Weronika Pyka, grupa 7

Jak to byo z chirurgi, nim chirurgi si staa.

Jest jedna specjalizacja w medycynie, do ktrej nie kada osoba si nadaje. Specjalizacja,
ktra jest krwawa, wymaga opanowania i silnej psychiki, a jednoczenie delikatnoci i zdolnoci
manualnych. Dziki niej mona zoy pogruchotane koci, wyci to co chce nas zabi, a nawet
poprawi swj wygld. Mowa oczywicie o chirurgii.
Chirurgia (z grec. cheir rka, ergon czyn, cheirurgia rcznie wykonana praca) jest to dzia
medycyny zajmujca si leczeniem operacyjnym. Pocztkiem jej najwikszego rozwoju, a
jednoczenie wikszych sukcesw jest wiek XIX, a dokadniej rok 1847, kiedy to pierwszy raz
uyto znieczulenia podczas operacji, oraz lata 70. XIXw, kiedy zaczto wprowadza elementy
aseptyki. Lecz chirurgia istnieje tak dugo jak tylko czowiek zacz si ama i rani, czyli siga
czasw prehistorycznych. Dlatego w mojej pracy przyjrz si chirurgii staroytnej, rozwa z
jakimi problemami si zmagano, co starano si leczy i zastanowi si, czy trud wczesnych
chirurgw wnis co do rozwoju tej dziedziny w pniejszych epokach.
Chirurgia, od pocztku swych dziejw bya nauk empiryczn. Wyciganie kolcw,
opatrywanie ran, usztywnianie zamanych koczyn i obserwacja tego co dziao si po zabiegu
sprawia, e pewni ludzie zaczli si specjalizowa w tym co robili i stawali si chirurgami. Jako,
e ludzie walczc o przetrwanie czsto si ranili, zapotrzebowanie na tego typu specjalistw byo
ogromne, wic ci zaczli si wspomaga narzdziami np. ostrymi muszlami do nacinania. Nie
znano wtedy mechanizmw zakae, wic zabiegi chirurgiczne byy zwizane z rytuaami i
wierzeniami, by odgoni ze duchy i przypieszy gojenie, a mimo to ludzie umierali na seps czy
inne zakaenia.
Ogromny wpyw wierze sprawi, e z czasem wczano zabiegi jako pene rytuay. Tak powstao
obrzezanie w judaizmie czy kastracja w islamie. Trepanacje czaszki w prehistorii zwizane byy
najpierw w wypdzeniem zego ducha z czowieka, a dopiero pniej jako zabieg terapeutyczny.
W Egipcie pierwszy raz zapisano na papirusie Ebersa kolejny problem, z ktrym zmagali si
chirurdzy tamtego okresu. Zdanie brzmiao Lecz noem, lecz by omin naczynia krwionone.
Walczono z tym problemem krwawie na wiele sposobw: przykadano zioa, mroono, uciskano,
a w kocu odkryto, e przyoenie gorcego elaza doprowadza jego natychmiastowego
zatamowania, przez co zapocztkowali metod dzisiaj znan jako kauteryzacja . W Egipcie take
przeprowadzano amputacje koczyn skaonych zgorzel. Prbowano take anestezji miejscowej,
poprzez mieszanie marmuru z octem.
Najwiksze zasugi dla chirurgii zawdziczamy Indiom. Dla tego spoeczestwa chirurgia staa si
jedn z najwaniejszym umiejtnoci jakie powinien posiada lekarz. Przeznaczano na jej nauk
znaczn cz studiw, a wszystkie czynnoci byy okrelone w bardzo szczegowych przepisach.
Z pism Suruty moemy si dowiedzie, e hinduscy medycy posugiwali si 121 narzdziami, z
czego ogromna cz w porwnaniu jest bardzo podobna do naszych wspczesnych. Rozrniano
te 8 czynnoci chirurgicznych: wycinanie, usuwanie cia obcych, nacinanie, skaryfikacj, punkcj,
sondowanie, wyciskanie i szycie. Jako jedni z pierwszych wymylili i udoskonalili szew jelitowy,
przez co mona byo walczy z uszkodzeniem jelit. Byli take pionierami operacji plastycznych, a
dokadnie rekonstrukcji nosa. Obcinanie nozdrzy bya form kary w Indiach, wic zapotrzebowanie
na tego typu zabiegi byo znaczne. Polega on na wyciciu skry z okolic czoa, nastpnie
formowano na drewnianych formach i przyszywano. Do tej pory tego typu zabiegi nazywa si
plastyk indyjsk. Wysoki poziom chirurgii w tym kraju by skadow dobrej nauki, ktr lekarze
otrzymywali, ogromnego dowiadczenia oraz miaoci, ktra kierowaa operatorami. Mimo, e
zabiegi byy otoczone ceremoniaami, to religia nie ograniczaa rozwoju tej dziedziny, co niestety
byo obecne w innych czciach wiata. Takim przykadem s Chiny. Medycyna chiska do dzisiaj
jest stosowana jako alternatywna metod leczenia, uwaana za jedn z najlepszych na wiecie, w
swym obszarze ma sabo rozwinit chirurgi. I tutaj pojawi si kolejny problem wczesnych
chirurgw. Przez przepisy wprowadzone przez Konfucjusza, ktre zakazyway dotykania noem

ywego i martwego ciaa, sprawiy, e chirurgia nie miaa sposobnoci si rozwija, a ze strachu
przed terrorem zarzucono jakiekolwiek prace nad t dziedzin. Ostao si jedynie usztywnianie
koczyn czy opatrywanie, ale mimo wszystko doprowadzio to do znacznej regresji tego dziau
medycyny, w stosunku to innych.
Kolejnego przeomu dokonano dopiero w staroytnej Grecji i Rzymie. Najwaniejsz postaci by
w tych czasach Hipokrates. Jego prace tj. Corpus Hippocraticus byy rdem wiedzy medycznej do
lat XIX. Uczony ten chirurgii powici 8 pism, w ktrych zawar postpowania przy takich
schorzeniach jak: zamania, hemoroidy, przetoki, rany i owrzodzenia. Tak wielkie powicenie
chirurgii miao swoje rdo w dowiadczeniu jakim medycy nabierali przy opatrywaniu rannych
onierzy czy gladiatorw. Nie na wszystko jednak znajdowali sposb. Nie znano sposobw na
zaopatrywanie ran kutych klatki, oraz znano skutki zgorzeli czy tca lecz nie potrafiono im
zaradzi. Ze wzgldu na religi chtniej przeprowadzano zabiegi bezkrawawe, lecz znano metody
odcigania pynu z puc i jamy brzusznej. Niestety, hipokratycy nie mieli bladego pojcia o
anatomii i fizjologii czowieka, gdy by zakaz rozcinania zwok ludzkich, wic uczono si na
zwierztach, a pniej odnoszono to do czowieka. Dlatego powstao wiele bdnych teorii, ktre
bezwiednie byy powtarzane za propagatorw jego nauki. Na szczcie w Aleksandria daa
moliwo przeprowadzania sekcji zwok, co pozwolio na rozwj anatomii i poprawy bdw
popenionych wczeniej. Jednym z bardziej znanych osobistoci po Hipokratesie by Asklepiades,
ktry odrzuci kompletnie nauk ojca medycyny, a sam praktykowa chirurgi pozbawion strachu,
ze miaymi przedsiwziciami. To wanie on wymyli znan nam dzisiaj tracheotomi, czyli
nacicie tchawicy w celu otrzymania dronoci ukadu oddechowego podczas zamknicia wiata
krtani. Kolejny znany to Celsus, ktry cho troch posun do przodu problem krwawienia, gdy
wymyli podwizk naczyniow, dziki czemu zapobiega nadmiernemu wykrwawianiu si
pacjentw podczas zabiegw.
Pocztki chirurgii nie byy atwe, wizay si z blem pacjentw, czstymi powikaniami i w
efekcie ich mierci. Nie rozwizano w tym okresie najwaniejszych problemw, czyli jak
zapobiega zakaeniom czy jak umierza skutecznie bl. Jednak trzeba przyzna, e dali
chirurgom z nastpnych epok wiadectwo, e mona ingerowa w ciao ludzkie i ta ingerencja moe
pomc. W tym okresie powstao tyle podstawowych procedur, ktre stosujemy do teraz i nawet nie
zdajemy sobie z tego sprawy. Gdyby nie pierwsi chirurdzy i ich pacjenci nie mielibymy takiego
postpu w tej dziedzinie medycyny.
Bibliografia:
Tadeusz Brzeziski Historia medycyny, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 1995.
Anne Rooney Fascynujca medycyna. Od staroytnych szamanw do cudw wspczesnej
medycyny, Bellona, Warszawa 2013