KUPA

Kupa je oblo feometrijsko telo ija je osnova krug, a omota je deo obrtne konusne povri sa vrhom u taki
S.
S

Osa kupe je prava koja prolazi kroz vrh kupe i centar osnove kupe . Ako je osa normalna na osnovu kupe re je o
pravoj kupi, inae se radi o kosoj kupi.

r
osa kupe

Obeleavanje:
-

r je poluprenik osnove( 2r je prenik osnove)

H je visina kupe
s je izvodnica kupe
B je baza (osnova)
M je omota
P povrina, V zapremina
1

Opte poetne formule za povrinu i zapreminu kupe iste su kao i formule za P i V piramide.

1
V = BH
3

P = B+M
Pogledajmo najpre mreu kupe.

M = sr

B = r 2

P = B+M
P = r 2 + sr

1
V = BH
3
1 2
V = r H
3

P = r (r + s )
2

Pogledajmo i osni presek:

rr
osni presek

Osni presek je trougao , ija je povrina:

Pop =

2r H
2

to jest

Pop = r H

Jo trebamo paziti da ako u tekstu zadatka kae da se radi o ravnostranoj kupi , onda je osni presek
jednakostranini trougao i vai da je :

2r = s

Znajte da kupa moe nastati i obrtanjem pravouglog trougla oko jedne od svojih kateta:

c=s

b=H
a=r

c=s
b=r

a=H

a
Obrtanje oko katete a

Obrtanje oko katete b

r = 6cm
H = 11cm.
V =?

1
V = BH
3
1
V = r 2 H
3
1
V = 62 11
3
1
V = 36 11 skratimo 36 i 3 sa 3
3
V = 12 11
V = 132 cm3

V = 3 cm3
B = 3 cm 2
P=?
Najpre traimo visinu H primenjujui poetnu formulu za zapreminu:
1
V = BH
3
1
3 = 3 H ovde skratimo trojke i
3
3= H
H = 3cm
Iz povrine baze emo lako nai poluprenik
B= r 2
3 = r 2

r2 = 3
r = 3cm
Primenom Pitagorine teoreme emo nai izvodnicu s:
s2 = H 2 + r 2

s 2 = 32 + 3

s2 = 9 + 3
s 2 = 12
s = 12 = 4 3 = 2 3cm

I konano, povrina je:

P = r (r + s )
P = 3 ( 3 + 2 3)
P = 3 3 3
P = 3 3
P = 3 3

P = 9 cm 2

V = 800 cm3
2r : H = 5 : 6 ( prenik osnove i visina su u razmeri 5:6)
P=?

12r = 5 H odavde izrazimo H

12r
H=
5
Sada ovo menjamo u formulu za zapreminu:
1
V = r 2 H
3
1
12r
800 = r 2
pokratimo...
3
5
4r 3
800=
5
3
4r = 4000 r 3 = 1000 r 3 = 103 r = 10cm

Dalje nam treba izvodnica s, koju emo nai preko Pitagorine teoreme:
s2 = r 2 + H 2
s 2 = 10 2 + 242
s 2 = 100 + 576
s 2 = 676
s = 676
s = 26cm
6

Konano, povrina je:

P = r (r + s )
P = 10 (10 + 26)
P = 10 36
P = 360 cm 2

O = 6rcm
H = 4cm
A) s = ?
B) P = ?
V) V = ?
Iz obima osnove emo nai poluprenik osnove r
O = 2r
6 = 2r
2r = 6
r = 3cm

Primenom Pitagorine teoreme dobijamo izvodnicu:

s2 = r 2 + H 2
s 2 = 32 + 4 2
r

s 2 = 9 + 16
s 2 = 25
s = 25
s = 5cm

Dalje nije teko nai povrinu i zapreminu:

P = r (r + s )
P = 3 (3 + 5)
P = 3 8
P = 24 cm 2
1
V = r 2 H
3
1
V = 32 4
3
1
V = 9 4
3
V = 12 cm3

P = 90 cm 2
B = 25 cm 2
V =?
Kreemo od opte formule za povrinu:
P = B+M
90 = 25 + M
M = 90 25
M = 65 cm 2
Iz baze emo lako nai poluprenik r
B = r 2
25 = r 2
r 2 = 25
r = 25
r = 5cm
Vratimo se u omota da naemo izvodnicu s

M = sr
65 = s 5

naravno, kao i uvek, skratimo

65 = s 5
65
s=
5
s = 13cm
Sad upotrebimo Pitagorinu teoremu
s2 = r 2 + H 2
132 = 52 + H 2
169 = 25 + H 2
H 2 = 169 25
H 2 = 144
H = 144
H = 12cm

1
V = r 2 H
3
1
V = 52 12
3
1
V = 25 12
3
V=100 cm 3

skratimo 12 i 3 sa 3

2r = 18cm
P = 216 cm 2
Pop = ?

Kako se bee izraunava povrina osnog preseka? Pogledajmo sliku:

rr
osni presek

Pop =

2rH
2

to jest : Pop = r H

Iz 2r = 18 ,jasno je da je r = 9cm
Nadjimo visinu:
P = r (r + s )
216 = 9 (9 + s )

s2 = H 2 + r 2
skratimo

152 = H 2 + 92

216 = 9(9 + s )

225 = H 2 + 81

216
9
9 + s = 24

H 2 = 225 81

s = 24 9

H = 144

s = 15cm

H = 12cm

9+s =

H 2 = 144

Sad je lako:

Pop = r H
Pop = 9 12
Pop = 108cm2

Pop = 16 3cm 2
P=?
0

60

60

r
2r = s
osni presek

60

Osni presek je jednakostranini trougao to nam govori da je 2r = s

10

Za povrinu osnog preseka emo upotrebiti formulu za povrinu jednakostraninog trougla:

a 2 3
4
s2 3
16 3 =
4
2
s
16 =
4
2
s = 16 4
P =

skratimo 3

s 2 = 64
s = 64
s = 8cm
Kako je 2r = s , onda je 2r = 8, pa je jasno: r = 4cm

P = r (r + s )
P = 4 (4 + 8)
P = 4 12
P = 48 cm2

Uoimo par injenica:

-

visine su im iste
duina osnovne ivice piramide je : a = 6 2
da naemo poluprenik osnove kupe...tu e nam pomoi pogled odozdo:

11

r=d/2
a

Uoavamo da je poluprenik osnove kupe ustvari polovina dijagonale kvadrata!

d a 2 6 2 2 62
Dakle: r = =
=
=
= 6cm
2
2
2
2
Izraunajmo sada odnos zapremina:
r 2 H a 2 H
:
( ovde kratimo H, jer su im iste , i trojke)
3
3
= r 2 : a 2

Vkupa : V piramida =

a 2 2
) :a 2
2
2
a 2
: a 2 (pokratimo a i 2 i 4)
=
4
=(

:1

( proirimo sa 2)

= :2
ta primeujemo?
Pa podatak da je poluprenik osnove kupe r =

a = 6 2 je takoe nepotreban!

d a 2 6 2 2 62
=
=
=
= 6cm nam nije ni trebao i podatak da je
2
2
2
2

Dovoljno je znati da je : r =

d a 2
=
2
2

12

O = 36 cm
A) P = ?
B ) V=?

Uoimo najpre na slici trougao BOS.

S

45

45

H=r
On je oigledno jednakokrako pravougli trougao!

To nam govori da je H = r. Izvodnica s je ustvari dijagonala

kvadrata ija je stranica r.

Iz obima osnove emo nai poluprenik r , onda istovremeno imamo i H, a izvodnica s emo kao dijagonalu
kvadrata nai kao : s = r 2
O = 2r
36 = 2r
36 = 2r
r = 18cm H = 18cm s = 18 2cm

13

P = r (r + s )
P = 18 (18 + 18 2) ovde , ako se setite, izvuite 18 kao zajedniki ispred zagrade)
P = 18 18(1 + 1 2)
P = 324 (1 + 2)cm2
1
V = r 2 H
3
1 2
V = 18 18
3
1
V = 324 18
3
V = 1944 cm3

O = 8 m
H = 3m
V =?

O = 2r
8 = 2r
2r = 8
r = 4m
1
V = r 2 H
3
1
V = 42 3
3
V = 16 m3

14

15