediini belirtmitir.[73]
Gandi 1930'larda Yahudilerin Nazilerden grd zulm Satyagraha
asndan yorumlad. Kasm 1938 ylndaki makalesinde pasif direnii bu
zulme kar bir zm olarak nerdi:
Yahudilere Almanlar tarafndan uygulanan zulmn tarihte ei benzeri
yok gibi gzkmektedir. Eski zamanlarn tiranlar, Hitler'in bugn
ulat lgnlk dzeyine hi gelmemilerdi. Hitler bu lgnl dini
bir azim ile srdrmekte. Onun iin, yaymaya alt sekin ve
militan milliyetilik dininin gerektirdii her tr insanlk d davran,
u an ve sonrasnda dllendirilecek bir insanlk davrandr. Aka
lgn ama gzpek bir genliin sular tm rkn zerine inanlmaz
bir vahet ile kmekte. nsanlk adna yapld kabul edilebilecek bir
sava var ise, tm bir rkn zulm grmesini engellemek iin
Almanya'ya alacak olan sava tamamen hakl olacaktr. Byle bir
savan iyi ve kt ynlerini tartmak benim ufkumun tesindedir.
Almanya ile Yahudilere kar uyguladklar bu sular iin bir sava
almasa bile, kesinlikle Almanya ile bir ittifaka girilemez. Adalet ve
demokrasi iin savatn syleyen ama bu ikisinin dman olan bir
ulus ile nasl ittifak kurulabilir ki?"[74][75]

Glenn C. Altschuler, Gandi'nin Britanyallara yapt Nazi Almanyas

tarafndan igal edilmelerine izin vermeleri dn ahlaki ynden sorgular.
Gandi Britanyallara eer "evlerinizi igal etmek isterlerse, siz evlerinizden
kn. Eer serbeste kmanza izin vermezlerse onlara ball kabul
edeceinize erkek, kadn ve ocuk katledilmenize izin verin" demitir.[76]

Erken dnem Gney Afrika makaleleri[deitir | kayna

deitir]
Gandi'nin Gney Afrika'da bulunduu ilk yllarda yazd baz makaleler
tartma konusu olmutur. Tm eserlerinin yaynlad "The Collected Works
of Mahatma Gandhi," (cilt 8, s.120) koleksiyonunda yeniden basld zere,
Gandi 1908 ylnda "Indian Opinion" gazetesinde zamannn Gney Afrika
hapishanesi hakknda unlar yazmtr: "Yerli mahkumlarn byk ounluu
hayvanlardan yalnz bir basamak yukarda ve genellikle sorun karyor,
kendi aralarnda dvyorlar." Yine ayn koleksiyonda (Cilt 2, s.74) tekrar
yaymlanan, 26 Eyll 1896 tarihli konumasnda Gandi "tek megalesi
avlanmak ve tek ihtiras bir kar satn alabilmekiin yeterli miktarda sr
hayvan toplamak ve sonra hayatn uyukukluk iinde ve plak olarak
geirecek olan i kaffir"den szeder. Gnmzde Kaffir deyimi aalyc
bir anlam ierir ancak Gandi'nin zamannda anlamnn bugnknden farkl
olduunu belirtmek gerekir. Buna benzer yorumlar nedeniyle bazlar
Gandi'yi rklkla sulad.[77]
Uzamanlk alanlar Gney Afrika olan iki tarih profesr Surendra Bhana ve
Goolam Vahed, bu tartmalar The Making of a Political Reformer: Gandhi
in South Africa, 18931914. (New Delhi: Manohar, 2005) (Siyasi bir
Reformcunun Geliimi: Gandhi Gney Afrika'da 1893-1914) adl eserlerinde
ele ald.[78] lk blm olan, "Smrge Natal'da Gandi, Afrikallar ve Hintler"de
"Beyaz idare"nin altnda Afrika ve Hint topluluklar arasndaki ilikiler ile rk
ayrmclna dolaysyla da bu topluluklar arasnda ortaya kan gerginliklere
neden olan politikalar zerine younlarlar. Bu ilikilerden kardklar
sonuca gre "gen Gandi 1890'larda hkm sren rk ayrmcl
kavramlarndan etkilenmitir."[79] Ayn zamanda "Gandhi'nin hapishanedeki
deneyimlerinin Afrikallarn durumlar hakknda daha duyarl olmasna neden
olduunu [...] daha sonralar Gandi'nin yumuadn; Afrikallara kar
nyarglarn dile getirirken daha az kategorik olduunu, ve ortak amaca
ynelik noktalar grmeye daha ak olduunu" belirtirler. "Johannesburg
hapishanesindeki olumsuz grlerinin Afrikallarn genelinden ziyade uzun
sre mahkm kalan Afrikallara ynelik" olduunu sylerler."[80]
Gney Afrika eski devlet bakan Nelson Mandela, 2003
ylnda Johannesburg'da Gandi'nin bir heykelinin almasn engellemeye
alanlara[77] ramen Gandi'nin bir takipisi olmutur.[46] Bhana ve Vahed
heykelin almas ile ilgili olaylar hakkndaki yorumlarn The Making of a
Political Reformer: Gandhi in South Africa, 18931914 adl eserlerinin sonu
blmnde yapmlardr. "Gandhi'nin Gney Afrika'ya Miras," blmnde
"Gandhi, Beyaz idareyi sona erdirmeye alan birok nesil Gney Afrikal
aktiviste ilham kayna olmutur. Bu miras onu Nelson Mandela'ya balar [...]
yle ki Gandi'nin baladn bir anlamda Mandela
tamamlamtr."[81] Gandi'nin heykelinin almas srasnda yaanan
tartmalara atfta bulunarak devam ederler.[82] Gandhi hakkndaki bu iki farkl
perspektif hakknda, Bhana ve Vahed u sonuca ular: "Apartheid sonras
Gney Afrika'da Gandi'yi siyasi amalar iin kullanmaya alanlar, Gandi
hakkndaki baz gereklerden bihaber olduklarnda davalarna bir ey
katamadklar gibi, ondan basite rk diye szedenler de ayn derecede
olaylar saptrmaktadr."[83]
Yakn gemite, Nelson Mandela, Gney Afrika'ya satyagrahann giriinin
100. yldnmne denk gelen Yeni Delhi'de 29 Ocak30 Ocak 2007 tarihli bir

konferansa katld.[84] Ayrca, Mandela Gandhi, My Father filminin Temmuz

2007'deki Gney Afrika galasnda izleyici karsna bir video klip ile kt. Bu
klip hakknda filmin yapmcs Anil Kapoor yle bahsetmitir: "Nelson
Mandela filmin al iin zel bir mesaj gnderdi. Mandela yalnzca Gandi
hakknda deil, benim hakkmda da konutu. Kalbimi stan ve tevazu
hissettiren bu filmi yaptm iin bana ettii teekkrdr. Halbuki bu filmi
Gney Afrika'da ekmeme ve Dnya prmiyerini burada yapmama izin
vermeleri nedeniyle benim teekkr etmem gerekirdi. Mandela filmi ok
destekledi."[85] Gney Afrika devlet bakanThabo Mbeki,[86][87] Gney Afrika
hkmetinin geri kalan yeleriyle bu ala katld. [85]

Dier eletiriler[deitir | kayna deitir]

Dalit kastndan lider B. R. Ambedkar Gandi'nin Dalit toplumundan
szederken kulland Harijanlar terimini knamtr. Bu terimin anlam
"Tanr'nn ocuklar"dr;[88] ve bazlar tarafndan bu Dalitlerin sosyal olarak
olgunlua erimedii ve ayrcalkl Hint kastlarnn babacan bir tavr iine
girmesi anlamna geldii eklinde yorumlanmtr. Ambedkar ve mttefikleri
ayn zamanda Gandi'nin Dalit siyasal haklarn da baltaladn hissediyordu.
Gandi, her ne kadar Vaiya kastnda doduysa da, Ambedkar gibi Dalit
aktivistler olmasna ramen Dalitlerin adna konuabilecei konusunda srar
ediyordu.
Hintbilimci Koenraad Elst'de Gandi'yi eletirmitir. Gandi'nin pasif direni
kuramnn etkinliini sorgulad ve bunun Britanyallardan yalnzca ufak birka
dn koparabildiini belirtti. Elst ayrca Britanyallar pasif direniten deil
iddet eylemlerinden korkmalar nedeniyle (ayrca II. Dnya Sava'nn
ardndan kaynaklarn da tkenmesiyle birlikte) Hindistan'n bamszlnn
kabul edildiini iddia etmitir. Elst'e gre buna rnek olarak Subha andra
Bose'nin Hindistan Ulusal Ordusu'na olan Hint toplumunun destei verilebilir.
[89]
vg olarak da unu belirtir: "Gandi'nin nl olmasnn balca nedeni,
smrgelemi toplumlar iindeki zgrlk liderleri arasnda, Bat
modellerinden (milliyetilik, sosyalizm, anarizm vb. gibi) deil de yerli
kltrden kan politika ve stratejiler reten tek lider olmasdr." [90]