Aaaa

Disiplina pozitive n klasa gjithprfshirse, msimdashse
Prmbajtja
Vshtrim i prgjithshm.............................................................................................. 1
Sfida jon .......................................................................................................................... 1
far sht klasa gjithprfshirse, msimdashse? ...................................... 2
Prse sht i nevojshm ky dokument? .................................................................... 4
far do t msoni prej tij? ........................................................................................ 5
Ndshkimi n raport me disiplinn, kuptimi ....................................................... 7
Kuptimi i ndshkimit ..................................................................................................... 10
Kuptimi i disiplins ........................................................................................................ 20
Disiplina pozitive n klas .......................................................................................... 25
Shmangia e dilems s disiplins ............................................................................... 31
Ndrtimi i raporteve pozitive msues - nxns ............................................. 33
Baza e marrdhnieve msues nxns ................................................................. 33
Prse fmijt sillen ashtu si din ........................................................................... 34
Prse fmijt sillen jo mir ........................................................................................ 37
Si t informoheni rreth nxnsve tuaj ................................................................... 42
T kuptojm kontekstin e jets q bjn nxnsit tuaj .................................. 45
Si t msoni rreth familjeve t nxnsve tuaj ..................................................... 54
Komunikimi prind msues ......................................................................................... 57
Strategji inkurajimi ..................................................................................................... 61
Krijimi i nj mjedisi pozitiv q nxit t msuarit............................................ 63
Krijimi i nj mjedisi t prshtatshm msimor ..................................................... 64
Zhvillimi i rutinave n klas ....................................................................................... 68
Prpilimi i rregullave t klass me nxnsit dhe prindrit ................................ 69
Standarde pr sjelljen dhe drejtimin e mir ........................................................ 74
Dhnia e kurajs pozitive ........................................................................................... 79
Impenjimi me nxnsit problematik ................................................................... 83
Prmirsimi i efektivitetit t teknikave t disiplins pozitive ........................ 83
Sugjerime pr nj disiplin pozitive ........................................................................ 84
Sugjerime pr msimdhnien pozitive n klas .................................................... 88
Marrja e masave t duhura, pozitive dhe negative ............................................. 90
Prdorni me kujdes Veimin ................................................................................... 92
Zgjidhja e konfliktit ................................................................................................... 94
Msimdhnia n prshtatje me moshn dhe disiplina pozitive ......................... 97
Ndihma ndaj fmijve me nevoja t veanta ...................................................... 101
Lexime t rekomanduara ........................................................................................ 107
Vshtrim i prgjithshm
SFIDA
JON
Fmijt vijn n jet t pafuqishm dhe t paaft; ata smund t zhvillohen

vet, pa ndihmn ton. Si msues, puna jon sht ti edukojm e ti msojm
se si t ajn n jet. Kjo nuk sht nj detyr e leht. Disa her, klasat
tona jan vende q ngacmojn krshrin, ato na ofrojn ne dhe nxnsve
gaz dhe hare. Her t tjera, ne mund t ndihemi t tendosur dhe dyshojm
n aftsit tona pr t kryer detyrn ton. Ka raste kur puna jon nuk na
duket aspak interesante, por puna e msuesit sht dhe nj pun me rndsi,
q si rastis kujtdo ta ushtroj.
Ne e dim se sa e lodhshme sht t japsh msim. Ne e dim, gjithashtu,
se sa shum kujdes tregoni ju pr nxnsit tuaj. Por fmijt nuk lindin t
msuar. Ndryshe nga nj prind, msuesi sht prgjegjs pr shum fmij
njherazi, ku secili sht unik. Gjithashtu, ata nuk sillen gjithnj si do t
donit ju. Juve ju duket sikur sapo e keni gjetur zgjidhjen se si t
funksionoj njra klas, kur ata largohen dhe zvendsohen nga fytyra t
reja, me nj varg emocionesh dhe sfidash t reja.
T gjith msuesit do tiu uronin nxnsve t tyre m t mirn dhe do t
bnin mos q tu ngjallnin besimin n vetvete dhe krijimin e nj mendimi t
mir pr vetveten. Por kur ata nuk ju dgjojn, nuk pranojn t bjn ashtu
si u thoni, ju sfidojn apo injorojn, ather ju mund t mrziteni shpejt dhe
t demoralizoheni. N qoft se ju ndodh dika e till ose, m mir, para se
tju ndodh nj gj e till, drejtojuni ktij teksti pr ndihm. Ai do tju
tregoj rrugt se si ta trajtoni pozitivisht kt sfid dhe n mnyr
proaktive, duke e parandaluar nj sjellje jo t mir para se ajo t shfaqet,
duke vepruar me efektshmri ndaj sfidave t papritura dhe duke i
inkurajuar nxnsit tuaj t dgjojn dhe t bashkpunojn n nj klas
gjithprfshirse, msimdashse. Instrumentet pozitive t disciplines, t
cilat po jua shpalosim ktu, jan alternativa konkrete ndaj praktikave t
tilla ndshkuese, si rrahja me shkop, pllmba n prapanic, pickimi,
krcnimi, lutja, marrja me t mir, grthitja, urdhrimi, nxjerrja e emrit,
puna e detyruar dhe shum e shum veprime t tjera poshtruese.
FAR
SHT
KLASA
GJITHPRFSHIRSE, MSIMDASHSE?
Sapo hyjm n klas, ne shohim fytyrat e nxnsve q msojm. Por sduhet t

harrojm se kta fmij sjan t vetmit ata q duhej t ishin n at klas. Ka t
tjer q nuk jan prfshir, sepse se kan mundsin ta ndjekin shkolln. Ka
dhe t tjer, q fizikisht jan aty, por mund t mendojn se ai vend nuk sht
pr ta, mund t mos marrin pjes realisht n klas apo mund t mos sillen mir.
Nj klas gjithprfshirse, msimdashse (KGJM) i mirpret, edukon
dhe arsimon t gjith fmijt, pavarsisht nga gjinia, karakteristikat e tyre
fizike, intelektuale, sociale, emocionale, linguistike a ndonj tjetr. Ata
mund t jen nxns t talentuar ose fmij me paaftsi fizike apo n t
msuar. Ata mund t jen fmij q rrijn rrugve apo q punojn, fmij t
etnive t largta apo nomade, fmij q u prkasin minoriteteve gjuhsore,
etnike apo kulturore, fmij t prekur nga AIDS-i ose fmij q vijn nga
zona apo grupe t margjinalizuara.1 Nj KGJM sht, pra, nj klas ku
msuesi kupton vlern e t qenit ndryshe dhe ndrmerr hapa t tilla q t
gjitha vajzat dhe djemt t vijn n shkoll.2
Por thithja e nxnsve n klasat tona sht vetm gjysma e puns. Gjysma
tjetr sht se si t plotsohen t gjitha nevojat e tyre msimore dhe
kulturore, n mnyr q ata t qndrojn n klas. T gjitha klasat jan t
ndryshme nga njra tjetra pr nga nxnsit q msojm dhe mnyra se si
ata msojn. Ne duhet t marrim n konsiderat t gjitha nevojat q kan
fmijt pr t msuar, si t arrijn rezultatet m t mira dhe se si ne, si
msues, mund t ndrtojm raporte pozitive me secilin fmij, n mnyr q
ata t duan t msojn nga ne sa m aktivisht. Po kaq e rndsishme sht se
si t gjejm rrugn q t gjith fmijt t duan t msojn s bashku.
Fmijt sillen dhe msojn n mnyra t ndryshme pr shkak t faktorve
t trashgimis, mjedisit ku rrojn ose nevojave t tyre personale apo
psikologjike.3 Shpesh, kur nj fmije nuk i plotsohen nevojat e tij, si sht
UNESCO. T pranojm diversitetin: Manual pr krijimin e mjedisive

gjithprfshirse e msimdashse. Bangkok, 2004.
UNESCO. Broshura 3: Thithja e t gjith nxnsve n shkoll dhe msim: T
pranojm diversitetin: Manual pr krijimin e mjediseve gjithprfshirse e
msimdashse. Bangkok, 2004.
UNESCO. Broshura 4: T krijojm mjedise gjithprfshirse e msimdashse. T
pranojm diversitetin: Manual pr krijimin e mjediseve gjithprfshirse e
msimdashse. Bangkok, 2004.
nevoja pr ti kushtuar vmendje, ai mund t mos sillet mir. Prandaj, ne

duhet t kuptojm shkaqet e sjelljes s nj fmij, n mnyr q t mundemi
t parandalojm rastet e sjelljeve jo t mira dhe t shfrytzojm nj mori
mjetesh t ndryshme pr ta drejtuar sjelljen e tij n rrug t drejt. Vetm
ather klasat mund t shndrrohen n vende gjithprfshirse, mikpritse
e t gzueshme, ku fmijt t mund t msojn, ku sjelljet jo t mira t
ndeshen rrall. Kshtu ne do t kemi m shum koh t merremi me
msimdhnien dhe t msuarit e nxnsve tan.
N fillim, kjo ide mund t duket e frikshme. Shum prej jush mund t
punojn n klasa me shum nxns apo me nxns t moshave t ndryshme dhe
mund t habiten: Si mund t jap lnd t ndryshme e t zbatoj metoda
disiplinuese q ti prshtaten do fmije, kur n klas kam 80 veta?. N fakt,
shqetsimi q na shkakton kjo situat dhe paaftsia jon pr ta zgjidhur at,
mund t na shtyj ta humbim durimin me nxnsit dhe t prdorim forma t
ndryshme t ndshkimit pr t ndaluar sjelljen e keqe, si, p.sh., ndshkimin
fizik ose format e poshtrimit t ndshkimit emocional. N zemrim e sipr, ne
shpesh harrojm se fmijt e kan nj arsye prse sillen keq. Disa prej ktyre
arsyeve mund t jen personale, t tjerat mund t vijn nga edukata q kan
marr, si, p.sh., kur ata mrziten nga msimi apo nga leksionet e gjata. Arsye t
tjera mund t vijn nga faktor t jashtm, q kan lidhje me familjen dhe
komunitetin, t cilat e mundojn dhe e dshprojn fmijn. Pr m tepr, n
disa raste, e sidomos ndr msuesit e rinj, nj incident mund t interpretohet
si nj problem disipline, kur ai nuk sht i till, p. sh., kur pyetja e nj fmije
sht si nj sfid q i bhet autoritetit dhe njohurive tona, por q mund t
ket lidhje me vshtirsin e nxnsit pr t formuluar si duhet pyetjen dhe
me takt. Ky keqidentifikim apo keqkuptim shpesh krijon zemrim te nxnsit,
duke hapur nj telash t vrtet disipline.4
Sidoqoft, ekziston nj prirje e prgjithshme pr ti rn shkurt, duke
marr masa ndshkimi t rrepta, por t panevojshme, pr t ndaluar sjelljen
jo t mir t fmijs. Por fatmirsisht, sjellja jo e mir dhe ndshkimi mund
t shmangen, kur ju krijoni nj mjedis msimdhnieje t organizuar mire, ku
nxnsit tregojn interes dhe marrin pjes aktive n msim.
Objektivi i nj klase gjithprfshirse e msimdashse sht aktivizimi i
nxnsve. Ata nxns q marrin pjes aktivisht dhe me dshir n procesin
Kur t krkojm disiplin! Telekonferenca. http://www.educationworld.com/

a_issues/chat/chat020.shtml [mbajtur n internet m 10/4/2005].
msimor, shfaqin m pak probleme disiplinore.5

Atyre u plqen t vijn n klas dhe jan gati t bjn gjithka pr t
ndjekur msimin.
PRSE
SHT I NEVOJSHM KY DOKUMENT?
Qllimi i ktij dokumenti sht tju ndihmoj t arrini objektivin tuaj. Ju

mund t jeni nj msues me prvoj, i cili krkon t zbatoj praktika t nj
disipline pozitive, por q ka nevoj pr drejtim. Ju mund t jeni nj student i
caktuar t bni praktik msimore n nj institucion pr t msuar se si t
edukohet drejt sjellja e nxnsve. Ju mund t jeni nj trajnues pr
msuesit, i cili jep udhzime mbi disiplinn pozitive n kuadrin e programeve
trajnuese pr msues para fillimit dhe gjat karriers s tyre. Ky dokument
u vlen sidomos atyre q punojn n shkoll e q kan nisur t krijojn
mjedise msimdashse e t fokusuara te fmija. N shum vende, shkolla t
tilla i quajn Shkolla mikpritse pr fmijt, q udhhiqen nga parimet
baz t gjithprfshirjes s fmijve dhe parandalimit t dhuns ndaj tyre.
Por pr tia arritur ktij objektivi lipset t prmirsohen disa teknika.
Disa prej jush mund t punojn n klasa t mdha me shum nxns. Nj
klas sht e madhe ather kur ju duket juve e till. Zakonisht nj klas
e madhe konsiderohet ajo me mbi 50 nxns. Msuesve q japin msim n nj
klas me 25 ose m pak nxns, nj klas me 36 nxns mund tu duket e
madhe dhe rraskapitse. Mjetet dhe burimet e cituara n kt dokument
do tju ndihmojn t punoni me efektivitet me nxnsit, pavarsisht nga
numri i tyre n klas, dhe me sa m pak telashe t jet e mundur.
Mbi t gjitha, instrumentet e prmendura n kt dokument do t jen t
vlefshme pr t gjith ata t cilt punojn me reforma t hartuara nga
Ministria e Arsimit dhe, veanrisht, n ato vende ku kto reforma jan
drejtuar apo po drejtohen kundr prdorimit t ndshkimit fizik. N
mbshtetje t ktyre politikave, kan dal mjaft botime q nxisin ndalimin e
ndshkimit fizik dhe mbrojtjen e t drejtave t fmijve pr nj shkollim
baz cilsor n nj mjedis t sigurt, t shndetshm dhe gjithprfshirs,
si theksohet dhe n Konventn e Kombeve t Bashkuara mbi t Drejtat e
Fmijs (KDF). Fatkeqsisht, mjaft msues kan mundsi shum t kufizuara
Mes dy zjarreve: Nj perspektiv e disiplins n shkolln e mesme. http://

people.uncw.edu/fischettij/david.htm [nga interneti m 10/6/2005].
pr t shfrytzuar burime t tilla, ku msohet se si t disiplinohen

pozitivisht fmijt, se si t eliminohet dhuna ndaj tyre n shkolla dhe n
klasa. Pr ata q jan t prfshir n kt proces, msues t rinj dhe
instruktort e tyre apo pr ata q thjesht duan t heqin dor nga ndshkimi
fizik, ky dokument sht nj mjet i dobishm, q i ndihmon t msojn e t
zbatojn n klas disiplinn pozitive.
FAR
DO T MSONI?
Prvoja ka treguar se nj ndr shqetsimet e msuesve sht paaftsia e

tyre pr t edukuar sjelljen e nxnsve.6 Ktu ska gj pr tu habitur.
Ndonse jan br mjaft sugjerime, nuk ekziston ndonj formul magjike q
tu pajis automatikisht me shprehit q ju nevojiten pr t plotsuar kt
detyr t rndsishme. Krkohet koh q kto shprehi t msohen dhe t
prmirsohen. Por, do msues e di se shprehit dhe strategjit e mira jan
prcaktuese n dallimin e nj klase t qet nga nj klas n kaos. Msuesit
n KGJM t organizuara mir, ku t gjith fmijt msojn aktivisht dhe
ndjekin me prpikmri rregullat dhe rutinat e vendosura, shpenzojn m pak
koh pr mbajtjen e disiplins dhe m shum koh pr msimdhnie.
Ky dokument ka pes seksione. do seksion prmban instrumente, q ju
mund ti shfrytzoni pr t krijuar nj mjedis msimor aktiv e pozitiv pr
nxnsit tuaj, ku n vend q t reagoni negativisht ndaj sjelljeve t tyre, ju i
edukoni ata me efektivitet. Kto instrumente msuesit dhe specialistt i
kan zhvilluar, duke u mbshtetur n prvojn e tyre; ato jan prdorur me
sukses n kontekste aktuale msimdhnieje si me nxns t rinj, ashtu dhe
me m t rritur. Pr m shum informacion ju mund t shikoni dhe referimet
q jan cituar n kt dokument. Ato jan burime t shklqyera idesh,
prandaj ne e kemi muar ti prfshijm ktu.
N kt seksion, ju keni msuar mbi sfidat q dalin n procesin e
msimdhnies, se sht nj klas gjithprfshirse e msimdashse dhe
cili sht objektivi i saj. N seksionet n vijim, ju do t eksploroni procesin e
disiplinimit pozitiv. Ky proces prbhet nga katr elemente thelbsore, ku
secili sht nj tem e nj seksioni t veant t ktij dokumenti.
6
Drejtimi n klas, edukimi i sjelljes te nxnsi, udhzime mbi lavdrimin efektiv dhe
disa gjra q duhen ditur rreth anglishtes pr folsa n gjuh t huaja dhe shtje
t tjera. http://www.adprima.com/managing.htm [updated April 3, 2005] [accessed
online on 10/5/2005].
(a) T kuptuarit e dallimit mes ndshkimit dhe disiplins. N kt seksion

ju do t msoni mbi kuptimet e vrteta t ndshkimit dhe
disiplins, natyrn dhe pasojat e ndshkimit fizik, si dhe fuqin e
disiplins pozitive.
(b) Nj marrdhnie pozitive dhe mbshtetse mes msuesit dhe
nxnsit, q bazohet te t kuptuarit dhe t mirkuptuarit. N kt
seksion ju do t msoni pse nxnsit sillen si din dhe pse ata mund
t sillen dhe keq. Ju do t msoni pr nxnsit, duke u nisur nga
kndvshtrimi i tyre, se si mund t ndikoj konteksti nga ku vijn mbi
sjelljen e tyre dhe prshtypjen q ju keni pr ta, si dhe mbi rndsin
q ka prfshirja e do familjeje n edukimin e sjelljes s fmijs s
vet. Ju do t msoni, gjithashtu, disa strategji t rndsishme
inkurajimi.
(c) Krijimi i nj mjedisi msimor pozitiv dhe mbshtets pr nxnsit dhe
vet ju. Sjelljet korrekte mund t zhvillohen vetm n mjedise
msimore t organizuara dhe drejtuara mir. N kt seksion ju do t
msoni pr menaxhimin e mjedisit fizik t klass tuaj, q ai t jet sa
m komod pr msimin dhe t nxis sjellje t mira, edhe sikur klasa
juaj t ket shum nxns. Ju do t msoni pr rndsin e vendosjes
s rutinave dhe standardeve t sjelljes dhe se si t prfshihen
prindrit n edukimin e sjelljes s fmijve t tyre. Duke qen nj
shembull i rndsishm pr studentt, ju do t msoni se sht stili i
drejtimit dhe si ta prmirsoni at, si dhe rrugt pr nj stimulim
pozitiv t nxnsve.
(d) Njohja e rrugve konstruktive pr t ndaluar sjelljet e kqia, si dhe
pr ti parandaluar ato. T gjith fmijt sillen ndonjher jo mir.
Testimi i hapave q hedhin pr ta sht pjes e rndsishme e
zhvillimit t vetkontrollit. N seksionin e fundit t dokumentit, ju do
t msoni nj larmi rrugsh se si ti trajtoni sjelljet sfiduese, rrugt e
parandalimit t tyre dhe mnyrat e zgjidhjes s konflikteve. Ju do t
msoni, gjithashtu, disa teknika t disiplins pozitive n prshtatje me
mosha t caktuara, si dhe ato pr fmij q kan nevoja t veanta.
Ndshkimi n raport me
disiplinn, kuptimi
far do t msoni:
E kaluara dhe e tashmja e fmijve

sht ndshkimi
Rreziqet e ndshkimit fizik
sht disiplina
Disiplina pozitive: sht ajo dhe si funksionon
KALUARA DHE E TASHMJA E FMIJVE
E kaluara
Fmijve sot u plqen luksi, sillen keq, prmojn autoritetin, nuk tregojn
respekt pr t moshuarit dhe u plqen t merren me llafe n vend q t
msojn. Fmijt jan shndrruar n tiran, jo shrbtor t familjes s
tyre. Ata nuk ngrihen m kur hyn n dhom m i madhi. Ata kundrshtojn
prindrit, ulen mbi bang dhe han mblsira, rrin me kmbt mbledhur dhe
tiranizojn msuesit.
Kjo deklarat sht br nga Sokrati, nj filozof athinas, i cili jetoi nga
469 399 p.e.s.7 A mendoni se ka ndryshuar ndonj gj?
Drejtimi i ors s msimit. http://www.temple.edu/CETP/temple_teach/cmintro.html [nga interneti m 10/20/2005].
E tashmja: Rasti i Ramonit8

Un nuk dua t shkoj n at klas! Nuk dua t bj si thua ti!
Un, madje, sduhet t shkoj n at klas, sepse mamaja m thot se
duhet t ndjek nj shkoll t veant. Thon se un jam me aftsi t
kufizuara, se kam ADHD. (ADHD sht Munges prqndrimi.)
Ai lshohet me vrap posht korridorit, duke u prplasur me fmijt e
tjer dhe msuesit, vjen n mngjes n mes t klass, duke deklaruar se
far ska ndrmend t bj dhe irret e hidhet npr klas sa her q i
hipn n kok. Shokt e klass i quan klubi i budallenjve dhe betohet
se disa nxns t klass s gjasht bjn veprime q vesht e mia mi
kan dgjuar vetm n klasn e tret t shkolls s mesme.
Ky sht Ramoni, nxns n klasn time. Sjellja e tij m ngre nervat.
Skam si t mos e urrej por, mbi t gjitha, ai m lodh shum, pafuqia ime
dhe sistemi Pr shkak t atij fmije at dit un ika nga shkolla me
lot n sy, me humor t prishur.
Si do t kishit vepruar ju?

Rasti i Ramonit, ndonse nj rast ekstrem, nuk sht i vetm. Thuajse t
gjith ne kemi patur nxns t cilt, n nj mnyr apo n nj tjetr, kan
sfiduar autoritetin ton ose na kan prishur orn e msimit dhe kan
shqetsuar nxnsit e tjer. Ramoni ka nevoj urgjente pr tu disiplinuar,
por cilat jan mundsit?
Reflektim: Si e keni disiplinuar ju veten?

Pa mendojeni veten kur keni qen n shkolln fillore. Kur ju apo ndonj shoku
i klass sillej si Ramoni, far metodash disiplinore prdornin msuesit tuaj?
Shkruajini kto metoda n tabeln e mposhtme. Pastaj prshkruani se cili
ishte mendimi juaj pr kto metoda dhe sa gjat mendonit se do t zgjaste
8
Ky rast studimor sht prshtatur nga ditari i Ellen Berg-ut, nj msues i arteve t
gjuhs n shkolln e mesme Turner, Shn Luis, Misuri, SHBA. http://
www.middleweb.com/msdiaries01/MSDiaryEllenB6.html [marr nga interneti m 10/
6/2005].
efekti i tyre. Si mendoni ju, si e ndjente veten fmija? A keni par apo
dalluar ndonj ndryshim t qndrueshm n sjelljen e tij?
M tej, pyeteni veten: Po t kisha nj nxns si Ramoni, far do t bja
dhe prse? A mendoni se puna juaj do t kishte efekt afatgjat n sjelljen e
tij? Shkruani se far mendoni pr kto. A jan metodat tuaja t ngjashme
me ato t msuesve t tjer?
Metod
disiplinore
Prse u prdor
kjo metod?
A ishte metoda
gjithnj efektive,
sidomos afatgjat?
Si ndjehej fmija?
Veprimet
e msuesit
tuaj
Veprimet
tuaja
N shum vende dhe shkolla Ramoni do t ishte ndshkuar fizikisht pr

sjelljet e tija jo t mira, do t ishte rrahur me shkop ose me ndonj objekt
tjetr. far metode do t kishin prdorur msuesit tuaj? far metode do
t kishit prdorur ju?
Gjat plotsimit t tabels s msiprme, sdo t habiteshim po qe se te
kolona Prse u prdor kjo metod ju do t ishit prgjigjur: T ndshkohet
fmija pr sjellje jo t mir ose ti jepet fund sjelljes s tij jo t mir.
10
Edhe te kolona e fundit A ishte metoda efektive, sidomos afatgjat?,

shum prej jush, po ta kishit menduar gjer e gjat, ndoshta do t ishit
prgjigjur: Jo. Hert a von, i njjti fmij do t sillet prsri jo mir,
shpesh n t njjtn mnyr. Prse? Prgjigjen e jep dallimi q duhet br
mes ndshkimit dhe disiplins.
KUPTIMI
I NDSHKIMIT
Ndshkimi sht nj veprim (dnim) q merret ndaj nj personi, i cili ka

shkelur nj rregull apo shfaq nj sjellje jo t mir. Ndshkimi synon t
kontrolloj sjelljen prmes mjeteve negative. Dy jan llojet e ndshkimeve
q prdoren kundr fmijve:
1.
Ndshkim q bhet prmes qortimeve dhe mosaprovimeve verbale

negative; ky tip ndshkimi njihet si disiplina negative.
2. Ndshkim q bhet duke shkaktuar dhembje emocionale apo fizike, si

n rastin e ndshkimit fizik.
Fatkeqsisht, t dyja kto forma ndshkimi prqendrohen te sjellja jo e
mir dhe efekti i tyre mund t jet i vogl ose nul, duke mos e ndihmuar
fmijn q t sillet m mir n t ardhmen. Prve ksaj, fmija mson se i
rrituri sht superior, se ushtrimi i forcs qoft ai verbal, fizik apo
emocional sht i pranueshm, veanrisht mbi m t vegjlit dhe personat
m t dobt. Ky msim mund t oj n incidente znkash dhe dhune n
shkoll, ku m t rriturit sundojn mbi t vegjlit dhe i detyrojn ata tu
japin para, ushqime, detyrat ose gjra t tjera me vler.
Prve ksaj, n vend q ta pajis fmijn me aftsin e vetkontrollit,
nj ndshkim i till e bn at inati, e fyen dhe e frikson. Ai i shkakton,
gjithashtu, ndjenjn e turpit, fajit, ankthit, agresivitet t lart, munges
pavarsie dhe munges kujdesi ndaj t tjerve, duke u hapur kshtu telashe
msuesve, kujdestarve dhe fmijve t tjer.9
Drejtim dhe disiplin pozitive. http://www.ces.ncsu.edu/depts/fcs/smp9/

parent_education/guidance_discipline.htm [marr nga interneti m 10/10/2005].
11
Ndshkimi verbal dhe trajtimi i inatit

Disiplina negative sht nj form ndshkimi, q mendohet se kontrollon
sjelljen e nxnsit, por shpesh ajo konsiston vetm n urdhra ose deklarata
t shkurtra verbale dhe nuk jep nj dnim t plot e t ashpr, si jan
rrahja apo poshtrimi i rnd. Msuesit q nuk prdorin ndshkimin fizik, n
vend t tij mund t aplikojn metodn e disiplins negative. Por edhe kjo,
njlloj si ndshkimi fizik, mund t shkaktoj zemrimin dhe agresivitetin apo
ndjenjn e inferioritetit te fmija. Strategjit negative prmbajn:
Urdhra Ulu dhe rri urt!, Shkruaj 100 her: Un sdo t humbas
kohn me ty..
Deklarata ndaluese - Mos e bj m kt!.
Deklarata shprthyese zemrimi I ke hapur nj telash vetes q ti se
kupton..
Deklarat kritikuese Vetm kshtu di t veprosh ti!.
Deklarat krcnuese Po spushove, do t oj te Drejtori!.
Deklarat tallse A do msosh ndonjher t shkruash mir?.
Shpesh, ne i prdorim kto strategji negative, si dhe ndshkimin fizik, kur
zemrohemi apo zhgnjehemi. Por ekzistojn nj larmi mnyrash pozitive pr
t shmangur zemrimin dhe zhgnjimin. Disa prej msuesve u thon nxnsve
t tyre se Kam nevoj pr pak qetsi, tani jam ca i nervozuar.. T tjer
qetsohen duke numruar deri n dhjet ose duke u larguar pr disa minuta
nga klasa. Disa msues ua shprehin ndjenjat e tyre nxnsve, q ata ta
kuptojn se far i mrzit. Kshtu fmijt msojn se far nuk duhet t
bjn dhe prse. Ata do t donin ta prsrisnin gabimin, por ata jan t
prgjegjshm pr veprimet e tyre dhe e din se do tu duhet t durojn
pasojat. Cila metod do t ishte m e mira pr ju?
12
Veprimtari: Mos Sa negativ jam un?

Shum prej nesh u japim natyrshm nxnsve urdhra mos, si form e
disiplins negative: Mos fol gjat ors s msimit. Mos lviz nga banga.. Ne
mbase se kuptojm se sa shpesh i japim kto komanda; ato dalin natyrshm,
por nxnsit e din. Nse doni t zbuloni se sa shpesh jepni urdhra mos,
zgjidhni nj nxns t klass (ose krkojini ndihm kujdestarit t klass)
dhe jepini atij nj kuti me gur apo guacka t vogla, dhe nj qese prej cohe
apo plastike. Krkojini nxnsit tju dgjoj pr nj jav rresht. Sa her q
nxnsi tju dgjoj t jepni urdhrin mos, krkojini t marr nj gur apo
guack nga kutia e ta fus n qese. N fund t javs, numroni sa gur a
guacka ndodhen n qese. A do t habiteshit?
N vend q t jepni vazhdimisht urdhra mos (megjithse ndonjher
ato jan t nevojshme), msoni ti riformuloni ato n mnyr pozitive, duke
krkuar qart se si duhet t sillen. Pr shembull, n vend q tu thoni: Mos
vraponi n klas., provoni t thoni: Ecni pa vrapuar n klas.. Kshtu ju
deklaroni se si duhet t veprojn nxnsit tuaj. N ndonj rast do t donit
t bnit shpjegimet tuaja pr nj rregull t caktuar, sidomos kur e deklaroni
pr her t par. Shpjegimi i nj rregulli mund t bhet kshtu: Ecni me hap
n klas. Po vrapuat, mund t vriteni n bang e, mbase, do t keni nevoj t
shkoni te mjeku..
Ndshkimi fizik
Kur merren me nxns si Ramoni, shum msues, ndoshta, prdorin forma t
ashpra ndshkimi. Dy jan format e ndshkimit t ashpr, ai i ndshkimit
fizik dhe ai i ndshkimit emocional, t cilt prdoren ve e ve ose t dyja s
bashku. Q t dyja jan forma dhune kundr fmijve, ato shkelin t
drejtat e tyre si qenie njerzore, t drejtn e tyre pr tu mbrojtur nga t
gjitha format e dhuns.
Ndshkimi fizik apo emocional dhe kanosja prmes tij ndodh kur nj
msues, prind apo kujdestar krkon ti shkaktoj nj fmije nj dhembje
fizike ose shpirtrore, zakonisht pr t ndaluar sjelljen e tij jo t mir, pr
ta penalizuar sa her q ai bn nj veprim t till dhe pr t parandaluar
13
prsritjen e tij.10 do dit e m tepr ndshkimi ilegal po ndalohet ligjrisht

n shum vende t bots, pasi ai nuk ka treguar se ndihmon t msuarit.
Ndshkimi fizik ndryshon nga njri vend n tjetrin, kjo varet nga kultura e
vendit, dhe prfshin p.sh.:
rrahjen me shpulla ose me ndonj objekt (si shufr, rrip, kamzhik,

kpuc, libr, vizore, etj.);
goditjen me shqelm, shkundjen apo hedhjen prtok;
pickimin apo shkuljen e flokve;
shtrngimin e fmijs q t qndroj n pozicione t sikletshme;
detyrimin e fmijs q t bj ushtrime t rnda fizike apo pun t
detyruar;
djegien apo nxirjen e lkurs;
detyrimin pr t ngrn substanca t pshtira (si sapun).
N nj koh q ndshkimi fizik synon t shkaktoj dhimbje fizike,

ndshkimi emocional synon poshtrimin e fmijs, shkaktimin atij t nj
dhembjeje psikologjike. Njlloj si ndshkimi verbal negativ, por edhe m i
rnd, ai mund t prmbaj talljen publike, sarkazmn, krcnimin, sharjen,
irrjen dhe urdhrimin ose veprime t tjera poshtruese, si heqja e nj
veshjeje fmijs, ndalimi i ushqimit apo detyrimi t qndroj n nj pozicion
poshtrues, q t tjert ta shohin e ta komentojn.
Ndrsa ndshkimi fizik sht m i dukshm, ndshkimi emocional sht m
i vshtir t identifikohet. Megjithat, ndshkimi i nj fmije duke e nxjerr
jasht q t qndroj pr or t tra n diell, duke e vrar n sedr prmes
talljes publike apo mohimi i ushqimit, apo veshjes sht po aq i dmshm sa
dhe format e ndryshme t ndshkimit fizik.
Prve ksaj, nuk ekziston asnj vij e qart ndarse mes ndshkimit
fizik dhe ndshkimit emocional. Shum shpesh, fmijt e perceptojn
ndshkimin fizik si nj veprim poshtrues dhe degradues. 11 Megjithat, n
kt dokument ne me termin ndshkim fizik prfshijm si ndshkimin fizik
dhe at emocional.
10
11
Durrant, Xhoan E. Mbizotrimi i ndshkimit fizik, simptomat dhe implikimet n

zhvillimin e fmijs, te: Hart, Stuart N (ed.), Zhdukja e ndshkimit fizik: Rruga
drejt disiplins konstruktive pr fmijt . Paris: Botim i UNESCO-s, 2005.
Dhnia fund ndshkimit fizik n Zambia. Save the Children Suedi, Zyra Rajonale
pr Afrikn e Jugut, Arkadia, 2005
14
Strategji veprimi: A sht ky nj ndshkim fizik?

Lexoni studimin e rastit q vijon m posht. Reflektoni - dhe ndoshta e
diskutoni dhe me kolegt tuaj nse ky sht nj shembull ndshkimi fizik
dhe nse dnimi i ka dhn fmijs ndonj msim.
Ora e msimit t Shirinit

Shirini shkon do dit n shkoll dhe n pjesn m t madhe t kohs ajo
knaqet aty, me prjashtim t orve t drejtshkrimit. Ditt q ajo ka m
shum frik jan ditt kur bhet kontrolli i drejtshkrimit. Pr do fjal q
ajo apo shokt e saj shkruajn gabim, msuesi i detyron ti ngjiten kodrs
prapa shkolls dhe t sjellin posht pes tulla. Tullat prdoren pr t
ndrtuar murin rrethues t shkolls. Shirini nuk arrin ta kuptoj se si
mbajtja e tullave mund ta ndihmoj at t msoj drejtshkrimin, por asaj si
mbetet gj tjetr vese t bj punn. Ndonjher, kur ajo mbaron punn,
rrobat i ndoten dhe, m pas, ha t shara edhe n shtpi.
Sa shpesh prdoret ndshkimi fizik dhe pse?

Kujtoni vitet tuaja t shkolls. A jeni ndshkuar ndonjher ju apo ndonj
shoku juaj fizikisht apo emocionalisht? Ka shum mundsi q ju t
prgjigjeni po, sepse ndshkimi fizik sht nj praktik e zakonshme n
mbar botn. Vetm n 15 nga 190 e m shum vende n bot sht i ndaluar
ndshkimi fizik i fmijve. N vende t tjera prindrit dhe kujdestar t
tjer, ku prfshihen dhe msuesit, e quajn t drejt ti rrahin dhe ti
poshtrojn fmijt.12
Ndrsa shum nga ne do ta dnonin dhunn n prgjithsi, edhe dhunn
ndaj t rriturve, shum pak njerz n bot i kan kushtuar vmendje serioze
dhuns ndaj fmijve. Prse? Sepse ka ende tradita t vjetra dhe besime
kulturore, t cilat e mbajn gjall prdorimin e ndshkimit n shum shoqri.
12
Nevell, Peter. Imperativi mbi t Drejtat Njerzore pr ndalimin e t gjitha ndshkimeve fizike ndaj fmijve, n: Hart, Stuart N (ed.), Zhdukja e ndshkimit fizik:
Rruga drejt disiplins konstruktive pr fmijt. Paris: Botim i UNESCO-s, 2005.
15
Kush kursen drurin, llaston fmijn, thot nj proverb popullor. T tjer

thon se ndshkimi fizik sht (1) efektiv, (2) ai parandalon q fmija t
marr rrug t keqe, (3) u mson t dallojn t mirn nga e keqja, (4) i
mson t respektojn, dhe (5) ndryshon nga abuzimi fizik. Megjithat,
studimet kan treguar se ndshkimi fizik nuk realizon asnj nga kto dhe
sht, n fakt, nj form e abuzimit t dhunshm kundr fmijve.13
M posht do t shohim besime dhe fakte t tjera t lidhura me
ndshkimin fizik.14 A keni dgjuar ndonjrin t ket prdorur nj nga kto
pr t justifikuar prdorimin nga ana e tij t ndshkimit fizik? A keni
vepruar ju ndonjher n kt mnyr apo, t paktn, tju ket vajtur
mendja pr to? Tregohuni t sinqert.
Besimi nr. 1: M ka br mua vaki dhe sm ka gjetur gj.

Fakti: Ndonse ata mund t ken ndjer frik, t jen zemruar dhe t ken
humbur besimin, kur jan rrahur nga prindrit ose msuesit, njerzit q
prdorin kt argument e bjn shpesh pr t zbutur ndjenjn e fajit q
ndjejn pr ndshkimin fizik q ushtrojn sot ndaj fmijve t tyre. Me
mendje ata mbrojn veprimet e dhunshme ndaj fmijve t tyre. Sidoqoft,
veprimet e tyre tregojn se ndshkimi fizik atyre, n fakt, u ka br dm; ai
e ka mbajtur gjall ciklin e dhuns, t ciln tani ata e ushtrojn mbi fmijt
e tyre dhe, po kshtu, kta fmij ka t ngjar t vazhdojn dhunn mbi
brezin tjetr.15 Prve ksaj, shum gjra, q brezat e mparshm kan
arritur t transmetojn, tashm nuk praktikohen m. Pr shembull, fakti q
disa veta mund t mos jen vaksinuar kur kan qen fmij, sdo t thot se
ata do ta preferonin kt gj edhe pr fmijt e tyre TANI.
Besimi nr. 2. Ska mbetur gj tjetr! ose Vet e krkojn!

Fakti: Ndrkoh q disiplina krkon t zhvillohet besimi, marrdhnia e
respektit reciprok mes fmijs dhe msuesit t tij, shkaktimi i dhimbjes
13
14
15

zhvillimin e fmijs, te: Hart, Stuart N (bot..), Zhdukja e ndshkimit fizik: Rruga
drejt disiplins konstruktive pr fmijt. Paris: Botim i UNESCO-s, 2005.
Prshtatur nga Ndshkimi fizik drejt alternativave t disiplins pozitive n Kenia.
Nj dokument avokatie (drafti 2) nga Kapitulli ANPPCAN Kenya, Janar 2005. http://
kenya.ms.dk/articles/advocacy %20document%20 ANPPCAN.htm?udskriv+on%5D
[marr nga interneti mw 9/29/2005].
drejt disiplins konstruktive pr fmijt. Paris: Botim i UNESCO-s, 2005.
16
sht rruga m e leht. Me kt ne pranojm se kemi dshtuar n prpjekjet

tona pr t ndihmuar fmijn t msoj dhe t sillet mir. N rast se ne
prdorim rregullisht ndshkimin fizik, do t duhet shum koh e mund q
metodat e reja t funksionojn. Po qe se ne ua nxijm jetn duke u irrur,
duke i krcnuar apo ndshkuar fizikisht, nxnsve tan pr nj koh t
gjat, do t jet e vshtir pr t ndrtuar me ta marrdhnie efektive e
mirbesimi menjher. Kjo mund t na krijoj iden sikur asgj nuk
funksionon m ose q fmijt po e krkojn vet drurin, por problemi ka
t bj me metodn e disiplins dhe jo me sjelljen jo t mir t fmijve. T
justifikohesh se fmija e krkon vet dhunn, do t thot q dhunuesi ta
ndjej veten m pak fajtor, duke ia vn fajin viktims. Por a do ta godisnit
ju bosin, punonjsin, gruan apo mikun tuaj t ngusht, kur tju dukej se
asgj tjetr nuk funksionon? Ma merr mendje se jo!
Besimi nr. 3: Ndshkimi fizik funksionon m mir. Metodat e

tjera jo.
Fakti: Ti detyrosh nxnsit t sillen mir nga frika e ndshkimit, kjo nuk
sht e njjt me disiplinn. Ndshkimi fizik duket se funksionon vetm n
rast se ju e shikoni problemin n mnyr siprfaqsore dhe jo n
perspektiv. Ndshkimi fizik u mson nxnsve t bjn at q thoni ju, por
vetm kur ju ndodheni aty. N fakt, ai u mson atyre dinakrin, si t
shtiren pr t shmangur rrahjen apo ndshkime t tjera poshtruese. Duke
krijuar nj klim mosbesimi dhe pasigurie te fmija, ai shkatrron raportin
msues fmij. Fmijt inatosen me at q n vend q ti krcnoj, rrah
apo fyej, duhet ti msonte e t kujdesej pr ta. N rast se nj akt i vetm
ndshkimi mund t duket i efektshm, ai vetm sa e frikson fmijn t
bindet.
Besimi nr. 4: Ndshkimi fizik i mson si t binden.

Fakti: N t kaluarn, mund t ket qen praktik e zakonshme tu msoje
fmijve ti bindeshin autoritetit, por koht kan ndryshuar. Shum msues
po prshtasin teknika t msuari q fokusohen te nxnsi, t cilat i
inkurajojn fmijt t eksplorojn, t mendojn pr veten, t bjn pyetje
dhe t msojn t ndiejn gzimin e gjetjes s zgjidhjeve, si rruga m e mir
e t msuarit. Ndshkimi fizik e pengon fmijn t bj pyetje, t mendoj
n mnyr kritike dhe t prpiqet t arrij objektiva vetjake. Por kto cilsi
u nevojiten si t rriturve ashtu edhe fmijve pr t shklqyer n nj shoqri
dinamike, konkurruese dhe inovative. Imponimi i nj bindjeje t verbr
prmes krcnimit t ndshkimit fizik, e mbyt iniciativn dhe shpirtin
krijues t fmijve (dhe t rriturve).
17
Besimi nr. 5: Un e prdor vetm si mjet t fundit. Skam

patur zgjidhje tjetr.
Fakti: Ky justifikim ne na mbron dhe i mson nxnsit se prdorimi i dhuns
justifikohet si mjet i fundit. Ky argument nuk sht i pranueshm. Pr
shembull, a mund t justifikohet nj bashkshort q rreh t shoqen, me
pretendimin se e paska prdorur si mjet t fundit? Kjo sduhet pranuar dhe
kur bhet fjal pr nxnsit tan. Por pr prindrit dhe msuesit sht m
se e zakonshme t prdorin ndshkimin fizik q n fillim dhe jo si mjet i
fundit dhe pr gabime shum t vogla.
Besimi nr. 6: sht e vetmja mnyr se si ti mbaj nn

kontroll fmijt e klass time. Un kam shum nxns!
Fakti: Ky justifikim sht i zakonshm mes msuesve, t cilt kan klasa t
mdha, ndonjher deri n 100 fmij n nj klas. Kjo vjen ngaq n klasa
nuk vendosen rregulla dhe rutina, fmijt nuk din se si duhet t sillen dhe
cilat jan masat n raste shkeljesh, dhe msuesi nuk merr mundimin t
ndrtoj raporte pozitive me ta, q dhe ata t prpiqen t sillen mir. Kjo
mund t vij prej stilit t tij autoritar t drejtimit t ors s msimit, si
dikush q thot: Un jam msuesi dhe gjrat do t bhen si them un!. N
prpjekje pr ti mbajtur nn kontroll, msuesi mund t prdor ndshkimin
fizik jo thjesht pr t ndaluar sjelljet jo t mira t nj fmije, por dhe pr
tu futur frikn fmijve t tjer, me shpresn se ata nuk do t guxojn t
sillen ashtu (por ata prap guxojn). Si te miti nr. 4, pak m lart, imponimi i
bindjes s verbr prmes krcnimeve t dhuns fizike nuk i inkurajon
fmijt t msojn prej msuesit, por vetm ta ken frik at. Pr rrjedhim,
ata nuk duan t msojn, gj q e bn punn ton m t vshtir; ata nuk
msojn mir, gj e cila reflekton punn e dobt t msuesit.
Besimi nr. 7: Ndshkimi fizik sht pjes e kulturs ton.

Fakti: Ndshkimi fizik mbrohet, ndonjher, si pjes e kulturs q fitohet
n shoqri dhe ideja e nxitjes s alternativave ndaj ndshkimit fizik sht
nj imponim perndimor, q nuk i merr n konsiderat vlerat aziatike.
Shoqrit aziatike mbshteten n hierarki t ndrtuara mbi bazn e moshs
dhe t ides se m i vogli duhet t respektoj, tu shrbej m t vjetrve,
duke prfshir ktu dhe msuesit. Ndonse ndshkimi fizik sht mjaft i
prhapur n Azi, nuk ekziston ndonj lidhje shkaksore mes besimeve
tradicionale dhe dhuns ndaj fmijve prmes ndshkimit fizik. Prkundrazi,
dy prej vlerave thelbsore t shoqrive aziatike jan ruajtja e harmonis
sociale dhe t msuarit e disiplinimit mendor t trupit, veanrisht pr sa i
prket ruajtjes s vetkontrollit n mes t kaosit. Dhuna prmes ndshkimit
18
fizik drejtohet kundr vlerave tradicionale aziatike. Ai shkatrron

harmonin sociale n klas, raportet nxns msues dhe nxns me nxns,
dhe krcnon do marrdhnie q fmija do t ket n t ardhmen. Ai ul
besimin dhe vetvlersimin e fmijve, dhe legjitimon mungesn e
vetkontrollit si nj mnyr e pranueshme pr t sunduar mbi t tjert.
Metodat tradicionale jan alternativa shum m t mira disipline, sepse ato
nuk e prmbajn dhunn16, p.sh., kur respektohet sjellja e mir dhe jo e
dhunshme model e t moshuarve, e cila imitohet nga fmijt e tyre.17 Prve
ksaj, besime individuale dhe kulturore, t cilat e mbajn gjall ndshkimin
fizik, mund t zvendsohen brenda nj kohe shum t shkurtr.18
A funksionon ndshkimi fizik?

far pasojash ka?
Ndshkimi fizik sht mjaft i prhapur, sepse msuesit besojn se ai
funksionon, se sht efektiv. Por a sht e vrtet kjo? Studimet, t shtrira
n harkun kohor t dy dekadave, kan treguar se i vetmi rezultat pozitiv i
ndshkimit fizik sht zgjidhja afatshkurtr, ndrsa efektet negative jan
shum m t mdha se sa ky rezultat.19 Prdorimi i ndshkimit fizik
rrallher ka prodhuar efektet e dshruara, q do t thot ndryshime
afatgjata pozitive n sjelljen e nxnsit. Prkundrazi, ai mund t ket
pasoja shum negative si pr fmijn ashtu dhe pr ju.
16
17
18
19
Kur ne prdorim ndshkimin fizik, rezultatet jan t paparashikueshme. Ato ojn n dshprim, uljen e vlersimit pr veten,
zemrim, trbim, agresivitet, dshir pr hakmarrje, makthe dhe lagie
natn, munges respekti ndaj autoritetit, gjendje t lart depresive,
Save the Children. Si t studjohet ndshkimi fizik dhe emocional i fmijve.

Bangkok: Rajoni i Azis Juglindore, Lindore dhe Paqsorit, 2004.
Informacion i siguruar nga Elizabeth Protacio-de Castro, Kryetare e Programit mbi
Traumat Psikosociale dhe t Drejtat e Njeriut, Qendra pr Studimet mbi Zhvillimin
Integrues, Universiteti i Filipineve dhe e dokumentuar te Pauer, Klark F. dhe Hart,
Stjuart N. Rruga drejt nj disipline konstruktive pr fmijn te: Hart, Stuart N
(bot.), Zhdukja e ndshkimit fizik: Rruga drejt nj disipline konstruktive pr
fmijn. Paris: Botim i UNESCO-s, 2005.
drejt disiplins konstruktive pr fmijn. Paris: Botim i UNESCO-s, 2005.
Po aty.
19
ankth, prdorimin e drogs, abuzimin e fmijs, dhun n familje,

kriminalitetin e fmijve dhe, sigurisht, m shum ndshkime fizike.20
20
21
22
23
Fmijt, t cilt jan ndshkuar fizikisht, kan treguar se zhvillojn

sjellje antishoqrore, se jan t prirur ta prdorin dhunn pa e
peshuar punn, duke krijuar vazhdimsi t abuzimit fizik nga nj brez
n tjetrin.21 Duke ushtruar dhunn, ne msojm dhunn.
Si msues, ne jemi prgjegjs pr prmirsimin e edukimit dhe

zhvillimin e nxnsve. Ndshkimi fizik mund t dmtoj rnd
zhvillimin e fmijs dhe ti shkaktoj probleme ambjentimi n shkoll,
si dhe probleme sociale, ndrpersonale dhe psikologjike. P.sh.,
studimet kan treguar se disa prej viktimave t ndshkimit fizik kan
qen t detyruar t ln shkolln, sepse kan patur frik nga rrahja
ose poshtrimi. Sapo e braktisin shkolln, ka shum gjasa q ata t
dalin n rrug e t prdorin apo t shesin drog, ose t merren me
aktivitete t tjera shoqrisht t papranueshme.22,23
Edhe kur ne, pr nj cast, arrijm t ndalojm sjellje jo t mira,

prdorimi i ndshkimit fizik nuk e prmirson sjelljen e fmijs.
Prse? Sepse fmija nuk e kupton, nuk mson se duhet t bj,
far sjellje i krkohet t mbaj, ai mson vetm se duhet t ndaloj
at q po bn. sht njsoj sikur juve tju thon t mos prdorni
ndshkimin fizik, por pa ju treguar se far metodash disiplinore
alternative mund t prdorni.
Prdorimi nga ana jon e ndshkimit fizik mund t bj efektin e

kundrt, d.m.th. padashur ai e prforcon sjelljen e keqe. P.sh.,
trheqja e vmendjes s prindrve dhe shokve mund t jet ajo q
synon nj fmij ngatrrestar si Ramoni.
Po aty.
Nga ndshkimi fizik tek alternativat e disiplins pozitive: Alternativa ndaj ndshkimit
fizik / trupor n Kenia. Nj dokument avokatie (Drafti i dyt) nga Kapitulli i
ANPPCAN Kenya, Janar 2005. http://kenya.ms.dk/articles/
advocacy%20document%20ANP PCAN.htm?udskriv+on%5D [marr nga interneti m
9/29/2005].
Po aty.
Kotton, Katherine. Disiplina n shkoll dhe n klas. Nj varg studimesh mbi
prmirsimet n shkoll. Vshtrim nga afr #9. http://www.nwrel.org/scpd/sirs/5/
cu9.html [marr nga interneti m 10/6/2005].
20
Ndshkimi fizik shpesh shkakton zemrim dhe armiqsi, duke e br

m t vshtir krijimin n t ardhmen t raporteve t mira dhe t
mirbesimit mes msuesit dhe nxnsit, si dhe midis vet nxnsve.
Kjo e vshtirson m shum punn ton, e bn m pak shprblyese dhe
tejet t lodhshme. Ne fillon t na zr frika t shkojm t japim
msim n klas. Nxnsit tan mund ta nuhasin paknaqsin ton dhe
mund t mos duan as ata t vijn n klas.
Fmijt q jan viktima t ndshkimit fizik, mund t prfundojn me

plag q kan nevoj pr mjekim, mund t mbeten me dmtime t
prhershme apo mund tu shkaktohet vdekje. Qoft dhe krcnimi pr
prdorim t dhuns fizike mund t shkaktoj dm. Pr shembull, kur
nj msues krcnon duke ngritur lart nj shkop, ai mund t shpoj pa
dashje syrin e studentit. (Fatkeqsisht nj incident i till ka ndodhur
vrtet).
KUPTIMI
I DISIPLINS
Disiplina sht nj fjal shpesh e keqprdorur, sidomos kur asaj i jepet

gabimisht i njjti kuptim me ndshkimin. Pr shum msues, disiplin do t
thot ndshkim. Ky djal ka nevoj t disiplinohet prkthehet n: Ky djal
ka nevoj pr pllmb n prapanic apo rrahje me shkop. . Kjo sht
GABIM!
Disiplina sht procesi i t msuarit ose trajnimit t nj personi q
tu bindet rregullave ose nj kodi sjelljeje n nj kuadr afatshkurtr
dhe at afatgjat.24,25
Ndrkoh q ndshkimi nnkupton mbajtje nn kontroll t sjelljes s
fmijs, disiplina nnkupton zhvillimin e sjelljes s fmijs. Disiplina i mson
fmijs vetkontrollin dhe besimin, duke e fokusuar at tek ato gjra q ne
duam tia msojm atij dhe n ato gjra q ai ka aftsi ti msoj. Kjo sht
baza pr ti msuar fmijt se si t jen n harmoni me veten e tyre dhe t
24
25
Kersi, Katharine C. Mos na i mbytni fmijt tan: Nj udhzues pr prindr dhe

msues drejt disiplins pozitive. http://www.cei.net/~rcox/dontake.html [marr n
internet m 10/10/2005].
Uelker, J. Eileene. Shtrydhini limonat e bjini limonad: Shfrytzoni ant pozitive
pr t disiplinuar fmijt. http://ohioline.osu.edu/hyg-fact/5000/5153.html [marr
n internet m 10/10/2005].
21
shkojn mir me t tjert. Qllimi m i lart i disiplins sht q fmijt t

kuptojn sjelljen e tyre, t marrin iniciativ, t tregohen t prgjegjshm
pr zgjedhjet q bjn dhe t respektojn veten e tyre dhe t tjert. Me
fjal t tjera, ata prvetsojn nj proces pozitiv t menduari dhe t
sjelluri, q mund tu shrbej gjat gjith jets. Pr shembull, kur ju shkon
mendja te nj person i disiplinuar, far ju kujtohet? Nj gjimnazist
olimpik, dikush q ka ln nj huq t keq, si p.sh., pirjen e duhanit, dikush q
ruan qetsin n mes t kaosit. T gjitha kto krkojn vetkontroll, ky
sht dhe qllimi i disiplins.
Disiplina formon sjelljen e nj fmije dhe e ndihmon at t msoj se
sht vetkontrolli, kur i jep kurajo dhe jo kur i l pasoja t dhimbshme e
t pakuptimta. N rast se ju jeni prind apo miku juaj ka fmij, pa kujtoni
vitin e par apo t dyt t jets s nj fmije! Si msohet ai t prplas
duart, t ec apo t flas? Ju ose miku juaj ndoshta keni prdorur teknika
msimi prmes dhnies s shembujve (t njohur, gjithashtu, si modelim),
duke br lvdata dhe duke u dhn mundsin t ushtrohen, jo duke u
irrur, as duke ua futur me pllmb, duke i fyer apo duke i krcnuar. Ky
inkurajim sht nj lloj shprblimi q e stimulon fmijn t punoj, t msoj
dhe t ket rezultate t mira. Kshtu arrihet q fmija t moj veten, ai
mson se shprblimi apo lvdata fitohet me merit. Fmijt mund t
zgjedhin: ti fitojn ose ti humbasin ato. Kjo u jep atyre aftsin e
vetkontrollit n jet, q sht nj element ky pr nj vlersim t
shndetshm t vetes. Edhe kur nuk i inkurajojm pr sjellje jo t mira si
moskushtimi i vmendjes kur kan shprthime ndjenjash apo vijn von n
klas me kalimin e kohs, kur fmijt nuk arrijn t trheqin vmendjen
prmes sjelljes jo t mir, ata msohen t kontrollojn veten. Ata e kuptojn
se mund t trheqin vmendjen e tjetrit vetm kur sillen mir, kur arrijn n
koh, domethn, kur ju e shihni se ata veprojn mir.
Le t kthehemi edhe njher te Ramoni dhe se si msuesi i tij e disiplinoi
at dhe msoi prej tij.
22
Studim rasti: Ndryshimi i Ramonit26

Java e re nisi njlloj si ajo q sapo kaloi. Ramoni me sjelljen e tij vazhdonte
t prishte rregullin dhe qetsin n klas dhe t gjith po mendeshin. Por
gjat fundjavs q kaloi, un e vrava mendjen gjat pr Ramonin. Nisa t
mendoj se far prshtypje m kishte ln ai dhe prshtypja kryesore qe se
ai m kishte zemruar dhe m kishte irrituar shum. Sipas librit Disiplina
bashkpunuese, mnyra se si ndjehemi kur nj nxns sillet jo mir, na
tregon se far objektivi i ka vn vetes nxnsi q sillet keq. Sapo msojm
prse nxnsi bn ato q bn, sht m e leht t gjem rrugn se si t
merremi me t.27
Zemrimi na tregon se nxnsi po tenton t marr pushtet, ndrsa irritimi
na tregon se nxnsi krkon t na trheq vmendjen. Duke menduar pr
kto, un e kuptova se Ramoni sjelljen e tij irrituese e shfaqte n sy t
shokve t klass dhe m t rriturve me z t lart dhe egrsi t madhe, q
t trhiqte sa m shum vmendjen e t gjithve. Kur ai arrinte t na e
trhiqte vmendjen, krkonte t fitonte pushtet, duke kundrshtuar hapur
q ti bindej krkess son pr t ndaluar, duke na i ngritur t gjithve
nervat. Ather un thash me vete se duhej ti jepja Ramonit kontrollin mbi
mua dhe mbi klasn. Mbi t gjitha, si v faj, un jam prgjegjse pr
veprimet e mia. Fillova t kuptoj se edhe duke mos patur kontroll mbi t, un
mund t kontrolloja ato q thosha dhe ato q bja. Kshtu, u krijua nj plan i
ri dhe mora nj qndrim t ri.
T mrkurn n mngjes mora vendim q fardo gjje t bnte Ramoni,
un sdo ti kushtoja vmendjen q krkonte sjellja e tij, duke e injoruar. Kur
ai erdhi n klas dhjet minuta m von, un bra sikur se vura re. I dhash
kujdestarit t klass nj fije letr dhe i krkova t shnonte gjithka q do
t bnte Ramoni, dhe nuk ndrhyra fare n sjelljen e tij.
Ramoni sla gj pa br gjat asaj kohe, vetm pr tu zhveshur lakuriq,
nuk u zhvesh. Lvizte mes bangave, luante me flokt e t tjerve, i mori
syzet kujdestarit dhe i vuri vet, bnte sikur donte t hapte dern pr t
dal jasht, madje i hipi kujdestarit mbi bang. Ne sfolm asnj fjal. E
26
27
Ky rast studimor sht prshtatur nga ditari i Ellen Berg, nj msues i arteve t
gjuhs n shkolln e mesme , Shn Louis, Misuri, SHBA,. http://www.middleweb.
com/ msdiaries01/MSDiaryEllenB7.html [marr nga interneti m 10/6/2005].
Albert, Linda dhe Desisto, Pete. Disiplina bashkpunuese. Shrbimi i Drejtimit
Amerikan, 1996.
23
gjitha klasa m shihte sikur t kisha lojtur nga mendt. Un u shpjegova se

pr ne ishte m me rndsi t prishej ora e msimit prej atyre q nuk e donin
at, kshtu q e vazhduam msimin si zakonisht. Isha gati ti puthja ata
nxns, t cilve megjithse her pas here u vinte t qeshnin me vete, i
injoruan trsisht gomarllqet e tij, edhe kur ai prpiqej ti shqetsonte.
Sjellja e Ramonit u prkeqsua. Gjat gjith kohs ai vazhdonte t m
krkonte t shkonte n banjo, t shkonte te zyra e nndrejtorit dhe te roja
e shkolls. Un vazhdoja ta injoroja.
M pas, ndodhi dika e uditshme. N vend q t ikte nga klasa, ai u ul n
bang. Aty nga fundi i msimit, kur un po i lija t lir nxnsit, duke i
prmendur secilit emrin, ai erdhi tek un dhe m tha: A mund t iki dhe un,
z. Berg?. Ai priti e priti deri sa un u ndava me t gjith, m krkoi t ikte,
por su largua pa i dhn un leje.
Un pyesja veten se far do t ndodhte t nesrmen. A do t kishim
ndonj ndryshim apo do t m duhej t duroja prsri sjelljen padurueshme
t Ramonit?
T enjten, Ramoni erdhi n orar, i pajisur me fletore, laps dhe libr. U ul
qetsisht n vendin e tij dhe ngriti dorn pr t br pyetje. Gjat gjith
kohs ai slvizi nga vendi dhe as foli pa leje. Mezi e mbante vendi, por e
kuptoja se sa t vshtir e kishte t rrinte urt. Ai nuk bri asnj nga
detyrat q i dhash, por mendoja se pr Ramonin ishte pun e madhe q po
kontrollonte veten.
far msimi nxora un? Ssht e thn q ne t bazohemi gjithnj tek
ato q kemi br. Po t kisha vazhduar t njjtn strategji t vjetr, e cila
m kishte dhn rezultate n t kaluarn, jam e sigurt q sdo t kishim
patur asnj prmirsim n sjelljen e Ramonit. Un e di se disa msues
kujtojn se nxnsit duhet t sillen si duhet, sepse jemi ne q ua krkojm,
kur n realitet shum prej tyre sveprojn ashtu. Ne jemi t rritur dhe kemi
prgjegjsin t ndryshojm punn ton pr t plotsuar krkesat e t
gjith nxnsve, jo vetm t atyre q rrin urt, q sillen mir apo q e
kuptojn nj koncept sapo ua shpjegojm at.
Ramoni m msoi se un smund t ndryshoj asnj fmij, por pr t ndikuar
mbi vendimet e tyre, un mund t ndryshoj kushtet n klas. Bibliotekari i
shkolls m tregoi se msimi i vrtet fillon kur nj nxns ka probleme.
24
Ne smund t kontrollojm gjithka dhe sigurisht q smund t

kontrollojm asnj njeri, por kemi njfar pushteti n klas. Ky sht
pushteti q ne, si profesionist dhe qenie njerzore, vendosim ta
shfrytzojm pr tiu prgjigjur situatave t vshtira.
T kuptuarit e ktij momenti bri q t ndryshoj e tr bota e Ramonit.
Tabela e mposhtme prmbledh disa nga tiparet pozitive t disiplins n
raport me mjedisin ku zbatohet ndshkimi.28 Cilat jan karakteristikat e
metods q prdori msuesja pr t disiplinuar Ramonin? Cilat jan tipike
pr klasn tuaj?
28
Disiplina sht:
Ndshkimi sht:
T'i ofrosh fmijs alternativa

pozitive.
I thuhet vetm se far NUK

duhet t bj.
T prgzosh apo shprblesh

prpjekjet dhe sjelljen e mir .
T reagosh ashpr ndaj sjelljes jo

t mir.
Kur fmijt respektojn rregullat,

pasi ato jan diskutuar dhe
pranuar.
Kur nxnsit respektojn

rregullat, sepse i kan krcnuar
ose marrja me t mir.
Udhheqje konstante, e vendosur.
Kontroll, sharje, tallje.
Pozitive, respekton fmijn.
Negativ dhe shprfills ndaj

fmijs.
Jo i dhunshme fizikisht dhe

verbalisht.
I dhunshm dhe agresiv fizikisht

dhe verbalisht.
Ka pasoja logjike q lidhen drejtprsdrejti me sjelljen jo t mire.
Ka pasoja q nuk kan lidhje

logjike me sjelljen jo t mire.
Prshtatur nga Ndshkimi fizik drejt alternativave t disiplins pozitive n Kenia .

Nj dokument avokatie (Drafti 2) nga Kapitulli ANPPCAN Kenya, Janar 2005. http://
kenya.ms.dk/articles/advocacy%20document% 20ANPPCAN.htm?udskriv+on%5D
[marr nga interneti mw 9/29/2005].
25
Disiplina sht:
Ndshkimi sht:
Kur fmijt detyrohen t

korrigjojn gabimin q sjellja e
tyre i ka shkaktuar nj tjetri.
Kur fmijt ndshkohen pr

lndimin e t tjerve, n vend q
ata t japin prova se si mund t'i
korrigjojn gabimet e tyre.
T kuptojn aftsit e tyre

individuale, nevojat, pasojat dhe
fazat e zhvillimit.
E paprshtatshme pr fazn e
zhvillimit t fmijs; rrethanat
individuale, aftsit dhe q s'merr
parasysh nevojat e tij.
E mson fmijn t
vetdisiplinohet.
I mson fmijs t sillet mir

vetm kur ka rrezik ta kapin n
gabim.
Dgjim dhe msim prmes

shembujve.
Qortim i vazhdueshm i fmijve

edhe pr shkeljet m t vogla, duke
br q ata t na injorojn (t mos
ua vn m veshin fjalve tona).
T prdoren gabimet si mundsi

pr t msuar.
Detyrohen nxnsit t zbatojn

rregulla jo logjike "vetm e vetm
sepse juve u keni thn ashtu".
Drejtohet te sjellja e fmijs, kurr

te fmija - sjellja juaj s'ishte e mir.
Kritikon fmijn dhe jo sjelljen e

tij - ti je budalla, ke br gabim.
DISIPLINA
POZITIVE N KLAS
Fmijt kan nevoj t msojn q t kuptojn dhe t respektojn rregullat e

shoqris. Por ssht e nevojshme dhe mund t jet mjaft e dmshme, ti
rrahsh apo t abuzosh me ta. Ekzistojn prova se vajzat dhe djemt reagojn
m mir ndaj metodave pozitive, ndaj diskutimeve dhe sistemeve t shprblimit
sesa ndaj ndshkimit prmes abuzimit verbal, fizik ose emocional.29
29
Save the Children. Si t studjohet ndshkimi fizik dhe emocional i fmijve.

Bangkok: Rajoni i Azis Juglindore, Lindore dhe i Paqsorit, 2004.
26
Lexoni skenat n vijim dhe provoni t identifikoni se me mnyra pozitive

dhe negative msuesi e trajton sjelljen jo t mir t nj nxnsi. 30.
Skena 1
Lek hyn n klasn e saj t vitit t katrt pr t filluar lndn e matematiks.
Ndrsa ajo fillon t shpjegoj, nxnsit e saj vazhdojn bisedat mes tyre
dhe spo e dgjojn. Ajo ngre zrin: Lrini fjalt, ju lutem! Tani po fillojm
msimin. T gjith pushojn, prve ajit. aji vazhdon t flas me shokun e
tij rreth lojs s futbollit, q kishte par mbrm n televizor. Leku i brtet:
aj, prse nuk pushon? Pa dil te qoshja e klass dhe qndro me fytyr nga
muri. Ke pr ta par se t pret. Prit sa t mbaroj msimi!. Duke kaluar nga
kjo klas, msuesi kujdestar pyet: Do q tia tregoj un se kush sht bosi
ktu?. aji shkon duke qar dhe ndalon te qoshja e klass, i friksuar pr
fatin e vet dhe duke mallkuar veten pr at q kishte br. Ndoshta ditn e
nesrme ai nuk do t duket n shkoll.
Skena 2
Leku hyn n klasn e saj t vitit t katrt gati pr t filluar lndn e
matematiks. Kur hyn brenda, ajo thot: Ju lutem, pushoni fjalt! Tani po
fillojm lndn ton t matematiks dhe t gjith t dgjojn me vmendje..
Pasi klasa qetsohet, Leku dgjon ajin q po flet ende me shokun e tij. Leku
pyet: Kush po flet akoma? M duket se dikush i ka harruar rregullat e
vendosura.. Msuesi kujdestar i klass, q kalon andej, dgjon fjalt e
Lekut dhe pyet me zemrim nse ka ndonj problem, pasi ai di ta zgjidh
shpejt. Leku e falnderon dhe i thot se mund ta zgjidh vet situatn. Leku
vshtron n drejtim t ajit dhe pyet: Se kuptova prse msuesi kujdestar
foli ashtu? A keni ndonj ide?. I zn si n faj, aji prgjigjet: Po ja, un
vazhdova t flisja, pasi ju i krkuat klass t mbaj qetsi.. Leku pyet: Kur
e kemi ne mundsin t bisedojm pa i shqetsuar t tjert gjat msimit?
aji thot: Kur ora e msimit t ket mbaruar.. Leku miraton me kok dhe e
pyet ajin ti tregoj se sa bjn 100 pjestim pr 2. Ai i prgjigjet 50. Leku
30
Ky seksion sht prshtatje e nj studimi t kryer n fillim n ndihm t prindrve t

Doescher, S. dhe Burt, L. Ju, fmija juaj dhe disiplina pozitive. Universiteti
shtetror i Oregonit, Shrbimi i Zgjeruar, Mars 1995. http://eesc.orst.edu/
agcomwebfile/edmat/ec1452-e.pdf [marr n internet m 10/12/2005].
27
v buzn n gaz dhe i thot: Shum mir.. aji tregoi kshtu m shum
vmendje dhe nuk foli me shokun derisa mbaroi ora e msimit.
Skena 3
Leku hyn n klasn e vitit t katrt gati pr t filluar msimin e
matematiks. Kur hyn brenda, ajo thot: T gjith mbani qetsi, ju lutem!
Ne po fillojm orn ton t matematiks dhe t gjith duhet t dgjojn me
vmendje.. Pasi klasa qetsohet, Leku dgjon ajin tek vazhdon t bisedoj
me shokun e tij. Leku merr nj flet gabimesh dhe shkruan: Nuk zbaton
rregullat e klass dhe m pas i krkon ajit t plotsoj n krye t flets
emrin e tij, vitin, msuesin, orn dhe datn. Leku thot: aj, un po e vendos
te cepi i bangs tnde kt shnim pr gabimin q ke br. Po qe aty deri n
fund t msimit, ti mund ta grissh. N rast se ti do t vazhdosh t flassh
pa leje, un do ta marr e do tia oj msuesit kujdestar. N fund t ors,
aji e hodhi at letr n kosh.
Kur teknikat disiplinore jan negative, ato mund ti dekurajojn dhe
mundojn fmijt. Kur ato jan pozitive, ato i ndihmojn nxnsit t sillen
mir.
N skenat 1 dhe 2 m sipr, mund t dallojm situata negative mes Lekut
dhe ajit. A mundeni ti identifikoni?
Prgjigje: N skenn 1 si Leku dhe msuesi kujdestar shfaqin zemrim
shprthyes. Ata e krcnojn ajin: Prit sa t mbaroj msimi! dhe Do q
tia tregoj un se kush sht bosi ktu?. Leku, gjithashtu, prdor nj
ndshkim t palogjikshm, t pakuptimt, duke e urdhruar ajin t
qndroj n qoshe me fytyrn e kthyer nga muri. N skenn 2 Leku e
poshtron ajin me sarkazm: M duket se dikush i ka harruar rregullat e
vendosura.. mendoni ju, si ndjehet aji pas reagimeve t ashpra t Leks
dhe t msuesit kujdestar?
Skenat 2 dhe 3 prmbajn edhe shembuj t situatave pozitive mes Leks
dhe ajit. N skenn 2, Leku hyn n klas dhe krkon q t respektohet nj
qndrim i caktuar (t mbahet qetsi), si dhe shpjegon arsyen prse (meq
fillon ora e matematiks dhe t gjith duhet t dgjojn me vmendje).
Ndaj reagimit t msuesit kujdestar, ajo thot: Se kuptova prse msuesi
kujdestar foli ashtu?. Kjo pyetje e bn ajin t reflektoj pr reagimet e
28
msuesit kujdestar dhe prse sjellja e tij e kishte mrzitur at, Lekun dhe
nxnsit e tjer. Gjithashtu, Leku miraton me kok pr ti dhn t kuptoj
ajit se ka t drejt lidhur me kohn se kur duhet t flas me shokt e tij.
Ajo, gjithashtu, i jep kuraj atij duke i dhn nj mundsi q ti prgjigjet
drejt nj pyetjeje t thjesht matematikore, duke e prgzuar e duke vn
buzn n gaz. Kjo i tregon ajit se Leku ende ka mendim t mir pr t. Ishte
sjellja e tij q kishte shkaktuar shqetsimin, jo ai vet.
N skenn 3 Leku tregohet e mirsjellshme, por dhe e vendosur n qndrimin q mban ndaj sjelljes jo t mir t ajit. Kjo i jep ajit mundsin q t
tregohet i prgjegjshm pr qndrimin e tij dhe pr at q ndodh m pas.
Shtat parimet e disiplins pozitive pr fmij

1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Respektoni dinjitetin e fmijs.

Zhvilloni qndrime prosociale, vetdisiplinimin dhe karakterin.
Gjallroni sa m shum pjesmarrjen e fmijs.
Respektoni krkesat e zhvillimit t fmijs dhe cilsin e jets.
Respektoni motivimin e fmijs dhe botkuptimin e tij.
Garantoni paansi (barazi dhe mosdiskriminim) dhe drejtsi.
Nxitni ndjenjn e solidaritetit.
Burimi: Pauer, Klark F. dhe Hart, Stjuart N. Rruga drejt nj disipline konstruktive
pr fmijn te: Hart, Stuart N (bot.), Zhdukja e ndshkimit fizik: Rruga drejt
nj disipline konstruktive pr fmijn. Paris: Botim i UNESCO-s, 2005.
Hapat e disiplins pozitive

Ndrsa ndshkimi sht nj akt i vetm, disiplina pozitive sht nj proces
me katr faza, q miraton dhe shprblen sjelljen e mir n kt mnyr.31
1. Sjellja e mir prshkruhet me fjalt: T gjith t mbajn qetsi
tani, ju lutem!.
31
Prshtatur nga: Disiplina pozitive, Metoda dhe prkufizimi http://www.

brainsarefun.com/Posdis.html [marr nga interneti mw 12/2/2005].
29
2. Pr kt jepen arsye t qarta: Ne po fillojm orn e lnds s

matematiks dhe t gjith duhet t dgjojn me vmendje. Kjo do t
thot se mbajtja e qetsis tregon respekt pr t tjert. Kjo sht
nj mnyr e mire, sepse t tjert duhen trajtuar ashtu si do t
donit tju trajtojn edhe ata ju.
2. Krkohet miratimi: A e kuptoni prse mbajtja e qetsis sht
shum e rndsishme?. Ose si n rastin e ajit: Kur mund t
bisedojm pa i shqetsuar t tjert gjat msimit?
3. Inkurajohet sjellja e mir: kontakt me sy, nj miratim me kok, nj
buzqeshje, nj pes minutsh loj n fund t dits, pik vlersimi
shtes, prmendja e nj suksesi para klass ose shkolls (vlersimi
para t tjerve sht shprblimi m i madh). Kur prdoren
shprblimet, ato duhet t jen gjithnj t menjhershme dhe t vogla,
gjithsesi, mirnjohse.
Ky proces bn efekt mbi fmij t veant. Sidomos n klasa t mdha, ai
mund t bj efekt edhe mbi grupe fmijsh. Truku konsiston n nxitjen e
fmijve pr tu ndjer pjes e nj skuadre fituese (klass n trsi),
duke lavdruar prpjekjet e secilit fmij si pjestar i vlefshm i skuadrs.
Kujtoni se: Spikatini nxnsit kur bjn vepra t mira dhe lavdrojini
menjher. Ky sht thelbi i disiplins pozitive.
Shnim: Disiplina pozitive mund t dshtoj po qe se:
1.
Studenti ose e tr klasa nuk shprblehet shpejt.
2. Theksi vihet m shum te detyrat sesa te sjellja. Pr shembull: Sa

mir q e mbyllt gojn dhe i ndaluat bisedat. nuk sht njlloj si: Sa
mir q menduat dhe pr t tjert dhe e pushuat shpejt zhurmn.
3. Theksi vijon t vihet m shum mbi at q bn nxnsi n mnyr jo
korrekte sesa at korrekte.
Kur prdorim disiplinn pozitive, prpiquni t mbani parasysh nj raport
4:1. Vini n dukje pr do nxns apo klas katr veprime korrekte dhe nj
veprim jo korrekt. Jini kmbnguls. Duke prdorur raportin katr me nj,
ju u tregoni nxnsve tuaj se jeni vrtet serioz, duke vrejtur ato far ata
30
bjn mir, duke i shprblyer menjher.32 Pr t msuar nse e keni arritur

kt raport, mbani ditar dhe n fund t do ore msimi ose dite, reflektoni
se sa her u keni vn n dukje nxnsve veprimet e tyre t mira n
krahasim me veprimet jo t mira. Ju mund ti krkoni nj nxnsi apo
kujdestarit t klass tju monitoroj derisa vlersimet tuaja t bhen rutin
dhe kriticizmi t shfaqet rrall.
Msuesit q prdorin disiplinn pozitive besojn tek aftsit e nxnsve
t tyre dhe u prcjellin atyre dashuri dhe respekt. Kur msuesit duan t
ndjekin ecurin e nxnsve dhe t reagojn n at mnyr q tu inkurajojn
sjellje pozitive, ata i ndihmojn nxnsit t bhen t prgjegjshm pr
sjelljet e tyre dhe nxnsit paksojn rastet e sjelljeve jo t mira.
Strategji reflektimi: T msuarit dhe zbatimi i leksioneve

pozitive
Msuesve dhe nxnsve u krijohen do dit shum raste pr tu lidhur
pozitivisht me njri tjetrin. Pa kujtoni nj situat nga ato t fundit, kur ju
dhe nxnsit tuaj keni shkuar mir; mbase gjat dhnies s udhzimeve
individuale. Prshkruani prvojn tuaj n vendet bosh m posht. Si mund ta
prdorni kt informacion pr t punuar m mir me nxnsit e tjer dhe t
shmangni prdorimin e disiplins negative?
far bn nxnsit e tu?
far that apo si vepruat?
Si u prgjigj fmija?
32
Po aty.
31
Si e ndjet veten?
Si do ta prdornit ju kt prvoj me fmijt e tjer?
SHMANGIA
E DILEMS S DISIPLINS
Ky seksion do t flas pr dilemn e disiplins, q do t thot mbi

vendimmarrjen, nse duhet kontrolluar sjellja e nj nxnsi sepse ashtu doni
ju apo duhet prmirsuar sjellja e nxnsit pr t mirn e tij. Kjo dilem
bazohet n iden e gabuar se disiplina dhe ndshkimi duan t thon t
njjtn gj, se veprimet e ndrmarra pr secilin nxns jan po ato dhe se
rezultati do t jet po ai. Pr t shmangur kt dilem dhe pr t larguar
do paqartsi, ne kemi msuar pr dallimin mes ndshkimit dhe disiplins,
natyrn dhe pasojat e ndshkimit, n dallim nga disiplina pozitive, si dhe pr
metodn e disiplins pozitive. Me siguri q ju keni zbuluar shum gjra, keni
zhvilluar ide t dobishme dhe keni msuar se si veprimet tona disiplinore
ndikojn n sjelljen e fmijve dhe inkurajojn (ose dmtojn) zhvillimin e
tyre pr mjaft koh. M posht do t gjeni dhe nj ushtrim t fundit pr t
testuar njohurit tuaja mbi dallimin mes disiplins pozitive dhe asaj negative.
Strategji veprimi: Disiplin pozitive apo negative

Cilat nga veprimet disiplinore n tabeln e mposhtme jan pozitive dhe cilat
negative? Vendosni nj shenj pohimi () n kolonn prkatse. M tej,
vendosni nj shenj pohimi n kolonn e fundit pr do veprim q keni
ndrmarr ose mund t prdorni pr t korrigjuar sjelljen e fmijs.
Tregohuni t sinqert!
32
Veprimi
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
Pozitiv
( )
Negativ
( )
A keni
prdorur
ndonjher
kt veprim?
Po / Jo
Trheqja e vmendjes nxnsve

para fillimit t ors s msimit.
Prdorimi i udhzimeve t drejtprdrejta (u thoni atyre saktsisht se do tu ndodh).
Bni hipoteza.
Bni akuza pa baz.
Ngrihuni dhe lvizni npr klas.
Prdorni forcn fizike.
Komandoni.
Veproni n at mnyr si
krkoni dhe nga nxnsit t
veprojn (modelim).
Prgjithsoni sjelljen e nj nxnsi.
Krahasoni publikisht nj fmij
me nj tjetr.
Pasuroni mjedisin e klass tuaj.
U paraprini problemeve.
Kmbngulni se ju jeni m i madh
n mosh dhe m superior.
Vendosni rregulla disipline t
qarta dhe t qndrueshme.
Prgjigje: Veprimet e prmendura te 1, 2, 5, 8, 11, 12 dhe 14 jan pozitive.33

Veprimet e prmendura te 3, 4, 6, 7, 9, 10 dhe 13 jan negative.34 Sa pik
keni marr? Sa metoda negative dhe pozitive keni prdorur?
33
34
McDaniel, Thomas R. Nj manual elementar mbi disiplinn n klas: Parime, t vjetra

dhe t reja. Phi Delta Kappan, shtator 1986. Ekstrakt q gjendet te http://
www.honorlevel.com/techniques.xml [marr n internet m 10/6/2005].
Albert, Linda. Udhzues pr msuesin mbi Disiplinn Bashkpunuese. Srkll Pajns,
Minnesota:AGS, 1989.
33
Ndrtimi i raporteve pozitive

Msues - nxns
far do t msoni ju:
Bazat e marrdhnieve msues nxns.

Prse fmijt sillen ashtu si dine.
Prse fmijt sillen jo mire.
T msojm rreth nxnsve duke u nisur nga vetja e tyre.
T kuptojm jetn e nxnsve.
T msojm rreth familjeve t nxnsve.
Komunikimi prindr msues.
Strategjit e inkurajimit.
BAZAT
E MARRDHNIEVE MSUES
NXNS
Msuesit q prdorin disiplinn pozitive i respektojn, edukojn dhe i

mbshtesin nxnsit e tyre. Ata kuptojn prse nj fmij sillet mir ose
keq si di, dhe se far mendon fmija pr veten, ka mund t jet dhe
burimi i sjelljes s keqe. Ata, gjithashtu, e vn theksin tek aftsit e
fmijs dhe te situata e tij familjare. Krkesat q nj msues ka pr fmijn
jan realiste, e marrin fmijn n konsiderat ashtu si sht, jo ashtu si
duhet t ishte. Msuesi e kupton se sjellja jo e mir prbn nj ngjarje, nga
ku nxirren msime konstruktive si pr fmijn, ashtu dhe pr msuesin e tij
dhe se ajo sht pjes e natyrshme, e rndsishme e zhvillimit t tij dhe jo
nj krcnim ndaj autoritetit t msuesit.
Duke ndrtuar nj marrdhnie t till pozitive mbi bazn e t kuptuarit
dhe mirkuptimit, nxnsit fillojn t ken besim te msuesit dhe t
vlersojn qndrimet e tyre. Kur nxnsi reagon ndaj natyrs pozitive t
marrdhnieve dhe disiplins konstante, rastet e sjelljeve jo t mira
paksohen dhe prmirsohet m tej cilsia e marrdhnieve. Pr arritjen e
nj objektivi t till, modele t nj roli t mir jan msuesit m t mir, t
cilt nxnsit prpiqen ti imitojn dhe t shkojn mir me ta.
34
PRSE
FMIJT SILLEN ASHTU SI DIN
Zgjedhja
Zonjusha Samina, nj msuese e shkencave e vitit t katrt, kishte
gjithmon telashe me Harin. Ata shkonin gjithmon keq me njri tjetrin.
fardo q ti krkonte Samina Harit si ardhjen n koh n msim, brjen
e detyrave ai do t bnte t kundrtn. Ajo q Samina skuptonte, por q
m n fund e kuptoi nj msuese tjetr, ishte se Samina ia krkonte do gj
Harit n formn e nj pyetjeje, p. sh.: Hari, a ka mundsi, t lutem, t vish
n klas n orar?. Dhe ai i thoshte gjithmon Jo!.
Askush dhe asnj rrethan smund ta detyroj fmijn t sillet n nj
mnyr t caktuar. Sipas zonjushs Samina, ajo e ftonte Harin t sillej mir,
por ai e refuzonte gjithnj kt ftes. Prse? Sjellja bazohet n zgjedhje
dhe nxnsit tuaj e zgjedhin vet qndrimin q duan t mbajn. Ju nuk mund
ti detyroni ata. Ja pse ndshkimi nuk ka efekt afatgjat. Megjithat, si e
kuptoi dhe msuesi i Ramonit n seksionin e mparshm, ju keni fuqi t
ndikoni mbi vendimet q merr nxnsi pr sjelljen e tij, por ndryshimi duhet
t filloj nga ju, msuesi. N rastin e msueses s Ramonit, asaj iu desh t
msonte t ndrvepronte me Ramonin - dhe nxnsit e saj t tjer - n
mnyr q ai t zgjidhte nj sjellje tjetr, q tu prshtatej rregullave n
klas. Edhe ju keni prpara t njjtn sfid. Roli juaj sht t identifikoni
arsyen e ktyre zgjedhjeve jo t mira, t zhvilloni strategji se si ta ndihmoni
nxnsin q t bj zgjedhje m t mira pr sjelljen e tij.
Si msuam n seksionin e par t ktij dokumenti, fmijt msojn dhe
sillen t ndikuar nga faktort e trashgimis, mjedisi ku jetojn dhe
nevojat e tyre personale dhe psikologjike. Ne smund tiua ndryshojm
trashgimin dhe mund t kemi kontroll t kufizuar mbi mjedisin e tyre,
sidomos po qe se nuk dim t punojm mir ose nuk punojm aspak me
prindrit dhe udhheqsit e komunitetit. Por edhe duke e ditur se secili nga
nxnsit tuaj i merr vet vendimet pr sjelljen e vet, ju jeni t pajisur me
avantazhin strategjik t ndikimit mbi ta. Mos harroni se: Sjellja sht e
kuptueshme dhe e qllimshme. Nxnsit bjn ato q bjn pr nj qllim,
sadopak t vetdijshm qofshin ata pr kt. Kur ju t filloni t shihni botn
ose thjesht klasn tuaj prmes syve t tyre, ju mund tu prgjigjeni atyre
me arsye, konfidenc dhe efektivitet.
35
Strategji veprimi: I njjti nxns, tjetr sjellje

Przgjidhni nj nxns n klasn tuaj, sjellja e t cilit ju shqetson ose ju
zhgnjen. Vzhgojeni at rregullisht pr nj jav, veanrisht jasht klass.
A sillet ai njlloj edhe n ort e tjera apo dhe me nxns t tjer, ashtu si
bn n orn tuaj? N qoft se ai sillet n shkoll krejt ndryshe n situata t
ndryshme, prse mendoni se ka vendosur t sillet ashtu si sillet n orn
tuaj? Kshillohuni me msues q nuk kan probleme me sjelljen e tij. bjn
ata ndryshe nga ju? Mos i parashtroni gj krkesat tuaja n form pyetjesh
(si zonjusha Samina m sipr)? Mos e keni ndshkuar, prandaj dhe nuk do t
vij n msim? Mos msuesit e tjer i ofrojn alternativa t tjera dhe e ln
t merret vet me pasojat? Si mund t punoni q ta ndihmoni n mnyr
pozitive t bhet m i prgjegjshm pr sjelljen e tij?
N qoft se ne besojm se do nxns vendos vet pr qndrimet e tija,
edhe ne duhet t aplikojm po kt metod pr reagimet tona n klas dhe
pr t gjitha veprimet q kryejm me nxnsit. Ne duhet ti bjm pyetje
vetes pr zgjedhjet q bjm pr veprimet tona, prse bjm zgjedhje t
tilla, dhe t tregojm m pas m shum kujdes se si shprehemi si me z, ashtu
dhe me gjeste.
Nevoja e prkatsis
Objektivi kryesor i sjelljes s nxnsit sht t plotsoj nevojn e
prkatsis.35 Kjo dshir prkatsie sht nj nevoj themelore, t ciln e
kan si fmijt edhe t rriturit. Secili prej nesh prpiqet pafund t gjej
dhe t ruaj nj pozicion t rndsishm, nj vend t cilit ti prkas. Gjat
krkimit ton, ne zgjedhim besime, ndjenja dhe qndrime, nprmjet t
cilave mendojm se fitojm rndsi. Shumica e nxnsve kalojn or t tra
gjat dits n shkoll, kshtu q aftsia e tyre pr t gjetur vendin e vet n
grupin e klass dhe at t shkolls, ka rndsi t madhe. Prve ksaj,
fardo metode q t zgjedh nxnsi pr t arritur objektivin e
prkatsis qoft me sjellje t mir apo t keqe kjo metod przgjidhet
q hert n jet dhe bhet mnyr jetese, karakteristike pr at person. Ja
35
Metodat demokratike n drejtimin e ors s msimit. http://www.educ.sfu.ca/

courses/educ326/chapter3.htm [marr n internet m 10/6/2005].
36
pse ju jeni nj aktor i rndsishm pr ta ndihmuar do fmij t zgjedh

nj metod q t jet shoqrisht e pranueshme. Ajo do ti shrbej gjat
gjith jets!
Nxnsit kan nevoj t plotsojn kto krkesa, n mnyr q t
provojn ndjenjn e prkatsis.36
Ata kan nevoj ta ndjejn veten t Aft pr t prmbushur detyra

n mnyr q t plotsojn krkesat e klass dhe t shkolls.
Ata kan nevoj t ndjejn se mund t Komunikojn me sukses me

msuesit dhe shokt e klass.
Ata kan nevoj t kuptojn se Kontributi i tyre n grup sht i

rndsishm.
Kta tre faktor q ndikojn n aftsit e nxnsve pr t plotsuar

kto krkesa e q kan nevoj pr veprimin tuaj jan:
1.
cilsia e marrdhnieve msues nxns, t bazuara n mirbesim,

respektin reciprok dhe arsyen (jo frikn);
2. klima q nxit frymn e suksesit n klas (p.sh., t gjith fmijt e

shohin se jan t prfshir dhe se kontributi i tyre vlersohet, se
mund t punojn n grup me efektivitet);37
3. nj struktur e prshtatshme n klas (mnyrn se si sht ndrtuar
ajo do ta gjeni n seksionin q vijon t ktij dokumenti).
Duke gjetur rrugt pr ti plotsuar kto tri krkesa s bashku me kta
tre faktor, ju mund t plotsoni nevojn e nxnsve pr t gjetur pozicionin e tyre n grup dhe pr t shmangur, kshtu, sjelljen jo t mir q mund t
shkaktohet gjat prpjekjeve t tyre pr t plotsuar nj nevoj t till.
36
37
Albert, Linda dhe Desisto, Pete. Disiplina bashkpunuese. Shrbimi Amerikan mbi
Drejtimin,1996.
Shum teknika pr prmirsimin e klims n klasn tuaj jan t prfshira te T
pranojm diversitetin , nj manual pr krijimin e nj mjedisi gjithprfshirs e
msimdashs, Bangkok: UNESCO, 2004. http://www2.unescobkk org/ips/ebooks/
documents/Embracing_Diversity/index.htm.
PRSE
37
FMIJT SILLEN JO MIR
Mos u mrzitni. Nuk sht se nxnsit tuaj sillen keq me qllim. N fakt, kur
sillen keq, fmijt e kan nj arsye. Disa nga arsyet m t zakonshme, q
besojm se kontribuojn n sjelljen jo t mir, jan:
Ngarkesa pr nxnsin mund t jet shum e leht ose shum e rnd.

Msimi nuk sht interesant dhe nxnsi mrzitet.
Metodat e msimdhnies mund t mos i prshtaten stilit t t
msuarit t nxnsit.
Nxnsi mund t mos jet i prgatitur.
Krkesat jan t paqarta ose t palogjikshme.
Nxnsi ka aftsi t varfra sociale, skomunikon kollaj me ju apo me
t tjert, ose ka nj vlersim t ult pr veten.
T gjitha kto arsye mund t bjn q nxnsi t dekurajohet; nxnsit

q sillen keq, jan nxns t dekurajuar. Ata nuk besojn se mund t jen,
n nj mnyr apo n nj tjetr, t vlefshm. Prandaj, ata krkojn t
gjejn vendin e tyre nprmjet sjelljes s keqe.
Prve arsyeve t siprprmendura, besohet se fmijt sillen jo mir
edhe pr t arritur katr qllime, dhe konkretisht:
1.
2.
3.
4.
Vmendje.
Pushtet.
Hakmarrje.
Shmangie t dshtimit ose paprshtatmris.38
Mendoni pr nj nxns tjetr, sjellja e t cilit ju shqetson ose ju

zhgnjen. Pr t gjetur arsyen e ksaj sjelljeje, pyesni veten se si ndjeheni
kur ai nxns sillet jo mir. Pr shembull, n qoft se ndjeni bezdi kur
nxnsi nuk ju bindet, ai mbase krkon t trheq vmendjen (si Ramoni). A
zemroheni? Pushteti sht synimi m i lart pr nj fmij. A ndjeheni i
lnduar nga sjellja e nxnsit? Ather objektivi i nxnsit ka qen
hakmarrja. I zhgnjyer deri n at pik saq krkoni t hiqni dor nga puna
38
Dreikurs, Rudolf. Fmijt: Sfida. Nju Jork, NY: Duell, Sloan, dhe Pearce, 1964.
Dreikurs, Rudolf dhe Soltz, Viki. Fmijt: Sfida. Toronto: Makleland & Stjuart,
1987. Albert, Linda dhe Desisto, Pete. Disiplina bashkpunuese. Shrbimi Amerikan
i Drejtimit, 1996.
38
e msuesit? Ather nxnsi beson se ju jeni i paprshtatshm dhe sillet keq

pr t konfirmuar iden e tij. Le t shohim m nga afr secilin nga kto
synime dhe se far mund t bhet pr to.39
N krkim t vmendjes
do fmij i shndetshm krkon vmendje dhe shpesh sjellja e tij jo e mir
vjen ngaq ai ka nevoj pr vmendje. Nj objektiv i rndsishm i msuesit
sht t tregoj vmendje, pr t ciln nxnsit kan nevoj q t zhvillojn
vetvlersimin e shndetshm. Megjithat, disa nxns zgjedhin t sillen jo
mir, pasi krkojn q t tjert tu prkushtohen m shum. Ata duan t
jen n qendr t vmendjes, duke ju larguar ju dhe nxnsit e tjer nga
msimi, pr tju trhequr t gjithve vmendjen. Ata kan nevoj t
konfirmojn n njfar mnyre ekzistencn dhe rndsin e tyre. Hej! Pa
m shikoni mua! Un jam ktu, un jam m i rndsishmi! N qoft se
fmijt nuk arrijn t trheqin vmendjen prmes arritjeve dhe
bashkpunimit, ata do t prpiqen ta fitojn at si t munden. Ata mund t
ndrpresin orn e msimit, por e din se do t trheqin vmendjen, pr t
ciln ndrrojn aq shum.
Moskushtimi i vmendjes n situata t tilla, si qe rasti i Ramonit,
zakonisht e pushon sjelljen jo t mir. Megjithat, kur msuesi prpiqet
vazhdimisht t edukoj nj fmij q krkon vmendje, injorimi mund t mos
mjaftoj. N fakt, injorimi mund t jet shkaku kryesor i problemit.
Pr nxnsit q krkojn vmendje t teprt, ju mund t shtyheni ti
qortoni, ti merrni me t mir apo t prdorni teknika t tjera t disiplins
negative. Por n rast se ju nuk harroni se qllimi i nxnsit sht tju trheq
vmendjen, ssht e vshtir t kuptoni se qortimi apo marrja me t mir
vetm sa e nxit sjelljen jo t mir. Sipas mendjes s nj fmije, vmendja
nga nj msues i inatosur sht m e mir se fare pa gj. Mjafton q tju
bjer n sy sjellja jo e mir e nj nxnsi dhe ai do t sillet keq, q t jet
n qendr t vmendjes.
39
Katr seksionet e mposhtme mbi vmendjen, pushtetin, hakmarrjen, dhe dshtimin

jan prshtatur nga: Trajtimi i sjelljes. http://www.kidsgrowth.com/resources/
articledetail. cfm?id=119 [marr nga interneti m 10/12/2005]
39
M posht jepet nj list veprimesh t disiplins pozitive, q ju mund ti

shfrytzoni pr t udhhequr nxnsit, sjellja e t cilve krkon vmendje
m t madhe.
Tregoni interes kur ata sillen mir, lvdoini kur nuk e krkojn dhe
nuk sillen keq.
Injorojeni sjelljen jo t mir sa m shum t jet e mundur, duke

treguar kujdes gjat asteve t kndshme.
Msojini ta krkojn vmendjen (pr shembull, bni letra m shikoni

mua, ju lutem, q ata ti ngren syt sa her q kan ndonj pyetje).
Jepuni nj shikim indiferent, por mos u flisni.
Qndrojuni m shum afr sesa larg (ata nuk kan nevoj t sillen keq
kur ju ndodheni pran tyre).
Drejtojuni me emr nxnsit q duhet t ndaloj apo t bj nj

veprim, identifikoni se far sduhet br, thuajini nxnsit se far
duhet t bj n at ast, lreni t marr vet vendim pr hapin q do
t hedh dhe pasojat q do t rrjedhin prej tij; si shembull lexoni pr
kt skenn e tret t kapitullit t mparshm, mes Lekut dhe ajit.
Bni gjra t befasishme, si fikni dritn, luani nj pjes muzikore, ulni

zrin, ndryshoni zrin, flisni nga muri.
Trhiqjani vmendjen nxnsit, duke i br nj pyetje t

drejtprdrejt, duke i krkuar nj favor, duke i ofruar alternativa,
duke ndryshuar aktivitetin.
Parimi i prgjithshm pr t reaguar ndaj nxnsve q krkojn vmendje

sht:
Kurr mos u kushtoni vmendje kur e krkojn, edhe n raste sjelljeje t
mir. Ndihmojini nxnsit t motivohen vet. Kushtojuni vmendje kur ata
nuk e presin. Kapini n stet kur tregohen t mir.
40
Pushteti
Nxnsit krkojn vazhdimisht t msojn se sa pushtet kan; Ramoni sht
nj shembull i mir. Disave u duket se jan pjes e rndsishme e klass
vetm kur bjn numra. Nxnsve q krkojn pushtet u duket se jan t
rndsishm vetm kur ata sfidojn autoritetin, kur kundrshtojn rregullat
dhe nuk u binden udhzimeve. Ata besojn gabimisht se i prkasin klass
vetm kur dikush i kontrollon. T gjith ju sfidojn, pr t par se deri ku
mund t arrijn ose do t bjn mos tju zbusin, ngaq e shohin se ju sdoni
t vazhdoni m t ndesheni me ta.
Reagimi yn i natyrshm gjat ndeshjeve pr pushtet sht t ndjert t
provokuar dhe t inatosur. Prirja sht q ti ndalojm kto prplasje, duke
prdorur ndshkimin fizik, por kjo ssht gj tjetr vese nj armpushim i
shkurtr. Gjat ndeshjeve pr pushtet ju duhet t mbani nj qndrim t
ngroht, por t vendosur. Bisedat sofrojn ndonj gj t mir, ato vetm e
ushqejn luftn pr pushtet. Ju duhet t vendosni se duhet t bni vet
dhe jo se sa pun do tju duhet. Rregulli i prgjithshm pr tu marr me
nxnsit q krkojn t fitojn pushtet sht t trhiqeni nga konflikti.
Mos harroni, pr do sherr krkohen dy vet! Tregohuni i qet, ofroni
alternativa dhe prisni t shikoni se pasoja do t rrjedhin nga sjellja e
nxnsit. Ju mund edhe t siguroni bashkpunimin e tyre, duke u krkuar
ndihm. Pr shembull: N rregull, ju sdoni t vini n msim n orar. Ju
kuptoj. Por a mundeni, ju lutem, t m ndihmoni t marrim mungesat kur
nxnsit vijn n klas?. N vend q ai t krkoj pushtet mbi ju, ju i jepni
nxnsit nj pozicion prgjegjsie dhe nj pushtet t legjitimuar.
Hakmarrja
T merresh me nj synim t gabuar si sht hakmarrja, kjo krkon durim.
Nj nxns q lndon t tjert dhe juve, e ndjen se t tjert jan lnduar
(realisht ose mendon se sht kshtu) dhe se ata kan pr t marr hak. T
tjert ndjehen t keqtrajtuar, t mundur dhe t dshpruar, kshtu q me
dashje ose pa dashje krkojn t marrin hak. Hakmarrja mund t merret
fizikisht ose n mnyr pasive nprmjet mosveprimit. Ajo mund t jet
krejt e heshtur, si jan vshtrimet dhe gjestet plot urrejtje. Nxnsi mund
t marr hak ndaj jush jo drejtprsdrejti, por duke pickuar nxnsit e
tjer ose duke shkruar n tabel.
41
Kur nj nxnsi i jepet mundsia t marr hak, nprmjet lndimit dhe t

lnduarit mes njerzve lind nj cikl. Mos harroni se nxnsi q krkon t
hakmerret sht i dshpruar dhe tejet i dekurajuar. Pr ta shkatrruar
kt model hakmarrjeje, ju duhet t mos e lndoni dhe sduhet t merrni
kurr hak. Mos krkoni t hakmerreni vet. Prkundrazi, prpiquni t
ndrtoni nj raport t ngroht mirbesimi me nxnsin, duke nxitur ndjenjn
e vetvlersimit. Kjo mund t arrihet leht, duke e vendosur nxnsin n
situata ku ai t mos ndihet keq. Kur nj nxns ka mendim t mir pr veten,
ai rrallher prpiqet t marr hak. Gjithashtu, msojeni nxnsin dhe t
gjith nxnsit tuaj se si ti shprehin sa m mir ndjenjat e tyre. N vend
q t marrin hak duke lnduar njri tjetrin fizikisht dhe emocionalisht,
msojini ata ta shprehin at q ndjejn, ti thon njri tjetrit se sa t
lnduar jan dhe t prpiqen t gjejn shkakun dhe mnyrn se si ta
shmangin at n t ardhmen.
Evitimi i dshtimit apo paaftsia

Disa nxns kan frik nga dshtimi ose e ndjejn se jan t paaft dhe se
nuk do t plotsojn shpresat e tyre, t prindrve dhe t msuesve. Kjo
ndjenj paaftsie sht nj streh pr fmijn e dekurajuar. Me fjal t
tjera, ngaq ata ndjehen keq, veprojn keq. Ata sdo t prpiqen t veprojn
mir n klas, n rast se kujtojn se jan budallenj. sht shum m e leht
t dorzohesh sesa t prpiqesh dhe t dshtosh prsri. Pr ti kompensuar
ndjenjat e tyre pr paaftsin, ata mund t zgjedhin qndrime t trhequra,
t cilat japin prshtypjen e paaftsis s tyre. Un sdi ti bj kto detyra
t matematiks., Nuk e marr vesh shkencn., Ky libr sht shum i
vshtir pr mua.. Taktikat e disiplins negative, si vnia n tallje dhe
sarkazma (Nuk je i zoti ta bsh m mir!), i bjn kta fmij ta ndjejn
veten edhe m t padobishm. Nga ana tjetr, nxnsit, t cilve u duket se
nuk jan t aft, se sgzojn respekt apo jan mizor, mund t mburren,
krekosen apo t zihen. Ata mund t shndrrohen n t fort, q prpiqen tu
fusin nxnsve t tjer ndjenjn e friks dhe t paaftsis.
Kur nxnsit tuaj e ndjejn veten t paaft, juve ju del prpara nj
detyr e vshtir. Nisuni nga gjendja ku ndodhen (jo nga pozita ku duhej t
ishin), zhvilloni krkesa realiste, ndaloni do kritik ndaj puns s tyre,
inkurajoni edhe prpjekjen m t vogl dhe, mbi t gjitha, mos shprehni
mshir pr ta. Ju duhet tu rivendosni atyre besimin n vetvete dhe ti
inkurajoni, duke u lvduar qoft edhe suksesin m t vogl q arrijn. Krijoni
42
me qllim situata ku ata t arrijn suksese, prmes detyrave t lehta dhe

shfrytzoni rastet pr ti prgzuar pr sjelljen e mir dhe prpjekjet
pozitive. Mos harroni, fmijt nuk jan t rritur n miniatur me gjykime t
kqia, ata gabojn sepse jan gjithmon duke msuar.
SI
T INFORMOHENI RRETH NXNSVE TUAJ
Ndrtimi i nj raporti t ngroht e mirbesimi mes jush dhe nxnsve tuaj, i

till q t nxis sjelljen e mir dhe t parandaloj veprimet e kqija, sht
nj sfid, por ai mund t ket dhe shprblimet e veta, duke e br t
kndshme orn e msimit dhe duke prmirsuar rezultatet e nxnsve tuaj.
Arritjet e tyre reflektojn punn tuaj dhe se sa ata ju ndjekin si model.
Qoft kur keni nj numr t madh nxnsish, qoft kur numri i tyre sht
i kontrollueshm n klas, sfida juaj mbetet ti jepni do nxnsi sa m
shum dije. Pr ju q punoni me klasa t mdha, prpjekjet duhet ti
prqndroni n at grup nxnsish q krkojn kujdes t veant, q sillen
jo mir pr momentin ose sepse ju dyshoni se situata e tyre personale ose
familjare i shtyn t sillen keq. Prqndroini prpjekjet tuaja pr t kuptuar
se mendim kan ata pr veten dhe se cilt jan faktort e jashtm mbase
n familje q ndikojn pr keq n sjelljen e tyre.
Mos harroni: do nxns sht individ m vete. do nxns mbart
me vete nj histori t ndryshme, nj mnyr t ndryshme reagimi dhe
t msuari t bots, secili ka nj ndrr t vetn pr t ardhmen.
Duke gjetur koh pr t msuar rreth nxnsve si individ dhe duke i
njohur familjet e tyre, ju dshmoni se tregoni kujdes pr ta dhe se
respektoni veantin e secilit.
N nj mjedis t respektueshm, t gjith nxnsit e ndjejn veten t
sigurt dhe t vlersuar. Msuesi mban nj raport miqsor dhe t hapur me
nxnsit, por msuesi mbetet gjithmon nj person i rritur. Kushtimi i
vmendjes serioze ndaj puns s secilit nxns flet pr kujdesin dhe
respektin q tregoni. N vend q tu thoni vetm pun e bukur, prpiquni
tjua shpjegoni prse sht e till.
do msues ka nevoj t msoj interesat dhe ndrrat e do nxnsi, si
dhe t marr vesh se far din dhe jan n gjendje t bjn ata. sht me
rndsi q ju t organizoni aktivitete pr ti njohur nxnsit tuaj. Ktu po
43
japim tre aktivitete q msuesit i kan prdorur me sukses.40 Mos dini ju

ndonj tjetr?
Strategji veprimi: Kush jam un?

N fillim t vitit shkollor, jepuni nxnsve t plotsojn nj kartel t
ngjashme me at q jepet m posht? Shfrytzojeni kt informacion pr t
biseduar me nxnsit, pr t hartuar planet tuaja msimore dhe pr t
programuar aktivitetet msimore. N fund t simestrit t par, krkojuni
nxnsve ta mbushin prsri at kartel dhe shikoni pr ndonj ndryshim,
sidomos lidhur me at se n far beson do nxns se sht i zoti t bj
ose jo, si dhe kur e ndjejn veten t lumtur apo t mrzitur n klas. Duke e
shfrytzuar kt informacion, n far aktivitetesh t reja msimore mund
t marrin pjes nxnsit tuaj pr t fituar besimin dhe pr ta shndrruar
klasn n nj vend t kndshm pr t msuar?
N qoft se ju jeni msues q i ndiqni fmijt pr disa vite, mbajini
kartelat n nj dosje dhe rishikojini pr ndryshime. Rishikoni rregullisht
planet tuaja msimore dhe ato t aktiviteteve. Nse punoni n nj shkoll me
msues q japin lnd t ndryshme, shkmbejeni informacionin tuaj me ta
dhe inkurajojini ti prdorin ato gjat prgatitjes s msimeve.
Emri nxnsit __________________________________________

Dua t m telefononi n __________________________________
Gjja q ju duhet t dini pr mua sht _______________________
____________________________________________________
Un do t doja t punoja me _______________________________
Un jam shum i aft n __________________________________
Un nuk jam i aft n ____________________________________
Un jam i lumtur n klas kur ______________________________
Un ndjehem keq n klas kur ______________________________
____________________________________________________
40
Drejtimi i ors s msimit. Raporti me nxnsit dhe njohja e tyre. http://www.

temple.edu/CETP/temple_teach/cm-know.html [marr n internet m 10/20/2005].
44
Strategji veprimi: Ndarja e kohs

Caktoni do dit nj 10 apo 15 minutsh, ose t paktn nj her n jav, q
nxnsit tuaj ti tregojn njri tjetrit, n grupe t vogla, ndjenjat e tyre,
gjrat pozitive dhe ato negative q u kan ndodhur n jet. Nj grup mund
t zgjedh t ndaj me msuesin dhe klasn at informacion q e mendon t
rndsishm.
Aktivitete t tilla t ngjashme mund t prmbajn leximin n klas t
pjesve t caktuara t ditareve sekrete t nxnsve. Kur u msoni se si t
shkruajn ese, krkojuni t shkruajn mbi dika q u ka ndodhur n jet, e
mir apo e lig qoft.
Pr nxns q prjetojn rrethana mjaft t vshtira, prpiquni t
shfrytzoni disa nga strategjit inkurajuese pr t cilat flitet n fund t
ktij kapitulli. Lvdojini ata sa her q ju jepet mundsia dhe me vend.
Pyetini nse kan dika t veant q duan t bjn apo t msojn.
Strategji veprimi: Plotsoni vendet bosh

Prpiloni nj formular apo nj flet pune me vija si:
Pas shkolls un kryesisht _________________________________
Ushqimi im i preferuar sht ________________________________
Aktiviteti im m i preferuar sht ____________________________
Lnda ime m e preferuar n shkoll sht ______________________
Un dua t jem si ________________________________________
Un dua t bhem ______________________ kur t mbaroj shkolln.
N klasa ka shum nxns; ju mund ta shfrytzoni kt aktivitet n fillim
t vitit shkollor si nj mundsi pr fmijt q ata t njihen me njri tjetrin,
sidomos n ato klasa ku fmijt kan t kaluar dhe aftsi t ndryshme. N
45
fletn e letrs me kt informacion, shtoni nj kolon n ann e djatht, por

lereni bosh. Pasi fmijt ti ken plotsuar vendet bosh, krkojuni t gjejn
nxns me t njjtat prgjigje pr secilin deklarim dhe t shnojn emrin e
studentit n kolon.
SI
T KUPTONI KONTEKSTIN E JETS

Q BJN NXNSIT TUAJ
Kur ju, prmes katr synimeve t prmendura m sipr, ta kuptoni prse
nxnsit tuaj sillen keq, mund t przgjidhni m leht mjetin e disiplins
pozitive, pr t paksuar shanset q ata t sillen keq ose pr ti parandaluar
krejtsisht ato. Por katr synimet e diskutuara m sipr prqndrohen
vetm n at fmij i cili prpiqet t plotsoj nevojat e tij emocionale e
psikologjike. Ajo q mungon ende sht t kuptuarit e kontekstit nga i cili
vjen do fmij.
Ne nuk jemi t vetmit q ndikojm n sjelljen e fmijs. do fmij sht
produkt i mjedisit total nga i cili ai mson. Ky mjedis nuk prfshin vetm klasn
dhe shkolln, n t prfshihen edhe vet fmija, familja e tij, si dhe
komuniteti ku ai jeton. Pr shembull, sa her keni dgjuar t thon: Ai vepron
si i ati. ose Ai vepron si vllai i tij i madh.? T kuptuarit e ktij mjedisi m t
gjer, ndoshta, do t jet nj sfid e re pr shum prej jush, veanrisht pr
ata q punojn zakonisht vetm brenda mureve t klass dhe t shkolls.
Mnyra se si sillet n klasn tuaj nj nxns, mund t reflektoj
zhgnjimin e tij ndaj familjes apo jets s vet, ose ndaj rrethanave t
vshtira t tjera me t cilat ai prballet si brenda dhe jasht shkolls. Ajo
q ne mund t na duket si sjellje jo e mir, mbase nuk sht aspak nj
problem disipline. Pr shembull, nj fmij mund t jet duke krkuar m
shum kujdes nga ju, sepse ai nuk e ka at n shtpi. Ky mund t jet nj
reagim i fmijs ose zhgnjim ndaj problemeve n familje, ose gjetk, t
cilat ai i mbart n klas.
Kshtu q problemi nuk qndron te sjellja e fmijs, problem sht
situata n t ciln fmija ka ngecur. Ky zhgnjim, i rnduar nga shkaqet e tij,
mund t na ndihmoj t shpjegojm ndryshimet e papritura n sjelljen e
nxnsve, t cilt zakonisht sillen mir. Sido q t jet puna, n rast se ne e
disiplinojm fmijn pr sjelljen e tij jo t mir, bjm nj gabim. Ne mund
t jemi duke i rn kot n qaf atij fmije pr dika q ssht faji i tij,
46
duke e oroditur m keq at. N nj rast t till, ndshkimi ska pr t

funksionuar dhe ai mund ta dmtoj rnd zhvillimin e sjelljes te fmija.
Pr ta edukuar sjelljen e fmijs n mnyr pozitive, neve na duhet t
kuptojm mjedisin e tij t plot nga i cili ai mson, si dhe faktort q mund
t ndikojn n sjelljen e tij n nivel personal, familjar dhe komunitar. Kur nj
fmij nuk sillet mir, ne na duhet ti mbajm parasysh kta faktor t
lidhur ngusht me katr synimet e prmendura m sipr. Ne duhet t pyesim
veten nse ai ka vshtirsi n klas apo sht dika jasht klass dhe
shkolls q e shkakton problemin. S fundi, zgjidhja e problemeve t tilla
nuk varet vetm nga ne. Neve na duhet t organizojm lidhje t ngushta me
prindrit, udhheqsit komunitar dhe organizatat vendore pr t
identifikuar dhe zgjidhur do situat t vshtir me t ciln fmija
prballet e q reflektohet n sjelljen e tij.
M posht do t gjeni nj list me faktor q mund t ndikojn ose jo mbi
dshirn e nxnsit tuaj pr t ndjekur msimet e pr t patur rezultate t
mira, dhe nse ai mund t sillet mir ose keq. Po aty do t gjeni disa veprime
q mund t ndrmerren pr t provuar dhe kaprcyer kta faktor, veanrisht veprime q krkojn pjesmarrjen e familjeve dhe komuniteteve.41
Kjo list nuk sht shteruese. Flisni me kolegt tuaj edhe pr faktor t
tjer n lokalitetin tuaj q mund t ndikojn n sjelljen e nxnsve tuaj dhe
mbi masat q duhen marr pr ti zgjidhur ato sa her q lindin.
Fmija
Nevoja pr pun. Fmijt q mendojn se duhet t rrin pran familjes ose
gjetk, pr ta ndihmuar t siguroj mjetet e jetess, mund t mos duan t
vijn n klas dhe sillen keq, si mnyr pr tu larguar. Interesi i tyre sht
tu ofrojn familjeve t tyre mbshtetje t shpejt dhe jo t bjn kujdes
pr shkollimin e vet, si nj mnyr afatgjat e zgjidhjes s t ardhmes
ekonomike t familjeve t tyre. Atyre iu duhet treguar se si qndrimi i tyre i
mir ndaj msimit mund t prmirsoj perspektivn e tyre t puns. Atyre
mund tu jepet mundsia t fitojn para dhe t msojn, p.sh., prmes
programeve trajnuese n shkoll t aftsive pr t mbijetuar, ku produktet
41
UNESCO. Broshura 3: Thithja e gjith nxnsve n shkoll dhe msim, T

pranojm diversitetin: Manual pr krijimin e nj mjedisi gjithprfshirs,
msimdashs . Bangkok, 2004.
47
q ata mund t krijojn t mund t shiten dhe fitimet ti shkojn fmijs.

Nj strategji tjetr e mir sht t ftohen prindrit ose antar t
respektuar t komunitetit me njohuri ose shprehi t veanta, t cilt mund
t japin ndihmesn e tyre n klas. Ata mund tiu msojn nxnsve zanatin e
tyre, se si ai lidhet me ato q ata msojn n klas dhe vlern e shkolls pr
t ardhmen e tyre.
Prve ksaj, disa fmij dhe sidomos vajza mund t jen t ngarkuara
me shum pun n shtpi, para se t filloj shkolla, si kujdesi pr vllezrit e
vegjl, pastrimi i shtpis, mbledhja e druve t zjarrit, prgatitja e ushqimit
dhe kujdesi pr bagtin.
Kshtu, atyre mund tu mbetet shum pak koh pr t br detyrat e
shkolls, mund tu vij gjum n klas. Kto nuk jan probleme disipline, por
reagime ndaj situats n familje. Pr rrjedhim, disiplina mbase nuk mund ta
zgjidh sjelljen e fmijs. Prkundrazi, pr ti ndihmuar fmijt n punt e
shtpis dhe n msim, krkohen strategji t tjera, si sht kushtimi i
vmendjes ndaj tyre n klas, duke mos u dhn shum detyra dhe kur u jepen,
t gjendet koh q ti plotsojn n shkoll, duke i nxitur nxnsit t ndihmojn
njri tjetrin n plotsimin e detyrave (msimi shok me shok) dhe duke u dhn
koh shtes pr ushtrime ndihmse, mundsisht me vete pr n shtpi.
Smundja dhe uria. Fmijt nuk msojn mir kur jan t smur, t uritur
ose t ushqyer keq. Zakonisht kta fmij vijn nga familje n skamje, t cilat
luftojn do dit pr t mbijetuar. Smundja dhe uria ulin nivelin e prqndrimit
t nxnsit dhe ndikojn n mnyr drastike mbi rezultatet e msimit. Niveli i
ult i rezultateve mund t shkaktoj ndjenjat e paaftsis dhe dshtimit, t
cilat e shtyjn fmijn t sillet keq. Veprimet q duhen ndrmarr pr ti
ndihmuar kta fmij, e kaprcejn kornizn e klass tuaj, ato dalin jasht
shkolls dhe prfshijn t gjith komunitetin. Aksioni i par sht angazhimi i
shkolls pr programe msimore q ofrojn dreka ose ushqime t gatshme t
rregullta e t ushqyeshme. Nga kto mund t prfitojn sidomos vajzat. Grupet
e grave t komunitetit ose organizata vendore mund ti prgatitin kto dreka
ose ushqime t gatshme. Prve ksaj, ne duhet t punojm me institucionet
shndetsore lokale pr t organizuar programe t rregullta pr kujdesin
shndetsor, at t dhmbve dhe kontrollin ushqimor.42
42
. Pr ide shtes, shih UNESCO. Broshura 6: Krijimi i nj MGJPPM-je t shndetshme

dhe mbrojtse. T pranojm diversitetin: Manual pr krijimin e nj mjedisi
gjithprfshirs, msimdashs . Bangkok, 2004.
48
Frika nga dhuna. Frika nga dhuna gjat rrugs pr n shkoll dhe n
kthim, si dhe n shkoll apo n klas (n formn e ndshkimit fizik apo t
znkave), mund ti bj disa nxns t trhequr dhe t mos marrin pjes
gjallrisht n klas. Ajo, gjithashtu, i jep nj goditje t fort vlersimit q
ata kan pr veten, duke nxitur ndjenjn e paaftsis. far veprimesh
mund t ndrmerrni ju pr ta kuptuar m mir situatn n shkoll?
Ndihmojini fmijt dhe antart e komunitetit t shohin se n mjedise t
shkolls ndodh dhuna, si dhe gjat ardhjes apo kthimit nga shkolla pr n
shtpi. Ju mund t bashkpunoni dhe me udhheqsit e komunitetit dhe
prindrit pr t ngritur aktivitete n ruajtje t fmijve, ku msues
kujdestar, prindr ose antar t tjer t komunitetit t ruajn n zona
me mundsira dhune t lart dhe jasht shkolls. Ktu mund t prfshihet
shoqrimi sa her q e lyp nevoja i fmijve deri n zona t sigurta. Ju mund
tu krkoni nxnsve t plotsojn pyetsor anonim, ku t deklarojn nse
i ka ngacmuar kush apo nse kan psuar dhun fizike dhe si.43 Shkolla juaj
mund t ket nevoj pr politika t forta dhe t detyrueshme kundr
dhuns ndaj fmijve, ku prfshihet dhe ndshkimi fizik, si dhe kode t
prshtatshme sjelljeje pr msuesit dhe personelin shkollor.
Paaftsit fizike dhe mendore, dhe nevojat e veanta. Mjaft fmij
me paaftsi t veanta apo nevoja t veanta nuk vijn n shkoll, sidomos
kur shkollat dhe sistemi yn arsimor nuk ka politika ose programe pr t
prfshir fmijt me paaftsi fizike, emocionale apo t t msuarit.
Megjithat, disa nga kta fmij JAN n shkoll dhe mund ti keni n
klasn tuaj. Kta jan ndr ata q kan paaftsi m t fshehta, si me t
part dhe t dgjuarit, dhe me rregullime si ADHD-ja, si ishte Ramoni. N
rast se kto paaftsi nuk zbulohen, sjellja e fmijve q vjen nga
moskushtimi i vmendjes, rezultatet e ulta n msim, hiperaktiviteti n klas
mund t identifikohen gabimisht si sjellje t kqia. Shkolls i nevojiten
programe kontrolli pr ti evidentuar sa m hert kto situata dhe pr ti
drejtuar fmijt t marrin ndihmn e duhur, q t mund t msojn dhe t
marrin pjes gjallrisht n klas. Nxnsit tuaj mund t bjn vet disa
teste t thjeshta pr t parit dhe t dgjuarit.44
43
44
UNESCO. Broshura 4: Krijimi i nj mjedisi gjithprfshirs, msimdashs, T

pranojm diversitetin: Manual pr krijimin e nj mjedisi gjithprfshirs dhe
UNESCO. Broshura 6: Krijimi i nj MGJPPM-je t shndetshme dhe mbrojtse ,
T pranojm diversitetin: Manual pr krijimin e nj mjedisi gjithprfshirs dhe
49
Familja dhe komuniteti

Familjet dhe komunitetet duhet t jen n vijn e par pr t mbrojtur dhe
pr tu kujdesur pr fmijt, pr t kuptuar problemet q mund t ket nj
fmij dhe pr t ndrmarr veprime pr zgjidhjen e ktyre problemeve n
mnyr t qndrueshme. Mjeti m efektiv pr t parandaluar sjelljen e keqe
jan familjet dhe komunitetet e forta, t kujdesshme dhe produktive. M
posht jepen disa konsiderata kryesore q kan t bjn me familjen dhe
komunitetin e q mund t prcaktojn nse nxnsit tuaj vendosin t
ndjekin apo jo shkolln, ose se si sillen ata brenda saj. A ka faktor t
tjer n shkolln apo n komunitetin tuaj, n vendin apo n kulturn e
vendit tuaj, q mund t ndikojn mbi ecurin dhe sjelljen e fmijve
tuaj n shkoll?
Varfria dhe vlera praktike e shkollimit. E lidhur drejtprsdrejti me
faktorin e msiprm nevoja pr pun sht varfria, e cila shpesh ndikon
n ecurin e shkolls s nj fmije dhe sjelljen e tij n shkoll. Pr shkak t
vshtirsive t tyre financiare, prindr t varfr shpesh jan nn trysnin e
sigurimit t mjeteve m t nevojshme t jetess. Prandaj, fmijt jan t
detyruar t ndihmojn t ardhurat e familjes n kurriz t shkollimit dhe
jets s tyre n t ardhmen. Kjo ndodh veanrisht kur familjet nuk e
kuptojn se shkollimi sht me rndsi pr jetn e tyre t prditshme, ndaj
ata nuk e kuptojn prse fmijt e tyre duhet ta ndjekin shkolln dhe
stregojn interes pr sjelljen e tyre n shkoll (apo ndonjher dhe n
shtpi). Prindrit mund t ken prshtypjen se shkolla e tyre nuk siguron
shkollim cilsor dhe se shprehit q fmijt marrin nga disa punra jan m
me vler se ato q msojn n klas.
Meq arsyeja kryesore e varfris sht ekonomike, strategjit efektive
q synojn ti sjellin fmijt n shkoll dhe ti ndihmojn ata t msojn
aktivisht, shpesh duhet t jen t bazuara n masa nxitse ekonomike
afatshkurtra dhe afatgjata pr fmijn dhe familjen e tij.
Kujdesi i pamjaftueshm. Pr shkak t nevojs pr para, disa prindrve
mund tu mbetet pak koh pr tu kujdesur pr fmijt. Ndonjher, ata
mund t shtrngohen t migrojn larg nga familja prkohsisht ose pr nj
koh t gjat. Pr rrjedhim, ata mund ti ln fmijt nn kujdesin e gjyshit,
e gjyshes apo personave t tjer. Kta prindr ose kujdestar mund t mos
ken njohurit, prvojn apo burimet pr ti siguruar fmijs kujdesin e
duhur, gj q mund t oj n smundje dhe uri. Ata, mbase, nuk mund ta
50
vlersojn shkollimin kur jan n vshtirsi t mdha financiare dhe,

ndoshta, nuk e kan mundsin t kujdesen se si sillet fmija n klas. Cilat
jan disa nga veprimet q mund t ndrmerren pr ti ndihmuar kta fmij?
N dit t veanta, i ftoni prindrit dhe kujdestart e tjer q t

bjn nj vizit n shkoll. Tregojuni atyre punimet e fmijve dhe
zhvilloni me ta biseda informale apo sesione msimore se si t
prmirsohet shndeti i fmijve dhe sjellja prmes nj prkujdesjeje
m t mir.
Njlloj si m lart, i ftoni prindrit dhe kujdestart q kan njohuri t

veanta, t flasin pr aftsit e tyre n klasn tuaj, q edhe ata t
msojn se njohurit e tyre jan t vlefshme pr fmijt.
Inkurajoni konferenca t rregullta msues prindr / kujdestar

pr t diskutuar mbi ecurin e fmijve n msime, se si nj
prkujdesje m e mir mund t prmirsoj rezultatet, vetvlersimin
dhe vetkontrollin e tyre.
T sigurojn materiale n ndihm t kujdesit pr fmijn nga agjenci

qeveritare dhe organizata joqeveritare, veanrisht prej atyre q
merren me shndetin dhe ushqimin. Prdorini ato pr programet pr
fmij mbi shndetin n shkoll apo pr edukimin e jets familjare
dhe shprndaini rregullisht npr shtpira me an t fmijve, pr ti
lexuar ato me antart e tjer t familjes.
Prgatisni programe trajnimi shprehish mbi rolin e prindit n familje,

ku organizata shkollore dhe lokale t ndihmojn prindrit dhe
kujdestart e tjer q t prmirsojn praktikat e kujdesit
prindror dhe t kujdestarve.
Zhvilloni partneritet me agjenci vendore t kujdesit social dhe

krkoni q ato t ndihmojn fmijt q jan n rrethana t vshtira
familjare.
51
Familja dhe komuniteti: Nj strategji nga Tajlanda

N Tajland, shkollat q tregojn kujdes pr fmijt po prdorin
informacionin mbi ecurin e tyre n msime dhe t dhna mbi familjen,
pr t identifikuar ata fmij q kan rezultate t dobta, q
mungojn shpesh, q nuk tregojn interes pr msimin dhe q kan
gjasa t braktisin shkolln, shpesh pr shkak se familjet e tyre kan t
ardhura t pakta dhe mojn m shum punn e fmijve se arsimimin e
tyre. Ktyre fmijve u jepet prparsi pr trajnimin e shprehive pr t
siguruar mbijetesn n fusha, si endja e mndafshit dhe pambukut,
qepja, punimi me dru, prodhimi bujqsor, shtypshkrimi, trajnime
kompjuterike e t tjera si kto. Ky trajnim i shton t ardhurat e
familjes, ndrkoh q fmijt ndjekin shkolln dhe u jep atyre
shprehit q mund ti prdorin gjat gjith jets. Ai, gjithashtu, rrit
vlersimin pr veten, besimin dhe ndjenjn e suksesit. Pr punn e tyre
disa nga fmijt kan fituar edhe trofe kombtare dhe rajonale. N
disa shkolla, antart e familjes s ktyre fmijve shrbejn si
msues , u msojn atyre shprehi q shprblehen n baz t kohs, si
jan ngjyrosja e fillit t mndafshit dhe endja e tij sipas modeleve
tradicionale.Kjo pjesmarrje e rrit vlern e shkolls n syt e prindrve
dhe antarve t komunitetit, prmes prmirsimit t mjeteve t
jetess, duke e vn theksin te vlera e ruajtjes s traditave t
rndsishme kulturore. Ajo, gjithashtu, shton komunikimin mes
prindrve dhe fmijve; prindrit msojn rreth puns s fmijve dhe
sjelljes n shkoll, si dhe mbi at se far ofron pr familjen, n t
ardhmen, shkollimi i fmijs. A mundet q nj strategji e till t
prfshihet n programin e shkolls tuaj?
Konflikt. Disa prindr, t zhytur n probleme financiare e t tjera (si pija

dhe droga), mund ta zbrazin dshprimin mbi fmijt e tyre, gj q on n
dhun dhe abuzim, si dhe n lindjen te fmija t ndjenjs s paaftsis. Kjo
mund t kontribuoj n frekuentimin jo t rregullt dhe sjelljen jo t mir t
fmijve n shkoll, apo n largimin nga shtpia, si dhe n braktisjen e shkolls.
Gjat krizs ekonomike aziatike t 1987-s, p.sh., nj djal tajlandez, gjat nj
sherri mes prindrve, u rrah keqas. Jeta n familjen e tij ishte e mjeruar dhe
shum shpejt ai filloi t bhej i trhequr n klas, dhe skishte dshir t merrte
pjes n msim. Edhe detyrat si bnte n koh. N vend q ta ndshkonte,
msuesja e pyeti se si jetonin dhe kshtu doli n shesh e vrteta rreth gjendjes
52
s tij familjare. Ai tha se nuk e kuptonte prse e kishin rrahur, ai skishte asnj
lidhje me problemet n familje. Pas ksaj bisede msuesja ndryshoi metodn e
saj dhe filloi ta lvdoj fmijn, duke i dhn shanse q t shklqente, duke
treguar ndaj tij kujdes, dashuri dhe ngrohtsi.. Sa her q i jepej rasti, ajo i
lutej ta ndihmonte para fillimit dhe pas mbarimit t ors s msimit, duke e
larguar, kshtu, nga mjedisi shkatrrues n shtpi. Shum shpejt, sjellja e tij
ndryshoi dhe ai filloi t shklqej n msime. Pasi prindrit e tij i zgjidhn
problemet e tyre, edhe ata e vun re se ai po ecte mir n shkoll dhe e
prgzuan gjat nj takimi msues prindr n shkoll.
Diskriminimi. Fmijt q vijn nga familje q dallojn shum nga
komuniteti n aspektin gjuhsor, fetar, t shtress shoqrore apo t
karakteristikave t tjera kulturore, shpesh rrezikohen t bhen shnjestr
e rrahjeve, talljeve, ngacmimeve etj. T rrezikuar jan edhe fmijt e
infektuar me AIDS. Qndrime negative, diskriminuese ndaj fmijve t till
jan, ndoshta, barriera m e madhe q ata t pranohen n shkolla e q t
marrin pjes n mnyr t barabart, aktive e t gzuar n procesin
msimor. Qndrimet negative mund t ndeshen n t gjitha nivelet: te
prindrit, antart e komunitetit, n shkolla e te msuesit, te npunsit e
shtetit, madje dhe ndr vet fmijt e margjinalizuar. Frika, tabut, turpi,
injoranca dhe keqinformimi, mes t tjerash, t gjitha inkurajojn qndrime
negative ndaj fmijve t till dhe gjendjes s tyre. Kta fmij mund t
provojn nj ndjenj inferioriteti; ata mnjanohen e i largohen
bashkveprimit shoqror, sillen jo mir n klas dhe shndrrohen n antar
t padukshm t komunitetit t tyre. Pr fmij t till, ne duhet t punojm
q t zbutet diskriminimi dhe njerzit t prqafojn vlerat e diversitetit.
Punoni me prindrit dhe antart e komunitetit pr t modifikuar

msimet n klas, q materialet t reflektojn kulturat dhe gjuht e
ndryshme t komunitetit. Kjo do t bj q materialet t jen t
dobishme dhe autentike pr komunitetin, dhe fmijt do t
inkurajohen t vijn n shkoll dhe t bashkpunojn me t tjert.
Pr prgatitjen e msimeve shfrytzoni tregime t vendit, rrfenja

gojore, legjenda, kng e poema.
Pr fmijt, t cilt nuk e flasin gjuhn n t ciln jepet msimi n

klas, punoni me msuesit q flasin dy gjuh apo gjuhn e fmijs
(qofshin dhe n familje apo antar t komunitetit), pr t zhvilluar
nj program msimor t prshtatshm n klas.
53
Pr t shmangur znkat, ju del pr detyr t ndrmerrni disa veprime, si jan:
t zhvilloni ushtrime q i ndihmojn fmijt t lodhen dhe t ulin

tensionin;
t nxitni bashkpunimin brenda klass (fmijt msojn njri

tjetrin);
t nxitni dshirn pr t dal i pari, duke u dhn t gjith nxnsve

m shum pushtet, duke i nxitur ti vendosin vet rregullat e klass
dhe t marrin prgjegjsira n komitetin e nxnsve;
t shtoni ndjenjn e prgjegjsis brenda klass, duke ngritur

komitete dhe duke punuar ngusht me prindrit dhe komunitetin lokal;
t zhvilloni strategji ndihme reciproke fmij fmij, pr t

zgjidhur konfliktet, si jan msimi i aftsive pr zgjidhjen e
konflikteve dhe ndrmjetsimi (q do t diskutohet m posht);
t ndihmohen fmijt t njohin masat disiplinore q merren ndaj atyre

q ngacmojn t tjert.
Brenda programit msimor msuesit mund t shfrytzojn pjes dramash

ose teatri me kukulla, pr t zbuluar para nxnsve fenomenin e znkave dhe
shkaqet e tij, si dhe pr t gjetur rrugzgjidhjen sa her q ato ndodhin
brenda apo jasht territorit t shkolls. Pr shembull, msuesit n Guajana
prgatitn kukulla dhe organizuan shfaqje t shkurtra pr t ilustruar
aspekte t grindjeve raciale. M pas, ata ndrtuan nj plan veprimi, q mund
t ndrmerrej sa her q fmijt t ndodheshin n situata t tilla.
Diskutimet apo debatet mbi shtje t ndjeshme mund t prdoren edhe
t shoqruara me tregime dhe skena teatrale, ku fmijt t msojn t
thon Jo! me guxim, si dhe pr t gjetur gjuhn e duhur q ta prdorin
kundr grindavecve dhe abuzuesve.45
45
UNESCO. Broshura 4: Krijimi i klasave gjithprfshirse, msimdashse, T

pranojm diversitetin: Manual pr krijimin e mjedisit gjithprfshirs dhe
msimdashs . Bangkok,2004.
54
SI
T INFORMOHENI RRETH FAMILJEVE T NXNSVE TUAJ
N shum shkolla n Azi dhe n Paqsor, msuesit po zhvillojn profile

nxnsish, si nj mjet pr t msuar rreth familjeve nga vijn nxnsit e
tyre. Nj profil nxnsi:
ndihmon msuesit t kuptojn arsyet se prse nj nxns mund t mos

vij n shkoll, prse ai mund t sillet jo mir n klas ose ka rrezik ta
lr shkolln;
tregon larmin e fmijve n komunitet lidhur me karakteristikat

individuale dhe ato familjare;
Ndihmon t planifikohen programe pr t kaprcyer faktort q i

largojn fmijt nga shkolla dhe inkurajojn sjelljen e keqe.
Nj profil nxnsi mund t krijohet duke hedhur kto hapa:

Hapi 1: Zbuloni s bashku me kolegt se cilat sjellje t kqia, q
manifestojn nxnsit tuaj jan m t rnda, si dhe faktort n familje dhe
komunitet, q mund ti shkaktojn ato (si ato q u diskutuan m sipr).
Prpiquni ti prfshini t gjitha faktort q ju mendoni se mund t jen
shkaku i mungesave t fmijve apo ardhjes von n shkoll.
Hapi 2: Duke i shfrytzuar kta faktor, prpiloni nj list me pyetje,
q kur tu jepet prgjigje, ato t mund tju japin disa ide se pse nj fmij
mund t mos sillet mir n klas. M posht keni shembullin e nj vargu
pyetjesh q jan prdorur n shkollat mikpritse pr fmij n Filipine dhe
n Tajland, pr t kuptuar gjendjen e fmijve me prejardhje dhe aftsi t
ndryshme, t cilt nuk shkojn mir me msime dhe q mund ta ndjejn veten
t paaft.46 Ju mund t prpiloni listn tuaj t pyetjeve, duke u bazuar
te barrierat q gjykoni se jan t zakonshme n komunitetin tuaj.
Diskriminimi
Cili sht seksi i fmijs?
far moshe ka fmija?
46
Shembuj t profilit t fmijs nga vende t tilla, si Salvadori dhe Uganda mund ti
gjeni te: Manuali pr vlersimin dhe nxitjen e barazis n klas , t shkruar nga
Vendi Rimer dhe bot. nga Marta S. Maldonado dhe Angela Aldave. Creative
Associates International Inc., USAID/EGAT/WID, Washington DC. 2003.
55
Cila sht kombsia apo prkatsia etnike e fmijs?

Cili sht besimi i fmijs?
Cila sht gjuha e mms s fmijs?
Ku ndodhet shtpia e fmijs n raport me shkolln (distanca, koha e
udhtimit)?
far lloj transporti prdor fmija dhe a sht i sigurt?
Faktort e nivelit t fmijs

A punon fmija n shtpi apo jasht saj pr t siguruar t ardhura,
apo pr t ndihmuar n punt e shtpis?
Cila sht gjendja shndetsore e fmijs dhe t ushqyerit e tij?
A ka fmija ndonj paaftsi q e pengon t prdor mjetet e shkolls
ose prparimin e tij n msime?
Prkujdesja: konflikti
mosh kan prindrit?
A rrojn t dy prindrit e fmijs? Nse jo, cila ka vdekur?
Cili sht niveli arsimor i secilit prind?
A e ka ln ndonj prej prindrve shkolln? Prse?
A jan prindrit e fmijs ende t martuar?
Me cilin jeton fmija?
Sa veta jan n familje?
Sa fmij jan n familje (sidomos t rinj)?
Kush prkujdeset pr kta fmij?
A kan migruar prindrit pr pun?
Varfria dhe vlera praktike e arsimimit
Cila sht puna (kryesore) e secilit prind t fmijs?
A zotron familja tok q jep t ardhura? Nse po, sa tok ka?
A e jep familja tokn me qira pr t nxjerr t ardhura? Nse po, sa
tok?
Cila sht e ardhura mujore mesatare e familjes?
A merr familja para borxh pr t nxjerr t ardhura? Nse po, sa
shum, sa shpesh dhe n ciln periudh t vitit?
A merr familja para borxh pr t nxjerr prfitime? Nse po, sa
shum, sa shpesh dhe n ciln periudh t vitit?
A sht familja antare e grupit t zhvillimit n komunitet?
Hapi 3: Prpiloni nj pyetsor pr t marr prgjigje pr kto pyetje. Ky
pyetsor mund t jet lista e pyetjeve t msiprme ose mund t jet nj
56
formular m formal mbi Profilin e Nxnsit.47 Sapo t prpilohet, ai mund t:

(a) drgohet n familjet e fmijve pr tu plotsuar dhe ti kthehet shkolls
ose liderit t komunitetit; (b) mbushet nga nj msues gjat vizitave n
familje; ose (c) plotsohet n baz t intervistave me vet nxnsit ose me
prindrit, kur ata vijn ti marrin fmijt n shkoll, n takimet msues
prindr ose gjat mbledhjeve t shoqatave prindr msues.
Hapi 4: Pasi pyetsori t jet plotsuar dhe kthyer, bni nj studim
krijues pr do fmij, duke u mbshtetur n prgjigjet e pyetjeve t
msiprme. Ky studim do tju shrbej t identifikoni, lidhni dhe analizoni
faktort q mund t ndikojn n sjelljen dhe t msuarit e fmijve.
Hapi 5: Pasi t jen prfunduar kto studime, shqyrtojini me kujdes pr
t par se far faktorsh mund t ken ndikuar n aftsin e do fmije
pr t msuar me kapacitet t plot n klas, si dhe n sjelljen e tyre.
Nnvizojini ato pr ti br t dallueshme dhe mundohuni t bni lidhjen mes
tyre. Pr rastin e Ajit, m posht, kta faktor mund t konsistojn n
dallimet kulturore, q bhen shkak q ajo ta ndjej veten t diskriminuar
dhe inferiore, te varfria, prkujdesja e pamjaftueshme, mungesa e
burimeve jasht familjes dhe gjendja e keqe shndetsore, dhe ushqimi i keq.
Prdorini kta faktor si piknisje pr t planifikuar veprime pozitive, pr
t eliminuar shkaqet prse fmijt nuk vijn n shkoll apo sillen keq n
klas. Bashkpunoni aktivisht me kolegt tuaj, me komitetin drejtues t
shkolls, prindrit, lidert e komunitetit dhe organizatat vendore pr t
planifikuar, ndrmarr, monitoruar dhe vlersuar do veprim.
47
UNESCO. Broshura 3: Ti trheqim t gjith nxnsit n shkoll dhe n msim, T

pranojm diversitetin: Manual pr krijimin e nj mjedisi gjithprfshirs dhe
57
Familja e nj nxnseje: Rasti i Ajit

Aji i prket nj grupi etnik, Hmong, q jeton n Tajlandn Veriore. Ajo
duhet t jet 9 vjee. I ati i ka vdekur. E ma sht 30 vjee dhe
vejush. Nna e Ajit sht analfabete. Puna e saj e par ka qen te nj
orizore n nj cop tok, n mal. Gjyshja e Ajit kujdeset pr Ajin dhe
vllain e saj pesvjear, i cili nuk shkon n kopsht. Familja e Ajit sht
shum e varfr, ajo fiton m pak se 500 baht n muaj. Gjat sezonit
kur nuk ka pun n orizore, nna e Ajit migron pr pun n Bangkok si
puntore. Familja e Ajit nuk bn pjes n grupin e zhvillimit t fshatit
dhe nuk prfiton nga burimet e komunitetit. Gjysma e mungesave t
Ajit n shkoll u justifikuan, sepse ajo kishte nevoj t ndihmonte
nnn dhe gjyshen, ndrsa gjysma tjetr ishte shkaktuar nga
smundjet. Ajo vuan zakonisht nga infeksione akute t frymmarrjes
(ARI) dhe ka nj munges t leht jodi. Kur Aji sht n klas, ajo
shpesh fle dhe nuk i bn detyrat e shtpis n koh. Shum her ajo
duket e shqetsuar dhe e painteresuar n msim ose pr shoqet e saj.
Shnim: Pr ju q punoni n klasa t mdha, fillojeni punn duke

krijuar profilin e do nxnsi pr at grup t vogl fmijsh, t cilt
mund t ken nevoj pr kujdes t veant ose ngaq kan rezultate t
dobta, ose sepse sillen tani keq, ose sepse ju dyshoni se situata e
tyre personale apo familjare ndikon pr keq n sjelljen e tyre. M pas,
shtrijeni kt pun dhe te fmijt e tjer.
KOMUNIKIMI
PRINDR
MSUES
Ndrtimi i nj raporti pozitiv msues nxns, i till q t nxit sjellje t

mira dhe t parandaloj sjelljen jo t mir, krkon edhe prfshirjen e
prindrve n shkollimin e fmijve. Dy prej faktorve q mund ta shtyjn
fmijn drejt sjelljes s keqe dhe braktisjes s shkolls jan mosinteresimi i
prindrve dhe krkesat e tyre t ulta.48 Interesimi i prindrve ka nj efekt
pozitiv n rezultatet e fmijve dhe sht sinjali m i sakt pr nj sukses
t nxnsit n shkoll. Disa nga prfitimet q ka interesimi i familjes jan:
48
Uells, S.E. Identifikimi i t rinjve n rrezik, programe dhe rekomandime. Engleud,

Kolorado: Teacher Idea Press, 1990.
58
Nxnsit arrijn rezultate m t mira, pavarsisht nga gjendja e tyre

socialekonomike, prejardhja e tyre etnike apo raciale, nga arsimi q
kan prindrit.
Nxnsit ndjekin shkolln rregullisht.
Nxnsit i bjn detyrat m rregullisht.
Nxnsit shfaqin qndrime e sjellje m pozitive.49
Por, pr ti trhequr prindrit t interesohen pr shkollimin e fmijve t

tyre, ju duhet t tregoni vet kujdes pr fmijn. Studimet tregojn se
prindrit shfrytzojn si nj mjet informimi njohurit q ka msuesi mbi
personalitetin ose interesat e fmijs. Ata i dgjojn me dshir komentet
mbi fmijn e tyre, n rast se e shohin se msuesi e di se far ka t veant
fmija e tyre. 50 Kjo sht nj nga arsyet kryesore se prse njohja e fmijs
dhe e familjes s tij sht kaq e rndsishme n zhvillimin e raporteve prindr
msues. Prve ksaj dhe sidomos te fmijt q sillen prher keq n klas,
takimet prind msues nxns shpesh i japin fund lojs q fmijt luajn,
duke kundrvn shkolln me familjen apo prindin kundr msuesit.
Zakonisht, takimet prind msues ose prind msues nxns mbahen, t
paktn, pr katr arsye:
(a) pr t diskutuar, me krkesn e shkolls, pr shtje t veanta
msimore, si sht ecuria n msime e fmijs (e dobt apo e mir)
ose pr tu krkuar ndihm prindrve n klas apo n shkoll;
(b) pr t diskutuar frekuentimin e fmijs n shkoll apo shtje t
disiplins;
(c) pr t diskutuar shtje q ngren vet prindrit;
(d) pr t zhvilluar nj takim t zakonshm, si parashikohet n
kalendarin shkollor.
Me koh, msuesit me eksperienc krijojn zakonisht stilin dhe
procedurat e veta n organizimin e ktyre takimeve. Megjithat, msuesit
fillestar sht e nevojshme q t prpilojn nj plan takimesh. Ky plan
duhet t prmbaj burimet pr t cilat ata kan nevoj, pengesat q mund t
49
50
Komunikimi prind msues. Akademia e Zhvillimit Profesional. http://

www.mcps.org/iss/Portfolio/Communication/Conferences.ppt [marr n internet m
12/1/2005].
Reformimi i shkollave t mesme dhe sistemeve shkollore. Ndryshimet n shkolla n
Luisvil, Vol. 1, No. 2 - pranver/ver, 1997.
59
ndikojn n ecurin e takimit, mnyrn se si t kaprcehen ato, shtjet

kryesore tipike pr t gjith nxnsit dhe shtjet specifike pr nxns t
caktuar. 51
Burimet mund t prmbajn:
Kush duhet t vij n takim dhe n dit e n or?

Ku do t bhet takimi?
Nse prindi do t vij me fmijn, pr far do tjua trhiqni
vmendjen?
far t dhnash keni siguruar mbi frekuentimin e shkolls, t cilat
mund t jen t vlefshme pr takimin me prindrit, q ju mund ti
krkoni para se t filloj takimi? Disa msues mbajn ditar mbi
incidentet n sjellje, pr t mbajtur shnimet sa her q verifikohet
nj sjellje jo e mir dhe e shfrytzojn at gjat takimit me prindrit.
Ato mund t shfrytzohen edhe pr t identifikuar nse fmija sillet
keq rregullisht dhe n mnyr. Kto dosje prmbajn: (a) emrin e
fmijs; (b) datn dhe orn e incidentit; (c) nj prshkrim t
shkurtr t sjelljes; (d) masn e marr; (e) emrin e personit t cilit i
sht raportuar incidenti, si dhe metodn e raportimit (me shkrim, me
goj); (f) emrin e personave dshmitar gjat sjelljes jo t mir; (g)
emrin e personit q plotson kt ditar / raport dhe datn; (h) ndonj
faktor tjetr q ka kontribuar dhe / ose ndryshime q duhen br, t
cilat mund t ndikojn n sjelljen e fmijs; dhe (i) nnshkrimin e
drejtorit, msuesit dshmitar dhe prindit, si dhe datn.
Kufizimet apo barrierat e rndsishme, q mund t bhen penges gjat

diskutimit n takimin me prindrit, ju duhet t prpiqeni ti zgjidhni para se
ti ftoni ata. M posht kemi prmendur disa pengesa t tilla. A dini t tjera?
51
A keni ndonj zvendsues, i cili mund t shikoj klasn kur ju t jen

n takim?
Si lidheni me familjet q nuk kan telefon?
Po nse prindrit e ndar refuzojn t vijn n t njjtin takim?
Disa prej prindrve mund t mos ken me se t vijn apo jan t
angazhuar n pun. Si do ta rregulloni q edhe kta prindr t vijn n
takim? Apo mund t shkoni ju tek ata?
Komunikimi prind msues. Akademia e Zhvillimit Profesional. http://www.mcps.org/

iss/Portfolio/Communication/Conferences.ppt [marr n internet m 12/1/2005] .
60
Ndr shtjet e rndsishme mund t prfshihen:
Deri n far shkalle duhet prfshir nxnsi gjat diskutimit?

Si mund ti angazhoni prindrit pr zgjidhjen e problemeve?
far dokumentacioni nevojitet?
far diskutoni ju me prindrit e nj nxnsi t talentuar, t nj
nxnsi i cili jep shenja paaftsie n t msuar apo t atij q ka
probleme me sjelljen?
Nj takim i organizuar mir jo vetm q do tjua bj punn m t leht,

por do tju tregoj prindrve se ju jeni nj person i prgatitur, se keni
shpenzuar koh pr tu prgatitur q t diskutoni rreth problemit t fmijs.
Gjat prgatitjes t ktij takimi, duhen prdorur kto procedura:
Nj letr drejtuar prindrve me krkesn pr tu paraqitur n takim.

Krkesa duhet t jet pozitive, edhe kur sht fjala pr t diskutuar
sjelljen jo t mir t fmijs. (Pr shembull: Xhoni sht nj djal i
vshtir n msim. A do t ishit i lir m [dat, ora] t diskutojm mbi
ecurin e tij?.)
Nj list me materialet q duhet t keni me vete gjat takimit.
Nj list me emrat e njerzve q do t ftohen n takim (nse sht

nevoja).
Nj axhend pr vet takimin (pr secilin nxns, axhenda u duhet

dhn dhe prindrve kur vijn n takim).
Dika pr t marr shnim rezultatet e takimit dhe planin e detyrave

q duhet t ndiqen.
Plani i detyrave q duhet ndjekur pr do nxns. Nse sht e

mundur, ky plan - apo s paku disa pika kryesore duhen diskutuar me
prindrit e fmijs, sidomos kur disa pjes t planit krkojn
monitorim dhe komente nga ana e prindrve.
Shnim: Takimet prind msues mund t jen formale ose

informale. Pr msuesit q punojn me klasa t mdha, ku nuk ka
shum koh n dispozicion pr ti takuar t gjith prindrit brenda nj
dite, zhvilloni takime formale me prindrit e fmijve q hasin
61
vshtirsi. Pr nxnsit e tjer, organizoni diskutime informale

periodike n nj koh t prshtatshme (pr ju dhe prindrit). Ktu
mund t prfshihen takimet n klas ose n mjediset e shkolls, si
sht asti i marrjes s fmijve nga prindrit n shkoll; takime n
shtpi, kur ju bni vizita n shtpi; ose takime n ato dit kur
zhvillohen ngjarje t veanta n shkoll apo n komunitet.
STRATEGJI
INKURAJIMI
N kt seksion u fol pr mnyrn se si ndrtohet raporti pozitiv me

nxnsit tuaj bazuar n kuptimin dhe mirkuptimin. Disa nga krkesat, q
kan rndsi t veant pr t inkurajuar nj sjellje pozitive t nxnsit, si
pjes e procesit t ndrtimit t nj raporti t till, jan:52
52
Mbajtja e nj toni emocional pozitiv n klas. Mnyra se si ju i

trajtoni dhe reagoni ndaj nxnsve.
Kushtimi i vmendjes ndaj nxnsit pr t nxitur sjellje pozitive. Pr

nxns m t rritur, te kushtimi i vmendjes hyjn ndrgjegjsimi dhe
interesimi pr jetn e tyre n familje, pr aktivitetet e tyre shkollore
dhe aktivitete t tjera me interes pr ta.
Vendosja e rregullave rutin n formn e rutinave t rregullta pr

aktivitete t prditshme dhe veprime t tjera, n mnyr q prvoja
negative t papritura t prjetohen me sa m pak stres.
Reagim konstant ndaj sjelljeve t ngjashme si pozitive dhe atyre

negative n mnyr q t nxisni raporte m t drejta msues
nxns dhe rezultate m pozitive te nxnsit.
Elasticitet, sidomos me fmijt e rritur dhe adoleshentt. Vruni

veshin arsyeve t tyre pr prshtatjen ose jo me krkesat tuaja, ose
me rregullat e klass dhe diskutoni pr gjetjen e nj zgjidhjeje. Kjo
tregon se ju i vlersoni pikpamjet e nxnsve, t cilat mund t
zvoglojn shanset e sjelljeve jo t mira. Gjithashtu, prfshirja e
Prshtatur nga: Akademia Amerikane e Pediatris. Udhzime pr disiplinn efektive.

http://aappolicy.aappublications.org/cgi/content/full/pediatrics;101/4/723 [marr
nga interneti m 12/2/2005].
62
nxnsit n vendimmarrje shoqrohet me nj gjallrim afatgjat t

gjykimit moral.
Ska gj se bhen gabime. U thoni nxnsve tuaj se: Ne vetm

msojm nga gabimet tona. Edhe un bj gabime do dit. Edhe tani
mund t bjm ndonj!. Kjo krijon partneritet n orn e msimit, t
mbshtetur n respektin reciprok.
Krijimi i besimit. Nxitni bisedimin pozitiv me vetveten. Krkojini

secilit nxns t flas mbi ato q ai mendon se jan t mira, fardo
qofshin ato. M pas, prdorini prgjigjet e tyre n msimet tuaja,
nxitini ata tju ndihmojn gjat msimit.
Prqndrohuni n sukseset e kaluara. Pr nj nxns, t cilit i duket

vetja i paaft apo ka frik se do t ngel n msim, lvdojini notn e
provimit t fundit (fardo q t ket qen ajo) dhe inkurajojeni t
bj m shum prpjekje. Tregohuni i gatshm tu jepni or shtes
konsultimesh apo detyrash pr t prmirsuar notn dhe vazhdoni
kshtu.
Ti jepet kuptim msimit. Modifikoni metodat tuaja t msimdhnies.

N vend t nj leksioni mbi figurat gjeometrike, ndajini nxnsit n
grupe t vogla dhe krkojuni atyre t gjejn sa m shum figura t
ndryshme n shkoll apo n komunitet brenda 15 minutave. Grupi q
fiton merr nj mim simbolik!
63
Krijimi i nj mjedisi pozitiv

q nxit t msuarit
far do t msoni:
Rndsin q ka drejtimi i ors s msimit.

Krijimi i nj mjedisi msimor t kndshm.
Krijimi i rregullave rutin n klas.
Vendosja e rregullave gjat msimit dhe prfshirja e prindrve.
Ndrtimi i nj stili pune q nxit sjellje t mira.
Dhnia e kurajos positive.
DREJTIMI
GJAT ORS S MSIMIT SHT NJ
KGJM
N mnyr q nxnsit tuaj t zhvillojn sjellje t mira, ata duhet t gjejn

nj mjedis msimor t drejtuar mir e t organizuar mir. Kur mendojm pr
drejtimin e ors s msimit, shum prej nesh mund tu shkoj mendja te
kontrolli i sjelljes s nxnsit ose te mnyra se si mund ta kontrollojm t
gjith klasn. Aktualisht, reagimi yn ndaj sjelljes s nxnsit apo sjelljes s
tij jo t mir, duhet t jet veprimi i fundit n radh n planin e drejtimit t
ors msimore. N nj klas t organizuar mir, ky veprim, ma merr mendja,
n formn e nj teknike disiplineje pozitive, do t krkoj pak koh dhe do
ta ndrpres shum pak rrjedhn e msimit. Pr t arritur deri ktu, juve ju
nevojitet nj plan pr drejtimin e ors s msimit, q ka disa element. Disa
nga kta element jan trajtuar n Broshurat 4 dhe 5 t ktij Manuali pr
Krijimin e klasave gjithprfshirse dhe msimdashse, t botuara nga
UNESCO, Bangkok. Ktu ne do t diskutojm pr t tjerat.
Hapi i par n procesin e planifikimit sht t prcaktohet se far do t
thot realisht drejtim i ors s msimit. Kur prdorim termin drejtim i ors
s msimit, ne kemi parasysh procedurat, strategjit dhe metodat e
msimdhnies, q msuesit shfrytzojn pr t krijuar nj mjedis msimor q
nxit t msuarit, si dhe zhvillon, dhe edukon sjellje dhe aktivitete msimore me
nxns t veant dhe grupe nxnsish n at mjedis. Drejtimi efektiv i ors
s msimit krijon, kshtu, nj mjedis nxits pr ne n msimdhnie, si dhe pr
64
zhvillimin e t msuarit dhe t sjelljes te t gjith nxnsit. Drejtimi jo i

efektshm i ors s msimit shpesh krijon kaos, nxnsit tan nuk din se
far krkojm prej tyre; ata nuk e kuptojn se si duhet t sillen apo t
reagojn; nuk i njohin kufijt dhe as masat ndshkuese q do t merren n
raste sjelljeje jo t mir. Drejtimi efektiv i ors s msimit sht aftsia m e
rndsishme dhe m e vshtir q nj msues i ri duhet t zotroj. Edhe
msuesit me eksperienc shpesh gjenden prball nj nxnsi apo nj klase
t tr q sfidon aftsit e drejtimit t fituara me koh dhe i shtrngon t
gjejn rrug t reja pr t zgjidhur situata q lindin gjat ors s msimit.
KRIJIMI
I NJ MJEDISI T PRSHTATSHM MSIMOR
A keni qen ndonjher n nj dhom t mbushur plot me njerz apo sende,

si, p. sh., mobilje? Si jeni ndjer n fillim? Kur hyn n dhom, n fillim mund t
mbetemi t habitur, por kur na sht dashur t punojm aktualisht aty, s
bashku me njerz t tjer, mund t kemi patur ndjenja negative. Mund t
jemi zhgnjyer ose zemruar, ose jemi trhequr n nj qoshe dhe jemi
prpjekur ti evitojm t tjert, ose kemi br kujdes t mos prplasemi me
objektet e shumta n dhom.
N klasa, ku hapsira fizike nuk sht e organizuar mir, nxnsit tan
mund t prjetojn ndjenja t tilla. Ato mund t sillen keq si kundrveprim
ndaj zhgnjimit apo nga frika. Prandaj, nj klas me hapsir t planifikuar
mir mund t na ndihmoj ti parandalojm sjelljet e kqia q mund t
shfaqen. Kjo, gjithashtu, ndikon mbi ecurin e ors msimore.
Si me t gjitha aspektet e drejtimit t ors s msimit, mnyra se si sht
e organizuar dhoma e klass, varet nga preferencat tuaja, si dhe ato t
nxnsve tuaj. Ajo far ju bn t ndjeheni rehat, mund t mos jet e njjt
me at q i bn nxnsit tuaj t ndjehen rehat. Organizojeni klasn n fillim
t vitit dhe, m pas, pyetini nxnsit nse ndjehen mir n t. Akoma m
mir, ndajini n grupe dhe pyesni secilin grup t hedh nj vshtrim rrotull
dhoms dhe atyre ka shohin aty, dhe m pas t bjn nj skic se si do tu
plqente dhoma. Shfrytzoni idet nga t gjitha kto skica apo vizatime pr
t dizenjuar klasn personale t nxnsve. Prpiquni t mbyllni rregullimet
n nj a dy jav dhe, m pas, pyetini nxnsit nse e ndjejn veten mir. Bni
ndryshime n dhom, nse ata mendojn se ndryshe do t ishte m mir.
Ndryshojeni at sa her q ju duket se nxnsit tuaj ndjejn bezdi, kur ulen
n klas dhe msojn.
65
M posht do t gjeni gjra q duhet ti dini, kur ju dhe nxnsit tuaj

organizoni hapsirn e klass tuaj.53 Kjo list nuk sht shterruese. Juve
mund tju shkoj mendja n gjra t tjera.
Ti shihni t gjith. Ju duhet t jeni n gjendje ti shihni t gjith
nxnsit tuaj, n do koh, q t monitoroni punn dhe sjelljen e tyre. Ju,
gjithashtu, duhet t jeni n gjendje t shihni dern q nga tavolina juaj.
Nxnsit duhet tju shikojn ju dhe vendin ku jepni msim, pa qen nevoja t
ktheheni apo t lvizni shum.
Vende pr tu ulur t gjith (t shmanget ndjenja e mbipopullimit).
N klasa me shum nxns, hapsira shpesh sht nj luks. Pr ta
shfrytzuar sa m mir at, kini parasysh tre strategji. S pari, largoni
mobiljet e teprta. Prdorni karrike me vend pr shkrim n vend t bangave.
Prdorni rafte t fiksuara n mur dhe mbi dyshemen pr materialet q
nxnsve nuk u nevojiten rregullisht. N rast se klasa juaj ka nj dollap pr
t mbajtur sendet e nxnsve, nxirreni nga klasa. Po qe e mundur, mbajini
sendet tuaja personale, materialet msimore dhe ndonj send tjetr n
kabinetin e msuesit ose n nj kasafort tjetr jasht klass. N qoft se
nuk ju duhet realisht nj tavolin msuesi, krkoni nj m t vogl.
Strategjia e dyt sht t jeni krijues n metodn tuaj t msimdhnies,
duke e shndrruar klasn n nj mjedis ndrveprues, pr t zbutur ndjenjn
e mbipopullimit. Prpiquni t jepni msim vetm gjat njrs pjes t kohs
s msimit, p. sh., nga 1 or, vetm 20 minuta, dhe prqndrohuni n nj ose
dy shtje a koncepte t rndsishme (p. sh., duke folur mbi figurat
gjeometrike), n vend q t jepni shum informacion menjher. Kjo sht
koha maksimum q ju mund t mbani t prqndruar vmendjen e nxnsve.
M pas, ndajeni klasn n dy grupe, ku atyre do tu duhet t shohin vetm
pak fytyra. Kur sht e mundur, shfrytzoni grupe me sekse t ndryshme,
n vend t nj grupi me djem dhe nj me vajza. Jepini do grupi ushtrime
plotsuese, si, p. sh., njri grup t mendoj sa m shum objekte, kurse tjetri
t gjej sa m shum objekte n form katrore. Aty nga fundi i ors s
msimit, bashkojini prap bashk dhe krkojini do grupi t tregoj at
far ka msuar.
53
Prshtatur nga Drejtimi i ors s msimit. Si t menaxhojm hapsirn fizike.

Bashkpuntor pr rezultatet e larta n prgatitjen e msuesit (CETP), Fondacioni
Kombtar i Shkencs. http://www.temple.edu/CETP/temple_teach/cm-space.html
[marr n internet m 10/20/2005].
66
Njlloj si kjo, strategjia e tret sht shfrytzimi sa m shpesh i

hapsirs jasht klass. Mjediset e shkolls mund t shndrrohen n nj
burim t pasur pr msimin e rregullt. Ato jan klasa n ajr t pastr, q
mund t eksplorohen nga nxnsit si pjes e t msuarit dhe mund t
shrbejn si nj alternativ e bukur n krahasim me klasat e mbipopulluara.
Ekzistojn vende t rndsishme, ku fmijt mund t zhvillojn shprehi
sociale dhe njohse. Mjediset e shkolls ju japin shanse pr ta br sa m t
larmishme mjedisin msimor dhe pr t zhvilluar msime t rndsishme mbi
bashkpunimin, zotrimin, prkatsin, respektin dhe prgjegjsin.54
Mjedise t ndryshme t shkolls mund t prdoren si qendra aktivitetesh,
pr t pasuruar at q msohet n klas. N shembullin e figurave
gjeometrike, p. sh., nxnsve mund tu krkohet t eksplorojn mjediset e
shkolls dhe t identifikojn sa m shum forma gjeometrike q t jet e
mundur. M pas, uluni posht nj peme dhe ata t shkruajn t gjitha ato q
kan par. Ndiqni nga afr punn e tyre! Dhjet minuta para se t mbaroj
msimi, mblidhini t gjith, qoft n klas, qoft jasht, dhe paraqitni
gjetjet e tyre.
Mobiljet. N qoft se dhoma e klass ka hapsira t mjaftueshme,
prpiquni ti vendosni bangot e nxnsve n mnyra t ndryshme, si, p.sh., n
formn e U-s pr diskutime, n form katrori pr pun n grup dhe n
radh pr kontroll ose pun individuale. Mendoni se si ta lehtsoni lvizjen
mes ktyre lloj renditjeve. Vendet q prdoren shpesh dhe rrugt e kalimit
(n mes bangave), duhet t lihen t lira pr kdo. Shfrytzoni raftet,
tavolinat ose qilimat pr t krijuar mjedise pr prdorime speciale. N rast
se dhoma mund t ndahet ose ka nevoj pr hapsira muresh, ku nxnsit
t ekspozojn punn e tyre, gjeni zgjidhje t pakushtueshme, si jan
kurrizet e rafteve apo panele vertikale t larta t thurrura me gjethe
palmash ose bambuje t bra nga nxnsit, apo familjet e tyre. Kto panele
mund t shfrytzohen pr t ndar klasat n shkoll, aty ku nuk ekzistojn
mure ndarse.
Qendrat. Qendrat pr aktivitete u ofrojn nj nxnsi apo grupeve t
vogla t nxnsve, mundsin pr t punuar n qetsi n projekte ose
aktivitete. Nj qendr e till n klas ka nevoj pr hapsir pune, nj vend
ku t vihen veglat dhe materialet, nj vend ku t afishohen instruksionet. N
54
Malone, Karen dhe Tranter, Paul. Ora e msimit t fmijve n mjedise t hapura dhe
prdorimi, dizenjimi dhe menaxhimi i mjediseve t shkolls, Fmijt, rinia dhe
mjedisi. Vol. 13, No. 2, 2003.
67
klasa t mbipopulluara, qendrat e aktiviteteve mund t vendosen n zona t

ndryshme t shesheve t shkolls. Fmijt sjellin me vete gjithka q u
nevojitet pr t kryer aktivitetin.
Materialet pr instruktim dhe burimet e msimdhnies. Librat dhe
materialet e tjera pr instruktim kan nevoj t vendosen diku, ku t
gjenden leht. Mjete, si shkumsa, vizore, metr, bojra dhe grshr duhen
vn diku, ku nxnsit ti marrin pa i shqetsuar t tjert. Ashtu si
materialet e instruktimit, mjetet msimore, si tabelat e vogla, kavalete,
harta dhe tavolina pune duhen vendosur n at mnyr q t mos pengojn
rrugn dhe n klasat e mbipopulluara, t mos zn shum vend.
Puna e nxnsit. Mbledhja dhe ruajtja e punimeve t nxnsve shum
shpejt mund t zr mjaft vend, n rast se nuk ndrtohet nj plan. Disa
msues shfrytzojn dosje personale, pr ta br kt. Dosje mund t
krijohen pr secilin nxns, pr do tem apo grup nxnsish. Gjithashtu,
nevojitet edhe nj vend pr t paraqitur punn e nxnsit. Kjo hapsir mund
t jet faqja e murit ose nj pllak fibre, ku punimi i nxnsit mund t
ngjitet me kapse, strie apo thjesht me thumba. Dekorimi i dhoms me
punimet e nxnsit do t ndihmoj edhe pr ta br m trheqse e m
mikpritse klasn, edhe kur ka shum nxns n t.
Prfshirja e nxnsit. Nxnsit mund t jen shum t dobishm n
menaxhimin e hapsirs fizike t dhoms s klass dhe kjo i ndihmon ata t
zhvillojn ndjenjn e prgjegjsis. Ata mund ti varin punimet e nxnsve, t
krijojn knde njoftimesh dhe t heqin materialet didaktike n fund t do
msimi. Nxnsit mund t jen t dobishm edhe pr t zgjidhur problemin e
vendit. Kur lind nj problem, krkojuni ndihm nxnsve q prplasen mes
rreshtave t bangave apo q skan mjaft vend pr tu ulur.
Kujtes: Disiplina e mir dhe krijimi i sjelljeve pozitive te nxnsit
ka gjasa t ken m shum sukses, kur klasa juaj dhe aktivitetet n t
strukturohen ose organizohen pr t nxitur frymn e bashkpunimit mes
nxnsve dhe mes tyre, dhe ju vet.
68
ZHVILLIMI
I RUTINAVE N KLAS
Kur ne zhvillojm rutina n klas, mundsia pr shfaqjen e sjelljeve t kqia

paksohet, sepse nxnsit e din se far krkohet prej tyre dhe se duhet
t bjn. Ato ndihmojn, gjithashtu, n shmangien e keqkuptimeve, d.m.th.,
t keqinterpretimit t sjelljes s fmijs si nj sjellje e keqe, p.sh., kur fmija
nuk e di se duhet ta mpreh lapsin pas ors s msimit dhe jo gjat tij, ose se
duhet t ngrer dorn kur krkon leje. N qoft se nxnsi i njeh hapat q
duhet t ndjek pr t mbaruar nj pun, ai ka mundsi ta plotsojn at me
rregull. Zhvilloni plane q ndihmojn realizimin e aktiviteteve t tilla n
hapsirn tuaj, si dhe stilin e drejtimit (pr t ciln do t diskutojm m
posht). N rast se nj rutin nuk ka efekt, krkoni ndihmn e nxnsve, pr
ta riplanifikuar at. M posht do t gjeni disa nga rutinat n klas q mund t
planifikoni ju dhe nxnsit tuaj.55 A dini ju t tjera?
Lvizja. Zhvilloni plane pr hyrjen dhe daljen nga klasa, si dhe pr
ndryshimin e paraqitjes s klass n varsi t tems q msohet, si, p. sh.,
ndryshimi nga modeli i nj klase ku bhen detyra kontrolli, n nj klas me
grupe t vogla pr leksione arti apo shkence. Gjithashtu, hartoni plane se si
mund t plotsohen nevojat individuale t nxnsve, kur mund t mprehin
lapsat apo t marrin mjetet e veta msimore, si jan materialet e vizatimit.
Detyra jodidaktike. Te kto detyra prfshihen aktivitete, si marrja e
mungesave, mbledhja e letrave t justifikimit apo raporteve pr mungesat, si
dhe mbajtja pastr e klass. Kur lejohet, nxnsit mund t ndihmojn n
prmbushjen e ktyre detyrave dhe sidomos ata nxns, q kan m shum
nevoj pr vmendje. Disa prej ktyre detyrave mund t shfrytzohen edhe
si aktivitete didaktike, si sht llogaritja e prqindjes s nxnsve q
erdhn at dit n orn e matematiks.
Sistemimi dhe lvizja e materialeve. N qoft se zhvillohen rutina pr
shprndarjen, mbledhjen dhe vendosjen e materialeve msimore dhe t
msimdhnies, nxnsit q ndihmojn do t jen t aft ti kryejn shpejt
ato. Nse materialet didaktike prgatiten dhe organizohen me koh, ju
mund ti lvizni ato kollaj dhe pa shpenzuar koh, nga njri aktivitet n
55
Prshtatur nga: Drejtimi n klas Rutinat n klas. Bashkpunimi pr rezultate t

larta n edukimin e msuesit (CETP), Fondacioni Kombtar i Shkencs. http://
www.temple.edu/CETP/temple_teach/cm-routi.html [marr n internet m 10/20/
2005].
69
tjetrin. Materialet e nevojshme mund t nxirren do dit mbi bazn e nj

programi, kshtu q nxnsit do t din se far u nevojitet dhe
paraprgatiten pr nj aktivitet, kurse materialet pr aktivitetin e
mparshm tashm jan mbledhur e vendosur n vendin e duhur.
Puna n grup. Puna n grup nxit bashkpunimin gjat msimit. Ajo u mson
nxnsve t punojn s bashku, duke u msuar vlern q ka puna n ekip. do
pjestar i ekipit, brenda nj grupi, duhet t ket nj detyr t caktuar dhe
me koh, do nxnsi duhet ti jepet mundsia ti provoj t gjitha detyrat.
Zhvilloni me nxnsit tuaj planifikimin e punve dhe rutina pr caktimin e
punve. Detyrat q caktohen mund t jen ato t ndihmsit, matsit t
kohs, raportuesit, regjistruesit, inkurajuesit, intervistuesit, magazinierit
ose drejtuesit.
PRPILIMI I RREGULLAVE T KLASS ME NXNSIT

DHE PRINDRIT
do klas ka nevoj pr rregulla, q ajo t funksionoj mir. Kto rregulla
quhen krkesa apo standarde sjelljeje.
Natyra e rregullave n klas dhe e rutinave, si dhe mnyra se si prpilohen
ato, ndryshon n vartsi t kulturs s msuesit. Mnyra se si punojm me
nxnsit n klas, se far rregullash dhe rutinash caktojm, varen nga
kultura jon dhe se si msohen t sillen nxnsit. Disa nga ne besojn se ata
jan prfitues pasiv t dituris, se kan nevoj ti prshtaten sistemit dhe t
shohin qart prfitimet q ka shkollimi i tyre. Prandaj, ne mund ta vm
theksin te rregulla dhe rutina rigoroze, dhe standarde. Kurse disa t tjer
mund t besojn se nxnsit jan aktiv, pozitiv, t motivuar dhe se i zgjidhin
vet problemet. Prandaj, ne mund ta vm theksin e puns te krijimi i shanseve
pr ta.56 Kur hartojm rregulla dhe rutina pr klasn ,duke angazhuar edhe
nxnsit, ne mund t zgjedhim nj rrug t mesme m elastike pr t
plotsuar situatat e ndryshme, gjithnj n ndryshim, n klasn ton.
Ne shpesh hartojm rregulla, si nj mnyr pr t parandaluar problemet
me sjelljen ose vshtirsit q mund t lindin n drejtimin e ors s msimit.
56
Mayeski, Fran. Metamorfoza e drejtimit n klas. Studime kontinentale pr edukimin

dhe msimin. http://www.mcrel.org/pdfconversion/noteworthy/
learners%5Flearning%5Fschooling/franm.asp.
70
Udhzimet kryesore pr prcaktimin e rregullave t tilla duhet t

prmbajn:
Hartoni pak rregulla, q e vn theksin te mnyra e duhur e sjelljes,

pasi as ju dhe as nxnsit nuk mund t mbajn mend nj list t gjat.
Afishojini kto rregulla n klas, q ti lexojn t gjith.
Shikoni t hartoni rregulla apo t vini krkesa pr kto shtje, q

msimi n klas t shkoj sa m mir: (a) fillimin dhe mbarimin e dits
s shkolls, mnyrn se si mbahen mungesat dhe far u lejohet e nuk u
lejohet nxnsve t bjn; (b) prdorimin e materialeve dhe pajisjeve;
(c) si krkohet leje pr nevoja t papritura (si shkuarja n tualet apo
mprehja e nj lapsi); (d) procedurat e puns n bank dhe puna e
pavarur n grup; dhe (e) si do t pyeten dhe do t prgjigjen nxnsit.
Zgjidhni rregulla q vn rregull n mjedisin e klass dhe q nxitin

msimin dhe rezultatet e mira. Disa sjellje si ngrnia e imakizit apo
lvizjet n bank, mbase, nuk e pengojn shum msimin, ndonse
bjn zhurm dhe trheqin vmendjen.
Mos hartoni rregulla q nuk i doni apo q nuk mund t krkohen t

respektohen vazhdimisht.
Hartoni rregulla sa m t qarta q t jet e mundur. Ata duhet t

deklarojn mnyrn e sjelljes: Duart dhe kmbt i keni pr vete, jep
nj mesazh m t qart se: Mos u zini!.
Zgjidhni ato rregulla pr t cilat shumica jan dakort apo t cilave u

binden t gjith n shkoll. N rast se nxnsit msojn se nuk mund
t sillen n klasn tuaj ashtu si lejohen n nj klas tjetr, ata do ti
testojn kto kufizime pr t par se deri ku mund t tolerohet
sjellja e tyre jo e mir.
Mbi t gjitha, angazhojini nxnsit n hartimin e rregullave t klass.

Ju mund ta nisni me parimin se: Ju mund t bni t doni n klas,
por pa ndrhyr n t drejtat e t tjerve, si shokt e shoqet e klass
dhe msuesi!. Duke shfrytzuar kt metod t bazuar n
respektimin e t drejtave, krkojuni nxnsve t identifikojn se
cilat sjellje jan t pranueshme dhe cilat jo, ngaq ato shkelin t
drejtat e t tjerve. Hartoni rregulla, q i respektojn kto t
71
drejta, si dhe masat pr shkeljen e tyre. Mos harroni se kto masa

duhet ti ndihmojn nxnsit t msojn dhe se duhet t jen n
prputhje me natyrn e sjelljen jo t mir, q do t thot se ato duhet
t ndihmojn si nxnsin, ashtu edhe klasn. Falnderojini nxnsit
pr hartimin e kushtetuts s klass ose t pakets s politikave t
klass , e cila mund tu bhet e ditur t gjithve n klas. Jepjuani ta
nnshkruajn at, kshtu q ata do t bien dakort ti respektojn
rregullat dhe n rast se i shkelin, do tu duhet t pranojn pasojat.
Sjellja jo e mir ka m pak gjasa t ndodh, kur nj nxns bn nj
premtim se nuk do ti shkel rregullat dhe se do t angazhohet t
mbaj qndrime m t mira.
I rishqyrtoni her pas here rregullat pr t par nse disa prej tyre
nuk jan m t nevojshme. Nse ka t tilla, lvdojini nxnsit dhe, m
pas, pyetini nse edhe rregullat e tjera kan nevoj t mbahen.
Angazhimi i prindrve
Rregullat bjn m shum efekt kur msuesit, prindrit dhe nxnsit
angazhohen njlloj n respektimin e tyre. N disa shkolla, mes ktyre palve
bhet nj marrveshje e till. Kjo marrveshje sht nj kontrat
thjesht formale, ku cilsohen qart prgjegjsit e secils pal dhe
nnshkruhet prej tyre. Teksti i nj marrveshjeje t till mund t ket
formn e mposhtme.57 Ai mund t diskutohet me prindrit n takimin e par
msues prindr apo prindr msues fmij. A mund ta shfrytzoni edhe
ju at si nj mnyr pr t angazhuar nxnsit dhe prindrit e tyre n
nxitjen e nj sjelljeje t denj n klas?
Si prind / kujdestar un do t:
57
tregoj respekt dhe do ti mbshtes fmijn tim, msuesin dhe shkolln;
prkrah politikn e disiplins s shkolls dhe rregullat e klass s

fmijs tim;
Bota e arsimit. Krijimi i nj klime pr msimin: Teknika t drejtimit efektiv t ors s

msimit. http://www.education-world.com/a_curr/curr155.shtml [marr n internet
m 10/6/2005].
72
siguroj nj vend t qet e t ndriuar mir pr studim dhe do t ndjek

kryerjen e detyrave t shtpis;
marr pjes n takimet formale dhe joformale prind msues ose prind
msues nxns;
bisedoj me fmijn tim do dit pr aktivitetet e tij n shkoll. Do t

monitoroj ndjekjen e televizorit nga fmija ose aktivitetet e tjera q
mund ta largojn at nga msimet;
ndihmoj t paktn n njrin prej aktiviteteve pr do semester. Do t

lexoj me fmijn tim t paktn do dit 10 minuta ose do ti krkoj t
m lexoj dika mua.
Si nxns un do t:
prpiqem t jap maksimumin n msime;
jem i sjellshm dhe do ti ndihmoj shokt e klass;
tregoj respekt pr veten, msuesin, shkolln time dhe t tjert;
bindem rregullave t klass dhe shkolls;
tregoj respekt pr pronn, duke mos vjedhur apo kryer akte vandale;
vij i prgatitur n shkoll me detyrat e shtpis dhe materialet e

nevojshme;
besoj se mundem dhe do t msoj;
shpenzoj t paktn 15 minuta do dit duke studjuar ose lexuar n shtpi;
bisedoj me prindrit e mi do dit pr aktivitetet e shkolls.
Si msues un do t:
tregoj respekt pr do fmij dhe familjen e tij;
do t shfrytzoj me efektivitet orn e msimit;
73
siguroj nj mjedis t sigurt e t rehatshm q nxit t msuarit;
ndihmoj do fmij t arrij potencialin e tij t plot;
tu jap detyra t prshtatshme pr n shtpi;
tu jap ndihm prindrve q ata t mund ti ndihmojn fmijt me detyrat;
zbatoj vazhdimisht rregullat e klass dhe shkolls me korrektsi;
siguroj nxnsve dhe prindrve vlersime t qarta mbi ecurin n

msime dhe rezultatet;
shfrytzoj aktivitete speciale n klas pr ta br t kndshme orn

e msimit;
demonstroj sjellje profesionale dhe qndrim pozitiv.
Tani ne do t punojm s bashku pr t zbatuar kt kontrat.

Nnshkroi:
______________________________
Prindi nnshkrimi/data
______________________________
Nxnsi nnshkrimi/data
______________________________
Msuesi nnshkrimi/data
74
STANDARDE
PR SJELLJEN DHE DREJTIMIN E MIR
Rregullat e klass caktojn standardet pr nxnsit tan, por edhe ne,

msuesit, duhet t kemi standarde. Mbi t gjitha, ne prfaqsojm modele
rolesh t rndsishme pr nxnsit tan.
Ne duhet tu tregojm nxnsve tan se far sjellje krkojm nga

secili n klas (nga nxnsit dhe vetvetja) dhe ti diskutojm kto
krkesa rregullisht.
Ne duhet t informojm administratort e shkolls ton, msuesit e

tjer dhe prindrit rreth rregullave t klass ton, q ata t mund t
na ndihmojn ti monitorojm dhe t shmangim shkeljen tyre.
Rregullat q zhvillojm ne me nxnsit tan duhet t zbatohen pa

mdyshje dhe paansi.
Ne gjithmon duhet t jemi n dijeni se far ndodh brenda dhe jasht

klass ton, dhe monitorimi yn duhet t jet i zgjuar dhe parandalues.
Ne nuk mund t zemrohemi apo t humbim vetkontrollin, por t jemi

modele rolesh pr sjellje t mir dhe pr zbatimin e rregullave nga
nxnsit tan.
Kur disiplina sht e nevojshme, ajo prqndrohet te sjellja e

nxnsit, jo te nxnsi. Dinjiteti i nxnsit ruhet.
Ne kemi nevoj t inkurajojm nxnsit pr t monitoruar sjelljen e

tyre, si, p.sh., duke mbajtur ditaret e aktiviteteve me t tjert. Edhe
ata kan nevoj t monitorojn sjelljen e njri tjetrit me respekt.
Gjat msimdhnies, nuk duhet t prdorim terma t paqarta apo me

dy kuptime. Aktivitetet duhet t vijojn qart njri tjetrin dhe me
ndrprerje sa m t vogla.
Disa prej karakteristikave q nxnsit mojn te msuesi e q duhet t

formojn pjesn thelbsore t monitorimit t sjelljeve tona, jan:58
58
Prshtatur nga: Tipare t rndsishme t msuesve. Bashkpunimi pr rezultate t

larta n edukimin e msuesit (CETP), Fondacioni Kombtar i Shkencs. http://www.
temple.edu/CETP/temple_teach/cm-trait.html [marr nga interneti m 11/28/2005].
75
Korrektsia: Nxnsit e shohin kt si tiparin m t rndsishm t

msuesve. Kjo do t thot t tregohesh korrekt n aktivitete, si dhnia e
detyrave, zgjidhja e mosmarrveshjeve, n dhnien e ndihms, n
zgjedhjen e nxnsve si ndihmsa ose n pjesmarrjen e aktiviteteve t
veanta.
Humori: Aftsia pr tiu prgjigjur nxnsve me shpengim.
Respekti: Q do t thot t tregohet vlersim pr t drejtat dhe ndjenjat
e nxnsit.
Mirsjellja: Kjo sht nj shenj tjetr e respektit.
iltrsia: Nxnsi ka nevoj t shoh te msuesi nj person real. Msuesi

duhet t shpjegoj qart ndjenjat e tij dhe rrethanat q i shkaktojn ato.
Dgjimi aktiv: Q do t thot t reagosh kur nxnsi flet. Ju duhet t
tregoni se e keni dgjuar nxnsin dhe ti jepni atij shansin pr t
korrigjuar keqkuptimin ose keqinterpretimin. Ju duhet t provoni t
rideklaroni at q sapo u tha ose t prdorni gjuhn e trupit pr t
treguar qndrimin tuaj.
Se sa t zot jemi ne tu prmbahemi standardeve tona t sjelljes, kjo varet
nga stili yn i drejtimit t ors s msimit n klas.
Strategji veprimi: Profili i drejtimit t ors s msimit59

Stili juaj i drejtimit t ors s msimit do t prcaktoj se si mund t
ndrveproni me nxnsit tuaj, se sa mir mund t ndrtoni raporte pozitive
me ta dhe se sa shum do t msojn ata nga ju. Ai mund t ndikoj edhe n
mnyrn se si sillen fmijt dhe se sa i disiplinoni ju nxnsit tuaj, d.m.th.,
nse ju jeni m i prirur t prdorni m shum disiplinn negative apo at
pozitive pr t ndihmuar nxnsin tuaj t msoj sjellje t mira. Pr t
prcaktuar stilin tuaj t drejtimit, lexoni me kujdes seciln nga deklarimet e
59
Zhvilluar mbi bazn e: Msuesi flet. Cili sht profili juaj i drejtimit t ors s
msimit? http://education.indiana.edu/cas/tt/v1i2/what.html [marr nga interneti
m 10/6/2005].
76
bra n tabeln m posht. M pas, prgjigjuni nse bini dakort ose jo me

deklarimin apo, m mir akoma, n rast se ajo sht far ju bni aktualisht.
Karakteristika
1.
Un besoj se klasa duhet t jet nj vend i qet, ku

nxnsit t mund t msojn.
2. Un besoj se vendet e caktuara n nj vendosje t

strukturuar (si, p.sh., radh) paksojn sjelljen e
keqe dhe nxisin msimin.
3. Mua sm plqen t m ndrpresin fjaln kur jam
duke shpjeguar.
4. Nxnsit duhet t msojn t ndjekin rregullat dhe t
mos i diskutojn ato.
5. Nxnsit e mi rrall bhen iniciator aktivitetesh.
6. Kur nj nxns sillet keq, un e ndshkoj ose e
disiplinoj at menjher, pa pranuar asnj diskutim.
7. Un nuk pranoj justifikime pr sjellje jo t mira, si
ardhja me vones ose mosbrja e detyrave.
8. N varsi t asaj q un shpjegoj, klasa ime mund t
ket radhitje t ndryshme bangash.
9. Un jam i shqetsuar si pr at q nxnsit msojn ,
por edhe si msojn.
10. Nxnsit e mi e din se ata mund t ma ndrpresin
shpjegimin, kur kan pyetje t rndsishme pr t
br.
11. Un lvdoj dik kur sht e justifikuar dhe i
inkurajoj nxnsit t msojn m mir.
12. Un u jap nxnsve projekte, si ushtrime msimore
apo u krkoj t zhvillojn projektin e tyre. M pas, ne
diskutojm se far kemi msuar dhe se far kan
nevoj ata t msojn m shum.
13. Un gjithnj shpjegoj arsyet e rregullave q v dhe
vendimeve q marr.
14. Kur nj nxns sillet jo mir, un i jap atij nj qortim
t but, por t vendosur. N rast se krkohet
disiplin, un vrej me kujdes rrethanat.
E pranoj
Se pranoj
Karakteristika
15. Un besoj se nxnsit msojn m mir kur ata mund
t bjn at q din m mir, d.m.th., t bjn at q
mendojn se mund ta bjn mir.
16. Mirqenia emocionale e nxnsve t mi sht m e
rndsishme sesa kontrolli i ors s msimit. sht i
rndsishm q nxnsit e mi t m konsiderojn si
mik.
17. Disa prej nxnsve t mi jan t motivuar n msim,
kurse t tjer duket se nuk interesohen.
18. Un nuk planifikoj q m par se far m duhet t
bj p t disiplinuar nj fmij. Un merrem me
problemin, kur ai ndodh.
19. Un nuk dua t monitoroj ose t qortoj nj nxns,
sepse kjo mund ti lndonte ndjenjat.
20. Nse nj nxns m ndrpret msimin, un tregoj m
shum kujdes ndaj tij, sepse ai duhet t ket patjetr
dika t rndsishme pr t shtuar.
21. Nse nj nxns krkon t largohet nga klasa, un
gjithnj e respektoj dshirn e tij.
22. Un nuk dua ti imponoj asnj rregull nxnsve t mi.
23. Un shfrytzoj t njjtin plan msimor dhe aktivitete
nga viti n vit, kshtu q nuk m duhet t prgatitem
paraprakisht pr ort e mia t msimit.
24. Udhtimet n terren dhe projekte speciale nuk
realizohen dot. Un nuk kam koh pr tu prgatitur
pr to.
25. N vend q t jap nj leksion, un mund t tregoj nj
film ose nj diapozitiv.
26. Nxnsit e mi jan t prirur t hapin syt rreth e
rrotull klass apo jasht dritares
27. N qoft se msimi mbaron hert, nxnsit e mi mund
t studiojn me qetsi apo t flasin me z t ult.
28. Un rrall i disiplinoj nxnsit e mi. N rast se nj
student mi sjell detyrat me vones, ky nuk sht
problemi im.
E pranoj
77
Se pranoj
78
M pas, mblidhni numrin e deklarimeve e pranoj nga 1-shi te 7-ta,

vazhdoni nga 8-ta te 14-ta, m pas nga 15-ta te 21-shi dhe, n fund, nga 22shi te 28-ta. N cilin grup deklarimesh keni numrin m t madh t prgjigjeve
e pranoj? Ky sht stili juaj i drejtimit t ors s msimit dhe mos u habisni
n qoft se karakteristikat tuaja prkojn me ato t nj stili tjetr.
N tabeln e msiprme, deklarimet nga 1-shi deri te 7-ta reflektojn nj
stil autoritar: Un jam msuesi dhe gjrat do t bhen si them un!. Ky stil
sht i mir pr t organizuar nj klas t strukturuar mir, por nuk nxit sa
duhet motivimin pr rezultate t mira apo inkurajimin e objektivave
personale. Nxnsit n kt klas ngurojn t bhen iniciator t nj
aktivitetit, ngaq e ndjejn veten t pafuqishm.60.Ata duhet ti binden
msuesit n dm t liris s tyre personale.
Deklarimet nga 8-ta deri 14-ta jan n nj stil q nxit autoritetin: Le t
punojm s bashku.. Ndonse mbi sjelljen e nxnsit jan vendosur kufij,
rregullat shpjegohen dhe nxnsit lejohen t jen t pavarur brenda ktyre
limiteve. Nj msues autoritativ inkurajon vetbesimin dhe sjelljen
shoqrisht kompetente. Prve ksaj, ai i inkurajon nxnsit t jen t
motivuar dhe t ken rezultate sa m t mira. Shpesh, ai i udhheq ata
prmes nj projekti dhe jo vet. 61
Deklarimet nga 15-ta deri 21-shi zbulojn nj stil mosndrhyrjeje: Si t
thoni ju.. Msuesi mosndrhyrs u bn pak pyetje nxnsve ose i kontrollon
pak ata. Ky msues pranon impulset dhe veprimet e nxnsit, dhe nuk e
monitoron nga afr sjelljen e tij. Ai prpiqet t mos lndoj ndjenjat e
nxnsit dhe e ka t vshtir ti thot atij jo ose ta detyroj t respektoj
rregullat. Megjithse ky tip msuesi mund t jet popullor me nxnsit,
qndrimi i tij tejet tolerant shoqrohet me mungesn te nxnsit t
kompetencave shoqrore dhe t vetkontrollit. sht e vshtir q nxnsit
t msojn sjellje shoqrisht t pranueshme, kur msuesi sht kaq
dorlshuar. Me pak pyetje q u bhen, ktyre nxnsve shpesh u mungon
motivimi pr t br m shum.62
N fund, deklarimet nga 22-shi deri te 28-ta zbulojn nj stil indiferent:
Bj t duash!. Msuesi indiferent nuk sht shum i impenjuar n klas.
60
61
62
http://education.indiana.edu/cas/tt/v1i2/authoritarian.html.
http://education.indiana.edu/cas/tt/v1i2/authoritative.html.
http://education.indiana.edu/cas/tt/v1i2/laissez.html.
79
Ky msues u bn pak ose aspak pyetje nxnsve dhe shpesh duket i

painteresuar. Msuesi indiferent thjesht nuk do tu imponohet nxnsve.
Kshtu, ai shpesh mendon se pr prgatitjen e ors s msimit nuk ia vlen t
lodhesh. Edhe disiplina n klas alon. N nj mjedis t till t ftoht,
nxnsit kan shum pak shanse pr t vzhguar apo praktikuar shprehi
komunikimi. Me pak pyetje q bhen dhe disiplin t dobt, nxnsit kan
nj motivim t ult pr msim dhe munges vetkontrolli.63
N rast se nuk jeni t sigurt se cili nga t katr stilet e drejtimit t ors
s msimit sht m afr atij tuajit, pyesni nj koleg, nj ndihmsin tuaj apo
nj nxns t rritur q tju vzhgoj pr nj a dy dit. M pas, krkojini t
lexoj listn me karakteristika dhe stilet e drejtimit, q tju ndihmoj t
prcaktoni se cila prej tyre u prgjigjet juve. A ndikon ky stil n motivimin e
nxnsve pr t msuar? A ndikon n sjelljen e tyre? A ndikon n mnyrn
se si i disiplinoni nxnsit dhe se si reagojn ata ndaj jush? Mendoni se ka
vend pr prmirsim? Provoni t ndryshoni stilin tuaj ose njrn nga
karakteristikat e msiprme dhe shikoni nse nxnsit tuaj motivohen m
shum dhe ju i msoni m leht. Mbani nj ditar pr ndryshimet q bni dhe
ndryshimet e klass, nse nxnsit bhen m t dgjueshm, shfaqin sjellje
t mira dhe aftsi ndrpersonale.
DHNIA
E KURAJS POZITIVE
Disiplina pozitive sht mnyra m e mir pr t shmangur sjelljet jo t mira

nprmjet sjelljeve pozitive shprblyese. Ajo bazohet n premisn se sjellja
q shprblehet sht sjellje q prsritet. Ana m kritike e disiplins
pozitive lidhet me ndihmn q u jepet nxnsve pr t msuar sjellje q
prmbushin shpresat tona (t t rriturve) dhe i ndihmon ata t zhvillojn
ndjenjn e vetdisiplinimit, q on drejt vlersimit pozitiv t vetvetes.
Sjelljet q ju i moni dhe q doni ti kultivoni, mund t njihen nga nxnsit
tuaj dhe juve ju duhet t bni prpjekje t prbashkta pr ti msuar dhe
pr ti ngulitur ato. Disa prej strategjive q mund t shfrytzoni pr ti
ndihmuar nxnsit tuaj t msojn sjellje pozitive jan:
Foluni pozitivisht Pa shikoni sa shum prgjigje t mira keni dhn!
Prpiquni t gjeni m shum hern tjetr.
63
http://education.indiana.edu/cas/tt/v1i2/indifferent.html.
80
Dgjojini me vmendje dhe ndihmojini t msojn t prdorin fjalt pr

t shprehur ndjenjat e tyre dhe jo veprime destruktive.
Jepuni nxnsve tuaj mundsin e alternativave dhe ndihmojini t
msojn t vlersojn pasojat potenciale t zgjedhjeve q bjn.
Inkurajoni sjellje t plqyeshme duke i lvduar shpesh e duke mos u
prmendur gabimet e vogla.
Modeloni si duhet normat e njohura t sjelljes, t komunikuarit me
respekt dhe strategji bashkpunimi pr zgjidhjen e konflikteve (nj tem
q do t diskutohet m posht).
Prdorni nj gjuh trupore t kuptueshme miratoni me kok,
buzqeshni dhe shikojeni n sy nxnsin.
Uleni pozicionin e trupit veanrisht pr fmijt m t vegjl,
prkuluni, prthyeni gjunjt ose uluni n nivelin e tyre.
Ristrukturoni mjedisin - hiqni objekte q nxisin sjellje t keqe, p.sh.,
nse lojrat apo lodrat q i prdorni n ndihm t msimit, largojini sapo
t keni mbaruar.
Riformulojeni sjelljen tuaj pozitivisht nj nxns hedh nj top futbolli
n klas. Ti mund ta hedhsh topin kur t jesh jasht, n fushn e lojs,
ku ka m shum vend.
Duke i prmbledhur sa tham, shpresojm se ju keni msuar mjaft nga ky
seksion dhe keni vendosur t provoni n klasn tuaj disa nga gjrat e reja.
Ne kemi msuar se nj klas e drejtuar mir, q krijon dhe nxit sjellje
pozitive, sht ajo:
1.
Ku ju dini se krkoni dhe far jo.
2. Ju u tregoni nxnsve at q dshroni.

3. Kur ju e arrini at q doni, i prgzoni.
4. Kur ju arrini dika tjetr, veproni shpejt, si duhet dhe pozitivisht.
81
Gjat puns, ju keni nevoj t siguroheni se:

1.
Krkesat tuaja jan t qarta.
2. Udhzimet jan interesante pr nxnsit.

3. Nxnsit tuaj shohin nj synim dhe vler tek ajo q u msohet.
4. Udhzimet lidhen me koncepte dhe shprehi t prvojave t nxnsit
dhe kan kuptim n jetn e tij t prditshme.
5. Strategjit tuaja jan t larmishme. Nxnsit mund t mrziten, edhe
kur tema sht interesante, n rast se prdorni t njjtat metoda
msimdhnieje.
Disa nga rrugt e rndsishme se si t filloni t krijoni nj mjedis q nxit
zhvillimin e sjelljeve pozitive te nxnsit, prfshijn sa m posht:64
1.
Krkoni dhe komunikoni krkesa t larta nga nxnsit dhe vetja juaj
pr sjelljen.
2. Vendosni rregulla dhe procedura t qarta, i udhzoni nxnsit se si ti

zbatojn ato, jepuni fmijve, sidomos atyre t klass s par, mjaft
udhzime, bjuni praktik dhe prsritje.
3. Ua bni t qarta nxnsve pasojat q rrjedhin nga sjellja jo e mir.
4. Q ditn e par t shkolls krkoni pa hezitim, vazhdimisht dhe njlloj
pr t gjith respektimin e rregullave n klas.
5. Punoni pr t kultivuar te nxnsit vetdisiplinimin, kushtojuni koh
pr tu msuar atyre shprehit e vetkontrollit.
6. Mbani nj ritm t gjall msimi dhe bni kalime t buta nga nj
aktivitet n tjetrin.
64
Kotton, Katherine. Disiplina n shkoll dhe n klas. Seria e studimeve mbi

prmirsimet n shkoll. Vshtrim nga afr #9. http://www.nwrel.org/scpd/sirs/5/
cu9.html [accessed online on 10/6/2005].
82
7. Monitoroni aktivitetet e klass, bjuni nxnsve komente dhe

inkurajoini pr sjelljen e tyre.
8. Jepuni nxnsve shanse q gjat msimit t shijojn suksesin dhe
sjelljen shoqrore.
9. Identifikoni nxnsit q kan nj vlersim t ult pr veten dhe
punoni pr ti ndihmuar t ken arritje m t larta dhe t fitojn
besimin n vetvete.
10. Shfrytzoni me mas grupet bashkpunuese n msim.
11. Shfrytzoni humorin sa her q sht e mundur, pr tu stimuluar
nxnsve interesin apo pr tu ulur tensionin.
12. Largoni materialet q pengojn shikimin, kur msimi sht n proces.
13. Krijoni nj mjedis t kndshm, trheqs dhe mikprits pr nxnsit,
prindrit e tyre dhe ju vet n klas.
83
Impenjimi me nxnsit
problematik
far do t msoni:
Si t prmirsojm efektivitetin e teknikave t disiplins positive.

Sugjerime pr nj disiplin positive.
Sugjerime pr nj msimdhnie pozitive n klas.
Dhnia e masave t duhura, pozitive dhe negative.
Prdorni kujdes n prdorimin e veimit t fmijs.
Zgjidhja e konflikteve.
Teknika t disiplins pozitive n prputhje me moshn.
Ndihma ndaj fmijve me nevoja t veanta.
PRMIRSIMI I EFEKTIVITETIT T TEKNIKAVE

T DISIPLINS POZITIVE
N rast se nj nxns sillet keq, nevojiten teknika pozitive pr t paksuar
apo eliminuar shfaqjet e sjelljeve jo t mira. Si kemi msuar, sjelljet e kqia
jan ato sjellje t padshirueshme, q e vn fmijn apo t tjert n rrezik,
q nuk prputhen me krkesat e rregullave n klas, q ndikojn keq n
ndrveprimin pozitiv shoqror dhe n vetdisiplinimin e nxnsit. N kt
seksion prfundimtar, do t flasim m shum se si mund t prdoren
teknikat e veanta pr t paksuar shfaqjet e sjelljeve jo t mira apo dhe
pr ti eliminuar ato. fardo teknike q t prdoret, efektiviteti i tij mund
t rritet.65
65
kur si ju dhe nxnsi e kuptoni qart se ku qndron problemi i sjelljes

dhe se cilat jan pasojat q nxnsi duhet t pres kur shfaqet kjo
sjellje;
Akademia Amerikane e Pediatris. Udhzime pr nj disiplin efektive. http://

aappolicy.aappublications.org/cgi/content/full/pediatrics;101/4/723 [marr n
internet m 12/2/2005].
84
kur ju reagoni duke dhn si fillim nj mas ndshkuese t

menjhershme, sapo shfaqet pr her t par nj sjellje jo e mir (n
rast se thyhet nj rregull, merrni mas, mos prisni);
kur ju jepni sistematikisht masn e duhur, doher q ndodh nj

sjellje problematike;
kur ju jepni udhzime dhe korrigjoni me qetsi dhe ngrohtsi; dhe
kur ju shpjegoni arsyet pr masn e dhn pr nj sjellje t caktuar,

q e ndihmon nxnsin t msoj se si t sillet dhe t prmirsoj
zbatimin kudo t krkesave t t rriturve.
SUGJERIME
PR NJ DISIPLIN POZITIVE
Aktualisht jo gjithmon lind nevoja pr rritjen e krkesave t disiplins.

Shpesh disiplina e mir nnkupton shmangien e situatave problematike apo
zgjidhjen e tyre, para se ato t dalin jasht kontrollit. Por si? Ktu po japim
dhjet sugjerime t vlefshme. Disa prej tyre jan t reja, kurse t tjerat
jan prmendur m par, por le ti shohim m n detaje.66,67
1. Sigurohuni t mos bini n keqkuptim. N t vrtet, si u diskutua
m sipr, sjelljet jo t mira ndodhin kur nj nxns vendos vet t
mos sillet mir. Prpara se t ndrmerrni ndonj veprim, bjini vetes
kto pyetje:
A. A po bn vrtet nxnsi dika gabim? A ekziston nj problem real
apo thjesht jeni lodhur dhe ju ka humbur durimi?
N rast se nuk ekziston ndonj problem real, shkarkojeni
stresin tuaj mbi nxnsin dhe klasn.
N rast se ka ndonj problem, kaloni te pyetja e dyt.
66
67
Disiplina pozitive dhe edukimi i fmijs. http://www.kidsgrowth.com/resources/

articledetail.cfm?id=1211 [marr n internet m 10/12/2005].
Prshtatur nga: Kelley, Laureen. Dilema mbi disiplinn. Posta e letrave t prindrve.
Tetor 1995. http://www.kelleycom.com/articles/discipline.htm [marr nga interneti
m 9/29/2005].
85
B. Mendoni pr nj ast. A sht vrtet i aft nxnsi t veproj

sipas krkesave tuaja?
N rast se jo, rivlersoni krkesat tuaja.
N rast se krkesat tuaja jan t drejta, ather kaloni n
pyetjen tjetr.
C. A ishte i ndrgjegjshm nxnsi n at ast se po vepronte gabim?
N rast se nxnsi nuk po e kuptonte se po bnte nj gabim,
ndihmojeni ta kuptoj krkesn tuaj, prse dhe se si mund ta
prmbush at. I ofroni ndihm.
N rast se nxnsi juaj e dinte se po bnte gabim dhe e injoroi
me qllim krkesn tuaj t arsyeshme, ather ai sht sjell jo
mir.
N rast se sjellja e tij jo e mir ishte nj aksident, ajo nuk prbn nj
sjellje jo t keqe. N rast se sjellja jo e mir nuk ishte nj aksident,
pyeteni nxnsin se cilat ishin arsyet e nj veprimi t till. Dgjojeni
me kujdes dhe bni vlersimin tuaj para se t prgjigjeni.
2. Vereni theksin mbi ant pozitive. Sa her q nj nxns bn dika t
dobishme, me kujdes dhe n bashkpunim me t tjert, apo tregon
shenja prmirsimi, ia vini n dukje dhe prgzojeni me fjal. Pr
shembull: Arben, m ka br prshtypje rruga e zgjidhjes s
problemit nga ju.
Edhe n ndonj incident, mos gjeni vetm fajin; identifikoni se
far ishte br mir e far jo. Pr shembull: Artan, u treguat
shum i sjellshm q i lshuat vendin shokut tuaj. Ti qndrosh besnik
nj shoku ka rndsi. Megjithat, un smund t lejoj t rrahsh t
tjert. Skishe mnyr tjetr pr ta zgjidhur problemin?.
3. Silluni me respekt me nxnsit. Trajtojini ata ashtu si do t donit
tju trajtojn. Ndihmojini t ecin prpara. Jini udhheqs dhe jo bos.
Jini ai model msuesi, q ju e mbani mend me dashuri nga ditt e
shkolls.
86
4. U komunikoni krkesat q keni nxnsve tuaj n mnyr t qart dhe

me respekt. U kujtoni shpesh krkesat tuaja, prpara se t ndodh
dika dhe pasi t ndodh ajo. Pr shembull, n fillim t vitit u thoni
nxnsve: Kur t mbaroj ora e msimit sot dhe do dit tjetr, un
dua q ju t qndroni pa lvizur nga vendi, derisa ti thrras emrin
secilit. N kt mnyr, gjithkush mund t dal i sigurt nga klasa, pa
u prplasur me tjetrin dhe un i msoj emrat dhe fytyrat tuaja m
shpejt.. Ua kujtoni kt do dit nxnsve tuaj, derisa largimi me
rregull t bhet pjes e rutins s klass tuaj.
5. Bni humor ose largoni vmendjen. Jo do sjellje jo e mir e br
nga nj nxns ka nevoj t disiplinohet. Fmijt, njlloj si t rriturit,
lodhen, zhgnjehen ose mrziten. Disiplinimi mund t mos funksionoj
n situata t tilla. Provoni t bni pak humor gjat msimit, pr ti
trhequr t gjith n msim, q t mos mrziten. Pr shembull, gjat
lnds s shkencave, pyetini nxnsit tuaj t zgjidhin nj gjagjz
pr t br hyrjen n msim. Gjagjza mund t jet: far e fillon
jetn me katr, e jeton jetn me dy dhe e mbaron jetn me tre?.
Prgjigja: Nj njeri, nj fmij ecn kmbadorazi, pastaj mson t
ec me dy kmb dhe kur plaket, disa njerz prdorin shkopin, ata
kan tre kmb! Kjo gjagjz mund t ishte nj mnyr interesante
pr t filluar temn se si zhvillohet trupi i njeriut apo pr t folur pr
plakjen. Fmijve parashkollor duke u thn: Pa shihni fluturn!,
mund tu trhiqet vmendja nga zhurmat, raketaket, nga zemrimet
dhe me ta mund t zhvillohen aktivitete t dobishme, q ndihmojn
zhvillimin e tyre, si vizatimi i nj fluture. Vini n pun imagjinatn!
6. Shfrytzoni bashkpunimin proaktiv. Jepuni nj detyr q e dini se u
plqen, para se tu jepni detyra q ata mund t ngurojn ti bjn.
Futini m par n nj atmosfer bashkpunimi. Pr shembull, u thoni:
Secili t vizatoj nj I t madhe t shtypit n ajr., Oh, sa bukur,
Maria! , Secili t ngrer gishtin tregues. Tani futeni mes librit, aty
ku ju mendoni se sht faqja108. M pas, u thoni ta hapin librin te
faqja 108 dhe t shkruajn prgjigjet e gjasht pyetjeve q jepen n
at faqe.68
68
T tregoni respekt dhe tju respektojn. http://maxweber.hunter.cuny.edu/pub/

eres/EDSPC715_MCINTYRE/respect_web_page_insert.html [marr nga interneti m
10/10/2005].
87
7. U ofroni opsione ose alternativa t kufizuara dhe inkurajoni

vendimmarrjen n grup. Shumica e nxnsve e kan inat ti
komandoj dikush, prandaj, duke u ofruar alternativa i ndihmoni t
ndjejn se kan njfar kontrolli, por jo shum. Kur afrohet dita e
provimit, ju mund tu thoni: T martn kemi kontroll n lexim. Kush do
t bj provim me shkrim dhe kush me goj? Ju mund t zgjidhni ciln
t doni.. Kjo do tu jap fmijve nj ndjenj kontrolli mbi situatn.
N rast se ju doni ti merrni vetm n nj lloj testi, u krkoni t
diskutojn se cilat jan prparsit dhe mangsit e dy llojeve t
provimit dhe, m pas, kaloni n votimin e asaj q ata plqejn m
shum. Shumica fiton. N rast se ka nxns q mrziten sepse nuk
fituan, p.sh., ata deshn nj provim me shkrim, jepuni edhe atyre disa
pyetje shtes me shkrim.
8. Merrni masa ndshkimore, por t sigurta. N rast se nj fmij i
prsrit ardhjet me vones n klas, mos u mrzitni. sht
prgjegjsia e fmijs t vij n klas n orar. Thuajini se n rast se
vazhdon t vij me vones, ju do ti drgoni nj letr prindrve n
shtpi. Po qe se vazhdon prsri t vij von, drgojuni prindrve nj
letr dhe lreni at t prballet me pasojat. Ai kshtu mson se sht
prgjegjs pr sjelljen dhe se do t ket pasoja.
9. Mos e merrni mosbindjen e nj nxnsi personalisht. Fmijt kan
nevoj ta shprehin mosbindjen e tyre, ata kan nevoj t testojn
kufijt q u vihen si pjes e zhvillimit t tyre. Mos e shihni kt si nj
krcnim t autoritetit tuaj. Reagoni me qetsi, zbatoni disiplinn q
nxit vetkontrollin. A ju kujtohet rasti i Ramonit n hyrje t ktij
seksioni? N fillim, msuesja e mori sjelljen e tij jo t mir sikur
drejtohej kundr saj dhe kjo e mrziti. Por kur filloi t mos e shihte
sjelljen e tij si dika personale dhe e kuptoi se kur dhe prse ai sillej
keq, ajo mundi t zhvilloj strategji efektive pr tu marr me t,
duke arritur rezultate pozitive.
10. Prgzojini pr prpjekjet, jo pr korrektesn. N rast se nj
nxns jep maksimumin e tij, ju duhet t jeni i lumtur. Prpjekja sht
hapi i par i t msuarit. N rast se nj nxns nuk do t bj
prpjekje pr nj detyr t vshtir, flitini pr rastet kur ai me
prpjekjet e tij ka arritur sukses. Inkurajojeni q ta tregoj veten
dhe njher. I kujtoni se pr sa koh q ai prpiqet, ju jeni i knaqur.
Lrini t kuptojn se ju keni besim n aftsit e tyre.
88
SUGJERIME
PR MSIMDHNIEN POZITIVE N KLAS
Disiplina pozitive ka nevoj t mbshtetet nga msimdhnia pozitive.

Ekzistojn shum mnyra t tjera pozitive me t cilat mund t parandaloni
sjelljen e keqe gjat dhnies s msimit apo, s paku, q ta trajtoni at me
efektivitet dhe pa e ndrprer orn e msimit. M posht do t gjeni disa
sugjerime.69 A mund t mendoni ju ndonj tjetr?
1. Prqndrimi dhe toni i but. Sigurohuni q po ju ndjekin t gjith,
para se t filloj msimi. Prisni derisa e gjith klasa t qetsohet.
Msuesit me prvoj e din se qetsia sht shum efektive. Ata i
japin rndsi asaj, duke qndruar edhe 3 deri n 5 sekonda, pasi klasa
t ket pushuar zhurmn. Nxnsit e kuptojn menjher se sa m
shum t pres msuesi pr qetsi, aq m shum pak koh t lir do t
ken ata n fund t ors. Pas kohs s pritjes, filloni msimin tuaj
duke prdorur nj ton m t qet se normalisht. Nj msues me z me
ton t but shpesh ka nj klas m t qet sesa nj tjetr me z t
fort. Nxnsit e tij rrin urt, q ta dgjojn se thot.
2. Udhzime direkte. Pasiguria rrit nivelin e gjallrimit t klass. E
filloni do or msimi duke u treguar nxnsve tamam at q do t
ndodh. Nnvizoni se far do t bni ju dhe nxnsit tuaj. Ju mund
t vini limite kohore pr seciln detyr. Mund t kombinoni udhzimet
e drejtprdrejta me msimin, duke u ln koh nxnsve, n fund, q
t zhvillojn aktivitetet sipas dshirs. Ju mund ta prfundoni
prshkrimin e aktiviteteve n klas me: Un mendoj se do t kemi pak
koh n fund q ju t bisedoni me njri tjetrin, t shkoni n
bibliotek apo t prgatiteni pr ort e tjera..
3. Monitorimi. Qarkulloni, ngrihuni dhe shtisni n dhom, veanrisht
kur nxnsit bjn ushtrime me shkrim ose punojn n grup.
Kontrolloni punn q bjn. Mos i ndrpritni apo tu thoni gjra t
prgjithshme, vese kur shihni se nj numr nxnsish kan vshtirsi
me t njjtn gj. Flisni me z t ult dhe nxnsit do ta mojn
vmendjen tuaj personale dhe pozitive.
69
Marr nga: Disiplina e planifikuar. 11 Teknika pr nj disiplin m t mir n msim.

http://www.honorlevel.com/techniques.xml [accessed online on 10/4/2005].
89
4. Trheqja e vmendjes pa fjal. N disa klasa, msuesit kan nj

zile t vogl n tavolin. Kur i bien asaj, edhe leht, trheqin
vmendjen e t gjithve. T tjer msues kan gjetur mnyra nga m
origjinalet pr t trhequr pa z vmendjen n klas. Disa ndezin dhe
fikin dritat. Disa mbajn mjete q krcasin n xhep. T tjer trokasin
mbi drrasn e zez me shkums apo kalem. Trheqja e vmendjes pa
fjal mund t shprehet dhe nprmjet fytyrs, lvizjeve t trupit apo
shenjave me dor. Duhet br kujdes, kur przgjidhet nj teknik e
till n klas. Gjeni koh dhe shpjegojuni nxnsve se far krkoni
t bjn ata, kur prdorni teknikat tuaja pa fjal.
5. Njohja reciproke. Ashtu si do t dshironit t msonit pr nxnsit
tuaj, edhe t rinjt duan tju njohin ju, interesat tuaja. Prgatisni nj
bised personale me klasn tuaj. Nj prshkrim i familjes tuaj apo
disa tema mbi hobet tuaja, ose ndonj album n tavolinn tuaj do t
ngacmonte biseda me karakter personal me nxnsit. Sa m mir tju
njohin, aq m pak probleme do t keni me sjelljen e tyre.
6. Ndrhyrje me profil t ult. Nj msues rezultativ bn kujdes q
nxnsi t mos shprblehet pr sjellje t kqia, duke u kthyer n
qendr t vmendjes. Msuesi e monitoron aktivitetin e klass, duke
lvizur npr dhom e duke u dal prpara problemeve q mund t
ndodhin. Afrimi me nj nxns q sillet keq, duhet t jet i
padukshm. T tjert n klas nuk shkputen nga msimi. Pr
shembull, gjat dhnies s msimit, nj msues prdor me efekt
prmendjen e emrit t nxnsit gjat shpjegimit t tij n mnyr t
natyrshme. Dhe ju, ai, e shihni se si ne e marrim kt nga kolona e
par dhe e kalojm n t dhjetn. aji dgjon emrin e tij dhe e kthen
mendjen n msim. Pjesa tjetr e klass zor se e v re kt gj.
90
MARRJA
E MASAVE T DUHURA, POZITIVE DHE NEGATIVE
Nj aspekt i rndsishm i msimit sht prvoja e pasojave q rrjedhin nga

veprimet tona. N qoft se kto pasoja jan t mira, ne do ta prsrisim
sjelljen ton. N qoft se pasojat jan t kqia, nuk ka shum gjasa q ta
prsrisim sjelljen ton.
Shum her ne vendosim rregulla, vendosim automatikisht se far masash
disiplinore duhet t ndrmarrim kur shkelen rregullat. Nxnsit q shkelin
rregullat, duhet t mbartin gjithmon pasoja negative. Por aktualisht, duhet
t ket dhe pasoja pozitive apo shprblime, n rastet kur nxnsit u binden
rregullave, qoft edhe pr nxnsit e rritur. M posht do t gjeni disa nga
shembujt e pasojave pozitive dhe negative. Kto sugjerime zbatohen pr
mosha t ndryshme. Disa mund t jen m t mira se disa t tjera pr nj
grup moshe t caktuar. Pasojat q jepen m posht nuk jan renditur sipas
ndonj radhe prioriteti. Pr t gjitha masat q merren, ato m par
duhen diskutuar dhe pr to duhet rn dakort me nxnsit tuaj, ato
duhen miratuar dhe nga drejtori i shkolls. Bashkpunoni me kolegt tuaj,
nxnsit dhe prindrit pr t vendosur si mbi masat negative, ashtu dhe
stimulimet pozitive.70
Pasojat pozitive. N klas, stimulimet pozitive prqndrohen te dhnia e
knaqsis nxnsit dhe te krijimi tek ai i ndjenjs s besimit dhe
vetvlersimit. Nxnsit kan nevoj ti njohin rregullat dhe t vlersohen
pr zbatimin e tyre, si dhe pr sukseset dhe arritjet n msim. Ekzistojn
shum mnyra t thjeshta pr t lvduar nj nxns, si sht rnia leht me
dor n sup, nj Un krenohem me ju, caktimi si ndihmsmsues nj dit,
si przgjedhsi i nj aktiviteti apo projekti pr grupin, lvdimi i nxnsit
para msuesve t tjer apo drejtorit t shkolls, apo ngarkimi me detyrn
pr t ndihmuar t tjert. A mund t mendoni ju disa mnyra t tjera q
mund t funksionojn n klasn tuaj?
Pasojat negative. Monitoroni veten dhe nxnsit tuaj. Prdorimi i
shpesht i masave negative reflekton drejtimin e dobt t klass dhe duhet
shmangur. Monitoroni nxnsit tuaj me kujdes dhe shpesh, q t kapni n
koh sjelljet jo t mira, para se ato t trashen dhe t prfshijn dhe nxns
70
Prshtatur nga: Pasojat. Bashkpunim pr rezultate t larta n prgatitjen e

msuesit (CETP), Fondacioni Kombtar i Shkencs. http://www.temple.edu/CETP/
temple_teach/CM-conse.html#anchor40660 [marr nga interneti m 11/28/2005].
91
t tjer. Pr t ndaluar shfaqjen e sjelljeve jo t mira, pa e ndrprer orn e

msimit apo pa u trhequr shum vmendjen t tjerve mbi nxnsin,
provoni: (a) t afroheni pran nxnsit apo nxnsve q shkelin rregullin,
krijoni kontakt me sy dhe jepuni pa fjal nj shenj q t ndalojn veprimin
e keq; (b) thirreni nxnsin n emr dhe jepini nj udhzim t shkurtr me
fjal pr t ndaluar veprimin jo t mir, dhe (c) orientojeni nxnsin t
veproj mir, duke i thn se duhet t bj (mos jepni komand mos),
duke i kujtuar rregullin q ai duhet t zbatoj.
Por me gjith prpjekjet tona t mdha, ndonjher sht e nevojshme ta
disiplinojm nxnsin. Bni kujdes q fardo veprimi q t ndrmerrni, ai t
prqndrohet te sjellja e nxnsit dhe jo te nxnsi; masa disiplinore sht
pasoj e sjelljes s keqe dhe sduhet dhn kurr n zemrim apo nxitim e
sipr. N varsi t natyrs s sjelljes, n listn e mposhtme mund t gjeni
disa metoda t buta disiplinore. A mund t mendoni masa t tjera q mund ti
prshtateshin m mir klass dhe nxnsve tuaj? Bni kujdes q t mos
zgjidhni nj mas ndshkuese, e cila e poshtron publikisht nxnsin!
Humbjen e pushimit t vogl ose kohn e lojs me t tjert.
Mbajtjen n klas pas prfundimit t shkolls pr t diskutuar pr

sjelljen jo t mir, prse u b dhe duhej br pr ta korrigjuar at.
Rregullimin e rrmujs s krijuar.
Krkes faljeje nxnsit t fyer.
Ndryshimin e bangs.
I krkohet nxnsit t prsris me goj rregullat dhe ti zbatoj ato.
U drgohet letr prindrve n shtpi.
Nxnsi nxirret jasht klase dhe ohet n drejtori, sidomos n raste

serioze, prishje t ors s msimit, si grindje, ndrprerje e
vazhdueshme e msimit, vjedhje, ngacmime, pasje droge ose
substancash t tjera t ndaluara dhe mbajtje armsh.
92
PRDORNI
ME KUJDES
VEIMIN
Nj nga metodat m popullore dhe m t kundrshtuara njihet me emrin

veimi. Gjat veimit, nxnsi duhet t rrij n nj vend, t mos luaj e t
mos flas me njeri. I vetmi argtim sht t shoh orn, derisa t kalojn
sekondat e do minute.
Veimi nuk duhet t jet masa e par, por masa e fundit ndaj nj nxnsi q
i bn keq nj tjetri apo vetes. Kur prdoret me mas dhe pr nj koh t
shkurtr, veimi mund ti jap nxnsit mundsin t qetsohet dhe t rifitoj
vetkontrollin, pas nj situate t vshtir. Kur prdoret shpesh ose pa vend,
veimi mund t mos jet efektiv, ai mund ti bj dm nxnsit, duke i shtuar
inatin dhe agresivitetin, n vend q ti kontrolloj ato. Prdorimi i veimit si
form e ndshkimit fizik, mund ti shkaktoj dhembje fizike apo emocionale.
Se sa duhet t zgjas veimi, ky sht nj debat i gjat. Disa ekspert
thon se ai sduhet t zgjas m shum se dy tre minuta, ndrsa t tjer
rekomandojn nj minut pr do vit t moshs s fmijs, deri n
dymbdhjet. Koha prej nj minut pr do vit moshe sht vendosur n baz
provash. Ajo duket koh e mjaftueshme pr t nxitur sjellje t mira, pa e
zemruar nxnsin.71
Prpara se ti jepni nxnsit nj dnim duke e izoluar, sigurohuni q:72
71
Veimi sduhet t zbatohet ndaj nxnsve shum t vegjl; dhe

nxnsit e dnuar sduhet t injorohen apo t mos stimulohen.
Masat duhen marr menjher pas sjelljes jo t mir t nxnsit. Kur

nxnsit konstatojn reagime t menjhershme pr lndimin q u
bjn t tjerve, ata e kuptojn m mir se prse po merren ndaj tyre
masa disiplinore. Kur sht e mundur, ju duhet tu ofroni nxnsve
alternativa pozitive ndaj veprimeve t tyre (duke i krkuar nxnsit
Fmij t mir: Nj udhzues baz mbi rolin e prindrve . http://home.flash.net/

~goodkids/ [marr n internet m 10/10/2005].
72
DCFS. Zyra mbi Rregullat dhe Licencat. HFS 46 Manuali mbi kujdesin nj grupi ditor.
Shtesa O. Vitet e para jan vite msimi. Koha pr ti thn ndal izolimit. http://
www.dhfs.state.wi.us/rl_dcfs/GDC%20Manual/HFS46-Apdnx-O.pdf#search
=DCFS%20Bureau%20of%20 Regulation%20and%20 Licensing%20Early%
20Years%20are%20Learning%20Years%20Time%20out%20for%20timeout
[accessed online on 10/10/2005].
93
t vr gjrat n vend, kjo sht m produktive sesa duke e larguar

at fare nga klasa).
Veimi sduhet t jet poshtrues dhe as krcnues apo friksues.

NUK duhet t ket nj karrike t caktuar apo nj vend t caktuar
pr veimin e fmijs, sepse kjo krijon iden se veimi sht nj
ndshkim dhe mund t shkaktoj nj ankth t panevojshm. Ju
sduhet ta vini KURR nj nxns n pozit qesharake ose izolimi gjat
periudhs s veimit.
Nxnsi nuk duhet t lihet vetm, prvese kur e krkon vet.

Nxnsit, sidomos ata m t vegjlit, kan nevoj pr mbshtetjen e
t rriturve pr t zhvilluar ndjenjat e tyre. N qoft se ju dshmoni
se ndjenjat e tyre kan pesh, edhe ata do t krkojn ti
respektojn ndjenjat e t tjerve.
Veimi nuk duhet t zgjas m shum sesa i duhet nxnsit pr tu

qetsuar. Pasi nxnsi qetsohet, ia shpjegoni qart se sht sjellja
korrekte dhe cila nuk sht e till. Nxnsit i duhet br absolutisht
e qart se prse u morn masat disiplinore ndaj tij, prndryshe ai ka
t ngjar ta prsris sjelljen e padshiruar.
Shmangni krcnimet. Mos thoni kurr: N rast se e prsrisni kt,

ju do t veoheni prsri nga t tjert.. Kjo e orienton nxnsin dhe
sht form ndshkimi negativ, i cili rrall jep efekte t dshruara.
Zbatojeni metodn e veimit n prshtatje me do nxns. Fmijt

zhvillojn aftsi t kontrollojn vetveten n mnyra t ndryshme.
Merrni n konsiderat nevojat e do nxnsi n veanti. Asnj
teknik smund t funksionoj me t gjith dhe n do koh. Veimi
nuk zbatohet si ndshkim.
Veimi sht nj mundsi q i jepet nxnsit t kthjellohet dhe t

ribashkohet me grupin n nj gjendje m produktive. Msojeni
nxnsin se si ti zgjidh problemet e tij, duke prfituar nga kujdesi
dhe mbshtetja e t tjerve, kshtu q dhe veimi mund t mos jet
m i nevojshm.
94
ZGJIDHJA
E KONFLIKTIT
Pavarsisht nga prpjekjet tuaja, si dhe ato q bjn nxnsit tuaj dhe
prindrit e tyre, shpesh n klas ndrpritet msimi nga konfliktet mes
nxnsve dhe kjo shtje sht nj arsye e zakonshme pr zhvillimin e
takimeve prindr msues (ndonse ky nuk sht kurrsesi shkaku i vetm).
Kto konflikte mund t marrin trajtn e fyerjeve, ngacmimeve, prleshjeve,
znkave me fjal dhe konflikteve q lidhen me znien pr fusha loje, pr
marrjen e materialeve, qoft dhe pr detyrat msimore. Kto konflikte lindin
kryesisht nga kryenesia dhe ato mund t prshkallzohen shpejt, n rast
se nuk trajtohen dhe ndrmjetsohen.
Nj mnyr e mir pr t minimizuar ndrprerjet n msim dhe sjelljet jo
t mira sht ti msojm nxnsit se si ti zgjidhin konfliktet e tyre. Prve
zgjidhjes s problemeve q kan lidhje me drejtimin e klass, kjo metod u
mson nxnsve shprehi t dobishme, q do tu shrbejn atyre edhe jasht
klass.73
Studimet mbi zgjidhjen e konflikteve mes nxnsve kan zbuluar kto
shtje t rndsishme, si m posht:74
(a) Konfliktet mes nxnsve ndodhin shpesh n shkolla (ndonse rrall
konfliktet rezultojn me lndime).
(b) Nxns t pamsuar zakonisht prdorin strategji konflikti, t cilat
ojn n pasoja shkatrruese dhe kta nxns e injorojn rndsin
q ka ruajtja e marrdhnieve t mira me t tjert.
(c) Programet pr zgjidhjen e konfliktit dhe ndrmjetsimin mes shokve
duket se kan dhn rezultat, duke u msuar nxnsve negocimin e
integruar dhe shprehit e ndrmjetsimit.
(d) Pas trajnimit, nxnsit kan prirje ti prdorin kto shprehi negocimi
t konflikteve, t cilat prgjithsisht japin rezultate konstruktive.
73
74
Drejtimi i ors s msimit dhe disiplina. http://education. calumet. purdue. edu/

vockell/ edps530/Chapter%2013.htm [marr nga interneti m 10/6/2005].
Xhonson, D.V., Xhnoson, R.T., Dudley, B., dhe Burnett, R. Ti msojm nxnsit t
bhen ndrmjetsues t shokve, Lidrshipi n arsim, 50(1), 10-13, 1992.
95
(e) suksesi i nxnsve n zgjidhjen e konflikteve t tyre on n paksimin

e numrit t konflikteve mes nxnsve, q u raportohen msuesve dhe
administratorve e q, nga ana e vet, pakson nevojn e zbatimit t
veprimeve t ashpra disiplinore.
Procedura kryesore pr tu msuar nxnsve tuaj si t jen pajtues
konfliktesh konsiston n tre hapa:
1.
U msoni fmijve shprehi negocimi q u japin mundsin t:

(a) prcaktojn konfliktin (pr far po grindem un dhe si lindi problemi);
(b) ndrroni vendet dhe kmbeni propozimet (un mendoj se do t
ishte m mir kshtu, sepse );
(c) shikojeni situatn nga t dyja perspektivat (p.sh., prmes luajtjes
s rolit t tjetrit);
(d) zgjidhni opsione ku t dy fmijt fitojn (zgjidhje ku fiton njri fiton dhe tjetri, t tilla, si Do ta provojm sot sipas mnyrs tuaj dhe
nesr sipas mnyrs time, le t shohim cila rrug sht m e mira!);
(e) arrini n nj marrveshje t arsyeshme. Msojuni nxnsve se si t
ndrmjetsojn pr zgjidhjen konstruktive t konflikteve mes
shokve t tyre t klass. Ndrmjetsimi sht nj proces i
shfrytzimit t shrbimeve apo aftsive t nj personi tjetr pr
t zgjidhur mosmarrveshjet.
2. Pr t msuar ndrmjetsimin, zgjidhni nj problem q mund t lind

apo q ka lindur m par, midis dy nxnsve. Krkojuni dy nxnsve q
t aktrojn nj problem t till dhe nj nxnseje t tret q ti
ndihmoj n arritjen e nj marrveshjeje, duke shfrytzuar njohurit
q ajo ka mbi shokt e vet, pr problemin dhe pr at q mendon se
mund t ishte nj kompromis i mir.
3. Pasi t gjith nxnsit i kan prvetsuar aftsit e negocimit dhe t
ndrmjetsimit, do dit dy prej nxnsve (m mir do t ishte nj
vajz dhe nj djal) t caktohen q t shrbejn si ndrmjets
(pajtues). Kto rregulla u ngarkohen me radh t gjithve n klas
dhe kta ndrmjetsa ndrhyjn n zgjidhjen e do konflikti q nuk
mund t zgjidhet nga vet palt e prfshira.
96
Si msues, roli juaj sht ti mbshtesni kto procese duke i msuar, duke
u shrbyer si model dhe duke u dhn kshilla. Nj program pr zgjidhje
konfliktesh jo vetm q do t ulte kohn q shpenzoni n klasn tuaj pr
zgjidhjen e konflikteve nxns nxns, por ai do ti ndihmonte nxnsit
tuaj t zhvillojn shprehi q mund tu shrbejn n jet. Zhvillimi dhe
praktikimi i vazhdueshm i ktyre shkathtsive, si pjes e planit t drejtimit
t ors s msimit, do t bjn q kto shkathtsi t nguliten n mendjen e
tyre dhe kjo sht nj gj e mir. N kt mnyr, shprehit e negocimit dhe
ndrmjetsimit automatizohen, kshtu q nxnsit mbshteten tek ato n
mnyr t natyrshme, sa her q u duhet t zgjidhin apo shmangin probleme.
97
MSIMDHNIA
N PRSHTATJE ME MOSHN
DHE DISIPLINA POZITIVE
T kuptuarit se si zhvillohen fmijt ju ndihmon t dini se far mund t
krkoni prej tyre. Fmijt ndryshojn vazhdimisht dhe zhvillohen duke u
rritur. Studiuesit kan zbuluar se fmijt e vegjl kalojn npr disa faza
specifike zhvillimi. Ideja q qndron pas ktyre moshave dhe fazave tregon
se sjellje t caktuara jan normale ose n prshtatje me mosha t caktuara
dhe jo me t tjera. Tabela e mposhtme prshkruan zhvillimin e fmijve n
mosha t caktuara dhe cilat jan metodat e msimdhnies dhe ato disiplinore
pr kto mosha.
Lidhja e moshave dhe e fazave me disiplinn75,76
Mosha
5 vje
75
76
Zhvillimi
Ka tendenc t jet i qet, i
balancuar mir. Zakonisht prpiqet
t bj vetm at q di t bj,
prandaj dhe prshtatet mir. I
shoqrueshm, i dashur, vlersues,
do t knaq t tjert dhe t bj
gjn e duhur, krkon t jet e t
tregohet i mir, nuk sht i aft t
pranoj gabimet dhe, megjithse
prpiqet, nuk tregon gjithnj t
vrtetn.
Udhzime msimdhnieje/disiplinore
Msojuni se far sht e arsyeshme
t krkojn dhe far jo. Shum prej
gjrave q msuesit i kujtojn t
kqia, shpesh vijn nga papjekuria.
Parandalimi sht shum m i mir se
dhnia e nj mase negative. Nse
veproni kshtu, bjeni me qetsi.
Dshira e nxnsit q t jet i mir
dhe t bj at q duhet sht e
madhe. Me pak fat, duhet t keni
relativisht pak nevoj t prdorni
masa negative.
Prshtatur nga: Disiplina q punon: Moshat dhe metoda me faza. Fakte nga shtje
familjare. Universiteti i Degs s Bashkpunimit n Maine. http://www.umext.maine.
edu/onlinepubs/pdfpubs/4140.pdf [marr n internet m 10/11/2005].
Prshtatur nga Udhzime mbi rolin pozitiv t prindrve. http://xpedio02.
childrenshc.org/stellent/groups/public/@xcp/@web/@parentingresources/
documents/policyreferenceprocedure/web009299. asp?src=overture [marr n
internet m 10/12/2005].
98
Mosha
Zhvillimi
6 vje
Shum emocional. Nj minut t do,

minutn tjetr t urren. Ka shum
konfuzion n vetvete dhe
ngatrrohet me t tjert. Mund t
krkoj, rebelohet, kundrshtoj
ose zihet. Kur sht me humor,
sht i qeshur, energjik dhe
entuziast. Ka nevoj pr shum
lavdrime, por sjellja e tij meriton
shpesh kritika. Kjo e bn sjelljen
edhe m t keqe. Akoma sbn dot
dallimin mes times dhe tndes.
Durim. Injoroni refuzimet dhe mos i

merrni si personale thniet e
nxnsit: "Un s'dua" ose "un
s'mund". Lavdrojeni. Mund t mos
jet aq e leht t gjeni dika pr t'ia
lavdruar, por prpiquni fort;
shmangni rezistencn dhe
konfrontimin; shmangni sa m shum
shtje delikate; jepini mundsira,
sidomos n rast se ndikojn pr nj
sjellje pozitive ose prvoj msimi.
7 vje
I qet, m shum ka emocione

negative. Mund t jet serioz, i
zhytur n mendime, n humor i
shqetsuar ose dyshues. sht
shum i ndjeshm ndaj emocioneve
t t tjerve. Mund t kujtoj sikur
se duan, se e kritikojn shum ose
sikur duan t tallen me t. I l
gjrat pr m von, ka kujtes t
shkurtr dhe hutohet shpejt.
Mund t jet problem bindjeje, ngaq

nxnsi sht i paprqndruar. Pr t'i
krkuar t bj veprime t thjeshta,
flitini q m prpara dhe sigurohuni
se e ka kuptuar. Kujtojani nxnsit
prpara se ta harroj prsri dhe t
bj dika tjetr. Jepuni shprblime
t vogla pr do sukses.
8 vje
Energjik, dramatik, kurioz, i

paduruar dhe krkues. Jo aq me
humor sa ai 7 vje, por ende i
ndjeshm.Krkon koh, vmendje
dhe miratim, fillon t mendoj n
mnyr abstrakte, i interesuar pr
gjrat e veta.
Jepini nxnsit udhzime n mnyr

t pranueshme. Koha, vmendja dhe
miratimi jan motivues t mir.
Shfrytzoni aktivitete me zgjidhje
problemesh si mjet pr t zhvilluar t
menduarit abstrakt. Jepini
shprblime t vogla pr do sukses.
Mosha
9 vje
Zhvillimi
99
sht m i qet se ai 8 vje. Duket

i pavarur, i prgjegjshm, i
besueshm dhe bashkpunues.
Ndonjher mund t jet i
paparashikueshm, por zakonisht
sht i arsyeshm. E pranon mir
kritikn, kur ajo shprehet mir, i
plqen shum korrektesa,
standardet e grupit mund t ken
m shum rndsi se standardet e
m t mdhenjve. Merret shum me
veten e tij dhe mund t mos e ket
mendjen kur i flet. Mund t duket i
hutuar ose indiferent. Mund t
tregoj kujdes pr t tjert.
Nxitni ndjenjn e prgjegjsis

prmes caktimit t detyrave. Prdorni
t msuarit bashkpunues, por
monitoroni aktivitete ndrpersonale.
Prdorni metodn e t msuarit t
drejtuar prmes projekteve, n vend
q t'u jepni vetm leksione.
10 vje Emocionalisht i drejtprdrejt, i

thjesht, i prer, zakonisht i
balancuar, ende fminor. M pak
n ankth dhe krkues se ai i
moshs 9 vje. M shpesh me humor
t mir dhe i knaqur nga jeta. Por
mund t shfaq temperament t
prer dhe t dhunshm. Mund t
jet shum i dhn. Nj mosh pa
shqetsime, por disa ndrojtje
mbeten. E do humorin, q smund t
jet shum pr t qeshur pr t
tjert. Nj mosh e lumtur.
Impenjoheni nxnsin t dalloj

'sht e mira dhe e keqja, e drejta
dhe e gabuara, e vrteta dhe e
pavrteta; teknika m e mir sht t
kuptoj se far sht e logjikshme
t krkohet. Prfshijini nxnsit n
komitete t klass, dhe n komitete
disiplinore. Shfrytzoni humorin
gjat dhnies s msimit.
11 13 Adoleshenca e hershme, koh e

vje ndryshimeve t shpejta. Zhvillon
identitetin e vet. Ka nevoj pr jet
private dhe mund t jet shum i
ndjeshm ndaj ngacmimeve. Me
humor. Rritet rndsia e shokve.
Jepuni mundsin nxnsve t

kuptojn se ju kujdeseni pr ta.
Organizoni sesione apo aktivitete
"kmbimi prvoje dhe ndjenjash" (si
jan eset). Modeloni respektin
reciprok. Kufizoni kritikat dhe
kmbnguljet. Mos lejoni talljen apo
ofendimet.
100
Mosha
Zhvillimi
14 16 Adoleshenca e mesme. Rritet

vje
pavarsia, zhvillimi seksual dhe
prqndrimi te vetvetja. I
vetdijshm pr trupin dhe
paraqitjen. T menduarit sht m
pak fminor; vlersojn faktet dhe
mund t marrin vendime t mira.
Inkurajoni raporte pozitive prmes

shkmbimit t eksperiencave. Jepuni
ide krijuese q t'i zhvillojn me
shokt si pjes e msimit. Caktojuni
kufij t arsyeshm, jini konsekuent
dhe korrekt n zbatimin e rregullave.
Sigurohuni q i kan kuptuar
rregullat dhe diskutoni me ta pr
kuptimin e masave ndshkuese.
Lavdrojini dhe prgzoini pr
sjelljet dhe rezultatet e mira. Ndani
me ta besimet, shqetsimet dhe vlerat
tuaja mbi botn. Inkurajojini
nxnsit tuaj t krkojn kshilln e
nj m t rrituri, sa her q kan
nevoj. Vazhdoni t'i lavdroni.
17 21 Adoleshenca e von. Bhet m i

vje
pavarur, mbshtetet te vetvetja,
ndikohet m pak nga grupi i
shokve, zhvillon kapacitet t
menduari prej t rrituri.
Prgjithsisht sht m i leht pr
tu trajtuar se ato t moshave t
adoleshencs s hershme dhe t
mesme. Eksploron m shum
marrdhnie afatgjata. Mund t
ket nj opinion mbi gjithka.
Vetdija mbi paraqitjen paksohet.
Vazhdoni t veproni si me moshat 14 16 vje. Krkoni rregullisht nga

nxnsit se pr far mendojn dhe
n far besojn. Respektoni
veantin e tyre dhe inkurajojini t
respektojn t tjert. Inkurajoni
vendimmarrjet e pavarura. Vazhdoni
t'i lavdroni.
NDIHMA
101
NDAJ FMIJVE ME NEVOJA T VEANTA
Qndrimi ndaj nxnsve me probleme emocionale

dhe sjelljeje77
Teknikat e poshtshnuara mund t jen efektive veanrisht me nxnsit
q paraqesin probleme emocionale dhe sjelljeje.
1. Injorim i paramenduar. Sjelljet q krkojn t trheqin vmendjen e
t tjerve dhe q nuk prhapen apo nuk ndrhyjn n sigurin apo
funksionimin e ors s msimit, ndalohen me efektivitet nprmjet
injorimit t paramenduar (si ishte rasti i Ramonit). Kjo teknik nuk
duhet t prdoret asnjher ndaj sjelljeve agresive. Klasa ka nevoj
t udhzohet se si ta bj mir kt, pasi pr disa nxns vmendja
q u kushtohet nga shokt mund t jet m e fuqishme se sa vmendja
e t rriturve.
2. Ndrhyrja e sinjaleve. N rast se nj nxns sht mjaft i qet pr
t reaguar, ka raporte pozitive me msuesin dhe nuk ka impulse t
pakontrolluara patologjike, nj sinjal pa fjal mund t mjaftoj pr
ta ndihmuar t riprqndrohet. Shihni seksionin mbi teknikat e
trheqjes joverbale t vmendjes ktu m sipr.
3. T qndruarit afr dhe kontrolli i t prekurit. Afrimi te nxnsi i
dshpruar apo vendosja e dors n shpatulla mund t jet efektiv,
pasi tregon mbshtetje n nj mnyr jo krcnuese. Kur prdorim
kt teknik, bni kujdes t mos japim nj sinjal t gabuar. Komentoni
pozitivisht mbi gjithka t mir q bn nxnsi.
4. Nxitja e interesave. Ndryshoni ritmin e aktivitetit, bni komente pr
punn e nxnsit apo hetoni mbi nj interes q lidhet me nj detyr,
n rast se nxnsi tregon shenja mungese qetsie.
5. Shfaqje e fort e dashuris. Shprehni nj dashuri t pastr ose
vlersim pr nj nxns, q ai t rifitoj vetkontrollin.
77
Organizimi i klass. Organizimi. Teknika pune me nxnsit e vshtir emocionalisht

dhe n sjellje. http://www.teachervision.fen.com/page/7242.html [marr n
internet m 10/4/2005].
102
6. Ndihm pr kaprcimin e pengesave. Prpara se nxnsi t filloj t

sillet jo mir, ndihmojeni n nj pjes t vshtir t detyrs.
Sigurojeni se keni dshir ta ndihmoni dhe se s bashku ju mund ta
zgjidhni problemin.
7. Rigrupimi. Ndryshoni vendin e bangave ose detyrat e nj grupi t
vogl, pr t shmangur ndonj problem. Bjeni kt n nj mnyr jo
ndshkuese dhe nse sht e mundur, pa u vn re. Pr idet, shihni m
par seksionin Mbi shndrrimin e ors s msimit n nj mjedis t
rehatshm, n kt dokument.
8. Ristrukturimi. N qoft se nj aktivitet nuk prfundon me sukses,
ndrrojeni sa m shpejt. Rndsi ka t keni gjithnj nj plan rezerv.
Ndonjher sht m mir t kaloni nga nj loj interaktive n nj
tjetr, q nuk krkon ndrveprim. Kjo mund t bhet butsisht, pa
masa ndshkimore, kur nj grup stimulohet m tepr se duhet. Hern
tjetr, ofroni nj alternativ m efektive. Nxnsit mund t zgjedhin
ta trajtojn problemin me goj, prmes diskutimesh, apo me shnime
t mbajtura, p.sh., nga nj material vizual.
9. Ftes direkte. Nse nj nxns ose grup ka marrdhnie pozitive me
msuesin, ndonjher mjafton vetm t thuhet t ndalohet nj veprim
i caktuar, sepse krijon probleme. N nj rast t till, nuk jepet dhe as
nuk nnkuptohet ndonj mas apo shprblim. Kjo sht nj krkes e
drejtprdrejt q i bhet nj personi nga nj tjetr.
10. Parandalimi. Largojeni nj nxns nga nj situat stresi, para se t
ndodh nj sjellje e padshirueshme, si, p.sh., duke i krkuar tju
ndihmoj n shprndarjen e fletve apo n marrjen e mungesave. Bni
kujdes t mos shprbleni padashje nj nxns q po provokon nj
problem.
11. Mbshtetja q siguron nj rutin. Si kemi msuar m sipr, oraret
dhe rutinat jan ndrhyrje t rndsishme, q ndikojn mbi sjelljen.
Duke e ditur se duhet br dhe kur duhet br, kjo gj ofron
struktur, jep siguri dhe bn parashikime n jetn e nxnsve, t cilt
mund t mos ken nj mbshtetje t till n fusha t tjera t jets.
103
Mnyra t thjeshta se si t ndihmohen fmijt

me nevoja t veanta78
Udhzime pr msues
T prmirsojm t kushtuarit e vmendjes
Uleni nxnsin n bangn e par.
Uleni nxnsin pran nj nxnsi model, q mund t jet nj tutor shok.
Ndajeni detyrn n detyra m t vogla, duke i dhn nxnsit do

her nj detyr t till (pr shembull, n vend q ti jepet nj faqe e
tr me probleme matematikore, e cila mund ta demoralizoj nj
nxns, priteni faqen prgjysm dhe krkojini nxnsit t plotsoj
gjysmn; m pas, kur ai ta dorzoj, jepini dhe gjysmn tjetr.
Prdorni sinjale pa fjal pr t trhequr vmendjen e nxnsve (pr

shembull, duke mbajtur n dor letra me ngjyra plot shklqim, duke i
rn tabels, duke i prekur n sup).
Vendosni kontakt me sy prpara se t jepni udhzime.
Jepni udhzime t shkurtra direkte, duke prdorur si sinjale vizuale

ashtu dhe me goj, kur sht e mundur.
Pr t ulur impulsivitetin
Injoroni shkeljet e vogla n sjellje.
Inkurajoni ose jepni shpejt masa ndshkimore.
Mbikqyrni kalimin nga njra or msimore apo aktivitet n tjetrin.
Prgzoni sjelljet e mira, sa her q sht e mundur.
Lidhni kontrat pr sjellje q kan nevoj t monitorohen.
Ndihmoni fmijn t msoj teknika vetmonitorimi.
Si t merremi me hiperaktivitetin
78
Lejojeni nxnsin t ohet nga vendi disa here.
Lejojeni t vij rrotull.
Drejtimi i klass. Indeks. http://www.adda-sr.org/ClassroommanagementIndex. htm

[marr nga interneti m 10/4/2005].
104
Si t prmirsohen rezultatet akademike
Jepuni koh shtes t prfundojn punn.
Shkurtoni detyrat.
Prdorni metoda multishqisore msimdhnieje (vizuale, gojore, me t

prekur).
Kujtojeni nxnsin t kontrolloj punn e t shoh nse e ka mbaruar.
Msojini nxnsit teknika vetmonitoruese.
Prdorni flet detyrash ditore.
Pr t prmirsuar shprehi organizative
Mbani n konsiderat ndihmn e prindrve.
Prdorni flet detyrash ditore.
Prdorni nj bllok shnimesh pr t gjitha.
Kontrollojeni shpesh bllokun e shnimeve dhe inkurajoni pozitivisht

blloqet e shnimeve q mbahen mir.
Drejtimi i klass dhe modifikimet n msimdhnie

Teknika t tjera t dobishme prfshijn sa m posht vijon:
Paksoni apo alternoni detyrat.
Zgjatni kohn e puns, q t prfundohen detyrat.
Prdorni materiale speciale q inkurajojn dhe nxisin aftsit, si letr

milimetrike, lampustila, letra speciale me vija etj.
Prdorni sa m shum mjete pamore.
Lexojeni krkesn e testit me goj.
Prdorni alternativa t larmishme ose versione testesh me vrtetime,

n vend t hartimit t nj eseje.
Krkoni raportime me goj (dhe jo me shkrim).
Pranoni projekte t veanta, n vend t raportimeve.
Jepni matrica shumzimi dhe matrica t tjera.
Jepni nj list me fjal q zakonisht shkruhen me gabime.
Hartoni nj kontrat performance mes msuesit, nxnsit dhe prindit.
Prgzojini pr pjesmarrjen n orn e msimit.
105
Jepni udhzime njfazshe, t shkurtra, t thjeshta.
Thirreni nxnsin n emr, pr ta kujtuar se do t prgjigjet pyetjen

tjetr.
Prdorni kode me ngjyra, pr t vn n dukje dika q e ndihmon

nxnsin t kap shtjen kryesore t informacionit.
Mbi t gjitha, inkurajoni shpesh n mnyr pozitive! Prfitimet q

vijn nga kjo zgjatin gjith jetn!!
106
107
Lexime t rekomanduara
Prve shum botimeve t shklqyera dhe burimeve n internet t
prmendura n tekst, pr m shum informacion ju inkurajojm t eksploroni
dhe burimet e mposhtme.
Botime
Albert, Linda. Disiplina bashkpunuese. Udhzues implementimi.
Shrbimi Amerikan i Drejtimit, 1996.
Albert, Linda. Udhzues pr msuesin pr disiplinn bashkpunuese: Si t
drejtohet klasa juaj dhe si t nxitet vetvlersimi. Shrbimi Amerikan i
Drejtimit, 1989.
Boostrom, Robert. Natyra dhe funksionet e rregullave n klas.
Studim mbi kurikulumin, ver 1991, 193-216.
Coloroso, Barbara. Fmijt e meritojn! Jepini fmijs tuaj dhuratn e
disiplins s brendshme. Avon Books, 1995.
Curwin, Richard. A jam un n telash: Prdorimi i disiplins pr tu msuar
fmijve t vegjl prgjegjsin. Santa Cruz, CA: Network Publications,
1990.
Curwin, Richard dhe Mendler, Allen N. Libri mbi disiplinn: Nj udhzues
e plot pr drejtimin n shkoll dhe n klas. Reston, VA: Reston Pub.,
1980.
Dinkmeyer, Don dhe Dreikurs, Rudolf. Si ti inkurajojm fmijt t
msojn. Taylor & Francis Group, 2000.
Dreikurs, Rudolf. Ruajtja e shndetit n klas; Teknika drejtimi n
klas. Bot. dyt. Uashington, D.C.: Zhvillim i prshpejtuar, 1998.
Dreikus, Rudolph dhe ernoff, Marvin. Prindrit dhe msuesit: Miq apo
armiq?, Edukimi, Vol. 91, No. 2, 147-54, nntor - dhjetor, 1970.
108
Emmer, E.T., Evertson, C.M., Sanford, J.P., Clements, B., dhe Worsham, M.E.
Drejtimi i klass pr msuesit e shkollave t mesme. (2nd Ed.).
Englewood Cliffs, NJ: Prentice-Hall, 1989.
Evertson, C.M., Emmer, E.T., Clements, B., Sanford, J.P., and Worsham,
M.E., Drejtimi i klass pr msuesit e shkolls fillore. (2nd Ed.).
Englewood Cliffs, NJ: Prentice-Hall, 1989.
Fontana, David. Kontrolli n klas: Kuptimi dhe edukimi i sjelljes n
klas. London: Methuen, 1985.
Freiberg, H. Jerome. Nga turist n qytetar n klas.
Te Lidershipi n arsim, Vol. 54, No. 1, p.32-36, shtator., 1996.
Fuhr, Don. Disiplina efektive n klas: Kshilla pr edukator.
NASSP Bulletin, janar 1993, 82-86.
Galivan, Janice. Disiplin pa ndshkim. Forum, shtator/ tetor 1987, 37-40.
Ginott, Haim G. Msuesi dhe fmija: Nj libr pr prindrit dhe
msuesit. 1st Collier Books ed. Nju Jork, Colliers, 1993.
Golden, Diane Cordry. Disiplina e studentit me paaftsi: Nj model
vendimmarrjeje pr drejtues. NASSP Bulletin, shkurt 1993, 12-20.
Gordon, Thomas. Disiplina q funksionon: Nxitja e vetdisiplins te
nxnsit. Plume, 1991.
Grossnickle, Donald R & Sesko, Frank P. Disiplina preventive pr
msimdhnie efektive dhe msim. Reston, VA: Shoqata kombtare e
drejtorve t shkollave t mesme, 1990.
Hart, Stuart N. (ed.) Eliminimi i ndshkimit trupor: Rruga drejt nj
disipline konstruktive pr fmijn. Paris: UNESCO Publishing, 2005.
Hill, D.J. Humori n klas. Springfield, IL: Charles Thomas,1988.
Johnson, D.W., Johnson, R.T, Dudley, B., & Burnett, R. Tu msojm
nxnsve t bhen ndrmjets t shokve. Lidrshipi n arsim, Vol. 50,
No. 1, 10-13, 1992.
109
Jones, Fredric H. Disiplina pozitive n klas. New York: McGraw Hill,

1987.
Kounin, Jacob S. Disiplina dhe drejtimi n grup i klasave.
Huntington, N. Y.: R. E. Krieger, 1977.
MacKenzie, Robert J. Prcaktimi i kufijve n klas. Edukatori amerikan,
Vol. 21, No. 3, 32-43, Fall 1997.
Mendler, Allen N. Disiplinimi me dinjitet pr t rinjt problematik.
Shrbimi Kombtar pr Arsimin, 1999.
Burime n internet
Aleanc pr transformimin e jets s fmijve (www.atlc.org).
Akademia Amerikane e Pediatris (www.aap.org).
Pyesni DrSears.com (www.askdrsears.com).
Lidhja Prindrore Ndrkombtare (www.attachmentparenting.org).
Instituti pr nj rol t ndrgjegjsuar t prindit
(www.awareparenting.com).
Sjellja UK (www.behaviouruk.com).
Qendr pr Disiplinn Efektive (www.stophitting.com).
Fmija dhe Familja n Kanada (www.cfc-efc.ca).
Aleanca: Fmijt si mund dot kush! (www.childrenareunbeatable.org.uk).
Rrjeti i informacionit pr t drejtat e fmijve (www.crin.org).
Drejtimi n klas direkt n internet (www.classroommanagementonline.
com).
Bota e Edukimit (www.educationworld.com).
Roli i ndjeshm i prindit, nga Shoqata kanadeze pr parandalimin e
mizorive ndaj fmijve (www.empathicparenting.org).
Familja funksionon Inc. (www.familyworksinc.com).
T luftojm krimin: Investoni te fmijt (www.fightcrime.org).
110
shtje t ndaluara (www.alice-miller.com).

Iniciativ globale pr ti dhn fund t gjitha ndshkimeve trupore mbi
fmijt (www.
endcorporalpunishment.org).
Faqja e internetit pr ndalimin e rrahjes n prapanic
(www.neverhitachild.org).
Positive Discipline.com (www.positivediscipline.com).
Qendra e burimeve t disiplins pozitive (http://joanneaz_2.tripod.
com/positivedisciplineresourcecenter).
Projekti pr ndalimin e rrahjes n prapanic (www.nospank.net).
Save the Children Alliance (www.savethechildren.net/alliance/index. html).
UNESCO (www.unesco.org).
UNICEF (www.unicef.org) (www.unicef.org/teachers).
ISBN: 92-9223-086-7

Aaaa

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Aaaa

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Disiplina pozitive n klasa gjithprfshirse, msimdashse

Disiplina pozitive n klasa gjithprfshirse, msimdashse

Fmijt vijn n jet t pafuqishm dhe t paaft; ata smund t zhvillohen

Disiplina pozitive n klasa gjithprfshirse, msimdashse

Sapo hyjm n klas, ne shohim fytyrat e nxnsve q msojm. Por sduhet t

UNESCO. T pranojm diversitetin: Manual pr krijimin e mjedisive

Disiplina pozitive n klasa gjithprfshirse, msimdashse

nevoja pr ti kushtuar vmendje, ai mund t mos sillet mir. Prandaj, ne

Kur t krkojm disiplin! Telekonferenca. http://www.educationworld.com/

Disiplina pozitive n klasa gjithprfshirse, msimdashse

msimor, shfaqin m pak probleme disiplinore.5

SHT I NEVOJSHM KY DOKUMENT?

Qllimi i ktij dokumenti sht tju ndihmoj t arrini objektivin tuaj. Ju

Mes dy zjarreve: Nj perspektiv e disiplins n shkolln e mesme. http://

Disiplina pozitive n klasa gjithprfshirse, msimdashse

pr t shfrytzuar burime t tilla, ku msohet se si t disiplinohen

Prvoja ka treguar se nj ndr shqetsimet e msuesve sht paaftsia e

Disiplina pozitive n klasa gjithprfshirse, msimdashse

(a) T kuptuarit e dallimit mes ndshkimit dhe disiplins. N kt seksion

Disiplina pozitive n klasa gjithprfshirse, msimdashse

E kaluara dhe e tashmja e fmijve

KALUARA DHE E TASHMJA E FMIJVE

Drejtimi i ors s msimit. http://www.temple.edu/CETP/temple_teach/cmintro.html [nga interneti m 10/20/2005].

Disiplina pozitive n klasa gjithprfshirse, msimdashse

E tashmja: Rasti i Ramonit8

Si do t kishit vepruar ju?

Reflektim: Si e keni disiplinuar ju veten?

Disiplina pozitive n klasa gjithprfshirse, msimdashse

N shum vende dhe shkolla Ramoni do t ishte ndshkuar fizikisht pr

Disiplina pozitive n klasa gjithprfshirse, msimdashse

Edhe te kolona e fundit A ishte metoda efektive, sidomos afatgjat?,

Ndshkimi sht nj veprim (dnim) q merret ndaj nj personi, i cili ka

Ndshkim q bhet prmes qortimeve dhe mosaprovimeve verbale

2. Ndshkim q bhet duke shkaktuar dhembje emocionale apo fizike, si

Drejtim dhe disiplin pozitive. http://www.ces.ncsu.edu/depts/fcs/smp9/

Disiplina pozitive n klasa gjithprfshirse, msimdashse

Ndshkimi verbal dhe trajtimi i inatit

Disiplina pozitive n klasa gjithprfshirse, msimdashse

Veprimtari: Mos Sa negativ jam un?

Disiplina pozitive n klasa gjithprfshirse, msimdashse

prsritjen e tij.10 do dit e m tepr ndshkimi ilegal po ndalohet ligjrisht

rrahjen me shpulla ose me ndonj objekt (si shufr, rrip, kamzhik,

N nj koh q ndshkimi fizik synon t shkaktoj dhimbje fizike,

Durrant, Xhoan E. Mbizotrimi i ndshkimit fizik, simptomat dhe implikimet n

Disiplina pozitive n klasa gjithprfshirse, msimdashse

Strategji veprimi: A sht ky nj ndshkim fizik?

Ora e msimit t Shirinit

Sa shpesh prdoret ndshkimi fizik dhe pse?

Disiplina pozitive n klasa gjithprfshirse, msimdashse

Kush kursen drurin, llaston fmijn, thot nj proverb popullor. T tjer

Besimi nr. 1: M ka br mua vaki dhe sm ka gjetur gj.

Besimi nr. 2. Ska mbetur gj tjetr! ose Vet e krkojn!

Durrant, Xhoan E. Mbizotrimi i ndshkimit fizik, simptomat dhe implikimet n

Disiplina pozitive n klasa gjithprfshirse, msimdashse

sht rruga m e leht. Me kt ne pranojm se kemi dshtuar n prpjekjet

Besimi nr. 3: Ndshkimi fizik funksionon m mir. Metodat e

Besimi nr. 4: Ndshkimi fizik i mson si t binden.

Disiplina pozitive n klasa gjithprfshirse, msimdashse

Besimi nr. 5: Un e prdor vetm si mjet t fundit. Skam

Besimi nr. 6: sht e vetmja mnyr se si ti mbaj nn

Besimi nr. 7: Ndshkimi fizik sht pjes e kulturs ton.

Disiplina pozitive n klasa gjithprfshirse, msimdashse

fizik drejtohet kundr vlerave tradicionale aziatike. Ai shkatrron