1.

2.
3.

4.
5.

Heograpikal, Morpolohikal, at Ponolohikal na Varayti ng Wika

. Heograpikal na Varayti ng Wika Nagiging salik ang heograpiya o lugar ng nagsasalita sa pagkakaroon ng
varayti ng wika. Dahil ang Pilipinas ay isang archipelago na nahahati ng katubigan at kapatagan, at
napaghihiwalay ng mga pulo at kabundukan, hindi maiiwasang makalikha ng sariling kultura o paraan ng
pamumuhay ang mga taong sama- samang naninirahan sa isang partikular na pulo o lugar. 3. Heograpikal
na Varayti ng Wika Kasabay ng nabubuong kultura ang pagbuo rin ng wika sapagkat ang kultura ay
kabuhol ng wika. Ito ang dahilan kung bakit sa magkakahiwalay at magkakaibang lugar, ang iisang bagay o
konsepto ay nagkakaroon ng magkaibang katawagan.
4. Halimbawa: Salita: Ibon Filipino- ibon Sinugbuanong Binisaya- langgam Samakatuwid, isang salita
ngunit magkaiba ng kahulugan sa dalawang magkaibang wika. 5.
Halimbawa: Salita: mangutang Filipino: manghiram ng pera Pampanga: magtanong ng direksiyon Salita:
maganda Salita: oras Filipino: kaakitakit Filipino: panahon Samar: mahusay Pangasinan: hugas

6. Morpolohikal na Varayti ng Wika Hindi lamang ang lokasyon ng mga lugar at ang magkakaibang kultura na
lumilikha ng magkakaibang katawagan at kahulugan ang nagiging dahilan ng varayti sa wika. Ang ibat ibang paraan
ng PAGBUO ng SALITA ng mga taong kabilang sa ibat ibang kultura ay nagiging salik din sa varayti ng wika.
7. Basahin ang mga pahayag: A. napatak ang mga dahon B. nasuray ang dyipni C. mapurol ang ulo
8. Pansinin ang pagbuo ng mga salitang napatak at nasuray. Sa ilang lalawigang Tagalog gaya ng Batangas, ang
pandiwa (verb) o salitang nagpapakita ng aksiyon o kilos ay nakabanghay sa unlaping /na-/ tulad ng naiyak, naulan,
nakanta at natakbo. Sa maynila ang pandiwa ay nakabanghay sa gitlaping /-um-/ gaya ng umiiyak, umuulan,
kumakanta, at tumatakbo. Kaya sa Maynila, ang napatak ay pumapatak at ang nasuray ay sumusuray.
9. Dahil sa iba-iba ang wikang ginagamit sa ibat ibang lugar, nagkakaiba rin ang paraan ng pagbuo ng salita ng mga
naninirahan sa mga ito. Ang pagkakaibang ito sa pagbuo ng mga salita dahil sa paglalapi ang tinatawag na
Morpolohikal na Varayti ng Wika.
'
10(heograpikal na varayti), anyo at ispeling (morpolohikal na varayti), nagkakaroon din ng pagbabago sa bigkas at
tunog ng mga salita ayon sa pangkat ng mga taong gumagamit nito 11. Ponolohikal na Varayti ng Wika Sa paglikha
ng kani-kaniyang wika, hindi maiiwasang malikha rin ang magkakaibang tunog at bigkas ng mga salita. Nagkakaroon
ng kani-kaniyang dialectal accent ang bawat lugar. Halimbawa sa Bisaya, nagkakapalitan ang bigkas ng /e/ at /i/ at ng
/o/ at /u/. Maaring ang maging bigkas ng isang bisaya sa pera ay pira, ang pitaka ay petaka, ang kuya ay
koya at ang bola ay bula. Mali ba ang ganitong pagbigkas? Ang sagot at hindi, sapagkat ang nagsasalit6a ay
bumibigkas ayon sa kanyang dialectal accent. 12. Ponolohikal na Varayti ng Wika Ang pagkakaiba-ibang ito sa
bigkas at tunog ng mga salita ang tinatawag na varayti sa ponolohiya. Halimbawa: often today organization centennial
Adidas millennium Nike accurate 13. Tandaan: Sa heograpikal na varayti, nasa katawagan at kahulugan ng salita
ang pagkakaiba. Sa morpolohikal na varayti, ang pagkakaiba ay nasa anyo at ispeling ng salita at hindi sa taglay na
kahulugan nito. Samantala, sa ponolohikal na varayti, nasa bigkas at tunog ng salita ang pagkakaiba.
Caraga Manay Filipino 1. basiyan basyan babaeng unggoy 2. byallawang ballawang paraan ng paghuli ng hayop 3.
kalintoo kalinto kanan 4. mallakbang mallabang malapad 5. manllog mallog hulog
. awid gawid hawak 2. bui buwi buhay 3. dudungog dyudungog narinig 4. ido ngido aso 5. ukip sukip bunga ng mais
Ang morpolohiya ay ang sangay ng linggwistika na nag-aaral ng morpema (morpheme) o ang pinakamaliit na yunit ng
tunog na may kahuluguhan. Pinag-aaralan dito ang sistema ng pagsasalansan ng mga morpema upang makabuo ng
salita na may payak o kumplikadong kahulugan. Ang mga morpema ay maaaring isang buong salita, panlapi, artikulo,
o metalinggwistikal na yunit ng kahulugan tulad ng intonasyon at stress o diin.
Mga halimbawa ng tambalang salita at mga kahulugan nito[baguhin | baguhin ang batayan] Taingang-kawali- taong
nagbibingi-bingihan Ingat-yaman - tresyurera o tresyurero, tagapag-ingat ng salapi o ari-arian ng isang tao o

organisasyon Matapobre - mapagmataas, malupit, mapangmata sa mga mahihirap Patay-gutom - timawa, palaging
gutom, matakaw Hampaslupa - mahirap, pobre, pulubi Akyat-bahay - magnanakaw, mang-uumit sa bahay ng iba
Boses-palaka - pangit kumanta, sintunado o wala sa tono Ningas-kugon - sinisimulan ang isang Gawain ngunit hindi
tinatapos Nakaw-tingin - pag-sulyap sa isang tao na hindi niya nalalaman Agaw-pansin - madaling makakuha ng
pansin o atensiyon, takaw-pansin, agaw-eksena Sirang-plaka - paulit-ulit ang sinasabi Takip-silim - mag-gagabi,
pagitan ng hapon at gabi Bukang-liwayway - mag-uumaga, pagitan ng ng umaga at madaling-araw Madaling-araw pagitan ng hatinggabi at bukang-liwayway Hatinggabi - eksaktong alas dose ng gabi, pagitan ng gabi at madalingaraw Tanghaling-tapat - eksaktong alas dose ng umaga, pagitan ng umaga at hapon Balat-sibuyas - maramdamin,
madaling masaktan Likas-yaman - pinagkukunang yaman na nanggagaling sa kalikasan Tubig-alat - tubig na
nanggagaling sa dagat o karagatan Tubig-tabang - tubig na nanggagaling sa mga ilog, lawa at ibang maliit na bahagi
ng tubig Hanap-buhay - trabahong kailangan ng mga tao.
Ponetiko at ponolohiya[baguhin | baguhin ang batayan] Ang batayang yunit ng tunog na pinag-aaralan sa ponolohiya
at ponetiko ay ang ponema (o phoneme). Ito ay ang pinakamaliit na yunit ng tunog sa wika. Ang ponetiko ay ang pagaaral ng mga tunog na posibleng likhain ng tao na matatagpuan sa lahat ng wika. Samakatwid, ito ay ang
siyentipikong pag-aaral ng paglikha ng tao ng tunog na kanyang ginagamit sa wika, at kung paano ito tinutukoy ng tao
mula sa iba pang mga tunog na hindi bahagi ng wika. Samantala, ang Phonology naman ay ang pag-aaral ng
sistema ng paggamit ng tunog ng isang wika upang makalikha ito ng kahulugan. Sa madaling salita, ang Phonetics
ay nakatuon sa pag-aaral ng imbentaryo ng mga tunog ng wika ng tao na nagmula sa mga pinagsama-samang set
ng tunog ng lahat ng wika, at ang Phonology naman ay ang pag-aaral ng set ng tunog ng isang wika o ang
pagkukumpara ng mga set ng tunog ng ibat ibang-wika.
Asimilasyon - pagbabagong nagaganap sa
dahil sa impluwensiya ng ponemang kasunod nito.
Asimilasyong di ganap - pagbabago sa unang morpema
Halimbawa: pang + bansa = pambansa, sing + bait = simbait, mang + batas = mambabatas
Asimilasyong ganap: pagbabago ng kapwa panlapi at salitang-ugat.
Halimbawa: mang + tahi = manahi, pang + palo = pamalo, pang + takot = panakot
Pagpapalit ng ponema = kapag ang (d) ay nasa pagitan ng dalawang patinig kaya ito'y pinapalitan ng ponemang "r".
Halimbawa: ma + damot = maramot, ma + dunong = marunong
Metatesis =-pagpapalit ng posisiyon ng panlaping "-in" kapag ang kasunod na ponema ay ang mga ponemang (l, o y)
Halimbawa: lipadin-nilipad, yakapin-niyakap
Pagkakaltas ng ponema - mayroong pagkakaltas o pagtatangal ng ponema.
Halimbawa: takip + an = takpan, sara + han= sarhan, labahan = labhan, dalahin = dalhin
Paglilipat-diin = kapag ang salitang-ugat ay nilalagyan ng panlapi, ito ay nagbabago kapag ito'y nilalapitan.
Halimbawa: laro + an = laruan, dugo + an = duguan
Ang "Ibon" sa filipino ay "langgam" naman sa sinugbuanong Binisaya. Ang ibig sabihin ng "langgam" sa kanila ay
isang ibon. Heograpikal na varayti ng wika Ang pares ng mga salitang nakalista ay magkakasingkahulugan subalit
may magkaibang katawagan. Ang Pilipinas ay isang arkipelago na nahahati ng katu bigan at kapatagan at
napaghihiwalay ng mga pulo at kabundukan, hindi maiwasang makalikha ng sariling kultura o paraan ng pamumuhay.
Kasabay ng nabubuong kultura ang pagbuo rin ng wika sapagkat ang kultura ay kabuhol ng wika. Heograpiya ang
tawag sa agham ng mga lokasyon ng mundo. Ang salitang heograpiya ay mula sa salitang Kastilang kwerlung.
Halimbawa "Mangutang" sa filipino ay hihiram ng pera. Ngunit sa kapampangan ang ibig sabihin nito ay pagtatanong
ng direksiyon. Ang "maganda" sa wikang filipino ay "Mahusay" sa samar Ang "baka" sa wikang niponggo ay
nangangahulugan ng "bobo" samantalang sa filipino, ito ay isang hayop. tawag sa pagkakaiba sa mga katawagan at
kahulugan ng sali tang ginagamit sa iba't ibang lugar. Pansinin ang tumbasan ng mga salitang ito; iniihaw =
binabange tagilid = tabinge langgam = hantik/guyam saranggola = papagayo/bulado imik = naghiso Halimbawa ng
Varayti sa Heograpiya LUPA - Mukha (pampanga) LUPA - daga (ilokos) LUMIBAN - tumatawid (tagalog-batangas)
PATING - kalapati (iloilo) HILOM - tahimik (cebu) DOON - dito (antique) IYO - oo (bikol)

Heograpikal na Varayti ng Wika -> ito ay pagkakaiba sa mga katawagan at kahulugan ng salitang ginagamit sa iba'tibang lugar.

Morpolohikal na Varayti ng Wika -> ang pagkakaiba-ibang ito sa pagbuo ng mga salita dahil sa paglalapi at nasa ayos
at ispeling ng salita at hindi sa taglay na kahulugan nito.
Ponolohikal na Varayti ng Wika -> bigkas at tunog ng mga salita ang pagkakaiba.