TRIGONOMETRIJSKE FUNKCIJE POLUUGLOVA

Formule su:

1 cos

ili 2 sin 2 = 1 cos

2
2
2

1 + cos

2. cos =
ili 2 cos 2 = 1 + cos
2
2
2
1 cos

3. tg =
2
1 + cos
1 + cos

4. ctg =
2
1 cos
1. sin

Primeri:
1) Odrediti cos
Poto je cos

, ako je sin =

4
3

i
,
5
2

1 + cos
moramo nai cos .
2

sin 2 + cos 2 = 1
cos = 1 sin
2

4
cos = 1
5
16
cos 2 = 1
25
9
cos 2 =
25

cos

cos 2 =
cos =

1 + cos
2

9
25

3
5

Poto je ,
2

cos

1
=

3
5

cos = 5
2
2
cos
cos

1 racionaliemo
5

5
5

3
3
iz , ,
2 4 2
2

To nam govori da je iz II kvadranta

3
cos =
5

2) Odrediti cos

, ako je sin =

4 2
3
i ,
9
2

Moramo najpre nai cos

cos 2 = 1 sin 2
4 2

cos = 1

16 2
cos 2 = 1
81
32
cos 2 = 1
81
49
cos 2 =
81
7
cos =
9
3
,
2

7
cos =
9

3
2

3
,
2 2 4

Za sin

uzimamo +

1 cos
sin = +
=+
2
2

4
sin = +
2
3 2
sin
sin

=
=

4
3 2

1+

7
9

2 4 2
=
2 3 2

2 2
3

3) Dokazati:

1 cos
2
sin

sin
b) tg =
2 1 + cos
a) tg

za (2k + 1), k z

za (2k + 1), k z

a) Podjimo sad od desne strane da dokaemo levu. sin = 2 sin cos

2
2

1 cos
=
sin

b)

sin
=
1 + cos

Odakle 2 sin

cos

2 sin 2
2 sin
2 sin

2 cos

cos
cos
2

=sin ?

sin

2 = tg

2
cos
2
sin

2 = tg

2
cos
2
Pa iz: sin 2 = 2 sin cos

4) Ako je tg

x
= t izraunati sin x , cos x i tgx preko t,
2

Reenja: (ovo e nam biti smena kod trigonometrijskih integrala, zato obratiti panju!!!)

sin 2
2
x
x
x
cos
2sin cos
sin x

2
2
2 =
sin x =
=
x
x
1
2x

sin 2 + cos 2
sin
2
2 cos 2 x
2 + 1

2 cos 2 x

2
x
2tg
2 = 2t = 2t
=
2
2
x
tg 2 + 1 t + 1 1 + t
2
x

sin 2

x
2
cos 2 1

x
x
2 cos 2 x
cos 2 sin 2
cos x

2
2
2=
cos x =
=
x
x
1
2x

sin 2 + cos 2
sin

x
2
2 cos 2
2 + 1

2 cos 2 x

2
x
1 tg 2
2
2 = 1 t
=
x 1+ t2
1 + tg 2
2
x
cos 2
2

2t
sin x 1 + t 2
2t
tgx =
=
=
2
cos x 1 t
1 t 2
1+ t2

ctgx =

1
1
1 t2
=
=
2t
tgx
2t
1 t2

5) Izraunati vrednost izraza A =

x
sin x + 2 cos x
, ako je tg = 2
tgx ctgx
2

Reenje:
x
= 2 , da nadjemo cos x
II nain
2
x
1 cos x
Mogli smo da iskoristimo rezultat prethodnog zadatka:
tg =
2
1 + cos
x
tg = t = 2
2
1 cos x
2
t
22 4
=2
sin x =
=
=
1 + cos
2
1+ t
1 + 22 5

Iskoristiemo tg

1 cos x
=4
1 + cos
1 cos x = 4(1 + cos)
1 cos x = 4 + 4 cos x

1 t 2 1 22 3
cos x =
=
=
1 + t 2 1 + 22
5

cos x 4 cos x = 4 1
5 cos x = 3
3
cos x =
5

Isto se dobija!

sin 2 x = 1 cos 2 x
9
sin 2 x = 1
25
16
sin 2 x =
25
4
sin x =
5
sin x = +

4
5

4
sin x
4
tgx =
= 5 =
cos x 3
3
5
3
ctgx =
4

Izraunajmo vrednost izraza A

sin x + 2 cos x
A=
tgx ctgx
4
3
+ 2
5
5
A=
4 3
+
3 4
2
A= 5
7
12
24
A=
35

6) Dokai indetitete:
a)

1 + sin x cos x
x
= tg
1 + sin x + cos x
2

b)

2 sin x sin 2 x
x
= tg 2
2 sin x + sin 2 x
2

Reenje: Naravno, podjemo od leve strane pa transformiemo izraz dok ne dodjemo do

desne strane!

a)

1 + sin x cos x 1 cos x + sin x

=
1 + sin x + cos x 1 + cos x + sin x

2 x
1 cos x = 2 sin 2

Ideja je: 1 + cos x = 2 cos 2

2

x
x

sin x = 2 sin 2 cos 2

x
x
x
+ 2 sin cos
2
2
2 = Izvuemo zajedniki gore i dole!
=
x
x
2 x
2 cos
+ 2 sin cos
2
2
2
x
x
x
2 sin sin + cos
2
2
2
=
x
x
x
2 cos cos + sin
2
2
2
2 sin 2

x
2 = tg x
=
x
2
cos
2
sin

b)
2sin x sin 2 x 2sin x 2sin x cos x
=
=
2sin x + sin 2 x 2 sin x + 2sin x cos x
2sin x (1 cos x)
=
=
2sin x (1 + cos x)
x
x
2 sin 2
sin 2
2 =
2 = tg 2 x
=
x
x
2
2 cos 2
cos 2
2
2

7) Izraunati bez upotrebe raunskih pomagala tg 7 o30 '

Ideja nam je da iskoristimo jednakost: tg
o

sin
1 + cos

15
sin 15
=
2 1 + cos 15o
Sada moramo nai sin 15o i cos 15o

tg 7 o30 ' = tg

30
1 cos 30
=
=
2
2
o

sin 15o = sin

3
2 = 2 3
2
4

2 3
, ovo je tano, al je malo komplikovano zbog duplog korena
2
koji bi morali da unitimo preko Lagranovog indetiteta (pogledaj to), zato emo ii:
sin 15o =

sin 15o = sin( 45o 30 o ) = sin 45o cos 30 o cos 45o sin 30o =
=

2 3
2 1
2 ( 3 1)

=
2 2
2 2
4

cos15o = cos(45o 30o ) = cos 45o cos 30o + sin 45o sin 30o =
=

2 3
2 1
2( 3 + 1)

+
=
2 2
2 2
4

Sad je:

tg 7 o 30' =
1+

tg 7 o 30' =

3 1

3 +1
4

3 1
4

4+ 2

3 +1

6 2
= odradimo duplu racionalizaciju (pogledaj to u delu
6+ 2 +4

korenovanje)

( 6 + 2 ) 4 = 6 2 4( 6 2 ) = 4 4( 6 2 ) =
4 3 8
( 6 + 2 ) + 4 ( 6 + 2 ) 4 6 + 2 12 + 2 16
4(1 ( 6 2 )) 1 ( 6 2 ) 3 + 2
3 + 2 ( 6 2 )( 3 + 2 )
=

=
6 2

4( 3 2)

32

3+2

3 4

3 + 2 18 2 6 + 6 + 2 2
3 +23 2 6 +2 2
=
1
1
3+2 2 6
=
= 6 3+ 2 2
1
=

tg 7 o 30' = 6 3 + 2 2

8) Izraunati vrednost izraza

sin160o
cos 4 40o sin 4 40o

Reenje:

sin 160 o
= (ovo dole je razlika kvadrata)
cos 4 40 o sin 4 40 o

sin160o
= ovde je cos 2 40o + sin 2 40o = 1
o
o
o
o
2
2
2
2
(cos 40 + sin 40 )(cos 40 sin 40 )
sin 160 o
= (ovo dole je cos 2 x sin 2 x = cos 2 x )
2
o
2
o
cos 40 sin 40
sin160o 2sin 80o cos80o
=
= 2sin 80o
o
cos80o
cos 80