K

TRKN LM


NSZ (EKM 2013)

Kitap yazmak, gzkt kadar kolay bir i deildir. Okutmak
daha da zordur. 40 yllk meslek hayatmda on kadar kitap yazdm.
Hemen hepsinde de belirttim ki ben roman yazmay beceremem,
hayal gcm o kadar kuvvetli deildir. Sadece yaadklarm,
aratrdklarm, grdklerimi kaleme alabilirim.
Victor Hugo demi ki, "ldkten sonra yaamak
istiyorsanz; ya okunmaya deer eyler yazn, ya da yazlmaya
deer eyler yaayn." Okumaya deer eyler yazdm
okuyucularm ilgi, sevgi ve vgleriyle kantladlar bana... Yazlmaya
deer eyler yaadm da dnyorum dorusu...
Aclar deil mutluluklar paylamak iin yazmtm ki
Trkn lmn ve "Nilgn"... Neredeyse 15 yl geti ilk
baskdan bu yana Onbinlerce insan okudu, duyguland, gld,
alad bu satrlarda
Nilgn Klalnn trafik terrne; Prof. Ahmet Taner
Klalnn yobaz terre kurban gitmelerine dek sren yaam
ykleriydi bu Ve yazarn, bu iki muhteem insann kk kzlaryla
yaad olaanst ak hikayesi
imdi bu kitaplarn yeni ve muhtemelen son basklarn size
sunmamn nedenlerini belirteceim:
Her eyden nce, Nilgn'n ve Prof. Klal'nn
"unutulmular" listesine eklenmelerini geciktirmektir istediim.
Bir de u var:
Bu kitap, dier baz kitaplarmla birlikte, baslmaz, satlmaz,
datlmaz oldu; piyasadan ekildi ki bunun nasln, nedenini
anladnzda inanamayacaksnz; ben hl inanamyorum.
Kitaplarmn yayn haklarn geri almak iin ok tatsz, zc
bir mcadele vermem gerekti.
Eer "ki Trk'n lm" ve "Nilgn" isimli kitaplarm
daha nce okuduysanz, iyi tanyoruz demektir, imdi sonsze

atlayabilirsiniz. Okumadysanz, dzeni bozmayn... Biliyorsunuz ki,

bir korku filminde katilin kim olduunu batan renirseniz,
senaryonun anlam, heyecan kalmaz.
Klallara bir "vefa borcu" olarak yazdm kitaplarn bu son
basksn okuyucularma bir vefa borcu olarak sunuyorum.
"Aclar deil, mutluluklar paylamak" deyip durdum.
Bugn, "Kendimi mi aldattm, okuyucularm m?" diye
sorguluyorum. Son bir ylda yaadm; hemen hemen hi kimseyle
paylamadm, paylaamadm fiziksel ve ruhsal aclar o boyutta
oldu ki, lmek istedim ok, Cehennem'de bile durumun bu kadar
vahim olamayaca dncesiyle... Ve fark ettim ki, aclar
sakladmzda, paylalan mutluluklarn deeri azalyor. Daha
nemlisi; gerekler saptrlm gibi oluyor.
Ama gizem dzenini bozmayalm. Zaten sz ettiim kbusun
ayrntlarn bu kitapta aktarmayacam. Merak edenler, kendi
yaamykm anlatacam kitab bekleyecekler biraz...
imdi dnelim Nilgn ve Ahmet Taner Klal'ya; onlarn
mthi yaamykleri ekseninde yaadklarmza, aclarmza,
mutluluklarmza; kitaplarn nceki basklarndan bir ey
deitirmeden...
............
Kaynanasn karsndan daha fazla seven ka erkek vardr
acaba dnyada?.. Kaynvalidesini anlatan kitaplar yazan?..
Nilgn bylesine sevmem ve anmam iin birka neden var
ama en nemlisi u ki, mutluluumu byk lde ona borluyum.
Salm ve kendi apmda, greceli baarlarm da ona
borluyum.
Sadece beni mutlu klan kadnm dourup bylesine gzel
yetitirdii iin deil
Karma kavumak uruna verdiim zorlu, olaanst
mcadelede beni anlad ve destek olduu iin
Nilgn ok gzel, ok akll, ok da dii bir kadnd. Kadnd
yani
Bunlar da onu annem gibi, ablam gibi, karm gibi ve
Kadnm diyen tm gerek hemcinsleri gibi sevmemin nedeni
Ona hep siz diye hitap ettim, Nilgn Hanm dedim, belki

saygm sevgimden de te olduu iin

Ve belki de ben ifade zrl olduumdandr ama o, beni
anlayan nadir kadnlardan oldu.
Ve bana inanan Ve bana gvenen
Az m kavga ettik !..
Bir kaynana neden dalar damadyla?.. Kzn zyor, eziyor
falan diye, di mi?
Bizimki farklyd.
Kzn fazla martmama bile kzard galiba
Her neyse, en batan diyeceim u ki, Nilgn olmasayd ben
byk bir mcadelenin malubu olarak imdi pek mutsuz, umutsuz
bir adamdm, lmtm bile belki, oktan
O benim hayatmn kadn oldu.
te bu duygularla balyorum yazmaya ve okuduka beni
anlayacanzdan, bana hak vereceinizden eminim.
ki Trkn lm isimli kitabmda, bundan on yl nce
anlatmtm onun yaamyksn de O kitap ka bask yapt
bilmiyorum. Gelirleri Anadolu ada Eitim Vakfna balanmt,
sat durumunu izlemedim. Vakf beni gzel bir teekkr plaketiyle
dllendirdi ki onur belgesi olarak, gururla saklyorum.
Son on be ylda bir sr ey yaand elbette Baka kitaplar
da yazdm bu arada
ounluu genlerden oluan binlerce okuyucu bizlerle temas
kurdu, bu kitab okuduktan, Nilgn ve Ahmet Taner Klaly biraz
daha yakndan tandktan sonra zmirli bir anne, kzn da yanna
alp Brksele geldi, bizimle tanmak iin
Klallar tanyarak veya tanmadan seven insanlarn ne kadar
fazla olduunu grdm, armadan
Ve gn geldi, eimle birlikte Trkiyeye dndk, nihayet
35 yllk Bat Avrupa esaretinden kurtulmak, vatana dnmek
Ne keyif, ne keyif !
nce Elveda Bat(k) Avrupay yazdm, Bat Avrupa yaam,
deneyim ve notlarmdan derlenmi

 Sonra, Prof. Ahmet Taner Klal ve Kemalizm kt

piyasaya
Ve ite Nilgn
Baktm da, bu kitap aslnda Klallarn (ve biraz da bizlerin)
yaamyks olmaktan te, dolu dolu yaanm muhteem sevgi ve
aklarn belgesi gibi
lmleri, cinayetleri yaadm iin deil ama bu insanlar
tandm, onlarla ac ve mutluluklar paylatm iin kendimi ok
ansl ve mutlu hissediyorum.
Bu mutluluu sizlerle paylatm iin de
* * *
Nilgn Klal henz benim kaynvalidem deilken ve olacana
ilikin en ufak bir iaret yokken, Dolunay kk bir ocukken,
kaynpederim Prof. Ahmet Taner Klalyla srekli hararetli siyasi
tartmalara girmekten ve tabii onun bilgi ve deneyimi karsnda
silinip susmak zorunda kalmaktan skldm bir dnemde aklma
gelmiti: Nilgn Klalnn hayat hikayesi ok gzel bir aratrma
konusu olabilirdi.
Kendisine bu dncemden sz etmitim. Glmsemi, o gzel
Trkesiyle, Ben de sana yardm ederim demiti.
Aradan yllar geti. Nilgn isimli bir aratrma kitabnn
hazrlklarn geni lde tamamlam, ilk sayfalar bilgisayar
hafzasna almtm.
Gerek kalmad.
Nilgn ld.
Benim bir kitap dolusu ifadelerle anlatmaya alacam,
Ahmet Taner Klal, Bir Trkn lm balkl makalesiyle
Trkiyeye yanstt.
..
Her ey ok hzl yaand o yllarda
Prof. Klal, karsnn lmnden sonra, Nilgnn kitabn
yazmalsn diye srar ediyor, onun kazadan nce bu amala ald
notlar ve kendi derlemelerini Brksele yolluyordu.
Sz vermitin, bu kitab yazmalsn

 Nilgn tanyanlar, lmnden sonra onun yaamn konu

alacak bir kitap yazmann zorluklarn ok iyi tahmin edebilirler. O
kitap, daha en batan, eksik kalmaya mahkumdur. Fransann
gneybat sahillerindeki kylerde yaptm aratrmalar; elimdeki
notlar, belgeler; yzlerce yaknn destek ve katk szleri de o kitabn
hedefe ulamasn salayamazd bence...
..
steksiz bir ekilde tekrar klavyenin bana oturmutum ki,
Temmuz 1999da annemin lm haberi Brksele geldi.
Acl gnlerde keyifli sohbet olur mu? Ahmet Taner Klalyla,
Ankarada, hzn ve suskunluun ar bast bir gn geirdik. Buna
ramen, ayrlrken, Nilgnn kitabn unutma demeyi ihmal
etmedi, yine notlarn verdi.
Nereden bilebilirdim bunun son grmemiz olacan?..
Nereden bilebilirdim, annemin cenazesinden birka ay sonra
Profesr Klaly topraa vermek iin Trkiyeye tekrar gelmek
durumunda kalacamz?..
..
Onu da ldrttler
Ve srtmda bir kitap yk Kulaklarmda Nilgn ve Ahmet
Taner Klallarn Sz verdin deyileri
Gzlerimde glmsemeleri, gnlmde sevgileri
Bir sr iz
Geride Altnay, Dolunay ve Nilhan var.
........
Eim Dolunaya anlattm:
Nilgnn kitabn, bir aratrma olarak hazrlayacaktm. O
kitabn anlam Nilgnn yaama sevinci; o sevincin yansmas
olacakt.
Nilgn ldkten sonra, Ahmet Taner Klalnn isteiyle ve
katklaryla bir eyler yazlabilirdi.
O da ldkten sonra, bu kadar hznle klavye bana oturan
adam, Klallarn sevincini, sevgisini, cokusunu, inancn
yanstamaz, paylaamaz artk

 Byle dnyordum, grdm bir ryadan sonra

(anlatacam yeri gelince) kaleme almaya baladm ki Trkn
lmn yazarken. Yanlmm.
O sevgi, coku ve inanlar milyonlarla paylatk.
..
Ben roman yazmasn beceremem, hayal gcm o kadar
kuvvetli deil. Nilgnn yaamyksn, yaadklarmla ve
aratrdklarmla birletirerek, cesaretle olduka zele de girerek
sunuyorum sizlere
Bir kadn dnn ki, k olup gelmi Fransadan Trkiyeye
Trk olmu ki kolay i deildir, bilirsiniz
Mslman olmu ki, hi kolay i deildir, daha da iyi
bilirsiniz
Memur olmu, kadrolu
Bakan ei olmu; irkin kalemlerin saldrlarna urad o
gnlerde, Kltr Bakan kocasnn oturduu dairenin bulunduu
apartmann merdivenlerini tek bana silip sprrken, komularn
akn baklar nnde
Kocasnn ldrlmesinden korkmu hep, kendisinin
ldrlebileceini hi dnmeden Arabana bomba koyarlar
Ahmedim demi, her gn kendisi altrm motoru
Hastanelerde koturmu, salksz insanlara o bitmez
tkenmez pozitif enerjisini aktarmak iin
Trkleri ve Trkiyeyi temsil etmi gvur ellerde, hem de
nasl!..
Ak olmann, sevmenin erdemini, onurunu, cokusunu ve
aclarn yaam
Kk kzn karm, evli barkl adamn biri Dinlemi,
anlam o adam, yardmc olmu
nsan sevgisi, vatan sevgisi derken vasiyet etmi, ldmde
tabutuma bir Trk bayra ilitirin diye
Krk yldr ld zannettii anasn bulmu, Fransada
Ve lvermi, annesine kavutuktan birka gn sonra,
annesinden birka gn nce

 Yazlmaz m, anlatlmaz m byle bir kadnn yaamyks

*

Aileyi tanmayan veya bu kitab yllar sonra elinde bulabilecek

okuyuculara, ba rol oyuncularn ksaca sunmak gerekiyor:
Nilgn Klal, 1943 ylnda, kinci Dnya Savann karanlk
gnlerinde, Fransann gneyinde domu Nicoledr. Olaanst bir
Trk olarak, Trkiyenin olaanst koullarnda yaam ve
Karayollar Genel Mdrlnn ihmalinden kaynaklanan bir trafik
cinayetine kurban gitmitir. Onun asil yaam hikayesini ve nasl bir
Trk olduunu satrlar aktka gzlemleyeceksiniz.
Prof. Dr. Ahmet Taner Klal, 1939da, Tokatn Zile ilesinde
domutur. Banka memuru Hseyin Hsn Beyle ilkokul retmeni
Ltfiye Hocann ocuudur. Siyasal Bilgiler Fakltesinden mezun
olup Fransada doktorasn yapm ve Nilgnle evlenerek iki ocuk
babas olmutur. 70li yllarn sonunda, Ecevit hkmetinde Kltr
Bakanl grevinde bulunmu, daha sonra, gazetecilik ve eitim
alanlarnda stn baarlaryla, yazd kitaplarla Trkiyede ve
yurtdnda tannm, beenilmi, sevilmitir.
Klal, nc ocuu Nilhann doumundan bir ay sonra,
Trkiyeye ve Trk insanna katklar yznden, 21 Ekim 1999
sabah, Ankarada, randan gelen emirleri yerine getiren kuklalar
tarafndan katledilmitir.
Dolunay, Klallarn iki numaral evlatlar ve benim karmdr.
Sevgisi, iradesi ve kemanyla, zorla yaamma girmi, hayatm altst
etmi, 1974 doumlu bir gentir. Muhteemdir. 57 yllk mrmn
son 20 yla yakn blmnde, kendimi onun avcunun iindeki
ekmek krnts gibi grerek, dnyann en mutlular arasnda yer
buldum. Onun, Tanr tarafndan bana ltuf olarak gnderilmi bir
melek olduu dncem hi deimedi. Bu eytani melein kiilii
hakknda da fikir edinecek, sonunda mutluluumun boyutlarn
anlayp bana imrenecek ve phesiz, bir yandan da, Allah kolaylk
versin diyeceksiniz.
Altnay, Dolunayn ablasdr. Onu anlamak ve anlatmak zor
benim iin... Ama Klallarn yetitirdikleri iki ocuun kalitesini
bilen bilmeyene syledi zaten Ayn anne ve babalar gibi,
birbirinden ok farkl yaplarda ama birbirini tamamlayan iki
karde Biri gaz pedal, biri fren!..
Ve bendeniz, arada debreyaj! Her vites deitirmek

isteyenin kuvvetli bir darbeyle en dibe doru ittii, klstr bir araba
debreyaj!
Ben, Prof. Ahmet Taner Klalnn eski bir kardeiyim. O
benim deerli aabeyim... Sonra, (byk maceralardan sonra)
damad oldum.
Dama atlacak damat!
Aileye katlmm; daha nce ve daha sonra yaanan kazalar,
cinayetler ve byk sorunlarla ayn oranda alkant yaratt. Ama
benim neden olduum darbe, sonu mutlu biten bir ak hikayesi
boyutunda kald.
Bu hikayeyi de anlatacam size...
Uzun yllardan beri Bat Avrupada yaayan, o tarafta tahsilden
sonra gene o tarafta alan bir gazeteciyim. Roman yazmasn
bilmem, birka aratrma kitabm var. Mesleimi ok severim.
Dolunay ve dier Klallar hayatma girinceye kadar da gazetecilik;
kalbimde, ruhumda tm yeri igal etmitir. (Kim kimin hayatna
girdi? sorusunun yantn da, bu kitab okurken, kendi
deerlendirmelerinizle verebileceksiniz.)
* * *
Bir eit tiyatro
Hazrlksz yakalanm; rollerini hi ezberlememi; genelde
akn, sakar, beceriksiz aktrler Kimisi barol oyuncusu olmaya
itilmi, bir ksm figran Ama hepsi doal tildikleri sahnede
saklanacak delik bulamaynca, hodri meydan deyip karnza
kyorlar.
Bir de seyircilikten ileri gidemeyenler var

Sk sk sarldmz kara mizah sizi artmasn, baka trl
altndan kalklmyor baz aclarn
lenle lnmyor, onlarn anlarn yaatmak da bir i
Zaten bilirsiniz ya, ate dt yeri yakyor neticede
Ve tekrar edelim:
Bu kitap, aclar deil, mutluluklar paylamak iin yazld.
Bu kitap, baz insanlarn, fikirlerin ve gereklerin unutulmasn

geciktirmek amacyla yazld.

Bu kitap, Nilgn ve Ahmet Taner Klalnn anlarna; sadece
benim deil, btn sevenlerinin bir vefa borcu olarak yazld.


Stk Ulu



BR TRKN DOUMU


Be yllk dnya savandan ktktan sonra bir trl
toparlanamayan Franszlar, sava harabelerini onarrken, Almanya
bunun hesabn er ge verecek diye dnyorlard. Deerleri
ypranm, onurlar krlmt.
Birinci Dnya Savann sonunda, zaferin maliyeti ok yksek
olmutu. Fransada 60.000 kilometre yol tahrip edilmi,
demiryollarnn byk bir blm kullanlmaz hale gelmi, kuzey ve
dou kentleri harabeye dnm, enflasyon tehditkar bir boyut
kazanm, 1,5 milyon insan lmt. Aydn ve sekinler artk yok
saylrd.
Franszlar ocuk sahibi olmak istemiyorlard artk. 19191939
dneminde 1,5 milyon artarak 42 milyon olan lke nfusundaki bu
hareketlenme; Polonya, talya, spanyadan gelen gmenler ve Orta
Avrupa Yahudilerinin Fransaya gemelerinden kaynaklanyordu.
Hkmet, 1920de kard bir yasayla krtaja kar mcadeleyi
hedefliyor, hamileliklerini saklayan ve ocuk aldranlara ar cezalar
verilmesini ngryordu.
Monaristler geriye dn ryalar gryor, Yahudilere kar
hareketler artyordu.
Hitlerin 1925de kurduu nazi partisi ve SS rgt; 1929da
yaanan kara perembe ve New York borsasndan kalkp
Avrupay kerten ekonomik kriz; Stalin Rusyasndaki endie verici
gelimeler ve geliyorum diyen kinci Dnya Sava


Paul ve Yvonne, 1928de, Pariste tanp, birlikte oldular. Ak,
evlilik kararn da beraberinde getirdi ama 18 yandaki gen kadn,
Yvonne, kendisinden iki ya byk olan sevgilisinin 18 aylk askerlik
hizmetini tamamlamasn beklemek durumundayd.
Gneyli frncyla Parisli gzel iinin evlilikleri 1930da
gerekleti. Bu ateli akn ilk rn olan kz ocuu, Linette, bir yl
sonra dnyaya geldi.
Gneyin, ttn ve arap retiminden gelen huzurunu yaayan
kasabalarndan La Reolede oluan bu kk aile, balangta hi de
mutsuz deildi. Paul, cierlerindeki rahatszlk yznden frnclktan
vazgemi, ehirleraras otobs ofrlne balamt. Yakkl ve
apknd. Linette byrken, kk kaamaklar dnda, ailesine sahip
kyor, ii olarak almay srdren karsn seviyordu.
Dzen 1939da bozulmaya balad. Seferberlik ilan edilmi,
Paul askere arlmt. Linettele yalnz kalan Yvonne, savan
banda hkmet tarafndan evine yerletirilen bir Fransz subayla
ayn at altnda yaamak zorunda brakld.
Yvonne gzel bir kadnd.
Fransann bir blmnn 1940da igal altna girmesi ve
karanlk yllarn tekrar balamas gneye de yansyordu ama yaam,
Alman postallarnn girmedii blgelerde daha farklyd.

kinci Dnya Sava`nn banda, cephede savaan gen bir
adam, Paul, kendisine ulatrlan bir ihbar mektubu eline getii gn
her eyi unutmu, izin alarak evine dnmek iin de her yolu denemi
ve baarl olmutu. Mektupta, karsnn, evdeki Fransz subayla
birliktelii ok ilerlettii; kocasn aldatt yazyordu.
Kk Linetteten kendisine baba demesini isteyecek kadar
ileri giden Fransz subay, hmla eve dnen gerek baba tarafndan,
ocuun ve annesinin gzleri nnde, feci ekilde dvld. Yvonne, o
yamurlu gecede sokaa atlm, Paul kendini karakolda bulmutu.
Olayn hassasiyetini deerlendiren Fransz yetkililer, subay
evden uzaklatrdlar ve ii bytmemek iin, silah altndaki izinli
asker hakknda takipsizlik karar aldlar.
Yvonne bir sre ortadan kaybolurken, Paul ocuunu babasna
ve kz kardei MarieJeannea emanet ederek cepheye dnd.

 Franszlar, Almanlara abuk teslim olmulard. Silah altndaki

askerler zorunlu terhis edildiler ve Paul yl sonunda evine dnd.
Yvonneu affetti ve hamile bulduu karsna kucak ap aileyi
tekrar birletirdi.
Sava yllarnda deerler, yaklamlar ve deerlendirmeler
farklyd.

Pierrot 1941de dodu. Babasnn kim olduu, ailenin en yakn
fertleri tarafndan bile bilinmiyordu ama kasabada ona ok benzeyen
bir adamn varl herkesi rahatsz ediyordu. Okula balad zaman,
kk ve muhafazakar kasabann insanlar ona pi diyecek,
arkadalar gerek babas olduu varsaylan adamn adn haykrarak
onunla alay edecek, daha sonraki yllarda da vey anne, ocua ar
gerekleri zamanndan ok nce ve insafsz ifadelerle anlatacakt.
nce annesinden kopartlan, Fransz polis birimlerine
katlncaya kadar aile iinde dlanan ve gerek babasn tanmak iin,
kaybettii annesini yllarca arayan Pierrot, 22 yanda evlenecek, bir
yl sonra baba olacak, ama pilik damgas bu ailede de huzur
bulmasn engelleyecekti.
Pierrot, 27 yanda, annesini aramak zere evden ayrldktan
sonra, nce ablas Linettee urayacak, kapnn yzne kapanmas
zerine tabancasn akana dayayarak yaamna son verecekti.

Sava ve igal yllarnda, 1943te, PaulYvonne iftinin bir kzlar
daha dnyaya geldi.
Nicole
Ypranm bir ilikinin bu son bebei doduu zaman, abla
Linette 12 yan tamamlamt bile... Annesinden nefret ediyor,
kadnn Nicolee yanstt sevgi onu iyice ileden karyordu.
Nicole, ailede gerek anlamda anne sevgisiyle byyen tek
ocuk olma ansn yaad ama bu uzun srmedi.
Paul ve Yvonneun evlenirken birbirlerine verdikleri sadakat
sz oktan unutulmutu.
Ve sava sonras dnemin en karanlk Fransasnda, gneydeki
o kasabada, bugn bile belgelenemeyen, izah edilemeyen olaylar
yaand.


Linette, babasnn karsna geip, Ya o, ya ben diyecek yaa
geldii zaman, 1950de, Yvonne evden kovuldu.
Abla, bir sre iki ocukla ilgilendi ama Pierrot ve Nicolen,
MarieJeanne halann himayesine aktarlmalar uzun srmedi. Yedi
yanda annesiz kalan kk Nicole artk halasn anne bilecek,
terzilik yapan bu iyi yrekli kadn tarafndan yetitirilecekti.
Yllar, yllar sonra, Nicole oktan Nilgn adn almken,
kendisinin hayat hikayesini yazmaya heveslenen damad iin tuttuu
notlarda, kendine zg, gzel Trkesiyle o dnemi yle anlatyor:
Minnack, minnack bir ocuk. Terk edilmi
anasndan Bir sabah uyandnda, babasn
minenin nnde alarken grm. Srekli , imdi
ben ne yapacam diyormu o baba... Forml
bulmu. Bana dedi ki, Kzm ben bir babaym. Sana
bakamyorum. En iyisi seni halana yollayaym.
Sana iyi bakar. Senin yanda bir kuzenin var.
Mutlu olursun.
O gn hi unutmam. Mutluluktan uuyordum.
Kuzenlerle yaayacam, oynayacam ve ok sevdiim
bir insann yanna gideceim.
ok mutlu iki sene geirdim halamn yannda.
Bana kendi ocuu gibi bakt, sevdi. Taa ki dokuz
yama gelinceye kadar O zaman, babama bir
ltimatom verdi:
Ya bu ocuu tamamen bana vereceksin
veya aile yaamn dzene sokacak, yeniden
evlenecek ve ocuunu yanna alacaksn. nk bu
ocuk byyor, gelecekte senden hesap
soracaktr
Serseri babam, btn metresleri arasndan bir
seim yapmak zorunda kald ve Henriettei en iyisi
zannederek seti. Ama ne seim! Kendisinden 10 ya
byk bir kadn! Mutsuz bir evlilik ama ok gzel,
varlkl ve bakml bir kadn Karar verildi, yuva
kuruldu. Hanmefendi kasabada yaamay kabul
etmedi, Bordeauxya tanld. Bir lokanta ald,
Henriette iin bana oturtuldu. Babam baka, gen

kadnlarla Bazen bir ay ortadan kaybolur, bunun i

iin olduunu herkese yuttururdu.
Babam olaanst bir insand. Ona gre hayat
gzeldi, neeliydi. O, mesuliyeti olmayan bir kutu. Her
zaman gler yzlyd, herkes ona inanrd. Onun
yannda hayat kolay ve gzeldi. Bana ilk sigaray, ilk
ikiyi babam ikram etti. Tabii bunu hep gizli
yapyorduk nk Henriette, cici annem, ok ciddi bir
kadnd. Beni ok iyi eiterek bytt. apka ve
eldivensiz evden kamazdm. Her cuma gecesi operaya
gitmemiz artt. Bana bir elbise alnaca zaman nce
kendisi maazaya gider, tane seer ve daha sonra
beni gndererek onlardan birini beenip almam
isterdi. Baka bir giysi beenmeye hakkm yoktu. lk
vizon mantomu 17 yamda ald. Benim iin deil,
etrafa gsteri iin Lokantada byk balolar
dzenlenirdi ama hep yal insanlar katlrd. Beni
dansa kaldracak bir tek gen olmazd.
Ne kadar mutlu bir genlik geirdim! 12 yama
kadar, Annem kim? Annem nerede? diye
soruyordum. Yok, ld dediler. Bu cevaplar beni
tatmin etmiyordu. Niin hi fotoraf yok? diye
sordum. Cici annem zlmesin diye hepsi yok edilmi
Ne biim baba ki sorular karsnda iin derinini
dnmyor bile!..
Hep bir anne zlemiyle yayordum. Bir gn
annem bir yerlerden kp geliverecek diye
bekliyordum. Hayal ite Bu konu tabu olduu iin
fazla zerine gidemiyordum. Her sene, anneler
gnnde, halama kart gnderiyordum.
Cici annem beni bir gn bile pmedi ama her
sabah ve her akam kendisini pmemi isterdi. Ne
efkat!
Bydm, gen kz oldum. Babam gene
kaamaklarda, bamda cici anne var O zamanlar
tanmadm bir ablam vard. Evi oktan terk etmi,
Birlemi Milletlerde alan bir adamla evlenmiti.
Dnyay geziyordu.
Linette, bir gn gizlice babam ziyarete gelmiti.

Bana acd ve onlara gidebileceimi syledi. Evden

katm, Cezayire, yanlarna gittim. Bir sene orada
kaldm.
Evden kamam cici anne iin bir utan olmutu.
Babam o gn btn Fransa polisini ayaa kaldrm.
Enitem evi arayp Cezayirde olduumu bildirince
panik son bulmu. Babam rahatlam ama cici annem
gnlerce hasta yatm, uzun sre evden dar
kamam.
Ben periandm. Babam seviyordum ve
zlyordum. Sanyorum o, dnyann en pasif, sorumsuz
ama en iyi insanyd. Yllar sonra, kendisinden 30 ya
kk bir metresine spor araba hediye ettiini
renmitim.
Aslnda onu hi tanmyordum.

Nilgnn notlarna zaman zaman dneceiz.

Karsn evden kovan ve ocuklarna onun ldn syleyen
Paul, eski metreslerinden birini, Henriettei eve alm, onunla
yaamaya karar vermiti.
Linette, bu ihaneti affetmedi, evi terk etti.
Babasna ylesine kt ki!..
Nicole ve Pierrotnun, 1950de evden kovulan annelerini son
grleri de o yl oldu. Henz boanmad kocasna iki k
grmek istediini syleyen, yalvaran Yvonne, birka saatlik izin
alabildi ama bu grme, rakip kadn Linettein kontrolnde, evde
gerekleecekti.
Yvonne evin kapsndan girince nce Nicolee, sonra oluna
uzun sre sarld. Onlar pt. Getirdii kk hediyeleri verdi. Ama
Linettein tahamml snr zorlanm, kavga abuk balamt.
Grme uzun srmedi.
Ve o yl, Yvonne, byk basklara dayanamayarak boanmay
kabul etti. Sava sonras kargaa ve resmi makamlardaki
ciddiyetsizlikten olsa gerek, bu boanmann belgeleri, herhalde
rakip kadn tarafndan, hep gizli tutulabildi. in ilgin taraf, yllar

sonra yaplan aratrmada, deil Yvonneun boanma belgeleri, evlilik

kaytlar bile bulunamyordu. Nfus kaytlarnda bu evlilik hi yer
almyordu!
O tarihten itibaren, Yvonnea ocuunun da ld;
ocuklara, en azndan iki ke, annelerinin artk yaamad
anlatld. Nasl inandrc olunduu bilinmez ama ok uzun yllar
sonra, nce Pierrot annesinin hayatta olduunu dnerek onu
bulmaya alacak, hedefe ulaamadan tabancasn akana dayayp
tetie basacakt.
Nicole ise, 40 yldan fazla bir sre sonra, annesinin hayatta
olduunu tesadfen renecekti.
.........
Yvonneun aile haritasndan silinmesi ve Henriettein vey
anne olmasndan sonra Paul deniz kenarnda bir lokanta satn ald.
Kendisi ofrl srdryor, Henriette lokantay iletiyordu.
Evlenen Linette uzakta, Pierrot ve Nicole vey annenin yannda
yayordu. Pierrot, vey anne tarafndan sevilen kardei Nicolen
mutluluunu, imrenerek izliyordu.
Yaramaz ve uslanmaz ocuun evi terk etmesi, evden kamas,
1960da, aileyi olduka sarst. Nicole artk zgrln istiyor, nce
ablasnn yanna, Cezayire; sonra eitim ve alma amacyla Parise,
halasnn yanna gidiyordu. Anne gibi sevdii MarieJeanne ona gene
kucak aacak, iki ocuuyla birlikte Nicole de barndracakt.
Nilgnn notlarna dnelim:
Bir yl Cezayirde yaadktan sonra enitemin
Parise tayini kt. Enite bana i buldu. ok
gayretliydim. ngilizce renmeye karar verdim. Ama
akll, yakkl, efendi bir adamla tantm ve ngilizce
ii yatt. O adam benim ilk, tek ve byk akm oldu.
Gzm artk hibir ey grmyordu. ki sene sonra
evlenme teklifi alp mutluluktan utum.
..
Nicolen szn ettii akll, yakkl ve efendi adamn
ad Ahmet Taner Klalyd.

PARSTE LK TANGO

imdi, Fransann bakentinde doktorasn yaparken, ngilizce
dersinde gnln Fransz gzele kaptran Ahmet Taner Klalnn, 30
yl sonra, Nilgn adnda bir kitap yazlmas projesine katk iin
kaleme ald notlara gz atyoruz. Anlatyor Klal :
Nilgnle 1966 ylnn sonbaharnda tantk. Doktora
tezimi hazrlarken, bir yandan da ngilizce renmek
istemitim. zel kurslar pahalyd. Boulevard Raspaildeki
Amerikan Kltr Merkezine yazldm.Nilgn daha ilk
derste dikkatimi ekti. Snftaki gen kzlarn en gzeliydi.
Ayn zamanda en k saan
Kurslar akam saatlerindeydi. Bir gn, iki ders
arasnda, herkes birbiriyle sohbet ediyordu. O zamanki
adyla Nicole de, birisi Yugoslav olan iki genle
konuuyordu. Yanlarna yaklatm, sohbetlerine katldm.
Bir ara, Nilgne, Trk mutfan tanyp tanmadn
sordum. Cezayir mutfan tandn syledi.
Benzemediini anlattm ve cumartesi akam iin yemee
davet ettim.
Boulevard Saint Michelin Sein nehri ile kesitii yere
yakn bir Trk lokantas vard. Sahibi Trk Yahudisi olan
Aux Vieilles Trousses. Porsiyonlar kk, ama ucuz bir
lokanta. Cumartesi akamlar bo masa bulabilmek iin
genler kuyruk olutururlard.
Yemekten sonra, yanl hatrlamyorsam, Aux Trois
Mailles isimli bir caz klbne gittik. Quartier Latinde
Nilgne daha nce caz sevip sevmediini sormutum.
Yrrken cebimden naneli bir tic tac alp azma
attm. Kendisine de bir tane uzattm ve hazm
kolaylatrdn syledim. Sonradan bana anlattna
gre, verdiim ekerin uyuturucu olmasndan korkmu,
aktrmadan cebine atm
Franszcam pek ilek deildi. Ben de ok konukan
deildim. Ama Nilgn susmuyordu! Benim hi
tanmadm ve ilgimi de pek ekmeyen kiilerden sz
ediyor, mutlaka anlatacak bir eyler buluyordu. Bu
durum, sessiz olan ve sessizlii bozmakta zorlanan benim

iime geliyordu.
lk sorti fena gememiti. Paraya kyp evine kadar
taksiyle gtrdm ve Rue du Sommerardda bulunan ucuz
otelime, son metro da gittii iin, yryerek dnmek
zorunda kaldm. O, Avenue Franois Premier gibi ok k
bir semtte, ok varlkl bir ailenin saray gibi evlerinde
kiracyd. Ayr banyosu ve yatak odas vard. Fransz
verenler Ulusal Konseyinde Genel Sekreter Yardmcs
Christian Allaisin sekreteri olarak alyordu. inde ksa
zamanda ykselmi ve yana gre ok baarl bir
konuma gelmiti.
Bordeauxlu idi. Tannm bir sekreterlik okulu olan
Piagetyi bitirmiti. ok baarl bir renci olduu halde
ailesi yksek renim yapmasn istememiti. Sen kzsn,
fazlasna gereksinmen yok demilerdi ona stelik de,
o zamanlar, babasnn lokantasnda alyordu. Okuyup
da ne yapacakt?
Artk snfta Nicolen yannda oturuyordum. Birlikte
ucuz sinemalara gidiyorduk. renci merkezinden aldm
numarasz
biletlerle,
Olympiadaki
konserleri
karmyorduk. Tiyatrolara, operetlere gidiyorduk.
ok balardayd. Bir keresinde onu gtrecek bir film
aryordum. Cengiz Aytmatovun kitabndan uyarlanan bir
Krgz filmi dikkatimi ekti: lk retmen Bu filmle
ilgili ok iyi eletiriler kmt. stelik de, yabanc bir
lkede, biraz milliyetilik damarlarm kabarmt. Gittik.
Film gerekten de gzel ve etkileyiciydi. Baroldeki
sarn kzn ad da Altnayd. Yllar sonra Nilgnle
evlenip ilk hamileliini yaarken ben kararm vermitim.
Doacak ilk ocuumuz erkek olursa adn Krat
koyacaktm. Nihal Atszn ocukluumda okuduum
Bozkurtlarn lm kitab beni ok etkilemi
olmalyd.
Ama doacak ocuk ya kz olursa? Seimi Nilgne
braktm. Dnd. Biliyor musun? dedi, Seninle
gittiimiz o Krgz filmindeki kzn ad ok gzeldi. yi
de, oktan unutmutum o ad ben Aytmatovun
kitaplarn kartrp bulmak gerekmiti.
kinci hamileliinde, ocuk erkek olursa isim gene

hazrd. Kubilay Kafiye Hep aylar zerine Ama ya

yine kz olursa? Kz olursa, demokratik ailede seim
hakkn elbette ki, bu kez de, karma brakmtm. Sen
gene Aytmatovun kitaplarn kartrver dedi.
Dolunay ismini de yle bulduk.
Evlenmeye karar verdiimizde hep alt ocuk istediini
sylerdi. Ama Altnaydan sonra pes etti.
Dolunay iin istek ve srar benden gelmiti. Ya nc
bir kz daha olsayd? Nilgn bu soruyu hep kahkahalarla
karlard: Altnay ve Dolunaydan sonra nc kz
olursa adn inanay koyarz!..
........
Amerikan Kltr Merkezinde, Nicoleden ok
holand belli olan bir Yugoslav gen vard. Hep ona
yakn bir sraya oturmaya zen gsterirdi. Bir gn
Nicolen srasnn zerinde bir gl grdm. Yugoslavn
verdiini syledi. Amerikal bayan retmenimiz tahtaya
bir eyler yazyordu ki, gl alp srann altndan bacana
drttm. Belki de kskanlktan Ve Nicolen
kahkahalar kadar nl lklarndan biri ile tanm
oldum. Herkes bize dnd. O mahup, kzard. Ben, bir ey
olmam gibi defterime not almaya devam ettim.
Daha sonraki aylarda, arkadalarla birlikte gittiimiz
iki sinemada da benzer olaylar yaadk. Nicole, filmde
beklenmedik bir ey olunca lk atyor, herkes kahkahay
basnca de ben utanyordum. Sanki ona bir ey yapmm
gibi
kinci olay ok kk bir sinemada gemiti. Jean Paul
Belmandonun Le Voleur (Hrsz) oynuyordu.
Belmando, babasnn mallarna el koymu olan
amcasndan kazk yemi bir tatl serseri, hrsz rolndeydi.
Artk amcas lm deindeydi. Belmando, amcasnn
vasiyetini okuyor ve aslnda babasnn olan tm mallarn
sevgilisine braktn gryordu. Eline kad kalemi alp,
amcasnn yazsn taklit ederek, tm mallar kendisine
brakan yeni bir vasiyet yazmaya koyulmutu ki,
amcasnn birden gzlerini at grld. Yeeninin ne
yaptn anlamt. Yanndaki ekmeceyi ekip
tabancasn ald. Srt kendisine dnk olan Belmandoya

dorulttu. Ve Nicolen kocaman bir Non l,

kck sinemada yanklar yapt. Amca silah yerine
brakt. lmt. Sinema kahkahadan krlyordu

Aralk sonlarnda, Mahmut aabeyimin daveti zerine,
Noel ve ylba tatillerini birlikte geirmek zere Mnihe
gittim. Ben yokken Nilgn otelime gelip kocaman bir ie
Guerlian kolonyas brakm. Otel arkadalarmdan
Erdener inip alm. Ve sonra da Erdal ile Artuna yle
demi:
Ahmet ayvay yedi! Bu kzla evlenir
Oysa daha nceki baka kz arkadalarm tanyordu.
Ve benim kolay evlenebilecek birisi olmadm
dnyordu.
Daha sonra dier arkadalarm da Nicole tandlar ve
onu ok sevdiler. Erdaln, bir gn, Nicole bir kenara
ekip, Bak sen iyi bir kzsn. Ahmet de ok iyidir ama
evlenmeyi dnen bir adam deil. Sana yazk olur!
dediini yllar sonra rendim.
ok sonralar, evlenme gndeme geldiinde de,
Nilgn vazgeirmeye alan ok olmu. Otelimin
iletmecisi Monsieur Victordan, patronu Monsieur
Allaisye kadar ok kii
Victor ona ilerin Paristeki gibi yryemeyeceini
anlatm. Burada iyidirler ama lkelerine dnnce
deiirler demi. Monsieur Allais, Fasta bulunmu bir
arkada ile tantrm onu Ve bir Arap ile evlenen bir
Fransz kzn yksn anlattrm. Ha Trk, ha Arap;
hepsi mslman ya(!)
Bir tek halas Tati (Marie Jeanne) km, cesaretini
krmak istemeyen
Seviyorsan, kararl isen, hayrl olsun! demi.
Nianlanmak iin Trkiyeye geldiinde de, Fransz
Eliliinde nasl beni odaya almayp onu vazgeirmeye
altklarn anmsyorum.
Ama Nilgnn herkese verdii yant ayn idi:

 Seviyorum!
katlanabilirim!..

Akm

uruna

her

eye

Aslnda, dolayl olarak, onu evlenmekten vazgeirmeye

alanlar arasnda ben de yer almtm:

Bak,
iyi
dn
Trkiyede
benim
kazanabileceim para ok az olacak. Nasl bir i
bulacam bile belli deil. Sosyal mesken bir
kooperatif daire dnda hibir eyim yok!
Yant hep ayn idi:
Seninle bir adrda bile yaamaya razym!
....
Nicolee ynelik beenim giderek sevgiye dnyordu.
Hep gler yzl, neeli, cana yakn ve en nemlisi de, ok
doald. Benden ok farkl bir ortamda, ok farkl bir
biimde yetitirilmiti. Bir eyi sylemesi iin kafasnda
uzun uzun tartmak gerei duymuyordu. Aklna geldii
gibi, iinden getii gibi sylyordu. Sevgiyi saklamann
deil, da vurmann erdemine inanyordu.
Ben de onu tandka sevginin sevgiyi beslediini
anlamaya baladm. Yadsmaya alsam da, o benim iin
giderek vazgeilmez oluyordu. Bir gn bile grmesem
eksikliini hisseder olmutum.
ok temiz ve ok alkand. Bir yandan iinde ar gibi
alyor, te yandan benim doktora tezimi okuyup
Franszcasn dzeltiyor ve daktilo ediyordu. Sonra da,
kendine yeterince gvenmedii iin, baz blmlerini
Monsieur Allaisye gsteriyor ve dzeltilecek baka eyler
olup olmadn anlamaya alyordu.
Olaanst pratik zekal ve tez canlyd. Onun doum
gn 21 Haziran, benimki ise 10 Temmuzdu. kisini
birletirip, 1 Temmuz gn, evinde bir parti yapmaya
karar vermitik. Ben ona armaan olarak, kk bir ie
LAir du Temps almtm. O da bana Cacharel bir
gmlek. ok gzel olan paketi ar ar, bozmadan
amaya alyordum ki, dayanamayp elimden ald. Cart
diye yrtp gmlei nme koydu. Gzlerimin iine
bakyordu. Bir an nce armaann grmemi, almam ve
tepkimi, yani mutluluumu gstermemi istiyordu.

 Noel yaklatnda da birbirimize yapacamz

armaanlar hazrd. O, her zamanki gibi sabrszd. Hadi
hediyelerimizi nceden verelim dedi. Ben de, her
zamanki gibi, bunu kurala aykr buldum ve zamann
beklemekte srar ettim. Son bir neri giriiminde bulundu:
Peki, sen verme ama ben sana armaanm
vereyim!
Tabii bunu da, tm srarlarna karn, kabul etmedim.
Yllar sonra bana yapt bir baka armaan
anmsyorum. Altnay bebekti. Nilgn iinden ayrlmt.
Para skntmz vard. Ve ben, bir kee ulu kalem almay
ok istiyor ama evin btesinden bir trl para
ayramyordum.
Para biriktirmiti. Kk kalem kutusunu bana
uzatrken ok mutluydu. Paketi anca ben de ok mutlu
oldum. Ve hazr mrekkep deposunu itina ile iine
yerletirmeye altm. Kolay girmiyordu. Nilgn gene
dayanamad. Bir an nce o kalemle yazdm grmek
istiyordu. Kalemi ve kartuu elimden ekip ald. Aceleyle,
tm gcyle zorlaynca da kalem krld. Bir anda kendini
ok kt hissetti. Gzleri doldu. Birbirimize sarldk.
O olay nedense bana hep, OHenrynin nl sa tokas ve
saat zinciri yksn anmsatr. Biraz hznlenirim.
..
nce Nicolen halasn, Tatiyi tandm. Onu byten,
annelik eden, kendi ocuklarndan ayrdetmemeye zen
gsteren, kzna bir elbise dikince aynsn ona da yapan
Tatiyi Beni mutlaka tantrmak istiyordu.
lk tanmamz, bir cumartesi leden sonra, ayakst
olmutu. Daha sonra da, bir pazar gn, geleneksel aile
yemeine ardlar. Bol ikili, bol amatal, neeli,
kalabalk aile yemeine Tatinin olu JeanClaude daha
yeni evliydi. Tatinin anne ve babas da hayattayd. Her
eye bol bol glnyor, kahkahalar birbiri pei sra
patlyordu. Ama esprilerin ounu karyordum. zellikle
de gney aksanyla ve ok hzl konuan
JeanClaudeunkileri Daha sonra belote oynadmz
ve Vincennes ormanna gezmeye gittiimizi anmsyorum.

 Nilgn onlarla ok mutluydu. Benimle de gurur

duyuyor gibiydi. Sonradan bana anlattna gre, Tati,
yemekte, Ahmet hasta m? ok solgun grnyor diye
sormu. Yllar sonra Nilgn herkese yle demekten
holanrd:
Benim tandmda bu kadar yakkl deildi.
Hasta gibiydi. stelik de glmesini bilmezdi, ben
rettim
Haksz da saylmazd belki Hep ll biili hareket
etmek ve konumak zere programlanm gibiydik.
Doallk azaldka, nee de azalyor.
Nilgn beni Simone adl bir yal kz arkadayla ve i
ciddileince, Monsieur Allais ile de tantrd. Bu insanlarla
dostluklar biz evlendikten sonra da srd. Zaten Nilgn
hemen hibir dostunu, lnceye kadar unutmad. En
azndan ylbalarnda yazar veya arard.
..
Nicole, ilk olarak, Volkswageni ile Parise, beni ziyarete
gelen Mahmut aabeyimle tant. Fontainbleu
ormanlarna gidip piknik yaptk. O sralarda modern bale
kurslarna da giden Nilgn ok formdayd. Yan perende
atarak, spora ok nem veren aabeyimi etkilemiti.
Evlenmeye karar vermemizden sonra, 1967
sonbaharnda, Mehmet Ali aabeyim de geldi. Benim otel
odamda, kamamber, Fransz ekmei, tereya, domates ve
krmz arapl bir akam yemeinde Nilgn ok
heyecanlyd. Yanaklar al ald. Benim aileme kendisini
beendirmek istediini anlyordum. Ben doalln ve bu
doallnn kanlmaz rn olan baz gaflarn
seviyordum. Ama ailem iin ayn ey olmayabilirdi.
Her zamanki ak szll ile, iki aabeyimi de ok
yakkl bulduunu herkese anlatyordu. Biraz
kskanyordum. Ama Nilgnl yllarm, kendime gven
kazanmamda byk rol oynayacakt. Her vesileyle bana
olan akn ve hayranln dile getiren, hem de bunu tm
doall ve dolays ile inandrcl ile yapan bir insand
o.
.

 Nilgn her cumartesi leden sonra bana gelirdi.

Sinemaya giderdik. Yry yapardk. Bazen otel odama
Trk arkadalarn dolduu olurdu. nce birka cmle
Franszca konuur, sonra iin kolayna kap Trke
devam ederdik. Arada bir Nicolen, koridorun teki
ucundaki tuvalete gittiini anmsyorum. Sonradan
anlatt. Meer hibir ey anlamad bu konumalardan
bunalnca kaarm oraya Jen ai marre! (Bktm)
diye bol bol barp rahatladktan sonra, o harika
glmsemesi ile dner, aramza katlrm.
Neconun kz arkada Mauricette vard. Erdalla
evlenip Fransaya gelen Emel, ilk akam, Momonun
arabas ile Pariste dolatrdmz zaman ryada gibiydi.
Sessizdi. Birlikte gittiimiz Rue St. Jacquesdaki in
lokantasndan pek zevk alm grnmyordu. Ama sonra,
ok tatl bir insan olduu anlald. Nilgnle ok iyi dost
oldular.
Baz cumartesi akamlar, birlikte, Quartier Latindeki
kk ve ucuz bir Rus lokantasna giderdik. Yal bir ift,
keman ve akordeon ile Rus mzii alard. Gecenin bir
saatinde, lokantann sahibi olan Constantin Cotlarov, iki
muhteem Alman kurt kpei ile birlikte gelirdi. Plaklar
da olan, nefis sesli bir baritondu. zellikle Ho
iorniyeyi ok gzel sylerdi. Bir pla hl evimizdedir.
Bir keresinde, cumartesi le yemeini, Sein nehri
zerindeki St. Louis adasndaki bir Polonya lokantasnda
yemitik, grup halinde Yanmzdaki masaya garip
kyafetli bir adamn oturduunu ve kasketini kardn
anmsyorum. Birden, Nilgnn giderek n kazanan ama
kolay kolay da alamadm lklarndan birisi
lokantay inletti. Sesler kesildi, tm balar bizden tarafa
dnd. Bir de ne grelim! Yandaki masadaki adamn
kasketinden ufack bir maymun km. Masann zerinde
uslu uslu oturdu ve sahibinin kendisine hazrlad kk
lokmalar afiyetle yedi. Sorduk, maymunu Brezilyadan
alm. Yemek bitince hayvan yeniden kasketine
yerletirdi, kasketi giyip gitti.
Bazen, pazar gnleri, bir ya da iki arabaya dolar,
Boulogne ormanlarna gidip badmington oynardk. Bir
keresinde, Nilgnn bir kenara ekilip tek bana,

hznl oturduunu grdm. Sorduumda, Bir ey yok

dedi.
Meer
benim
Fransadaki
aylarmn
tamamlanmakta olduunu fark edip efkarlanm. nk
evlilik dncesine kar olduumu biliyordu. Ertesi gn
beni i yerinden arad. Ormanda oynarken boynundaki
kymetli bir altn madalyonu drdn fark etmi. Bir
sre nce satn ald, elden dme Renault Dauphini ile
gidip aradk. Bulamadk. zlmt ama bunu sorun
yapmamasn takdir etmitim.
Bal rengi Dauphinini ok seviyordu. Sanyorum haziran
aynda almt. Direksiyonda ok mutlu olur, heyecandan
yanaklar kzarrd. Arabay satn alr almaz, Pepe diye
ard bykbabasn yanna alp gezdirdiini anlatt.
Dedesini mutlu ettii iin o da ok mutluydu.
O dneme ait ok ve gzel fotoraflar var
Lokantaya gittiimiz zaman, sra tatlya gelince, kilo
almak endiesiyle kendisi yemez ama bana ne yemem
gerektiini srarla sylerdi. Sonra da gelen tatlnn
yarsn kendisi yerdi. Evliliimizin banda da, kilo
almaktan yaknrd. Ben de arrdm nk gerekten
fazla bir ey yemiyordu. in srrn sonradan anladm:
Mutfakta, ayakst durmadan attryor ama onlar,
masada yenmedii iin hesaba katmyordu.
..
Giderek, hemen her gn buluur olmutuk. Varlna
ylesine almtm ki, bir gn bile grmesek byk
eksiklik hissediyordum. Daha nceki kz arkadalarmda
bu duygular hi yaamamtm. Onlarda, biriki saatlik
beraberlikten sonra, Artk gitse de rahat etsem diye
geirirdim iimden Nicole farklyd Ve alngand
Varlnn beni rahatsz ettiini, yle bir ey olmasa da,
dnd an, sessizce kaybolurdu.
1967 Temmuzu ilikilerimizde dnm noktas oldu. Sk
sk arza yapan arabasyla, birlikte, 15 gn tatil yapmaya
karar verdik. O, gnei ok seviyor, ben serin havay tercih
ediyordum. nerimi itirazsz kabul etti. Bir
arkadamzdan dn aldmz adr ve kamp
malzemesi ile Hollandaya gitmeye karar verdik. Ama
gnde 500 kilometreden fazla yol yapmayacaktk.

 lk durak olarak, Belikann Bruges kentinde kaldk.

Neco ve Artun ile daha nce uradm ve ok sevdiim bir
ehirdi. Bir kanal turu yaptk. Nehir kysnda karnmz
doyurduk. Ve ertesi gn Hollandaya getik.
Deniz kylarnda yer bulmak olanakszd. zellikle
kamp yerleri tklm tklmd. Bir kamp yneticisi bize
Kaag tavsiye etti. Gl zerindeki kk bir adackt bu.
Disneyin yklerindeki gibi Her tarafta kanallar vard.
ok irin olan evlerin bir yan sokaa, bir yan kanala
bakyordu. Sokak tarafnda arabalar, kanal tarafnda da
kayk veya deniz motorlar bulunuyordu. Pencerelerin n
ieklerle bezenmiti.
Elimizde ema, Mehmet Smerin yeni ald adrn
umutsuzca kurmaya urayorduk. Halimizi gren bir
grup gen yardma gelmeselerdi, o gece adrsz yatmak
zorunda kalacaktk herhalde... ok kstl tatil
btemizden zveride bulunarak, dillerinden tek szck
bile anlamadmz sevimli genlere bira smarladk.
Ufack adrda, Nilgn iin ime yatak vard. Ben ise
yerde, uyku tulumunda yatyordum. Halimizden ikayeti
deildik, mutluyduk. Gece sk sk yaan yamurun
adrdaki tprtlarn dinleyerek uyumak ok houma
gidiyordu. Ama arada bir akan imekler Nilgn
korkutuyordu. Frtnal bir gece yars, gzm atm
zaman, Nilgn armhtaki sa gibi grdm. Kollarn
yana am, devrilmesin diye adr tutuyor ama beni
uyandrmyordu. ok glmtm.
Tatil iin ayrdmz para ok kstlyd. Lokantaya
gitme gibi bir lksmz yoktu. Kendimize gre bir
program yapmtk. Bir gn Kaagda dinleniyor, ertesi gn
Hollandann nde gelen kentlerinden birini gezmeye
gidiyorduk. En uza 80 kilometre mesafedeydi.
Gezmeye gideceimiz gnler Nilgn sandviler
hazrlyordu. Hava gzelse ak havada, deilse arabada
karnmz doyuruyorduk.
Amsterdamda Rembrand mzesine gittik. Kanal
gezintisi yaptk. Rotterdamda ilk kez bir dner kuleye
ktk. Yel deirmenlerinin nnde fotoraflar ektirdik.
Haarlemde bir masa akma satn aldk. Laheyde

Madurodam byk bir keyifle gezdik. (Bir

ipaknn ektii fotoraf o anmz saptyor. Kolum
Nilgnn omuzundayd ve sanki aypm gibi, bu fotoraf
bakalar
grrken
hep
sklrdm.
Sust
yakalanmcasna) Laheydeki kent mzesinden Van
Goghun bir rprodksiyonunu satn aldk.
O zamanlar Hollanda belki de Avrupann en ucuz
lkesiydi. Arttrdmz paralarla kendimize bir eyler
alabilmitik. Benim srarmla aldmz krmz kareli
sko etek, krmz yn hrka ve krmz bere, Nilgne ok
yakyordu. Laheydeki mzenin nndeki byk havuzun
kenarnda, dallar suya deen salkm st ve yemyeil fon
nnde ektiim krmzl Nilgn fotorafn hep ok
sevmiimdir.
Ender gneli gnlerden birinde, deniz kysna
gezmeye gittiimiz ve kalabalktan okyanusa bir trl
ulaamadmz bir seferde, Nilgnn arabasna, yanl
park edildii iin ceza yazlmt. Polislerle konumaya
gitti ve doall ile onlar ikna etti. Bir kerelik
affedildiini syleyerek, para demedii iin mutlu, muzip
bir glmsemeyle yanma dnd.
Nilgn bal ok severdi. Aslnda tm deniz rnlerine
baylrd. Gittiimiz kentlerin birinde, Pazar yerinde,
oralarda nl olan Haran bal satyorlard. Hem de
gzelce temizleyip filato yaparak. Ucuzdu, aldk. Ertesi
gn kendimize bir ziyafet ekecektik.
Sabahn ok erken saatlerinde, adrn etrafnda kaz
sesleri duydum. adrn bulunduu kamp su kenarndayd,
kaz ve rdek oktu ama hi bu kadar yakna
gelmemilerdi. Vak vaklar fazla srp de uykum
kanca, kalktm. Bir de ne greyim! Bizim Haran
balklarn adrn kenarndan ekip ekip yutuyorlar. Bu
ie canmz skld ama bir tadmlk da olsa balk
kurtarabilmitik.
Bize bir masal lkesi gibi gelen Kaagdaki gnlerimizi
hi unutmadk. Tam 28 yl sonra, Nilgn kaybetmeden
drt ay nce, 1995 baharnda, Dolunay ve Stk ile oraya
yeniden dndmzde ikimiz de heyecanlydk. Hava
kapal ve souktu ama ne gam! Yahya Kemalin iirinde,
Velhasl o rya duruyor yerli yerinde dedii gibi, her

ey yerli yerindeydi. Evler, kanallar, sokaklar ve hepsinden

nemlisi, kamp yaptmz yer
Stk ve Dolunay ile o heyecan, mutluluu paylamak,
onlar bizi biraz akn izleseler de, ok gzeldi
.
Kaag, Nilgnsz yaamn benim iin zor olacan
anladm yer oldu.
Annem ve babam iki iyi insand ama birbirleri iin
yaratlmamlard. Mutlu ve huzurlu bir evlilikleri yoktu.
Bitmez tkenmez tartmalar bizim nce ocuk, sonra
delikanl belleklerimize kaznmt. Bu nedenle, karde,
mz de evlilikten korkuyorduk. Belki genlik yllarm
gnlmce yaayamam olmann da etkisiyle, evlenme
dncesi bana zgrlk yitirme gibi geliyordu.
Doktoram tamamlamama ok kalmamt. En ge yl
sonunda Ankaraya dnm olacaktm. Nilgnn
varlna ok almtm. Yalnzla alkn, yalnzl
seven bir insan olduum halde, Nilgnle her ey farklyd.
Beklenmedik muziplikleri, doall, canll, neesi ile
yaamma renk katmt.
Ben sevgimi gstermeye almamtm. Hele bir kza
Seni seviyorum demek, bana bir zayflk belirtisi gibi
geliyordu. Bunu sylemek, sanki evlenme teklif etmekti.
Oysa evlenmekten ylesine korkuyordum ki!
Nilgn ise benim tam tersim Sk sk beni ne kadar
sevdiini, ne kadar k olduunu anlatrd. Sokakta
dolarken elimi tutmak, kolunu zaman zaman belime
dolamak onun iin bir gereksinmeydi. Gsterilmeyen sevgi,
onun iin var olmayan bir sevgiydi. Seven bir insannn
bunu gstermekten kanmasn anlamas olanakszd.
Azmdan sevgi szckleri duymad ve benim kiiliimi
de artk iyi tand iin, sk sk, Beni seviyor musun?
diye sorard. Evet yant ona yetmezdi. Hadi yleyse,
beni sevdiini syle derdi. Kendimi zorlayarak, abartl
bir teatral hava vererek, komedimsi bir jestle, Seni
seviyorum! Sana tapyorum! derdim. Kzardm
grp glerdi. Ama daha sonra, uzun evlilik yllarnda,
bana sevginin gzellii kadar sevgiyi gstermenin
erdemini de retmeyi baard. Karlkl da vurulan

sevginin, sevgiyi nasl beslediini anlamam salad.

Yaamda en nemli eyin sevgi olduunu, onunla
yaayarak kavradm.
Yllar sonra, kzm Dolunay karma geip, Stky
seviyorum dedii zaman ilk tepkim ylesine kat
olmutu ki! Evet, sevgi ifade edilmeliydi ama bu adamn
neresini sevebilirdi kzm! Ve aradan ok ksa bir sre
getikten sonra, Dolunayn annesine ne kadar
benzediini, onun kalitelerini nasl kaptn ve ne kadar
hakl olduunu anladm.
Sevgi, korkusuzca ifade edildii srece deerli
Sevgi, paylald srece geerli
Sevgi, hi kimseye tavizi verilmeyecek bir duygu
Bunu bana Nilgn anlatt, Dolunay hafzama kazd

Bir cumartesi gn, Sein nehri kylarnda dolayorduk.
Nilgn birden o afacan ocuk tavrn taknd:
Eer benimle evlenmezsen seni ldrrm!
nce ardm. Sonra gldm. Bunda bir yanllk
olduunu savundum:
Bizim Trkiyede kzlar bunu byle sylemezler.
Eer beni almazsan kendimi ldrrm, derler
Kahkahay bast:
Ben daha akllym! Kendimi niye ldreyim ki!..
..
Nilgne evlilik konusunu, ok rkek ve dolambal bir
ekilde, ilk am, Kaagdaki son gnmze rastlar. Kesin
bir sz verip geriye dn yollarn tkamamaya zen
gstererek
Ben Trkiyeye dndkten bir sre sonra izin alp
gelebilirdi. Trkiyeyi ve benim koullarm grebilirdi.
Belki nian yapabilirdik. Sonra Parise geri dnmeliydi ve
araya alt ay kadar bir sre koymalydk. Bylece ikimiz de
soukkanl bir deerlendirme yapma frsat bulmu
olurduk. Srenin sonunda, hl kararmz deimemi

olursa, evlenirdik.
Bu kadar koullu bir yaklam bile Nilgne yetmiti.
Mutluluktan uuyordu. Haberi, ailenin en sevdii
bireylerine bir an nce yetitirmek iin sabrszlandn
sonradan anladm. Temmuz aynda olduu halde,
Hollandada havalar fena bozmutu. ok sevdii aabeyi
Pierrot, CRS diye adlandrlan zel bir polis grubundayd.
Bordeaux yaknlarndaki Soulacda, okyanus kysnda
kamp yapyorlard. Nilgn, Pierrot ile tanmam ve tatilin
geri kalan ksmn orada tamamlamamz nerdi, kabul
ettim.
Yola ktk. Pariste verdiimiz molay, Nilgn, haberi
halasnn kz Franoisea vermek iin deerlendirdi. Tati
tatildeydi. Pierrotyu, karsn ve henz 4 yanda olan kz
Carole tandm. Pierrot, insanlarla hemen samimi
olabilen, ak, neeli, ok cmert ve ok iyi bir insand.
Ailenin tm fertleri gibi, onun da sesi olduka gzeldi.
Gilbert Becaudyu, bizim zmirli Dario Morenoyu taklit
ederek bizi gldrrken gerekten baarlyd. nl
arklarn szlerini deitirip bol bol espri katmaktan
holanyordu.
Nilgnn yaamnda deilse bile kafasnda, Pierrotnun
nemli bir yeri vard. Aralarnda ya fark ok az olduu
iin arkada gibiydiler. Ona olan sevgisi, acmayla
karkt. Annesiz bymlerdi. nce gen kzlk an
yaayan ablalar bakmt iki ocua Sonra ablalar evi
terk edince, bu grevi halalar stlenmi, iki yeenini
yanna almt. Babalar eve bir vey anne getirince de,
ocuklar yeniden Bordeauxya dnmlerdi. vey annenin
Nilgne nispeten iyi, ama Pierrotya kt davrand
anlalyordu. Kk ocua bir pi olduunu
sylyormu.
Pierrot ile okyanus kysnda, usuz bucaksz kumsalda,
beyaz kabuklu kk deniz hayvancklar toplar,
elimizdeki bir naylon torbaya doldururduk. Gelgit
srasnda sular ekilirken, ayamzla kumlar eelerdik.
Kendilerini kuma gmmeye alan deniz yaratklarn
karmamaya alrdk. Pierrot yakaladklarmz
temizler, zerlerine maydanoz dorar, tuz ve biber
ekleyerek tavada piirirdi.

 Nilgnn aabeyinin paras az ama gnl zengindi.

Daha tanmamzn ertesi gn beni bir kenara ekti.
rencilik koullarnda para sknts ekebileceimi,
skrsam kendisini aramam syledi.
Bor iinde olduunu biliyordum, ok duygulandm.
Grevi gerei her yl Soulacda uzun sre kamp
yaptklar iin, ok byk bir adr satn almt. ki odas,
mutfa ve teras olan bir adr Ben de adr ok
beenmitim. Aralk ortalarnda, Trkiyeye dnmemden
iki gn nce, kk deux chevaux arabasna atlayp
Parise geldi. Koca adr itina ile paketleyip bize evlilik
armaan olarak getirmilerdi.
Soulacda gzel gnler geirdik. Gidip suluboya aldm
ve ok uzun yllardan sonra ilk kez resim yaptm.
nsanlar cana yakn ve samimiydi. Dostluk, arkadalk
Trkiyedekine benziyordu. Nilgn, hayatta en ok sevdii
iki erkein yannda ok mutluydu. Bir ara Dario Moreno
oraya geldi, gidip dinledik. Trk olduunu sylediim
zaman herkes ok armt.
Pierrot, btn bu yaadklarmzdan sonra bir yl bile
gemeden, 1968in eyllnde, tabancasyla canna kyd.
Kilise treni engellenmesin diye, intihar ettii sakland. O
dnemde bu intiharn gerek nedenini anlamamtk. ok
uzun yllar sonra, damadm Stk Uluun Nilgn ve
ailesiyle ilgili olarak, Fransada yapt derin ve hrsl
aratrmalar, birok gerek arasnda, bunu da
renmemizde yardmc oldu. Stk, Nilgnn ld bildii
annesini bulup kzyla karlatrd zaman, bunu nasl
gerekletirdiini, bu notlarmla kendisine yardmc
olmaya altm kitabnda herhalde ayrntl olarak
anlatr. Pierrotnun, ablas Linettein kapsnn suratna
arplmasndan hemen sonra intihar ettiini de bu
aratrmalar sonunda rendik. O da annesini aryormu.
Stknn bulduu anneyi ve dolays ile gerek babasn
gremeden canna kymas hepimizi ok zd. Nilgnn
de yaamnda en byk aclardan biri oldu.

17 Aralk 1967 tarihinde, tezimi savunup, pekiyi
derece ile doktor sanna kavutum. zerimden byk bir

yk kalkmt. Nilgn, o gnn akam otele heyecanla

geldi ve gzel haberi alnca ok sevindi. Bir mutluluu
daha paylatk. Ertesi gn de bana Galeries Lafayetteden
bir parker dolmakalem takm alp armaan etti.
Para kazanmak, o para ile sevdikleri iin bir eyler
almak, hatta evlilik yllarmzda alarak kazand
paray getirip bana vermek, onu her zaman mutlu ederdi.
Yaptndan gurur duyard. almad, para
kazanmad dnemlerde eziklik hissederdi. Benden para
istemekten ekinirdi. Ne yaparsam yapaym, bunun
yanlln ona anlatamazdm. Belki, ok kk yatan
itibaren almasnn bir sonucuydu bu. Sadan soldan
arttrd paralar saklayp, biriktirip, ihtiyacm
olduunda bana vermekten ya da bana veya kzlarmza
bir eyler almaktan zevk duyard.
..
1967 Aralk sonlarna doru Trkiyeye dndm. Bir ay
kadar sonra Nilgn izin alp gelecek, nian yapacaktk.
Hemen her gn bana yazyor, ben de mmkn olduunca
dzenli yant vermeye alyordum.
lk mektuplarmn eline gemesi gecikince ok
kederlenmi. Tatiye bunu anlatnca, Kendini altr.
Belki de gidip ailesiyle konuunca vazgemitir
gibilerden bir yant alm. Alam.
Bir cumartesi gn, zel ulak mektubum eline
getiinde nasl sevindiini, dnyalarn nasl kendinin
olduunu bana uzun uzun yazmt. Ylba gecesi beni
telefonla aramay unutmad. O zamanlar, bu kadar uzun
mesafeden telefonlamak kolay deildi.
Derken, Nilgnn Ankaraya gelecei gn gelip att.
Ben, saatler nce, havaalanna gitmek iin
terminaldeydim. Esenboada ok sis olduu ve bu nedenle
uan stanbuldan kalkmad sylendi. Sonra, sis iinde
yol alan bir otobsle, karanlk saatlerde havaalanna
gittim. Geceyarsna kadar bekledikten sonra, uuun
ertesi gne ertelendii akland.
Ertesi sabah, gzm aar amaz ilk iim telefona
sarlmak oldu. Uak leden sonra gelecekti. Alana gittim
ve nihayet birbirimize kavutuk. stanbulda skntl

saatler yaam, gtrld nar Otelde, ua

karmak korkusuyla gzne uyku girmemi.
Genlik Caddesindeki eve gelir gelmez Nilgn herkesi
sarlp pt. Aileyle tanmas tam Nilgnce oldu.
Berbere gitti. Dnte kuzenim Neciple karlatk.
Aydoann annesi Hanife Halam, Nasl, beendin mi?
diye sormu. Necip de, Beenmemek mmkn m
halacm demi.
Annem, ilk i olarak, Nilgn Byk ardaki
kuyumculara gtrd. Tipik bir gm gerdanlk ve
gm kpeler alnd. Nian yzkleri hazrland. 20 Ocak
1968 akam, evimizin salonunda, yzkleri babam takt.
Sadece Nenem, Mehmet Ali, Mahmut, Sevin, Kymet
vard. Mehmet Ali erefe ampanya at. Herhalde yerli
ampanya Annem bile iti, yzn ekiterek Sonra da,
gene Mehmet Alinin konuu olarak, Sreyyaya gittik ve
Zalihay dinledik, dans ettik.
Ailenin by ve ok sevdiimiz Hanife Halay
ziyarete gidecektik. Nilgne nceden rettim: Sana ho
geldin der, sen de ho bulduk dersin diye
Gidildi, oturuldu. Ve halam her zamanki sevecen gler
yzl haliyle sordu:
Ho geldin kzm, naslsn?
Bu kaniz Ho kabuz
Halam, Herhalde Franszca bir eyler sylyor
diye dnmtr. Halamn kz Aydoan ve damad
Nkhet bize bakyorlard, herhalde Trkeye evirelim
diye Sevin akn, Franszca olarak Nilgne sordu:
Ne dedin?
Nilgn rahatt:
Sizin bana rettiinizi syledim
nce Bu kaniz demi, yz ifadelerimizden doru
olmad sonucunu karnca Ho kabuza evirmi.
Bu tr Nilgnlklerine giderek alacaktk. Bu, tm
Trklk yaam boyunca srecekti.

.
Nilgn dalar hep ok severdi. Karl dalarla evrili
Ankara da ona sevimli gzkmt. Benim yaptm plana
gre, alt ay sonra temelli gelecekti ve evlenecektik. Araya
koyduumuz bu sre zarfnda da, birbirimize olan
sevgimizi deerlendirme ve soukkanl bir biimde
dnme frsat bulabilecektik.
Nianlanmadan sonra ilk ii Fransz Bykeliliine
gitmek oldu. iin bavurmakt amac Galiba, patronu
Monsieur Allaisnin dilerindeki bir dostunun
tavsiyesiyle, belirli birisi ile grmt. Ama, daha nce
de anlattm gibi, beni kapnn nnde bekletip, onu
ieriye tek bana aldlar. Ve de yapt iin, yani bir
Trkle evlenmenin yanlln uzun uzun anlatp,
vazgeirmeye altlar.
ans yardm etti. Fransaya dnmesinden iki ay
gemeden, Fransz Kltr Merkezinde kltr ataesinin
sekreterlii grevi boald. Acele geri ardk.
.
Nilgnn Ankaraya yeniden ve temelli olarak dn,
ilk geliindeki kadar i ac olmamt. Eyalarn
yollam, yatakl trenle geliyordu. Yolculuk fena gememi.
Yan kompartmandaki iki Fransz bayan arkcyla
ahbaplk etmiler. stanbuldan ayrl falan da gzel. Ama
ertesi sabah kompartmann perdesini ap da kendisini
plak Anadolu bozkrnda bulunca biraz morali
bozulmu.
Yanlmyorsam mart ay idi geldiinde. 28 Mays 1968
tarihinde evleninceye kadar, annemin Genlik
Caddesindeki evinde beraber kaldk.
Nianlanmak iin geldiinde, ilk i olarak onu
Basntepedeki, yeni bitmi ama henz etraf
mezbelelikten kurtulmam, daha kimsenin oturmad
binadaki dairemize gtrdm. Ev bana kk gibi
gzkyordu ama Nilgn memnundu. Zaten ben Pariste
iken, dairenin planlarn annemden istemitim. Mobilya
dergileri alr, evi nasl deyeceimizi uzun uzun
dlerdik.

 En ortak yanlarmzdan ve en byk zevklerimizden

biriydi d kurmak. Nilgn, bu dnyadaki yaamnn son
anlarna kadar bu gzel, iyimser, enerji dolu zelliini hi
yitirmedi. Son d, mitkydeki evimizin yanndaki
arsayd. Dzenli olarak piyango bileti alyor ve byk
ikramiye ktnda o arsay nasl alacan ve zerine
neler yapacan anlatyordu. Aramzdaki duvar
kaldracak, oraya iki katl bir ev yapacakt. Her kat bir
kza. Dolunaynkinde, Stklar Brkselde olduklar iin,
ablas Illar oturacakt.
Bir gn, kazadan ok ksa bir sre nce, komumuz
ahinlere gitmi heyecanla. Ve balam anlatmaya:
Yandaki arsay alyorum. zerine iki katl bir ev
yapacaz
Ve uzun uzun anlatm, evin eklini, dekorunu, Stkyla
Dolunayn maalesef gelemeyeceklerini, dolaysyla Haluk
ve Iln orada oturacaklarn, komu olunacan ve de
birlikte yaanacak gzel gnleri
ahin ve Figen akn ahin memnun, sormu:
ok sevindim. Paray nerden buldun?
Nilgnn yant ok ciddi:
Yeni bir piyango bileti aldm. Bu kez mutlaka kacak!
Nilgnd bu
..
Nilgn, Ankarada kendini ksa srede herkese
sevdirmiti. Fransz Kltr Merkezinin nnde
karlatmz elik Aroba bana, Ben, gzlerinin iine
kadar bu kadar gzel ve iten glen bir insan
grmedim dedi.

ok az para kazanyordum. Ama Nilgnn geliri fena
deildi. lk ayl ile bir kutu baklava alp anne ve babama
gtrdnde ok mutlu ve gururluydu. Kuracamz
yuva iin tasarruf yapyorduk. Vaktimiz olduunda, 25
kuruluk dolmu parasn tasarruf etmek iin yryerek
gidip gelirdik. En byk zevklerimizden birisi de, zaman

zaman evimize gidip temizlemek, boyamak ve yorulunca

da oturup d kurmakt. Yerler marley dendiinde,
Nilgn bunu byk bir gururla Tatiye yazm ve zavall
Tati de herhalde marleyin ne olduunu uzun uzun
dnp anlamaya almt.
Nilo grd her eyi benimsiyor ve de, huyu gerei,
abartyordu. Bir eyi normal boyutlaryla anlattnda ok
ilgi ekici olmayacan dnyordu sanrm. Onun iin
abartmak, yemee tuz biber ekmek gibi bir eydi.
Nikahmz iin Ankaraya aileyi temsilen gelecek olan
Franoisea yazd bir mektubu anmsyorum:
.Burada bir Atatrk Bulvar var, Champs Elyses
gibi Antkabir ise Trocaderodan daha grkemli

Mahmut aabeyim bizi bazen Volkswagen
kaplumbaas ile gezdiriyordu. Bir gn, yokuta, yolun
ortasndan giden bir arabaya biraz sinirlendik. Tam
geerken, Mahmut eliyle, sadan gitsene gibilerden bir
iaret yapt. Nilgn de kafasn camdan kartp, kendisine
Trke renmede yardmc olmak iddiasndaki muzip
baz arkadalarmdan yeni kapt bir iltifat gnderdi:
Eolu
Bir de baktk ki araba bizi izliyor. indeki kiiler bize
dur iareti yapyordu. Durduk ve abimle birlikte arabadan
indik. Nilgn memnun, o iki adam nasl hrpalayacamz
seyretmeye hazrlanyordu. teki arabadan inenler de
bize gre ufak kalyorlard.
Ama bir de ne grelim! Birisi Kazm Ayvaz, tekisi
Mahmut Atalay Biri Olimiyat, dieri dnya ampiyonu
iki greimiz Kendilerine gvendikleri iin sakindiler.
Niin sinirlendiimizi sordular. Anlattk.
Hakl olabilirsiniz ama o bayan niin bize hakaret etti?

Siz
ona
bakmayn,
yabancdr.
Trke
bilmiyor Arabaya dndmzde Nilgn pek memnun
deildi. nk kurallara saygsz olan iki kiiye
derslerini verememitik. O iki kk adamn kim
olduklarn anlatnca katla katla gld


Basntepedeki 86 metrekarelik sosyal mesken
dairemizi yava yava dyorduk. Biten ilk yer, mutfan
yanndaki kk alma odas olmutu. Kullanlm
mobilya satan yerleri dolap, siyah bir alma odas
takmn ucuz fiyata bulmutuk. Annem onlar bir at
arabas ile eve gtrmt. Bir de perde ekleyip kitaplar
yerletirince byk mutluluk duymutuk. Zaman zaman
karlkl oturur, d kurardk. Evin tamamen dendiini
hayal ederdik. Ben alma masamn arkasnda, Nilgn de
bir tabure zerinde Keyifle sigarasn tttrrd.
Banyo ufackt. ki kii birlikte zor sard. Di
fralamak iin sraya girmek gerekirdi. Bazen aceleye
gelip de ikimiz birlikte di fralarken, bir de kk veletin
lavobaya g yetiir ekilde diini fraladn dlerdik.
Ben dizlerimi bkerek kk bir ocuu taklit ederdim,
ok glerdi.
Mehmet Aliler bize eski buzdolaplarn verdiler. Babam
salona hal ald. Nenem frnn parasn dedi. Yatak odas
annemden oldu. Nilgnn eyiz hakk sayesinde bir
Philips televizyonumuz bile vard.
28 Mays 1968deki nikaha, Niloun ailesini temsilen
Franoise geldi. Gelinlii Tati nceden dikmiti.
Nikah davetiyelerini ucuz kartona bastrdk. Tl alnp
kk kk kesildi. lerine birka badem ekeri ile birer
ikolata kondu. Nikah ekerlerimiz hazrd.
Genlik Parkndaki nikahtan sonra annemin evine
gittik. Mehmet Alinin zel olarak hazrlad ampanyay,
dierleri gelmeden tattk. Annem gene yzn
buruturarak iti. Babam, bunun rak kadar gzel
olmadn syledi. Ve bir sre sonra, en yaknlarmzdan
30 kadar kii evin salonunu doldurdu. Annemin yapt
ok katl pastay kesip birbirimize yedirirken Nilgn gene
glyordu.
Mutluyduk.
arklar sylendi. Georges Pitoeff, Nilgn ve Franoise
Franszca arklar sylediler, mum nda... Pitoeff,
ORTFden, nl Sacha Pitoeffin kardei. Benim Fransa

dn asistan olarak girdiim Basn ve Yayn Yksek

Okulunda, radyo ve televizyon gazetecilii zerine dersler
veriyor, ben de evirtmenliini yapyordum. Abim de gzel
sanat fotoraflar ekti.
Franoise ile birlikte evimize gittik. Ben Nilgn
kucama alp kapdan ieri sokarken, o, uyduruk bir
fotoraf makinas ve titreyen elleriyle bu an
grntlemeye alyordu.
Ertesi gn, Mahmutun kaplumbaas ile stanbula
gittik ve Franoise bizden ayrld.
Balaymzn ilk gnnde, Resmiye halamn Kk
Modadaki dairesinde kaldk. Dolmabahe Sarayn falan
gezdik. En byk lksmz olarak, Kalamta, denize
nazr kk ve ok sade bir lokantada bir eyler yedik.
Birka gn sonra da, gazetecilerin Bayramolundaki
tatil kyne gitme frsat geti elimize. Olduka ucuzdu.
Biz gelirken Ecevitler ayrlyordu oradan Kemal Tahir,
Turan Gne, Orhan Birgit de oradaydlar.
..
Her ayba btemizden biraz ayrp, evin bir eksiini
gidermeye alyorduk. Yatamzn baucuna gece
lambas aldmzda ne kadar sevindiimizi anmsyorum.
Nilgn dil bilmiyordu, paramz azd. Arkadamz ve
elencemiz de Fransz Kltr Merkezindeki filmlere
giderdik. Sinemalardaki nadir Fransz filmlerini
karmamaya alrdk.
..
Gnler geiyor ve Pierrotnun Ankaraya gelmesini
bekliyorduk. Nilgnn Fransada az bir miktar paras
kalmt. Pierrotnun ne kadar skntda olduunu
bildiimiz iin onlara, o para ile bir televizyon almann
hesaplarn yapyorduk.
Ve bir cumartesi gn leden sonrayd. Ben, Paristen
arkadamz Mehmet Smer ile maa gitmitim. Eve
birlikte dndk. Nilgn hkrklarla alayarak boynuma
sarld. Sevin, bembeyaz bir yzle ayakta duruyordu.
Kap alnp postac bir telgraf uzatmt. Kuzenlerim

Aydoan ve Yldzlar dahil btn aileyi ertesi gn iin

yemee aran ve bu nedenle de, byk bir hevesle
payela yapmaya koyulan Nilgn, bu telgrafn,
Pierrotnun geli mjdesini tadn sanm, sevin
lyla amt. Telgrafta tek bir satr vard:
Pierrot kaza sonucu ld
Bu, Nilgnn yaamnda tand en byk acyd. Oysa
daha bir gn nce, onu ok mutlu eden bir olay olmutu.
Doktora tezimi, SBF, Franszca olarak basmt. Ben de
kitab karma adam, A ma femme diye yazmtm
Mehmet Alinin yardmyla bir uak bileti bulduk,
Nilgn Fransaya gitti. Pierrotnun lmnn kaza
deil, intihar olduunu da orada rendi.
...
Nilgn hep alt ocuk istediini sylerdi. Ama ocuk
yapma iini iki yl sonraya brakmaya karar vermitik.
Pierrotyu kaybedince dncesini deitirdi. Ben de
deitirdim. Onu hayata balayacak, benim dmda, bir
eye ihtiya vard. Sevgili kardei intihar etmiti ve Nilgn
ok byk bir karamsarlk iindeydi. stelik, Trkiyeye ve
aileye uyum sorunundan kaynaklanan skntlar
yayordu. Pierrotnun lmnden hemen sonra hamile
kald.
aylk hamileyken, bir bayram tatilinde, Nilgnn
kederini azaltmak iin onu zmire, Necolara
gtrmtm. Kurban Bayram tatilinden yararlanarak
da Antalyaya gitmeye karar verdik. Mahmutun
Volswageni ile yola koyulduk.
Sanyorum aralk ay bayd. Afyondan sonra arabay
kendisi kullanmak istedi. Araba kullanmay ok severdi
zaten Ve kaygan eimli bir yolda, BurdurAntalya
arasnda, nmzdeki bir kamyoneti gemeye alrken,
kprden aa utuk. Araba hurdaha oldu. Biz birka
ezik ve atlakla kurtulduk. Nilgn, sonradan erkek olduu
anlalan ocuunu drd.
Yllar sonra, gene Antalya yolunda bir kazada, can
yoldam Nilgnm kaybedebileceim aklma gelir
miydi?

 .

Ahmet Taner Klalnn yazara kendi ifadeleriyle ve
daktilosuyla ilettii notlar burada son buluyor. Gerisi, sayfalarca el
yazs ve Nilgn kitabnda, unutulmamas iin zenle alnm
notlar...
Klal, bu notlar, Nilgnn kitab yazlsn diye bana aktard.
Bu ii en iyi sen yaparsn diyor ve sk sk almalarmn
durumunu soruyordu. Oysa kitabn ilk birka sayfas dnda bir ey
yazamamtm. Her satrda Nilgnn ldn dnmek, her
sayfada mutlu gnleri anmsamak, Dolunayla birlikte verdiimiz
zorlu mcadelenin skntlarn hatrlamak iimi ok gletiriyordu.
imden gelmiyordu yazmak Ben, bu kitab Nilgn hayattayken,
birlikte yazacamz planlyordum. Verdiim sz de buydu.
Klalnn srarlar beni fazla etkilemiyordu. O da havlu attm
anlam olsa gerek ki, notlarn gndermeyi durdurdu.
Ve Nilgnn lmnden 4 yl sonra, yreksiz pis eller, Ahmet
Taner Klaly ldrdler.
Kitap tamamen unutuldu, hava iyice karard.
Bana Yaz artk u kitab diyen yaknlarma, Beni artk
sadece Dolunay ilgilendiriyor diyordum. O, her eye ramen,
mutlu olmalyd. Verecei mcadelede, kocasn kendine yakn
hissetmeliydi. Benim iin iki ncelik vard: Dolunay ve Anadolu
Ajansndaki grevlerim
Btn notlar, kuprler, yazlar raflara kaldrld.
..
Klalnn katledilmesinden birka ay sonra, ok garip bir rya
grdm:
Tahayyl edilemeyecek kadar gzel bir mezarlk inde
havuz falan var!.. Her yer yemyeil Mezarlar aalarn altnda ama
sanki mezar deil, her biri gl bahesi Kim olduu belli deil, nl
bir kiiyi defnetmeye gelmiiz. Tren var. Bandolar, siyahlar giyinmi
k insanlar, mthi bir kalabalk Hava ylesine gzel ki!
Birden mezarln iinde kendimi yalnz buldum. Ahmet Taner
Klal yanma geldi. Beni teselli ediyordu. zlme artk dedi. Bak
buras ne kadar gzel

 Onu da ldrdler, grdn m? diyerek, gmlmekte olan

kiiyi gsterdi. Kimlii mehul
Sonra, glmseyerek, Dolunaya verdiin destek iin
teekkr ederim dedi ve arkasn dnerek uzaklamaya balad.
Birden durdu, geri dnd:
Sana bir vasiyetim var dedi, Unutma!
Tanrm, ne kbus!
Peinden kotum. Ahmet Abi, nedir vasiyetiniz? diye
sordum.
Ayp ediyorsun. Yazl verdim bunu sana. Alt kata in,
dolabn iindeki yeil dosyan a . En stte yazl duruyor!
Ter iinde uyandm.
Ryalara falan inanmam ama gecenin bir saatinde titreyerek
alt kata indim, yerini bile tam bilmediim yeil dosyay aradm,
buldum, atm. Bu dosyada, Nilgnn kitab iin Klalnn yazdklar
ve benim yaptm aratrmalarn belgeleri, notlar vard. En stteki
sayfada, Ahmet Taner Klalnn el yazsyla, kendi gnderdii
sayfalarn en bana dt u not dikkatimi ekti:
Stk, u ana kadar yazabildiklerimi ve Nilgnn
amlderede senin iin tuttuu notlar yolluyorum. Bu kitab
ancak sen yazabilirsin. Sana gveniyorum. Ltfen yaz. Teekkr
ederim. ATK
nanmayabilirsiniz ama bu el yazs not daha nce hi
dikkatimi ekmemiti.
Bu kitab yazmak artk boynumun borcu oldu.
nmde Nilgnn, Klalnn sayfalarca notlar Trke,
Franszca belgeler, gazete kuprleri, yasalar, kitaplar, yazlar
Yazyoruz ite

NCOLE, NLGN OLUYOR

Ltfiye Hoca, olu Ahmetin mektubunu ald zaman kz
Kymeti ard ve bir kere daha gzlklerini bulamadndan
yaknp, Oku bakalm dedi.
Paristen gelen mesaj akt ve bir soru iaretiyle
noktalanyordu:
Bir Fransz kzla tantm, ad Nicole Orta boylu, fazla
gzel deil ama ok akll ve sempatik biri, seveceinizden
eminim. Onunla evlenmek istiyorum, ne dersiniz?
Zarftan bir de Nicolen vesikalk resmi kt. Ltfiye Hoca,
Gerekten sempatik, gzlerinin ii glyor dedi kzna...
Fotoraftaki gen kzn salar ksa kesilmi, ne tesadf, aynen
Ltfiye Hocann tarznda yaplmt. Tpk bana benziyor dedi
Klalnn annesi ve mektuba olumlu yant verdi:
Hakknzda hayrls olsun.
ada ve modern bir retmen emeklisi olan Ltfiye Hoca, o
gn, kz Kymete, nallah bu gelinin mslman olduunu da
Allah bana bir gn gsterir diyordu.
..........
Nicolen Nilgn olmas ve Mslmanl semesi iin fazla
zaman gerekmedi. Bu konularda hi kimseden bask grmedii gibi
aceleci davranan da kendisi oldu.
Klalnn da katld Ecevit hkmetinde din ilerinden
sorumlu Devlet Bakan olan Dr. Ltfi Doann aileyle iten bir
yaknl, dostluu vard. Klal, dini konularda Doann grlerine
sk sk bavurur ve bu grlere byk deer verirdi. Yeni tantklar
ve hkmette olduklar dnemde Doana bu konuyu at:
Eim Fransz ve hristiyand. Trk ve mslman oldu. Ben bu konuda
kendisini hi zorlamadm. steyerek, severek, beenerek, inanarak
yapt seimini...
Sen baskda bulunmayarak dorusunu yapmsn. O da, isteyerek,
tanyarak, beenerek Trkl ve Mslmanl seerek doru olan
yapm. Kutlu olsun...

 Daha sonra, ince, zarif, erdemli, ok gzel, sevimli e

Nilgn Hanm kardeimizi tandk, dost olduk diyor Dr. Ltfi
Doan:
Nilgn Hanm her cuma Hacbayrama gider, dua ederdi.
Camiden sonra bana telefon edip duygularn anlatrd,
anlayamad eyleri sorard. Yardm isterdi. O bizden biriydi
artk. Babadan, anadan geen gelenekleriyle deil; dnce,
bilgi ve sevgisiyle inanmt slama. ekinmeden konuur,
itirazlarn da sylerdi. Hacbayramda grd baz kadnlarn
tavrlarndan ikayet etmiti bir kez. Bir defa da, Ramazanda
gittii bir davette, oru tuttuunu renen birilerinin,
kendisinden habersiz bardana iki koyduklarn renmi,
ok kzp alam, bana iini dkmt.
Gerekten de, Nilgn bu merkep akasna ok kzmt.
Anlarda bu olay not edenler ok fazla... ftarn amak iin bardan
eline aldnda, alkoln hemen farkna varm ve barda deitirenin
kim olduunu da tahmin ederek ona dnm, Bak demi, Byle
bir gnde byle bir muziplii ho grmek bir mslman iin
mmkn olamaz...
..........
Nilgnn evresinde sadece anlayl insanlar yoktu elbette...
Babasnn lm haberini ald zaman, sayg duyduu yakn bir
akrabann kendisine basal dilemediini hi unutmad. Kocas, o
akrabaya, neden basal dilemediini sorduu zaman ald,
Gvurlarda byle bir adet olduunu bilmiyordum yant,
Nilgnn zntsne znt katmt. Gvurlarda byle bir adet
olduunu bilmeyen akraba, Nilgnn 20 yldr evli olduunu,
oktan isim ve din deitirdiini de unuttuu iin, zr kabahatinden
bykt... Nilgn, bunca sevgiye ve inanmla ramen, bu
yaklamn, ona babasn kaybetmek kadar ac verdiini anlatt hep...
..........
Nilgnn renkli kiilii iinde bizi duygulandran,
artan, dndren ve ou zaman katlasya gldren saysz
renk tonu vard diyor yakn akrabalardan Demet Klal ve ekliyor:
Onda k, tutkulu, veren kadn; ili anneyi; esprili ve
akac saf gen kz; becerikli ve sava i kadnn; alm, gzeli,
birbirine komu anlarda, art arda yaardk. Pratik zekasnn
ince nkteleriyle gdklanr, ok ho vakit geirirdik. Nilgnn
kendine has bir yetenei vard: Kelimeleri evirir evirir, e

sesleriyle tersyz edip, onu buna yaptrp yaktrarak

benzerlerini bulur, ylesine ustalkla ve saf, masum bir
doallkla bunu yapard ki olay birinci snf gldr haline gelir,
dilden dile nakledilen fkraya dnrd.
Demet Klalnn kz Petek, ODTy kazanp stanbuldan
Ankaraya geldii zaman bir sre Klallarda kald. Sonra kendi
dzenini kurup kiralk bir daireye geti. Petek, bir gn annesini
arayp hasta olduunu syledi. Evinde telefon olmad iin gn
boyunca baka haber gitmedi stanbula... Meraklanan anne, alt
iin kznn yanna gidemiyordu. Nilgn arad sonunda, iini dkt.
Merak etme dedi Nilgn ve bir saat sonra endieli anneye telefon
etti. Gecenin o saatinde mitkyden kalkm, gidip Peteki bulmu,
alp eve getirmiti:
Ben de anneyim. Senin merak ve zntn ben de
defalarca yaadm. Evde oturamadm. Gittim, evini buldum
kznn... Bize getirdim. Atei dm, merak etme. Sen de imdi
yat ve rahata uyu...
.............
Nilgnn 1973ten itibaren en samimi arkada olan Naile
Damal, Ankarada birlikte altklar dnemi anlatrken hznle
glyor hep:
Amedle evliydi. Altnay, minik, sarn, mavi gzl bir
bebekti o zamanlar. Dolo henz domamt. Anne bildii
kaynvaldesi vard. Hep sevgi ve saygyla bahsettii
kaynpederini kaybetmilerdi. ftihar ettii iki kaynbiraderi,
bir eltisi, bir grmcesi; Hncal adnda bir akrabas ve onun
kars Holly; Amedin kuzenleri Aydoan, Nket, Zeynep, Aye;
arkadalar Ayfer, Altan, zen, Orhan, Aye, Behi, Filiz, Nail,
Nurcan, Mmtaz...
TMY irketine girdiim ilk gn tanmtk. Gzlerinin
iindeki muzip glmsemeyi fark etmitim hemen... Bana
yardmc oldu, ie snmam kolaylatrd.
alrken bakml olmay sever, bazen abartrd. k
giysileri yannda salarn da ihmal etmezdi. Deiik uzunlukta
ve renkteki postijleriyle tipini de deitirirdi. irkette,
kadnlarn ruh hallerini, ilerinin younluu nedeniyle pek
takip edemeyen ve gzleri de ok gl olmayan bir Orhan
Beyimiz vard. Baz gnler, Orhan Bey, Nilou tanyamaz, beni
ziyarete gelmi bir arkadam zanneder ve kahve smarlard.

Nilgn hi bozmaz, oyunu sonuna kadar oynard ve ok glerdik.

Trkeyi ok iyi skmt ama telaffuzu srarla
renmiyordu. Telaffuz farkll ona faydalar salyordu. En
ciddi protokol davetlerinde bile, ortalk fazla ciddileirse veya
elektriklenirse, Nilo hemen devreye girip, skldn sylerdi,
Fransz aksanyla!.. Franszcada harfi olmamas kt tabii...
Ama Nilgn bunu bile bir stnlk ve beceri unsuru olarak
kullanrd.
Mslmanl semiti ben tandmda... Her sene
orucunu hi aksatmaz, Ramazanda hi iki imez, tiryaki
olmasna ramen sigaradan vazgeebilirdi. radesi artcyd.
1 Nisan akalarna baylrd. Bir seferinde, Ajda Pekkann
evlerindeki davete katlacan sylemi, bizi de davet etmiti.
Evde sk sk sanatlar buluurdu, armadk, gittik. Kapda bir
nisan bal... Evde kimse yok!
Bir baka 1 Nisanda, kocam Atoma, i yerinde bayldm
yalann uydurmu, adamcazn bembeyaz bir yzle koarak
gelmesi karsnda ok elenmiti.
Nilgn i deitirdike beni de yannda srklyordu.
Maalarmzn ne olmas gerektiini kendimiz belirliyorduk.
Yntem basitti: Her ikisi de bizden daha entelektel, daha
tahsilli ve retim yesi olan kocalarmzn ve o dnemde, Fen
Fakltesinde 30 yllk retim yesi olan annemin maalarna
bakyorduk. Ortalama alp ikiyle arpyorduk. Bizim maamz
bylece ortaya kyordu! Bu hesaplarmz, sabrl ve kanaatkar
Ahmeti etkilemiyordu ama kocam isyan ettiriyordu. Sonunda
kendini zel sektre att o da...
Geceleri gezmeye kmak iin onlar almaya gittiimizde,
Nilgn, kck iki ocuuna nasl kfte yapp kzartmalar
gerektiini falan anlatrken grr, ok arrdm. Benim
ocuum yok. Hayatta kfte, yemek yapmadm, kibrit yakmasn
bile bilmem. Dehete der, Yani bu minnack ocuklara kfte
mi yaptracaksn? diye haykrrdm. Tabii imdi bu prl prl,
kendine yeten, baarl iki ho kz grdke Nilgnn ne kadar
hakl olduunu anlyorum.
..
Trk, mslman ve en nemlisi insan olan Nilgn dostlar,
yaknlar anlatsn, biz okuyalm.

 Adnan Binyazar anlatyor:

Yl 1978. Ekim aynn 10u. Moskovada, bir otelin krallara
zg odalarnda kalyoruz. Ahmet Taner Klal Kltr Bakan.
Mstear, Prof. erafettin Turan. Ben Daire Bakanym. Klal,
sanrm ilk yurtd gezisine, beni de katm. Verdii bu karar,
derin bir dostluu yaatyor bana. Hacettepede Doramac
antidemokratikliinin skntlarn birlikte yaamz.
Klal ile yalnzca sevgi ortaklmz yok, dert ortaklmz
da var. Btn bunlar, Bakanlkta canla bala almamzn
kayna oluyor.
Nilgn Klal, Moskova gezisine Bakan ei olarak katlm.
Burun kaldrsn, yle bir byklensin. Yok, yok, yok Bir e,
bir karde, bir dost
1978 Ekiminin puslu bir Moskova sabahnda; aabeyim,
dostum erafettin Turanla, onun odasnda, toplantlarn n
hazrln yapyoruz. Kapmz vuruluyor. Puslu sabah
gllerle delen bir yz! Nilgn Hanm kapda Buyrun
Hanmefendi diye hemen toparlanyoruz. Bakan ei Nilgn
Klal, Sizin burada kimseniz yok; Ahmetin (Ne gzel Amed
derdi!) pantolonunu tledim; verin sizinkileri de tleyeyim
diyor.
nsan yreinde var olan o yce hogry hangi kollarla
kucaklarsn?..
...........
Nilgn, Binyazara Adnan Bey demez, Mehmet Bey derdi.
Kltr Bakanlnda, Klalnn annesinin retmen arkadalarndan
olan bir Mavir Mehmet Bey vard. ok sevimli, zverili bir insand
ve bakann yanna srekli girip kard. Binyazar, Nilgnn belleinin
ona koullandn dnyordu. Eh, Trklerin genel ad
Mehmettir, Mehmetik de oradan gelir diyordu kendi kendine
Ama anlarn aktarrken bir de unlar ekliyordu:
Adnan daha ok kentli addr. Benim grnm pek
kentliye benzemez. Nilgn Hanm bana Mehmet adnn daha
uygun deceini dnm olabilir
Nilgn Hanm ltl gzleri, gle yzyle dikkatleri
ekerdi diyor Binyazar:
lk tanan bile onunla itenlikli olabilirdi. nsanlarn

arasna resmi soukluklar sokmazd. Byle bir scakl vard.

Gzelliini sergileyici bir yapda deildi, ok doald.
Moskovada Ruslarn bize tahsis ettii tercmanmz Gennady
Bikoff, karlamamzn daha ilk saatlerinde, Klalya dnm
ve Biliyor musunuz Bakan Bey, sizin karnz ok gzeldir
demekten kendini alamamt. Nilgn Hanmn o uygarca
teekkr bugnk gibi gzlerimin nnde
.......
Nilgn iyi tanyanlardan biri de Emin laan nce insan,
sonra gazeteci olduu iin, o da bu kitabn yaymlanacan
rendiinde katky reddetmedi ve unlar yazd:
Nilgn ilk kez ne zaman tandm anmsamyorum. Bir
yerlerde, galiba Murat Karayalnn yllar nceki bir davetinde
tanmtk. Ahmeti iyi tanrdm, belli yerlerde grrdk ve
karsnn yabanc olduunu duymutum.
Tantmz gn Nilgnle epeyce sohbet ettik. Trke
konuuyordu. Kimseye belli etmeden birilerine sordum:
Peki aslen hangi milletten?
Fransz olduunu sylediler. Fakat dahas vard. Grdm
ki, Nilgn Trkiye siyasetini ve lkemizi acayip izleyen biridir.
Konutuka hayret ediyordum. Siyasetin bandan girip
sonundan kyor, baz kiileri eletiriyor, bazlarn vyor ama
ok tutarl eyler sylyordu.
Trkesi ok iyiydi. Fakat yine de yabanc olduu
anlalyordu.
Zaman geldi, geti, Ahmet ve Nilgnle baz yerlerde yine
birlikte olduk. Ahmet salam bir aydn. Bomba gibi bir
Atatrk Ve Nilgn de yle. rticaya, ikinci cumhuriyet
soytarlarna kar. Yolsuzluklara ok bozuluyor. Bizden biri.
Onun yabanc olduu sadece ivesinden anlalyor. ocuklarn
tamamen Trk kltryle yetitirmi. Nilgnn sohbetleri, fikir
ve grleri beni etkiliyor nk evremde ikinci bir Nilgn
yok. Avrupaya ok kzyor. Hatta bazen kendi aramzda
konuurken diyoruz ki, Avrupada bin tane byle Nilgn olsa,
brak Trkiyenin lobisini onlara ve yan gel yat
Gnn birinde feci bir haberle sarslyoruz.
Ahmetle Nilgn trafik kazas geirmiler, ikisinin de

durumu arm.
Sonra en ac haber geliyor:
Nilgn lm.
Korkun bir ey. Bizden biri lm ama o farkl bizden
biri.
Dndnz zaman, hi de yle olmak zorunda deildi.
rnein Trkiyeye tepeden, Avrupal gzyle bakmas pekala
mmknd.
Ahmete ve kzlarna basal dilerken iimden alamak
geliyordu.
Ne mutlu onlara ki, Nilgn onlara elik etmi, analk etmi.
Aradan bir sre geiyor ve Ahmetin kitab kyor:
Bir Trkn lm .
Ahmet imzal gnderiyor, bir solukta okuyorum. Nilgnle
ilgili bir kitaba bundan daha gzel, daha arpc, daha gereki
bir isim konulamazd.
Aradan zaman geiyor. Trkiyeyi srklemeye altklar
pislik ortama kar Ahmetle birlikte hep ayn kavgay vermeye
devam ediyoruz. Onunla hep ayn kulvarda kouyoruz ve bir
araya geldike, Keke medyada bizim gibi 1520 kii olsa,
Trkiyenin gidiini deitirirdik diye dertleiyoruz.
Ahmet yazlarnda, syleyilerinde tam bir fikir adam.
Her yazsn dikkatle, zevkle, onur duyarak okuduum bir
arkadam, dostum. dnsz, katksz bir Atatrk
Ve Nilgnn ac haberini aldmz gibi, bu kez Ahmetin
ac haberi geliyor.
Bomba, aracnda patlam.
Allah kahretsin! Hep iyiler gidiyor.
Nilgn, Ahmet ve daha niceleri.
Kafamda bir fikir dolanyor. Birileri aratrp yeni bir
kitap yapsa:
ki Trkn lm
...............

 Nilgnn yaamnda en mutsuz dnem, herhalde Klalnn

Kltr Bakanl yapt ksa zaman dilimi oldu. Muhafazakar basn
ve muhalifler Klalya ynelik saldrlarnda yabanc e Nilgn
kulanyor, olmadk ithamlar gndeme getiriyorlard. Kltr Bakan
ok alyor, aileye fazla vakit ayramyordu. Srekli lm tehdidi
altndayd. Geceleri bir yere gitmeleri gerektii zaman ocuklara sk
tembihlerde bulunuyor, Kap alarsa arkasnda durmayn,
tararlar diyorlard.
Kymet, bir gn, Nilgn evde, salonun bir kesine ekilmi
alarken buldu. Galiba boanmamz gerekecek diyordu
grmcesine:
Kocam yle seviyorum ki! Ama benimle evli olduu iin
bu saldrlarn, iftiralarn sonu gelmeyecek...
Samalama dedi Kymet, Bunlarn hepsi geride kalacak.
Aabeyim de seni ok seviyor. Mutluluunuza darbe
vurdurmayn. kiniz de perian olursunuz. nemli olan sevgi...
Nilgn bu szleri ksa bir sre sonra Kymete hatrlatacakt.
Nianls Ali Grlekle, Hacettepedeki bir saz konserinden dnnde
geciken Kymet, Ltfiye Hocadan fena halde azar iitince alamaya
balamt. Ali, bu tr sorunlara kkten zm, hemen evlilii
neriyordu. Annesinin acele evlilie kar fikrini paylaan Kymet,
tereddt iinde alyordu. Gerginlik artyordu. Nilgn bu tr
tartmalardan birinin ardndan urad evde, alayan Kymeti
grnce yanna yaklat ve Ne oldu? Anlat dedi. Annesini ikayet
eder duruma dmemek iin tereddt eden gen kz, Nilgnn
yksek ikna gcyle karlanca sorunlarn yanstt.
- Seviyor musun onu?
- Evet.
- O halde hemen evlen. Sen sylemitin: nemli olan sevgi!..
Kymet, Aliyle aabeyinin ve yengesinin sayesinde tanmt.
Bir yemekte Franszca konumalar anlamadan izlerken, Klal ona,
Sen ne zaman Franszca reneceksin? diye taklmt. ok alnp
ertesi gn Fransz Kltr Merkezinin derslerine kayt oldu. Aliyle
orada tant. Nilgnn, Hemen evlen, nemli olan sevgi
szlerinden sonra da hemen evlendi. Neredeyse 30 yl oluyor. Sevgi
dolu bir yuvas ve 3 kz var...
........

 ankayadaki dairenin st katnda Hsniye Can isimli bir

hanm, ocuu ve bir torunuyla yayordu. Nilgn, Hsniye hanm
ok severdi ve Altnayla Dolunaya, onu anneanne olarak
tantmt. ocuklar, yalnz kaldklar zaman annane dedikleri
Hsniye Hanma gider, kendilerine baktrrlard. Dolunay, bahede
oynarken simiti getii zaman, st kata doru, Annane para at,
simit alacam diye barrd. Hsniye Hanmn kz Yasemin, o
gnlerden bir ansn yle anlatyor:
Klal ailesini tandmda 11 yandaydm ve Franszca
okuyordum. Apartmana tandklarnda yeni evlenmilerdi.
Nilgn Abla bana Franszca, ben ona Trke retiyordum.
rendii her Trke kelimede ocuklar gibi mutlu oluyordu ve
akam, Ahmet Abi eve geldiinde, yeni rendii kelimeleri
sylyordu. Ahmet Abi, telaffuz hatalarn duyunca, Hanm
dilini eek ars soksun diye taklyordu.
Kapcmz Bekir Beye verdii sipariler apartmann nee
kayna olmutu. Bekir Bey her seferinde istenenden farkl
eyler getiriyordu.
Seneler sonra, Klal Kltr Bakan iken, Nilgn Abla bir
gn bana telefon at:
Yasemin, esir ocuklar iin bir yemek daveti varm. Ne
zaman biliyor musun? Yardmc olalm.
Bilmiyordum dorusu, duymamtm byle bir ey. Uzun
uzun dndm, sonra, iin iinden kamaynca, Ahmet Abiye
sordum. O da bir sre dnd, karamad ve gelen
davetiyelere tek tek bakt. O zaman anladk, ocuk Esirgeme
Kurumu yararna verilen bir davetin sz konusu olduunu!..
Klallar, hibir bayramda, anneanne dedikleri annemi
ziyaret etmeden dier ziyaretlere balamazlard. Bu
geleneklerini ankayadan tandktan sonra da srdrdler.
Onlar anlatacak kelimeleri semekte zorlanyorum. Kltrl,
saygn, nazik, iyiliksever, birbirlerine dkn, incitmekten
korkan, sevgi dolu insanlar...
...........
Nilgn her zaman glen yzyle anmsayanlardan biri de
Nesrin lmen. 70li yllarn banda, ODTde retim grevlisi
olarak alrken tanmlard. Nilgnn canll, hareketlilii,
Trkeyi iyi rendikten sonra bile, bilinli olarak yarm yarm

konumas, sevecenlii hafzalara kaznm durumda. O kadar

faaldi ki diyor lmen, ok deiik ilerde, hep durmadan
alyordu. Fransz asll olmasna karn Trkl ve
Mslmanl sahici olarak benimsemesi de beni ok
etkilemiti...
Eski dostlardan, Mhendis zer lmen de, Belleimde bu
iki resim, gzel glleriyle birbirine yapk duruyor, tpk
hayatta olduu gibi diyor ve Aslnda birbirine pek benzemeyen
karakterlerini, karlkl sevgi ve toleransla bir uyum zirvesine
ulatrmlard diye anlatyor Klallar... Ve ekliyor:
Ahmet, bilgisinden ve kendinden emin kiiliiyle bakan
olduu zaman tevazuundan ve sevimliliinden en ufak bir ey
kaybetmedi. Nilgn de, eine yardmc olmak iin Ecevitin Ky
Kent projesinde grev alrken, bir yandan da alyor, para
kazanyor, ev masraflarna katkda bulunuyordu...
..........
Akrabalardan Muzaffer ve Engin Akn her ikisi de doktor...
Eskiden Ak Hastanesi onlarnd. Nilgn her gn bu hastaneye urar,
beyaz nln giyer, ameliyattan yeni km hastalarla konuur,
gler yzyle ve esprileriyle onlara moral alard. Aklar, o gnleri
anmsarken, ou kanserli olan hastalara moralden te, hayat
verirdi diyorlar ve ekliyorlar:
Hastalar her gn onun yolunu gzlerlerdi. Her biriyle tek
tek konuurdu. O kadar iten ilgi gsterirdi ve dert paylard
ki...
Nilgn, hastalarn araflarn deitirir, giyinmelerinde, her
trl ihtiyalarnda yardmc olur, neesiyle onlarn soluk gnlerini
aydnlatrd. Btn bunlar yaparken akaclktan vazgemiyordu.
Bazen hastaneye telefon ediyor, Fransz Eliliinden veya baka bir
yerden birileri iin randevu alyordu. Randevu saatinde kendisi
geliyor, olmayan hastay doktor Akla birlikte, sohbet ederek
bekliyordu. Sonra da kahkahay basp, baka trl rahat konuacak
vakit olmadn sylyordu.
Nilgnn ikna yetenei de ok glyd. Aklarn olu
Leventi manken olmaya tevik etmi, anne Engin bu ie zlp
Nilgne yalvarnca, ocuu manken olmamaya iknay da baarmt.
Uyduruk Murat arabasn Engine satmak isterken, heyecanla, Sen
kullanmyorsun bu arabay, o kendi gidip istediin yeri buluyor
diye abartyordu.

 Klalnn bakanl dneminde, Aklarn evinde bir siyasi

tartma srasnda, kocasna, Amed, pazara giden, oradaki
satclarla, kadnlarla konuan sen deilsin, benim. Beni
dinlemen lazm diyordu Nilgn...
Aklar, Nilgnn lmnden sonra, Klalnn kendilerine,
Ben sadece bir Nilgn deil birok Nilgn kaybettim. Her
kapnn arkasndan baka trl kard deyiini unutamyorlar...
............
Klal nn ksa bakanlk dnemini ok iyi anmsayanlardan biri
de Adnan Binyazar. Hacettepe niversitesinde birlikte almlard,
Klal gen bir asistand o zaman... Arbal, tertemiz giyimli,
yumuak huylu bir retim grevlisiydi diyor Binyazar ve
ekliyor:
Nilgn Hanm da, canl gzleri, hareketli tavrlaryla,
zaman zaman onun yannda grnrd. ki gzel insann
davranlarna sinmi sevgileri, dardan grenlerde sayg
uyandrrd. Onlara hayranlm byle balamtr...
Ve devam ediyor:
Kltr Bakanlna ilk atanan ben oldum... Klal,
yemei, btn Bakanlk alanlarnn arasnda, yukardaki
salonda yerdi. Kendisini tepede bir yerde grmezdi, i iinde i
reten bir Ky Enstitl gibi hep aramzda olurdu. yle ki,
Bakanlkta bize ynetim dersleri vermek zere gelen Amme
daresi konferanslarn dinlerken o da aramzdayd. Bu
demokratl btn alanlar etkiliyor, hepimize birlikte i
yapmann hazzn yaatyordu. O bir bakan gibi deil, iimizden
bir alan gibiydi.
.........
Eski CHP milletvekillerinden Selami Grg ve ailesi, 1980
ncesi Meclis koridorlar ve aile ilikileri iinde srekli grtkleri
Klallar, 12 Eyll sonras skntlarla birlikte anmsyorlar ama bu
anlarda da saygnlk, gler yz ve sevgi n plana kyor.
1991 yaznda Nilgn, Ahmet Taner ve Dolunay, Urlaya,
Grglere tatile gittiler. Keyifli geen birka gnden sonra, bir len
vakti, etraf kaplayan duman ve yank kokusuyla darya frladlar.
Yoldan geen birinin att izmarit yznden evin bitiiindeki koru
alevler iinde kalmt. Selami Grg zmirdeydi. Ei Nazan,
itfaiyeye haber verdi ve yardm gelinceye kadar, herkes sndrme

abasna giriti. O kargaada, Dolunayn aya kayd ve atein iine,

diz st dt. Nazan, Ahmet Taner Klalya, kznn ellerinin ve
ayaklarnn yandn haykryor, o, bir yandan elindeki yangn
sndrme cihazyla, tutumak zere olan bir aac kurtarmaya
alrken, bir yandan da, olayn ciddiyetini fark edemedii iin,
Dolunay suya sok diye baryordu.
Klal aac kurtarmt yanmaktan. Dolunaysa kt yanmt.
tfaiye geldikten sonra onu hastaneye gtrdler. Ayaklarnn alt,
dizleri ve elleri feci durumdayd. Bir kemanc iin ellerin yanmas
felaketti. Uzun, acl tedavi srasnda ocuun gler yzl kalmasysa
herkesi artm ve etkilemiti.
...........
Rahmetli Teoman Erelin ei Nee Erel de, ankayadaki
dairede, ilk dnemde, komu Nicolen kapcyla Trke
mcadelesini anmsyor:
Bekir Efendiye aldraca eyleri gstererek anlatyordu.
Maydanoz istedii zaman mutfaa koup bir dal maydonoz
getirir, gsterirdi. Evde bulunmayan eylerde tabii sorun
yayordu. Ama ok ksa srede Trke rendi, Trk ve
Mslman olmakta hi tereddt etmedi.
Klal Kltr Bakan olduu zaman da o heyecan birlikte
yaamtk. O zamanlar 4 yanda olan Dolunay, herkese,
Bakan olan babasn anlatrken, Babam bakyor derdi...
Nicole daha Nilgn olmadan, geceleri onlara gidip iskambil
oynardk. Sonra beylerle koyu sohbete dalnrd. Onun Trkesi
henz ok zayft. Siz konuun, ben gidip yatyorum derdi.
Balangta bu tavr yadrgardk. Dnnce ok yerinde bir
davran olduunu fark ettik. Gitseler artk diye iinden
sylenerek aramzda oturacana, gidip yatmas ve sohbetin
srmesini salamas ok doal bir davrant.
Yllar sonra, mitkydeki evin kaba inaat srerken, bir
pazar gn, Nilgn bize urad ve Bugn ne yapyorsunuz?
diye sordu. Sonra da bizi, mitkye, kiremit tamaya davet
etti. naat dndaki kiremitlerin alnmamas iin ieri
tanmas gerekiyordu. Daveti kabul etmi; memnuniyetle,
zevkle ve elenerek yapmtk bu ii... Teoman kendini o kadar
kaptrmt ki, pantolonunun fermuarnn tamamen ak
olduunu fark etmemi ve tabii bu durumu ilk grp herkese
yksek sesle, sevimli kahkahalaryla duyuran Nilgn olmutu...

..
Klallar, ocuklarn cezalandrmasn da bilirlerdi zaman
zaman... Eski aile dostlarndan Ali Ulvi Bolelin anlatt, bu cezalara
ilgin bir rnek:
Dolunay ok konukan, ok haylaz ve ok merakl bir ocuktu.
Prenses Altnayn yannda, tam bir haylaz...
Bir gn yine fazla azm, sitedeki oyun bahesinden dnmekte
gecikmiti. Bolel o gece Klallara urad zaman, kapy prenses
at. lk sz, Biliyor musun Ali Ulvi Abi, Dolunay cezal oldu.
Hava kararana kadar salncaktan inmedi, eve ge kald...
Misafir glmemek iin kendini zor tutup, Vay yaramaz, neler
yapm ! derken, kapnn arkasnda, surat ask cezaly grd.
Dolunay, Ali Ulvinin yanna alamakl bir yzle yaklat ve anlatt:
Cezalym. Bu hafta sonu sinema, tiyatro veya konsere
gidemeyeceim...
O zamanlar ilkokulda olan Dolunaya verilebilecek en byk
cezayd, kltr faaliyetlerinden mahrumiyet... Bu ailede ocuklar
byle cezalandrlyordu.




BRAZ DA BEN ANLATAYIM...


Klal Ailesine damat olarak maceral katlmm, onlarn
yaamlarn olduka deitirdi. Artk dram, heyecan, ak, komedi,
korku ve macera hepsi bu sinemadayd.
Ahmet Taner Klalyla, 80li yllarda, Brkselde tantm.
Gazeteci arkadalar beni nceden uyardlar :
Aman Klalnn yannda Ecevit aleyhinde bir laf etme.
Gecenin keyfini karma
Sanki her nme gelene Eceviti ekitirirmiim gibi, byle bir
uyar beni artt ama Merak etmeyin dedim.

 Brksel niversitesindeyken, 70li yllarn ikinci yarsnda, ben

de Eceviti idim. Kbrs Bar Harekatndan sonra Trkiyenin
olaya yaklamn Avrupada anlatmak iin ok aba harcayan
demokratik solcular arasndaydm. Bir ara Ecevite o kadar
inanmtm ki, partinin, Yarnlar Bizim arksnn plan
kahvehaneleri gezerek satar, toplanan paray partiye gtrecek
kiilere verirdik. O arada, sk sk, muhaliflerden dayak yerdik. Yllar
sonra, Ecevitlerin siyasi tavrlar, koalisyonlar, tavizleri beni hayal
krklna uratt iin olsa gerek, aka yollu, yediim o dayaklar
helal etmediimi sylediim olmutur. Hepsi bu Gazetecilie
baladktan sonra da siyasi grler yerini tarafszla brakp gitti
zaten
.....
Klalyla, gazeteci dostlardan Ahmet Sever ve Vehbi Sargn ile
birlikte, Brkseldeki bir gece gezintisinde beraber olduk ilk defa
Ben Ecevitin adn azma almadm, neme gerek!..
Kaliteli, iten bir insand. Bol bol konutuk, dertletik, mesleki
duygularmz paylatk. Gzel bir geceydi. Belki de Ecevit ismi hi
gemedii iin, fikirlerimiz ok uygun gzkyordu. O da Fransz
kltryle yourulmu saylrd. Zevklerimiz, dinlediimiz mzikler,
okuduumuz kitaplar uyuuyordu. Paristen sz edince ikimizin de
gzleri parlyordu. Bana Nilgn ilk anlat da, o gece, konu
Paristen alnca oldu.
Sonra, bir ara Mehmet Ali Klal Brksele geldi. O zamanlar
ayn gazetede alyorduk stadmzla Evime davet ettim, geldi.
Evliydim o dnemde, bir Belikal avukatla
Ardndan Altnay geldi Brksele, Niyaziyle Balay
gezisindeydiler sanyorum. Bizim evde, arkadalarla, gzel bir gece
geirdiimizi anmsyorum.
Trkiyeye gittiim nadir zamanlarda Klallar grmeye,
onlara yemee gitmeye ve baz davetlerine katlmaya frsat
buluyordum.
lk yemekli davette, fazla kalabalk olmayan bir sofrada, yeni
tantmz Nilgnn beni ok artan tavrlarn, konumalarn,
glmsemelerini hayran hayran gzlemliyordum. Klalnn ne kadar
arbal ve durgun bir insan olduunu dnyor, Nilgnn
hareketlilii ve doall karsnda oktan oka giriyordum. Bu
kadn, etrafna mthi bir nee ve pozitif enerji sayordu. Fransadan
kalkp gelmi, her zaman alm, Trke renmi, bir bakan ei

olmu ama alakgnlllnden hibir ey kaybetmemiti.

Nilgnn gzel Trkesiyle her anlattn, her hareketini
hafzama kaydetmek iin dikkat kesilmitim ve bu dikkatimi hibir
eyin datamayacan dnyordum.
Taa ki Dolunay aramza katlana kadar...
Olamaz yani!.. Byle bir gzellik olamaz!
1314 yalarndaki bu periyi grdm zaman, itiraf etmeliyim
ki, ok erken doduumu dndm ve iimden, Allah balasn
dedim.
Stk abi, babam bize sizden ok sz eder. Mektuplarnz
hep birlikte okuyoruz, ok glyoruz dediini hatrlyorum.
Klalya bazen Trke, bazen, konuya gre, espriler daha iyi
vurgulansn diye Franszca yazdm oluyordu.
Nilgn, ok gzel Franszca yazyorsunuz dedi de
dikkatimi Dolunaydan datt.
Klal Ailesinin uyumlu, alakgnll, sevgi ve saygnlk dolu
grnts beni ok etkilemiti.
tiraf ediyorum: Beni en ok Dolunay etkilemiti. Ama yeminle
yazabilirim ki aklmdan hibir kt ey gememiti. Ne geebilir ki
zaten!.. (Tanrm, beni yakndan tanyanlarn, Hadi hadi, biz senin
ne mal olduunu biliriz deyileri geliyor kulama Hayat ite,
insann ad kacana can ksn!..)
Daha sonraki yllarda da sk sk grtk, yaztk. Dolunayn
Stk Abi diye balayan mektuplarn hl saklar, okuduka
glerim.
.
90l yllarn en banda, Brkselden Frankfurta, gazetenin
Avrupa basklar yaz ileri mdrlne atandm. Bir yl sonra da,
Trkiyeye iki buuk gazete yeter zihniyeti sayesinde gazete
knce isiz kaldm. Bu sre fazla uzamad. Brksele yeni
dnmtm ki, Anadolu Ajansnn Frankfurt brosunda almak
zere tekrar Almanya yolunu tuttum.
Bu arada, Belikal eimden ayr yayordum. ocuumuz,
ailenin suni olarak ayakta kalmasn bir sre daha salasa da,
Frankfurt Brksel seferlerim giderek azalyor, ayrlk rzgarlar
esiyordu. Bekarlk, sultanlk gibi gzkyordu. Boanmaktan sz

eden yoktu. Karm byle bir eyi dnmek bile istemiyor, ben de
gerekli grmyordum.
Bir yl sonra, hi beklemediim bir anda, Ankaradan, tayinimin
Brksele kt haberi geldi. Bu, iki yldr Almanyada oluturduum
dzenimi bozuyordu ama mesleki adan kt bir gelime
saylamazd. Brksel, yurtdnda alan bir gazeteci iin ok cazip,
haber cenneti bir yerdir. Ayrca, Belika benim ikinci vatanm,
mrmn yarsndan fazlasn geirdiim, pasaportunu da tadm
bir lke
Yllar sonra, bu tayinin kmasnda Ahmet Taner Klalnn bir
rol olduunu renecektim. Belikal karm, tand, sevdii ve
sayd Klalya bir mektup yazm, benim evden ve ocuktan
koptuumu anlatm, tek umudunun Brksele dnmem olduunu
bildirip yardm istemi. Durum Ajans ynetimine yansynca, bu
atama mmkn ve ihtiyalara uygun grlm. Kimse bana bunlar
anlatmad, fikrimi de sormad. Broya gelen bir faks talimatyla,
19741990 aras yaadm Brksele tekrar hareket ettim.
Klal bana bu mektuptan ve giriimlerinden sz etseydi veya
Ajans yneticileri durumu bana bildirmi olsalard herhalde olduka
bozulur ve zlrdm. Dnmek istemediimi de bildirir,
gerekelerini anlatrdm.
Dnte eve uramadm, kendime kk bir daire kiraladm.
Eime de, birlikte yaamamzn artk ikimize de sorun dnda bir ey
kazandrmayacan anlatmaya altm.
...
Aradan ksa bir sre gemiti. Bir akam, Avrupa Birlii
Konseyi toplantsndan sonra broya uradm zaman,
telesekreterde Nilgnn panik halindeki sesini duydum:
Stk, ok nemli bir ey oldu. Acele bizi ara!..
Endieyle telefonu kaptm, numaray evirdim. Nilgn durumu
anlatt:
Dolunayn ok yakn bir kz arkada ld. Morali sfr.
Fransaya, kuzeninin yanna gnderecektik ama olmad. Size
gnderiyoruz!..
Tabii dedim ve telefonu kapattm.
Eyvah!

 Klallara eimle birlikte yaamadm, ayr ev tuttuumu

henz anlatmamtm. Onlar, Dolunay bize gnderme karar
almlard.
Karma telefon ettim, Yarn grelim dedim ve ertesi gn
bulutuk.
Durumu anlattm ve Klallarn kz gelecek. Bir sre eve
dneyim. Durumu belli etmeyiz. ocuk ok skntlym dedim.
Eve dn projesi, kayna ne olursa olsun, karm
sevindirmiti.
Dolunayn geliinden bir gn nce eve gittim, kendime at
katnda bir oda dzenledim ve tabii frtna koptu. Karm, bu dn
ok ciddiye almt. Ben, iki yllk ayrl, kazanlm hak olarak
gryordum ve hibir taviz vermeye niyetli deildim. Dolunay gittii
gn evden tekrar ayrlacaktm.
ok salksz ve gergin bir ortamda geldi Dolunay Karlayp
eve gtrdm, odasn gsterdik. D grn, her eye ramen fena
deildi ve ilk gnler iyi geti. Dolunay ve ocuklar uyuttuktan sonra
kavgaya tutuuyor, ertesi sabah srtarak sahneye kyorduk ama
baktm olacak gibi deil, iimden izin istedim ve Dolunaya, Gel
seninle kk bir Avrupa turu yapalm dedim.
Fransa, Hollanda, Almanya ve Lksemburg gezileri sonunda
Dolunay Trkiyeye, ben kendi daireme ve iime dndm.
O arada, Dolunay, kendinden 20 ya byk bir adama, bana,
fena halde k olmutu!
Bunlar anlatrken drst olmak ok zor. Ben ona ilk
grdmden beri ktm aslnda ama bunu dnemiyor, kendi
kendime bile itiraf edemiyordum
Nasl dnrsnz ki!
En deerli, saygn arkadam, aabeyim Ahmet Taner
Klalnn ufack kzna, evli ve ocuk babas bir adam k olabilir
mi?
Dolunay bana Stk Abi diye balayan ak mektuplar
yazyordu artk Yllar sonra, Klal bana, Ben senin kzm
kandrdn dnmtm, meerse o seni kandrm diyecekti
zaten
Sk sk Trkiyeye gitmeye baladm, abisini bekleyen

Dolunay yznden aresizlik iinde kvranyordum. Dolunay bu

sevdadan vazgeirmek iin kt adam rolleri oynadm bile
anmsyorum.
.
Nilgn durumu anlamt. Bir gn, Ankaradayken beni arad ve
Gel, seni Kalede ok gzel bir lokantaya davet ediyorum, len
bulualm dedi. O dnemde, Belediyede alyordu. Ikna skna
gittim. Karma oturdu.
Ne kadar gzel, gler yzl ve akll bir kadnd Cin gibi
Ama biz de kan kurasyz yani
- Stk, ben anladm. Galiba Dolunay sana k!
- Burada en gzel yemekler hangileri?..
- Ben kzm tanyorum. O bana benzer, senin peini brakmayacak
- Manzara ne kadar gzel, deil mi? Buralar da mkemmel restore
etmiler yani...
- Sen ne dnyorsun, onu seviyor musun?
- Brkselde bir operaya gittim, grmeliydiniz
- Ben Dolunay anlyorum, seni anlamak istiyorum.
- Sizin mitkydeki evin nndeki sokak lambasn hl tamir
edemediler mi? Yanmyor mu?
Bu konuma o kadar uzun srd ki! Nilgn, Tamam, tamam.
Anladk. Hadi terini sil ve yemeini ye dediinde ve sorularna
son verdiinde ok rahatladm.
Gzlerimin iine bakyor, muzipe glmsyor ve
sinirlendiini gizlemeyi gayet iyi baaryordu.

Ve o unutulmaz gn yaayverdik.
Ankarada, ablamn evinde oturuyoruz, Dolunay ve ben Dil
dkyorum, dinleyen yok. O gece, Klallara yemee davetliyim, bir
kere daha Artk aileye ihanet etmi bir arkada durumundaym,
resmen yalan dnyasnda yaar olmuum. Klalnn, Nilgnn,
Altnayn yzne bakamyorum konuurken, sanki her eyi bir anda
gzlerimden anlayacaklar gibi
Dolunaya, kendisini ok sevdiimi anlatp, arkda olduu gibi,

Ben gaml hazan, sense bahar, dinle de vazge. Sen kendine

kendin gibi taze bahar se gibilerden edebiyat yapyorum.
Skmm, feci durumdaym. im yanyor yahu, aresizlikten
leceim! Bunlar bana yakmyor. Hibir k yolu gremiyorum,
Dolunaydan kurtulmak dnda...
Yemee birka saat kala, Bahelievlerdeki evde, Dolunay
oturduu koltuktan kalkt, Ben bu ii hallederim dedi.
Saol, beni anlayacan biliyordum gibi bir eyler
gevelediimi hatrlyorum.
Sen benim hayatmn erkeisin. Senden vazgemem,
benden vazgemene de izin vermem dediini de anmsyorum.
Artk abilik gitmiti, bana siz deil, sen demeye
balamt.
Sakin ol, konualm. Hadi bana biraz keman al demeye
kalktm, gen kzn ne yapmak istedii hakknda hibir fikrim
olmadan
Babamla konuup ona her eyi anlatacam. Seni
sevdiimi ona bildireceim dedi.
ok halindeyim!.. Dilim tutuldu...
Ve bir kap arpt.
Dolunay kp gitti.
mrmde kendimi hi bu kadar aciz, gsz ve zavall
hissetmemitim. Dolunayn peinden koacak halim yoktu.
Dizlerimin ba zld, bam iki elimin arasna sktrp oturdum.
Dnemiyordum bile olacaklar
Deli gibi seviyorum.
Zaten Dolunay akll gibi sevilemez
Yapabileceim hibir ey yok, beklemekten baka

Birka saat geti. Dolunaydan bir haber yok. O gece yemee
gidemeyeceim kesin ama neler olup bittiini anlamak, renmek ve
felaketi Dolunayla birlikte yaamak istiyorum.
Kendime gelecek durumda deilim.

 Bekliyorum
Bekliyorum
Ve nihayet telefon ald. Titreyerek atm. Karmda Ahmet
Taner Klal:
Stk, seninle hemen konumamz lazm. Bahelievler son
durakta, Bulka pastanesinde, bir saat sonra bulualm
Tabii dedim, titrek bir sesle, ruh gibi
Hemen evden ktm. Pastane eve ok yakn ama benim hava
almaya ihtiyacm var.
Bir saat, uyurgezerler gibi sokaklarda dolatm. O arada,
kapdan karken, bizim lgn ak hikayemizi ilk renen, srda
yeenim Ceranla karlamm, kendisini tanmam, selamsz geip
gitmiim. Farknda deilim.
Pastaneye girip oturdum, beklemeye baladm. Neler olaca
hakknda en ufak bir fikrim yok. Dnemiyorum.
Klal geldi. Sakin, her zamanki kibarlyla karma oturdu.
Ne ieriz? diye sordu. Duymadm. Israr etmedi ama o srada
garson kafamza dikildi. ki kahve syledik.
Klal dorudan konuya girdi:
Stk, anladm kadaryla Dolunay sana k olmu!
(Yant yok)
Biliyorsun, bu yata ocuklar byle eyler yaarlar, sen kusuruna
bakma
(Yant yok)
Senden bir ricam var. Bu akam bize yemee gelme ve bir sre
ortadan kaybol. Dolunay zaten psevdidir, seni unutur.
Ben bilmiyorum ki Dolunay babasna neler anlatt! Ben
sanyorum ki Ahmet Aabey her eyi biliyor, bu ilikinin pek yeni
olmadn da rendi Ben sanyorum ki, Dolunay babasna tm
ayrntlar bildirdi
Bunun byle olmadn sonradan rendim. ocuk, babasna,
Ben Stkya am, Belikaya gitmek ve onunla evlenmek
istiyorum demi. Babas da, Samalama, k odana yantyla
bunu sepetlemi. Dolunay durumu anlatmak iin bana telefon etmi

ama ben evden ruh gibi kp gittiim iin bulamam. ktm

Cerandan renmi. Yapabilecei bir ey yok. Cep telefonu da yok ki
o zamanlar...
Klal, sylediklerini duymadm dnerek olsa gerek, son
szlerini tekrarlad:
Bir sre ortadan kaybol, ben bu ii yoluna sokarm. zr dilerim, bu
sorunu yaamamz istemezdim
aknlm iyice artm, dinliyorum ama ne diyebilirim ki?
Klal her eyi bildii halde nasl bu kadar yumuak ve sakin
kalabiliyor?
Konumam, bir eyler sylemem gerekiyordu.
- Haklsnz Ahmet Abi. Bu sorun alr. Ben ortadan kaybolurum ve
Dolunay bu maceray unutur.
- Teekkr ederim...
- Ama bu karar ikimiz veremeyiz, mz vermeliyiz.
- mz kim?
- Siz, ben ve Dolunay
Sanyorum Klal durumun ciddiyetini o an anlad. Dolunay,
kendisinden 20 ya byk bir adama k olmu saf ve bilinsiz bir
ocuktu ama ortada, ondan 20 ya byk, evli, ocuk babas, k
ve bilinsiz gzken bir adam da vard!
Anlyorum dedi Klal. Bu sorunu zmek iin nc
bir ahs gerekli. Sana bir tandmn adresini vereceim. Yarn
bu hanm bul. Hepimiz ayr ayr onunla konualm ve zm
arayalm.
Ve gitti.
Tanrm, ne zor anlard!
Ve ne karanlk bir gelecek!
Ablamn evine dndm. Hi kimseyle konuacak halde deilim.
Elimde bir adres ve telefon numaras var. Ertesi gn randevu alp
gideceim.
Dolunay arad. nce babas ile konuamadn bana anlatt.
Sonra da Klalnn bitkin bir halde eve dndn ve kendisiyle hi
konumadan kesine ekildiini

 Ok yaydan kt dedim. Yarn grrz

Btn gece, beni bu kadar seven bir kii iin vermem gereken
mcadeleyi dndm. Ama dncelerimin temelinde, itenlikle
yazyorum, onu kendimden kurtarmann yollarnn aray vard.
Karm boanmazd, ben evlenemezdim. Bunlar, nereden baklrsa
baklsn, mmkn gzkmyordu. Klal Ailesiyle ilikilerim belli ki
artk son bulmutu. Yapabileceim tek ey, Dolunay ikna etmek ve
bu garip ilikiye noktay koyup ortadan kaybolmakt.
....
Gnderildiim hanm ben aile dostu zannediyordum. Randevu
alp gittiim yerin bir psikolog muayenehanesi olduunu fark edince
hem gldm, hem bozuldum. stelik, psikolog hanm pek bir eyden
haberdar deildi, beni analize balamt. Konumalarm, el
hareketlerimi gzlemliyor, notlar alyordu.
Afedersiniz ama dedim, siz ne yapyorsunuz?
- Sizi dinliyorum.
- Buraya ne iin geldiimi biliyor musunuz?
- Ahmet Bey bana sorunlarnz olduunu syledi
- O zaman siz de Ahmet Beye syleyin, kzndan vazgememin tek
yolu kznn benden vazgemesidir ve zm psikologlarda
bulunamaz.
.......
Bu macerann ba, sonumuzun pek kt olacan
gsteriyordu.
zin srem bittii ve Belikaya dnmek iin yola ktm
zaman artk Dolunayn benden vazgemeye hi niyeti olmadn
anlamtm. Neticede bu durum gzme o kadar da kt gzkmez
oluyordu. Dolunay, anne ve babasna bir tek ey sylyordu:
Ben bu adamla beraber olacam. Bu birliktelik bir gn
bile srse, gerekleecek. Evleneceimize ve mutlu olacamza
inanyorum. Yanlyorsam, sonularna katlanmaya hazrm.
Ben ise ne evleneceimize, ne mutlu olabileceimize hi, ama
hi inanmyordum.
Evlenebilmek iin nce boanabilmek gerek Ben, hem de bir
avukat olan karmdan boanncaya kadar Dolunay bile yalanr!

.
Belikaya dnp iba yaptm. Boanma davas falan amak
gibi bir giriimim olmad. Karm artk eve dnmemi istemiyor ama
boanmak fikri aklnn ucundan gemiyordu. Ailesinde evlenmi,
mutlu olamam, boanmadan mr boyu yaam bykler de vard.
Tek seenek bu!
......
Dolunayla her gn yazyoruz artk. O zamanlar internet yok
ama gelien bilgisayar sistemiyle sratli ve ucuz iletiim salama
olanaklarn deerlendiriyoruz.
Ankaradan haberler berbat. Klal Dolunayla hi
konumuyor. Nilgne de kzgn, kendisini zamannda uyarmad
iin Nilgn, Dolunayn bu ak macerasn heyecanla izliyor ve
kesinlikle, en ufak bir olumsuz yaklam sergilemiyor. Kzyla
iletiimi kestii, ona kzd an iplerin tamamen kopacann
farknda
Ankaraya gelip gidiyorum. Bu arada benim ailem de baka bir
facia ortamnda Ablam durumu renmi, ok zgn. Sevdii, yakn
olduu Klallarn yzne bakamyor. Annem, karma dnmemi ve
yuvay ykmamam istiyor. Enitem, sabahlara kadar, bu iin yanl
olduunu bana anlatmaya alyor. Kimseden anlay veya destek
bekleyecek halde deilim zaten...
Ama ilk mucize gerekleti.
Dolunay stanbula, Altnayn yanna gnderdiler. Ben de
gittim, bulutuk. Aldm onu, Tuzlaya, babamlara gtrdm. Annem
ve babam onu ilk defa grecekler. Altnay da stanbulda ama tabii,
kck kardeini kandrdm iin o da bana kzgn.
Mucize dediim, bana ok moral kazandran bir gelime
oldu.
Babam, annemden 17 ya byk, emekli bir subay Bu olaylar
herhalde duyuyor ama hibir yorum yapmyor. 80 yana yaklam o
zamanlar, hayat dolu bir adam.
Tuzladaki evin bahesine yneldiimizde annem ve babam
bizi karladlar. Annem Dolunay tereddtl bir ekilde pt.
Babam, Ho geldin kzm deyip yanan okad. Annem ve
Dolunay eve doru ilerlerlerken, ailemizin gerek ve en byk
otoritesi olan babam bana, Gel buraya iareti yapt, askerce

Unutulmaz fralardan birini yiyeceim dncesiyle, ks ks

yanatm yanna:
Kutlarm seni. Bu ok cici bir kz. Annenin genliine ok
benziyor. nallah ok mutlu olacaksnz. Sakn onu yalnz
brakma. Sen yapman gerekeni bilirsin zaten dedi.
Kulaklarma inanamadm.
Otorite, birka saniyede durumun analizini yapm, yeil
yakmt.
lk destek, hem de en nemlisi gelmiti.
Artk tutmayn beni




NLGN BRKSELDE


Brksele dndm bir kez daha. Klalnn, hakl olarak hibir
ey duymak ve dinlemek istemedii dnemde, Nilgn tekrar devreye
girdi. Bana telefon etti ve Ben Brksele geliyorum dedi.
ardm doal olarak.
Buyrun, ok sevinirim gibi bir eyler geveleyip sordum:
- Nerede kalacaksnz? Otel ayarlayaym m?
- Senin evin yok mu?
- Var.
- Tamam, yarn geliyorum.
Ve geliverdi. Onu karladm, benim kk daireye geldik. Evin
her yerinde Dolunayn resimlerini grd. Sonradan, Ankaraya
dnnde kzna, Bu adam seni manyak gibi seviyor demi
Nilgn beni daha iyi tanmaya ve anlamaya alyordu.
evreyi, evi gzlemliyor, deiik konularda tepkilerimi ilgiyle
dinliyordu. Bir lokantadaki konumamz da hi unutmuyorum:

 - Adi adam, sen beni kandrdn!

- Niye?
- Hani seni Kaleye, yemee gtrmtm, konu diye Azn bak
amad, sama sapan eyler syledin. Halbuki ben yanlmadmdan o
kadar emindim ki!
- Bir ey syleyecek halim mi vard? Dolunay cozlamasayd ben mr
boyu susardm.
- Dolunay bana benzer, susmaz.
Ve gene beni artan bir soru:
- Sen MTe alyormusun, doru mu?
- Nereden kt bu?
- Ben duyarm. Ahmete de syledim, Olabilir dedi.
- Ben gazeteciyim, MTe almyorum. Hibir zaman da almadm.
- Tabii, tabii
Gene hnzr hnzr glmsyordu. Bana bir sr isim sayp,
btn bu akl banda kiilerin ve arkadalarn benim MTte
altm bildiklerini anlatt. Ben gldke, Seni gidi seni
gibilerden iaretler yapyordu.
Bakn dedim, Ben Avrupa istihbarat servislerine ilikin
ok uzun bir aratrma yaptm. Bir kitap yazdm. Bu kitabn
msveddesi u anda Ahmet Abinin elinde. Dolunay olay patlak
vermeden nce ona teslim etmitim nk kitabn nszn
yazacakt, sz vermiti. Son gelimelerden sonra eer pe
atmadysa o kitap taslan alp son blmn okuyun. Benim
istihbaratlar hakknda dncelerim orada ok ak yazyor.
Ayrca, Ahmet Abiye de syleyin, ben o kitap iin 10 yl emek
verdim. O, nsz yazmad srece kitap yaymlanmayacak.
Umurumda da deil
Tamam dedi ve konuyu deitirdi.
Birka ay sonra, Dolunayn Belikaya gelmesinin hemen
ardndan Klal kitabn nszn yazm ve yaymevine kendi
elleriyle teslim etmiti. Nilgn de sylediimi yapm, kitab daha
baslmadan nce okumutu. Beni arad:
Kitab okudum. ok gzel. Ama fikrim deimedi. Bu kitab ancak bir
istihbarat yazabilir. Sen MTe alyorsun ve bir kere daha beni

kandryorsun.
Olamaz yani
MTteki arkadalara syleyeyim de onlar iin
almadma dair bir belge versinler bari diye dalga
geiyordum ki lafm kesti:
Bak grdn m! Kendini ele verdin! MTteki arkadalar ha? Seni
gidi seni
Ben hibir zaman MTe almadm ve Nilgn hibir zaman
buna inanmad!
..
Nilgnn Brksele yapt inceleme ve aratrma gezisi,
benim amdan baarl geti. Ve dnerken, bana, Dolunay yaknda
gelecek, zme cann dedi.




DOLUNAY BRKSELE GELD


Klal aresizdi. Artk, aramzda hibir dmanlk olmamasna
ramen, sava hali yayorduk. Souk sava! Onun mcadelesi
zaman kazanmaya ynelikti. Dolunay kemanna doru itmeye
alyor, beni unuttuunun iaretlerini bekliyordu ama o benden
daha yalnz gibiydi.
Artk mektuplarma yant vermiyordu. Ve, beni ok artan bir
ekilde, evrede benden yine sevgiyle sz ediyordu.
Dolunaya biletini gnderdim. Baban diyalou reddediyor.
Yapacak bir ey yok. Artk gelebilirsin dedim ona...
Bu srete, ben hep hastaydm. Srekli bir yerlerimde sorunlar
kyordu. yle ki, aids falan olduumu dndm bir ara, eski
Almanya apknlklarmn da endiesiyle... Birka defa eliza testinden
getim. rendim ki, her skntmn nedeni psikolojik...

 6 ubat 1993te, mstakbel karm Brksele geldi ve dnyann

en mutlu ifti, en azndan bugne kadar hibir ikili sorun yaamamak
zere bulutu.
Hibir salk sorunum da kalmad!
.........
Dolunayla birlikte yaamaya balamamzdan sonra, belki de
kzn karmadm Klalya kantlamak iin, onu sk sk
Ankaraya gnderdim.
Aylar getike herkes ac gerei kabullenmeye balamt.
Dolunay artk Brksele yerlemi, kendinden 20 ya byk bu
adamla yaamaya koyulmutu.
Ve mutluluktan uuyordu.
Gitsin, iki gn sonra dner diye dnenler fikir
deitirmilerdi. evrede, Dolunayn, annesine benzer bir ekilde,
itenlikle sunduu mutluluunu paylamak istemeyen de hemen hi
yoktu. Beni ok az kii tanyordu ama Dolunay reklamm o kadar iyi,
ve gene annesinden kapt huylarla, o kadar abartl bir ekilde
yapyordu ki, insanlar artk merakla beni tanyacaklar gn bekler
olmulard. Dolunay, yana ramen olgun ve bilinli bir kiilie
sahipti. ok gzeldi. Bu ocuu elde eden adamn da herhalde vard
bir zellikleri
Tek zelliimin, iimdeki sevgi paylama zlemi olduunu ve
Dolunay bana Tanr tarafndan bu amala gnderilmi bir melek
olarak algladm dnyorum.
.........
Boanma davas amtm ama karm Nuh diyor,
Peygamber demiyordu. ocuklar grmemi engelleyen,
mahkemeleri srncemede brakan tavr, haliyle skntm
arttryordu. Tabii esas sknt Trkiyedeki ailemin bnyesinde
yaanyordu. Artk Klallarla iyi ve yakn dost olmulard. ok iyi
anlayorlard. Evlenebilsek, ortada hibir sorun kalmayacakt.
Trkiyede, aileler ok yaknlamlar, youn bir sosyal hayat
paylamaya balamlard. Anlamlard derken, bizim
durumumuz konusu dnda tabii...
Gnn birinde, aile meclisi topland.
Adeta bir Devlet Gvenlik Mahkemesi!

 Sank: Stk Ulu.

Su orta: Dolunay Klal...
Ablam, enitem, yeenim ve Klallar her zamanki gibi bir
aradalar. Belikada, ar ceza mahkemelerinde hl varln
srdren ilkel halk jrisi gibi toplanmlar.
Zabtlar yle:
Il Erkse ve Ahmet Taner Klal: (gr birlii iinde...)
Bu iin olmamas iin birbirinden inandrc gerekeler
var. Stk evli. Ya fark feci. Dolunay ocuk...
Klal:
Benim kzm kk. Bu tamamen Stknn hatas...
Dolunay sulamak yanl...
Haluk Erkse:
Neden efendim? Stk tek bana m yapt bu ii? Dolunay
da hatay paylayor. Tabii nemli bir hata sz konusu ama...
Ceran:
kisi de birbirlerini seviyorlar. Sizden bir beklentileri yok
ki, sadece hogr istiyorlar.
Bu gergin ortamda, sigara stne sigara yakarak konumalar
izleyen, hi sze karmayan Nilgn herkesin daha da sinirlenmesine
neden oluyordu. Onun kz bu muhafazakar ailelerin bana ne iler
amt.
Il dayanamad:
Nilgn, brak u fosur fosur sigara muhabbetini de fikrini
syle. Komunun kzndan deil, senin kzndan sz ediyoruz!..
Ve yant:
Gnlerdir hayret ve ibretle sizin bu konudaki tantanal,
grltl deerlendirmelerinizi izliyorum. Ben kzma bu yaa
gelinceye kadar ne verebildiysem verdim. Artk byd, kendi
hayatn yaamak istiyor. Sizin onlarn gelecekleri zerine bu
kadar mdahalede bulunmaya ne hakknz var? Belki de birka
yl sonra benim kzm bir trafik kazasnda lecek ve siz u anda,
onun birka yl srecek mutluluk hakkn elinden almak
istiyorsunuz. Brakn ne isterlerse yapsnlar, sonularna da

kendileri katlansnlar!
Bu szler, bizim en acmasz muhalifimiz konumundaki Il iin
bir hayat dersi nitelii tad. Kendi ifadelerine gre, fikir
belirtmekle, bakalarnn hayatna mdahale arasndaki fark
alglad. Susma karar verdi. Klal da, belki mcadeleden yorulduu
iin, belki de Iln desteini de yitirdii iin teslim oldu.
..
Klal artk ac gerei kabul etmiti. Souk sava,
Amerika karsnda hezimete uram Sovyetlerin durumundan
beter bir halde olan Klalnn yenilgisiyle noktalanyordu. O da
ierden darbe yemiti nk... Nilgn bile artk kar bloktayd!
Tek destei Altnay, teselli etmek dnda hibir ilev gremiyordu.
Adaletsiz dnyada, bir kere daha, hakszlar, cahil cesaretliler,
bilinsizler, toplumu ve toplum kurallarn hie sayanlar zafer
kazanyor, mantk ve ciddiyet yenilgiye uruyordu.
Gerekte, Klalnn daha sonra ok sk syleyecei ve yazaca
gibi, kazanan sevgiydi!
Sadece sevgi!
En byk g!
..........
Sz konusu sevginin boyutlarn ve Klallarn ne kadar temiz
yrekli insanlar olduklarn yanstt iin, o dnemde yaadmz bir
olay anlatacam:
Dolunayn Brksele gelmesinden 15 gn kadar sonra onu
birka gn iin Trkiyeye gnderdim. Bu, Klalya bir mesajd. Kz
kamam, karlmamt. Onlar ok seviyorduk, mutluyduk...
Ardndan Dolunay gazetecilikte ilk admlarn atmaya balad
ve mez olarak ie girdi.
Birka ay sonra, Anadolu Ajansnn o zamanki Genel Mdr
Ceyhan Baytur beni arayp Arnavutlukta bir anlama imzalanacan
bildirdi ve kendilerine tercman olarak grev yapma talimat verdi.
Tiran, Roma, Atina, Madrit ve Brksele gideceklerdi, ben de
Ankaradan balayarak kendilerine elik edecektim. 10 gnden fazla
srecek ilgin ve cazip bir gezi sz konusuydu ama o dnemde,
Dolunaydan bu kadar sre ayr kalmak ve onu yalnz brakmak
istemiyordum dorusu...

 Aklma bir muziplik geldi.

Ankaraya giderken Dolunay da gtrmeye, herkese srpriz
yapmaya karar verdim. O aileyle kalrd, benim iim bitince
Brkselde buluurduk.
Dolunaya hibir ey sylemedim. zinleri ayarladm, uak
biletlerini aldm.
Kararmdan haberdar olmayan Dolunay, bu uzun sreli ayrlk
nedeniyle ok zgnd ama yapacak bir ey olmadn biliyordu.
Kendisine, ben yokken, ite ve evde neler yapmas gerektiini
uzun uzun anlatp talimatlar veriyordum, notlar alyordu srekli...
Yolculuk gn valizimi zenle hazrlad. Bir gece nce veda
yemeine ktk. Sanki 18 ay askerlik yznden birbirinden ayrlmak
zorunda kalan nianllar gibi, dertletik, vedalatk. O alayp
duruyordu ve ben inatla srprizimi gizli tutuyordum.
O gece, gizlice Dolunayn Trk ve Fransz pasaportlarn alp
cebime yerletirdim.
Ertesi gn, bizim Ajansn olaanst ve her adan ilgin foto
muhabiri Mehmet zdemir bizi havaalanna gtrd. Mehmet,
srpriz konusundan haberdard. Ben valizimi ve biletleri verirken
Dolunay yanmdan uzaklatrmak da onun greviydi. Sevgililerinden
birine bir hediye alacan, bir kadn grne ihtiyac olduunu
syleyip onu bir maazaya srkledi.
Brksel havaalannda, basn kart olanlar ieri girebiliyor, uak
kapsna kadar gidebiliyorlard. Mehmet, numaradan, Ben
Dolunay eve geri brakrm diye kafamzda dikiliyordu. Ben,
Hayr, o taksiyle eve dner. imdi benimle ieri girecek. Uan
kalkmasna daha bir saat var. Bu bir saat bizim iin nemli
deyip Mehmeti gnderdim.
Alana girdik, kahve itik. Dolunay alyordu. Ayrlk pek zordu
dorusu...
Ben bu gzyalar karsnda garip bir haz ve ayn zamanda
utan duyuyordum. Ama son saniyeye kadar, bu deneyimsiz genci
iletmekte de kararlydm.
Frankfurt zerinden Ankaraya uulacakt. Uan kapsna
kadar geldik. Yolcular uaa alnmaya balad. En son biz kalmtk.
Hostes, alayan ve beni pen Dolunaya acyarak bakyor, byk bir
felaket yaadmz dnyordu herhalde...

 Amma aladn be! dedim. Madem yle, hadi sen de gel

uaa...
aka yaptm sand, hostesin sabrsz ve acmal baklarndan
utand. Samalama, ayp oluyor, tamam alamyorum dedi. Onu
uak kapsna srkledim ve biletleri hostese verdim.
Dolunay, hi beklemedii bu durum karsnda armt ama
benim oyunum bitmemiti daha:
Sana bir srprizim var dedim, Biliyorsun, bu uak
Frankfurtta drt saat transit molas verecek. Sana bir Brksel
Frankfurt Brksel bileti aldm. O drt saati ve uutaki 45
dakikay da birlikte geireceiz. Dn, bu sayede
beraberliimiz 285 dakika daha uzam olacak. Ne gzel, deil
mi?
Bunu da yuttu. (Ona her zaman birlikteliimizin her
saniyesinin ok deerli olduunu anlatrm.) Benim olaanst bir
adam olduumu, sevin ve gvenle syledi. (nandm tabii. Madem
yle diyor, yledir. Yok, estarufullah falan demenin ne gerei
var?)
Frankfurta indik, koca havaalannda drt saat gezindik,
konutuk. Sonlara doru bizimki gene alamaya balad. Artk
oyunun sonu geliyordu ama bir tesadf, bir mucize, bu oyunun birka
dakika daha uzamasn salad. Ankara uann kalkaca kapnn
tam yannda, ondan be dakika sonra hareket edecek olan Brksel
ua bulunuyordu. Bekleme salonlar aynyd.
Dolunaya biletini verdim. Ap bakmad bile... Senin uan
da bu dedim, zntyle. Ve Brksele dnte dikkat etmesi
gerekenleri tek tek anlattm bir kere daha...
Alayarak dinliyordu...
Nihayet, yolcular Ankara uana binerken, perek veda
ettiim ve Brksel uana doru ilerleyen Dolunaya, Biletini
kontrol et diye seslendim, son dakikada...
Ben uaa girmitim, arkadan koarak geldi. Uaa yerleirken,
gzyalarn silerek sylediini hi unutmam:
Yahu, aslnda ben cin gibiyimdir. yle derler. Nasl
yuttum bunlar?!...
Bana kzmad. Ben olsam kzardm dorusu...

 Gveni, inanc ve temiz kalplilii, benim mr boyu

deerlendireceim niteliklerindendi, belli...
Akamzeri Ankaraya vardk. lk srpriz, bizi almaya gelen
enitem Haluk Aabeye oldu. Dolunay sakland, Haluk aabey beni
pp valizi arabaya att ve yola kmak zere motoru altrd. Abi,
Dolunay unuttuk dediim zaman ok ard ve sevindi.
Evde, ablam Il da ayn aknlk ve sevinci yaad.
O gece, Klallar yemee davet etmilerdi.
Nilgn, erken geldi. ten kp Bahelievlerdeki eve ulamt,
mitkye gitmeden... Kapy alacakl gibi ald. Dolunay banyoya
sakland.
Eve sratle dalan ve beni gren Nilgnn ilk sorusu, Dolunay
nerede? oldu.
ardm belli etmeden, Brkselde dedim, Sizi ok
pyor. Gelemedii iin tabii biraz zgnd ama malum,
alyor artk...
Nilgn beni dinlemiyordu. Salona kotu. Kimse olmadn
grnce evin odalarna girip kmaya balad. Dolunay aryordu.
Hepimiz akn onu izliyorduk.
Ve sonunda yanan banyonun kapsn ap girdi; kvetin
perdesini ekip at.
Arkasndan bir sevin l ve kucaklama...
Bu ie biraz bozulmutum dorusu... Nilgne srpriz
yapamadk...
Ablam, Yahu Nilgn, evin banyosuna nasl daldn yle? Ya
ierde baka birisi olsayd, Ceran veya Haluk banyoda olsayd ne
yapardn? diye sorduunda ald yant Nilgnceydi:
zr diler kardm...
Sonra bana dnd Nilgn:
Kime yutturacaksn bu numaray? Ben emindim
Dolunayn geleceinden. Sen onu 15 gn yalnz brakacak adam
deilsin! Saftaroz olmak lazm yutmak iin...
Valla dedim, Kznz yuttu... Haluk Abiyle Il da yuttular.
Ve eminim ki, Ahmet Abi de yutacak...

 Nilgn keyifle sigarasn yakt ve kocasn beklemeye koyuldu.

O arada, baba Klalnn bu gece keyifsiz geleceini, kzn ok
zlediini anlatt. Ben Ahmete syledim, Stk Dolunay getirir
diye, ama inanmad ve bouna umutlanmamam syledi dedi.
Klal bir saat kadar sonra kapy ald. Dolunay evin bir
ucundaki Cerann odasna sakland ve beklemeye koyuldu.
Nilgne, enesini bir sre tutmasn, oyunu bozmamasn,
srtmamasn tembih etmitik. O da somurtup oturdu. Hibir ey
sylemiyordu. Klal, bu somurtkanlktan rahatsz olmu ve
Nilgnn, Dolunay gelmedii iin bozulduunu dnmt.
Salona yerletik, hal hatr soruldu. Tabii Klal kzndan
haberler istiyordu. Ben de biraz dramatize ederek onu yalnz
brakmak zorunda kaldm, yeni bir daireye tandmz, evde
henz eya olmadn falan anlattm. Sonra da, Telefon edelim,
daha aramadm Brkseli dedim.
Koridordaki telefondan, Cerann odasndaki paralele
balandm Karmda Dolunay. Ahmet Aabey, salondan
konumalarmz duyuyor.
Naslsn bebeim? Her ey yolunda m? Ne yiyeceksin bu
akam? Seni ok zledim gibi bir muhabbet... Ve sonra Ahmet
Aabeyi telefona ardm. Kzyla yarm saat konutu telefonda...
zlme, kendine dikkat et falan diyordu. Dolunay da ona, Ne
kadar isterdim sizlerle olmak gibi laflardan sonra, Stkyla sana
ok byk bir hediye gnderdim. Syle hemen sana versin. Ama
hi bekleme, hemen iste dedi.
Klal, istemeyerek telefonu kapatt ve yanmza geldi.
Gerekten mutsuz, hznl bir hali vard. Sklarak, Stk, kusura
bakma. Dolunay ok srar etti diye sylyorum. Ayp oluyor
ama... Bana bir hediye gndermi. Hemen vermeni istedi. Byk
bir eymi, merak ettim dorusu dedi.
Nilgn ve Il, Aaa, ayp ama, hediye byle hemen istenir
mi! Sonra verir deyince Klal, Dolunay yle istedi. zr
dilerim szleriyle yerine oturdu.
Getireyim hediyeyi Ahmet Abi dedim, salondan ktm ve
geri dndm. te Brkselden gelen byk paket duyurusuyla,
Dolunay, yaramaz ocuklar gibi barp zplayarak salona dald.
Klalnn o anki aknln hibir zaman unutamayacaz.
Yerinden kalkmad. Dolunaya bakyordu sadece... Yznde hibir

ifade yoktu.
Sevgili kz babasnn kucana zplad, kucaklad.
Klal, onu perken, Nasl olur? Telefondaki sen deil
miydin? Nilgn niye surat asyordu? Nasl olur? deyip
duruyordu.
ok keyifli bir geceden sonra, ertesi gn ben grev yolculuuna
gittim, btn bu temiz yrekli insanlar, Ankarada, 10 gnlne ba
baa brakarak...
.............
Brkselde, hibir eyi kendimize dert etmeden yaam
srdryorduk. Ama, Dolunay her eye ramen ocuktu ve eitime,
daha dorusu eitilmeye ihtiyac vard. Geceleri yastk kavgas
yapmak istemesi, kck evin bir yerlerine saklanp kendisini
bulmam beklemesi ve srekli oyun oynama arzusu beni biraz
yoruyordu. Onun garip hareketleri karsnda endieleniyordum.
rnein, bir gn, bir sandalyenin zerine kp, tepeden ve iki metre
uzaklktan bana doru atlayp boynuma sarlma giriiminde
bulunmutu. Ben de byle bir ey yapmaya cesaret edeceini bile
dnmediim iin arkam dnnce ve kollarm amaynca, fena
halde yere yapmt.
Konservatuvar gemili Dolunayn kemann dinlemek her
zaman en byk zevkim oldu. Brkselde almaya ve ngilizce
derslerine gitmeye de balad ama yaramazlklar son bulmuyordu.
Dz duvara trmanan, buzdolabnn kapsna aslp sallanan
tipten, ocuk ruhlu bir gen!..
Sakard da Tam Trkiyeye gideceimiz bir dnemde, bir
dolabn kapan aarken dudan patlatmt. Dayak yemi bir
suratla Trkiyeye geldiimiz zaman Klal duruma bakm ve Yahu
sen bu Dolunay iyi adam ettin ama bunu nasl yaptn merak
ediyorum diye sormutu. Ben de, Kznca, arpyorum bir tane
Ahmet Abi demitim, Dolunayn patlak dudan gstererek. Klal
ok glmt ama Nilgnn, endieyle kzna bakn ve Gel
seninle konualm diyerek onu gtrn unutamyorum
Neticede, bir dzen yava yava yerine oturuyordu,
BrkselAnkara hattnda...



NLGNN ANNES YVONNE HAYATTA...


Brkselde, boanma ve evlenme beklentili ama ok huzurlu,
mutlu gnler geirirken, Nilgnn bir telefonu beni etkiledi. Morali
bozuktu.
Linettele konutum. Sylemiyor ama annem lmemi
olabilir. Bu iin iinde bir eyler var. Bunu ancak sen aydnla
kavuturabilirsin dedi ve annesinin ismini verip istediim baz
bilgileri aktard.
Yvonneu bulmak, sava dneminin ve sonrasnn Fransasnda
yaanan kargaalklar nedeniyle o kadar da kolay olmad. Bir sre
sonra Nilgn aradm ve baz tereddtlerime ramen aratrma
sonucunu bildirdim:
Anneniz Fransann gneyinde bir yerlerde yayor.
Hayatta
Benim telefonumdan sonra ablas Linettele konumu ve
annesinin hayatta olduunu rendiini sylemiti. Linette bu
habere ok kzm, telefonu kardeinin yzne kapatmt. Bu tavr,
benim, bir MTi gibi yaptm aratrmalarda vardm sonucun
doru olduunun kantyd.
Sanyorum bu konumann ertesi gnyd. 17 Temmuz 1993.
Nilgn, Brksel havaalannda uaktan indii zaman ok kt
durumdayd. Ayakta duracak hali olmayan, srekli alayan, gerek
bir ok yaayan mstakbel kaynvaldemi eve gtrdk. ok iyi
hatrlyorum, gnlerden cumartesiydi.
Akam, o zamanki, iki odadan oluan kk dairemizde yemek
yerken, Nilgnn durumunun gerekten vahim olduunu iyice
fark ettim. Bunca yldr annesinin ldn dnyor olmas ve bir
anda ortaya kan gerek onu fena halde sarsmt. Duruma ciddi bir
mdahale gerekiyordu:
Bakn dedim, Alayp durmayn. Size sz veriyorum.
nmzdeki 48 saat iinde her eyi reneceiz ve eer
gerekten hayattaysa, annenizle kucaklaacaksnz!

 Bana sarld. Daha ok alamaya balad.

Dolunayla birliktelik bama ne iler amt!..
nce Ajanstaki mdrm aradm. Hafta sonu Brkselden
ayrlmak iin izin istedim. Sonra telefonu Nilgnn eline verdim ve
Linettei arayn, bana verin dedim.
Linettei o zamana kadar hi grmemitim, tanmyorduk ama
aratrmalarm nedeniyle kendisini pek sempatik bulmadm da not
etmeliyim. O, benim gzmde bir sr kpyd. Her eyi biliyordu.
Annesinin rakibiydi. Kk kardeleri Nicole ve Pierrotyu
aldatanlarn banda o geliyordu. Pierrot, annesini aramak zere yola
kt zaman Linettein artk yalnz yaad Paristeki evine gitmi,
ablas kapy yzne arptktan hemen sonra intihar etmiti.
Nilgn, Linettee telefon etti. Bir gn nce, Brksele geleceini
ablasna sylemiti zaten Buz gibi bir ses, Geldin mi? diye sordu.
yi halt ediyorsun der gibilerden Nilgn, ablasna, Sana
damadm veriyorum dedi ve telefonu bana uzatt.
Sakin konumak iin byk aba harcadm. Linettee
kendisiyle, telefonda da olsa, tantmz iin byk mutluluk
duyduumu, sevecen ifadelerle anlattm. En ksa zamanda grmeli
ve kucaklamalydk.
Baktm ki karmdaki ses tonu beni kucaklamaya falan niyetli
deil
Bakn Madam dedim. Annenizin hayatta olduunu,
Fransann gneyinde, eski evinize yakn bir yerlerde yaadn
biliyorum. Bunu siz de biliyorsunuz. Sanyorum, hatalardan
dnmenin de zaman geldi. Kardeiniz benim iin ok deerli bir
varlk. Ben, siz isteseniz de istemeseniz de, yarn veya en ge
br gn annenizi bulmu olacam. Size kardeinizi veriyorum
ve rica ediyorum. Annenizin nerede olduunu ona syleyin.
Vakit kazanalm. Bunu yapmanz, belki de ok byk bir
krgnl nleyecektir.
Linette mthi sinirli, sorunlu, mrnn nemli bir blmn
psikolaglarda geiren bir kadnd. Telefonu yzme kapatmasn
bekledim ama o sesi duymaynca ahizeyi Nilgne devrettim.
Annen, Poitier yaknlarnda, Niort ile La Rochelle
arasnda Nalliers kyndeki ihtiyarlar yurdunda Kahretsin!..
Ve telefonu kapad.

 Hemen haritay atk.

Demek ki Yvonne, 1930da evlendii ve yuva kurduu La
Reoledeki evden kovulunca, 200 kilometre kadar kuzeye kmt.
Bordeauxnun gneyinden kuzeyine gemiti Nilgn 1943te
domutu, Yvonne 1950de evden atlmt. 40 yldan fazla sren
bolukta neler oldu? sorusuna yant gerekiyordu.
Nilgn o gece hi uyumad. Ertesi sabah saat 6da arabaya binip
yola ktk. Sekiz saat sonra, Poitier zerinden Niorta ve oradan da,
Nalliers kyne ulatk.
O gler yzl ve konukan Nilgn, yol boyunca hibir ey
sylemedi.
Ben, kat bir erkek rolnde talimatlarm sralyordum:
Oraya ulanca nce ben ieri gireceim ve annenizi
bulacam. Siz arabada bekleyeceksiniz. Sonra gelip sizi
alacam
Ne desem, Olur diyordu zaten
Bunlar sylemem bouna deildi. Karmza kacak manzara
hakknda hibir fikrimiz yoktu. Yvonne ok hasta veya lm
olabilirdi. Devlete veya bulunduu bakmevine ok borcu da
olabilirdi. Bir ocuunun ortaya kmasnn sonular, maddi ve
manevi ynden sarsabilirdi. Karmza, Linettee benzeyen, kat ve
acmasz bir kadn da kabilir, ocuumu grmek istemiyorum
diyebilirdi. Nilgnn bir sr vey kardei ortaya kabilirdi.
Yvonne, 1954ten beri ld zannedilen bir kadnd. Krk ylda neler
olmutu kim bilir
.............
Etraf yksek duvarlarla evrili, yeil bir bahe iinde, tertemiz
bir bina Yallar yurdu
Arabay bina dna park ettim. Nilgne, imdi sabrla beni
bekleyin ve alamaya son verin dedim.
Titriyordu.
Gnlerden pazard. Sokaklarda ve binada hi kimseler
gzkmyordu. eri girdiimde hibir grevliyle
karlamadm. Binann mutfana kadar gitmem gerekti, bulak
ykayan iki hemireyle burun buruna gelmek iin
- yi gnler. Ben Madame Yvonne Marie Perrini aryorum.

 Hemireler birbirlerine baktlar ve yle birisi yok burada

dediler.
- Emin misiniz?
- Tabii. Herkesi tanyoruz.
Bozulmutum bu ie. Bildiklerimi anlatmaya, Yvonneu ve
yaamn tarif etmeye baladm. Ksa bir sre sonra, birisi atld:
- Siz Madame Trogerden sz ediyorsunuz!
- O kim?
- Yvonne Troget. Biz ona Vovon deriz. Eski bir demiryolu iisinin
karsdr. O bizim akmzdr. Yllardan beri burada yayor...
Hemireler o kadar sevindiler ki! Yvonneu birilerinin aramas
onlar mutlu etmiti. Kadn ok seviyorlard. Bana fazla soru
sormadan, Gelin dediler ve bir odaya girdik.
Olamaz byle bir ey!
Karmdaki yal kadn Nilgne o kadar benziyordu ki, hibir
tereddt yoktu. Bu, Yvonnedu!
Ve ayn Nilgn gibi glmsyordu!
ok sevindim, ok heyecanlandm.
Bulduk! Nilgnn annesini, Yvonneu bulduk!
Onu ptm ve hemen Grrz deyip odadan ktm.
Hemirelere, beni yurdun mdrne gtrmelerini istedim. Mdr
yok ama ok yaknda oturuyor. Telefon ederiz, hemen gelir
dediler.
Mdr beklerken hemirelerle konutum. Yvonne bu blgede
yaamt. ok uzun yllar, o yallar yurduna gelip gitmi, orada
kalan insanlara arkadalk etmi, onlara arklar sylemiti. Kocas ile
birlikte, devletin verdii emekli maayla oraya yerlemilerdi
sonunda...
Ama 1910 doumlu Yvonne hafzasn geni lde yitirmiti.
Hemireler, onu dnyann en iyi insan diye tantyorlard.
O kadar kiiye iyilikler etmiti ki
Peki dedim, Size hi ocuklarndan sz etmedi mi?
Bay Troger ile evlendii zaman 2 vey ocuu vard. Bize her zaman

kendisinin 3 ocuk annesi olduunu, ocuklarnn hepsinin ldn

anlatt.
ld sylenen ocuklardan birinin kapnn nnde, arabada
beklediini syledim.
Daha fazla zaman kaybna gerek kalmamt. Yvonne ne hasta,
ne sorunlu bir kimse deildi. ok seviliyordu. Bakn, dedim
hemirelere, Size kk kzn getireceim, benzerlik ok
artc
Arabaya gittim. Sanyorum aradan 1520 dakika gemiti.
Nilgn, uzaktan gzlerimin iine bakyor, bir iaret, bir umut
bekliyordu.
Glmsedim. Tamam dedim, Annenizle sizi artk
tantrabilirim!
Arabadan indi.
Tkezledi...
Bir daha tkezledi...
Nilgn yryecek halde deildi.
Kucaklar gibi sarldm ona. Sakin olun. Greceksiniz.
Annenizi peceksiniz dedim.
ki hemire, ilgi ve heyecanla bizi kapda bekliyorlard. Nilgn
grdkleri zaman, Cest pas possible! (Olamaz) diye haykrd biri,
sevin iinde O da benzerlii hemen farketmiti.
Yvonneun odasna girdiimiz zaman bir hemire bararak
konutu:
- Bayan Troger, ziyaretiniz var!
- Ziyareti mi? Bana m?
Nilgn kollarmdan brakp ne doru ittim, hemirelere de
arkada kalmalarn iaret ettim. ok uzaklamyordum, Nilgn
derse yakalayaym diye
O ne gzel karlama, o ne gzel kucaklamayd.
Kimse bir ey sylemiyordu.
Nilgn ve Yvonne, birbirlerine sarlmlard.
Hemireler glerek alyorlard.

 Kucaklama en az 10 dakika srd, sessiz!

O srada mdr bey geldi. Manzaray aknlkla izledi. Ses
karmamasn iaret ettim.
Nilgn bize dnd. ok kararl bir sesle, Ltfen bizi yalnz
brakn! dedi.
Mdre, kendisiyle konumak istediimi syledim. Brosuna
gittik.
Adam biraz kukuluydu. Bu insanlar kimdi, nereden
kmlard? Kendisine durumu anlattm. Nilgnn 40 yldr
annesinin ldn zannettiini syledim. Oysa kzlarndan biri
zaman zaman aryor ve lp lmediini soruyor dedi, ters bir
sesle
O Linetteti!
Mdr bizim bir miras peinde olup olmadmz anlamak
istiyordu herhalde Durumu kavraynca memnuniyeti artt.
Yvonneun dosyasn kard, gelir ve giderlerini bana gsterdi.
Bilgiler verdi. ok sevilen ve saylan bir insand. Daha birka yl
ncesine kadar hafzas yerindeydi. ok alkand. Onu herkes
Madam Troget olarak tanyordu. Demiryollarnda alan ok iyi
bir insanla, 35 yla yakn evli kalmt. 20 Eyll 1977de, kocas ile
birlikte bu yallar evine yerlemiti. Yani tam 16 yldr orada
yayordu! Kocas, yallnda yryemez durumdayd ve bakma
muhtat. Bayan Troget, lnceye kadar ona bakt. Kocasn ok
seviyordu ve baka kimselerin, hemirelerin onunla ilgilenmesine
izin vermiyordu. Ei 4 yl nce lmt. O gnden beri hibir
ziyaretisi gelmemiti. Halen yallar yurdunun en sevilen, saylan, en
neeli insanyd. Dier yallara masajlar yapyor, onlara arklar
sylyor, dertlerini paylayordu. Bakalarnn ziyaretisi gelince ok
seviniyor, ziyareti ile ziyaret edilenleri babaa brakyor, sonra da
mutluluk paylayordu.
O bir melekti!
Nilgn dndm. Kz da bir melek dedim mdre....
..............
Birlikte Yvonneun odasna dndk. Nilgn, annesiyle
konumuyordu. Sarlm oturuyorlard. kisi de glmsyordu.
Mdr devreye girdi:
- Madame Troget. Kznza kavutunuz, ne gzel, deil mi?

 - Kzm m? Uydurmayn
- Kznz Madame Troget, inann
- Benim ocuum vard. ldler
Sonra Nilgne dnd. Yanaklarn okad. Sen ne kadar
sevimlisin dedi. Elini tutmu, brakmyordu. Nilgn de annesinin
salarn okuyor, gzyalar iinde glmsyor ve susuyordu.
Biliyor musunuz? Nilgnn o anlardaki yz ifadesini,
mutluluunu izlemek ylesine heyecan verici ama ylesine
duygulandrcyd ki, yazarken gene gzlerim doluyor.
...........
Yvonne iin nemli olan, birilerinin onu ziyarete gelmesiydi.
Yllardr kaps hi alnmamt. Daha nce, kocasnn ocuklar,
babalar hayattayken, ok nadir de olsa, geliyorlard.
Bana dnd:
- Sen de gzel erkeksin. Bu kadnn kocas msn?
- Hayr, damadym.
Yvonnea, Damad olacam ama boanamyorum diye
sorunlarm anlatacak halde deildim herhalde
Ne gzel dilerin var dedi ve gld: Gzlerim sadece
dilerinin parlakln seebiliyor da
Biraz zihin ama giriiminde bulundum:
- Madame Troget. Sizin 3 ocuunuz vard. Linette, Pierrot ve
Nicole Hatrladnz m?
- Evet, ocuum vard. ldler
Nilgn annesiyle konuurken duvardaki resimler dikkatimi
ekti. Baktm, hi tanmadk simalar Byk bir tabloda birok resim
birletirilmiti. Duvardan indirdim. Kim bunlar? diye sordum
Yvonnea Bu erevenin iinde kocasnn resimleri olduunu
syledi ve Ben zaten artk resimleri gremiyorum, sadece
ereveyi alglyorum. O da bana yetiyor dedi. Hemireler, bize
fotoraftaki kiilerin yakn aile dostlar olduunu anlattlar.
Sonra, bir MT ajan gibi, Yvonneun odasndaki dolab ve el
antasn kartrmaya baladm. Dolapta bir ie kolonya, birka eski
elbise ve battaniye dnda hibir ey yoktu. anta da bo saylrd.

Bir eker dnda

Yvonne ok mutluydu. Kendisiyle ilgilenen insanlar vard
evresinde.
Size bir ark syleyeyim mi? diye sordu. Syle dedik.
O kadar ardm ki! Edith Piafn bir arksn, mkemmel bir
sesle ve eksiksiz sylyordu. Bir ak arks
Bitince, bir tane daha, bir tane daha syledi. Hissediyordu
arksn
Ve sesi o kadar gzeldi ki, en ufak bir rahatsz edici yan yoktu.
Mdr, 21 yldr bu yurdu ynettiini, Madame Troger ve eini
daha nceden tandn, ocuklar olduunu hi bilmediini, birka
sene nce, bir kadnn kendisini arayarak bilgi istediini ve kz
olduunu sylediini anlatt.
Maddi sorunu var m? diye sorduumda, O bizim her
eyimiz. Maddi sorunu yok ama olsa da lnceye kadar ona
bakarz. Hi endieniz olmasn dedi.
Nilgn, annesinin elini brakmadan, sessizce alyordu. Niye
beni hatrlamyorsun? diye mrldanyordu. Annesi glmseyerek,
Ah gzel kz. Sana yardmc olmak ok isterdim. Seni ok iyi
anlyorum. Ne yazk ki hibir ey hatrlamyorum. Ama u anda
ne kadar mutlu olduumu tahmin edemezsin diyordu.
O srada ses ve grnt kaytlar yaptm iin tm szler
hafzalarda
Yvonne, Nilgn teselli ediyordu. Sonra bana dnd, bacan
kaldrp, ayan kucama uzatt. Sen benim ayama masaj
yaparsan sana bir ark daha sylerim dedi ve ekledi: Korkma,
ayam temiz
Yine Edith Piaf
ark bitince konutum:
- Piafn arklarn ne kadar gzel sylyorsunuz.
Yant netti:
- Piaf kim?
Kafeteryaya getik. Oturduk, kahve itik. Nilgn, antasndan
Pierrotnun byke bir fotorafn kard:

 - Bak, senin olun!

- Ne kadar yakkl ocuk! Dileri de ok gzel! Benim ocuum
muydu bu delikanl?
- Evet, Pierrot.
- Ah hatrlayabilsem. Vard ocuklarm, biliyorum. ldler...
ocuum vard benim
Btn bu olaylar srasnda benim sadece resim ekmek ve ses
kayd yapmakla megul olduumu dnenler yanlrlar. Nilgn o
kadar mutluydu ki, annesine hayatn anlatmaya balamt. ou kez
Trke kelimeler kulland iin, kendisini ilgiyle dinleyen annesine,
yurt mdrne ve hemirelere tercmeler yapmak durumundaydm.
Hele, Anne, ben imdi Karayaln ile alyorum dedii zaman
herkes anlamsz ama anlamak isteyen ifadelerle bana dnd. Artk
Nilgn, annesine, Ankara Belediyesinin ynetimini ve sorunlarn
anlatyordu! Ben de, bu sevimli Fransz kyllerine, yeryznde
Trkiye diye bir lke bulunduunu, bakent Ankarann Bykehir
Belediyesinin Murat Karayaln isimli bir kii tarafndan
ynetildiini, Nilgnn de belediyede protokol mdr olarak
altn anlatma abasndaydm. O arada lafa karan Nilgn daha
ayrntl bilgiler veriyor, Karayalnn kalitelerini, bakanlk yaptn
ama Trkiyede politikann pek de istikrarl olmadn falan
anlatyordu. Herkes bizi akn akn dinliyordu.
Yvonne, Baheye kalm dedii zaman, mz harekete
getik. knca Nilgn bir sigara yakt ve annesinden ilk azar iitti:
- Sen sigara m iiyorsun. ok ayp! Ben hi imedim. Sadece akam
yemeklerinde bir bardak arap ierdik kocamla
Bahede dolaan dier baz ihtiyarlar yanmza geliyor,
Yvonneu pp gidiyorlard. O da, glmseyerek bizi tantyor ve
Bakn, bu benim kzmm. Bu da kocas galiba ama tam
anlamadm diyordu.
.........
Bu ilk ve muhteem buluma saat srd. Ertesi sabah tekrar
urayacamz syleyerek yurttan ayrldk. Birka kilometre tedeki
Okyanus sahillerine ynelip bir otel bulduk. O dklen, mzmzlanan
Nilgn gitmi, yerine neeli, bildiimiz Nilgn gelmiti. Sana bu
gece mthi bir yemek smarlayacam dedi.
Lokantaya gittiimiz zaman, garsona, Bize sakin bir ke

masas verin diyen Nilgnn gene muzurluu tutmutu. Koluma

girmiti. Kulama fsldad:
- Bak, grdn m? Garson da bizi karkoca zannetti. Bu benim gen
gzktm kantlar.
- Veya benim, sizin damadnz olamayacak kadar yal
gzktm
O gzelim kahkahalarndan biri nlad, herkes bize bakt.
Lokantada btn gece gldk, mutluluunu paylatm
Nilgnn Gene bana olmadk eyler anlatt, Karayalndan sz etti.
Ahmet Abinin, Dolunay olay patlaynca beni ldrmek istediini,
hayatm kendisine borlu olduumu, nk ona, Bu adam
ldrme, demez dediini anlatt.
ok gldk, o zor gnleri anmsayarak
Sonra bir anda ciddileti:
- Bak, sana ok ey borluyum. mrmn en gzel gnlerinden birini
yaattn bana. Anlayamayabilirsin ama salkl, sevimli, sevilen bir
annem olduunu grmek, onu kucaklamak beni ylesine mutlu etti
ki... Senin sayende Teekkr ederim. Biliyor musun, annem bu yaa
kadar yaadna gre ben de uzun mrl olurum belki Sana
yllarca kaynanalk yapacam
Elini tuttum. Ben de size ok ey borluyum. Sizin gibi
kaynana bulunmaz. Allah hepinize uzun, salkl mr versin
dedim.
O zaman nereden bilebilirdim, Nilgnn annesinden birka
gn nce leceini!..

Garson geldi, bizi el ele grnce rahatsz etmemek iin geri
dnd. Hesab istedim. Fatura o kadar yklyd ki Beni davet eden
Nilgn, elbette yanndaki erkein hesab demesini bekliyordu ama
biz kan kurasyz:
Hatrlatrm ki ben buraya davetli geldim. Yoksa siz de anneniz gibi
hafzanz m yitirdiniz? Czdannz aryorsanz antanzda
Adi herif dedi ve 800 franklk hesab dedi
..
Ertesi sabah, otelden kmadan nce yaadmz bir olay da

anlatmalym.
Kahvalt salonuna inerek bulutuk. Kk bir havuz
kenarndaki masaya ilitik. ok gzel, yeilliklerle donatlm bir
gney Fransa otelinin salonu Nilgn, bu gzelliklere dikkat ekti ve
Havuzun da gzkecei bir fotoraf ekelim. Ahmete
gsteririm dedi.
Tamam, ben sizin resminizi ekerim dedim ama
dinlemedi. Yerinden kalkt. Az tedeki masada oturmu, gazetesini
okuyarak kahvesini ien bir adama yaklat. Bizim birlikte bir
fotorafmz eker misiniz? diye sordu. Adam, kibarca kabul etti
ama Nilgnn istekleri bitmiyordu:
- Sizin masann yeri daha gzel. Fon iyi ksn. Biz bu masaya
oturalm, fotoraf iin
- Tabii Madam, buyrun.
Utanarak yerimden kalktm. Adamn masasna, Nilgnn
yanna oturdum ve poz verdim. Fransz, fotoraf ekip makineyi iade
ederken, Nilgn de teekkr etti ama yerinden kmldamad. Masa
deitirdiimizi unutmutu bile ve adamcazn kahvesini iiyordu!

Otelden ktk. nce bir alveri merkezine gitmemiz
gerektiini syledi Nilgn. Annesine terlik ald. eker gibi bir eyler
ald. Kolonya ve elbiseler ald. O arada ben de Portekiz rn birka
plak kadn heykeli bulup mstakbel kaynanamn bunlar bana
hediye etmesi iin msait ortamdan yararlandm. (Benim merakm
da plak kadn heykelleri Geri karm Dolunay, olmadk yerlerde,
Kocam plak kadn koleksiyonu yapar diyerek beni rezil etmeyi
srdryorsa da, koleksiyonunu yaptm sadece heykellerdir,
kadnlar deil)
Yallar yurduna dndmz zaman ayn hemireler
heyecanla bizi karladlar. Nerede kaldnz? diye sordular. Saat
10.30 olmutu ve tekrar dneceimizi sylediimiz Yvonne, sabah
saat 5ten beri yatann zerinde oturmu bizi bekliyordu. eri girer
girmez konumaya balad:
- Gelmeyeceksiniz sandm. Nerde kaldnz? ok garip ryalar grdm
sabaha kadar. Benim 3 ocuum vard. ldler Belki de lmediler
Beni grmeye gelmeniz ne byk mutluluk Gene geleceksiniz deil
mi?

 - Anne, ben ok uzaktan geldim. Gene gelmek iin aba

harcayacam
- Yavrum benim, kim bilir ne kadar yoruldun buralara gelmek iin.
Trkiye dediin yer Nallierse yakn deil, deil mi? Saol, zahmet
ettin. O kadar mutlu oldum ki Gelebilirsen her zaman beklerim
O arada, yal bir kadn odaya girdi. Nilgn grnce, Sen
Yvonneun ocuusun! dedi.
- Nerden anladnz Madame?
- Bana bir resmini gstermiti. 30 yl nce ekilmi, mayolu bir
resmi Ayn sana benziyordu
Ben hemen ajan edasyla sz konusu resmi aramak iin
dolaplara daldm ama bulamadm.
Birka saat sonra, sklarak Nilgne eildim ve Brksele
dnmemiz gerektiini, izin sremin dolduunu anlattm.
Yvonne glmsyordu. Nilgnn ald terlikleri de ok
beenmiti.
Yurt mdr yanmza geldi ve biraz konutuk. Nilgn, sk sk
gelemeyeceini anlatt ve Sizden bir tek ricam var. Anneme iyi
bakacanz biliyorum. Eer ona bir ey olursa, parmandaki o
gm yz benim iin saklayn. Annemden bana tek miras o
olacak dedi.
Mdr sz verdi ve telefon numaralarmz ald. O da
bilemezdi, kimin kimden nce leceini
Ve Brksele dndk. Nilgn Ankaraya gidip kocasna her eyi
anlatt. Geliinde ne kadar mutsuzsa, dnnde o kadar cokulu ve
mutluydu. Bir gece sonra Klal telefon etti ve aramzda u konuma
geti:
- Stk, ben sana, seni bir tenis topu gibi grmek istediimi; iimden,
her zerime geliinde sana iddetli bir darbe vurarak uzaklatrmak
geldiini, hem de itenlikle sylemi miydim?
- Sylemitiniz Ahmet Abi
- Sana, Damat, damat, seni dama atmak lazm demi miydim?
- Demitiniz Ahmet Abi
- Ben seni, nefret ettiin psikolaglardan birine de gndermitim,
deil mi?

 - Evet Ahmet Abi

- Ben senin nasl bir insan olduunu biliyorum ama Nilgn
annesiyle buluturarak yle bir eyi baardn ki, sana nasl teekkr
edeceimi bilemiyorum. Ama biliyorum ki, batan beri senin
hakkndaki dncelerimde hi yanlmadm.
- Teekkr ederim Ahmet Abi
Klal, yaanan zor gnlerde bile, benden hibir zaman nefret
etmedi, biliyorum Ama sevgisini byle gzel anlatmas beni ok
duygulandrmt

Nilgn annesini bir daha gremedi. Ama Dolunay da o kye
gtrdm, anneannesiyle tantrdm. Yani Yvonne gibi muhteem bir
kadn iki defa grmek sadece bana nasip oldu. kinci gidiimizde
herkes bizi sevgiyle karlad, Yvonne dahil lk ziyaretimizi
unutmamt ve torununu kucaklad zaman, artk, Benim
ocuklarm ldler demiyor, sevgi dolu arklarn sylyor,
torunu Dolunay efkatle okuyordu.
.........
Nilgnn lmnden on gn sonra Yvonneun vefat haberi
geldi Yurt mdr, gm yz sakladn sylyordu.
Gerek kalmad dedim
ok zld




LTFYE HOCA...

Klal Ailesinde en byk otorite, Ltfiye Hocayd.
Klallarn annesi Benimle tanmak istiyordu. Nilgn, Ankarada
olduumuz bir srada durumu bana endieyle bildirdi. Bu ok
nemli bir snavd.
Dolunay ve Nilgnle birlikte, Genlik Caddesindeki eve gittik.
Ltfiye Hocann elini ptm. Bizi arlayaca iin zellikle giyinmi,

kuanm, dierlerini artan bir ekilde parfm bile srmt.

Dolunayla ben ne kadar sakinsek, Nilgn o kadar gergindi.
Ltfiye Hoca, bana, Yanma oturun da greyim sizi dedi.
Kendi elleriyle hazrlad katmer tatlsn, ay sundu, sohbet ederek
yedik. Bir ara, yal kadn bana, Biraz daha ister misiniz? diye
sordu. Ben azm amamtm ki Nilgn atld:
Anne, gitmemiz gereken yerler var. ok teekkrler, Stk istemez!..
Bir soruya benim yerime yant verilmesinden nefret ediyorum
galiba
Tatllar nefis dedim. Eer sizce sakncas yoksa biraz
daha yerim ama servisi kendim yapacam, siz rahatsz
olmayn
Ltfiye Hoca bu tavrma kzmad, aksine memnun oldu
sanyorum.
Dolunay ve Nilgn bize hayretler iinde bakarken, bu
muhteem Cumhuriyet annesiyle hem tatllar yedik, hem koyu bir
sohbete daldk.
Bu grme, Klalnn da heyecanla bekledii bir olayd.
Annesine byk sevgisi ve saygs vard. Ondan gelecek olumsuz bir
yoruma phesiz ok zlecekti. Ama iyi not alm olsam gerek ki, o
gnn akam bulutuumuzda ok keyifliydi. Annem bile seni
sevmi, hayret! diye taklyordu. Ltfiye Hoca, oluna telefon etmi,
iltifatta bulunup, Dolunayn neden k olduunu anladm.
Adam ok kaliteli ama sen bunu onlara syleme demi...
Bu, Ltfiye Hocay ilk ve son grm oldu. Bulumamzdan
birka ay sonra ve Dolunayla evlenmemizden nce, Ltfiye Klal,
oturduu koltuun zerinde, byk bir huzur ve sadelikle ruhunu
Tanrya teslim etti.
Cumhuriyet annesi, bir 29 Ekim gn ld.
Ahmet Taner Klal, Ekim 1994te, Bir annenin yks
balkl u yazy yazd:
Yl 1926. Cumhuriyet ilan edileli yl olmutu.
Atatrkn eitim ordusu yetiiyor.. Her yz kadndan
sadece birisinin okumayazma bildii bir toplumda;
gelecein aydnlk kuaklarn eitecek bir ordu.
Dman Ankara kaplarna dayanr, Meclisin

Kayseriye tanmas gndeme gelirken bile Mustafa

Kemal daha uzak yarnlar dnyor. Toplad eitim
kurultaynn grevi, Trk kadn ve erkeine verilecek
eitimin ilkelerini saptamak.
Ortaa karanlndaki bir toplumu aydnla tamak
iin herkese gereksinme var.. Sadece erkeklere deil.
Ve 1910 doumlu bir gen kz, 16 yanda, Atatrkn
eitim ordusuna katlyor.
Kilisten Ankaraya kadar uzanan 44 yllk bir uzun
yryn balangcdr bu.. Bazen kendinden daha yal
erkek rencilerin de bulunduu snflarda balayan bir
savamn.. Anadolunun ocuklarna sadece okuma
yazma retmek iin deil; temizlii, iyi insan olmay, iyi
yurtta olmay ve Mustafa Kemalin gsterdii yolda
yrmeyi retmek iin verilen bir savamn. Yolu,
elektrii bulunmayan kylerden geen.. Madalyas
yetitirdii kuaklar olan, onurlu bir uzun yryn..
Ve gen retmen, hep gen kalarak yaland. Saysz
takdirnameler alarak. Kendisine ve tm insanlara
saygsn koruyarak. Ne mesleinden, ne de anneliinden
zveride bulunarak, inand dorulardan dn
vermeyerek. Hep en iyiyi yapmaya alarak. Gerek bir
Kemalist devrimci gibi, kendini hep yenileyerek.. an
anlama abas iinde torunlar ile bile arkadalk kurmay
baararak.. Herkese yardm yaamnn bir paras haline
getirerek. Hayatta tek bir kiiye bile tek bir ktlk
yapmayarak.
1990 ylnda Kilis Kltr Derneince yln annesi
seilerek. 1992 ylnda, Yoksullara Yardm ve Eitim
Vakfnca kran plaketi verilerek. Dinsel gerekler
dnda ban rtmeyerek.. Ama orucunu tutup, namazn
klarak.
80 yanda, aclar iinde ancak koltuk deneiyle
yryebilirken bile yurttalk grevini yerine getirmek iin
seim sandklarnn banda sraya girerek.
Kurtulu dizisini izlerken gzyalarn silerek..
Yaama gzlerini kapatmadan bir saat ncesinde bile
Cumhurbakanl Senfoni Orkestrasnn Cumhuriyetin

71. Yl Konserindeki cokuyu duyunca mutlu olup,

torunlarna anlatarak.
nancn ve onurunu, kendi gc ile ayakta kalabilme
istencini yitirmeden.
Bir nar gibi dik ve dingin.. Kkleri salam, dallar gr.
Olaanst bir retmen.. Olaanst bir anne.
Olaanst bir insan..
Atatrkn bir ocuu
Annemi sonsuzlua doru yolcu ederken bunlar
dndm.



BZM DN NE ZAMAN ?

Bu arada benim boanma davas ilerler gibiydi. Bu meselenin
u veya bu ekilde halledilmesi artt. Yasad beraberliimiz,
Trkiyede herkesin ban artyordu. Sorunu hi umursamayan tek
kii Dolunayd.
ki yl sren, benim amdan ok zorlu ve mcadeleli bir
dnemden sonra boanma belgesini Brksel Adliyesiden aldm.
Belgeyi drt gzle bekleyen ablam, Ankarada dn hazrlklarn
zaten iki yl kadar nce tamamlamt! ahitlerimiz olmay kabul
eden, zamann Genelkurmay Bakan Orgeneral smail Hakk
Karaday ve Anayasa Mahkemesi Bakan Yekta Gngr zden, bu
iten hibir ey anlamadklarn sylyor, Dn ne zaman? diye
sorup duruyorlard. Kardeimin boanmasn bekliyoruz
diyemeyen ablam kvranyordu.
Ahmet Taner Klalyla ilikilerimiz tamamen normale
dnmt. Anne, baba ve ablamlarla da Ankarada iyice
kaynamlard.
Benim boanma mahkemeleri daha sonulanmadan ama hedef
pek uzak deilken, Nilgn, ablama, Dolunay gelip bizden isteyin
artk demi. Zavall ablam, pek de muhafazakar saylr, byle
konularda Nilgn, samalama, daha erken falan diye

geitirmeye alm ama sabrszl ve muzip srar karsnda

kabul etmi.
Dolunay Klaldan kim isteyecek? Babam tabii Ama o da
tutturmu, Boanmam adama kz m istenir! diye Btn
bunlardan uzak, biz Dolunayla yuvamz oktan kurmuken, ablam
arada kalm, rpnyor.
O gece orada olmak isterdim. Babam sylene sylene, eline bir
hediye paketi alm, annem ve ablamlarla birlikte Klallara
gitmiler. Babam, yemein bir yerinde ayaa kalkp, nce zr
dilemi ve sonra da, Allahn izni diyerek Dolunay isteme nutku
atm. Nilgn gene sabrszlanp, Verdik, verdik diye barm da
babam o gerginlikten kurtarm Rahmetli annem, Dolunayla bana
o gn anlatrken glyor ama Elinizde maskara olduk hepimiz
de diyordu. Klalysa, Yahu kzm nce aldnz, sonra istediniz
diye ii akaya vuruyordu.
Ertesi gn ablam arayp, Bana bak, bizi ne durumlara
dryorsun! Ne oldu bu boanma ii? dedi.
Birka hafta sonra, nce belgeyi gnderdik, boanma
Trkiyede tenfiz davas alarak tannd ve dnmzden bir gn
nce Ankaraya gelip ok cici bir trenle evlendik. Ertesi gn de
iimizin bana dndk.
Dn gecesi, Nilgn ve Ahmet Taner Klal bata olmak zere
herkes ylesine mutluydu ki! O geceye katlan yzlerce dost, bu
mutluluu ok iyi anmsyorlar, eminim. Fransadan Tati ve Franoise
da gelmilerdi.
Benim tanmadm baz insanlar, Dolunayn kulana eilip,
Yahu korkmutuk. Bu adam o kadar da yal deilmi diyorlar,
Dolunaya, balangta, Gazeteciler put olur diyerek onu
vazgeirmeye alan Atom Damal, zr ve mutluluklar diliyordu.
O mutluluu paylamayan yoktu...
......
Neticede evlendik yani... ki yldan fazla sren gayri meru
beraberlik, 11 Mart 1995te, resmi nikahla noktaland. Dn o kadar
houmuza gitmiti ki, Boanp yeniden evlenelim diye espiriler
yapyorduk ama bizden baka kimse glmyordu... Aile fertleri,
nikahtan sonra, kovar gibi gnderdiler bizi Belikaya... Hadi imdi
ne haliniz varsa grn diyerek..


NEEL GNLER...

Deiiklik olsun diye, Brkseldeki elenceli anlarmzdan da
birka kesit yanstabilirim.
Dolunayla evlenmemizden sonra da, yakn evremizdeki baz
insanlar, aramzdaki ya fark konusuna kafa takmay srdrdler.
Biz bir sorun yaamyorduk, hl da yaamyoruz ama merakllarn
bu konudaki sorularyla sk sk muhatap oluyoruz. Onlara,
bamzdan geen baz olaylar keyifle anlatyorum:
Benim ilk eimden 3 olum var. Hayri, Haluk, Timur... Bazen
Brkselde, hep birlikte alverie kyoruz. Olanlar da bana
ekmiler, iri yarlar.
Bir gn, ddkl tencere almak zere bir maazaya girdik, hep
birlikte Satc kadn bana ve yanmdaki kalabala bakp, Size
olduka byk bir tencere lazm dedi ve bir modeli anlatmaya
balad. Dolunay, yanmda, beni kk darbelerle, aktrmadan
geriye itelemenin abasna giriti. Satc kadnn, ddkl tencerenin
zelliklerini bana deil kendisine anlatmasn istiyordu ama kadn
onu hi dikkate almyordu. Bana, Einize anlatn, kullanrken baz
eylere dikkat etmesi gerek diye bilgiler veriyordu.
Dolunay sonunda sinirlenip, kadna, Tamam, tamam,
anladk dedi ve ddkl tencereyi kapp kasaya doru yrmeye
balad. O satc kadn arkamzdan akn akn bakn unutmam
hi
..............
Sabahlar gazeteciden gazeteleri genelde Dolunay alrd. Ben de
bazen urar, o bu ii yapmadysa, ben alrdm.
Beraberliimizin ilk dneminde, gazeteleri satan hanm, bir
gn bana, Kznz gazeteleri sizden nce ald dedi. Kadn yllardr
Dolunay benim kzm zannediyormu, olur ya Ben hi aldrmadm.
Sempatik bir kadnd zaten, sohbetimiz iyiydi Ama eve dnnce
bunu Dolunaya anlattm. Gene ok kzd. Ertesi gn, gazeteleri
alrken, Kocam gelirse benim aldm sylersiniz demi ve
kadnn akn baklar karsnda kp gitmi.
Ben uraynca, kadn bana, Kznz bana sizin karnz
olduunu syledi galiba veya ben yanl anladm dedi.

 Bu frsat karamazdm dorusu zgn bir grntyle

kadna dedim ki:
- Yaa, sormayn. Annesi bizi terk ettiinden beri benim, sizin gibi ho
hanmlara yaknlamama, yan gzle bakmama, gzelliinizden
masumca istifade etmeme bile ok kzyor. Kskanyor. Ne zaman bir
hanmdan holansam, ona karm olduunu anlatyor.
Kadncaz, Yaa, vah vah dedi ama mesajmdan da
holand
Ben bu konumalar da Dolunaya glerek anlattm ve Hadi
bakalm, imdi nasl inandracaksn kadn! diye iddialatm.
Dolunay ne zaman gazeteleri almaya gitse ve kocasndan sz
etse, kadn, Tabii, tabii matmazel diyor ve efkatli ifadelerle onu
uurluyordu.
Bu sorunu Dolunay noktalad. Ahmet Taner Klalnn
Brksele bir geliinde kolundan tutup bizim gazeteciye gtrd,
Size babam tantraym diyerek...
Olay bilen ve en az benim kadar elenen Klal da bunu
dorulad, kadnn akn baklar nnde...
Ben bir daha uramadm oraya... Zaten tandk, ksa bir sre
sonra...
Bir baka macera, ok az erkein yaad trden Karm
benden istediler! Ksmeti kt yani
Yeni eve anak anten taktryordum. Bir Trk geldi, anten iiyle
urayor. Ben de peindeyim, dzgn bir i olsun diye Dolunay da
evin iinde dolayor. Antencinin dikkatini ekti ve aramzda u
konuma geti:
- Abi, maallah, senin kz iyi bym. 16 yana geldi mi?
- Evet, yle gibi
- Bak abi, bu gvuristanda kz ocuklar fazla babo brakmamak
lazm. Erken azyorlar yani
- Haklsn, dikkat etmek lazm.
- Abi dikkat etmek yetmiyor. Bunlar gecikmeden evermek lazm.
- Evet, dneyim bu konuyu
- Eer dnrsen, benim bir birader var. Afyonun Emirda ilesinin

Karacalar kynde Bir traktr, bir de benzin pompas var. Geri

benzin pompas henz almyor ama iyi bir yatrm. Biz de biraderi
Belikaya getirmek istiyoruz. Senin kzn burda oturumu da vardr.
Uygun grrsen tantrrz, mektuplarlar nce
- Yani sen benden anten takarken kz m istiyorsun?
- Abi, her ey ksmet
Adam o kadar iyi niyetliydi ve anteni takmas da o kadar
nemli ve gerekliydi ki, ii bytmedim. Sadece, Bana bak, byle
kz m istenir? Her eyin bir adab var dedim. O da bana,
Haklsn abi, biz bu iin adabn biliriz. Sen he dersen gerekeni
yaparz dedi ve eksik bir para yznden anten iini yarm brakp
gitti.
Ben bu arada gene iyi elenmitim ama iin sonu kt bitti.
Bizim antenci, sevinle gidip sada solda benim kz isteyeceini
sylemi. Birileri de, Ne diyorsun sen? Stk abinin kz yok, o
onun kars deyivermi.
Adam bizim anten iini yarm brakt. Utand m, kzd m
bilmem ama gelip ii bitirmedi
................
te kendinden 20 ya kk biriyle evlenmenin yaratt
sorunlardan rnekler Bunlar elendirici, mutluluk verici sorunlar
oldu bizim iin Bu tr olaylar yaadka Klallara zevkle
anlatyordum. Nilgn bol bol glyor, Ahmet Aabey her seferinde,
kendisiyle biraz dalga geilen kzna kar acma hissiyle onun
salarn okuyordu!..
.............
Tabii, insanlar Dolunay da ok takdir ediyorlar ama benim
iin endielendikleri de oluyor. Karm, tuttuunu koparan cinsten
Dergi kartyor; cumhurbakanlar, babakanlar, bakanlar, AB
Komisyonu yeleri, Avrupal parlamenterler, iadamlar, herkesle
artc ve iten bir diyalou var. Ben, gariban muhabir, o
patron!.. stediini yazyor, istediini sylyor, szn kimseden
esirgemiyor. Bunu grenler, phesiz, Bu adam bu kadnla nasl
baa kyor? diye dnyorlar bazen.
Durumumu, bir soruyla sze balayarak, u ekilde
anlatyorum:
- Sizin evde ekmek kzartma makinesi var m?

 - Var.
- Tamam. Ekmek kzartma makinesinin iine bir dilim ekmei koyun.
- Evet.
- Sada bir dme var, oraya basn, ekmek makineye girsin
- Evet
- Bir sre sonra, ekmek kzarnca, tk diye dar atar makine
- Evet?
- O ekmei elinize alp, kzarm bir blmn avcunuza yle koyun.
Ben solak olduum iin sa avcuma koyuyorum, siz sol avcunuza
koyacaksnz
- Evet
- Ekmek parasn yle bir avcunuzun iinde ezin. Ne olur?
- Ufalanr...
- Hah Sonra ellerinizi birbirine arparsanz ufalanm ekmek
paralar etrafa yaylr. Biraz stnze dklr. Onlar da elinizin
tersiyle, fleyerek datrsnz, hepsi gider
- Evet. Ne olmu?
- te ben Dolunayn avcunun iinde yle bir ekmek krnts gibiyim!
Genelde, bu konumay ksa sreli bir sessizlik izler. Sonra,
bazlar acyarak, bazlar glerek, bazlar da, Bu adam gerekten
garipmi diye dnerek yanmzdan uzaklarlar.
Bu hikayeyi Nilgnn yannda birilerine de anlatmtm.
nanmayn, bunlar gerek deil gibi aklamalara girimiti

NLGNN TRKES

Nilgnle bir araya geldiimiz zamanlar, Trkesine ok fazla
Franszca kelime katmaya balar, iin kolayna kaard. Hep anlatlr:
Aydoan ve Nkhetin kz Alevi bir grdnde, Fil gibi
olmusun dedi.
Sonradan anlald, olduka kilo vermi olan Aleve ne demek
istedii:
Franszcada, zayflayan insanlara, iplik gibi olmusun
derler.
pliin Franszcas fil
.........
Bir Paris gezintimizde de, ieki bir kadndan iek almaya
kalkt. Biz uzakta bekliyoruz. Kadnla aralarnda bir tartma
olduunu fark ettik. Sonra hmla yanmza geldi. Ne biim kadn
yahu! dedi, Buketler ka para diye soruyorum, cevap vermiyor.
Anlamadn sylyor Geri zekal Trke konuuyoruz,
anlamyor!
Ahmet Aabey, her zamanki sabr ve skunetiyle, deneyimli bir
koca olarak karsn sakinletirdi:
Ama Nilgn, Paristeyiz Kadn Trke anlamayabilir!..
............
Nilgnn Trkesi artcyd. Aksanna ramen kelime
hazinesi ok geniti. Baz kelimeleri bilinli olarak yanl kullanrd,
artmak, elenmek iin
Bir gn, Ankara Belediyesinin bir binasna gittik, Dolunay,
Nilgn ve ben Ablam, o binada belediye avukat olarak alyordu,
Brosu 5. kattayd ve asansr bozuktu. Dolunay, ablam alp gelmesi
iin yukar kata gnderdik, Nilgnle ben girite beklemeye
baladk. Kapda oturan bir zabta memuru vard ve Nilgn, Ben
de belediyede alyorum diyerek hemen adamla sohbete giriti.
Adam da, her akl banda memur gibi, ilk dnd konudan lafa
girdi:
- Ne zeman emekli olecen?
- Daha var. Sen?

- Bi yl kalde...
- Ne yapacaksn, emekli olunca?
- Gye dnecem. Orde bi erazi va
Sohbet koyulat. Nilgn, merakla dinliyor ve adamn
heyecann paylayordu. Ky yaknlarnda dere olup olmadn falan
soruyordu. O sorduka adam anlatyordu. Bir ara, Nilgne bir soru
geldi:
- Senin Trken bi garip. Nirelisen sen?
- Bordeauxluyum.
- Bordo nirde, Garadeniz mi?
- Hayr Fransa
- Sen gvur mesen? Gvur olsen belediyeye almazlar Niye orde
doden?
- Ben Trkm.
- O zaman dore derest konusene
Nilgn bu laflara kzsayd adam ben orada halayverecektim.
nk, gerekten, konumalarn dinlediim zaman Nilgnn tm
sylediklerini anlyordum da zabta memurunun aksan ylesine
bozuktu ki, onu izlemekte byk zorluk ekiyordum. Ama Nilgn
glmseyerek konuyu deitirdi ve adama hangi dereceden emekli
olacan, ne kadar maa alabileceini falan sordu, uzun sohbeti
srdrd
.........
Trkesine gvenirdi Nilgn, hata yaptn da bilir,
umursamazd. Trk filmlerinde seslendirme bile yapmt. lkede
onun kadar iyi Trke konuan ka yabanc asll vard ki? Hatalarn
toparlamasn da bilir, hi beceremezse gler geerdi.
Ankara Belediyesinde grev yaparken, bir Fransz heyetiyle
Murat Karayaln arasnda tercmanlk iini stlenmiti. Karayaln,
gzlemciden sz etti bir ara ve Nilgn bunu, rontgenci diye
evirince Franszlar kahkahay bastlar. Aslnda kt olan Trkesi
deil, Franszcasyd! Karayaln misafirlerin niye gldklerini
anlamak istiyordu, Nilgne sordu.
Gzel bir espri yaptm da ondan...

..........
Nilgnn Ankara Belediyesinden ayrlnn hikayesini
unutmutum. Dursun Atlgan, Brksele gnderdii notlarda, .
Melih Gkekin ikencesi balyla anlatp hatrlatyor:
Ankara'da, Atatrk Orman iftlii'nin yan banda bir
restoran vardr: Marmara Restoran... Klallar bizi, bir gn
nce Ankara'daki gzel evlerine davet etmilerdi. Onlar o kadar
sevmitik ki, ertesi gn de birlikte olmak istedik ve bu
restorana, onlarn da ok sevdikleri Emin zdemir Hoca ve
deerli ei Oya Hanm ile birlikte davet ettik.
Ahmet Taner Hoca, yemek semede, arap semede ve
gzel sohbet etmede gerekten rnek gsterebileceimiz
dostlarmzdan biriydi. Marmara restorannn bahesinde, bir
aa altnda masay ayrtmtk.
Nilgn Hanm gzel gzel anlarn anlatyordu. Bir ara
sordum:
Nilgn Hanm, siz bildiim kadaryla Ankara Anakent
Belediyesinde protokol mdr olarak alyordunuz. Nasl,
neden ayrldnz?
Birden hznlendi ve anlatmaya balad:
Melih Gkek belediye bakan olduktan bir iki gn sonra
beni makamna artt. Hem de akam mesai saatinden sonra.
Ben de gittim. Koridorda bir sandalye verdiler, oturdum.
Bekliyordum, ama sra bana bir trl gelmiyordu. Bir taraftan
da ember sakall ve silahl korumalar koridorda gidip
geliyorlard. O kadar ok sklm, o kadar da ok
kukulanmtm ki... Bir ara saate baktm, 21.00'i geiyordu.
Yine beklemeye koyulmutum, sonrasn anmsamyorum.
nk dp baylmm...
............
Onunla ilk karlatmda ad Nicoled diyor Prof.
Nermin AbadanUnat ve anlatyor:
Yl 1967 ya da 1968di. Meslektam, eski rencim,
tarihi Taner Timur ve sosyolog demograf ei, keza eski
rencim Serim Timur, beni Ankarann serin, serin olduu
kadar dinlendirici bir yaz gecesi, Kavaklderedeki evlerine
davet etmilerdi. Gecenin srpriz konuu, eski rencim Ahmet

Taner Klalnn yeni evlendii ei idi. Baheden girdikleri

zaman, gelen gen kadnn gzellii karsnda bir sre
donakaldm. Glmsemesi ile birlikte etrafa nlar akan beyzi
yz kusursuzdu. Boy pos, endam, giyim kuam, her ey ahenk
yanstyordu. Fakat en nemlisi, gzellii ile birlikte aa
vurduu mutluluktu. O gen kadn gren herkes, hayatnn
erkeini bulmu olduunu yznden okuyabiliyordu.
Konumamz anmsamyorum, sadece Trkiyeyi, Ankaray,
kocasnn ailesini, Trkiyedeki insan ilikilerini ok olumlu
bulduundan sz ettiini hatrlyorum.
Nicole, ksa bir zaman iinde tercihini yapt ve istencini,
iradesini kullanarak yeni bir kimlik seti. Hepimizden yeni ad
ile, Nilgn diye armamz istiyordu. Son derece zevkle
dedii ilk evinde, o sade, kk sosyal konutta ka kez konuu
olduk. Byk kz Altnay bizi danslar, mimikleri ve taklitleri ile
gldrd zaman her gen anne gibi evladndan gurur
duyuyordu.
Nilgnle, kocas Kltr Bakan olduu zaman da
karlatm. Yapt ilgin d yolculuklardan sz ettii gibi, her
gn kanserin penesine dm, iyilemez damgas vurulan
hastalara leyin yapt ziyaretlerden de sz ederdi. Bana,
moral vermenin erdemlerinden sz ediyordu. Kzlar
bymt artk, vaktinin bir ksmn toplumun yerine
getiremedii devlere adamay grev bilmiti.
12 Eyll 1980den sonra Nilgn Ankarann en zarif
maazalarndan birinin yneticisi olarak buldum. nsanlar
arasnda iletiim kurmann ustaln bu alanda da kantlamt.
Daha sonralar ise Ankara Belediye Bakanlnn Protokol
Mdr olmutu. Avrupa Konseyi Kadn Erkek Eitlik
Komisyonunun yelerine, Ankaradaki toplant vesilesiyle Golf
Kulbnde verilen akam yemeini byk bir zenle
hazrlatmt. Fakat yksek grev bilinci, kurallara kar
duyduu sayg nedeniyle, gerek katksn o sevimli
alakgnlllyle rtmesini bilmiti.
1988 ylnda, Ankara niversitesinden ya haddinden
dolay emekliye ayrldm zaman, onuruma en gzel veda
partisini Nilgn verdi evinde. Ahmet Tanerle birlikte adeta
yoktan var ettikleri mitkydeki o gzel villann her yan, Trk
kltrnn yaptlar, kitaplar ve sevgi ile rlmt.
Olaanst yemekler yapard, yemeklerin tad kadar

grnmleri de gzlere ziyafetti.

Nilgnle en son karlamam geen sonbahar, o gzelim
yuvasnda olmutur. Sonbaharn ilk byk saana o akam
Ankarann trafiini bir kaosa evirmiti. Zaman iinde kocaman
bir mahalleye dnm olan mitkydeki evlerini bulmamz ok
vakit almt, fakat Nilgn her zamanki neesi, konukseverlii
ile akamst ayna bekledii konuklarna mkellef bir akam
yemei kartt. Yamurun etkisiyle buram buram toprak kokan
bakml bahesinin aalarn, ieklerini bir bir tantt, o srada
yurtdnda okuyan kzlarndan zlemle sz etti.
Nilgn benim iin her zaman hayata ball, iyimserlii,
Trkiyeye kar besledii engin sevgi ve kiiliini glendiren
inanc artracaktr.
Yeryznde iyilik yapan melekler varsa, Nilgn kukusuz
onlardand!
...........
Nilgnn iki eski ve yakn arkada Nurcan stnba ve Nail
Tokcan... Onu anlatmakta byk zorluk ekenlerden, ikisi de...
rktc boyutundan sz ediyorlar Nilgnn... 1 Nisan
akalarnda en ar kazklar yemiler de ondan herhalde... Her 1
Nisan geliinde tedirginlik iinde beklerdik diyorlar.
Nail, O e , k, dost olan bir kadnd diyor ve ekliyor :
Hayat, en zor anlarda komik, yapc, mutlu taraflarndan
yakalama yetenei artcyd. Bal bana bir hayat tarz...
Yaamn ne kadar gzel olduunu sadece eine ve ailesine deil,
tm evresine hissettirmek isterdi ve bunda baarl olurdu.
Herkesi mutlu etti...
Ve Nilgnn, mitkyde, henz inaat tamamlanmam evde,
bidonlarn zerine rtler rterek dzenledii alakgnll al
davetini anlatyor Nail Tokcan
Ticaretle uraan Nurcan stnba, bir gn Nilgn`n
kendisine iki mstear gndereceini sylediini; gerekten iki
kiinin geldiini ama msteara hi benzemediklerini anlatyor ve
ekliyor: Meerse mteri demek istiyormu...
Nurcann anlattklar arasndan u ksa kesit dndrc ve
anlaml:
Sessizlii bozan gzel bir mzik gibiydi... Onun olduu

yerde somurtulmazd. En kt zamanmda, aile fertlerimi trafik

kazasnda kaybettiim zaman bana gelip krep yapmt. En zor
durumlardaki insanlar yeniden hayata tayacak bilgi ve
enerjiye sahipti. lmnden sonra, hastaneye getirildii zaman
onun yaamn dndm. Hangi kaderdi onu buralara getiren?
ok arpc gereklerle karlatm o zaman... Kader deyip
geitiriyoruz tesadfler zincirini... Ahmetle evlendi, Trkiyeye
geldi, mslman oldu ki bu bir ayrnt... Trk toplumuna uyum
salad; kaderini, sevincini, acsn bizlerle paylat. Bize
benzemeyen birok taraf vard. Bizim ask suratl halimizin
tersine hayat, nee dolu bir insand. Karyaka mezarlnda, bir
tek aa bile olmayan bir yerde, gneten emsiyeyle korunan
tane kara cppeli hocann dualaryla, toz toprak iinde,
alelacele topraa verildi. O resmi hi unutamyorum. O manzara
bana ok dokundu. Fransadan alp getirdik, Karyakada
mezarla braktk ite...
.........
Nilgn Klal`y ok iyi anlatmas gerekenlerin, beklenenlerin
banda herhalde Murat Karayaln geliyordur. Karayaln`n Ankara
Bykehir Belediye Bakanl dneminde Nilgn protokol
sorumlusuydu ve mrnn en youn, en hrsl ve en gnll
hizmetlerini veriyordu. Belediye`nin maskotu gibiydi.
Karayaln ok zorland Nilgn` anlatacak kelimeleri
bulmakta... te syleyebildikleri:
Nilgn`n ad getii zaman onu ok keyifli bir
glmsemeyle anyorum. Nedenini tam bilemiyorum ama
tebessm ediyorum adn duyunca... Gzleri, glmsemesi,
scakl, sevgisi, alkanl... ok etkilenmitim. lgn gibi
alyordu. Ankara`ya yeni gelen veya bakentten ayrlan
yabanc bykelilere yemekler veriyordum. Trkiye`yi
evreleyen lkelerin byk belediyeleriyle eitli ilikiler
gelitirmitik. Konferanslar dzenlenirdi: Balkan Bakentleri
Konferans, Karadeniz Bakent Belediyeleri Konferans...
Belediye olarak uluslararas sermaye piyasalarna aldk;
Almanya`da, Japonya`da tahviller sattk. Yabanc finans
kurumlarnn temsilcileriyle temaslar oluyordu. Nilgn, btn
bu almalarda, yabanc konuklarn arlanmas ve onlara
ilikin protokol ileriyle megul oluyordu.
Yabanc bir konuk geldiinde Nilgn, zel Kalem`de her
trl hazrl eksiksiz yapm olurdu. Karlamada,

randevularda hazr bulunurdu. ylesine ilgin ve artc bir

kiilii vard ki... rnein, yabanc konua ne ieceini sorard
ve garson siparileri getirdii zaman servisi garsona
yaptrmazd, kendisi yapard. Balangta hepimiz ok ardk
buna... Garson da, ben de, konuklar da... Aslnda ok ho, ok
scak bir yaklam; bir kuruluun, gelen konua gsterdii
itibarn ifadesi bu... Ama Nilgn bir siyaseti eiydi, kocas
bakanlk yapmt. Bu alakgnll tavr, grdmz,
altmz trden deildi... Bir keresinde Mslman konuklar
camiye gtrm. Cami kapsnda, adamlarn ayakkablar
alnmasn diye banda beklemi. Misafirler bunu bana dehet
iinde anlattlar.
Olaanst bir dostluumuz vard ama resmi ortamlarda
ve grevde benimle ok mesafeliydi Nilgn...
ok ciddi alrd. Baarl sonulardan gurur duyar,
memnuniyetini ok scak bir bak ve glmsemeyle ortaya
koyard. Kzd zamanlar da olurdu. O zaman bana uzaktan
gzlerini kocaman aarak, sert sert bakar ve Franszca bir eyler
sylerdi. Anlamazdm neyse ki...
Bu ok nadir olurdu zaten...
ki yl kadar birlikte altk. Hogr ve sevgiye dayal bir
kiilii vard. Olumsuzluklar dile getirmeyen, sorunlar iine
atan, gncel yaamn olumlu ynlerini arayp bulan bir kiilik...
Oysa Belediyenin zel Kalem`inde almak zor iti. Nilgn,
maddi ve manevi hibir sorununu bana yanstmad. steseydi
bunu yapabilirdi. O evrede grev alan insanlar bir yn
sknty, sorunu bana amtr. Nilgnden hibir zaman ikayet,
dedikodu gelmedi. Oysa skntlar yaadn biliyorum. Ben
Nilgn`le hi sorun yaamadm ve onun bakalaryla yaad
sorunlar bana hi yansmad, ne kendisinden, ne dierlerinden...
Ona hayran birisi olarak ve karar yetkisine sahip ynetici
sfatmla benden ne istese yapardm ama hi istei olmad.
Gerek bir profesyoneldi.
Ben ok sinirli bir insanm aslnda. Sinirimi, tepkilerimi
kamuoyuna gstermek yerine yaknlarma gsteririm.
Yaknlarm da bundan ok yaknrlar. Nilgnn gler yzn ne
zaman grsem sakinleir, rahatlardm. Benim yanma kimse
yaklaamazd, Nilgn`nse dokunulmazl vard...
Nilgn` tanmayanlar da tanmal ama onu yazyla

anlatmak, tantmak ok zor olsa gerek. Nilgnl kolaylar

anlatmak ok g. Fiziki zelliklerini, kiiliini anlatmak ok
zor. Karakteriyle fizii ok uyumluydu. Baz eyler grlmeden
anlalamaz.
Onun tavrlar; aktrmadan her eyi kontrol altna almas
herkes tarafndan kabul ediliyordu. Ben Belediye Bakan
olarak kabul ediyordum. zel Kalem kabul ediyordu. Odaclar
kabul ediyordu. Nilgnn bulunduu ortamda herkes Nilgnn
parametreleriyle davranrd. Bulunduu ortamda belirleyici bir
figrd. Rahatlatc tavr, davranlar, nerileri herkesi
etkiliyordu. Herkese kendisini ezamanl olarak sevdirebiliyor
ve saydrabiliyordu.
Kitaba muhakkak onun renkli fotoraflarn koyun.
Tanmayanlar glmsemesini, yzn grsnler muhakkak... O,
Ahmet Taner Klal`nn ei olarak deil, Nilgn olarak
anlatlabilir.
Hayr. Bence Nilgn yazlamaz, anlatlamaz Yaanr



LM DNCES


Brkseldeki yuva, Trkiyedeki aile fertleri iin bir snak
gibiydi.Klallar, Ulular, Erkseler bunaldklar zaman kap geliyor
veya Avrupa grevleri srasnda her frsat deerlendirip bize
uruyorlard. Bunun bir nedeni de, evdeki zgrlk havasyd.
Brkselde toplum basks, siyaset yoktu. Ortam ok farklyd bizde...
Hl da yledir zaten...
Almanya Atatrk Dnce Dernei Bakan Dursun Atlgan
anlatyor:
57 Mays 1995 tarihlerinde, Almanya'nn eitli
eyaletlerinden 40 kadar niversite rencisi gencimiz iin
Extertal'de bir seminer dzenlemitik. Seminerin konusu
mparatorluktan Cumhuriyete ve Kemalizm'in Gncellii idi.
Trkiye'den iki deerli bilim adammz davet etmitik. Prof. Dr.

Ahmet Taner Klal ve Prof. Dr. nsal Yavuz... Prof. Klal,

sevgili ei Nilgn Klal ile gelmiti Almanyaya...
Seminerin Kemalizm'in Gncellii blmn Prof.
Klal, mparatorluk'tan Cumhuriyet'e kesimini de Prof. Yavuz
anlatt. Sorularyantlar blmnde ilgin, bilinli, gzel sorular
soruldu. gn sren seminer sresince, her kahvalt ve her
yemekte, konuklarmzn deiik rencilerin masalarnda
bulunmalarn ve hepsiyle yakndan tanmalarn istiyordum.
Bu, hem konuumuzun ve hem de renci arkadalarmzn
houna gitmiti. Seminerin son gn, pazar gn, Dsseldorf'un
irin kasabalarndan Monheim'e dnmtk.
Nilgn Hanm o gnlerde daha da yakndan tanma
frsatn bulmutuk. Sevecen, insancl, hep gler yzl,
konuksever, konumasever bir insan, kzlarna ok dkn bir
anneydi. O gnlerde Altnay Amerika'da, Dolunay da
Belika'dayd. Ahmet Taner Hoca da kzlarn ok severdi.
Monheim ile Brksel aras 260 kilometre kadard.
Konuklarmz, o gn mutlaka Dolunay'a ve ei Stk Ulu'a
kavumak
istiyorlard.
Konuklarmz
grmek
iin
Monheim'deki evimize gelmi olan dostlarla gzel sohbet
srerken, ben, Dsseldorf ya da Kln'den Brksel'e tren olup
olmadn aratrmak iin alma odasndan srekli telefon
ediyordum. Ne var ki, saat 18.00 sular olmasna karn, pazar
gn olduu iin, tren yoktu Brksel'e.
Hayret etmitim fakat, ne yapacam da hemen
planlamtm: Klallarn bir gn daha bizimle birlikte
olmalarn isteyecektim ve ertesi gn, arabayla, eim Latife ile
birlikte Brksel'e gtrecektik onlar...
Misafir odasna girdiimde hem Ahmet Taner Hocamzn
ve hem de sevgili ei Nilgn Hanmn gzleri bendeydi.
Kendilerine, Bugn maalesef Brksel'e tren yok dedim. Nilgn
Hanm'n beti benzi solmu ve oturduu koltua geriye doru
dvermiti. Ahmet Taner Hocann da keyfi kamt. Bir an
nce kzlarna ve damatlarna kavumak istiyorlard. Belli ki
kendilerini buna hazrlamlard.
Merak etmeyin, sizi yarn gtreceiz Brksel'e dedim
ama zldklerini grdk hepimiz. Konuklardan Mnir Bey,
Hocamz ve Nilgn Hanm Brksel'e biz bugn ulatrrz
dedi.

 Klallar, biraz mahcup, Yorulursunuz, olmaz diyorlard

ama araba hazrlanyordu artk.
O gn, Brksel'e giderken, Nilgn Hanm unlar
sylyordu:
Sevgili Atlganlar, imdi Brksel'e gidiyoruz. Ama bu yl
Amerika'ya da gideceiz. Altnay oradayken Amerika'y grmek
istiyorum. Geri Ahmet gitti grd, biliyor ama ben henz
grmedim. Amerika'y grmeden lmek istemiyorum...
lmek de ne demek, aznzdan yel alsn dedik hep
birlikte.
Evet, ksa bir sre sonra, Ahmet Taner Klal ve Nilgn
Hanm Amerika'ya gittiler, Altnay' ziyaret ettiler ve sa salim
geri dndler. Fakat kaderin cilvesine bakn ki, 7 Mays 1995
Pazar gn, Nilgn Hanmn Amerika gezisine ilikin olarak
syledii o szler, 9 Eyll 1995'ten beri kulaklarmzda nlar
durur hep...
...............
Ablam Il benden ya byk. ok iyi geinen iki karde
olduk hep. Bu uyumun kayna o oldu. Ben ailenin haylaz, o
baarlaryla gurur kaynayd. Ben snfta kaldm veya bir okuldan
atldm sene o iftiharla geerdi. Bilgi yarmalarnda okulunu temsil
eder, srekli kutlama mektuplar alr, bu baarlar beni ailemiz
nazarnda g durumlara sokard.
Hi kavga ettiimizi anmsamyorum. Birbirimize hi yalan
sylemedik. Her zaman benim dert ortam oldu, kendi skntlarn
saklayarak... Bazen evde zlm, alarken grdm olur. Bir
arkadann sorunu onu perian etmitir. Benim yarattm sorunlar
da yormutur onu ama Dolunay olaynda yaadklar, herhalde
hayatn deitirdi.
Ei, Haluk Aabey, beni bu maceradan vazgeirmek iin
saatlerce, gecelerce dil dkerken, Il odasndan kmyor, phesiz
ok zlyordu ama bana hibir ey sylemiyordu. Toplum basks,
adetler, gelenekler, her ey onun iin ok nemliydi. aresizliimi de
gryordu ama iin yardm edilecek bir taraf yok gibiydi. Nilgnn
tavr onu ok artyordu. Iln, Dolunay kadar kz vard ve byle
bir olayn kendi bana da gelebileceini varsayyordu. lkeler,
kurallar yklyordu bizim yzmzden...
Nilgn ve Ahmet Taner Klal iftiyle Il ve Haluk benim

kanalmla tanmlard. Balangtaki protokol grmesi, sratle

glenen bir dostlua kaplar at. Ayrlmaz bir drtl ekip
olumutu. zellikle Nilgnn son senesinde hemen her gn
birlikteydiler, her eyi kardee paylatlar. Il Nilgnden sevgi
yanstma becerisini; Nilgn Ildan soukkanl ve mantkl yaklam;
herkes Ahmet Tanerden sakin ve hogrl olmay rendi. Haluk
ise, hangi konu konuulursa konuulsun, yryen bir ansiklopedi
gibi, bilgi aratrma ve danma organ oldu. Btn bu manevi
alveri, dostluu her gn daha gl ve vazgeilmez kld.
Ve Il, kardei sayesinde Nilgn gibi olaanst bir insan
tanmasn byk bir kazan olarak gryordu. Aralarndan su
szmyordu. ki srda, amlderedeki kk da evine ekilip
dertleiyorlar, tm duygular ve anlar paylayorlard.
Il bir sr kp! Bu kitab yazacam ve herkesin katksn
istediimi sylediim zaman, Beni kartrma dedi. Biliyorum, iki
kadnn, iki annenin, iki ein paylatklar ok srlar var. Sayg
duyuyorum, srar etmedim. te ablamdan alabildiim yzeysel
birka an notu:
Nilgnle amldere'de birlikte kaldmz, kimseyle
olmad kadar uzun ve srlarla dolu konumalarmzda, Ahmet
Beyi ok sevdiini, ona hl k olduunu anlatrd.
Ahmet Bey, ok kltrl ve demokrat bir adamd ama
Nilgn'n kaytsz artsz kendisine hayranlna o kadar
almt ki, bri oynarken bile bunu ok net hissederdik. Brite
drdmz de deierek birbirimize e olurduk. Nilgnle ben e
olduysak, bana ka gz iaretleriyle elini belli etmeye alr ve
hile yapmamz iin urard. Bir sre sonra brite hilenin pek
olamayacan ve zaten benim hile yapamayacak kadar
yeteneksiz olduumu fark etti ve bu fikrinden vazgeti
Yine de, ikimiz e olduumuz oyunlar cok keyifli geerdi.
Ahmet Bey bu durumda mutlu olurdu, nk NilgnIl
ikilisini, AhmetHaluk ikilisi genelde yenerdi. Bir sefer,
amldere'de ok iddial bir bri partisi yaptk. Nilgn ve ben,
normalde brite pek olaan olmayacak ekilde, srkonturlu bir
5 trefl karp mthi puan aldk. Ahmet Bey bu yenilgiyi bir
trl kabullenememi, lzumlu lzumsuz her eye barp
arm, bu da beni ve Nilgn' iyice keyiflendirmiti. Ayn gn,
Fenerbahe'nin bir ma vard ve ikinci ok, Ahmet Beyin can
gibi sevdii Fenerbahe'nin, imdi hatrlayamadm bir tara

takmna yenilmesi oldu. O gn "Kara Pazar" diye adlandrd ve

senelerce unutmad.
........
mitkydeki ev, gnden gne gzelleti. Nilgn'n
lmnden birka gn nce, "Artk bitti, eve bir ivi bile
akmamz gerekmiyor. Tek sorun, kapnn nndeki sokak
lambas, ona da yapacak bir ey yok, yanmyor" dediini
hatrlyorum. Buna ok seviniyordu, yorgunluklarn sonuydu.
Nilgnn ruh hali ok deikendi. Her zaman mutlu ve
neeli grnmesine ramen, onu yakndan tanyanlar, arada bir,
gzlerindeki hzn ya da endieyi fark ederlerdi.
lmnden iki ay evvel, byle tatsz bir psikolojideyken
bana, Bana bir ey olursa Dolunay ve Altnayn sorumluluunu
alr msn? dedi. Neye uradm ardm, panikledim. Bir
sorun mu var? diye sordum. Sadece sz istiyorum, szn
tutacan biliyorum dedi.

Byle
tuhaf
konumalardan
holanmadm,
gelgitlerinden rahatsz olduumu, tabii ki kzlarn kzm gibi
grdm ama bu konumann bitmesini ya da gerekesinin
aklanmasn istediimi syledim. Tamam, tamam. Gzlerin
sz verdi zaten diyerek laf evirdi, glmeye balad. Bir sorunu
olmadn, torunlarnn bakm iin ortak hareket etmemizi
istediini falan syledi. Altnay veya Dolunay ocuklarn ok
sk getirip beni bunaltrlarsa yardm eder misin? demek
istemi szde...
O gn yar ekindiim, yar verdiim szn, hayatm
boyunca byk bir sorumluluu srtlamam anlamna geldiini
bilemezdim ama hl bilemediim bir nedenle Nilgnn
gzlerine ok dikkatli baktm, yreimde bir skma
hissettiimi ve daha sonra, o hafiflemi bir ekilde en akrak
konuurken bile iimin titrediini hatrlyorum. ocuklarn,
tam Nilgne yakr bir tezcanllk ve duygusallkla, benim
manevi nfusuma geirmiti.
Nilgnle son grmemiz, unutamadm bir gn oldu.
Birbuuk ay kadar Belika'da kalmtk, birbirimizi ok
zlemitik. Geldiimizde bizi karlayp mitky'e getirdiler,
birlikte nee iinde yedik, itik ve bri oynadk. Perembe gn
de bizde bulumak zere szletik. Bu arada check up'tan
gemek iin Bayndr Hastanesine gideceklerini, cumaya

Altnay'n Amerika'dan dneceini ve haftasonu da birlikte

tatile kacaklarn sylemilerdi.
Perembe akam bize geldiklerinde Nilgn biraz
deiikti, durgun ve dnceliydi sanki... Salk kontrollerinin
sonucunu grenmek istediimizde ilgin bir diyalog geti
aramzda. Hastanede yaanan bir aksilikten bahsetti. Yanl
hatrlamyorsam, akcier rontgenini ya da tahlil raporunu
inceleyen doktor, grd bir ey karsnda baka bir doktorun
fikrini almas gerektiini sylemi ve hemen geleceini
belirterek odadan km.
Nilgn, yarm saat, 45 dakika kadar bir sre doktoru
beklemi ve gelmeyince, "akcierinde habis bir tmr
bulunduu, doktorun bunu syleme cesareti bulamad iin
oday terk ettii, zaten bu kadar sigara ierse olacann bu
olduu, ksa zaman sonra aclar iinde lecei, herkesin de
kendisine acyaca ve aresiz kalaca eklinde bir senaryo
yazp, buna inanm. Byle aresizce yaamaya raz
olamayacan, kendisine bakacak kimsenin bulunmadn
dnm ve tehis dorulannca, eceliyle lm beklemeden
intihar etmeye karar vermi. Bu parlak fikrini Ahmet Beye
sylemi, o da samalamamasn telkin etmi. Derken doktor
gelmi, Kusura bakmayn, sizi beklettim, bilmemne bakan
gelmiti, onunla ilgilenmem gerekti demi ve kolestrolnn
yksek olduunu, karacier fonksiyonlarnda da biraz sorun
bulunduunu, sigara imese iyi olacan falan sylemi
Bunlar anlatrken yznde benim pek alkn olmadm
bir ifade vard. Sanki tuhaf bir bak... Ahmet Bey de, Gryor
musun, neler dnyor! Bir eyler syle arkadana dedi. Ben
ok akndm ama kzmtm da:
Nilgn, bu dnce hi sana yakyor mu, ne demek
intihar etmek falan? Allah'n gcne gider, byle bir eyi hi
dnmemi ol dedim. Ahmet Bey de benim gibi dndn
syledi.
Nilgn'n yzndeki alk olmadmz ifade pek
deimedi. Aradan iki gn gemeden onun lm haberini
aldmzda hep o bak, o tevekkl, o gnk garip sessizliini
anmsyorum. Nilgn baz eyleri hissetmi miydi diye
dnyorum. nk onun garip bir sezgi gc vard ve hatta
zaman zaman bundan rahatszlk duyduunu sylerdi

 Nilgn hayat doluydu, ok neeli ve tatlyd. Bende asla

olmayan bir esneklii vard ki buna ok zenirdim.
Herkes kendisini sevsin isterdi, sempatiklii ve scak
yaklamyla bunu hemen salard.
Onu ok zlyorum...
..
Bir de, Mehmet Ali Klalnn ocuklarnn annesi, ailenin
en deerli yelerinden biri olan, Klallarn ilk gelini, Altnay ve
Dolunayn Sevin Yengesinin notlarn eklemek istiyorum. Bu
notlar 2001de yazlm, benim elime 2010da ulat!
unlar anlatyor Sevin Soysal :
Ben Nilgn' ilk nce bir fotoraftan tandm. Ahmet
Fransa'da yksek tahsilini yaparken devam etmekte olduu bir
ngilizce kursunda Nilgn' tanmt. Kendisine daha sonra
ilikinin nasl baladn sorduumda "gl houma gitti"
demiti Ahmet.
Daha sonra onu aileye tantmak iin Paris'te bir sokakta,
grup iinde ekilmi bir resmini gndermiti. Grup iindeki
Nilgn (o zamanki adyla Nicole) bordo renkli, o gnlerin
modas olan bol paal, belinin her iki yanndan dmeli bir
denizci pantolonuyla bir kazak giymi, kendisine has sevimli
glyle bizlere bakyordu.
Fotoraf nce Ahmet'in byk aabeyi Mehmet Ali'den
ortanca Klal Mahmut'a, anne Ltfiye Klal'ya ve bana
gsterildikten sonra elden ele aile iinde dolat, beenildi,
hatta sevildi. Ve uzaktan da olsa aile, ikinci gelinini de pein
hkmsz ve kaytsz, artsz barna bast.
ngilizce kursundaki flrt devri youn olmu olmal ki her
ikisi de ngilizce'yi pek ilerletemeden ve evlilie kararl bir
ekilde Trkiye'ye geldiler. Nilgn bu ilk geliinde aileye
ahsen tantrlm ve dn hazrlklar balamt. Bu
dnemde Nilgn ile Ahmet ankaya'daki Basn Sitesinde ev
buldular, evin tadili ve hazrlklaryla uratlar ve "Biz parke
cilalamaya gidiyoruz" deyip sk sk ortadan kaybolarak aile
iinde taklmalara hedef oldular. Her ey olabildiince hazr
olduunda ve Nilgn Paris'e ksa bir sre iin geri giderek
Trkiye'ye dndnde kendisini byten ve ok sevdii
halasnn diktii gelinliini de yannda getirmiti.

 Nilgn'n yeni tand bu lkenin insanlaryla

anlaabilmesinde arac olmak severek yaplacak bir iti. Dn
ncesi, sonras ve srasnda gelien arkadalmzn, onun baz
konularda Trkiye'ye snmasna veya lkeyi daha iyi
anlamasna katks olduunu bilmek ho bir duygu olarak kald
zihnimde.
Nilgn ile esprimiz uyuurdu ve birlikte ok gldk o
dnemlerde. Tipik bir elti ilikisi deildi bizimki.
Etrafmzdakiler ok fark etmemi olabilirler ama ok deiik
karakterlerde olmakla birlikte, biz birbirimizi severdik.
Zaten o her eye ak, yenilikten korkmayan, insanlara
sevgi ve iyi niyetle yaklaan, hayatn ho taraflarn kt
taraflarndan nce grebilen bir yapdayd.
Dnn Ankara'daki baba evinde yaplmas
kararlatrlmt. Nilgn heyecanlyd ama yeni gelinlerden
beklenmesi adet olan huysuzluk, sinir krizi veya benzeri
marklklardan uzak, sevinli bir ruh haleti iindeydi. Onu
kuafrme gtrdmde, Kuafr Muharrem'in gelinin ksa
salarna rgl posti taklmas gibi dndrc bir nerisini
hi tereddtsz kabul etti. Gerekten de, boynunun bir
kenarndan aaya inen rg sa, klasik beyaz saten
gelinliiyle ok eker bir gelin olmutu.
Sevimlilii ve alak gnlllyle kendini oradaki
herkese sevdirerek ve rzgarda duvan uurarak oradan k
bellekte kalan ho grntlerden biriydi...
O tarihte Nilgn Trkiye'de oktandr yaamakta olan biri
deildi ama bizler de stmz deitirip dn evine
gittiimizde, bu scack "Gneyli" aile ortam iinde Nilgn
deme Gneyli gelinlere ta kartacak kadar gzel oynamakta,
parmaklarn aklatarak, hoplayp zplayarak ortadaki
oynayanlara katlmaktayd. Ksacas, ok mutluydu.
Nilgn'n karakterinde, onu tandka hatta lmnden
sonra bile bana en arpc gelen zellik, cesaretiydi. Zor bir
ocukluk geirmi olmasna ramen, belki de ondan dolay,
hayat ile ilgili mthi bir cesareti vard. Bir gn Ankara'nn o
zamanki adyla Golf Kulp olarak bilinen dinlenme yerinde
konuuyorduk. Nilgn bana yle demiti:
Bugn iyi bir Fransz ailesinden gelen bir kz kalkp da
kltrne ve davranlarna aina olmad ve baka dinden bir

lkeden biriyle kolay kolay evlenemez, ama ben bunu

yapabildim ve ok mutluyum."
Burada Nilgn'n kararl ve hzl cesaretinin en byk
rol oynadn dnyorum.
Trkiye'ye ayak bastndan itibaren Nilgn almak
istedi ve i aramaya koyularak eitli ilerde alt. O konuda
da cesaretli davranr, girmesi sz konusu olan ite tecrbesi
olmasa da yine byk cesaret ve azimle, kendinden emin
admlarla ie giriir, pratik zekas, sevimlilii ve girikenliiyle
hayatn olduu gibi, iini de yrtrd.
Nilgn bir ii bilse de, bilmese de denemek isteyen ve
uyum salamaya son derece yatkn olan bir insand. Dolaysyla
ok deiik bir kkenden gelen Trkemizi de abuk skt ve
kendine has bir iveyle hemen konumaya koyuldu. Zamanla
Trkesi ok gelimiti ama onun o kendine has Trkesiyle
yaratt ho yanllklar onu tanyanlarn dillerinde destan
olarak kalmaya devam ediyor.
Kaderin ac bir cilvesi olarak, bu holuklarn ounun
halka aktarlmas da sevgili Ahmet'in, Nilgn'n ani lmnden
sonra yazd ke yazlar yoluyla gerekleecekti.
Ahmet nereden bilebilirdi ki karayollarna atlarak hi
uyarsz orada braklmas lkemizde adet haline gelen bir mcr
yn yznden, bou bouna ve yan banda kaybettii
karsndan birka yl sonra kendisi de baka ve ok daha vahice
bir lmle karlaacak; arkasnda sevenlerin seller gibi
gzyalar ve bu vaheti ileyenlere de bir o kadar lanet
brakarak bu dnyay erken terk etme kaderini paylaacakt!
Evlendikten sonra hemen ocuk sahibi olmak istemiti.
Bana geldii zaman ilk i olarak o srada emeklemekte veya
parknda oturmakta olan olum Orhan' kucana alr, "Ne kadar
hevesleniyorum ocuum olmasna!" derdi. Az zaman sonra
istedii oldu. Ona Sakarya caddesinde manavda rastlamtm bir
gn. ok heyecanl ve sevinli grnyordu. Karnna iaret etti,
"Bende bebek var!" dedi. Ben de ok sevindim, heyecanla
sordum:
"Ka gnlk?"
"Tam iki gnlk!.."
Nasl hesapladn hl anlayabilmi deilim!

 Dokuz ay kadar sonra Altnay doduunda Nilgn

sevinten uuyordu. Birka sene sonra Dolunay dodu. Ne
zaman sorsak, "Bebek nasl" diye, cevab hep ayn olurdu:
"O kadar tatl ki!"
Nilgn'n takdir edilecek zelliklerinden biri de ocuklar
ve ailesi konusunda ok mantkl ve gereki davranarak iine
katld toplumun kltr ve davran biimlerini sorgulamadan
kabullenmesi ve ocuklarna bir kimlik kargaas yaratacak
durumlardan kanarak, onlarn bulunduklar lkenin ocuklar
gibi yetimelerindeki zen ve kararll idi.
Tabii ki bunda Ahmet'in dnce ve tutumu da rol
oynam olabilirdi ama ben biliyorum ki Nilgn bir Trk ile
evlenerek bu lkeye gelme kararn aldnda, buradaki
gelenek, grenek ve hayat tarzna uyum salama azmi ve
hevesiyle gelmiti. Yani bir Trk olma kararyla birlikte gereini
yapmak iin bir aba ve emek vermi, bu karar da Trkiye'deki
birka on yllk hayat iinde her zaman uygulamt.
Sanyorum, yine ayn cesaret ve kararllkla, ocuklar
doduktan sonra, hi kimsenin basks veya tavsiyesi olmadan
mslman olmaya karar vererek adn Nicole'den Nilgn'e
deitirmesi, ailenin fertleriyle birlikte oru tutmaya balamas,
ortama uymann veya kaynvalidesinin takdir ve sevgisini
arttrmann tesinde bir admd. Kendi ailesindeki istikrar
pekitirme kararllyd. Nilgn ismini de kendisi bulup
semiti.
Yllar iinde hayatmzdaki trl deiikliklere ramen
bizim Ahmet ve Nilgn ile ilikimiz kopmad. Bazen arkadalk,
bazen ibirlii, bazen de sosyal olaylar nedeniyle birbirimizi
ska grme ve konuma frsatmz oldu.
Her iki kznn dnlerinde bulundum. Orada burada
zaman zaman gene bir araya geldik, trl olaylar yaadk,
gldk veya konutuk.
Ahmet ile elbirlii iinde, kendi imkanlaryla ta stne
ta koyarak, o her konan "ta"ta sevinerek, kutlamalar
yaratarak, derme atma bir kooperatif evinden, harika bir
villaya dntrdkleri evlerinde misafir olduk. Onlar bize
geldi, biz onlara gittik.
Bir akamst, ailece o villann zenli ve huzurlu

bahesinde yemee davet etmilerdi bizi. Gne batmaktayd.

Nilgn artk ok dzgn Trke konuuyordu ama nedense
ocuk diyemez hep ojuk derdi, Ahmet'e de Amet derdi.
"Artk ojuklar byd, artk almayacam. Bu bahe ok
gzel oldu bu evi ok seviyorum. Artk Amet'le ben rahat rahat
yaayacaz" diyordu Nilgn.
Bu dnemlerde, amldere yaylasndaki hafta sonu
kulbelerimizde zaman zaman grebildik. Nilgn
amldere'yi ok seviyor, zaman zaman kendi bana orada
hafta sonu geirmekten zevk alyor, bazen yalnz dahi
kalmaktan korkmuyor, kpeiyle orada, evle veya baheyle
uramaktan holanyordu. "Da banda kendi kendine, yalnz
korkmuyor musun" derdim, hayretle sorard: "Neden
korkaym?"
lmnden birka gn nceydi. Onunla amldere'deki
evin bahesinde oturduk, ay itik. Birka gn sonra Gney'e bir
kuzenlerine misafir gideceklerdi. ocuklardan konutuk uzun
uzun. Bana Dolunay'n evlenme hikayesinden, Altnay'n
ayrlmasndan bahsetti. O gn amldere ok gzeldi. Arada bir
etrafa bakyor, "Bu seyahate kmay hi istemiyorum!" diyordu.
"yleyse gitme" dedim...
O yolculua hi istemeden gitti...
Bu onunla son grmemiz oldu.

LM HABER


9 Eyll 1995, Cumartesi. Sabah saat 9a geliyor. Brkseldeki
evimizde, yeni uyanmz.
Telefon ald, atm. Stk Beyle grebilir miyim? diyen
bir ses
Ve devam: Cumhuriyet gazetesinden aryorum
Gazetelerin yaz ileri veya d haberler alanlar beni ok sk
arar, eitli konularda bilgi ister veya Anadolu Ajansndan getiimiz
Brksel kaynakl haberlerle ilgili sorular yneltirlerdi. Cumartesi
sabah da olsa, Cumhuriyetilerin telefonlar da beni hi artmad.
Sizin iin ne yapabilirim? diye sordum.
Telefondaki ses, sanki bu konumay en ksa zamanda kesmek
ister gibi, skntl ama ok net ifadelerle, adeta bir ses kayd banttan
dinletilirmiesine, robot gibi konutu:
- Profesr Klal, bu sabah, Antalyaya giderken bir trafik kazas
geirdi. Salk durumu iyi, kazay yaral olarak atlatt. Nilgn hanm
maalesef vefat etti.
Ve sustu.
Anladm dedim.
Telefonu kapattm.
Yanmda duran Dolunay, bir eyler olduunu herhalde yz
ifademden veya telefon konumasndaki olaanst ksalktan,
telefonun sadece Anladm ile kapatlmasndan fark etti.
- Ne oldu?
- Yok bir ey
Banyoya kotum. Souk suyun altna kafam soktum.
Dolunay yanma geldi:
- Ne oldu?
- Babanlar trafik kazas geirmiler.
- Babama bir ey olmu mu? abuk syle. Doruyu syle

 - Yaralanm. Salk durumu iyiymi.

- Doruyu syle. Babam
- Dolunay, babann salk durumu iyiymi.
- Ac ekmi mi, neresinden yaralanm? Babama ne olmu?
Ne garip! Srekli babasn soruyordu.
- Dolunay, anneni neden sormuyorsun?
Duraksad. Ve aznda u cmle kt:
Anneme bir ey olmaz ki!
Annen ar yaralym. Hemen hazrlan, Trkiyeye gidiyorsun. Ben
de yarn gelirim.
...........
Anneme bir ey olmaz ki!
Bu szler hep kulamda nlyor.
Anneme bir ey olmaz ki!
Nilgn yle bir insand ite. Haber yayld zaman herkes bunu
sylyor, kimse kulaklarna inanamyordu:
Nilgne bir ey olmaz ki!
ylesine nee ve hayat dolu bir kadnn lebileceine inanmak
olanaksz gibiydi
.........
Dolunay, Ben hava almaya kyorum diyerek evden ayrld.
Bana olan gveninden herhalde, annesinin lm olabileceini
dnmyordu. Ar yaral szlerine inanmt ve Nilgnn, ne
kadar ar yaral olursa olsun, bu iten de syrlaca
dncesindeydi.
Havaalann aradm. Bilet iini hallettim. Telefonlar durmadan
alyordu. Dostlar, gazeteler, televizyonlar Yant vermemeye
baladm.
Dolunay geldi. Arabaya bindik. Havaalanna doru yola ktk.
Cep telefonum durmadan alyor. Anadolu Ajansndan arkadalar,
yneticiler aryorlar. Haberi renip renmediimi anlamak
istiyorlar. O kadar ince dnceliler ki, kt haberi bizim evdeki
bilgisayar ekranndan, Ajans blteninden renmeyelim diye

girmiyor, bekletiyorlar. Konuamyorum, yanmdaki karma durumu

anlatmadan nce
Bebeim dedim, Seni ne kadar ok sevdiimi biliyorsun,
deil mi?
- Biliyorum. Merak etme, belki senin gelmene gerek bile kalmaz.
Babam iyidir, anneme zaten bir ey olmaz. Gldr o. Sen zlme
- Glm, sanyorum annenin durumu tahmin ettiinden daha kt.
Ama sana ok gveniyorum. Ne olursa olsun gl kalacaksn.
Babann ve Altnayn sana en fazla ihtiyalar olduu bu dnemde
zayf gzkrsen zlrm. Bana kendini bir kere daha
kantlayacaksn
- Sen bir eyler saklyorsun. Ben de sana ok gveniyorum. Syle
- zgnm, zr dilerim
- Olamaz. Annem lm olamaz.
- Nilgn lm bebeim. Hi ac ekmeden lm
Tamam dedi Dolunay ve ekledi: Demin sokaa ktm
zaman Tanrya dua ettim. Dedim ki Ona, eer annem ok ar
yaralysa, eer sakat kalacak, hep ac ekecekse, al onun cann,
yakmadan, zmeden O, sakat, hasta, yatalak yaayamaz
zaten
Gzlerinden yalar akyordu ama tepkisi artc derecede
olgun, bilinliydi Dolunayn... Onu neden bu kadar sevdiimi, neden
bylesine gvendiimi bir kere daha anladm.
Uan kapsna kadar gtrdm ve yolcu ettim.
Kt haberler ne kadar abuk ulayor ve yaylyor! Trk Hava
Yollar alanlarnn ve neredeyse tm yolcularn olaydan haberi
olmutu. Olgun ve insani yaklamla, herkes, banz saolsun diye
fsldyor ve geri ekiliyordu.
Trkiyede pek ok insan, Nilgn bu kazadan ve lmnden
sonra daha iyi tand.
.
Fransadaki aile fertlerine ac haberi vermek de bana
dmt. ok yal olan Tati ile dorudan konumadm, kz
Franoisea, durumu annesine, uygun bir ekilde bildirmesini
syledim. Nilgnn annesine ilikin aratrmalarm yznden bana

olduka kzgn olan Linette ise ayn gn telefon etti ve yalvarr gibi
bir sesle, Seninle Trkiyeye gelebilir miyim? Beni kardeimin
cenazesine gtr ltfen dedi.
Linettei Trkiyeye getirdim. Geri gelmeseydi daha iyi olurdu
phesiz. Kadncaz bizim llerimizi nasl gmdmz grnce
baygnlklar geirdi. Ne yapyorlar? Tabuttan neden
kartyorlar? Neden baryorlar? Neden insanlar br
mezarlarn zerinde yryor? Neden bizi itiyorlar? diye, koluma
yapm, aknlk ve dehet iinde izliyordu kardeinin topraa
veriliini...
..........
Brkselde niversiteye baladm ilk yl, o zamanlar akam
gazetesi olarak kan Le Soir kap kap datyordum. Bir kitap
dkkannn abonelerinin gazetelerini evlerine brakyordum.
Gazeteci olmak istediim iin, gazete datarak meslee ilk adm
atm olmak houma bile gidiyordu. O kitap dkkann ileten
Belikal aile, benim disiplinli almamdan honut olmu, maddi ve
manevi yardmlarn arttrmt. Ksa sre sonra beni ailelerinin bir
ferdi gibi grmeye baladlar. Suzan isimli kadn benim ikinci annem
gibiydi, kocas Guy de mkemmel bir insand.
Dostluumuz onlar lnceye kadar devam etti.
On be yl kadar sonra, Suzan amansz bir hastala yakaland
zaman, yatak dek yatarken kendisiyle son konumalarmzdan
birini yaptk. lme be dedim ona, Sen benim en iyi
arkadamsn Koruyucu meleimsin... Glmseyerek verdii
yantta, Merak etme, ben lsem de senin yannda olurum. Bir
kelebek olur, gelir omzuna konarm demiti.
Suzan ld ve aclardan kurtuldu. Kilisede treni yaplrken,
arka koltuklardan birinde oturdum. Vefatn duyuran gazete ilannda,
vasiyeti zerine, kznn isminin yanna, manevi olu diyerek
benim de adm koymulard.
Gerek bir arkada kaybetmenin acsyla ok zgndm.
Suzan dnyordum. Belikada ikamet sorunlarm halleden, bana
Franszca reten, ders altran, alktan dp bayldm
gnlerden beni uzaklatran dosttu. Her derdimi paylard, her
derdime devayd. Ei Guyle birlikte, ikinci vatanda, ikinci aile
oluturdular benim iin...
Byk zntyle, ona vefa borlarm deyemeden ldn

dnyordum.
Kilisenin iinde bir kelebek gelip nmdeki koltuun srtna
yerleti.
Bana bakyordu. Ben de ona baktm.
imdi etrafmda ne zaman kelebek grsem Suzan dnrm.
Ve hl onun benim koruyucu meleim olduunu...
Bu kelebek olayn Nilgne de anlatmtm. Sama demitim,
ama kilisedeki o kelebein Suzan tarafndan ynlendirildiine,
bana teselli mesaj getirdiine inanyorum
Nilgn, Ben de inanyorum. Bunlar olabilecek eyler. Ne
gzel bir mesaj! demiti. Ve bu olay zaman zaman, yakn
evremizdekilere anlatm, lenlerin aslnda sevgi ve varlk
yitirmediklerine rnek gstermiti.
Nilgnn cenazesini kaldracamz gn, Mehmet Ali Klal,
hi kullanmad yedek arabalarndan biriyle gelmiti. Ahmet Aabey
ve ben arabadaydk. Mezarla doru giderken, camlar tamamen
kapal arabann iinde bir kelebek peydahland. Ben ok
duygulandm, bir ey demedim.
Kelebek, arabann n blmne yerleti, yzn bize dnd,
durdu. Ahmet Aabey, Kelebei grdnz m? diye sordu.
Mehmet Ali Klal, Hayret, nerden kt. Bu arabay aylardr
kullanmadm. Camlar da kapal dedi. O zaman, hem Suzann
hikayesini, hem de Nilgnle o konumamz Mehmet Ali Klalya
anlattm.
Ahmet Aabey bu hikayeyi ok dinlemiti zaten... Kelebee
bakyor ve sessizce alyordu.
.........
Ama herkesi daha ok etkileyen olay o gece yaand.
mitkydeki evde toplanlmt. Kalabalk vard. Gecenin bir
saatinde, Dolunay ve Klal baheye, kapnn nne ktlar,
karanlkta sarlp alatlar.
O srada, mitkydeki evin tek sorunu olan, hibir zaman
yanmamasyla nl, kap nndeki sokak lambas yanverdi!
Klallar, yllardr o lambann yanmasn salamak iin
defalarca belediyeye telefon etmilerdi. Gelen itfaiye kamyonlarnn
yksek merdivenleri bile, lambaya ulalmasn ve onarlmasn

salayamamt. Sonunda havlu atmlard. Yapacak bir ey yoktu.

Sokak lambas yllardr yanmyordu.
O gece, Dolunay ve babas birbirlerine sarlp alarlarken,
sokak lambas yand.
O lamba, birka gn, gece gndz hi snmedi.
Sonra snd, bir daha hi yanmad!
............
nmdeki dosyalarda yzlerce mektup bulunuyor, bu satrlar
yazarken...
Nilgn Trkl ve Mslmanl ile her zaman gurur duyan
bir insand. Ben lnce tabutumu muhakkak Trk bayrana
sarn derdi.
Cumhuriyetiler, bu vasiyeti yerine getiremediler, kurallar
gerei, ama tabutun nne, kk bir Trk bayra ilitirdiler.
Ve taziye mektuplar Klalya ve bize ulaan, duygu dolu
yzlerce mektup birka dosyada topland, bana verildi.
Mektuplar yazanlarn byk bir blm Nilgn ahsen
tanmyordu. Ve yazlarn ounluu, Klalnn, Bir Trkn
lm
ve
Anlar,
Anlar
balkl
makalelerinin
yaymlanmasndan sonra kaleme alnmt. Bu yazlara bir kere daha
gz atmak ister misiniz?

BR TRKN LM...
Tandmda ad Nicoled.
Sevgisi
uruna,
doduu
topraklar,
ailesini,
alkanlklarn, snrsz dostlarn brakp Trkiyeye
geldiinde de adn deitirmemiti. 25 yllk gemii ile
kprleri atm, ama adn ve dinini korumutu...
Klal soyadn alnn ikinci ylndayd... Altnaya
hamileliinin de son aylarnda... Gzlerinden taan bir
mutlulukla kapda karlamt beni:
Hem Trk, hem Mslman olmak istiyorum... BenTanrya
inanrm. Senin Tanrn ile benimki farkl deil ki!..
ocuklarmz iki toplum arasnda kalmamal. Ben de her
eyi seninle, onlarla ve bu topraklarn insanlaryla

paylaabilmeliyim.
Meer yakn arkadalarmla birlikte mftye gidip
konumu. smini bile semi. Ama sabredememi
srprizinin sonuna kadar...
O gece kelimei ahadeti sabrla ezberledi.
Heyecandan uyuyamad. Ertesi sabah mftnn yanndan
karken, elinde artk Nilgn Klal olduunu
kantlayan bir belge vard.
Ankara Mftlnn mhrl kadn anne ve babama
gstermek iin merdivenleri ikier ikier atlayarak
karken ok mutluydu. nk bunun onlar iin tad
anlam biliyordu.
Annemle babam alarken, O da gzyalar iindeydi.
***
Her zaman alt. Sekreterlik yapt. Maaza ynetti.
Halkla ilikiler sorumluluu tad. Protokol danmanl
stlendi... Hem evde alt, hem darda.
Yapt i ne olursa olsun, almaktan hep onur duydu...
Her yapt ie yreini verdi. Hep baarl oldu...
Kocas bakanken, 86 metrekarelik sosyal meskeninin
bulunduu binann merdivenlerini sabunlu sularla
silerdi...
Komular hayretler iindeydi. Ama O bundan deil, ancak,
gelen yabanc konuklarn Trklerin temizlii ile ilgili
dncelerinden utanrd.
Btn insanlar severdi. Ama O, artk biz Trklerden
biriydi; onlardan deil.
***
Ulusal gnlerde pencereye bayrak asar; Altnay ile
Dolunaya, byk bir heyecanla Atatrkn bykln
anlatmaya alrd.
Dinsel geleneklere uymak iin aba gsterirdi.
Sorunu olduunda, ii skldnda Hacbayrama gider
dua ederdi. Trke olarak, iinden geldii gibi...

Ama benzer bir gereksinmeyi yurtdnda da duyduunda,

ayn rahatlk ve gnl huzuru ile gzel bir kiliseye gidip
mum dikmekten de ekinmezdi... Ve duasn gene kendine
gre yapard. ounlukla da Trke olarak.
Onun iin din, inan ve iyilik demekti.
Oru tutar, kurban keser, herkesin yardmna koard...
***
Bir yurtd resmi gezi dnmde, her zamanki gibi
uan merdivenlerinin ucundayd. Gne gzlkleri ile
saklanmaya allan kzarm, ikin gzler.
Dudaklarnda zorlama bir glmseme.
Ahmet boanalm dedi, benim yzmden senin
siyasal kariyerini ykacaklar!
Meer sac basn yokluumda bir kampanya balatm.
Kltr Bakannn Hristiyan kars neler yapm
neler... Koca bakanl Hristiyanlk iin kullanan O. Hatta
mzelerdeki ikonalar aldrtp yurtdna kartan da O...
Evinde yabanc bir kltre teslim olmu bir Kltr
Bakan.
Sekiz stun haberler... Ve zihnimden silinmeyen ke
yazlarndan rnekler... konalar ve Kokonalar,
Madam Kislali, daha niceleri...
Nilgn, bana saldrmak iin niin kendisini kullanmaya
altklarn bir trl anlayamyordu... Trk ve Mslman
domu olmak, bunlar kendi istenci ile benimsemi
olmaktan daha m nemliydi?
***
Sevgi doluydu.
iekleri, aalar, kelebekleri severdi... Kular, kpekleri,
kedileri severdi... ocuklar, yallar severdi...
Tanry severdi, Atatrk severdi...
nsan severdi.
Bir hastanedeki umutsuz hastalar her gn ziyaret etmeyi;
onlar neelendirmeyi, onlara umut datmay; paylat

aclar iine gmp, gzyalarn eve saklamay severdi.

Bakanlarla, bykelilerle, generallerle, ok nl
yazarlarla, bilim adamlar ile de arkadat... Kapclarla,
bekilerle, ayclarla, ofrlerle, iilerle, koruma polisleri
ile de arkadat.
O bir insand...
28 yln benimle paylat iin ok mutlu olduum,
kendimi ansl saydm, kendisiyle vndm bir insan.
***
Piaf ve Pavarottiyi de beenirdi, Sezeni ve Grsesi de.
Dev tenorun olaanst sesini, araba dalardan geerken,
ok yksek tonda dinlemekten holanrd.
lme yaklatmz dakikalarda ise, kasetalardan
szlp iimizde bir eyleri titreten mziin szleri
kulaklarmdan bir trl gitmiyor:
Yine mevsimler geecek / Yine yapraklar decek /
Giden sevgililer geri gelmeyecek...
***
Nedense bana hi sylememiti.
Trk bayra ile gmlmek istediini ilk kez dostum ahin
Mengye am. O olamayacan ne kadar anlatmaya
altysa da vazgememi. Baka dostlara da bu
ricasn iletmi...
Sevgili Mehmet Aktan, tabutun bir kenarna bayrak
eklemeyi baarmt... Nilgn topraa verilirken, Altnay
ile Dolunay, bir bayra da kefenin zerine koymay
baardlar...
Fransz anababann Bordolu Trk kz imdi Ankarada
yatyor.
Ve de benim kalbimde...
Klalnn Cumhuriyette yazd bu makale ertesi gn hemen
hemen btn gazetelerde yer buldu. Bu yazy ikincisi izledi:

ANILAR...ANILAR...

Ne gzel sylenmi: Mutluluklar paylaldka byr,

ac paylaldka klr...
Cuma gn bu kede, on binlerce kiiyle acm
paylamtm. Bugn ise, gemite kalan bir mutluluun
krntlarn paylamak istiyorum.
Cuma gn alattklarm, beni umarm ho grrler.
Bugn dudaklarnda bir glmseme yaratabilirsem
sevineceim.
***
Evliliimizin ilk yllarndayd.
Nilgn bir yandan alyor, bir yandan da gnlk
yaamn pratiinde Trke renmeye abalyordu.
Bir
yaknm
yitirmitik.
Cenazeye
gitmek
durumundaydm. O gnk bir yemek davetini iptal etmek
gerekiyordu.
Nilgne
Sakine
Hanm
arayp
niin
gelemeyeceimizi anlatver dedim... Telefonu am ve
u szcklerle anlatm:
Teyzeciim!.. Ahmet kuzenini ldrd. Cezaevine gidecek.
Onun iin yemee gelemiyoruz, kusura bakmayn!
ld szc, Onun dilinde ldrd olmutu...
Cenaze de cezaevi...
Ve Sakine Hanm da, telefonun banda baygnlklar
geirmiti.
***
Azerbaycan Kltr Bakan olarak ziyaretimde, Nilgn de
bana elik ediyordu.
Bakde bir akam styd. Gzel bir kervansarayda bir
sofra hazrlanmt. Avludaki orkestra Azeri havalar
alyordu.
Sofrann etrafndakiler, srayla ayaa kalkmaya
baladlar. Her kalkan gzel birka tmce ediyor, sonra
herkes ayaa kalkyor ve kk votka kadehleri boaltlp
oturuluyordu... Yaklak otuz kii vard.

Derken sra Nilgne geldi.

Byle bir eyle ilk kez karlayordu. Hazrlkszd...
Daha ne yapacan merak etmeye frsat bile kalmadan
ayaa frlad... Trke bir nutuk att.
Yemein sonunda arabalarmza bindiimizde kendisini
kutladm. Hayretle sordu:
Niin kutluyorsun?
Senin gibi, stelik de iyi Trke bilmeyen birisinin bunu
yapmas byk bir cesaret ii de, onun iin...
Umursamaz bir muzip glmsemeyle omuz silkti:
Niye ekineyim ki? Onlarn da Trkesi benimki kadar
bozuk!..
o
Uak sabahn krnde Takente varmt.
Semerkant a hareket iin de, daha birka saat vard.
zbek Kltr Bakan Necimov ve yardmcs ile, yorgun
gzlerle bakyorduk. Ne konuacak halimiz vard ne de
syleyecek szmz kalmt.
Birden, kentte bir araba turu yapmay nerdiler.
Ben de ok memnun oldum, Prof. erafettin Turan ve
Adnan Binyazar da... Ve elbette Nilgn de...
Takent zelzelede yklm ve yeniden kurulmutu.
Sayn Necimov heyecanla anlatyordu:
Yengi binalar... Yengi mahalleler... Yengi...
Nilgn kulama eilerek fsldad:
Ne kadar da sevimli bir adam deil mi?.. Bana yenge
diyor...
***
Birlikte yaptmz ok sayda yurtd gezide, ok sayda
yabanc devlet adamndan.. gazeteciden.. diplomattan.. o
lkelerdeki bykelilerimizden, u tmceleri sk sk
duydum:

 Einizi Trkiye, bir iyi niyet elisi olarak, dnyann her

tarafna yollamal! Mthi bir propaganda olur!..
***
Kat protokol toplantlarna.. sessiz, fazla ciddi, ask
suratl yemeklere dayanamazd... Neesini ve
kahkahalarn herkese bulatrrd.
Nilgn tanm olanlar, kaybn duyduklarnda nce
alyorlar... Sonra kk yklerini, dil yanllklarn,
inanlmaz
afacanlklarn,
kendi
yanllklarna
bakalaryla birlikte nasl gldn, k saan yzn ve
gzlerini anmsyorlar... Ve glyorlar.
Ama ben, Nilgn gitti gideli, Ecevitin bir iirini hi
aklmdan karamyorum... Rahan Hanma yazd bir
iirin, zellikle baz dizelerini:
el ele byttk sevgiyi
...
kstebeinden toprana tana
trtlndan kelebeine kuuna
el ele sevdik bu dnyay
...
el ele bytp el ele derdik
el ele derip insana verdik
verdike oalan sevgimizi...

ok nl bir besteci, Mavi Tuna valsini ilk dinlediinde
yle demi:
Bunu besteleyenin ben olmam ne kadar isterdim!
Bu iiri de Nilgn iin ben yazm olmay ne kadar
isterdim... Ama iyi ki yazlm! nk bugnk
duygularm bundan daha iyi anlatmak olanaksz!
...............
Ve mektuplar

 te, kimlerden, nerelerden duygular aktarldn yanstmak

iin, birka tanesinden alntlar:
nlenmesi iin koordineli hibir almaya tank
olmadmz karayollar zdrabnn son halkasna eklenen
acnz derinden ve yrekten paylayoruz. (Mula Gazeteciler
Cemiyeti)
Gcm yetse, mrmn en gzel gnlerini, benliimde
tadm tm olumlu duygu ve dncelerimi, mutluluklarm
size bir rngayla aktarmak isterdim. Hocam, siz, varlnzla
sadece evrenizin ve Trkiyenin deil, tm insanln ve
uygarlk tarihinin ihtiyac durumundaki insanlardansnz. Evet
hocam, size ihtiyacmz var (Bahar zsoy) (renci)
Ankara Belediyesinin Basn Brosunda olumu ziyarete
gitmitim. Bir hanmefendi elimi skt. Sonra olum, Taner
Klalnn hanm, dedi. Aramzda tek oru tutan kimse ve
Fransz asll, diye ekledi. Bu hanmefendiyi ilk grdmde
duyduum hrmet, ldnde gzya oldu. Einin kaleminden
yaamn okudum, ite insanlk dedim iimden. Her eyi bir
kenara brakalm, ilk olan insanlk sevgisidir. Ama ldryoruz
birbirimizi, insan, gvur demeden Doann koyduu
yardmlama kuraln unutmayalm. Bayan Taner Klal imdi
cennette ama inann, yayor iimizde (Muzaffer Ozal)
Karde belediyemiz olan Ankara Bykehir
Belediyesindeki deerli almalarn bildiimiz, kymetli insan
Nilgn Klalnn lmn byk zntyle rendik
(Lefkoa Trk Belediyesi)
Bu dnyann gittike kirlenmesinden midir, bilinmez.
Yaratan, hep gzel ve sevgili kullarna ncelik vermekte
(Sibelsmet Kasapolu)
Ac haberi henz rendim. Szckler anlamsz
(Astemen Murat zbaheci) (Gemi Kona Kbrs)
My Allah Elmighty rest her soul in peace (Omar
Shouna Embassy Of The Republic Of The Sudan)
Ate dt yeri yakar derler ama bu ate hepimizi
yakt. Allah sizlere uzun mrler versin. Sizler, bizim nmzde
uzayp giden bir ksnz sayn Klal. Kendinize dikkat edin!
(Samsundan bir okuyucu)
Sevgili Ahmet Taner,

 ou mektuplar vardr ki, ilk cmlesi, Nasl balayacam

bilemiyorum olur. Bence bu, Sylemek istediim ok ey var
anlamna gelir.
Kendi zaman dilimi iinde Nilgn ok gzel, ok onurlu,
ok mutlu bir hayat yaad. Her halde az kadn ei tarafndan
Nilgn kadar sevilmi, deer verilmitir. ocuklar onu hep
yceltti. Arkadalar, akrabalar, yaknlar, sevgili Nilgn hep
el stnde tad, ok sevdi, takdir etti, hayran oldu. Kaybn ok
byk. Hepimizin kayb
25 yl kadar nceydi, bir yerde Marcus Aurelius
Antoniusun u szlerine rastlamtm:
Tanrm! Bana, deitiremeyeceim eyleri kabul etme
olgunluunu, deitirebileceim eyleri yapabilme cesaretini ve
ikisi arasndaki fark anlayabilme basiretini ver.
Uygulamak hepimize nasip ola. (Erel ve Tanu Bleda)
Nazmn ldkten Sonra iiri Bu en hznl gibi
duran iirde bile Nazm nasl umut sayor.
Nilgn Hanm imdi mutlu olmal, maziye alayan deil,
onu yaatan bir sevgilisi olduu iin; tabutuna kk de olsa bir
Trk bayra balamay baaran kz olduu iin; ona sahip
kan, ansna sayg duyan dostlar iin Teselli olur mu
bilemem ama, bazen yaar ller (Bar Aybay)
Sevgili Klal,
Sizinle tanmadk ama uzaktan sizi seven, sayan biriyim.
Bir gn, Brkselde, gzel kzlarnzdan biriyle tanmtm. O
kadar beenmitim ki, Annenizi ilk grdm an sizi byle
yetitirdii iin onu tebrik edeceim demitim. Bu maalesef
gereklemedi. Ama ben, Nilgn Hanmefendiyi sizin ebediyen
saklayacam Bir Trkn lm adl yaznzda ok iyi
tandm. Onun iin gzya dktm. Ben byle hissediyorsam
sizlerin durumunuzu da tahmin edebiliyorum (Leyla Umar)
Yurtta trafik kazalarnn gnlk olaylar arasnda yer
almas sonucu, bu aclarn dnda kalanlar bunlar artk
yadrgamamakta, bir gn kendilerinin de bu akbetle
karlaacaklarn tevekklle beklemektedirler.
Yazlarnz devaml izlemenin kurduu iliki dolays ile
maruz kaldnz kaza karsnda zlmekle beraber, bu

zntm belli snrlar iinde kalmtr.

Ancak, elim kaza sonucu yazdklarnz okuyunca deerli
einizin stn kiilii karsnda, yalnzca zlmekle
yetinilmeyerek bu acnz paylamann da lazm geldiini
grdm. evremizdekilerden ok daha fazla bize yakn
olduunu anladm einize Tanrnn rahmetini diler,
taziyelerimi sunarm. (kr Postacolu Avukat)
Cumhuriyette einizle ilgili baz duygu ve dncelerinizi
bizimle paylatnz iin size minnettarz. Hi tanmadmz
einiz imdi bizim ebedi dostumuz oldu (FarukMevhibe
Loolu)
Bu mektubu yazacam hibir zaman dnmedim
fakat takdiri ilahinin (biz gerek laikler Ona elbette inanrz)
bize neler hazrladn bilemeyiz. Senin hayatn srekli bir k,
gneli bir atmosfer iinde aydnlatan gzel, gzel ruhlu, hayat
dolu arkadan, bizleri, seni brakp gitti. Buna akl erdirmek
imkansz. Almanlarn bir deyii var: lahlar kskanmlar!.. Evet,
siz ylesine anlam bir btn, harikulade bir aile
oluturmutunuz ki herkes size imrenerek bakyordu. imdi ok
g, engebeli bir yolun bandasn Ve unu bil: gidenler
bizimle yaamaya devam ediyor. Onun resimlerini her yere
koymaktan, ondan bahsetmekten ekinme Bildiim,
grdm, sezdiim kadar sen Nilgn ok mutlu ettin, ona bir
kadnn isteyebilecei, zleyebilecei her eyi verdin Ve
alamasn bil!
Eski hocan, yeni arkadan (Nermin Abadan Unat)
Yaznz okuyunca ylesine duygulandm ki, gzyalarm
tutamadm. nsan sevgisiyle dolu bu byk ve saygdeer
Trkn lmnden duyduum znt bir kat daha artt
(Haydar Tunkanat)
Fransa, spanya, svire, Belika, ngiltere, Afrika lkeleri,
Amerika, Asya, Avustralya Her yerden, bazen kimlik belirtme gerei
bile duymayan insanlardan gelen binlerce mektup retmenler,
subaylar, diplomatlar, gazeteciler, iadamlar, iiler, memurlar,
okuyucular, renciler, politikaclar ve en deerlileri, sade
vatandatan gelenler
Aclar paylaldka azalr, mutluluklar paylaldka
oalr


KAZA MI, CNAYET M ?

Kaza haberini alr almaz Ankarada, ablam aramtm ve
enitem Haluk Erkse derhal yola karak olay yerine gitmiti. ki
kiinin ld bu kazann yeri, ekli, emas fotoraflarda mevcut
Ayn gn, ayn yerde baka kazalar olmu, baka insanlar
lm. 48 saat iinde, Karayollarnn yol zerinde brakt mcr
sekiz kiinin cann alm!
Soruyorsunuz, Grnmez kaza diyorlar!
Bundan daha grnr kaza nasl olur?
Biz ac iinde kvranrken, ilk tepkiler basna yansd bile
Zamann Kltr Bakan smail Cem, sanki hkmette olan
kendileri deil de bizmiiz gibi, neler yaplmas gerektiini anlatan
bir mesaj yaynlad ve yollarda can gvenliinin salanmasn istedi!
CHP Genel Bakan Deniz Baykal, olay bir cinayet olarak
deerlendirdi. Baykal, Ayn yerde daha nce de birka kez kaza
olmu. Karayollarnn nlem almas gerekirdi. Bu bir cinayettir.
Yeni grev alacak arkadamzn buna dikkat etmesi gerekir
diyordu.
Ankara Milletvekili Mmtaz Soysal, bir yandan Nilgnn
Fransz asll olduunu aktaran medyay, mnasebetsizlikle
sularken, bir yandan da soruyordu:
Ayn yerde, ayn gn, ayn cinsten iki kazayla iki kii daha
lmse, bunun ad artk kaza deil cinayettir. Taammden
olmasa da, taksirli olarak Mteahhit firma hangisidir ve ii
biten malzemeyi niin kaldrmamtr? Karayollarndaki
sorumlular kimlerdir? Hukuk kitaplarna ar hizmet kusuru
olarak geen bu gibi durumlarn sonuna kadar izlenmesi ve
vatandaa bilgi verilmesi, bilgi ana girdik diye sabahtan
akama kadar bbrlenen bir toplumda pek az yaplan bir
itir
Cumhuriyet gazetesinin haberine gre, Akehir Trafik Blge
Mdrlnn, kazayla ilgili olarak ihmalle sulad Karayollar
rgtnn Genel Mdr Diner Yiit, Kazada Karayollarnn bir
ihmali sz konusu deildir dedi. Yiit, Yola koyduklar hz

snrlama iaretinin alndn zr olarak beyan ediyor ve yle

diyordu:
Yolun bu blmne yumuak zemin ve kasis iareti ile hz
tahdit iareti koyduk. Burada meydana gelen ilk kazadan sonra
hz tahdit levhalar alnm
Cumhuriyet muhabiri, Olay yerinde trafik iareti grmedik.
Yunaktaki Karayollar ekipleri, nc kazann da meydana
gelmesinden sonra kaza yerine trafik iareti dikmeye
gideceklerini sylediler deyince, Genel Mdr unlar anlatyor:
Konuyla bizzat ilgilendim. Bana gelen raporlarda olay
yerine alma srasnda trafik iaretleri konulduu belirtiliyor.
DS tarafndan srdrlen menfez inaat yaklak iki aydr
sryor. Karayollar ve DS arasnda imzalanan protokol
zerine 100 metrelik yolda, kanal ve yollarn altndaki
boluklar doldurma almalarna baland. Bu yolda
iaretlemenin yapldna dair tutanaklar var. Bakm teknik
grevlileri iaretlemelerini yapm ve ube eflerine
imzalatmlardr. Austosun 10undan beri yol hizmet veriyor.
Ve kaza gnne kadar baka bir kaza meydana gelmemi . Hz
tahdit levhasnn yerinde olmad saptand. Trafik ekiplerince
konan levha, insanlar tarafndan alnyor. gen levhalar
yerinde durmasna karn, yuvarlak levhalar yerinde yok
Ve Yiit, yolda malzeme art braklmadn iddia edip, Kaza
olmasayd 2 gn sonra asfaltlama yaplacakt diyor!
Akehir Blge Trafik Mdrl de, kazalarn meydana geldii
YunakAkehir karayolunun 31. kilometresinde bakm ve onarm
almalarnn srdn bildirerek, Buras Karayollarnn grevi
dahilinde. Bakm ve onarm almalar bizi deil onlar
ilgilendirir. lek bir yol olmad iin ok sk gidemiyoruz
aklamasn yapyor.
12 saatte 3 ayr kaza ve drt l! Ayn yerde! Ayn nedenle! 48
saatte sekiz l...
nsan hayatnn bylesine ucuz olduu, sorumsuzlar ve
sorumsuzluklar lkesinde sadece Nilgn iin alamak ayp Binlerce
insanmz bu tr cinayetlere kurban gidiyor. Atein dt yeri
yakmas ama snmeyip oradan buraya sramas karsnda
tepkisizlik, yangn bytyor. Biraz bireysel ve toplumsal tepki ile
sorumsuzlarn sorumsuzluklarn yzlerine arpacak birka
mahkeme karar o kadar can kurtarabilir ki!

............
ok eyler yazld, o dnemde, basnda...
Bekir Cokun, evinin nndeki krmz aacn yaprak
dkmn anlatrken, isyanlarda, Gazetelerin sayfalarna,
televizyonlarn ekranlarna bakn: Asfaltn zerinde unutulan
cruftan kaldrmlarda satlan uyuturucuya... Pompal
silahlardan kuruna dizilen bebeklere kadar, aptalln ve
gelimemiliin kurbanlaryla dolu diyordu.
Oktay Eki, nce, o yaz, kendisinin bulunduu bir arabada
geirilen mcr kazasndan nasl tesadfen kurtulduklarn
anlatyor, ardndan, Klal maalesef bizim kadar ansl deilmi
diyerek unlar yazyordu:
Ortadaki bir kaza deil, dpedz Karayollar Genel
Mdrl tarafndan ilenmi bir cinayettir.
Tpk daha nce yine arabalarnn mcrda kaymas
sonucu ldklerini anmsadmz dostlarmz gazeteci lhami
Soysal, gazeteci Teoman Erel, gazeteci Aziz Utkan ile eski
Antalya Milletvekili Mustafa akalolu gibi...
Keza Karayollarnn yeterli ve doru iaretleme
yapmamas nedeniyle AnkaraGerede arasnda yanl yola girip
kardan gelen araca arparak eiyle birlikte vefat eden
merhum Adnan Kahveci gibi...
Yine uyar iaretlerinin eksiklii yznden arabas kayp
yoldan knca len gazeteci Turgay Esmer ile yoldaki eritin
ten ikiye indiine ilikin bir iaretin konmamas yznden
kardan gelen arabann yoluna girdiini bilemeden bir otobse
arpan gazeteci Bar Seluk, gazeteci Hande Mumcu ve iki
arkadalar gibi...
Bunca cinayetin en azndan dolayl failleri olarak adalet
nnde hesap vermesi (hi deilse ar hizmet kusuru nedeniyle
tazminat demeye mahkum edilmesi) gereken bir kurumun ya
da yetkililerinin byk bir pikinlikle Biz grevimizi
yapyoruz demesine hibir uygar lkede izin verilmez.
O nedenle diyoruz ki:
Trafik cinayetlerini azaltabilmenin ve dnyada en fazla
trafik kazasnn meydana geldii lke olmaktan kmann ilk
koulu, hani o suu kolayca stne attklar srcleri ve

yayalar deil, yollar hepimiz iin birer lm tuza haline

getiren Karayollaryla Emniyet Genel Mdrlnn trafikten
sorumlu birimlerini slah etmektir.
Onlar slah etmeden trafik kazalarn azaltmay umanlara
anmsatalm:
Yllardan beri teki zmlerin hepsi denendi. Hibiriyle
sonu alnamad. O yzden Trkiye, trafik kazalar yznden
ylda 10 bin kiinin ld, yz bin kiinin de yaralanarak ou
kez sakat kald bir lke haline geldi.
lenlerin katili devlet, kulland silah da ou kez
mcrdr.
............
Hncal Ulu, yengesinin lmnn ardndan yazarken, nsan
can szn ettiimiz, insan can diye haykryor ve vicdansz
yneticilere atyordu:
Trafik polisi, kazada Ahmet Taner Klaly sekizde sekiz
hatal bulmu. Karayollar Genel Mdr Diner Yiit de,
yollarn hatal iaretlenmesi, ya da hi iaretlenmemesi
yznden kaybolan yzlerce can iin zr dileyeceine, bu
raporun ardna saklanp saldrya geiyor. Yazklar olsun.. 48
saat iinde ayn yerde 8 lml kaza olursa, dnyann her
yerinde, bir tek karara varlr.. Yolun ortasnda bir cinayet
tuza vardr. Sulu, bu tuza kuranlardr.
Yiit, yiitlik etmiyor.. Bu nasl rapor diyen Cumhuriyet
gazetesi avukatlarna, Karayollarn sulu karmak haddime
mi dm? Devlet devleti sular m? diyen trafik polisinin
raporuna mal bulmu maribi gibi sarlyor. Ne var ki,
mahkemelerde emir kulu polisler deil, bamsz yarglar var..
Karayollarndaki cinayet tuzaklarnda lenlerin vicdan azabn
polis raporlar silmez.. Tabii eer insan vicdan varsa, Yiit Bey!
.............
Ellerin dert grmesin Oktay Eki Aabey.. Elleriniz dert
grmesin, bu defa konuyu gerekten ciddiye alp da yazan teki
ke yazar dostlarm.
Sevgili Nilgnmz alp gtren olayn kaza deil,
cinayet olduunu yazan herkes.. Hepinize teekkr..
Bu sayede belki Karayollar denen o vurdumduymazlar

ebekesi birazck akllarn balarna alr, birazck sorumluluk

duyarlar. Hi deilse bundan sonra, birka can kurtulur.
Yola mcr dk, buz pisti haline getir, sonra iaret miaret
koymadan ek git.
Bunlarda insanlk da kalmam.. zr dileyeceklerine,
Trk halkna hi deilse bundan sonras iin gvence
vereceklerine, nasl bizi hl eek yerine koyan aklamalar
yapyorlar.
Nilgnmz gtren kazadan sonra, Cumhuriyetin
avukatlar derhal tespit yaptrp hibir uyarnn olmadn
belgelediler ya.. Keye sktlar ya.. imdi o keden
kacaklar.. Bize de Yerseniz diyorlar.. Eek sanyorlar ya..
Efendim, uyar varm.. Sabah bir kaza olmu, lml.. O
kazadan sonra almlar.. Vay vay vay..
Peki, Nilgnmz gtren kazadan sonra, bir lml
kaza daha var. Geldiniz, ikinci lml kazay grdnz, uyar
levhalarnn alndn fark ettiniz, niye hemen yenisini
koymadnz da, bir nc lml kazann olmasna yol atnz?
Karayollar kimseyi kandrmasn.. Bu mcr, bu uyarsz yol
onarmlar yznden, yzlerce insan ld bu lkede.. Bizde
sadece nl olanlarn isimleri var, o da ynla..
Hepsini siz ldrdnz. Bunca cinayetin yk ile, geceleri
yatanzda hl nasl uyuyabildiinize ayorum!..
Bana aklama falan da gndermeyin sakn, yrtar pe
atarm, okumadan.. Bir diyeceiniz varsa, buyurun mahkemeye..
.............
Klal oktayd. Kazadan sonraki ilk gnlerde, olayn farknda
deil gibiydi. Hibir ey olmam gibi insanlarla konuabiliyor, daha
dorusu onlar dinleyebiliyordu. Alakasz ve gereksiz konularda
tartmalara girebiliyor ama kazadan sz etmiyordu.
Birka gn sonra, Ahmet Taner Klalnn konuya ilikin son
yazsnda isyan vard:
syan Ediyorum!
u szler, Trkiyedeki karayollar trafiinin en yksek
sorumlusuna ait:
Trkiyedeki kazalarda Karayollarnn kusurunun binde

24 gsterilmesi bana gre yanl! Bizim polis devlete sahip

kar, devlet kurumlarn sulamaz.
Kazalarda Karayollarna fazla kusur verilirse, kaza
yapanlarn dava aacaklar dnlrd.
Grmeyi yapan gazeteci soruyor : Devleti sevmek
baka, gerek sorumluluu saptamak baka. Bu
durum hl devam ediyor mu? Polis hl
Karayollarn koruyor mu?
Durum kendi polisimizin eitim eksikliinden
kaynaklanabilir. Son zamanlarda polisimizi bu konuda
uyardk.
Tarih 21 Mays 1995... Szlerin sahibi trafikten sorumlu
Emniyet Genel Mdr Yardmcs Kerem Durmu...
Konumann yaymland yer, Trkiye gazetesi.
***
Kpr yapm nedeniyle, asfalttan bir kar aada beton
zemin... Daralan yol... Ve sert zeminin zerine, sanki bilya
grevi yapmak zere ylm mcr. Kprnn
evresinde korkuluk bile yok!
Hibir uyar iaret yok!
Gece sabaha kar birinci kaza ve ilk l var...
Sabah saatlerinde ikinci kaza ve iki l var... 48 saat
ierisinde baka kazalar ve baka ller var...
Ayn yerde!
Herkesin gzleri nnde!
Ama ikinci kazadan ve lden sonra bile hl gerekli
uyar iaretleri yok!
Ne beklersiniz!
Bazlarnn utan ve znt ile balarn ne eip
susmalarn... Ve de Yunak Akehir karayolunun 28.
kilometresine kurulmu lm tuzann gerek
sorumlularn saptamak iin, yansz bir soruturma
balatmalarn...
Ne gezer!

Olaylarn sorumlular zaten peinen belli!.. Tm su

bizlerde... O yolu semi olan, l ya da yaral
srclerde...
Gemi yllarn lhami Soysallarnda, Sanlarnda,
Erellerinde...
***
Susacaktm, eer susmas gerekenler konumasalard!
Eer kurban ile sorumlu birbirine karmam
olsayd!
Eer, sorumlu vicdanlar, parmaklar ile insafszca
bizleri gstermeseydi! Eer, onarlmas olanaksz
aclarmzla, adeta alay edilmeseydi!
Tam 32 yllk srcym... O lm tuzana kadar kazam
yok... Kurallara ar dikkat ve hz kart olmakla
tannrm... Ne dengesizim, ne de lgn ve bilinsiz...
Olay srasnda uykulu deildim; ikili ya da yorgun
deildim.
Karmda uyar iaretleri olsayd, uymamam iin bir
neden var myd?
Olaylardan saatler sonra bile, gerekli uyar iaretlerinin
konmam olduunun tanklar ortada...
Kaymakamdan emniyet mdrne, hkmet doktorundan
o yoldan gnde 56 kez geen minbs srclerine kadar!
Ve de, karayollarnn, soruturmacsna, savcnn
odasnda yneltilmi bir isyan tmcesi var:
Madem ki kararnz peinen vermisiniz, raporunuzu
yazmak iin buralara kadar gelmenize ne gerek vard?
Zahmet etmeyip, Ankarada yazsaydnz!
***
ocukken, alayarak uyandm dler grrdm...
Hepsi de, bir hakszlk karsnda aresiz kaldm
dlerdi bunlar...
Bazlar, en deerli varlklar yitirdiklerinde Tanrya
isyan ederler... Ben Nilgn yitirdiimde; ac ekmedii

iin, kzlarm da arabada olmad iin, mutlu gittii iin,

hi deilse 28 yl paylatmz iin... Tanrya krettim!
Ama imdi, kendilerini kurtarmak iin, beni ve o lm
tuzann canl ya da l kurbanlarn hedef gsteren
parmaklara isyan ediyorum!
Kendi adma, isyan ediyorum! Altnayla Dolunay adna
isyan ediyorum!
lhamiler, Burcular, Teomanlar adna... onlarn aclarn
hl yreklerinde tayanlar adna.. yzlerce, binlerce
benzerleri adna isyan ediyorum!
Ve cierlerimin tm gc ile haykryorum:
Ykseltin artk sesinizi!.. Ykseltin ki, bizim ektiimiz
aclar, hi deilse bakalar da ekmesinler!..



SEVEN, SEVLEN BR ANNE

Ve Nilgn bylece aramzdan ayrld. Onun nasl bir insan
olduunu anlatmann zorluklarndan sz etmitim. Kitabn sonunda,
Nilgn` bir de kzlarnn azndan dinleyelim. Altnay anlatyor:
Dolunay daha domamt. Babamn olmad gecelerde
annemle ayn yatakta yatardk. Dua etmeden uyutmazd. Ben, 34
yamda, dua bilmediim iin o sylerdi, ben tekrarlardm. O dualar
dn gibi ezberimde... nce kelime i ahadet... Sonra, Trke,
Franszca dualar: Tanrm bize salk ver. Amin... Refah ver.
Amin... lkemize bar ver, halkmza huzur ver. Amin...
Tanrya inancmzn gelimesinde, babaannemle birlikte,
byk katks oldu annemin. tenlikle ve gl bir ekilde inanrd.
Ettii dualar dnda, sk sk Hacbayrama giderdi. Gnde pakete
varan sigara tiryakiliine ramen, Ramazanda orularn aksatmazd.
Oru tuttuu zaman hi sinirli olmazd, melee benzerdi. Tanr
ile birey arasndaki iliki, onun kafasnda ok basit ve yalnd : Sen
bu yeryznde zerine deni en iyi ekilde yapacaksn. nsan,
doay, Tanr`nn yarattklarn seveceksin. ok alacak, ok

verecek, ok paylaacak ve bunlardan keyif alacaksn.

Tkandn noktalarda da derin bir inan ve sevgiyle Tanrdan
yardm isteyeceksin...
lkokula baladmda, babamn okul yaammla, derslerimle
yakndan ilgilendiini anmsamyorum. Annem, galiba kontrol
ettiini, ilgi gsterdiini fark ettirmek iin, derslerimin ieriine
kadar izlerdi. Trkiye tarihi ve corafyas gibi konularda snav
olduu zaman beni karsna alr, anlattrrd. Ben ona anlattka
renirdim, o da beni dinledike renirdi ayn eyleri...
Beni yalnz bama Fransa`ya yolladlar, 67 yalarndaydm. Bu
annemin giriimiyle oldu. ok kkken bize gvenlerini gsterir,
byk sorumluluklar verir ve bunlarn altndan kalkabilmemiz iin
eitirlerdi.
Ankara`dan kalkp Bordeaux`ya, birka aktarmayla, tek bana
gidecek ocuun yapmas, bilmesi gerekenleri anlatrd annem... Ve
tekrarlatrd, iyi anlayp anlamadm grmek iin: Havaalannda
kaybolursan ne yapacaksn?, Deden seni karlamaya
gelmemise kimlerden yardm isteyeceksin?, Adn ne? Adresin
ne? Dedenin ad ne?...
lkokuldayken, sabahlar kahvaltlarmz kendimiz hazrlardk,
annemin denetiminde... Bazen i yerinden telefon ederdi, biz okuldan
dnm olurduk. Akam misafir gelecek, kfte yapn gzel gzel
derdi. Yapardk ve o kfteler misafirlere ikram edilirdi.
O dnemde, 8 veya 9 yamdaydm, kek yapmaya karar verdim.
Annemle birlikte, gerekli malzemeyi yan yana dizdik mutfakta... Her
eyi ben yaptm, o izledi.
Keki frna koydum, pimesini bekledim. Kek pimek
bilmiyordu. Saate bakyorum, frn ap iine bak sokuyorum,
hamur mu diye anlamaya alyorum.
Sabrszlkla erken karttm keki frndan herhalde, kabndan
ayrlmasyla birlikte bin bir para oldu. Hayal krklm o kadar
bykt ki... Ben alarken annem keki paralar halinde bir tabaa
koyup salondaki masaya gtrmt bile... Babam nne koyulan
tabaa ters ters bakyordu ki annem, tepki gstermesine frsat bile
vermeden, Amed, bak kzn ne gzel kek piirdi. Hadi tadna
bakalm dedi ve ekledi: Hmmm, nefis olmu, ellerine salk
Altnay...
Hep bizi tevik etti annem, atmak istediimiz admlar byk

bir evkle destekledi, tkezlediimizde yanmzda oldu. Bamsz,

bann aresine bakma yetenekli bireyler olmamz istiyordu. Belki
de verdii yaam mcadelesinden veya iindeki endielerden
kaynaklanyordu bu.
Babamn bakanl dneminde, 70li yllarn sonunda, annemin
bizi babamzn ldrlmesine hazrladn anmsyorum. Her an o
haber gelecekmi gibi endieyle beklediimizi... Akamlar haberler
dinlenir, nefesler tutulur, ldrlenlerin isimleri izlenir ve babamn
ad olmaynca bir Ohhh ekilirdi. O dnemlerde, sabahlar, okula ve
ie gitmek zere evden klrken veya hafta sonlarnda bir yere
gidilecekken, nce arabaya annem biner, motoru altrrd. Eer
arabaya bomba koymularsa bize bir ey olmasn diye...
nk babam yaamalyd, biz yaamalydk...
Yllar geti. Terr azald, biz mitkye tandk.
Annem gene de her sabah kalknca arabay, altn, evresini
kontrol eder, hatta babam binmeden nce motoru altrrd.
ocukluumuzdan itibaren bize ok sk sorard, Babanz ve
ben lrsek ne yaparsnz? diye... Israrla, ciddi bir ekilde
yantlarmz ister, dinlerdi. Verdiimiz cevaplara pratik eklemeler
yaparak bizi eitirdi.
Sinemaya veya bir elence yerine gittiinizde nce acil
k kaplarnn nerelerde olduuna bakn derdi. Bu tr
uyarlar ok olurdu. Bize verdii eitimin boyutlarn, onlar ldkten
sonra daha iyi fark ettim.
Hibir akranm almazken, tatil aylarnda, ben istediim iin
bana i bulur, alp para kazanmam salard. Babam da almama
engel olmazd. Birok arkadamn anne ve babalar izin vermezlerdi
almalarna. Bir kere, bir arkadamla yazn birlikte almaya karar
verdik ama ok heyecanlanmasna ramen onun ailesinden izin
kmad. Etraftan ne derler sonra, bizim sana bakacak, verecek
paramz yok mu? dediler. Bu mantk beni ok artmt.
Arkadam ok zld. Bu olayla, annemin, bireylerin
bamszlamasn geciktiren, korumac, geleneksel Trk
zihniyetinden ve eitim sisteminden farkl bir yaklamda olduunu
fark etmitim. yi i yapana her zaman i vardr. Temizlikilik
bile yapyor olsan, iini iyi yaparsan ykselir, baarl olursun
derdi. Srekli retken olmamz ister, babam dahil, hepimizi
tembellikle sulard. Babam srekli, Hadi, kitap yazsana diye
sktrrd.

 Eitim ok nemliydi. Dolunay da, ben de zel okullara

gidiyorduk. Bir ara maddi skklk yaadlar. Babam bu okullardan
alnmamz nerdi, annem reddetti.
kinci i bulurum dedi. evresi, ilikileri ok iyiydi.
eviri ileri buldu. Geceleri bizi uykuya gnderip, masann
etrafnda ba baa oturup, ok ge saatlere kadar eviriler
yaptklarn hatrlyorum.
niversite snavlarna hazrlanrken de sabahlar erken kalkp
almadm iin odamn kapsna dikilirdi annem. O kadar disiplinli
ve alkan bir insand ki, onun gibi olmak gerekten zordu.
Ve organizasyonda da mkemmeldi. Pratik zekas, aklc
tasarruflar nemliydi. mitky kent merkezinden uzakta olduu iin
gidi ve gelilerimizin tek seferde gereklemesini dzenlerdi. Gece
bir yere gidilecek ise giysiler sabahtan yanmza alnr, bir yerde
stmz deitirilirdi. Ev uzakta olmasna ramen tiyatro, konser,
davet gibi etkinliklerden geri kalmamamz salard.
zverili bir anne ve eti. mitkydeki evin ilk dneminde, ev
ok souk olurdu; parasal yetersizlikler, stma sistemine salkl bir
zm bulunmasn geciktiriyordu. Evin iindeki su borularnn
donduu, patlad bile olurdu. Annem, geceleri souk yataklara
girmeyelim diye sular kaynatr, bo ielere doldurur ve bu ieleri
yataklara yerletirirdi. Sabahlar kahvaltlarmz yataklarmza
getirir, biz yemek yerken o, odalardaki sobalar yakard.
mitkydeki evin inaatnda tulalar tar, fayanslar
temizlerdi. Trnaklar krlrd. Kendisi gibi alanlar yceltir, onlara
gzel szler syler, perdi. bitince gzel bir kahve sunard herkese.
Ama almayann vay haline! ok sert eletirir, kmserdi o
zaman...
Koullar ne olursa olsun, hep bakml bir kadnd. Gzel
giyinen, gzel kokan; salar, elleri, yz hep bakml bir anne grdk.
En olumsuz koullarda bile bakmn ihmal ettiini hatrlamyorum.
Bizi dokunarak severdi. Babam dokunmay ve sevgi gstermeyi
annemden rendiini, bunun ok nemli olduunu anlatrd.
Ve hepimizden daha Trkt. Heyecanl bir Fransa Trkiye
manda ona hangi takm tuttuunu sormutum.
Tabii ki Trkiye diye, yllarn futbol taraftar edasyla
haykrmt.

 ld zaman Trkiye`de gmlmesine ilikin srarl

vasiyetinin nedenini anlatrken de, kendisini buralara ait hissettiini,
tm sevgisinin ve sevdiklerinin buralarda olduunu sylemiti.
............
Ve Dolunay anlatyor annesini:
Akamlar Altnayla beraber bizi yatamza yatrr, ikimizi de
uzun uzun perdi. Hi aksatmazd, her akam yapard bunu...
Babamn bakanl dneminde, geceleri ok sk karlard ama saat
kata dnerlerse dnsnler, muhakkak gelir ikimizi de pp,
koklard. Uykumun arasnda bile onun scakln, kokusunu ve uzun
okamalarn hissederdim.
Geceleri bizi yataa yatrdktan sonra dua ettirirdi. Altnayla
beraber avularmz aar, annemizin szlerini tekrar ederdik.
Tanrya krederdik. Daha sonra, annemin eskiden katolik olduunu
rendim. O zaman neden Mslmanl setiini sordum. Bana;
Trke bilmedii dnemde Kuran Franszca okuduunu ve ok
etkilendiini, daha sonralar Trkesini de okuduunu syledi. Btn
dinlere sayglyd. Sen iyilik yap, insanlar sev, kretmeyi bil,
Tanry sev; o zaman Tanr da seni sever derdi. Bizi zorlamazd
ama o orucunu tutard, her frsatta fakirlere, hastalara yardmc
olmaya alrd.
Kurban kestirip, Ankarann fakir mahallelerinde kendi
elleriyle et dattn hatrlyorum.
Onu dndm zaman gzmn nne koskoca bir
glmseme, tm insanl kucaklayabilecek kadar ok sevgi; hayatta
hibir ac ekmemi bir insan gibi sunduu olaanst bir yaam
sevinci geliyor. Hayat kana kana iiyor gibiydi. ok renkli ve ilgin
bir kiilii vard. Ben uzun yllar, btn annelerin onun gibi olduunu
zannettim! Zamanla, benzeri bulunmaz bir annem olduunu
algladm. Babam hep, Bana sevmeyi ve sevilmeyi Nilgn retti
derdi ve eklerdi: Nilgn gelene kadar bizim ailede birbirini
pme adeti yoktu. Onun gelmesinden sonra aile fertleri
birbirini pmeye balad.
nanlmaz bir uyum yetenei vard. Kocasn ok severdi,
hayrand. Onun iin tm alkanlklarn, ailesini, dinini, dilini terk
edip yepyeni, bambaka bir sisteme alt. Bu kadar fedakarlkta
bulunup, kendi kltrnden tamamen vazgemeseydi, bylesine
huzurlu bir ailemiz olmazd herhalde... ok az ocua nasip olacak
kadar mutlu, sevgi dolu ve huzurlu bir ortamda bydm.

 Bazlarna gre Nilgn ocuklarna ve eine kar fazla

tavizkard. Oysa mutluluumuzun temeliydi o... Ve ok mutlu bir
kadnd...
Bana hep, hayattaki en nemli eyin sevgi olduundan, sevgiyi
bulduum yerde yakasna yapp, kymetini bilmem gerektiinden
sz ederdi. Her zaman iindeki ocuu dinle derdi: Eer lgn
bir kadn olmasaydm, gzlerim kapal Ahmetin peinden
gelmezdim, korkardm ve ok eyi karr, bu mutluluun
yanndan geip giderdim.
Kocama k olduumda beni ilk o anlad ve en zor, en yalnz
olduum anlarda hep yanmda oldu, hep elimi tuttu. Onunla bir
arkada gibi, her eyi konuabiliyordum. Sadece annem deil,
srdamd.
Annemin yabanc asll olduunu uzun sre fark etmedim.
Okulda annesi Alman olan bir kz arkadam vard. Hatrlyorum,
insann annesinin yabanc olmas nasl bir duygudur diye
merak ederdim, hatta biraz imrenirdim.
Evlendikleri zaman birlikte karar vermiler; ocuklarmz
Trk yetiecek demiler. Ama ne olursa olsun, bugn anlyorum ki,
farkl renkler de var yetitiriliimizde... ki ayr kltrn
birleiminden olmamzdan dolay bize farklya sayg ve teki
olana hogr retildi.
Bize hep byk adam muamelesi yapld evde. Ailece
kararlar alrdk. Ben bacak kadarken bile fikrim sorulurdu. Evin
misafir odasna perde kuma seilecei zaman, kedinin ismi
belirlenecei zaman bile beraber karar verilmeliydi. Babam her ne
kadar demokrat idiyse de, ok skt zamanlarda, Benim oyum
ift saylr der, iin iinden syrlrd.
Evde u ya da bu nedenle huzursuz bir ortam varsa, babam
hemen aile meclisinin toplanacan bizlere bildirirdi. Sanrm bu
bakanlk dneminden kalan bir alkanlk. Bize toplant tarihini ve
saatini verirdi. O gne kadar herkes ok gerilir, savunmalar
hazrlanrd. (Savunma hazrlayan genelde ben olurdum!) Babam
syleyeceklerini nceden not eder, soraca sorular da bir kada,
unutmamak iin yazard. Ben de zamanla bu alkanln fark edip,
sz konusu kad nceden bulmay ve daha hazrlkl olmay
rendim... Ve o gn belirlenen saatte herkes salondaki yerini alr,
telefon prizden ekilirdi... Bir eit grup terapisi... Alamalar, kavgalar
olurdu. Sonuna doru babam konuyu toparlar ve herkes, iini

dkm olmann rahatlyla, birbirine sarlrd, zrler dilenirdi.

Telefonun prizi yerine taklr, babam eline kitabn alr ve gelecek
toplantya kadar hayat normal seyrine dnerdi.
Ailece ok hayal kurardk. 28 senelik evlilikten sonra annemle
babam salonda hafif bir mzik koyup, el ele tutumu hayaller
kurarken grmek ok olaan bir manzarayd. Yaadmz evin
inaat ok uzun yllar srmt. Eve bir kap takld zaman ok
byk olay olurdu ve ona bakarak saatlerce hayal kurabilirdik.
nsan hayal ettii mddete yaar felsefesi bizim aileye
tam uygundu. Bana alanm gzel alkanlklardan biri...
ocukluk ve zellikle gen kzlk dnemime dndmde
scack bir romantizm ve sevgi akyor iime. Annemle, bazen
sabahlara kadar sren mine kars sohbetlerimiz olurdu.
Kzlcahamam yaknlarnda, amlderede kk bir da evimiz vard.
Annemle ba baa oraya ok sk gittik. Iklar kapatp gkyzne
bakardk. Bu, ikimizi de ok etkilerdi. Bugn de ne zaman yldzlar ve
ay grsem o geceleri anmsyorum.
Birbirimize gelecek iin projelerimizi anlatrdk. Benim, gen
bir insan olarak elbette ok hayallerim ve projelerim bulunuyordu
ama benden 32 ya byk olan annemin de en az benim kadar
gelecee ynelik beklentileri ve hayalleri vard. Enerjisi ve yaam
sevgisiyle beni bylerdi.
Kahkahalarn unutamyorum annemin... ocukken misafirler
geldiinde biz yatardk. Uykumun arasnda annemin mehur
kahkahalarn duyardm. im huzur dolard. Onun mutlu olduunu
hissederek ben de mutlu uyurdum.
Yaramaz, afacan ocuklar gibiydi. Babam arada srada
yurtdna kt zaman ikolatalar getirirdi ama onlar saklard.
Akamlar, uzun yalvarmalarmz sonucunda, iki tane karr, onlar
da ikiye blerdi. Bylece drt para olurdu! Sanrm annemin
lmnden birka ay nceydi. Babamn ikolatalar saklad yeri
kefetmi. Dolabn en yksek, ulalmas zor yerinden, babama belli
etmeden ikolata alaym derken dp ayak parman krm!
Babam ise afacan deil ama masum ve saf bir ocuk gibiydi.
Ona ait olan her ey mkemmeldi! En muhteem e onunki... En
muhteem kzlar onunkiler... En kaliteli kpek onunki... En gzel kedi
onunki... En mutlu erkek o... Bir araba ald zaman ylesine anlatrd
ki, grmeyenler, son model bir Mercedes veya Jaguar falan ald
sanrd. Annem de babamn bu huyunu kapmt. lk ve son arabas

olan Sereyi aldnda bize allandra ballandra anlatmaya balad.

Silecekleri de var deyince Altnay da dayanamayp, anneme
arabasn ne kadar beendiini gstermek iin, Anne bak arabann
kilometre gstergesi de var dedi. Annem de heyecanla, Evet, o da
var diye yant verdi...
Annemle babamn birbirlerine olan sevgileri ve hayranlklar
beni hep etkilemitir. Annem kocasna o kadar hayrand ki, tek
temennisi bizim kocalarmzn da biraz olsun ona benzemesiydi.
Babanz en muhteem erkek. ok beyefendi, ok asil...
Kendisini hep arka plana atp hayranlkla kzlarn ve kocasn izler,
onlarla gurur duyard. Arka planda kalmak istemesinde biraz da
babamn kskanl rol oynad galiba: Ne zaman kadn bir araya
gelip lafa dalsak, babam kapy aralar, arlinin kelekleri ne
dedikodu yapyor bakalm?! diyerek yanmzda bitiverirdi. Ondan
bir eyler sakland hissine kaplrsa alnrd... Annemin
yaklamnn, bizim zgvenimizin geliimine ok katks oldu.
Babam, Nilgn bana o kadar gvendi ve inand ki, kendime olan
gvenimin artmasn salad. Birok ii yapmaya o beni itti ve
hep baarlarm alklad derdi.
Babam bazen, kk ocuklar gibi, iten kaytarmay severdi.
Birok kitabn annemin zorlamalaryla yazd. Annem banda
dururdu, nk o ie gider gitmez babam televizyonun karsna
geer, Tatl Cad, Magnum gibi ne kadar uyduruk dizi varsa, hepsini
izlerdi.
Babam ok alt dnemlerde, annem sabah gazeteleri okur,
kocasnn okumas gereken haber ve ke yazlarn iaretlerdi ki
zaman kaybetmesin...
Annem, lmnden ksa bir sre nce emekli olmutu. Altnay
Amerikada, ben Belikadaydm artk. Sk sk telefonlayorduk. Evde,
babamla ok mutlu olduklarn anlatyordu bize ... Nihayet
birbirimize ayracak zaman bulabiliyoruz diyordu, neeyle ve
ekliyordu: ki k, babaayz. Ahmet her sabah yazsn
yazyor. Ben kahveyi ve okumas gereken yazlar hazrlayp ona
veriyorum. ok keyif alyoruz, hele kahve sohbetlerimizde... Ve
hayaller kuruyoruz...
Annemin lmnn ertesi gn, Altnay, babam ve ben, onu
hastanenin morgunda grp son kez pmek istedik. Babam, kald
hastane odasndan hep birlikte karken, tekerlekli sandalyedeydi.
Asansre binip aaya ininceye ve morg kapsnn nne gelene
kadar hi konumadk. El ele tutumutuk mz... Morg buz

gibiydi, hi mediim kadar dm hatrlyorum.

Annemi kartp zerindeki beyaz bezi araladklar zaman
hissettiklerimi anlatmak istemiyorum. Yine hi konumadan babamn
odasna ktmzda sessizlii bozan babam oldu:
Nilgn hayatmda grdm en gzel varlk. Yine ne
kadar gzeldi, deil mi?
Ne Altnay, ne de ben, hibir ey syleyemedik.
Bugn hl syleyebilecek fazla bir ey bulamyorum. Sadece
sayg duyuyorum bu sevgiye... Anne ve babamn sevgisinden kalan
anlar ekmecemdeki en nemli paralardan birini oluturdu bu an...
Seven ve sevilen bir annem vard benim...
Gurur duyuyorum...

K TRKN LM


Tamam, Nilgn anlatabildiim kadar anlattm, anlattrdm.
Kaynanasn karsndan ok seven adam olmamn nedenlerini
de fark etmisinizdir.
Madem ki bu kitapta, hem de herkesin alkn olmad bir
ekilde, cesaretle ve utanmadan pek ok eyi anlatp sizlerle
paylatm, biraz daha srdrelim bu muhabbeti.
Bu kitab grdm bir ryadan sonra kaleme almaya
baladm anlatmtm.
imdi size bir baka ryadan sz edeceim ama bunu ben
grmedim, eim Dolunaynki
20 Ekim 1999 sabah, Brksel yaknlarnda, Wavredaki
evimizdeyiz. ok erken bir saatte Dolunay, ter iinde yataktan frlad.
Garip bir rya grm, bana yle anlatt:
Evimizdeyiz. Misafirler var, Rdvan ve Melek
Sabah kalknca buzdolabndaki yemeklere bakyorum,
ne ikram edilecek diye
Telefon ald, Kymet Hala aryor. Ayakta kalma,
bir yere otur ve beni dinle dedi ve anlatt:
Annen mezardan kt. Drt yl toprak kazp
ktn sylyor. Byle bir olay insanlk tarihinde bir
ilk Amerikal bilim adamlar Trkiyeye geliyorlar.
Kafamda imekler akt. Annemi greceim, ona
kavuacam, ne kadar gzel! Ama nasl olacak bu i, ne
halde annem acaba? Bir sr soru iareti ve iimde
byk bir korku var. Anneme kavuacam iin ok
mutluyum ama korkuyorum.
Tuzlaya, kaynpeder evine gidiyorum, uak
biletini alp Tm aile ve sevdiklerimiz orada toplanm,
annem bekleniyor. Babamla el ele tutumuuz, en
ndeyiz. Birlikte, yava yava evin bahesinde
ilerliyoruz. Derin bir sessizlik var. Hava ok gzel, gne
parlyor. Korkuyorum ama babamn da korktuunu
hissediyorum, elimi ok skarak tutuyor.

Ve birden, korkularm yerini sevin ve mutlulua

brakyor. Annem bahede beliriyor. Beyazlar iinde, her
zamanki gzellii ve ltsyla
Mutluluktan alamak istiyorum, byle bir
mucizeye inanamyorum.
Annem, babamn gzlerinin iine bakarak ona
doru ilerliyor ve tam nnde durup bir elini tutuyor.
Ahmedim diyerek, sevgiyle gzlerine glmsyor.
Babam ona sarlyor.
Ben, annemin bana bakmamasna, beni
grmemesine bozuluyorum. Babam da bu durumu fark
ediyor ve beni iaret ederek, Kzn Dolunay diyor.
Annem ban efkatle bana evirip, Canm
benim diyor, glmsemeyle
Ve babama dnyor tekrar sarlp, Seni ok
zledim Ahmet diyerek.
Sarma dola ilerleyip gidiyorlar
Dolunay bana bu ryasn anlatt zaman, Hayrdr
inallah deyip getim. Annesinin kaybndan bu yana grd ve
anlatt tek rya deildi bu ama o net grntl ryalardan
biriydi belli
Ayn gnn akam babasn telefonla arad ve ok etkilendii
bu ryay onunla paylat, heyecanla anlatp sustu.
Telefonun br ucunda uzun bir sessizlik oldu diyor
Dolunay. Klal, bu sessizliin sonunda, Hayrdr kzm, merak
etme demi ve telefonu kapatm.
Daha sonra rendik ki, o telefon konumasnn ardndan
Klal koltuunda sessizce oturmu ve ei Nilfere bir ey
sylemeden, derin dncelere dalm.
Dolunayn babasyla son konumasyd bu.
Grd ryadan 24 saat sonra, bu konumadan birka saat
sonra, Klal ldrld.
* * *
9 Eyll 1995, Cumartesi sabah Nilgnn lm haberinin
Brksele nasl ulatn anlatmtm.

Nilgnn yaamyks o tarihte noktalanmad. Daha sonra,

Prof. Ahmet Taner Klalnn yaamyks erevesinde ondan ok
sz edildi, hl da ediliyor zaten
Drt yl geti aradan
21 Ekim 1999 sabah da, ayn evde, ayn saatlerde telefon
ald ve kbus bir kere daha balad. Dolunayn ablas, Altnay,
hkrklar iinde bir eyler geveliyor, Kolu kopmu diyordu.
Dolunay, akn, Ne olmu? Kimin kolu kopmu? Sakin ol, anlat
diye kardeini anlamaya alyordu.
O konuma devam ederken benim telefonum ald. Klal,
urad bombal saldr sonunda ar yaralyd. Ve bu konuma son
bulmadan cep telefonum ald. Meslektam, arkadam, Anadolu
Ajansnn o zamanki Genel Mdr Mehmet Gler, Klaly
kurtaramadlar diyor ve Sakin olmak zorundasn diye beni
uyaryordu.
Gerekten de sakin olmak gerekiyordu.
Brksel yaknlarndaki evimizde, Almanyadan yatl gelmi
misafirler vard. Yataklarndan frlamlar, akn akn olup
bitenleri izliyorlard. Melek ve Rdvan sigaralarn yakm, aresizlik
iinde halimize bakyorlard.
Neyse ki bizim ailede cinayetler uak saatlerine uygun bir
ekilde ileniyor!
Brkselden Trkiyeye gnde tek uak vard, len
Evden ayrlncaya kadar telefonlar hi durmad. Dostlar,
arkadalar ve medya
Medya tepki istiyordu. Tepki yanstma hakkn bu
koullarda ltfediyordu.
Omuzlarmz km bir halde evden ayrlp alana gitmeye
hazrlanrken
Avrupa
Birlii
Komisyonundan
aradlar.
Yapabilecekleri bir ey olup olmadn sordular, zntyle
Ve biz arabadayken eve Belikal jandarmalar tler.
Brksel Basavclndan talimat gelmiti, evi ve bizleri koruma
altna alyorlard! Bu ii doru dzgn becerebilmek iin evin
planlarn istiyor, fotoraflar ekiyor ve baheyi, evre duvarlarn
tefti ediyorlard. Telefonlar dinleme izini istiyorlard.
Cinayetten sonra henz drt saat gememiti! Belika

gvenlik birimleri, Trkiyede ldrlen Klalnn Belikadaki aile

fertlerine can gvenlii garantisi veriyordu!

saatlik uak yolculuu dakika gibi geti. Beyinlerimiz
durmu gibiydi. Uakta hemen herkes bize bir eyler sylyordu,
Trk Hava Yollar grevlileri zel bir itinayla bizi bir eylerden
korumak ister gibiydiler. Yine sevgili ve saygl insanlarla evrilmiti
etrafmz Drt yl nceki gibi
stanbula inince, herkes normal krkl yoldan ilerleyip
giderken, bizi baka bir merdivenden dar kardlar. Pasaport
kontrolunu falan hatrlamyorum. Ama o merdivenlerden ini
srasnda ikimizin de irkilerek uyand kesin, suratmzda patlayan
fla ve spot klaryla Ah Trk medyas ah dedim kendi
kendime, Ne kadar yanl eyleri grntlyorsun ve o arada
gznn nnden geip giden ne gerekleri karyorsun!
Yapacak bir ey yok. Tiyatro oyunu balam bile
Sahnedeyiz, hi roln ezberlememi, beceriksiz ve yeteneksiz
aktrler gibi
...
Manzaray grp, etrafmz saran o sevgili insanlarla
kucaklarken aklmdan ne geiyordu, bilir misiniz?
Keke Nilgn ldrlmeseydi!..
nk Nilgn hayatta olsayd, byk ihtimalle Prof. Klal bu
cinayet tuzana dmeyecekti.
nk Nilgn, kocasnn ldrlmek istendiini bilen, buna
inanan ve nlem alan belki de tek insand.
nk Nilgn, yllar boyunca, hemen her sabah, ei evden
ayrlrken etraf kolaan eder, arabann altna stne bakar, hatta
motoru kendisi altrp eine devrederdi.
..
Cinayet gn, Ankaradaki eve ulatmz zaman binlerce
insan ve ok fazla gazetecinin olay yerinden ayrlmadn grdk.
Gazetecilik mesleimiz... Arkadalarmzn ounluu da gazeteci... Ne
kadar olayn okunda olursak olalm, onlar da grevleri icab bilgi,
aklama, deerlendirme istiyorlar srarla Aralarnda ayrm da
yaplamayaca iin, ilk nce, yazl bir basn aklamasyla konuyu

kapatabileceimizi dndk. Altnay ve Dolunay, u aklamay

basna dattlar:
Her eyden nce, babamz Ahmet Taner Klalnn
katledilmesiyle yaadmz byk acy paylaan herkese,
ailemiz adna teekkr etmek istiyoruz. Biliyoruz ki bu olay, bu
saldr, bu cinayet bir ailenin sorunu, acs, dram olmakla snrl
kalmyor. Bu saldr Trkiye Cumhuriyetini, Trkiye
Cumhuriyetinin blnmezliini, demokratiklemeyi, insan
haklarn, laiklii ve tm Atatrk ilkelerini hedef alan bir
eylemdir. Ahmet Taner Klal bir semboldr. Burada gerek
hedef, inanlar ve siyasi eilimleri ne olursa olsun Trkiyeyi
seven, Trkiyeye inanan insanlardr. Biz bu gerei, Anadolunun
en cra kelerinden gelen tepkilerle; yurtdndaki Trklerden,
yabanc devlet ve kurululardan gelen mesajlarla da grdk. Bu
tepkiler, bu mesajlar byk bir endieyi yanstyor. Bu endie de
demokratik, laik Trkiye ve Atatrk ilkelerine bal tm Trkler
iindir.
Ahmet Taner Klal bize, rencilerine, evresine her
eyden nce hogrnn, diyaloa ak olmann, insanln,
uygarln ve sevginin eitimini verdi. nsanlara gvenmeyi ve hi
kimseyi dman olarak alglamamay retti. Mcadeleci
olmamz; yaratlmak istenen gelecee tm insanlarmzla
birlikte el ele, birlik iinde ve demokratik koullarda ynelmemizi
istedi.
Drt yl nce, annemiz Nilgn Klaly, dz bir yol zerine
hibir uyarsz dklm mcr yznden kaybettiimiz zaman
bunun kader olduunu kabul etmedik. Babamzn katli de
kader deil. Bunlar, Trkiyenin ac senaryolar ve deimesi
iin hep birlikte mcadele etmemiz gereken gerekleridir.
Faili mehul cinayet ifadesi bizi rahatsz ediyor. Bu
cinayetin failinin mehul olduunu dnmyoruz. Trkiye
Cumhuriyetinin dmanlar, laiklik kartlar, Atatrk
dmanlar bu cinayetin sorumlulardr diye dnyoruz.
Trkiyede bunlarn saylarnn ok az olduuna da inanyoruz.
Babamzn bir hi iin lmediine de inanmak istiyoruz. Bu
nedenle, beklentimiz sadece gvenlik birimlerinden deil,
TBMMden, hkmetten, tm demokratik parti ve kurumlardan
ve en nemlisi, tepkisini bar, uygar ve demokratik yollarla
gstererek demokratik sistemin raylara oturmasna katkda
bulunma gcne sahip olan kamuoyundandr.

Bir de temennimiz var: Bu cinayet, Trkiyenin son

dnemde att admlar nnde bir elme ilevi grmesin.
Terrizme bu hedefine ulama ans tannmamal, iddete
bavuranlarn emellerini gerekletirmelerine frsat verilmemeli
diye dnyoruz.
imizde byk bir ac, burukluk var ama kin yok. Bu
cinayetten sonra korkmadk, korkmuyoruz. Tm halkmz,
Atatrk izgisinde, kardee, el ele, uygarln st basamaklarna
doru ilerlemeye, demokratikleme abalarna katkda
bulunmaya, iddete ba vuranlar dlamaya, insanca yaamann
ve insanca lmenin mcadelesini uygar ve demokratik
yntemlerle srdrmeye, kkrtmalar karsnda sakin ve gl
olmaya aryoruz.
Trkiyeyi ve Trk insann ok seviyoruz.
Trkiyeye ve Trk insanna ok gveniyoruz.
Bu yazl aklama doyurucu olmad. Grnt lazmd.
Medya gzya, lk, kin, intikam feryad istiyordu.
Bu taleplerden pek azn yantlayabildik. Dolunay, Altnay ve
Nilfer, medya gndeminin sratle deieceinin ve aclarn, bir sre
sonra, daha olumlu ve insani koullarda yaayabileceklerinin
bilinciyle, son derece gl ve olgun davrandlar.
.........
Prof. Klalnn cenazesinde on binler vard. Ve hemen hemen
tm Genelkurmay oradayd ki bu, Cumhuriyet tarihinde nadir
manzaralardan birini oluturuyordu. Zamann Genelkurmay Bakan
Orgeneral Hseyin Kvrkolu yurtd gezisini yarda kesip dnm,
tm niformal kadrosunun ve evlatlarnn eliiyle trene katlmt.
Mesaj akt.
Ailenin by, gazeteci stadmz Mehmet Ali Klal,
Orgeneral Kvrkolu ile bir grmesinin ardndan, 30 Aralk 1999
tarihinde, Radikalde u yazy yazd:
te duygular
yi yetimi genler kendileri iin ok nemli olan,
duygu ykl olaylar bile bizlerden daha serinkanl, daha
iyi irdeliyorlar.
Kk kardeim Ahmet'in kaybyla ilgili olarak da,
gerek ocuklar; Altnay ve Dolunay, gerek yeenleri ayn

yaklam sergilediler. Ben bu olay karsnda iimde

yaratlan boluktan kurtulamazken, onlarn gereki ve
akl dolu yorumlarna, yaklamlarna sndm.
Hissiyatm daha nce bu stunda kamuoyunu
ilgilendirdii oranda kalarak yansttm.
Elime ksa sre nce, tesadfen haberdar olduum
bir mektup gemiti. Son yanltc yorumlarla ilgili olarak,
bunlar dzeltme yolunda, grlerimi aklarken bu
nemli mektubu kamuoyunun bilgisine sunmak istedim.
Bylece Klal ailesinin bu ac olay karsnda, lkenin
temel kurumu Trk Silahl Kuvvetleri'ne nasl yaklatn
sergilemek istedim.
Sz konusu mektubu Ahmet'in kzlar Altnay ile
Dolunay 26 Ekim 1999 tarihinde Genelkurmay Bakan
Org. Hseyin Kvrkolu'na yazmlar. yle demiler:
"Sayn Kvrkolu,
Babamz
Ahmet
Taner
Klal'nn
katledilmesinden sonra Trk Silahl Kuvvetleri'nin
gsterdii tepki ve hassasiyet bizi ok duygulandrd.
Bu hain saldrnn hedefinin ailemiz deil, Trkiye
Cumhuriyeti, Trkiye Cumhuriyeti'nin blnmezlii
ve Atatrk ilkeleri olduunu biliyor, sylyoruz.
Cumhuriyet'e ve Atatrk ilkelerine inanan tm
insanlarmzn yannda Trk Silahl Kuvvetleri'nin de
uygar ve demokratik tepkiye katlmas, en zayf
anmzda gl durmamza byk katk salamtr.
Babamz katleden karanlk eller, eer bu
terr eylemiyle Trkiye'ye bir mesaj vermek istediler
ise yant mesaj da almlar, hedeflerine hibir zaman
ulaamayacaklarn anlamlardr, diye dnyoruz.
Ahmet
Taner
Klal,
Trk
Silahl
Kuvvetleri'nin ne kadar saygn bir kurum olduunu
bize her zaman anlatm, gvenini de hep dile
getirmitir. Atatrk ilkelerini ve Cumhuriyet'i her
yerde anlatrken de, bu saygnlk ve gvenin zerinde
srarla durmutur.
Yaanan byk acya ramen, Trkiye'nin
aydn, demokratik ve uygar geleceine inanyoruz.

Babamzn bu yolda ehit olmas bize ac kadar, g

ve gurur da verdi.
Trkiye Cumhuriyeti'nin dmanlar, bu hain
eylemleriyle, kendilerini yakacak olan atei
krklemilerdir.
Trkiye sevgisiyle dolu insanlarmzn ve
onlarla i ie, gnl gnle olduunu bir kez daha
kantlayan Trk Silahl Kuvvetleri mensuplarnn
ilerindeki vatan sevgisini, Atatrk saygsn
itenlikle paylayoruz. Babamzn cenaze treninde
bu sevgi ve saygy simgeleyen, demokratik ve uygar
bir Trkiye iin dimdik ayakta olduumuzu ifade
edenler arasnda yerini tereddtsz alan Trk Silahl
Kuvvetleri'ne, nezdinizde teekkr ediyoruz.
Sayglarmzla.
Altnay Klal Dolunay Ulu "
Yeenlerimin bu anlam
dncelerine ne katabilirim?

ve

duygu

dolu

Konuya tekrar tekrar dnmek bana ac veriyor.

Bir ksm meslektamn srarna ramen olay
hakknda tartmalara girmek istemiyorum. Sylemem
gerekenleri syledim sanyorum.



VE ONU DA LDRDLER...

Prof. Ahmet Taner Klalnn ldrlmesine ilikin yazlacak
elbette ok eyler var ama nmde yl belge, mektup, fotoraf ve
bir sr kat arasnda, kk boyutlu, kara ve salam kapakl defter,
nce benden bala der gibi Bu defterde, Klalnn 1954 1956
yllar arasnda kaleme ald iirler var. Yani 1516 yalarnda bir lise
rencisiyken Bir ocuun el yazsyla yazlm bu iirlerden biri,
nasl bir ocuun, nasl bir insann sz konusu olduunu yanstmas
asndan ilgin gzkt bana Aynen aktaryorum:


nsanolu
Her ey senin iin insanolu;
Sevmek senin,
Sevilmek senin iin
Gensin,
Gn olur sen de gnaha girersin.
Bir his yaratr bu insanda, tuhaf
Senin iin insanolu,
Senin iin af
Ne yazdmsa senin iin.
Senin iin, yaamak.
Yaamak yllar boyu.
Nasl karanlk olur geceler, bilirsin,
ylesine bir koyu
lmek de senin iin,
Senin iin insanolu

Ahmet Taner Klal 16 ubat 1956

Klal 17 yana basmadan nce kararn vermiti. nsanolu
iin yaayacak, onu sevecek, affetmesini bilecek ve onun iin
lecekti
Bu iiri dikkatlice okuduktan sonra, artk onun insanlndan
ve kiiliinden sz edebiliriz.


KLS NRE, PARS NRE !..


Ltfiye daha 16 yandayd, ilkokul retmeni olarak
Anadoluda greve balad zaman... 1910 doumlu gencecik bir
retmen ve 1920li yllarn Anadolusu... Her eyden nce eitime a
bir Anadolu... Bu nedenle gen kz, kendinden yal erkek rencilere
ders verip okuma yazma retti, ok zor koullarda... Balangta,
gl kiiliinden baka gvencesi yoktu ama Ltfiye Hoca ne
istediini biliyordu. Atatrkn eitim ordusuna katlrken de; Kilisin
en tannm ve saygn ailelerinden biri olan Klallarn gelini olurken
de...
Son derece aktif, iddial ve otoriter olan Ltfiye Hanmn,
Ziraat Bankas veznedar Hsn Beyden, Klal soyad dnda
beklentileri de vard phesiz ama sevgi dolu bir insan olan kocas ne
gl, ne de hrsl bir kiilie sahip deildi. Karakter ve beklenti
farkllklar, daha en batan, Ltfiye Hocayla Hsn Beyin mr
boyu srecek beraberliklerindeki gerginliin iaretiydi. erkek
ocuu yetitirmi, bir kz ocuu evlat edinip barna basm bir ift,
saygn mcadeleleri sonulandrm, onurlu baarlarn keyfini
paylamt ama...
D grnte hibir sorunu olmayan ailenin ii, birbirine
olduka zt iki kiiliin atmas yznden frtnalyd zaman
zaman... Ltfiye ve Hsn, birbirlerine dahi itiraf edemedikleri
uyumazlklarn mr boyu d baklardan saklayacaklard. Bu,
Klal Ailesinin gelecekte de temel kurallarndan biri olarak,
belleklere ilenecek tavrd...
Ltfiye Hoca nce Mehmet Aliyi, sonra Mahmutu dnyaya
getirdi. Ahmet Taner, 1939da, Zilede doduu zaman kadro henz
tamamlanmamt. retmen hanm, grev yapt bir kyde,
gzlerinden zek fkran, gzel ve sevimli bir kz ocua, Kymete de
kucak at. Ayn sevgi, ayn katlk, ayn hrsla, drt ocuk arasnda
ayrm yapmadan, hibirine acmadan, hibirinden emek ve sevgi
esirgemeden, hepsini okuttu.
Klal ok sk anlatrd: lkokul ikinci veya nc
snftayken, okula gitmek zere evden knda, annesi, stn
deitir, temiz bir nlk giyin demi. ki uyarya ramen

aldrmam ocuk, kp gitmi, derse girmi. Ama retmen annesi!..

Ltfiye Hoca, ocuu grnce, Klal demi, Hemen evine dn.
Temiz bir nlk giyip geri gel!.. Ks ks o kadar yolu yryp,
nlm deitirip, gene ks ks okula dnm ve derse
girmitim diyordu Klal...
Ltfiye Hoca btn enerjisini evdeki ve okullardaki
evlatlarna yneltiyordu. Beklentileri de o derece bykt. Baarl
ocuklar istiyordu. Aydnlk bir Trkiye iin verdii mcadelenin
rnyd rencileri... Evdekilere kar okuldakilerden daha da
katyd; ayrmclk yapmadn, adil olduunu kantlamak uruna...
Mehmet Ali, Mahmut, Ahmet Taner ve Kymetin
ocukluklarnn en iz brakan, en arpc kavram disiplin oldu.
Mehmet Ali ve Mahmut, zamann en iyi eitim kurumlarndan
biri olan Galatasaraya yatl gnderilirlerken, Ahmet Taner, Kilis
Ortaokulunda okudu. Sonra da Kabata Lisesine yatl gitti.
Aabey Mehmet Ali 11 yandayd Galatasaraya gittiinde...
Ahmetin 56 yalarnda olduu o dnemi anmsarken, Tatiller
srasnda eve dndmdeki hali hafzamdan silinmiyor hi
diyor ve anlatyor:
Bana gsterdii byk sevgi ve ilgiyi unutmam. Ne
desem dinlerdi. Annem ona sz dinletemedii zaman bana
sylerdi. Yemek yemezdi mesela... ok zayft. Ben syleyince,
hatrm iin yerdi. Bir gn, beni krmamak iin yediklerinin
hepsini karmak durumunda kalmt ocuk... Geceleri
jimnastik yaptrrdm ona. Esner, mesner, gene de yapard. Ben
yokken olup bitenleri, havadisleri anlatrd. ok gzel ark
sylerdi, mzie yetenei vard...

Mlkiyeye Mehmet Alinin izgisini izleyerek ulat Ahmet
Taner, kuzeni Hncal Ulula birlikte... Beraber bydkleri
Hncaldan drt ay daha yalyd! Hncaln dedesi Mft Muharrem
(Bilgi) Efendi, Ahmet Tanerin halasnn kocasyd. Kiliste yaard
ama Halepten bile kendisine dinsel konularda danmaya gelirlerdi.
Eini hibir zaman arafa sokmamt, iki kznn da balar akt.
Oullarn inanl Kemalistler olarak yetitirmiti, ikisi albay
emeklisi... Mft Muharrem Efendi, Kemalist bir din adamyd.
.........
Hncal Ulu, bulunmas, bulunduu zaman konuturulmas,

konutuu zaman susturulmas son derece zor bir insandr. te,

kalbimizde zel bir yeri olan Uluun, Ahmet Taner Klalya ilikin
anlarndan bir kesit:
kimiz de 1939'da doduk.. O temmuzda.. 4 aylk
aabeyimdi.. Hep aka konusu oldu aramzda bu drt aylk fark..
lkokulu birlikte bitirdik, Kilis Kemaliye'de Okulun en baarl
rencileri olarak Aile arasnda hafif bir rekabet havas vard,
ikimiz de sezerdik. Gler geerdik.
le uykusu o zamanlar ocuklar iin artt Annem beni de
mutlaka gnderirdi, iki katl evimizin ikinci katndaki yataa.. kar
pijamalarm giyerdim. Elbiselerimi bir gazete kadna sarar,
baheye atar, sonra da alt kattaki annemin nnden pijama ile
geerdim, bahedeki tuvalete gider gibi.. Sonra elbisemi giyip,
vnlardm.. Ahmetler'e..
Ahmetlerde M. Ali Aabey'in kurduu bir pota vard. M.Ali
Aabey Galatasaray'da okur, yazlar Kilis'e gelirdi. Okul takmnda
oynad iin, yaz aylarnda antrenmansz kalmamak iin bu potay
evin bahesine yapmt Oyunun, oyuncan nerdeyse yok olduu o
yllarda, top ne demekti bilen bilir..
Ama hep ayn tuzaa derdim.. Ahmet'in annesi, Ltfiye
Hoca ok daha kat bir disiplin iinde ikimizi birden le uykusuna
yatrrd. Uyumazdk tabii. Uyur gibi yapar fsl fsl konuurduk,
istirahat saati boyu
Ortaokulda yollarmz ayrld. Onu Kabata'a gnderdiler,
yatl.. Ben subay babamla yollara dtm..
kimiz de ok parlak ortaokul ve lise okuduk Edebiyat,
okumay ok sevdiimiz halde, ikimiz de fen ubesine gittik.. kimizin
de ailesinde mspet ilim okumak esast. Matematik en baarl
dersimizdi.. Karnede 8 gelirse zlrdk.. ftihar talebesi olarak son
snfa geldik.. Snavlara girdik kimiz de ilk kez ikmale kalma
okunu yaadk Hem de dedim ya, o 8'den aa dmediimiz
matematikten..
Sonbaharda ii tesadfe brakmamak iin elimize geen her
cebir, geometri problemini zdk ki, snavda daha nce zdmz
bir soru gelsin.
Girdik.. Harika geti.. On bekliyorduk..
Olacak ey deil.. O Kabata stanbul, ben Kurtulu Ankara'da
snava giriyoruz. kimizin de snavlar iptal edildi. Yeniden girdik..

9'ar alp mezun olduk..

kimizin de hayalinde mimar olmak vard... Gzel Sanatlar'da
vard mimari.. stanbul Teknik niversitesi'nde vard Ahmet,
yllardr stanbulluydu... Fndkl'da deniz kenarndaki Akademi'yi iyi
incelemiti. Harika bir okuldu Dnya gzeli kzlar okuyordu..
stelik giri snavn edebiyat ubesi mfredatna gre yapyordu...
Bizim gibi canavar fen mezunlar iin antada keklikti Akademi'nin
snav... O zamanlar her okul kendi snavn kendi yapard. ou snav
da yapmaz, derece ile alrd, ya da her isteyeni kaydederdi.
Akademinin snavna, her taraf cam salonda birlikte girdik.
lk snav matematikti Soru katlar nme konunca mosmor
oldum..
Edebiyat ubesi mfredat..
Hi aklma gelmemiti. Edebiyat ubesinde geometri
okunmuyordu. Geometri sorular bu yzden lise bir ders kitabndan
seilmiti Kolay sorulard belki, ama zmek iin 3 yl nce
okuduum formlleri hatrlamam gerekiyordu. Son bir yl, en st
dzey matematikle yle i ie girmitim ki lise birin o kolay
sorularnn formlleri aklmdan kp gitmiti... Yarm saat kadar
kafam yokladm. Baktm olmuyor, kad verdim ktm. Darda
Ahmet'i bekliyorum, camdan da onu gryorum.. Durmadan bir
eyler yazyor, terliyor, siliyor, yeniden yazyor.. ki saat faland sre..
Bir buuk saat dolmutu.. Ben de piman olmutum.. te Ahmet
zyordu.. Acele mi etmitim acaba, kalsam urasam daha m iyi
olurdu acaba?..
Sre bitti, hoca katlar toplad. Ahmet burnundan soluyarak
geldi. Yahu Hncal dedi, Nasl zdn, yarm saatte o sorular..
Ne zmesi dedim.. Sorulara baktm.. zemeyeceimi
anladm. Braktm ktm..
Glmeye balad. Kahkahalarla glyor
Ulan adam karken bir iaret akar Ben de 'Hncal bu
kadar ksa zamanda zd, demek sorular kolay' dedim
kendime, iki saat ter dktm.. zemedim tabii.. Benim kat da
bo ..
Akademinin kapsndan dndk.. O gitti, Fen Fakltesi'ne
yazld.. Bu kadar fen okuduk, ie yarasn diye.. Ben fenden
soumuum.. Edebiyat Fakltesi'ne kaydoldum. ngiliz Dili ve
Edebiyat okumak iin...

Birinci smestr bitti.. Bulutuk.. Ne o memnun okulundan, ne

ben... M.Ali Aabey Siyasal'da okuyor.. Okulunu ok seviyor.. Bize de
durmadan anlatyor. Aratrdk. Ankara'da en forslu okul Siyasal. Her
Kolejli kzn gnlnde bir Siyasall yatyor.
Girdik Mlkiye'nin snavna.. 15 bin kii girdi.. 175 kii
alnacak.. Snav lise derslerinden, yazl, test mest deil.. Mesela
corafya snavnda Romanya'nn doal blgelerini sayn,
ilerinden birini yazn.. diye soru geliyor.. Bir blgeyi biliyoruz..
Karpatlar.. Bugnk gibi Maradonas ile deil vampirleri ile nl
blge.. O kadar ok Drakula filmi izlemiiz ki..
kimiz de kazandk, hem de ilk 50'ye girip burs alarak...
125 lira cep harl ne demek o zaman bilen bilir.
Sonra M.Ali Aabey davet etti, birlikte ayn odada gazetecilie
baladk.. Yeni Gn'de..
Ankara'da yerel basn lnce, ikimiz de grlerimizi
Cumhuriyet stunlarnda nakletmeye baladk.
Yaantmzdaki paralellikler bitmedi..
kimiz de kendimize yabanc bir e setik.. O Fransz Nicole'le
evlendi. Ben Amerikal Holly ile
En kts en son..
Yazdklarma kzanlar, beni vurdular..
Yazdklarna kzanlar, onu ldrdler..
.........
Klalnn ocukluk ve genlik dnemine ilikin bilgi ve
anlar toparlamak kolay deil... Hncaln kardei Serpil Gogen,
Ahmet Aabeyin bilim adaml, yazarl, siyaseti yn
dnda, pek az bilinen bir sanat kiilii de vard. Benim
hafzamdaki ilk grnts bu ynyle ilgili diyor ve anlatyor:
Ben ilkokuldaydm. Ahmet Aabey, ya Kabata tan tatil
iin gelmiti Ankaraya, veya bakentte niversiteye balamt,
hatrlamyorum. Haftada bir akam bizde, bir akam da ayn
apartmanda oturan Nuri daylarda, yemekte toplanlrd. Resim
yapmaya baylyordum ve yaptm resimlerle ilgilenen tek kii
Ahmet Aabeydi. eri girer girmez, o hafta yaptm resimleri
toplar, kucana koyardm. Her seferinde, sabrl ve acmasz bir
slupla, Bak Serpil diye balar, Eer bu aacn, bu evin boyu

bu kadarsa, bu kadnn boyu bu kadar olamaz diyerek bir

izikte kadn iki santime indirirdi. Benim o boyda bir kadn
nasl giydireceimi; giysilerindeki ayrntlar, salarn,
makyajn nasl boyayacam hi dnmez, her seferinde
resimde llemenin nemi zerine bir konuma yapard. Hayal
krkl iinde dinlerdim ve benim iin nemli olann aa,
iek, ev, masa deil de kadn resmi olduunu neden bir trl
anlamak istemediine aar kalrdm. Ben kadn dndakileri
sadece sayfay doldurmak iin iziyordum aslnda... Her hafta
ayn nutuklar att Ahmet Aabey, bkmadan usanmadan... Ben
ne demek istediini anlayana; doru ly bana anlatana
kadar...
.......
Mehmet Ali Klalnn, ocukluk ve genlik dnemi
konusunda iyi bir kaynak olacan dnmek yanlm. Serpil,
aabeyin anlarn not alp Brksele fakslayacan bildirdii
zaman sevindim ve heyecanla bekledim. Kim bilir ne bilgiler, ne
hatralar, ne deerlendirmeler gelecekti stadmzdan...
Bir daktilo sayfas an notlar geldi!..
Mehmet Ali Klalnn hi unutamad bir an:
Ben Galatasaraydan Ankaraya geldim. O da Kabata
bitirip geldi. Bir yl Fen Fakltesinde okudu. Sonra Mlkiyeye
geti. Uysal bir ocuktu. Bana ok yaknd, aramzda ciddi bir
sorun olduunu hatrlamyorum. Yalnz, 27 Mays ncesinde,
karakterine uygun boyutlarda, olabildiince aktif bir ekilde
olaylarn iindeydi. Haluk Ulman ve benimle ayn evde
oturuyordu. Hatrlayamadm bir sebepten konumuyorduk.
Muhallebi yapm, yatann zerine tabaklar dizmiti. O gn
Kzlaydaki olaylarda tutukland, gzaltna alnd. Yapt
muhallebileri ben yemitim...
Mehmet Ali Klalnn aktard u nadir satrlar da
yanstmal:
Bence Ahmetin en ilgin yn ok yumuak bir insan
olmasyd. Siyasi fikirleri ok gl, insan ilikileri ok
yumuakt. Tutkuluydu. rnein, bir Fenerbaheli olarak ou
zaman soukkanl, mantkl ve objektif olamazd...
Bekarlk yllarmzda, Genlik Caddesindeki evde sk
sk partiler dzenlerdik. Ahmet de var tabii... Herkese sorardm,

Ne iersiniz? diye... O, misafirlerin arasnda oturur, sohbete

dalard. Dur abicim, sen zahmet etme, ben alrm falan yok...
Bana bir konyak derdi, misafir gibi... Bunu her zaman, herkese
anlatrm...
..........
Siyasal Bilgilerden sonra, nce Fransann Tours kentine
lisan renmeye giden Ahmet Taner Klal, ardndan, Fransz
bursuyla Sorbonneda doktoraya balad. Ltfiye Hocann istedii
gibi, eitimde baars tamd. Eh, Pariste doktora yapan gen ve
yakkl bir erkein ufak tefek apknlklarn ho grmemek de
mmkn deil... Hele ki o gen ve yakkl erkek, evdeki
gzlemlerinden sonra evlenmekten ylesine korkuyor ki, kadnlarla
beraberliklerini gnlerle deil saatlerle kstl tutuyor. Zaten ald
ar
disiplinli
eitim,
hovardalklara,
apknlklara,
maceraperestliklere engel...
ans m, kader mi, ksmet mi pek bilinmez, pek
anlalmaz ama insanlarn yaam izgileri sadece anneleri, babalar,
retmenleri veya eitimleriyle belirlenmiyor. Belki de tamamen
meleklerin veya eytanlarn tekelinde bulunan tesadfler, gn
geliyor, bir uval inciri berbat edebiliyor veya en umutsuz vakalar
bile zme tayabiliyor.
Ahmet Taner, Pariste, ak, kadn, yuva gibi kavramlarda
umutsuz vakayd. inde, kafasnda, gnlnde insan sevgisi
vard. Hedefi birey deil, toplumdu. Klal erkeklerinin yakalamakta
ok zorlandklar, kimisinin yanndan geip gittii mutluluk, bir
eit yazg gibi alglanyordu zaten...
Yazglar, tesadflerle bozuluyor.
Trk Ahmet Tanerle Fransz Nicolen Pariste tanmalar,
her ikisinin de hayatn tamamen deitirecek bir tesadft.

ADA BR BEYN


Ahmet Taner Klaly, Ik Kansunun kaleminden okuyalm.
Sorumlu retmen balkl makaleden:
Zile, 1939. Adn Ahmet Taner koydular. Ziraat Bankas
veznedar Hsn Bey ile ilkokul retmeni Ltfiye Hanmn
ocuklar. O Ltfiye Hanm ki 16 yanda Cumhuriyet retmeni
olarak eitim ateini yoksul, yorgun Anadoluya tayor. Kemalci,
Kuvvac Mustafa Necatinin Millet Mekteplerinde kendinden yal
erkek rencilere okuma yazma retiyor. Zile, Nizip ve Kilisten
balayp Ankaraya uzanan 44 yllk uzun yryn ardndan, bir
Cumhuriyet Bayramnda, 29 Ekim 1994te yaama gzlerini
yumduunda, olu Ahmet Taner yle anyor onu:
Hep gen kalarak yaland. Gerek bir Kemalist
devrimci gibi, kendini hep yenileyerek... an anlama abas
iinde torunlar ile bile arkadalk kurmay baararak...
Annesinin kollarndayken, okullu olduunda, a, be, ceyi de
ilk retmen annesinden rendi. Uysald. Sakinlii, muhallebi
ocukluu gibi tanmlanamazd asla. Daha ilkokuldayken Trkeyi
ses enliine dndrrd. Minik arkadalar, yle ykler
anlatyor ki derslerde, bize hi laf dmyor diye yaknrlard.
Annesi ile babas, Mehmet Ali ile Mahmutu stanbula,
Galatasaray Lisesine gndermilerdi. Ahmet Tanerin evin
scaklndan uzaklamasna yrekleri elvermedi. Pek zayft, pek
ocuksuydu da ondan. Kilis Ortaokulunda okudu. Delikanlln
delifiekliinde kardeleri, arkadalar dalarlard birbirleriyle ama
onu kavga ederken hi gren olmamt.
Kavgaclk ile savamcl birbirinden ayrt etmek gerek.
Daha ortaokulda, okulun dzenledii tartmal toplantlarn bata
gelen nderlerindendi. Kabata Lisesindeki ateli mnazaralara da
tayacakt bu niteliini.
Siyaset bilimcisi olmann ilk ipular, aabeyi Mehmet Ali
Klal ile kendi gelitirdikleri devlet ynetimi oyununda
belirmiti. Elde makas, dil ucuna srld m koyulaan mavi ulu
kurunkalem, bir de saman ktlar. Oyunun altyaps hazr. El
becerisini de ekledin mi zerine, al sana kttan kaymakam,
garnizon komutan, doktor, belediye reisi, banka mdr, tarm

mdr, halk. ocukluun geni d dnyasna alan oyun

penceresi, gel keyfim gel geen doyumsuz saatler.
Lise bitti. Ver elini Ankara. O artk Mlkiyeli. Hem rencilik,
hem gazetecilik bir arada gidiyor. Yeni Gnde spor muhabirlii.
Galatasarayl kardelerinin tersine Fenerbaheye gk dedirtmeyen
dnsz taraftar. Olgunlama srecinde derginin yazileri
mdrln stlenme. Fransz bursuyla Sorbonda doktora. Tez
konusu, 1960 devrimi sonras Trkiyedeki siyaset asndan ilgi
ekici:
Modern Trkiyede Siyasi Gler...
Fransada Bordolu, ama Biz Trklerden Nicole ile tanma.
Ahmet Tanerin insan sever, scakkanl, sevgili ei, kzlar Dolunay ve
Altnayn anneleri Nilgn. Yllar sonra birlikte geirdikleri trafik
kazasnda yitirdii, Trk bayra ile gmlen Nilgn Klal...
Sorbon sonras nce Hacettepe niversitesinde siyaset
sosyolojisi alannda retim yeliine balama. Askerliin ardndan
Hacettepe niversitesine yaplan dn bavurusuna ret yant.
Aabeyi Mehmet Ali Klal, hsan Doramac istemedi
dnmesini diyor.
Neden? diye soruyoruz. Yant ok ksa:
rencilerini demokrasi, zgrlk ve aklk
konularnda tevik etti. Ahmet, rencilerin niversite iinde
demokratiklemesi
akmnn
nderlerinden
olmutu.
Doramacya bu fazla geldi.
Siyasal Bilgiler Fakltesine geti. ok mutluydu.
1971 77 arasnda Yank dergisinin belkemii olduunu
sylemek abart saylmaz. O yllarda ykselen toplumcu, devrimci,
halk rzgr yakalayan dnemin Karaolan, CHP Genel Bakan
Blent Ecevitin dikkatini ekiyor.
Yankda yazlar. 1977de zmirden CHP milletvekili
seiliyor.
1978 ba. 11ler Adalet Partisinden ayrlm. Ecevit,
hkmet kuracak besbelli. Altan ymen CHP Grup Bakanvekili.
Lacileri nceden ekmi olanlar sram sram. ymene grnenler,
hatrlatmada bulunanlar ounlukta. Ahmet Taner Klal ise ortada
gzkmyor hi. Ecevit, ymene Ahmet Taner Klaly Kltr
Bakan yapacan aklyor. ymen haberi bildirecek, ama bulabilene

ak olsun. Sonunda bulunuyor da, Altan ymen, Klalya Kltr

Bakan olduunu ancak arabasnda syleyebiliyor: Kltr Bakan
olacan kendisine akladmda yznde sevincin iaretlerini
grememitim. Yalnzca gzlerinde nemli bir sorumluluk
yklendiinin bilincine varan ltnn aktn gzlemitim.
Bakanlk grevinin hakkn vermiti. O dnemin genleri, o
gne dein itilen kaklan yazarlar, kimi gruplarca kmsenen
deerleri kucaklayan Kltr Bakanlnca karlan dergiyi
anmsarlar:
Ulusal Kltr.
12 Eyll. Basknn ad. zall yllar. Deiim aldatmacasyla
kark kardevrimin, yozlamann ad.
Ahmet Taner Klal, Ankara letiim Fakltesi retim yesi.
Bilime, rencilere adanan yllar. Savunduu dncelere kart
grleri ileri sren, bunu bir tutarl erevede dile getiren
rencilere en yksek notu veren hogrl, sonuna dek demokrat
retmen.
Eini trafik kazasnda yitirdii gnn ertesinde, kolu sarl
derse giren sorumlu retmen...
1991 sonu. Cumhuriyet gazetesinde yazarla balama:
Haftaya Bak .
Bata ada Yaam Destekleme Dernei, Atatrk
Dnce Dernei olmak zere birok cumhuriyeti demokratik kitle
rgtnn Anadolunun yzlerce kesinde dzenledikleri
toplantlarda konumalarla ulusalc, laik, Atatrk glere
zgven alama... Halka, Kemalizmin, Atatrkln bir doma
deil, bir srekli devrimcilik olduunu usanmadan anlatma abas.
Atatrk Dnce Dernei Genel Bakan Yardmcl...
Nisan 1997de ikinci ei Nilfer Klal ile evlilik. 22 Eyll
1999da Nilhan Nurun doumu. ayyolu Engr Sitesi. 21 Ekim
1999: Saat 09.28. Cumhuriyet gazetesine Knyorum balkl
yazsn fakslad. Saat 09.35. Ei Nilfer Klal ve minik bebeini
kente indirecek, sonra derse girecek. Nilfer dedi, Ben arabay
staym. ki dakika sonra gelirsiniz. Evden kt.
Saat 09.40!
Nilfer Klal, ok neeli bir sabahndayd dedi

DOSTLAR ANLATIYOR


Klaly zlemle anlatanlardan biri de, bakanlk dneminde,
ncesinde ve sonrasnda iten dostluunu kazanm bir isim: Ali Ulvi
Bolel...
1974te, CHP Genlik Kollarnda alan, renciliinden beri
partiye hizmet veren, Ecevit hayran bir gen olan Boleli, seimler
ncesinde, Ecevitin danmanlarndan Mehmet Kabasakal arad.
CHPnin zmirdeki kontenjan adaylarndan birinin Ahmet Taner
Klal olduunu bildiriyor ve kendisine yardmc olunmasn
istiyordu. Kontenjan adaynn benimsenmesi kolay i deildi ama
Ecevitin kontenjan aday, Eceviti hakl karmt. Klal ve Bolel,
ky ky, kasaba kasaba geziyorlard. Blgede tannan ve sevilen
Bolel, aday sunucu ksa bir konuma yapp mikrofonu Klalya
aktaryordu her seferinde. Kyllerden ve genlerden ok olumlu
tepki alyorlard.
Seim gezileri, seim almalar gece yarlarnda bitiyor,
sonra Konak Meydannda, sabaha kadar ak bfelerden birinde bir
eyler attryorlar ve ertesi gnn programn yapyorlard.
Klal seildi. Gen renci Bolelle yaknl pekiti. Onun
sorunlarn izliyor, yardmc oluyor, Meclise gtryor, kitaplar
neriyor, sonra bu kitaplar zerinde tartyordu. Kltr Bakan
olduu zaman da, insana, topluma yatrm yapan bir kurulu
olarak nitelendirdii bu bakanlkta grev verdi ona...
Kltr Bakannn Basn Sitesindeki dairesinde, 1953 imalat,
eski ve bozuk bir buzdolab vard o zamanlar... Klal bu buzdolabn
yenilemek istiyordu ama fiyatlar ok pahal buluyordu. Sonunda
yenisini alp eskisini bekar yaayan zel Kalem Mdr Bolele verdi.
Klalnn rencilerinin de kald eve bu buzdolab renk katmt.
Genler yemeklerini saklayabiliyorlard iinde ama dolabn neresine
koyulursa koyulsun, her ey, tamamen donuyordu!
Bakan Klal, yurtii gezilerinde her zaman devlet konaklama
tesislerinde kalrd. zel yaamnda olduu gibi, devlet grevinde de
tutumluydu. Konserlere bakan adna gnderilen ieklerde bile ok
hesapl ve alakgnll davranlmasn, buketlerin abartsz ve sade
olmasn isterdi. zmirde, Birinci Kordondaki Atatrk Mzesinin
onarm devam ederken bile bakan orada kalrd. Mzedeki oda

deerlendirilir; bekinin hanmnn yapt ay ve getirilen simitlerle

kahvalt edilirdi.
Ata Sokaktaki bakanlk binasna Kilisten bir heyet gelmiti.
Bu heyet, Kiliste bir caddeye, Ahmet Taner Klal adn vermek
arzusunu bildirmiti. Kltr Bakan, misafirleri her zamanki kibar
tavryla uurladktan sonra zel Kalem Mdrne bir teekkr
mektubu yazdrd ve neriyi kabul edemeyeceini bildirdi.
Kltr Bakanyla grmek, pazartesi gnleri mmknd.
Hafta arasnda, ok zel durumlar dnda bu olanakszd. Bir gn,
hafta iinde, zel Kalem brosuna, yal, perian bir adam girdi, Ali
Ulvinin karsnda durdu. ok heyecanlyd, ok zor konuuyordu.
Evlat dedi, Ben mahpustan yeni ktm. Bir kzm var. sizim,
bezginim. Yalvarrm beni bakanla grtr...
Bolel, randevularn akmasna ramen bu adamn talebini
Klalya iletti. Bakan, yal vatandala yarm saat ba baa grt.
Bu grmenin sonunda, kapya kadar bizzat karak uurlad onu...
Ylgn adamn yal gzlerinde umut vard artk... Trkoca binasnda
almaya balyordu...
........
Ali Ulvi Bolel, daha sonra da Klalnn yaknnda ve kalbinde
oldu hep... Cumhuriyet gazetesinde son grmelerden birinde,
Ahmet Aabey, kendine dikkat ediyor musun? diye sordu Bolel.
Klal nce anlamad, sonra tehditlerden sz edildiini fark edip
konutu:
Ali Ulvi, yllardr beni tedirgin etmek iin bir eyler
yapyorlar. Cumhuriyette yazmaya balamamdan sonra geliti
bunlar... Arabamn sana, soluna, altna, stne gazete
tomarlar, karton kutular gibi eyler koyup tedirginlik
yaratmaya alyorlar. Ben, tehditlerle yldramayacaklarn
belli etmek iin aldrmyorum. Koyduklar eyleri alp pe
atyorum. Eer etkilendiimi dnrlerse daha ileri giderler.
Her ey olacana varr zaten...
1999 Eyllnde grtler en son... Ali Ulvinin bir i sorunu
vard; Klal, In elebiden zm geleceini syleyip merak
etmemesini sylyordu ona... Aabey dedi, Ali Ulvi, Yllardr
birbirimizi tanyoruz, hep yanmda oldun, hep destek verdin.
rencilik yllarmda yardm ettin, imdiki iim senin sayende...
Her eyimi sana borluyum ve bu borlarm demem olanaksz.
Seni ok seviyorum.

Klal ayaa kalkt, onu hi bir ey sylemeden kucaklad.

Glmsedi.
Bu son kucaklamalaryd...
...........
Kltr
Bakanlna
Klalnn
tad
heyecan
yaayanlardan biri de Mahmut Makal. Olgunlam meyvelerin
edii dallar yere sarkm bir aa gibiydi, gnl engin Klal
diyor ve oluturulan Kltr Yksek Kurulunun hazrlad
Kltr Siyaseti kitapnn basld gecenin ertesi gn
hkmetin dtn anmsyor.
Neydi Kltr Bakanlnn Kltr Siyaseti kitab?..
erafettin Turan, Doan Ergun, Ylmaz Dadeviren, Aziz
Nesin, Hikmet imek, Bozkurt Gven, Cahit Knay, Sadun Ersun,
Osman Ersoy, Haldun Taner, Doan Kuban, Sedat Veyis rnek, Nijat
zn, Mahmut Makal ve Ahmet Taner Klal gibi isimlerden olumu
Kltr Yksek Kurulu, Klalnn ifadeleriyle, Demokratik bir
lkede zorunlu iktidar deiikliklerinin stnde, ulusal
kalclkta, srekli, geni kapsaml bir kltr siyaseti
belirliyordu.
Ne kadar iyimserdi Klal!
Bu isimler, bu siyaseti belirlerlerdi phesiz, ama ulusal
kalclk, sreklilik ne demekti ki?
Belirlenen ama yleydi:
Ulusal kltr siyasetinin amac, toplum ve evresindeki
her trl sorunu zmek iin alan, toplumuna
yabanclamayan, edilgin ve uydu olmayan, bar ve hogrl,
bakalarnn dnce ve inanlarna saygl, haklarnn,
grevlerinin ve sorumluluklarnn bilincinde, kendini srekli
yenileyebilen ve retici olan, gemiinden bugn kavramak ve
gelecei yaratmak iin yararlanan, kendi mutluluunu
toplumun ve giderek tm insanln mutluluunda arayan Trk
insandr.
Kurul, ilkeleri, ncelikleri, etkinlikleri, aralar, olanaklar,
yntemleri tek tek belirledi:
Her trl smrye kar, insanlar arasnda hak ve
grevler asndan ayrm gzetmeyen, bar bir anlaytan
kaynaklanan ulusallk ilkesi...

Aznlkta olan dncenin, zamanla ounluun

desteini kazanabilmesi yolunun ak bulunduu demokratiklik
ilkesi...
Ekonomik bakmdan gsz olan ve toplumda
ayrcalklara sahip bulunmayan kesimlerin de kltr
olanaklarndan haka yararlanmas gerektii, bunun
gereklemesi lsnde halktaki yaratc gcn yeterince
harekete geebilecei inancndan kaynaklanan halklk
ilkesi...
Toplumun yapsal deimelere ak bir biimde
gelimesine katkda bulunan devrimcilik ilkesi...
Kltrmzn, an btn gereklerine uygun ve ileriye
dnk bir biimde gelitirilebileceine inanan adalk ilkesi...
En verimli ve en zgn kltrel etkinliklerin, tam bir
zgrlk ortamnda gerekleecei inancndan kaynaklanan
Atatrklk ilkesi...
Bu ilkeler erevesinde, blgeler arasnda denge salanarak,
ncelikler de belirleniyor; siyasi iktidarlarn etkisinden kurtulmas
gereken alanlarda zerk kurumlamaya gidilmesi; Trk Kltrn
Aratrma Kurumu, Trk Sinema Kurumu gibi oluumlara ncelik
verilmesi; kitaplk, mze, tiyatro, galeri gibi eitim ve sanat
birimlerinin kurulmas, gelitirilmesi, gezici kltr ekipleriyle krsal
alana ulalmas gibi unsurlar n plana karlyordu.
Trkiyede iktidardan iktidara, bakandan bakana, partiden
partiye deimeyen ulusal politika oldu mu hi?
Klalnn Kltr Bakanlnn Kltr Siyaseti de bir
kenara brakld, hibir zaman dikkate alnmad.

Eski dostlardan biri de, Bykeli Hseyin Pazarc 60l
yllarda, Pariste Nilgn ve Ahmet Tanerle tanan Pazarc, sevgileri,
mutluluklar ve aclar paylaan yaknlardan
Nilgnn lmnden sonra, Ankarada, Prof. Yksel Ersoy,
Bykeli Pazarc ve Ahmet Taner Klal zaman zaman len veya
akam yemeklerinde buluuyorlard. Ortak bir aclar vard, de
elerini kaybetmilerdi.
Bu yemekler bizim iin gerek bir terapi oluyordu diyor
Pazarc ve anlatyor:

Ykselin bizden nce yaad ac deneyimlerine

dayanarak kendimiz iin dersler karrken, biraz da aclarn
sadece bizlere zg olmad ve yaamn herkes iin ayr bir
macera olduu bilincine varyorduk. Bu arada, ister Ykselinki
gibi uzun sren acl dnemlerin, ister benimki gibi ok ksa
srede gelen aclarn ve isterse Nilgnn durumunda olduu
gibi ok aclarn oluturduu derin yaralara ramen, yenilgiye
hi raz olmayacamz ve yaam mcadelesine devam
edeceimizi saptyor, bundan yeni kuvvet elde ediyorduk. Ama
bu saptama aka sylenmiyor, sadece hissediliyordu. Klal,
bir yemekte, bu tr aclarn kimilerinde ruhsal bozukluklara,
kimilerinde ise diyabet gibi organik rahatszlklara neden
olduunu sylemi ve biz galiba iin iin dayanma gcmzden
gurur duymutuk.
Klal, 1999 Nisannda, Mmtaz Soysal ve Orhan Kololu ile
birlikte Tunusa gidip, Trk Arap Yuvarlak Masa Toplants
erevesinde, Kemalizm ve Kemalistler konulu bir konferans
verdi. Geriye kalan belgelere ve tutanaklara gre, yanstt ana
mesajlardan biri de, Atatrkn slama kar deil, cehalete kar
mcadele verdiiydi.
Bykeli Pazarc, bu son grme vesilesini yle
deerlendiriyor:
Klal, Atatrke ilikin gr ve deerlendirmelerini
herkesle uygar ve objektif bir biimde tartmaya hep hazrd.
Tunustaki konferans da etkili olmutu. Nitekim, Haziran
2000de yaplmas ngrlen kinci Trk Arap Diyalouna yine
Klalnn davet edilmesi, organizatr vakf tarafndan
kararlatrlmt, ancak 21 Ekim 1999daki alak saldr bunun
gereklemesine olanak vermedi. Haziranda, Tunus Kltr
Bakannn da katld toplant, Temimi Vakfnn bakan Prof.
Temiminin ars zerine, bir yl nceki ilk toplantya katlan
Prof. Ahmet Taner Klalnn ansna bir dakikalk sayg
duruuyla ald.
..........
Bilim adam ve avukat Prof. Yksel Ersoy, Klallarn ok
eski ve yakn dostlarndand. zel, nemli ve vazgeilmez bir yeri
vard gnllerde... Onun sevdii, evlendii, ok mutlu olduu ve ok
erken kaybettii karsnn hastal dneminde verdii mcadelenin
boyutlar saygyla anlatld hep... Ersoy, Nilgnn lmnden sonra
Ahmet Taner Klalnn en byk desteklerinden biriydi. te

yazdklar:
Dostum Ahmet Taner Klalnn bilimsel ve siyasal
kiilii eserlerinde yer almaktadr. Bu ynlerini birka satrla
anlatmaya imkan yok. Verdii mcadele lkemizin uygarlk
mcadelesidir. Akln, bilimin rehber olduu, dinin batl itikat
olmaktan karlarak gerek yerini bulduu bir Trkiyenin
temelini atan Mustafa Kemal Atatrk en iyi anlayanlardan biri
olmakla kalmayp; gittike glenmekte olan Trkiyeyi geriye
gtrme abalarna kar cesur, kararl ve ayn zamanda bilime
ve tahlile dayal mcadelenin bayraktarln yapmtr. Eer
lkemizde sregelmekte olan ve maalesef gittike glendiini
gzlemlediimiz banaz ve yobaz akm bir ekilde baarszla
uratlacak olursa, bunda en byk pay Ahmet Taner Klalnn
bilimsel almalarnda ve verdii kiisel mcadelede olacaktr.
Elbette Ahmetin dostu olup da, kendisiyle sohbetlerde bu
konularda onun dncelerini dinlememi ve birlikte
deerlendirmemi olmak mmkn deildir. Bu erevede
kalmak zere, Ahmeti sembolletiren almalarnn nemi
konusunda baz dncelerimi yazmam da kanlmaz olacaktr.
Ahmet Taner Klal ile 1968 1972 yllarnda, Hacettepe
niversitesi Sosyoloji Blmnde, ek grevle Sululuk
Sosyolojisi dersleri verirken tantm. Kendisi Pariste
doktorasn tamamlam ve doktor asistan olarak bu blmde
greve balamt. Her trl yapaylk ve iddiadan uzak, gerek
bir kltr birikimine dayal, ince, zarif ve cana yakn aydn
kiiliinden ve Trkiyenin gelecei konusunda ayn dnceleri
paylamaktan kaynaklanan scak bir dostluun balangcyd
bu.
Asl grevim Ankara niversitesi Siyasal Bilgiler
Fakltesinde, o zamanki adyla Ceza Hukuku ve Ceza Yarglama
Hukuku krssnde idi. Korunmaya muhta ve sulu ocuklarla
ilgili bir toplantda tantm Birsen Gke beni, talyada ceza
hukuku doktoras yaptm yllarda devam etmi olduum
uzmanlk kurslarnda kriminoloji alan ile ilgili olarak alm
olduum bilgileri de gz nnde tutarak, yapacam ek
almalarla bu dersi verebileceime ikna etmiti. Bu dnemde
Hacettepe niversitesi Sosyoloji ve daha sonra Hukuka Giri
dersleri verdiim Sosyal alma ve Ekonomi blmlerinde
tantm gen bilim adamlaryla kurmu olduum, ayn
ideallere dnk ve dolaysyla zamana dayankl, baka bir
deyile uzun sre gremesek de devam eden dostluklar

yaammn en nemli ynlerinden birini oluturmaktadr.

Sosyoloji blmndeki ek grevim sona erdikten ve
hibir hakl nedeni olmayan gerekelerle bu blmde ve dier
blmlerde grev yapmakta olan Birsen Gke, Ahmet Taner
Klal, Artun nsal, Emre Kongar, Doan Ergun, Ylmaz Esmer
gibi gen ve deerli bilim adamlarnn grevlerine son
verildikten sonra da, artk aile dostu olduumuz bu insanlarla
gzel ve anlaml ilikilerimiz devam etti. Bu dostlardan Prof. Dr.
Birsen Gke, Prof. Dr. Ahmet Taner Klal ve Prof. Dr. Artun
nsal ile daha da sk grme olanan buluyorduk. Birsen
Gkenin her zamanki balayc, birletirici ve vefal dostluu
sayesinde; ayn zamanda Ahmet ve Artunla Siyasal Bilgiler
Fakltesinde yine yollarmzn birlemesiyle bu ilikiler
tazelenerek srp gitti.
Sosyoloji blmnde ders verdiimiz yllarda, blm
dnda da sk sk bir araya gelir; bazen iimizden birinin
doentlik nvann almasn kutlar, bazen birbirimize aile
ziyaretlerinde bulunurduk. Yanlmyorsam 1969 ylnda ben
doentlik almalarm iin birka aylna Romada
bulunduum srada Ahmetle ei Nilgn de bir sre iin Parise
gitmilerdi. Daha nceden aramzda anlatmz ekilde Ahmet
bana Romaya geleceklerini bildirince, kendilerine kaldm eve
yakn bir otelde yer ayrttm. Romada kaldklar gn boyunca
bu gzel ve tarih dolu ehri onlarla bir kez daha ve bambaka
bir ortak zevkle, artk adm atamayacak hale gelinceye kadar
dolatk. Bir defasnda, Nilgn o kadar yorgun dmt ki, biz
Ahmetle niversite ve lke konularn konuup tartrken, o
yan odadaki kanapede uyuyup kalmt. Bu yorgunluklara
ramen, akam yemeklerinin keyfini ihmal etmiyor;
sohbetlerimize, zellikle setiim iyi bir lokantada, kaliteli bir
talyan arab eliinde, lezzetli talyan makarnalar ve birlikte
setiimiz dier yemeklerle devam ediyorduk. Ancak her
ikimizin de bte imkanlar snrl olduu iin, ister istemez
kendimize snrlar koymak zorunda kalyorduk. Bu
akamlardan birinde, onlara talyanlarn ok lezzetle
hazrladklar frnda mantar yemeini tattrmak iin ortaya bir
porsiyon smarladm. Hepimiz o kadar beendik ki, mmkn
olsa herbirimiz birer porsiyon daha yiyebilirdik. Bteyi fazla
zorlamamak iin yine paylamak zere bir porsiyon daha
smarlayabildik ancak.
Ahmet ve Nilgn, byk fedakarlklarla, mitky

tarafnda Binsesin kooperatifinden edindikleri arsa zerine

hayallerindeki evi yaptrdlar. Sosyoloji blm son snfnda
okuyan; Birsen, Ahmet ve benim rencimiz olan tenle 1971
ylnda evlenmitim. Bu ekilde bir bakma Sosyoloji ailesi ile
bir baka akrabalk da olumutu. ocuklarmz Grkem ve
Yalm, Ahmet ve Nilgnn ocuklar Altnay ve Dolunay ile
yakn yalardayd. Evlerine gittiimizde veya onlar bize
geldiklerinde sohbetin tadna doyamaz, saatlerin nasl getiini
anlayamazdk.
Daha nce bir sre alma Bakanlnda Yurtd i
Sorunlar ksmnda grev yapan ten, ilk ocuumuz
doduunda iinden ayrlm, fakat sosyoloji konusunda alma
isteini de hibir zaman yitirmemiti. ocuklarn ilkokul ana
gelmesiyle birlikte bu arzusunu gerekletirmek istediinde, en
byk tevik ve destei Ahmetten grm; onun Kltr
Bakanl srasnda Devlet Konservatuvarnda sosyoloji
retmeni olarak greve balamt. Bu grevini gerekten ok
benimsemi, sadece retmenlikle kalmayp idari grev de
stlenmi ve Konservatuvarn Cebecideki binasndan
Beevlerdeki yeni binasna tanmas srasnda da mensubu
bulunduu kurumu gelitirmenin heyecan iinde geceyi
gndze katarak canla bala almt.
Ahmet Taner Klalnn Kltr Bakanl dnemini
yaayanlar, kendisinin, uygar yaps ve kiiliiyle bu greve ne
kadar yaktn iyi bilirler. Bir defasnda, stanbulda yaplan
bir bilimsel toplant sonras Topkap Saray gezilmi ve yine
Saray iindeki bir lokantada bir yemek dzenlenmiti. Kltr
Bakan Ahmet Taner Klalnn bu yemek ncesi yerli ve
yabanc bilim adamlarna Trke ve Franszca yapt
konumadaki ierik zenginliini ve dil hakimiyetini hibir
zaman unutmayacam. O gn duyduum gururu, bir kez de
kendisine Fransa Devleti tarafndan verilen bir nianla ilgili
trende yapt konumay dinlerken yaamtm. Gnlm, bu
konumalarn kaytlarnn mevcut olmasn ve bir gn belki
kendisinin baka konumalar, konferanslar ve yazmalaryla
birlikte yaynlanabilmesini arzu ediyor.
tenin gen yanda, 1986 ylnda yakaland hastalkla
mcadelemizde Ahmetle Nilgn hep yanmzda oldular;
dostluklaryla bizi glendirdiler. Byle bir mcadelenin ne
anlama geldiini kimsenin renmesini istemem. Fakat baa
geldiinde de insann ayakta kalabilmesinde yaknlarnn ve

dostlarnn katks bambaka bir anlam kazanyor. Maalesef,

mcadelemiz sonusuz kald ve drt yl sonra teni kaybettik.
Bu kaybn benim iin ne anlam ifade ettiini en iyi anlayanlar
arasnda yine Ahmetle Nilgn vard. Her bir araya geliimizde
yaptmz konumalarda ayn ortak zlemi paylatmz
hissetmiimdir.
Yllar geti ve bir gn hi beklenmedik bir kazada, bu kez
Nilgn kaybettik. ten gibi o da hayat dolu, da dnk,
bakalarna yardmdan zevk alan bir kiilie sahipti. Ahmeti
sevip onunla evlenirken, gstermelik olarak deil gerekten
inceleyip inanarak yeni ismini ve dinini semiti. Ahmetle
birlikte her ikisi de gerek ve samimi bir inanca sahiptiler ve
onun gereklerini hibir gsterie bavurmadan yerine
getirirlerdi. Daha sonra Ahmetin dindar geinen yobazlar
tarafndan katledildiini grnce, bu kiilerin ne kadar dinden
uzak olduunu dnmemek de mmkn olmuyor.
Nilgnn kayb Ahmet iin tam bir manevi darbe
olmutu. Yaral olmasna ramen Nilgnn defin trenine
bizlerle birlikte katlm ve ondan sonra da hep onun ruhunun
yanlarnda olduuna inanmt. Nilgnn defninin, ortak ve
deerli dostumuz olan, basit bir ameliyat sonras beklenmedik
ekilde kaybettiimiz Prof. Dr. Oral Sanderle ayn gne
rastlamas da acmz inanlmaz llere vardrmt.
Daha sonraki srede, benzeri bir kayba uramakla onu
en iyi anlayan kiiler olarak ben ve Prof. Dr. Hseyin Pazarc,
Klalyla sk sk bulumaya baladk. Akam yemeklerinde hem
kayplarmzn ve aclarmzn deerlendirmesini yapar; hem de
bir nevi sakatlanma anlamna gelen bu durumda hayattaki dier
grevlere devam etme gcn bulmann abasn verirdik.
Ahmet, iimizde eini en son kaybeden kii olmasndan
kaynaklanan bir duyarllk iindeydi. Dindarlnn ona bu
acsnda destek olmasna ramen, hassas kiilii ve duygulu
yapsyla, bu gerekle birlikte yaamak ona ar geliyordu.
Umarm ve sanrm olduka dzenli aralklarla gerekleen
bulumalarmzda ona, bu byk acya ramen gl olmasnda
ufak da olsa bir katkda bulunmuuzdur. Ancak ona asl yaama
gc verenin, kzlarnn da desteiyle yapt yeni evlilii
olduunu dnyorum. Nitekim, hainler tarafndan aramzdan
koparlp alnmasndan birka hafta nce, onun davetlisi olarak
yine Hseyinle birlikte Atl Spor Klb lokantasnda yediimiz
son yemekte, einden ve yeni doan kzndan mutlulukla sz

etmi, sonra da konuyu Trkiyede laikliin yobazla kar

verdii mcadeleye getirmiti. Zevkle okuduum yazlarnda,
karsna alm olduu kiilere kar nasl saygl bir slupla
hareket ettiini gryor ve onlar ikna yolu ile kazanabilecei ya
da en azndan uzlama noktalarna getirebileceini
dndn biliyordum. Bu konuma srasnda, ben, Devlet
eliyle daha nemli kararlar alnp Cumhuriyetin din ve laiklik
anlayn
eitim
yoluyla
milletin
ounluuna
benimsetmedike yobazlkla mcadelede baar ansnn
azalacan ileri sryordum. Ahmet, kendi mcadelesinin
bilimsel dzeyde olduunun bilinci iinde, karsndaki kiilerin
de bilimsel deerlendirmelerden etkileneceini, gerekleri
greceini, laik kesimin dinsiz deil, dine gerek yerini vermek
isteyen insanlardan olutuunu bir gn onlarn da anlayacan,
karlkl hogrl hareket ederek ortak bir takm noktalara
varlabileceini savunuyordu. Konferanslar vermek zere gittii
yerlerde grd ilgiyi ve karlat kiilerdeki inan ve azmi,
gelecee mitle bakmaya imkan veren gelimeler olarak
yorumluyordu. Yazlar nedeniyle tehditler almakta olduunu
anlatrken bile glmsyor; bunlarn bir takm kendini
bilmezler olduunu, nemli saylmamas gerektiini
sylyordu.
Olaylar bugne kadar maalesef onun iyimser
beklentileri ynnde gelimedi. Ancak, mcadelesini verdii
konuyu en iyi bilenlerden biri olmas dolaysyla, gelecekte
onun sahip olduu iyimserlii hakl karacak gelimeleri
beklemenin de hata olmayacan dnyorum. Ancak, bunun
gerekleebilmesi iin, laiklik ilkesinin Trkiye iin nemine
inanlarn, Ahmet Taner Klalnn gsterdii yoldaki abalara
etkin ekilde katkda bulunmaya almalarnn art olduu
kansndaym.
Aramzdan ayrlan sevdiklerimiz, yaknlarmz ve
dostlarmz bizden de bir eyler gtryorlar. Onlar zlyoruz.
Ancak, Ahmet sz konusu olduunda durum daha da farkl...
Daha uygar, daha gzel bir Trkiye iin kendini feda etmekten
kanmayarak, bilimsel almay buna ynelik etkin abalarla
birletirmi kiiye kar baka borlarmz da var. Dolunayn,
babasnn bu kiiliini bilerek, onu eitli ynleriyle tantmak ve
gerek imdiki gerek gelecek kuaklara onun mcadelesinin
anlam ve amacn vurgulamak ynndeki giriimleri bu
bakmdan nemli. Bu konudaki takdirim ile birlikte, Ahmet

Taner Klalnn dostu olmaktan duyduum gururu, onun iin

hazrlanan bu almada yer almaktan da duyduumu belirtmek
istiyorum.
..........
Artun nsal ben Pariste tanmtm. Gazeteciydi, Hrriyette
alyordu. Uzun yllar birlikte haber peinde kotuk. Ben onu bir
profesr olarak deil, muhabir olarak grdm ve saygyla takdir
ettim. Bizi gurbette brakp Trkiyeye dnmesinden sonraki
grmelerimiz Klallarn atsnda oldu. Artun nsal bana Klal
anlatt zaman onu daha iyi tandm. nsal da, ok eski dostu
Klaly anlatyor imdi:
Jeff, tes pas tout seul... Jeff, yalnz deilsin... Jacques
Brelin bu hznl arks Ahmetle aramzda bir dostluk
trksne dnmt Paristeki rencilik gnlerimizde.
Ahmetin ismini Ankarada, Yeni Gnde gazetecilik yapt
dnemde, arkadalarm Kurthan Fiek ve Hncal Ulutan
duyardm ama tanmamz ve biribirimize kanmzn kaynamas
Fransann bakentinde nasipmi. Ad byk, aslnda pek de
mtevazi Grand Hotel de la Loireda komu olduumuzda...
1960l yllarn ortalaryd. Ahmet, Tours kentinde
Franszca renimini tamamlam, Paris Hukuk Fakltesinde
doktora almalarn srdryordu. Ben de ayn fakltede
lisans rencisiydim, ayn zamanda Siyasalda renim
gryordum.
imdilerde ad deien ve lksleen Grand Hotel de la
Loire, bizim scack gurbet yuvamzd. Bu sevimli otelin beinci
katn Trk renciler kapatmtk, bir yurt havasna sokarak...
Ucuz, temiz, kendi halinde bir yerdi.
Ahmetle odalarmz bitiikti. Erdener Erman, Erdal
Aksoy ve Mehmet Yerguzle birlikte otelin demirbalar
bizlerdik. (Hazindir, Yerguz da, yllar sonra, Cenevrede, Trkiye
Bakonsolosluunda alrken Asala yesi bir Lbnan
Ermenisinin kurununa kurban gidecekti.) Bir st katta ressam
mer Kaleinin odas vard. Alt katta da zaman zaman Trkler
kalrd. Cebimizde paramz olduu ve annelerimizin
yemeklerini zlediimiz zaman, hep beraber, stanbullu gmen
Ermenilerden Madam Sofi ve uzatmal sevgilisi Vahakn, yan
binann zemin katndaki lokantasna, Chez Sophieye giderdik.
Erdenerle ben, bir Yunan lokantasnda kasiyerlik

yaparak harlmz karrdk. Ahmet burslu, Erdaln ise

durumu msait olduu iin, bir ite almazlard. Geceleri,
ilerleyen saatlerde drdmz de Ahmetin odasnda buluur,
ay eliinde mthi piti partilerine balardk. Kabatal
Ahmetle Galatasarayl Erdal e olurdu; Galatasarayl Erdenerle
de Ankara Kolejli ben... Mzklama, alay etme serbestti. Bir taraf
piti yapnca greydiniz siz ortal...
Gnler, haftalar, aylar neeyle geiyordu. Her gn,
srayla birimiz bakkaldan st alrdk, ierdik. Ahmet sigara
kullanmaz, ikiden haz etmez, stelik Pariste bile Ramazanda
oru tutar, hatta bayram namazna giderdi. nanl bir Kemalist,
gerek bir sosyal demokratt. Her zaman imanl ve gerek bir
mslman oldu.
Modern Trkiyede Siyasal Partiler ve Gler konulu
tezini yazma aamasna gelmi, rahatlamt. Bu arada
ngilizcesini ilerletmek iin kursa gidiyordu. Tembelliimi
bildii iin de, bilet alarak beni zorla tiyatroya, konsere
gtrmeyi ok severdi. Yoksa ben Brelin o nl Olympia
konserine nasl giderdim ki...
Bir gn, otelden karken, gen bir Fransz bayanla
karlatm. Elinde kk ve k bir paket vard. Ahmetin oda
numarasn sordu. Syledim. Teekkr edip merdivenlere
yneldi. Asansr yoktu otelimizin...
Akam gene piti takm topland ama Ahmetin gndz
zel bir ziyaretisi olduunu hepimiz biliyorduk. Adnn Nicole
olduunu rendiimiz bu t pt, sevimli, gzel ve scakkanl
Fransz bayann elindeki pakette bir tra sonras parfm
olduunu rendik. Erdener oktan hkmn vermiti:
Parfm m? Allah mesut etsin, nikah yakndr!
Gelgit, Nicole hepimizin yengesi oldu. Birlikte
lokantalara gittik, seyahatlere ktk. Daktilo yazmasn da iyi
bildii iin Ahmetin doktora tezini bir gzel temize ekti. ok
alakgnll ve yardmseverdi. Ak insana neler yaptrmaz ki!..
Tabii biz onu Ahmetten, o Ahmeti bizlerden kskanrd.
Ahmet doktorasn tamamlad, Trkiyeye dnd. Ksa
bir sre sonra, Genlik Caddesindeki evde yaplan dn
buluturdu hepimizi... ok sade ve o kadar da scak bir dn...
Alminyum bir tencerede, Erdenerden rendiim ne paralar
almtm, usta darbukac edasyla o gece...

Anne Ltfiye Hanm da yaman kadnd. Mehmet Ali,

Mahmut ve Ahmet Taner, Ltfiye Hoca nnde hl titrerlerdi.
Kilisteki ilkokul gnlerinde ocuklarnn snf retmeni olan
Ltfiye Hoca, bakalarnn ocuklarna gsterdii msamahay
kendi ocuklarna asla gstermezdi. (Ahh, nasl zledim Ltfiye
Teyzenin ili kftelerini... mkan olsa da, Ahmetle birlikte
cennetten bana gnderseler... Ben de buradan baklava
gnderirim, Ahmet tatlya dayanamaz...)
Burda koptum ite... Gzmden yalar akmaya balad.
Her len dostumuzla biz de lyoruz biraz... O kadar ok
eyi paylamz ki... Daha evlilik hi aklnda yokken Ahmetin,
eer bir olu olursa adn Krat koyacan sylerdi. Kz
Altnayn ismini de, Cengiz Aytmatovun bir yksnden
evrilmi, hep birlikte grdmz retmen Duyen
filminden almt.
Bordeauxlu Nicole, Trkiyeyi ve Ankaray ok sevdi.
Kendiliinden slam dinini seti. Onu artk herkes Nilgn Klal
olarak bilecekti. Tam bir Trk olmutu.
Trkiyeye dnmde ve Hacettepe niversitesini
sememde Ahmetin byk rol oldu; tpk, kendimi Dilerine
hazrlarken, beni akademik kariyere ekenin de Ahmet olmas
gibi...
Hacettepe
Sosyoloji
blmnde
ayn
oday
paylayorduk. Uyumlu ve alkan, gzel bir blmd: Bozkurt
Gven, Birsen Gke, Hamit Fiek, Oya Baydar, Ylmaz Esmer,
Ali Rza Balaban ve Yksel Ersoy. Kar blmden Emre Kongar
kzdrmay ok severdik. Ahmet siyaset sosyolojisi dersi
veriyordu, ben ise hukuk sosyolojisi... Bu sralarda Mehmet Ali
Klal bir haber dergisi kartma hazrl iindeydi. Yanknn
ilk yazarlar arasnda elbette Ahmetle birlikteydik.
Yllar geti. Ahmetle Mlkiyede, daha dorusu Siyasal
Bilgiler Fakltesinde bulutuk. Doent oldu, siyasete atld.
Milletvekili, derken Bakan oldu. Dostluumuz hi aksamad.
Uzun bir sre grmesek, telefon aar, Jeff, tes pas seul derdi.
Evlendim, ev hediyemizi getirdi. Askere gittim, eimi yoklad, bir
sknts olup olmadn sordu hep...
Altnaydan sonra Dolunay geldi. Ahmetle Nilgnn
yuvas daha da enlendi. Sonra Basn Sitesinden feraha kt.
mitkye ilk yerleenler arasndayd. Baheli bir evde oturmak,

cierlerine temiz hava ekmek, kpeiyle oynamak, okumak ve

yazmak, insanlar iin bir eyler yapabilmek... Yaamdan tm
beklentisi buydu.
Nilgn yitirdik bir kazada. Ahmet hafif yaral
kurtulmutu ama Nilgnsz yaam ok acyd. Palabykl
arkadamz Mehmeti terristler Cenevrede vurduklar zaman
zlmtk. Ykselin gen yata amansz hastala yenik den
ei tene zlmtk. imdi gzlerimiz Nilgn aryordu.
Ben stanbula yerleince daha seyrek grr olmutuk.
Bir keresinde, Tepeba Kitap Fuarnda, bir okuru gibi kitabn
imzalamas iin baskn verdiimde ok arm ve sevinmiti.
Bir baka gn, Galatasaray niversitesinde, annesi Ltfiye
Hocann ansna adanan bir dersliin alnda bir araya
gelebilmitik Klal biraderlerle... Meer bu Ahmetle son
bulumamzm...
Sonras m?
Ahmet gitti. Kalle bir bomba onu bizden ayrd. kinci
einden, yeni doan ocuundan, Altnaydan, Dolunaydan...
Ustam Mehmet Ali Aabey ve bana hem babamdan, hem
Ahmetten emanet Mahmutum kardelerinin yokluuna
alabildiler mi acep? Sanmam.
Bir bilseniz ne kadar zorlanyorum bu satrlar yazarken.
Ama yukarya sesleniyorum ben de:
Jeff, tes pas seul...
Brel kanserden ld. Mehmetle Ahmet terrizmden...
Ama hepinizin arks yreimde, yreklerimizde...
............
Ayn dostluk zincirinden Prof. Birsen Gkenin yazdklar:
1968
sonbaharnda,
Hacettepe
niversitesinin
ankayaya bakan Morfoloji binasnn sekizinci katndaki bir
odada tanmtk. kimiz de yurtdndan yeni dnmtk.
niversite kurulal bir yl olmutu. Kck bir odaya alt masa
konmutu ve blm grevlilerinin hepsi ayn odada oturuyordu.
Trkiyenin, felsefeden bamsz kurulan ilk sosyoloji
blmnde ders vermek zere gen bir kadro oluturuluyordu.
Bizden nce iki asistan alnmt, odann ilk sahipleri onlard.
Biz o yl atanm, biraz rkek ama atak, idealist, heyecanl,

enerji dolu ve biraz da gururlu retim grevlileriydik. Yeni

kurulmu bir niversite bize kaplarn am, gen yata
retim sorumluluu vermiti. Prl prl rencilerimiz vard.
te byle bir ortamda, ders d zamanlarda sohbet eder,
daarcmzdaki bilgileri paylar, gelecee ynelik planlar
yapardk. Hedefimiz Trkiyenin ilk sosyologlarn en iyi
biimde yetitirmekti. Ahmetle bu konuda ok iyi anlayorduk.
lk ylmz arabuk gemiti. Blm programn
gelitirmek amacyla yabanc niversitelerden kataloglar,
programlar
getirttik.
Bir
ayam
giri
katndaki
ktphanedeydi. Bir taraftan derslere giriyor, seminerler
dzenliyor; bir taraftan da Trkiye ile ilgili aratrma projeleri
oluturmak zere tartmalar yapyorduk. le saatlerinde
kafeteryada birlikte yemek yer, akamstleri ise Kzlaya kadar
konua konua yrrdk. Bazen bu yryler sevgili Nilgnn
alt Fransz Kltrde sonlanrd. Onu da aramza alr, ya bir
pastaneye, ya bir kitapya gider veya bir etkinlie katlrdk.
Ahmetin Fransadan arkadalar Erdin Tokgz ve
Mehmet Smer de iktisat blmne atanmlard. Bizim
rencilere ders veriyorlard. Yksel Ersoy, Hamit Fiek, Artun
nsal, Ylmaz Esmerin de katlmyla kk grubumuz giderek
bym ve glenmiti. Blm ii dayanmamz, sosyal
yaammza da yansyordu. Her vesilede evlerde, genellikle
Ahmetlerde toplanrdk. Ahmetin tatlya dknl de ara
sra bizi Hac Babaya ynlendirirdi.
Klalnn her zaman takdirle andm, hi
unutamadm, her aileye rnek olmasn dilediim, hafta
sonlar
baba
evindeki
aile
yemeinde
toplanma
alkanlklaryd. Programlarmz yaparken ncelik bu aile
yemeklerindeydi, hi aksatmazd. Annesinin yapt yemekleri
hep anlatp dururdu. Ailesine, kardelerine, eine ve evlatlarna
ball her eyin stndeydi.
Altnayn doumunu heyecan ve mutlulukla beklemitik.
Dolunayn gelii ise Ahmet Taner Klal ailesinin mutluluk
resmini tamamlamt.
Blm ii dayanmadan sz etmitim. Bozkurt Gven
blm bakanmzd. Haftann bir gn mutlaka toplanrdk.
Gndemde blmn gelecei, akademik gelimeler yer alrd.
Deiik lkelerde doktora yapmtk, birbirimizin deneyim ve

birikimlerinden yararlanrdk. Bu dayanmay ortak bir proje

ile somutlatrmak zere hep birlikte, Sosyolojiye Giri kitab
yazmak zere karar aldk. Gzel bir ekip almas olacak,
herkes kendi alanyla ilgili blm kaleme alacakt. Hedefimiz,
rencilere temiz ve gzel bir Trkeyle okuyabilecekleri gzel
bir ders kitab hazrlamakt. Ancak 12 Mart hazrlayan kara
bulutlar blmmz de etkisi altna alm, lkede kopan
frtna bizi de etkilemiti. Her birimiz bir keye savrulduk.
Kitap yazma projemiz de yarm kald. O gnlerden belleimde
kalan, renci hareketlerinin yattrlmas iin Ahmetin
gsterdii olaanst abayd. Bir keresinde, renci yurdu
nnde, renci polis atmasnda ate ortasnda kalm ve
ciddi bir tehlike atlatmt.
Ahmet 12 Mart izleyen yl askere gitti. stanbula
geerken Tuzla Piyade Okuluna uradm. Asker giysileri iinde
ok gururluydu. Kta grevi iin kurada Kayseriyi ektii zaman
da Nilgnle beraber, bir hafta sonu, iki araba arka arkaya
ziyaretine gittik ve orada gzel bir hafta sonu geirdik.
Nilgn artk bizlerden biriydi. Ramazanda iftar sofrasn
hazrlar, kadnbudu kfte ve aureyi ok iyi yapard. Ahmetin
glla dknln de o sralar renmitim. Tuna
pastanesinin mehur gllac onu mutlu eden bir hediyeydi.
Nee, hayat dolu, sevecen, insancl Nilgn o zamanlar
Fransz Kltrde alyordu. Bir gn telefon edip hepimizi
Fransz Kltr Merkezinin nne ard. Bir gsteri olduunu
anlatt. Belirli bir saatte, bina giriinde bulumak zere
szletik, aramzda Ahmet de vard. Gittik ama ne Fransz
Kltrde bir etkinlik vard, ne de Nilgn oradayd... Hepimiz
aknlk iindeydik.
Ahmet ksa srede sorunu zd. O gn 1 Nisand ve
Nilgn hepimize bal yutturmutu. Hep birlikte, intikam iin
ankayadaki evlerine baskn yaptk ve Nilgn mutfakta bize
yemek hazrlarken bulduk. Sofra hazrd. Elenceli ve aureli
gece anlarmzdan biri daha yaand o zaman...
O yllarda Ahmetin yaad bel ft sorununu,
Nilgnn ona hazrlad yer yatan, o yatan etrafnda
toplanmz anmsyorum. Nilgn ok zlr ama her eyi
gslerdi. Youn i temposuna ve ocuklara ramen her eyin
stesinden geliyor ve etrafna nee samay srdryordu.

Ahmet, askerlik dnnde Siyasal Bilgiler Fakltesine

girmiti. Hacettepe Sosyoloji ise kabuk deitirmi, eski
kadrodan bir tek ben kalmtm, geri hizmete alnmtm. Ders
falan verdirilmiyordu bana da... Maam alp odamda
oturuyordum. Ahmet, byk bir kararllk ve cesaretle, bizlerle
uraan ve blm darmadan edenlere kar yasal mcadele
vermeye balamt. Bir len beni ziyarete gelmiti, koridora
kmtk. Dnemin blm bakan Ahmetin yakasna yapm,
hesap sormaya balamt. Ahmet, bu saldrgan tavr karsnda,
her zamanki terbiye ve nezaketi ile, byk bir olgunlukla,
dimdik ayakta duruyor, soukkanlln muhafaza ediyordu.
Ben paniklemitim, sessizce kenarda duruyordum. Rahmetli
Selahattin Ertrk hoca olaya mdahale etti, araya girdi.
Bakanlk dneminde de bir araya geliyorduk. Sonra,
niversiteye dnd ve beni, Basn Yayn Yksek Okulunda ders
vermeye ikna etti. Tekrar, daha dzenli ve sk grr
olmutuk. Nilgnle srt srta vererek ve aln teri dkerek
tamamladklar, her kesini nak iler gibi dedikleri
mitkydeki evleri, herkese mutluluk saan bir ortamd.
Altnay ve Dolunay, onlara yaamlarnn en byk
hediyesiydi. Altnayn niversite gnleri, Dolunayn
konservatuvar yaamlarn dolduruyordu. Siyaset nedeniyle
geciken profesrln de o scak ortamda kutlamtk.
Sonra ac gnler balad.
Uur Mumcuyla, Ahmetin odasnda, yllarca nce
tanmtk. Uuru yolcu ederken, yamur altndaki Ankara
sokaklarnda, Nilgn ve Ahmetle, kol kola, alayarak yrdk.
Nereden bilebilirdik ki bu mutlu iftin ve ailenin yaam, ksa
bir sre sonra, beklenmedik bir kaza sonucu tamamen
deiecek...
Nilgnn kayb zerine Ahmetin yazd Bir Trkn
lm, bence ocuklarna ve dostlarna brakt en gzel
anlardan biridir.
Her trl acya ramen yaam devam ediyordu.
Emeklilik, Ahmetin ok sevdii lkesine daha ok zaman
ayrmasna olanak vermiti. Atatrk Dnce Dernei ats
altnda, Anadolunun en cra kelerinden, Almanyaya,
Avustralyaya kadar her gittii yere aydnlk fikirleriyle
adaln simgesini tayordu.

O korkun sondan bir hafta nce telefonda yeni evinin

adresini yazdran ve on yedi gnlk yeni bir Klalnn varln
mjdeleyen sesi hl kulaklarmda.
Ne yazk ki yeni bir yaam kucaklamasn engelledi
hain kafalar...
Sevgili arkadam, son kitabnda bana, Aziz dostumun
benzer dncelere sahip olmasnn verdii mutluluk ile... diye
yazm.
Ben de, Dostluumuz, benzer dncelerle ebediyete
kadar srecek diyorum.
zlemle, sevgiyle, saygyla daima anlarn benimle
olacak, sevgili dostum.
........
Boazii niversitesi profesrlerinden Ylmaz Esmer bakn
Klaly nasl anlatyor:
Ahmet Taner'le dostluumuz 1969 ylna uzanyor. Sonra
1977'de ben doktoram bitirip Trkiye'ye dndmde onu
Kltr Bakan olarak buldum. Yakn arkadam ziyarete ve
tebrike gittim. Ama dorusu iimde bir tedirginlik vard. ok
daha dk makamlara, ok daha ileri yalarda gelenlerde bile
grlebilen hazmszlk belirtilerine, krkna varmadan bakan
olmu Klal'da rastlayacak mydm?
Aman efendim. Tatl dertlememizin sonunda, nce
benimle birlikte zel Kalem odasna kt. Grevlilerin ve benim
barmalarmz, itirazlarmz arasnda pardesm kendisi
tutarak giydirdi. Baka trlsne izin vermedi. Ve sonra beni
Bakanln merdivenlerine kadar geirdi.
Sadece bana deil, tm dostlarna byle iten ve
alakgnll davranyordu.
Ahmet Taner ylesine zarif bir insand...
O zamanlar araba satn almak byk bir mesele idi.
nemli miktarda bir peinat yatrr, sonra da bir Renault 12
alabilmek midiyle, ne zaman sonu gelecei belirsiz bir kuyrua
girerdiniz. Vatanda iin seneler srebilen bu kuyruk, tabii
Turkiye'deki btn dier kuyruklar gibiydi ve sranzn ne
zaman gelecei, sraya girdiiniz tarihe deil, kimin sizin adnza
mdahalede bulunduuna balyd. Bir arabaya ok ihtiyacmz

vard.
Btn yaknlmza ramen, kendim dorudan
syleyemedim ama Ahmet Taner'e durumu dolayl olarak
ilettim. Ksa bir sre sonra Boazii'ndeki telefonum ald.
Karmda dorudan Bakan vard. Bir yakn dostunu sekreteri ile
aratmayacak,
Sayn
Bakanm
sizinle
grecekler
dedirtmeyecek kadar dnceliydi.
Ahmet Taner ylesine ince bir insand.
Bana araba kuyruklarnn maalesef ok uzun olduunu,
hepimizin beklemesi gerektiini syledi. Yakn bir arkada
adna, olaan saylabilecek bir mdahaleyi bile yapamazd.
Ahmet Taner ylesine titiz, ylesine drst bir insand.
Adnn zerinde en ufak bir leke bile olmakszn, ok
onurlu bir yaamn ortasnda vahice katledildi.
Nur iinde yatsn.
..........
Almanya Atatrk Dnce Dernei Bakan Dursun
Atlgann anlattklar:
Saygdeer Ahmet Taner Hocamz konumac olarak
olduka sk davet ederdik. Hem Genel Merkezin bulunduu
Kln'e, hem de ubelerimize... Ayrca svire, Belika, Hollanda,
Avusturya gibi lkelere birlikte de giderdik. 21 Ekim 1999'da
katledilmeseydi, 23 Ekim'de Almanya'da olacakt. Kendisiyle
Almanya'nn drt kentinde, Kln, Berlin, Mnih ve Hagen,
ada Trkiye Cumhuriyeti konulu konferanslar verecektik.
Nedeni de, Osmanl mparatorluu'nun kuruluunun 700.
Yldnm etkinlikleriyle, Cumhuriyet'in 75. yl kutlamalarn
glgede brakmak isteyen baz Trkslam sentezcilerinin
karsnda gerekleri ortaya koymakt, Cumhuriyetimizin
erdemini anlatmakt.
Ahmet Taner Hocann konumac olarak geldii
toplantlarda izdihamlar yaanrd. Bir gn, yine tklm tklm
dolu bir salonda konuma yapacakt. Bana Konuma srem ne
kadar? diye sordu. Ben de, Bir ders saati kadar demitim. O
konutuka couyor, dinleyiciler dinledike etkileniyorlard.
Tam 85 dakika konutu. Dinleyiciler youn alklarla,
konumasn srdrmesini istiyorlard. Bir ara Arkadalar

dedi, biraz sonra sorularnz olacak, o zaman biraz daha

konuurum.
Gerekten de ok ilgin sorulara doyurucu ve ikna edici
yantlar vererek, toplanty unutulmazlatrd Ahmet Taner
Klal.
Sorular ve yantlar blmnn sonuna doru, bir
dinleyici, hi unutmadm u ksa saptamay yapmt:
Hocam, bana Atatrk doru drst anlatlmamtr. Ne
evimde, ne okulumda, ne urda ne burda... Ben de
televizyonlarda, gazetelerde Atatrk'ten sz edildike, Allah
Allah niye byle ok anlatyorlar, ne var memleketi kurtardysa,
sanki grevi deil mi? der dururdum. Bugn beni buraya bir
komum getirdi. Kendisinden Allah raz olsun. Neden derseniz,
ben bugne kadar hibir profesr byle yakndan
tanmamtm. Profesr deyince, yanna yaklalamayan birisi
sanrdm. Hatta, devlet memuru deil mi, hepsi ayn, diye
ekinirdim. Bugn bu gzel toplantda, hem sizin gibi yz gle
bir profesr tandm; hem de kzmadan, darlmadan sorulara
cevap verdiiniz iin sizden ok holandm. Bakn, sizin
karnzda konuma cesareti bile buldum kendimde. Sizi
dinlerken, hem insan olduumu daha iyi algladm, hem de
Mustafa Kemal Atatrk' daha iyi anladm. Siz beni salam bir
Atatrk yaptnz...
Ahmet Taner Klalyla birlikte, Prof. Dr. Sencer Ayatay
da davet etmitik bir panele... Prof. Ayata konumasna yle
balamt:
Bugn Almanya Atatrk Dnce Dernei'nin
davetlisi olarak bu gzel salonda bu gzel toplulua seslenirken,
Prof. Ahmet Taner Klal gibi Atatrkolog diye
nitelendirdiimiz bir gzel insanla birlikte olmaktan kvan
duyuyorum...
Evet, Prof. Klal inanl bir Atatrkologtu. Bata
Trkiye'deki Atatrk Dnce Dernekleri olmak zere,
Almanyada, Avusturya'da, svire'de, Hollandada, Belika'da,
ngiltere'de ve daha birok lkede konferanslar vererek,
panellere ve seminerlere katlarak Atatrkl ve
Atatrkln gncelliini kantlaryla anlatt; Atatrk
dnce sistemini kafalarda ve gnllerde bir bayrak gibi k
k dalgalandrd.

.............
Can dostlardan efik Kahramankaptan anlatyor:
Ahmet asla bizim, Trkiyede anladmz anlamda
politikac olmad... Bir gn Yankdayz. Biraz kp yryelim
efik dedi. Yrmeyi ve yrrken de konumay ok severdi.
ktk. Kendisine CHPden milletvekillii teklif edildiini
ama kararsz olduunu, o zamanki Genel Sekreter Orhan
Eyboluna cevap vermek durumunda olduunu syledi.
Fikrimi sordu. Ve o yry bir tartmaya dnt. Ben onun
gibi insanlara ihtiya duyulduunu, girmesinin yararl olacan
sylyordum. O her admda ama diye balayarak red
gerekeleri sralyordu. ok tereddtlyd...
Ahmet Taner Klal teekkr etmesini, bilgilendirmesini
ok iyi bilirdi. Eer bir insanla bir konuyu paylatysa onun
sonucu hakknda mutlaka bilgi verirdi. Ertesi gn telefon etti,
Dndm ve kabul etmeye karar verdim dedi.
Ben Klalnn bakanl dnemini de, bugnk
anladmz anlamda bir politikacnn yaptklar olarak
grmyorum. Bir bilim adam, bir teknisyen, bir yurtsever
olarak o makamda bulundu. Hibir zaman ne semenini, ne de
partisini nde tuttu.. O hep Trkiye iin bir takm eyleri istedi
ve onlar yapmaya alt. Ve lnceye kadar da bu izgisini
srdrd.
Eer rencileri ona layk olmak istiyorlarsa, her eyden
nce iyi, drst insan olmaya ve fikri namusa sahip olmaya
almallar...
Ahmet Taner Klal, kltrle, sanatla ilikisini,
getirildii Kltr Bakanl koltuunda oturduu sreyle
gstermelik olarak snrl tutan arabesk politikaclardan
deildi. O gerek bir kltr adamyd. Operabalede yeni
eserleri karmazd. Eski kltr bakanlar arasnda, belki de en
vakitsizi olmasna karn, bu tr sanat etkinliklerine en sk
gelen Klalyd. Uluslararas Ankara Mzik Festivalinin de
srekli dinleyicileri arasndayd. En son Haziranda, Antalya
Operasnn al trenine birlikte katlmtk.
Arkasndan yazlp sylenirken, bir dnem milletvekillii
ve bir kez kltr bakanl yapmas nedeniyle politikac
kimliine de dikkat ekildi. Oysa Klal, asla politikacl

meslek edinmedi. Edinseydi, 12 Eyll sonras sol partilerde

kendine rahatlkla yer bulabilir, gene parlamentoya girebilirdi.
Ama o bilim adamln, Atatrk ada dnce ynnde
aydnlatcl ve daha rencilik yllarnda spor muhabiri
olarak balad gazetecilik mesleinde srdrd ke
yazarln yeledi.
Yazlarnda, byk sayg duyduu Blent Eceviti ve
partisi DSPyi de, ok iyi bildii siyaset biliminin mihengine
vurarak ama son derece ll bir slupla gerektiinde
eletirmekten kanmad. CHPyle ilgili saptama ve eletirilerini
de gereki biimde, hibir politik beklentiye kaplmadan hep
yazd ve syledi. CHPye bir genel bakan aday arandnda,
Senden alasn m bulacaklar? demitim. O ise, yaptklarnn
daha nemli olduunu sylyordu.
Deyim yerindeyse Atatrk mrid olup kmt.
ou kez aradmda Anadolunun veya Avrupann bir kentinde
oluyordu. Bazen dinlemeyi ok istedii bir konseri, temsili
karyor, ama Atatrk dnceyi anlatt konferanslar bir
grev anlay iinde asla ihmal etmiyordu. Konutuu
salonlar hep doluydu ama salonda yeterince gen grmedii
zaman yz aslveriyordu. Onun iin genlerin aydnlanmas
ok nemliydi.
Anadolu ada Eitim VakfANAEVin kurucular
arasnda yer almasn nerdiimde, Biliyorsun demiti,
Konferanslarm ok youn, aktif grev almamak kaydyla kabul
edebilirim... Vakfn kurucular arasnda birlikte yer aldk.
Vakfn ileviyle ilgili yazd birka yazyla grevini fazlasyla
yerine getirdi. O yazlar sayesinde vakf pek ok gnll alan
ve parasal desteki kazand.
Ahmet Taner Klal, son yllarda Kemalizmin ada
ideologu haline gelmiti. Atatrk dnceye, Cumhuriyete
yneltilen ykc, aalayc eletirileri, bilimsel ama halkn
anlayabilecei bir dille gslyor, ileri srlen savlar
rtyordu. Cumhuriyet ile demokrasinin birbiriyle
elimedii, tam tersine birbirlerini btnlediini ikna edici
rneklerle anlatyor, adeta Kemalizmi gnmzn gereklerini
kucaklayarak 21. Yzyla tayordu. Siyasi islamclarla,
bukalemun olarak nitelendirip numarac cumhuriyeti diye
adlandrd kesimin, bu nedenle hedef tahtalarndan biriydi.
Ama sanlmasn ki, dinsiz veya ateistti. Ahmet Taner

Klal, tpk aabeyleri Mehmet Ali ve Mahmut Klal gibi

aileden gelme bilgisigrgs olan, inanl bir mslmand.
Yaamn her trl gereini ll bir biimde yerine getiren,
elenen, iki ien, denize giren, orucunu tutan, ada bir
mslmand.
Nilgn kaybettikten bir sre sonra, evde oturuyorduk.
Kaza yerinden Hrriyet Haber Ajans muhabirinin ektii
fotoraflar getirtmitim. Dava dosyasnda gerekli olur
dncesiyle fotoraflar vermek ve biraz dertlemek zere
evde ziyaretine gitmitim.
ou kez olduu gibi, Dostum hitabyla balayarak
Cumhuriyetteki yazlar evden nasl getiini anlatt... Biraz
bilgisayar teknolojisi ve biz yazarlara getirdii kolaylk zerine
konutuk... Ama kaza ve yaad byk ac ylesine tazeydi ki...
Sz dnp dolap Nilgne geldi...
Nilgn, tandm en iten, en samimi, en insansever
kiiliklerden biriydi. Kendiliinden resmen slam dinini semi,
Ankarann laik mslmanlar arasnda yerini almt.
Ahmet, dnyaya materyalist gzle bakmakla birlikte,
zel yaamnda, kendi lleri iinde dinsel inanc olan,
ramazanda oru tutan, metafizik dnyaya da inanan bir insand.
Bazen Nilgnn buralarda olduunu, etrafmzda
dolatn hissediyorum diye balad anlatmaya...
Evin hemen yanndaki elektrik lambas uzunca bir
sredir yanmyormu.. Belediyeye gerekli bildirimde
bulunulduu, ekipler gelip birka kez onarmaya alt halde,
bu lamba yanmam bir trl... Nilgn`n topraa verildii
gnn akam, bahede gene Nilgnn etrafnda olduu
ynnde bir hisse kaplm... Ve o srada, aylardr bozuk duran
sokak lambas kendiliinden yanvermi...
Ahmet, Nilgnn bu yolla Buradaym mesaj verdiini
dnyordu... O lambann kendiliinden yan, onca acnn
iinde Ahmete tuhaf bir mutluluk yaatyordu sanki...
O kadar drst ve iyi bir insand ki, inanyorum, mekan
cennet olacaktr.

SU VE KADIN...

Ahmet Taner Klal, Brksel yaknlarndaki evimize ilk yalnz
geliinde kendisiyle olduka dertletik. Nilgnn lmnden beri
sudan km balk gibiydi. Yitirdii einin yokluunu ok ar
hissediyordu.
Bir ara bana, Hayatta senin iin vazgeilmez ana unsurlar
neler? gibilerden bir soru sordu.
Su ve kadn dediimi ve onu biraz arttm fark ettiimi
hatrlyorum.
Salk da nemli dediinde de, Susuz ve kadnsz salk
olmaz grm yansttm.
te o konumamz srasnda, yeri gelmiken ve Dolunay da
yanmzdayken, Ahmet Abi, neden tekrar evlenmeyi
dnmyorsunuz? diye sordum. Biraz fazla ak ve damdan der
gibi bir soruydu bu, ard gene Dolunaya bakt, onun dncesini
anlamak ister gibiydi:
- Nilgnn yeri doldurulamaz ki
- Oras kesin. Ama daha gensiniz ve yalnz yaamak zor.
- Kazada ben lseydim bu soruyu Nilgne de sorar mydn?
- Sorardm.
- Ne derdi acaba?
- Ahmetin yerini kimse dolduramaz derdi herhalde
- Evlensem, yaknlar, insanlar ne dnr?
- nsanlarn byle konularda ne dnd o kadar nemli mi? Ben
Dolunayla evlenince kimlerin neler dndklerini ve ne kadar
yanldklarn biliyorsunuz. Siz bile O dncelere nem verseydik
byk bir mutluluk frsatnn yanndan geip gidecektik. ki gnlk
hayatta herkesin kendi yaamn ynlendirmesi lazm. Hata yaplrsa
da, sorumluluklarn stlenip sonularna katlanyoruz nasl olsa
Klalnn o gne kadar tekrar evlenmeyi dnp
dnmediini bilmiyorum ama Nilgnn lmnden itibaren
etrafnda dnen ve bazlar olduka tehlikeli gzken hanmlar
olduu barizdi. Onu skan, tereddtlere srkleyen bu konuda uzun
nutuklar attm da anmsyorum.

..........
Klalnn Nilferle evlenmesinden nce Dolunayla babas
arasnda souk rzgarlar estiini saklamak, drstlk olmaz. Bunun
nedeni kesinlikle Nilfer deildi. Dolunay, annesinin lmnden
sonraki dnemde babasnn metin d grnyle karmak i
dnyasn ayrt etmekte zorluk ekiyor, o muhteem ailenin bu kadar
kolay ve bylesine hasar grmesini hazmedemiyordu. Anlarn abuk
unutulmas endiesindeydi.
Bir yl kadar sren esintili hava, Klalnn evlenmesinden, yeni
bir eve tanmasndan sonra, gene benim ie karmamla son buldu.
Yaknlarn basks da artmt zaten... Dolunay bir uaa bindirip
Trkiyeye yolladm ve babasyla, kardeiyle, Nilferle bulumasyla
iklim deiiklii gerekleti.
.........
Klal bir yandan yakn evresine derdini anlatmaya alyor,
bir yandan Nilgn yitirdii trafik kazasnda urad hakszln
mcadelesini veriyor, bir yandan da kazada len motosikletli gencin
ailesinin ayana kadar giderek ac paylama giriiminde bulunuyor
ama acl bir anne tarafndan katil olmakla itham ediliyordu.
O skntl dnemde, Klal Malatyaya, kardei Kymetin
yanna gitti. ylesine karanlk bir ruh halindeydi ki, bouluyordu
sanki Gece yarsndan sonra, hava almak iin dar ktlar,
niversitenin bahesinde yrdler. Kymet, aabeyine bakt.
Yryecek halde bile deildi. Koluna girdi. Gururlu, onurlu insann
gzlerinden yalar szlyordu:
- O kaza ile birlikte her eyimi kaybettim. Eimi kaybettim. Dolunay
kaybediyorum, kzlarm kopuyor... En yakn dostlarmdan bile anlay
grmediim oluyor. Evimiz, yuvamz dald, gitti Kazada benim
suum yok. Keke ben de lseydim. Yalnz yaayacak gcm yok,
abuk evlenmeme ters tepki gsterenler oluyor. Kimseyle flrt
edecek, kimseyi oyalayacak halim de yoktu ki ntihar etmeyi bile
dndm!
- Ltfen zlme. Zamanla her ey dzelecek.
- Benim o kadar zamanm yok ki!..
O dnemde Klalyla zorluklar gerek anlamda paylaan tek
kii Nilfer oldu sanyorum. Nilgn yakndan tanyan, gler yzl
ansna her zaman sayg gsteren bu kadn, evliliinden sonra
artc bir talihsizlikler serisi yaad. nce hamile kald ve erkek

bebei, doumdan hemen sonra, hastanede ld. Ardndan annesine

araba arpt, onu kaybetti.
Sonra Nilhan dodu ama bebek daha bir aylk olmadan Klal
ldrld.
Nilfer btn bu aclar ve sorunlar gslerken yaad bir
an hafzamda gzel bir yer buldu:
lk bebeini ve annesini kaybeden gen kadn doal olarak
zlyor, sk sk alyordu. Bu durumdan bunalan Klal onu kime
gnderdi biliyor musunuz?
Psikoloa...
Nilfer, psikoloun hikmetlerinden yarar grm olsa gerek ki,
gnn birinde, annesini yitirmenin zntsn yaayan babasna da,
Gel psikoloa gidelim nerisinde bulunmu. Yal babas buna pek
anlam veremese de kabul etmi. Psikolog, eini kaybetmi bu beyle
uzunca konumu, iini dktrm ve sonunda sormu:
- Nasl? Konuarak rahatladnz m? Yararl oldu mu?
- Evet ama ben bunlar her gn kahvede arkadalarla konuuyorum
zaten Gayet de iyi oluyor. Psikoloa ne lzum var ki
Tabii Nilfer bir daha babasna psikoloa gitme nerisi
getirmemi.
..........
Psikologlarn yaanan aclar hafifletmekte katks ne kadar
oldu bilinemez ama Nilferle Klalnn gayet uyumlu bir ift
oluturduklar barizdi. Bana Dolunayla maceramzn banda, 20
yllk ya farknn getirecei sorunlardan sz eden Klal,
kendinden 25 ya kk bir kadnla, gl gibi geinip gidiyordu
lk bebeklerinin, doumdan hemen sonra, hastanede lmesi
Nilfer ve Ahmet Taner Klaly hem sarst, hem birbirlerine daha da
yaknlatrd.
............
Sonra Nilhann doum haberi geldi Brksele.
Ve ardndan cinayet ilendi, bebek henz yaamdaki birinci
ayn doldurmad


GENLER, UMUTSUNUZ...


Genlerle konu. rencilerle konu! Paylamak
istediklerini onlarla payla! Hi kimseye gvenmiyorsan onlara
gven! Anlat onlara... Greceksin ki anlyorlar... Ve benim neden
byle iyimser ve umut dolu olduumu daha iyi kavrayacaksn...
Unutmak mmkn m Klalnn bu szlerini...
En deerli varlklar, rencileriydi. Sadece kendisinin ders
verdii renciler deil, btn aydn kafal genler... Onlar gelecek,
umut, saygnlk, coku, inan ve gven gibi pek ok
anlam bir arada simgeliyorlard kafasnda...
Cinayetten sonra benim en ok dikkatimi eken kesim de bu
genler oldu. niversitelerde yaplan trenlerde gzlemledim onlar;
tepkilerini lmeye, konutuklarn dinlemeye, mesajlarn
alglamaya altm. Ama ortam ylesine kark, kafam ylesine
karmakt ki baarl olamadm. ok isterdim, zellikle Klalnn
gazeteci aday rencileriyle bir derslie kapanp biraz sohbet
etmeyi...
Bu kitab yazarken de unutulmamas gerekenler, Klaly en
iyi ve yakndan tanyan rencileriydi elbette ama temas kurulmas
en zor olanlar da onlard. Ve ben bunun skntsn yaarken,
imdadma TRTdeki gen ve sempatik meslektam Zeynep Salmanl
ve Prof. Blent apl yetitiler. Syledim onlara... Genlerle temas
kuramadm, onlar anlamak, tepkilerini incelemek ve szlerini,
grlerini yanstmak istediimi...
Klal, genlerin sz almad bir kitapta nasl anlatlr ki!
Ve bu kitap iin en byk katky yaptlar. Klalnn
ldrld andan itibaren, bir yl boyunca grntlenmi tm
genlik toplantlarn, hareketlerini kasetlere aktarp Brksele
gnderdiler. Onlarca video kaseti ve saatler, saatler sren
grntler...
zlerken hem ok ac ektim, hem ok gurur duydum ama en
nemlisi, Klalnn ne demek istediini o zaman daha iyi anladm.
Kendi mesleimin gelecei iin de umutlandm, Trkiyenin gelecei
iin de...

Demokratl
katklaryla...
Dinlemeyi,
renmiler.

renmiler,
konumay,

phesiz

uzlamay,

Klalnn

tepki

da

gstermeyi

Derslie toplanmlar, ne yapacaklarn, ne diyeceklerini

tartyorlar. Klal henz topraa verilmemi. zerinde vardklar
ortak uzlamayla, ilk yaptklar ve rencileri diye imzaladklar
konumalardan biri yle genlerin:
Canmz yanyor... Bedenimiz lime lime... Deneyeceiz
yine de. Son bir nefes daha alacaz derinden ve haykracaz:
Biz de grdk , dalayn gzlerimizi diye. Ama kzgn
demirleriniz yetmeyecek aydnlanm gzlerin binlerce
iftine...
nsan kardeim; nefretimiz byk, sabrmz tat. Ate
dt yeri fena yakt bu defa. Dmedii yer de kalmad zaten,
cehaletin kahrolas ateinin... yleyse bu suskunluk niye? Ayn
cehalet deil miydi dneni, okuyan, yazan, syleyeni
ldrerek byyen?.. Ayn aymazlk deil miydi, cana
susayanlara g veren?.. O halde sen de katl bize ve bar: Ben
buyum. Brak da insanca yaayaym diye...
Dersimiz vard demokrasi stne... Szmz vard
sylenecek bar stne... Yolumuz vard aydnla uzanan...
rnek alnacak bir hogr vard gzmzn nnde... Hocamz
vard, drst, ilkeli, saygl ve kibar.
imdi yok...
Bilip de adn koyamadmz kii, oyunsa bu oynadn,
bouna... Biz oktan rendik; dncelerimiz atsa da bir
arada, omuz omuza durmay... Yok, eer Kemalist idi, laik idi,
ada yaamdan yana bir devrimci idi diyeyse bu haince tuzak,
yazk... Asl olann beden deil dnceler olduunu
anlayamayacak kadar acizmisin! Hibir dnce silahla yok
edilemedi, edilemeyecek de. Unutulur sanma... Bilimin ve akln
prim yapmad bu topraklar zerinde her gnn douunda,
hocamzn hesabn tekrar soracaz sana. Akln yolundan gidip,
eletirerek, okuyarak, zmler ortaya koyarak olacak hesap
soruumuz.
Kork bizden. Silah deil, kalem kullanyoruz. Hem de en
yreklisinden...

Siz, maskeli beyler; karn da artk maskelerinizi, mide

bulandrc oyununuz sona ersin. Failler bulunacaktr,
gveniniz tam olsun. Bulmazsam iki gzm nme aksn. lene
rahmet, yaknlarna da basal dilerim mesajlarnz da aln,
kan kaabildiiniz yere...
Koltuklarnz da gtrebilirsiniz beraberinizde...
Biliyoruz ki onlarsz yapamazsnz. Hepiniz iki yzl ve
yalancsnz. Bu lkenin ynetimine yakmyorsunuz.
Hafzas medya zoruyla zayflatlm insanm; hayatnn
gndemi bol reytingli haber bltenleriyle ayn olmasn. Faili
mehullere ilgi, cenaze trenlerinden sonra da srebilsin. Kendi
hayatna sahip kar gibi, kendi namusuna sahip kar gibi,
sahip k bu topraa den kalemlerine. Yolunda gitmeyen bir
eyler var ve sen de bunun farkndasn. Her gn dn bayram
etmenin alemi ne?
...Ve sen Ahmet Taner Klal Hocam: Teekkrler...
Yreklendirdiin iin...
Teekkrler seninle tanma frsat verdiin iin...
nsanln iin...
Umutlu, gururlu ve dimdik yaamn iin...
Umutluyuz biz de hereye ramen. Kalemimiz var nk
elimizde.
Hem de en yreklisinden...
............
letiimci genler susmak niyetinde
bazlarna kt haber bu... te bir bakas :

gzkmyorlar,

Gzel olan ne varsa gelip inediler. Gelip dikildiler

nmze, grmemizi engellediler. Her eyi bildiklerini
sanyorlard. Hep onlar konutu, biz sustuk. Susunca da
sevmediler nk dnyorduk o zaman ve en korktuklar
eydi bu... Suskun bir toplumdu oluturmak istedikleri...
Dnmeyen insanlardan oluan bir toplum yaratmak iin ele
geirdikleri tm gleri kullandlar. Kar kanlar,
dncelerini seslendirenleri yakaladlar, yaktlar, vurdular,
ldrdler. Bizleri azalttklarn sanarak sevindiler. Ama ii
rmcek kapl bu simsiyah kafalarn unuttuklar bir ey vard:

Karanlk aydnl; ilkellik uygarl; kin ve nefret, hogr ve

insan sevgisini yenemezdi. Kramayacaklar kadar salam,
azaltamayacaklar kadar oktuk.
Rahat uyu Hocam. Hepimiz birer Klalyz.
Hepimiz birer Atatrkz!
...........
Asl
Ceren
nan...
Yzlerce
renci
yakalayabildiklerimizden biri... Anlatyor hocasn:

arasnda

Her dnemin son dersinde, dersle ilgili olumlu ya da

olumsuz dncelerimizi, ksa bir not halinde kada
aktarmamz isterdi. Toplard o katlar, aralarndan
tanesini seip hemen okurdu.
kinci snfta, Siyasal Dnceler ve Rejimler Tarihi
dersinin son saatinde ayn eyi istedi bizden. Dncelerimizi
sahiplenme hakk tamamen bize ait olduu iin, yazdklarmzn
altna isim belirtmek veya belirtmemek konusunda serbesttik.
unlar yazdm:
Sevgili Hocam,
Derslerinizi son derece keyif alarak izliyorum ama dersle ilgili
yazmayacam. Yalnzca teekkr etmek istiyorum size... Birinci
snfta, ilk dersimize girdiimizde, bize Franszcadaki eleve ve
etudiant kelimeleri arasndaki fark bilip bilmediimizi
sormutunuz. Ben de biri ilkretim, dieri niversite rencisi
diye aklama yapmak zere parmak kaldranlar arasndaydm.
Ve anlattnz:
Eleve bir eyler retilen, yetitirilendi. Etudiant ise bilgiyi
arayan, bulan, sorgulayan, zmseyen, aratrand. Bu iki
kelime arasndaki gerek fark o zaman rendim.
Sizin derslerinize girme ansm olduu iin gerekten
mutluyum. Geen zamanda unu daha iyi gryorum: Artk
yalnzca bir niversite rencisi deilim. Benim gibi dnen
pek ok arkadam olduunu da biliyorum. Biz artk bilgiyi
arayanz, sorgulayanz. Artk farkl dnceye tahamml
edebileniz. Uzlamay ve tartmay bileniz. Aratranz. En
azndan bu yolda hzla ilerleyenleriz.
Ve ben artk nereye tutunduumu biliyorum Hocam.

Sizin sayenizde, sizinle...

Teekkr ederim.
Bunlar yazdm. Utana skla altna ismimi de ekledim.
Hatta bir de iek resmi yaptm. Masann stne braktm.
Mektup birka dakika sonra, snf arkadalarmn yazd
yzden fazla kada karp Klalnn eline ulat ve benim
mideme kramp girmeye balad. Ya tesadfen benim yazm
ekip kartrsa o kadar kat iinden!.. O ksa bir not istemiti,
ben uzun bir mektup yazmtm, hem de isim belirterek...
Elindeki katlar kartrmaya balad. Utandm, snftan
kmak geldi iimden. Sonra kendimi teselli ettim. O kadar kat
arasndan benimkini bulacak deil ya...
Klal Hoca benim iekli kadm eline ald, gz att.
Yznde bir sevincin belirdiini grdm. Glmsyordu.
Arkadalar, bir arkadanz biraz uzun yazm dedi ve
okumaya balad. Sra ismime geldiinde tekrar glmsedi.
iei grm olmalyd. Arkadanz ismini yazm ama
okumamay tercih ediyorum dedi.
Ve derse dnd. Gzlerinde kocaman bir k grdm. Bir
kere daha anlatt niversitelinin ne olduunu. Gene birbirinden
farkl dncelere sz hakk verdi, her zamanki gibi... Uzlama
noktalarn ortaya koydu, gncel olaylara ynelik nabz
yoklamas yapt. Hogrden sz etti, nce dinlemesini
renin dedi.
O derste de iki yz kii, t karmadan Klal Hocay
dinledi.
Ama bugn o iki yz kii ve dierleri t
karmamaktan vazgetiler.
nk Hocam, her birimizdesin, her birimizde sesin... Biz
seni bizle yaatacaz. Sen yzlercesin, binlercesin.
Bu kez susmayacaz Hocam.
Artk senin derslerine giremiyoruz. Doru tartma
yollarn bularak, uzlama araylarmz, sz syleme hakkmz
bombaladlar Hocam.
Yanldlar.
Hayatmzdaki seni ldremezler Hocam.

Biz seni yitirmedik.

Seni yitirir miyiz hi!
.............
Zeynep Salmanly da konuturdum, o da Klalnn rencisi
olmutu ve Hocasna syleyemediklerini, iinde kalanlar anlatt:
Faklteye 1993 ylnda baladm. Klal Hoca ile bu anm
da, niversite hayatmn ilk aylarna denk geliyor.
Siyaset Bilimine Giri dersindeydik. Her zamanki gibi,
tartma konusunu bir hafta ncesinden belirlemitik. Terr
rgt, ulusal gazetelerin gneydoudaki brolarna silah
zoruyla kepenk indirtmiti. O hafta bu konuyu irdeleyecektik.
Klal Hoca bu saatlere zel nem verirdi. niversite
hayatna yeni balayan renci kalkp, belli bir konuda, tka
basa dolu bir anfide, yzlerce dier renciye ve hocaya
dncelerini anlatyordu.
Ben bu saatlerde hemen hi konumazdm. niversite
ortamna byk anlamlar yklemitim, faklteye balamadan
nce. Ayaklar yere basmayan dnceler, akam haberlerinde
siyasilerin azndan dinlenilmi olup orada sahiplenilmi,
kelimesi kelimesine aktarlan szler, hayalini kurduum
niversite ortamndan ok uzakt. Oysa bu bir balangt ve
Klal Hocam bunu ok iyi biliyordu. Hi tepki gstermeden,
dikkatle, rencilerden yansyan dnceleri dinliyordu.
O gn de, gnll arkadalar, basn zgrl zerine
konumaya balad. Tartmann ortalarnda, gneydoulu bir
arkada sz istedi. Trkeyi doru drst konuamazken
szelde hayli yksek puan alp letiim Fakltesine nasl
girdiini bir trl zemediim bu arkadam terr rgtnn
hakl olduunu nk ulusal basnn gerekleri yazmadn,
kapatma gerekesinin de bu olduunu syledi.
Blgede sadece terr rgtnn yayn organ olan zgr
Gndem faaliyet gsteriyordu. O ana kadar da bu konuya hi
deinilmemiti. Ben de, bu szler zerine kendime engel
olamadm ve oturduum yerden, Tabii, sadece zgr Gndem
gerekleri yazyor dedim.
rencilik yaammn en zor dakikalarn da bundan
sonra yaadm.

Ahmet Taner Hoca bana dnd ve Bu senin yaptna

hariten gazel okumak denir. Bu da, benim bildiim, buralarda
olmaz dedi.
Tanrm, hi bu kadar utanmamtm! Her eye gurur
penceresinden bakyorken, bu szler benim iin ok ard.
Samdaki, solumdaki arkadalar kalkp konutu, ben sz hakk
istememekte direndim. Konuacak durumda da deildim zaten...
rencilerin syleyecekleri bittikten sonra Klal Hoca
kendi fikirlerini aktarmaya balad. Arkadalar, biraz nce ok
tehlikeli bir fikir beyan edildi. Byle bir yaklam, basn
zgrl nnde ok ciddi bir tehlikedir, tehdittir. Bu
yaklama gre renci hareketleri olduunda, gerekleri
yazmyor diye renciler basna sansr getirsin; ii hareketi
olduunda iiler gazeteleri kapatsn. Bu mantk, her dnemde
basn zgrlnn engellenmesine bir bahane bulur dedi
zetle...
Benim dile getirmediim dncelerim de bundan farkl
deildi ama hak etmediim bir tepki grmtm ve artk Klal
Hocayla balarm koptu, artk hibir ekilde kendisiyle iletiim
kuramam diye dnyordum.
Ama yle olmad.
Her dersinde Ahmet Taner Klalya olan sevgim ve
saygm katlanarak artt. nk bir sre sonra, ok nemli bir
eyi fark ettim. Klal, benim hayatm boyunca tandm en
tutarl insand. Ben onun kadar zyle sz, olduuyla
grnd bu kadar elikiden uzak bir insan tanmadm. Bir
sre sonra benim yaayan en byk kahramanm oldu. Onurlu,
kiilikli insann sembolyd. Bir modeldi benim iin... Bunu
kendisine sylemeliydim. Ama o cesareti bulmak kolay m!
Birok defa sylemek istedim. Birisi bana bunlar sylese ok
mutlu olurdum diye dnyordum. Ama syleyemedim. Eini
kaybettii o kazadan sonra bile, sadece Banz saolsun
diyebildim.
Klal iin endie duyuyordum. Onun sradaki hedef
olduuna inanyordum. Bu endiemi birok arkadamla
paylayorduk. ldrlmesinden sonra da nedenlerini tarttk
aramzda...
ldrld, nk gerekten inanyordu ve inand
deerler uruna mcadele veriyordu.

ldrld nk cesurdu.
Tehditlerle susturulamayacak kadar cesurdu.
...............
Klal ieklerim derdi rencilerine... Brksele gelen
kasetlerden birinde, bir anma treninde sahneye km iekleri
dinledim:
Buradayz Hocam... Yoksun telalardan arnd artk
yreimiz. Biz oktan koyduk kapnn nne gafletlerimizi...
Seninle, yaamn tesinde, hi beklemedikleri, hi ummadklar
kadar beraberiz... imizde kin olsa, yalan olsa senden yana
durur muyduk hi?.. Senin yanndayz Hocam. Onlar seni
bilmiyorlar, tanmyorlar. Derslerini de hi almamlar... u
vakit, u inan ovasnda bir kez daha tekrarlyoruz senden
rendiklerimizi. Yrdmzde, yrymzn gzel
gnlere olduunu biliyoruz. Senden rendik Hocam...
........
Ne demeli bu genlere?
Hasan Fehmi Gne, Klal`nn dostu, hkmet arkada ve
eski bir iileri bakan sfatyla gemi genlerin karsna, konumu:
Laiklik ilkesinin savunmasz braklmas, k
kaynaklarnn sndrlmesi gerekiyordu. Terrn hedefi birey
deil, toplumdur. Sizsiniz, biziz hedef... Faili mehul falan deil
bu cinayet... Tetikilerin kim olduu nemli mi? Laiklik
kartlar belli: eriat yandalar ve onlarn d destekileridir
katiller. Aydnlanma devrimine ynelik bir kar devrim
saldrsyla kar karyayz. Kktendinci, eriat yanls bir
dzen kurma ihanetiyle kar karyayz. Bu sre yeni deildir,
yarm asrlk bir programdr bu... Kamu ynetimi bile
mollalatrld. Hizbullah en modern, en byk iddet
rgtdr. Terr rgt deildir, ordudur: cihat ordusu...
Eylemini stlenmez nk toplumu hazrlamaya ihtiyac yok.
Toplum buna elli yldr hazrlanyor zaten... Korkmayn
ocuklar, nk haklsnz. Saflar sklatrn ocuklar...
.........
rencilerin iyi tandklar bir baka isim, Emin zdemir
anlatyor niversite yllarn:
Otuz yllk arkadam, dostumdu Ahmet Taner Klal.

Arkadalmzn dostlua dnmesinde ondaki Trke

sevgisinin byk pay oldu. yle ki, ikimiz de Hacettepe
niversitesinde retim grevlisiydik. O yllarda (1968 1974)
Ahmet Taner, Fransada doktorasn yapp yurda dnm, iei
burnunda, prl prl gen bir bilimcimizdi. Yurtdnda kald
yllarda Trkedeki gelimeleri, zellikle yeni szckler
asndan, yeterince izlemedii sansndayd. Bo zamanlarda
bir araya gelir, dil devrimiyle szle girmi sz deerlerinden
szck salkmlar olutururduk: Toplum, toplumcu,
toplumculuk, toplumsal, toplumsallk ya da birey, bireyci,
bireysel, bireysellik... gibi. Bu oyunumsu almalara ei Nilgn
Klalnn da katld olurdu zaman zaman. Derslerinde olsun,
yazlarnda olsun yabanc kkenli szcklerden kanmaya zen
gsterirdi Ahmet Taner. Oysa evresindeki, adlarnn banda
dr., do., prof. gibi bilimsel sanlar tayan birok kiinin
umurunda bile deildi Trke. Tersine, yabanc kkenli
szckleri kullanmay bilimselliin bir gerei sayyorlard. Bir
gn kendisine bunu anmsatm, Trke tutkusunun nedenini
sormutum. Hi unutmam, sonra da bir ok yazsnda da
vurgulad gibi, u yant vermiti bana:
Ulusallmz da, Trklmz de belirleyen temel
lt dilimizdir.
Szcn gerek anlamyla sevecen, iyimser bir kiilii
vard Ahmet Taner Klalnn. nsanlara da, dncelere de
sevgiyle yaklard. Hogrsne snr izilemezdi. Ama bir
hakszla tank olunca da tepki gsterirdi mutlaka.
Yl 1972. Hacettepe niversitesi lk Ocaklar Bakan,
bitirdii blme sca scana asistan alnmt. teki
rencilere gre hem notlar ok dk hem de yabanc dil
bilmiyordu bu renci. Asistan olarak alnmasn Rektr hsan
Doramac istemiti. Doramacnn istem ve buyruklar
ynetmelik ve yasalardan nce gelirdi. Kimse bunlara kar
kamazd.
Uygulama Ahmet Taner Klaly zmt. stelik o
gnlerde askerlii iin niversiteden ayrlacakt.
Ayrlmadan nce gidip rektrle grecek, uygulamann
bilimsel geleneklerle badamadn anlatacam demiti.
Dedii gibi de yapmt. Grmeden sonra unlar anlatt bize:
Gittim. rencinin notlarn gsterdim. Yaplann bir

hakszlk olduunu belirttim. Beni nce dinliyordu. Birden

oturduu yerden frlad. Barmaya balad: Onlar idealist
vatan evlatlardr. Onlarn deeri notla llemez. Senin gibiler
holanmaz byle idealist vatanseverlerden.
Doramacnn sylediklerini bize aktarrken yzndeki
anlatm hi unutamam. Grevini yapm, tepki gstermi bir
insann mutluluu iindeydi. Ona gre gerek aydn, hakszlklar
karsnda susmayan, tepki gsterendi.
Hi unutmam, o dnemde retim yeleri
yemekhanesinde yemekteydik. Gene sz olaylardan ve
rencilerden ald. Klal renciler ynetime katlmal,
ynetimde sz sahibi olmal, sorunun bir zm de budur
dedi.
Yanmzda yal, sert bir retim yesi tarihi vard.
Canm dedi, Siz byle diye diye bunlar batan karyorsunuz.
Siz ynetimi ocuk ii mi sanyorsunuz?
O zaman Klalnn verdii o ince yant imdiki gibi
kulaklarmda:
ncelikle insan, yani rencileri ve genlii sevmek ve
ona gvenmek gerekir. Eer sevmiyorsanz ve gvenmiyorsanz
onlardan yaknmaya ne hakknz var...
Askerlik dn Ahmet Taner Klaly Hacettepe
niversitesine almamlard. Benim bakan olduum Temel
Bilimler Yksek Okulu Trke Blmn kapatmlard. Akta
kalmtk. Ahmet Taner Siyasal Bilgiler Fakltesine girmiti
daha sonra; ben de ayn faklteye bal Basn ve Yayn Yksek
Okuluna retim grevlisi olmutum. Bylece ayn at
altndaydk yine. Hele son yllarda ayn oday paylayorduk.
Kadrosuyla birlikte bizim okulda, bugnk adyla letiim
Fakltesinde grev almt. Grevini srdrmek kouluyla
emekli olmutu.
ok ama ok sevilen bir retmendi Ahmet Taner Klal.
Ayrmndayd bunun. Her dersten sonra odaya giriinde
yzndeki glmsemenin, gzlerindeki ltnn daha bir
glendiine tank olurdum. Kentin dnda, niversiteye epeyce
uzak bir yerde oturuyordu. Derslerine denen cret, arabasnn
benzin parasn bile karlamyordu. Bundan hi yakndn
grmedim. Dahas, bir gn , Hi para vermeseler gene gelirim
derslere demiti. Yalnz ben genlere retmiyorum, onlardan

ok ey reniyorum. Onlarn konumalar, tartmalar beni

yeni dncelere gtryor. Haftada birka saat de olsa, onlarla
birlikte olmak bana anlatlmaz bir haz veriyor. Ben retmenlii
ok seviyorum. Annemden bana miras kalan bir sevgidir bu...
letiim Fakltesinde ayn snfta derslerimiz vard.
Ahmet Taner Klal derslerini bitirir, sonra ben girerdim.
Girdiimde de, neeli, diri, etkin bulurdum rencileri... Bu
canllk, Ahmet Tanerin derslerinde izledii yntemden gelirdi.
Konumaktan ok, konuturma yntemini seerdi.
Bir gn, derste, Montaigneden bir metin ilemitim.
Metinden, Kendi akln kullanmayan bir insan kitaplarn en
gzeline, en dorusuna da inansa zgr saylmaz trnde bir
ileti karmtk. Dersten sonra imam hatip kkenli bir renci
benimle konumak istemi, Dediinizi yapsam, aklm kullanp
sorgulasam, btn rendiklerimi silip atmam gerekiyor. Bunu
yapmasam bir sknt duyuyorum. Ayn duygular Ahmet Taner
Klal hocamzn derslerinde de yayorum sk sk. Ben ne
yapaym? diye sormutu.
Dndm. Dedim ki, Sen en iyisi Ahmet Taner hocaya
git. Bana sylediklerini ona syle. Sana zm yollarn
gsterir.
renci gitmi. Konumu. Ahmet Taner ona birka
saatini ayrm. Sonra baktm, rencinin hareketleri doallat,
snfta rahatlad. Ahmet Taner ldrld gn bu renci ge
bir vakit telefonla arad beni, alamakl bir sesle. Hocam dedi,
Bamz saolsun. Ahmet Taner hocann hayatmdaki yerini bir
tek siz biliyorsunuz. Benim hayatm deitirdi o ama ben ne
diyeceimi bilemiyorum...
Bu rencinin sorusunu Ahmet Tanere ilk aktardmda
ok holanmt bundan. Yzndeki o hi eksik olmayan
glmsemesiyle, Desene ki amacmza ulamz. Ne mutlu
bize demiti...
te bylesine adanm bir insand.
Sk sk Anadoluda Atatrk dnceyi anlatan gezilere
katlrd. Ben ona taklrdm, Atatrk dncenin gezici
baretmenleri... Sen onlardan birisin diye. Derdi ki bana,
Hibir san, hibir nvan bana bunun kadar mutluluk veremez.
Biz Trk toplumu, at toplumuyuz. Ama baz insanlar

vardr ki at dzlemez, at kabul etmez. Ahmet Taner Klal,

hakknda at dzlemeyecek bir insand. Eer yaam geride
braklan his ise; O hem yreklerde, hem belleklerde, hem
kafalarda derin izler brakt...
O arkasnda yaptlar brakt.
Onu yaatmak, onu anlamakla olur...
..........
Mustafa Balbay anlatyor:
Klal ile bir Anadolu kentinde paneldeyiz. Salon
tamamen dolu. Arkada ayakta insanlar var. Grevliler telal,
plastik, tahta sandalyeleri balarnn zerine alp n sralara
ulatrmaya alyorlar... Klalnn surat ask. ardm.
Salonla ilgili bir sorun olmamas gerekirdi. aktrmadan
sordum:
Hocam bir ey mi var?
Salon dedi, dolu da, genler yok!
Ahmet Taner Hoca, Anadoludan umutluydu ve ok ey
bekliyordu. Ylda 50yi akn Anadolu kentine giderdi. oundan
umutla dnerdi. Bunlarn bir blmn kesinde okurla
paylard...
Klaly tanmlayacak bir ya da en ok iki szck
aryorum... Tanmlamaya szckler yetmiyor. Sanrm uygun
olanlardan biri u:
Centilmen devrimci...
rencileri de sk sk altn iziyor: O, dncelerine
katlmad kiileri de hogryle dinlerdi...
Evet, gerekten yleydi. Ama buna eklenecek bir ey var:
O, dncelerinden milim dn vermezdi. Militanca
savunurdu.
Hem centilmen olmak... Hem dncelerini militanca
savunmak... Zor bulunan bir bileim...
...........
retim yesi, Klalnn oda arkada Nevzat Dal da,
Hocasna sesleniyor, Yine Onlarn Plan Gerekleti diyerek:

Sevgili Hocam,
Onca youn iinizin arasnda, Kemalizm asndan sol
partiler konulu syleiye konumac olarak katlmay kabul
etmitiniz. Demokrat Kadnlar Dernei ve ada Yaam
Destekleme Dernei mitky ubesi yneticilerince ortaklaa
dzenlenen sylei, 21 Ekim 1999 Perembe gn saat 19:30da
Batbirlik Toplant Salonunda gerekletirilecekti. Davetiyeler
bastrlp datlm, bina nne asmak iin bir de bez afi
hazrlanmt. Salon gelen dinleyicileri almazsa diye, yedek
sandalyeler de hazrlanmt. Hazrlklar tamamd, her ey
inceden inceye planlanmt. Bu plan uygulanamad.nk, bir
baka yerlerde, karanlkta yaayan, karanlk dnceli caniler
de bir plan yapmt. Onlar da hereyi tm ayrntlaryla
dnp, Trkiye sevdals bir aydn yok etmeyi
planlamlard. Onlarn plan gerekleti; yreinin ve beyninin
gzelliini glmsemesinde en iyi yanstan Kemalist Devrimci
Ahmet Taner Klal ehit oldu.
Sizden ok ey rendim, ancak bylesi durumlarda
nasl metin olunacan renemedim. Yaadm acy,
duyduum fkeyi bilince dntrmeyi beceremiyorum. Uyuan
beynimde dncelerimi bir trl dzene sokamyorum.
Fakltede oda arkadanz olduum iin, basn yayn organlar
benimle de konuuyorlar. Ancak ben onlara dzgn, anlaml
szlerle duygularm dncelerimi anlatamyorum. Gnlerdir,
anlarn peine taklan zihnim gerekleri alglamada yetersiz
kalyor. Sevinlerinizi ve aclarnz paylatmz anlarn izleri,
ac gerei bir sis perdesi arkasna gnderiyor, lmnz
kabul edemiyorum.
nsanlar nasl bu kadar alalabiliyor Hocam? Sizi doru
anlayan birisinin bu eylemi yapmasna olanak var m? Yoksa,
bizim deerlerimizle onlarn deerleri ok mu farkl. Erdemli
olmann, iyi yrekli olmann, lkesini ve insanlarn sevmenin,
yaamndaki tm ilikilerinde drst ve tutarl olmann neresi
kt? Sizin yaamnza son verenler neyinizi beenmediler, neyi
cezalandrdlar. Bylesi bir davran kim onaylayabilir? Sizi,
kimler, nasl yanl anlayabiliyorlar Hocam? Her konumanz,
her yaznz Anadolumuzun pnarlarndan akan sular kadar
berrak; her davrannz ortak deerlerimizden szlen bir
insanlk simgesidir. nsanm diyen birisi byle bir eylemi
yapabilir mi? Bu lkede yaayan, bu lkenin ekmeini yiyen,
suyunu ien, havasn soluyan birisinin bu canilii yapmasna

olanak var m? Tanr sevgisini, ulus sevgisini, insan sevgisini,

yce birer deer olarak yazlarnzda srekli vurguladnz.
Sevgiye kimler kar olabilir? nsan haklarn srekli
savundunuz, buna hangi insan kar kabilir? Trkiye
Cumhuriyetini insanlk aleminin saygn bir yesi
yapan; zgrlmz, bamszlmz kazanmamza nderlik
eden; inanlarmz inemekten kurtaran Mustafa Kemal
Atatrk ve onun ilkelerini anlattnz. Bunlar kimler dinlemedi
Hocam? Bunlar kimler anlamak istemedi?
Sizden ok ey rendim, ancak bylesi durumlarda
nasl metin olunacan renemedim. syan ediyorum. Neden
bizim planlarmz uygulanmyor, neden insanlk dmanlar
bizden bir adm nde gidiyor? Kim yapyor bu planlar, kimler
gerekletiriyor?
.................
Klalnn aile sohbetlerimizde hep vurgulad bir unsur
vard:
Konferanslardan, gazetecilikten, kitap yazmaktan
vazgeebilirim diyordu, Ama rencilerimden, asla! nk
onlar tek umut ve gven kaynamz... Onlar benim enerji
kaynam...
Dorusu, Altnay, Dolunay ve ben, Klalnn bu szlerini
yeterince kavrayamadk o zamanlar... Derslerini izleyemiyor,
rencileriyle ilikilerini pek bilemiyorduk. O ldrld zaman, Ali
Krcann Siyaset Meydannda konuan rencileri dinlerken bu
szleri anmsadk. Ba rtl bir gen renci kalkp, Bize
birbirimizi dinlemeyi, birbirimizi anlamay, uzlamay retti. O
benim de babamd dediinde, Dolunay ve Altnayn birbirlerine
baklarn ok iyi anmsyorum. Kan ba tesinde, ne kadar ok
kardeimiz var dedi Dolunay ablasna... Sevinle, gururla, sevgiyle
aladlar.
.................
Ahmet Taner Klalnn, ldrlmeden ksa bir sre nce, 8
Haziran 1999da, Erkan Tan ile yapt bir syleide, terrizme ve
terristlere ilikin olarak sylediklerini de zellikle kitabn bu
blmne alyorum, nk genlere ve gazetecilere mesajlar ieriyor.
Klal, terre kurban gitmeden birka ay nce unlar anlatyor:
Psikologlarn aratrmalar da gsteriyor ki bir insan

iddete bavuruyorsa, gemii ve ocukluu incelendiinde, bir

sevgi yoksunluu grlyor. iddetin trleri var: alc iddet
var; gze gz, die di ilkesinden yola karak... Telafi edici
iddet var; kendini ok yetersiz hissetmekten kaynaklanyor. O
yetersizlikten, yenilmilikten kurtulmak iin iddete bavurup,
o iddet orannda kendine saygsn kazanabileceini
dnenler... Umutsuzluktan, aresizlikten doan iddet var.
Madem ki ben kaybettim, bakalar da biraz kaybetsin diyerek
yola kanlar...
Terrn psiklojik boyutuyla ilgili aratrmalar
gsteriyor ki terristlerle bizim dnyamz farkl. Onlar sanal bir
dnyadalar. Onlarn dnyasnda bir iyiler, bir ktler var. yiler
kendilerinden yana olanlar, ktler dierleri... ldrrken
kt y ldryorlar, hatta insan olarak grmyorlar
ldrdklerini... Bunlar iin psikolojik boyutu, nemli ama
bizim amzdan nemli olan sosyolojik ve siyasal boyut.
Nasl bir insan baka bir insana kar bu kadar acmasz
olabilir? Sorun psikolojik gzkyor ama bir toplum bu tr
insanlar yaratmsa, o toplumun yapsnda da bir bozukluk var
demektir.
Sosyolojik olarak terre baknca gryoruz ki bu,
gszn bavurduu bir yntemdir. Bu, tarih kadar eski... 12.
Yzylda, tarikat kurucusu Hasan Sabbah randa balatyor
terr ve bugnk yntemlerin hemen hepsini o zaman
kullanm...
Nasl yaklamal terr olayna?.. Basnn sorumluluu
ok byk nk terrist iin ldrd kii nemli deil, bazen
bilmiyorlar bile kim olduunu... Getirecei ses nemli! Eer
eyleminden sonra umduu sesi getirirse hedefine ulam
oluyor. Eer eylemi yank uyandrrsa, bu umut krc bir olay...
Burada ok dikkatli olmal. Terr Franszca bir kelime. Panik
yaratmak, huzur bozmak, sizi akldan ve aklc yaklamdan
uzaklatrmak, duygusal ve zayf klmak hedef... Bu durumda,
masum, gnahsz insanlarn ldrldn vurgulamak nemli.
iddetin bir kar yol olmadn gstermek nemli. stediin
kadar gnahsz, silahsz, korumasz insanlara saldr, ldr. Bu,
senin amacna hizmet etmeyecek. iddete ba vurmadan, bar
yollardan amacna daha ok hizmet edebilirsin. Bunu
gstermek, anlatmak nemli.
..........

Alpaslan Ikl Hoca, Bir sz vardr: nsanlar

beyinlerinden yakaladnz zaman, kollar ve bacaklar nasl
olsa geriden gelir. Ahmet Taner Klal, insanlar ok daha
derinden, kalplerinden yakalamasn bilirdi diyor ve ekliyor:
nyarglar paralamak, atomu paralamaktan daha
zordur dermi Einstein. Klal, nyarglar paralama
yeteneine sahipti. Bunu yaparken, insanlar kalpten fethetme
erdemine sahipti. Bu iletiimci vasfn rencileriyle de ortaya
koyduunu lmnden sonra farkettim. Ender bulunacak bir
profesrd ve rencilerinin, bunun ne kadar bilincinde
olduklarn grdk. Bu da, yetitirdikleriyle akmn devam
edeceinin kantdr. Bize teselli veren unsurlardan biridir.
Bu blm, Klalnn rencilerinden Trkn
anverdi Avcnn, cinayetten 11 yl sonra yazd bir makale ile
sonlandralm:
letiim Fakltesine baladm gnd
Snfn kapsndan ok yakkl bir adam girdi
Bir kolu aldayd ama yine de ok kt
Bizden ok daha enerji dolu ve bizden ok daha
heyecanlyd
Bir tek gzleri hznl bakyordu
Nedenini sonra anladk; Sevgili ei daha bir iki gn nce
onunla birlikte geirdii kazada sonsuzlua yitip gitmiti
Ama onun sadece kolunu deil, kanadn da kran bu
kayp bile rencilerine gelmesini, retme isteini
engelleyememiti
ylesine sayg duyard ki rencilerine, ocuklar
ceketimin dmesi yolda koptu, ondan ilikleyemiyorum, zr
dilerim demiti bir gn de; arp kalmtk hi alk
olmadmz bu zene
Tandm en Atatrk insanlardan biriydi ama onu en
doru yorumlam, en doru, en yaln, en dingin, en uzlamac
anlatan tek insand!
Ve biz, yine saclarn solcular protesto ettii, yine
solcularn saclar hor grd zamanlarn genleri, hi
yoklama almad halde bir tek onun derslerinde oturacak yer

bulamazdk.
nk her fikre, herkese akt kaps, gnl, akl
Dinlerdi, tartrd, anlatrd, soru iaretleri yaratrd
zihnimizde
Hogr olmadan, uzlama olmaz derdi hep
Kavgalardan uzak, dingin bir denizde yzmek gibiydi
onu dinlemek, okumak
Ahmet Taner Klal idi o
nce kendisine sonra fikirlerine; en ok da onu ifade
edebilme yeteneine hayran olduum insan
Demokrasi iin aydnlk iin hogry, uzlamay temel
ilke edinmi ve bize hep onu tlemi insan
Ve bu nedenle cenazesinde trbanl bir kzn o benim
babamd diye ardndan alad insan
Bugnlerde evremizde hzla artan seviyesiz
tartmalar, hakaretleri, kalitesizlii grse belki de en ok
zlecek insan
Evet Ahmet Taner Klal bir fikir insanyd, bir
eitmendi, bir siyasetiydi
Ama hepsinden nemlisi adam gibi adamd
Yrei sevgi dolu bir babayd
Hangi hakla, biri henz bir aylk olan ocuundan,
sevdiklerinden, dostlarndan, rencilerinden onu ayrma
vicdanszln gsterdiler bilmiyorum.
Srf dncelerini beenmedi, onlardan korktu diye bir
insan l ya da diri katletmek, susturmaya almak benim
anlayabileceim bir ruh hali deil nk
nk ben Ahmet Taner Klalnn rencisiydim
Kart sylemleri bile hogryle dinlemeyi, farklla
saygy; kalle bombalar, yumruklar deil fikirleri attrmay
rendim ondan
Bilgi sahibi olmadan fikir sahibi olmamay, eletirmeden
nce dinlemeyi rendim

lmnn ardndan tandm, her eye ramen

kahkahalarna ve yaam enerjisine hayran olduum can dostum
Dolunayda grdm baba yreini
Tam 11 yl olmu Hocam
Seni zalimce bizden kopardklarndan beri geen 11 yl
Aydnlk iin uraan bir dili susturmak, yazan bir
kalemi krmak iin bedenini hedef alan zavall ruhlar acaba seni
gerekten uzaklatrdlar m bizden?
Yoksa her geen gn daha ok mu artyor iimizdeki
sevgin?
Biliyorum, imdi olduun yerde de ayn mtevaz, ayn
kaliteli, ayn bilgili, ayn hogrl, ayn yakkl halinle
tartmalarn srdryorsundur
Ama inan biz her geen gn daha ok ihtiya duyuyoruz
bize sunmaya altn aydnla, bilgiye, zarafete
Ve her geen gn daha ok anyoruz seni zlemle
yi ki seni tanmm, iyi ki rencin olmuum Ahmet
Taner Klal
Dilerim sonsuzluunda yldzn bol olsun

KILALI NEDEN LDRLD?

Prof. Klaly yakndan tanmayanlar, cinayet ertesinde,
Devlet ldrtt , Krtler yapt, lkclerin ii gibi
tahminlerde, yorumlarda bulundular.
Kskan bir kadnn bu cinayette parma olabileceini ne
srenleri bile duyduk, hayretler iinde...
Daha sonra, Ergenekon hikayeleriyle Trk kamuoyunun
zihinlerinin allak bullak edilip elmalarla armutlarn hoaf yapld
dnemde, adamn biri televizyona kp, Kendileri ldrdler,
kendileri gmdler bile diyebildi
Oha dedik ama dilin kemii yok, Trkiyede profesr
ok
Aradan geen 11 yldan sonra, hele ki Ergenekon
tantanasyla kamuoyunun kafas kartrlmakta, neden sulandklar
bile anlatlmayan bir sr aydn hapislerde srndrlmektedirler,
bir unsur zerinde durmak, biraz hafza tazelemek gerekiyor:
Baz kesimler, Klal cinayetini faili mehul olarak
hafzalara kazmann mcadelesini srarla srdryorlar. Baarl da
oluyorlar. yle ki, Atatrk Dnce Dernei toplantlarnda bile,
nutuk atma yetenekli bilgisiz ve dikkatsiz baz kiiler, bu oyuna gelip
faili mehul cinayetin acsn anlatyorlar, allandra ballandra
Faili mehul gzel oluyor, gizemli oluyor. Haval oluyor,
hem de her trl komplo senaryosuna olanak tanyor ki toplum bunu
seviyor.
nce faili mehul diyeceksiniz, hafzalarda bu yer edecek.
Sonra, zaman gelince de, Kendileri ldrdler, kendileri
gmdler
Bu kadar basit !
Trkiyede faili mehul ne cinayetler var ki hl yanmaktadr
yreklerimiz Ve failleri bulamayan Devlet, bir numaral zanl
durumundadr, bu da normal.
Ama Klal cinayeti, faili mehul deildir.
Cinayet, ar dinci bir terr rgt tarafndan stlenilmitir.

Devletin emniyet birimleri, sivil ve askeri istihbarat

tekilatlar olduka hzl ve youn alarak maalar yakalayp
adalete teslim etmilerdir.
Bu kiiler sularn itiraf etmekle kalmam, blbl gibi
terek ve hatta gururla, yedikleri haltn hareket noktasn
gstermilerdir.
Hareket noktas, ran stihbarat Bakanldr. Cinayet karar
orada alnmtr.
Katiller, Tahran yaknlarnda
silahlandrlm, ynlendirilmilerdir.

haftalarca

eitilmi,

Ankaradaki cinayette srtlarn ranl ajanlara dayamlardr.

Trk Yarg Gc, tm itiraf, belge ve kantlar
deerlendirerek maalar ar hapis cezalarna arptrmakla
kalmam, gerek katilin randaki mollalar rejimi olduunu
kararnda vurgulamtr.
Trk Devleti ve bu Devleti temsil ettikleri varsaylan kiiler,
zamann Cumhurbakan Ahmet Necdet Sezer hari, kendi Yarg
Gcnn bu kararna sayg gstermemi, tepkisiz kalm, yaptrma
girimemitir.
Klal nn sndrlmesi sadece Tahrandaki mollalar m
sevindirdi? Elbette hayr Okyanus tesinde, Bat Avrupada sevin
lklar duyulmad m? Duyuldu elbette
Ben, 30 yl Trkiye dnda grev yapm bir gazeteci olarak,
bu lkenin tekerlerine omak sokmak iin her zaman ibirlii ve
dayanma iinde olan d dmanlar ve onlarn yntemleri hakknda
fikir sahibiyim.
Ama Klal cinayetinde faili mehul saptrmasnda oyuna
gelinirse, sevinen ve bundan yararlanan sadece katil yobazlar,
mollalar deil, blcler, Devlet dmanlar, tarikatlar da oluyor.
Diyorlar ki, Kendileri ldrdler, kendileri gmdler!
Biz katil oluyoruz, onlar gazanfer!
Klalnn savunduu fikirleri ve yazdklarn ksa alntlarla
yanstrsak, onun ldrlmesinin kimleri gerekten sevindirdii,
kimleri gerekten zd bazlar iin daha belirgin olabilir.
Neler diyordu Prof. Ahmet Taner Klal:

Atatrk ve Bat
Bat Atatrk istemedi, nk karlarna aykr idi.
Ama bkemedii eli pmek zorunda kald Zamann
ngiltere Babakan, kendi parlamentosunun nnde,
aresiz bir itirafta bulunacakt:
Byle bir dahi ancak yzylda bir kar. O da bize
rastlad
Atatrk, batnn desteini alarak batllama yolunda
admlar atmad; tersine, Kemalizm bir anlamda batya
karn batllama anlam tad. Ama bu noktada,
Atatrkn batllamadan ne anladn iyi grmek
gerekir. Daha 1923te yle diyordu:
Biz bat uygarln, bir taklitilik yapalm diye
almyoruz. Onda iyi olarak grdklerimizi kendi
bnyemize uygun bulduumuz iin, dnya uygarl
seviyesi iinde benimsiyoruz lkeler eitlidir,
fakat uygarlk birdir ve ulusun ilerlemesi iin de bu
tek uygarla katlmas zorunludur. Osmanl
mparatorluunun duraklamas, batya kar elde
ettii zaferlerden ok gururlanarak, kendisini
Avrupa uluslarna balayan balar kestii gn
balamtr. Bu bir hata idi, bunu tekrar
etmeyeceiz Trkler btn uygar uluslarn
dostlardr
Peki Trk Devrimi, acaba Fransz Devriminin bir
taklidi midir?
Atatrk bunu da yle yantlyor:
Fransa Devrimi btn dnyada zgrlk
dncesini estirmiti. Ama o tarihten beri insanlk
ilerlemitir. Trk demokrasisi Fransa Devriminin
at yolu izlemi ama kendine zg se kin zellii
ile gelimitir. nk her ulus, devrimini toplumsal
olan hal ve durumuna, dzenin deitirilmesi ve
devrimin olu zamanna gre yapar... Her ne kadar
uluslarn ve demokrasilerin ibirlii etmeleri
gerekli ve olas ise de, ibirlii ancak bir tek amala,
yani bara ynelikse gerekleir ve yararl olur.
Atatrk, Neue Freie Presse muhabirinin bir sorusunu

yantlarken de, Avrupaya bak asn yle zetliyordu:

Bizi aa olmaya mahkum sayan Avrupa
bununla yetinmemi, yklmz hzlandrmak iin
ne gerekiyorsa yapmtr. Bat ve dou zihinlerinde
birbirine kar iki ilke sz konusu olduunda, bunun
en nemli kaynan bulmak iin Avrupaya
bakmal... te Avrupada daima mcadele ettiimiz
bu zihniyet vardr... Biz ulussever, gzleri ak
adamlarz. Gzlerimizi her gn daha ayor, ite ve
dta olup bitenleri gryoruz. Ulusumuzun uygar
uluslarla ilikilerini kolaylatrmak yararmzn
gereklerindendir.
Aslnda Atatrkn kafasnda olan batllama deil,
uygarlamadr. stelik de, kendi ulusal zelliklerimizi
koruyarak uygarlamadr.
Bir kez daha yinelemekte yarar var: Kemalizm batnn
destei ile deil, batya karn bir uygarlama
hareketidir.
* * *

Niin Uur Mumcu?
Mumcu olayn anlayabilmek iin, nce Kemalizmi
anlamak gerektiini sanyorum
Mumcuyu ve ondan yola karak Muammer
Aksoylar, Bahriye oklar anmak artk ylda bir gne,
hatta bir haftaya smyor. Ve onlarn yaratt duyarllk
da artk salonlara smyor
Mumcu, Kemalizmin simgesiydi. (ldrlnce
mealesi oldu!)
Bir din devleti kurmak isteyenlerin nndeki en
byk engel Kemalizm Trkiyeyi etnik kkenlere gre
paralamak isteyenlerin nndeki en byk engel
Kemalizm
Ve
yeni
mandac
numarac
cumhuriyetilerin nndeki en byk engel gene
Kemalizm.
Niin Atatrk deil de Kemalizm?

 nk Atatrkle ba edemeyeceklerini anlayanlar,

hedef olarak kendilerine Kemalizmi setiler... Ve
Trkiyeyi bu duruma, Atatrke evet ama Kemalizme
hayr diyenler getirdi.
Mumcular unutulmaz, ama Kemalizmi unutanlar
abuk unutulur!
* * *
Bizim niin Kemalist olduumuz belli.
Trkiyede bir din devleti ya da etnik farkllklara
dayal bir devlet kurmak peinde olanlarn neden
Kemalizme kar olduklar da belli.
nanca dayal olduu lde, her iki tutuma da sayg
duymak gerekir
* * *
Atatrkn kendi el yazs ile kaleme ald Medeni
Bilgiler kitab, u tmce ile balar: Trkiye
Cumhuriyetini kuran Trk halkna Trk milleti
denir.
Bu mudur yeniden tanmlanmas gereken?
Atatrk iin Trk, bir rkn ya da bir etnik kesimin
ad deildir Bu topraklar zerinde yaayan insanlarn
hangi etnik kkenden olurlarsa olsunlar ortak addr. 20
etnik kimliin zerindeki bir emsiyedir; bir ortak
kimliktir
Bu mudur yanl olan?
stelik Anadoluda yaayan insanlara Trk adn
koyan da Atatrk deildir; daha 13. Yzyldan
balayarak Avrupallardr!
Cumhuriyetin temelinde yatan felsefe insancldr,
ilericidir 21. Yzyla k tutacak niteliktedir. Ama o
cumhuriyetin valisi, kaymakam, polisi ve de milli (!)
eitimi acaba o felsefenin yanda mdr? Cumhuriyeti mi
yeniden tanmlamalyz, yoksa tanmna ters denleri
mi cumhuriyetin ynetiminden ayklamalyz?
te asl sorun budur!

 Sorunun sorumluluu ve utanc da bize dmez, cieri

kediye emanet edenlere der!.. Bunu cehaletten mi,
gafletten mi, yoksa ihanetten mi yaptklar da ok
fark etmez!..
* * *
Laiklerin ldrlmesi gerektiini savunan
BDACye kutlama mesajlarn kim yollad? Sivas
vahetinin avukatlna kim soyundu? Kemalistlerin
ve laiklerin ellerinin kesilmesi gerektii dncesi
kime ait? Meclisteki bir partinin milletvekillerine ve
grup bakanvekillerine
Basnn, kamuoyunun, d dnyann tm basklarna
karn; anayasa deiiklikleri niin gerekleemiyor?
u hkmn anayasadan karlmas kabul edilmedii
iin:
Kimse () dini veya din duygularn yahut dince
kutsal saylan eyleri istismar edemez ve ktye
kullanamaz.
Gstermelik olarak anayasada kalm, uygulanmayan
bir hkm.. Kalsa ne olur, ksa ne deiir?..
* * *
Ve o ayplarn gnah, toplumu ideolojisi, somut
zmleri ve demokratik yaps ile tutarl bir Kemalist
seenekten yoksun brakan DSP ve CHP gibi
partilerindir!
Koyun toplumun nne Atatrkn seeneini;
Uur Mumcunun arkasnda ayaklar ya da
kafalaryla yryen milyonlarca kiiyi Kemalizm
bayra altnda bir araya getirin ve bakn bakalm
toplum hangi modeli seiyor!
* * *
Atatrk dine ve ibadet zgrl ne kar myd?
Bakn ne demi:
Trkiye Cumhuriyetinde her yetikin dinini
semekte zgr olduu gibi, belli bir dinin
trenlerini yapmakta da serbesttir Doaldr ki,

dinsel trenler toplumun gvenliini bozamaz,

halkn greneine aykr olamaz, siyasal gsteri
biimine
de
dntrlemez.
Trkiye
Cumhuriyetinde herkes Tanrya istedii gibi ibadet
eder. Hi kimseye dinsel dncelerinden tr bir
ey yaplmaz. Hi kimse dncelerini bakasna
zorla kabul ettirmeye kalkamaz. Din anlay
vicdanla bal olduundan, Cumhuriyet dinle ilgili
dnceleri devlet ve dnya ilerinden, politikadan
ayr tutmay, ulusumuzun ada ilerlemesinde
balca baar etkeni olarak grr.
* *. *
Yurtdnda yaayan Trkler iin, dinsel ya da ulusal
kimlie abartl bir biimde sarlmann dnda bir
seenek yok mudur? Avrupalya ters dmeden, ikinci
snf konumuna kendi kendini mahkum etmeden, ben
sana eitim anlamn tayabilecek baka bir kimlik yok
mudur?
Vardr!
Atatrkn Anadolu insanna kazandrd ada
insan kimlii Batya karn batnn dzeyine ulama
istencine sahip bir kimlik Dinine saygl ama laik
Ulusal deerlerine bal ama insancl Kkeninden
kopmam ama evrensel Gemiiyle onur duyan ama
uluslarn eitliini savunan
* * *
Rahan Hanm Olay!
Ecevit adnn saygnl ve tek bana bile yzde on
kadar oy salayabildii ak!.. Ama zenginletirilen
vitrinin ve artk partileiyor izleniminin, son
seimlerde DSPnin oylarnn artna nemli katkda
bulunduu da yadsnamayacak bir gerek!
Ecevit, gemite hizipilikten ok ekmitir. rgt
ilerinin ne kadar ba artc olduunu ok iyi bilir. Ve
vd vds ok olan bir konuyu, gvendii bir kiiye
emanet edip fazlaca kafa yormamann byk rahatl
olduu da dorudur. Ama bunlardan daha nemli bir
doru daha var.

 Sol demek insana gven demektir, iyimserlik

demektir, hogr demektir.
Btn olarak halka gvenip de tek tek o halk
oluturan insanlara gvenmemek olabilir mi? Sadece
eine ve einin gvendiklerine gvenmek olabilir mi?
Demokrasiye inanp da demokratik srelere
inanmamak olabilir mi?
* * *
Bugn susan yarn konuamaz.
Demokrasi zor kazanlr, kolay yitirilir. Ve tarih,
kendinden ders almayanlar asla affetmez!
* * *
Trkiye bir ran olabilir mi?
Hayr!
Defalarca ve kantlaryla yazdm:
Benzemeyenlerden benzer sonular kmaz.
Trkiyede bir Humeyni olmaz; olsa olsa Erbakan olur!
* * *
Devletin varolu nedeni toplumdur. Devletin en ilkel
ve temel grevi, insanlar saldrdan korumak ve suluyu
cezalandrmaktr.
* * *
Bugnlerde herkes birbirine soruyor:
Ne oldu bize? Devlet nasl bu kadar yozlat?
Kurtulu yok mu?
Her rmlk, kkl zmlere hazr bir ortam
demektir. O kadar kty yaam olan bir toplum, sil
batan anlamna gelecek admlar kolay kolay kabul
edemez. Ama dzeltmenin nkoulu, o noktaya nasl
gelindiine doru tan koymaktr.
Nasl dzeltilir?
Dzeltilemez, ancak yeni batan kurulur!..
Siyaseti, bir avu insann oynad anlamsz ve irkin

bir oyun olmaktan kararak Partiler demokrasisinin

yerini alan liderler diktatrl ne son vererek
Siyasal partileri, yeniden halkn partileri konumuna
getirerek
* * *
Demokrasi ii zm umudu tkenmedike,
demokrasi d zm araylar umut olamaz!
Asker gelip temizlesin!
Asker sprgeci mi?.. Herkes evinin nn temizlerse;
ne sprgeciye gerek kalr, ne de kimse sprmeye talip
olur!
* * *
Dersten karken, iki bartl rencim yanma
geldi:
Kimse mslman olmak zorunda deil. Ama
mslmanm diyen herkes, Kurann hkmlerini
aynen yerine getirmek zorundadr. slam, lkeden
lkeye ve zamana gre deimez!
Yant btn snf nnde vermeyi tercih ettim.
Herkes duysun diye.
slam ncesinde randa Zerdt dini vard. Gne
doarken, en tepeye ktnda ve batarken, gnde
kez tapnlrd. Ve Zerdt rahibeleri de ba
rtsn gen balarlard imdi de randa ba
rts gen balanr. Ve de namaz gnde be kez
deil, kez klnr!
Hi yorum yapmadm. Baz ek bilgiler de verdikten
sonra, deerlendirmeyi her rencinin kendi iinde
yapmasn istedim.
slam ncesinin Trkleri, Acemleri, Araplar
birbirlerine benziyorlar myd ki, slam sonrasnda
ppadanak ayn olsunlar?
Trklerde amanizm vard Kadn kutsald. Gen kz,
evlenecei erkei seme hakkna sahipti. Tek ele evlilik
egemendi. Ev ve ocuklar zerinde, erkek ile kadnn
haklar arasnda fark yoktu. Kadn; hkmdar, eli ve

hatta kale komutan bile olabilirdi.

randa Zerdt dini vard Kadn, kirlilik ve ktlk
simgesi saylrd.
Arabistanda cahiliye dnemi geerliydi Kadn,
deveden bile deersizdi. Erkek, istedii kadar kadnla
evlenip istedii zaman brakabilirdi. Kadn, bir mal gibi,
mirasla birlikte devredilirdi. Kz ocuu douran analar
cezalandrlr, kz ocuklar diri diri kuma gmlebilirdi..
slam tek beden bir elbise gibi hepsinin zerine ayn
lde ve ayn biimde mi oturdu? Oturabilir
miydi? Atatrk, randa ya da Arabistanda dnyaya
gelmi olsa, bu boyutlarda bir devrimi gerekletirebilir
miydi?
* * *
Para, takvim, dil, giysi, u, bu Acaba bazlar slamn
siyasetini mi yapyorlar, yoksa ticaretini mi?
Ne de gzel sylemi ozann biri:
al dedike eriat almadn durdun,
Onun hesabna birok hurafe uydurdun,
Sonunda bir de tevekkl sokuturup araya,
Zavall dini evirdin maskaraya.

Din dman bir ozan m sylemi bunu? Hayr,
dincilerin ok sevdikleri bir ozan sylemi: Mehmet Akif
Ersoy.
* * *
lericilik insanlar blmekten deil, btnletirmekten
geer. Blnen kolay yem olur
Avrupa feodal beyliklerden ulusa gemiti. imdi de
uluslararas bir btnleme abasnda. Ama yeni
dnya
dzeninin
baz
glleri,
kendileri
btnleirken bakalarnn blnmesini karna uygun
buluyor. Kendilerinin nnde en byk engel olarak
ulus devleti buluyor. Ve de Atatrk buluyor.

 * * *
Eer Krt kkenli yurttalarmz ezilen bir halk
ise Yani Krt kkenlilere Trkiyede ikinci snf
insan muamelesi yaplyorsa; baz yurttalarmz srf
Krt olduklar iin belirli grevlere gelemiyorlarsa;
herkese ak olan kaplar Krtlere kapanyorsa Elbette
ki, sorun bir Krt sorunudur.
Peki yle mi?
Devletin sunduu hizmetlerden kamuda grev almaya
ya da o grevlerde ykselmeye kadar, insanlar etnik
kkenlerine gre bir ayrma m uruyorlar?
Eer Krt kkenli yurttalarmz ezilen bir halk
ise Yani aa Trk, rgat Krt ise; iveren Trk, ii Krt
ise; varlkllar Trk, yoksullar Krt ise Ya da seenler
Krt, seilenler Trk ise Elbette ki sorun bir Krt
sorunudur.
Trkiyede mesleklerin ve servetlerin paylam etnik
kkene gre de, biz mi farknda deiliz acaba?
TBMMdeki Krt kkenlilerin orannn, Trkiyedeki
Krt kkenlilerin orannn yaklak iki kat olduunu
bilmeyen mi var? Krt kkenli yurttalarmzn ok
aznlkta kald birok yrenin Krt kkenli belediye
bakanlar tarafndan ynetildii bir sr m?
* * *
Laiklik dini devre d brakmak anlamna gelmez; din
adna bask yapmak, zor kullanmak isteyenleri devre d
brakmak anlamna gelir.
* * *
nananlar inanmayanlar diye toplumu blecekler,
susacaksnz. Atatrk ve laiklii ykmak iin en adi
yalanlardan bile medet umacaklar, susacaksnz.. Devleti
adm adm igal edecekler; devlet eliyle, demokrasiye
dman kuaklar yetitirecekler, seyirci kalacaksnz..
Bunun ad da demokratlk olacak!
Cehaletin ya da ihanetin ad ne zamandr
demokratlk oldu ki?!.

 * * *
u szler, Davosta ran Dileri Bakan Vekili
Mohammad Jaraf Zarife ait:
rana slami dzen ihtilalle gelmiti, Trkiyeye
de seim sandyla geliyor Refahn program
bizimkinden daha kktendincidir.
..
Her be kiiden ancak birinin desteine sahip bir
parti, lkeyi adm adm karanla ekiyor Bunun ad
demokrasi deildir, soytarlktr!
nce cehaletin, giderek aymazlk ve hyanetin
rn olan bir soytarlk
* * *
Siyaset biliminin bize rettii bir gerek var: Kendi
kendilerini ynetemeyenler, bakalarnn kendilerini
ynetmesine ar karmlar demektir!
* * *
Bugn demokrasinin neresindeyiz?
Kadnsz demokrasi Gensiz demokrasi Giderek
halksz ve haksz bir demokrasi
Yozlam!
Bugn devrimin neresindeyiz?
Yanlglarn, sapmalarn ve hyanetlerin doruunda;
temellerinin bile sarsnt geirdii bir noktada!
Kadn, saduyu ve ciddilik demektir Gen insan ise
enerji ve idealizm
Saduyudan, ciddilikten, enerji ve idealizmden yoksun
bir demokrasinin yozlamasndan daha doal ne olabilir
ki!
Ve de yozlam bir demokraside, devrimin deil kar
devrimin yasalarnn geerli olmasndan da daha doal
bir ey olamaz!
* * *

 Eer illerler, Birdallar, kara kitaplarn yazarlar,

numarac cumhuriyetiler demokrat ise
Ben demokrat deilim!
Eer demokrasinin olanaklarn demokrasiyi ykmak
iin kullananlar demokrat ise Eer dinin siyasetini ve
ticaretini yapanlar demokrat ise
Ben demokrat deilim!
Eer yalanclar, hrszlar, Trkiyenin dmanlarnca
beslenenleri, eteleri koruyan dzenin ad demokrasi
ise Eer demokrasi buysa
Ben demokrat deilim!
Eer demokrasi adna Cumhuriyetin temellerine
kazmay vuranlar demokrat ise
Ben demokrat deilim!
Ve onlarn demokrat yaftasn tadklar bir yerde,
ben demokrat olmak istemiyorum
nk onlarla ayn sfat tamaktan utanyorum!
* * *
rann mollalar, kaplarn aa kapatarak yaamak
istiyorlar
Yaayamazlar.
Trkiyenin yan balarnda olmas, kmaz bir yolu
sadece ksaltyor. (16 Temmuz 1999)
* * *
Fikret Bilann CTVdeki programnda Ecevit ve
Baykal birer hafta ara ile izledik.
Farklydlar.
Ecevit, Atatrk ideolojiler st yapt kt.
Kemalizmi unuttu.
Baykal ise gergindi, sinirliydi. Kvrand durdu. Ak
olmamak, kafalar kartrmak iin elinden geleni yapt.
Kemalistiz ya da Kemalist deiliz dememek iin,
tm hnerini dktrd.

 Kemalizmin miras sayesinde orada olduklarn

unuttular. Kemalizmi dlayanlar gcendirmemeye
altlar.

Ecevitin de, Baykaln da yle demeleri gerekirdi:
Hi kuku yok ki, biz Kemalist bir partiyiz. Ama
Kemalizmi gemiin bekilii olarak deil, gelecein
ncl olarak anlyoruz!.. Biz 1920lerde yanan n,
iki binli yllara tanmasna talibiz!
Bir araya gelebilseler ve bu sylemde birleebilseler
hem kendileri byrler, hem partileri byr, hem de
Trkiye esenlie kar.
* * *
Yazdklarm ve yazacaklarm, karanla kar
savamn bir parasdr.

TEPKLER...


Cinayetin ardndan, bata medya ve siyasi arena olmak zere
eitli platformlarda yansyan tepkilerden baz alntlar:
Klalnn alaka ldrlmesi yine bir kkrtma. Hepsinin
amac bir: Kllenmeye yz tutmu kavgalar yeniden alevlendirmek,
demokrasi d gleri tahrik etmek, gelecei yeniden belirsiz hale
getirmek... Yeter ki Trkiye Avrupa Birliine aday bile olmasn. Yeter
ki Trkiye geriye gtrlsn. Yeter ki Trkiyede istedikleri gibi at
koturabilsinler. (smet BERKAN)
* * *
Ahmet Taner Klalnn hain bir suikast sonucu
ldrlmesinin Trkiye Cumhuriyeti hkmetine ynelik bir meydan
okuma, bir nanik olarak deerlendirilmesi gerekiyor... (Haluk
AHN)
* * *
Szn bittii, umudun tkendii yerdeyiz. Karanlk bir
dehlize giriyoruz. ocuklarmz yarnlara tayacak yollar
aydnlatmaya alan klardan biri daha sndrld. (Mine
KIRIKKANAT)
* * *
Kim, Trkler birlikte hareket ediyor, demokratikleme
sreci hzla iliyor, ular trpleniyor, bunlar merkezde
gleniyor diye ldrn emri verdi? Bu kadar byk oynamak
isteyen gcn kk darda, maas ierde olmasn? Her kimse bizi iyi
tanyor, zaaflarmz biliyor. Bl Trkiyeyi, kendi iinde debelensin,
ilerleyemesin...
Kaybettiimiz Ahmet Taner Klaly ldren bomba
Trkiyenin altna kondu... Bir faili mehul dosyasna daha tahamml
kalmad, hepimiz ehit ailesiyiz! (Murat BRSEL)
* * *
imdi bu anssz toplum daha depremin acsn unutamadan
yepyeni bir acyla sarslyor. Yepyeni bir byk kayba alyor. Ve
imdi yine byk Trk bykleri kacak ve Kan yerde
kalmayacak. Size namus ve eref sz veriyoruz ki katilleri

bulunacaktr diyecekler. Allah kahretsin, bu yalan vaatleri daha ne

kadar dinleyecek, bizi aptal yerine koymalarna ne kadar susacaz?
(Ruhat MENG)
* * *
Nilhan Nur, Dolunay ve Altnay, babaszla alaka mahkum
edilen ksz kzlar kouunun dier hkmlleri. syanlar,
feryatlar, aclar hi dinmeyecek, hi bitmeyecek. nk ellerinde ne
kalanikoflar var, ne de naylona sarlm bombalar. En fazla
kalemleri var, kalemleri olacak. Ama o da babalarnn yazgsn
deitiremedi ki, onlarnkini deitirsin. (Ahmet TAN)
* * *
Trkiyeyi kirletmenin bir yolu olarak, terr yine ne
kardlar ite... Fakat hayret ediyorum. Olayn ardndan birok
televizyon Klalya kilitlenirken, bir iki kanal, hl elence program
sunuyordu. Smkl kzlar yine arklar sylyordu. Daha iki saat
gemeden grdmz bu duyarszlk, bir ok insan da
fkelendirmi olacak ki, aldmz telefon ve fakslar, acmzn ikiye
katlandn haykryordu...
Trkiyeyi insan deeri olmayan, babo, hukuksuz, snfsz,
vasfsz, acmasz, on para etmez bir lke gibi gstermek isteyen bir
zihniyete kar, btn hatlarmzla birlikte direnelim. Dman
darda deil, ierdedir. erde olduu artk kesinlemitir. Niye
Klal sorusu, zaten bunun en net, en berrak ifadesidir.
Niye Klal? nsanln, uygarln, hogrnn, kalitenin,
temiz yrein, ahlakn ve erdemin katli iin... rencileri, nce bunu
bilsin... Son ders buydu ite... (Rauf TAMER)
* * *
Oturup dndm. Neden Klal? Cevap ararken aklma
taklanlar alt alta yazdm. nk aydnlk bir insand, nk banaz
deildi, nk iddet yanls deildi, nk kulak tkamaz dinlerdi,
nk barmaz anlatrd. te bunun iin kurbann ismi Ahmet Taner
idi. Bombay koyan, onu kurgulayan hain el belli ki ok ince eleyip sk
dokumutu. Oluturaca kaosun boyutunun ok byk olmasn
istiyordu. Seecei ismi, bu yzden her kesimin takdirini kazanm ve
insan olarak kimsenin bir ey diyemeyecei biri olarak semiti...
Emri hangi alak verdiyse, bombay hangi alak hazrladysa
ve hangi ku ve karanlk beyin arabaya yerletirdiyse, bu lke
halknn gemiten ders almadn dnyor olsa gerek.

Patlamadan hemen sonra bir kesimin baka bir kesimi sulayp

zerlerine yryeceini, baka i karklklarn ve daha byk
olaylarn kacan planlam olsa gerek... Ancak sevinerek
gryoruz ki Trk halk gemiten ders alm... (Ferhat
BARIZAMAN)
* * *
Trkiye insan tuhaf hale getiriyor. Klalnn ldrldn
duyduktan sonra baktm da hi armamm. Buras Trkiye
kardeim, ite burada durum byle, yapacak bir ey yok diye
dnmeye baladm hemen... Her yeni olayda Biz bunu daha nce
de yaadk, bir ey deimez diye dnen bu insanlarn ou da
benim gibi krgnlar, ksknler. Oysa Trkiyenin onlara ihtiyac var;
nk onlar Batl anlamda gerek bir orta snfn temsilcileri. Ama
onlar her yeni olayda, her yeni kt haberde daha da bir ekiliyorlar
kendi kalelerinin iine. Bu son cinayet de, bireysel kale kaplarna
vurulan yeni bir kilit olacak, ne yazk ki... (Serdar TURGUT)
* * *
Sustuk... Eer bugn Klalya alyorsak, bu durumda kendi
unutkan suskunluumuzun payn da grmek zorundayz. Eer biz,
siyasi cinayetlerin faillerini bulma yetenek ve geleneine sahip bir
lke olduumuzu kantlam olsaydk, ne i ne de d karanlk gler
Trkiyeyi byle derin aclarla sarsma cesaretini bulabilirlerdi. (Ferai
TIN)
* * *
Ama bu cinayetle Trkiye zgveninden ve zsaygsndan bir
eyler daha yitirecek. (Fatih ALTAYLI)
* * *
Trkiyede cumhuriyeti yksek sesle savunmak, Atatrk ten
sz etmek oktandr demode grlen, hafife alnan bir ura alan
olagelmiti. Cumhuriyeti savunmak, anti demokratlkla, demokrasi
dmanlyla, gericilikle neredeyse zde klnmt. Gericiliin
eletirisinden zaten oktandr feragat edilmiti. Trkiyedeki btn
olumsuzluklarn faturasn cumhuriyete kartan bu kampanyann
nemli lde baar salad sylenebilir. Prof. Ahmet Taner Klal,
bu kampanyadan etkilenmeyen ve cumhuriyeti yksek sesle
savunma kararlln gsteren snrl saydaki aydndan biriydi.
Giritii mcadele, cumhuriyeti eletirmenin cazibesi karsnda hi
de popler deildi. Bu uran yksek bir dl de yoktu. Prof. Klal

iin yksek bir bedeli oldu. (Sedat ERGN)

* * *
Terrn hedefi deimiyor. Ilml kimliiyle tannan fakat
dncesinden dn vermeyen aydnlar katlediliyor. Bu cinayetler,
hepimizde derin kayglar yaratyor. Koca bir lke ve demokrasi atee
atlmak isteniyor. Acnn yaras ise hi kapanmyor. O nedenle,
Klaly ldren bomba aslnda hepimizi hedefliyor. Aramzdan
birini alyor ama bizi, birbirimize daha ok kenetliyor. (Yaln
DOAN)
* * *
Belki bir bakas da olabilirdi; yahut iimizden biri, birileri
yine olacaktr zaten. Ama Klal zenle seildi. Katillerin gsterdii
bu zen kadar, birbirimize, dnce insanlarmza, hem hepimizin,
hem de korumakla, saldrlar nlemekle, olaylar zmekle grevli
devlet kurumlarnn gstermedii zen de ac veriyor. Hangi tarafta
olursa olsun, birbirlerinden ne kadar ok noktada farkl dncelere
sahip olursa olsun... Demokrasiden, insan haklarndan, aydnlktan
yana her kesimin, herkesin Klal suikastna ortak tepki ve tavr
almas, karanl birlikte lanetlemesi, gerilimleri azaltmas ve
cenazesinde kol kola girmesi grevdir artk. (Umur TALU)
* * *
Syleyecek sz bulmak ok zor! Vahet, canilik, barbarlk...
Hain tertip... Trkiyeye suikast... Evet hepsi birden... Ahmet Taner
Klalya yaplan suikast, insanlktan yoksunluu bakmndan
vahettir, caniliktir, barbarlktr... Ahlaken alaklktr. Siyasi
bakmdan ise, tam bir hain tertiptir! nk Trkiyede i bar
dinamitlemeyi amalamaktadr. (Taha AKYOL)
* * *
Artk ne olacaksa olsun! nk ocuklarmza brakacamz
miras elden gidiyor!.. (Mehmet TRKER)
* * *
Trkiyede bir eylerin deitiine olan inancm, onlar
dinlerken daha bir glendi gibi geldi bana. Daha dn sevgili
babalarn kaybetmi iki gencin kederli, ama sakin ve kararl
durularndan m nedir, iim, bizden sonrakiler bu iin stesinden
gelecekler inancyla doldu. (Hakk DEVRM)
* * *

Klalnn elbette yaknlar vard. Sevenleri, sayanlar,

dncelerini paylaanlar vard. Ben onlardan deilim. Sk sk, sert
polemiklere giriyorduk. Bu kavram sevmiyorum ama bu balamda,
durumu vurgulamak iin zellikle bunu kullanacam; diyelim ki
fikir dmanmd. Yalnz dostumun deil, dmanmn cann
almaya kimin, ne hakk olabilir? Dnceleri sonuna kadar tartr,
gereinde kavga da ederiz. Onun kendisi olmaya, yle dnmeye ve
yle olarak yaamaya her trl hakk vardr. Onu ldrenin, benim
gzmde, en yakn olduum insan ldrenden hibir fark yoktur;
canidir, alaktr, irentir. (Murat BELGE)
* * *
Klalya suikast; Cumhuriyete, laiklie, demokrasiye,
uygarlamaya suikasttir. Cumhuriyete inanm laik ve demokrat
kesim arln siyasete koymazsa, kendini ve Cumhuriyeti korumay
beceremezse, varlacak nokta ok daha karanlk olacaktr. Aydnlk
gelecee inanan herkes bu cinayetin aydnlatlmas iin siyasetilere
kar srarc olmaldr. (Melik AIK)
* * *
Giditen kayglydk. Ama byle bir darbe beklemiyorduk. Bu
cinayetin dorudan hedefi; laik cumhuriyet, Atatrk Dnce ve
devrimleri... (Cneyt ARCAYREK)
* * *
Yine bir aydn, bir demokrat, bir Atatrky, bir laik
Cumhuriyet bekisini, bir yiidi, bir yurtseveri vurdular. Onu ok
severdim. Hani kusursuz insan derler ya... Bazen yzne bakarken
ilgisiz bir soru sorar, sonra onun yantn dinler gibi yapar, bu arada
bir kusurunu arardm, ama bulamazdm.
Dn Ahmet Taner Klaly ldrdler.
Yine iim yand.
Yine oturdum, hem alar hem yazarm.
Yine birimizi vurdular.
Yine bir hastanenin dar koridorunda yine birbirimize
basal fsldadk.
Yine yolcumuz var.
Yine oturdum, bir yiit dostumun ardndan yaz yazarm.

Yine hem yazarm, hem alarm.

Yine vuracaklar.
Ama biz yine korkmuyoruz.
Yine lrz.
Cumhuriyet yaasn...

(Bekir COKUN)
* * *
Son fedailerden Ahmet Taner Klaly dn aramzdan
aldlar. Prl prl bir Atatrk daha br aleme gt. Daha da
nicelerini gtrecekler. Bakalm sra kimde! Merak ediyorum,
Trkiyeyi ortaa karanlna gmmek isteyen din ve iman
iportaclar, bugn onun ardndan ne yazacaklar?.. Ac ama gerek.
Sakn tepki gstermeyin. Uykunuza devam edin. nallah
uyandnzda vakit gemi olmaz!
Dnk gazetelerde, 13 Mays 1999 tarihli bir gazeteden
alntlar vard. Akit isimli dinci gazete, o gnk nshasnda Ahmet
Taner Klalya dokuz stun ayrmt. Manet yleydi: Zorba
Kemalist gemi azya ald. Sayfann sol tarafna Ahmetin bir
resmini koymulard. Resmin zerinde ise siyah kaln izgilerle
kocaman bir arp iareti vard. arp iaretinin zerinde Yuh
pikin zorba yazyordu. imdi soruyorum: Bu bir insan hedef
gstermek deilse, nedir?.. arp iaretinin gerei, birka ay sonra
birileri tarafndan yerine getiriliyor!.. Bu gazete srekli olarak
insanlar hedef gsteriyor. Hakaret ediyor, tehdit ediyor, svyor,
iftira atyor. Ama kimsenin kl kprdamyor. Nerede bu lkenin
hukukular, nerede yneticileri? nsan yaam bu kadar ucuz mu?
Memlekette hukuk yok, bunlarla ilgilenecek hukuku yok. (Emin
LAAN)
* * *
Ve ite o bir anlk dalgnlk, ulusumuz yetitirdii ok nitelikli
bir aydnn, Atatrk dncenin gerek bir idealistinin, grlerini
duru bir su berraklyla ifade edebilen gl ve etkili bir stun
yazarnn, Trkiye Cumhuriyeti nin temel deerlerinin banda gelen
laikliin ylmaz bir savunucusunun, drst bir insann, iyi bir aile
babasnn ve ciddi bir bilim adamnn aramzdan ayrlmas sonucunu
verebiliyor. (Oktay EK)

* * *
Kaleler bir bir gidiyor; herkes uyuyor. Bamz sa olsun.
Aydnlk Trkiyenin aydn insanlar... Gznz aydn, karanlk kafal
hainler!.. (Yaln BAYER)
* * *
O aalk insanlk dman uursuz hayalet yine dmeye
bast ve kan emici kuklalarn yeniden sahneye kard. Trkiyenin
sekin aydnlarndan biri olan Ahmet Taner Klalnn katli, lkenin
huzuruna ve demokratik geleceine ynelmi bir suikasttir. (Gngr
MENG)
* * *
Atatrk Cumhuriyetinin sarslmaz bir adamn kaybettik.
zntmz sonsuz. Cumhuriyetin yaamasnda hepimizin ortaya
koyduu bir can var. Hepimiz de buna canmz adam durumdayz.
Szde kahramanlklarla olmuyor. rnek vatanseverlii ile, rnek
savam ile Klal tabii ki her zaman zihinlerde yaayacaktr.
Fikirlerini ve cumhuriyetin temel niteliklerini savunma ideallerini
bomba ile yok edebileceini dnmek gln bir ey. Onu yapanlar
insan olarak nitelemek insann arna gidiyor. Onun savunduu
deerleri smsk tutacaz. (Org. Edip BAER)
* * *
Trkiye ok kymetli bir evladn kaybediyor.. Bir alak kna
yakyor.. 60 yllk ortak anlar film eridi gibi geiyor gzlerimin
nnden.. Ama iim nasl krk, iim nasl l.. Bu halde Ahmedi,
Ahmedimi yazmaya alyorum. Olmuyor... Parmaklarm tulara
gitmiyor.. Ahmet byle yazlmaz, byle anlatlmaz ki... (Hncal ULU)
* * *
nceki gn iki gen kadn akort etti btn Trkiyeyi.
Klalnn kzlar Dolunay Ulu ile Altnay Klalnn basnda kan
demelerinden sz ediyorum. ki kz karde en acl gnlerinde
onurlu, vakur ve yn verici szleriyle Trkiyeyi karanla bomaya
and imi glerin iren oyununu bozuyorlard. Birka szle ifade
edilmi bir insanlk ve siyasi bilin rneiyle.
Trkiyede ileri lkelerin dzeyini yakalama mcadelesi
verenlerin ve bu dzeyi kendi toplumuna layk grenlerin sylemi
bu. Bu sylem, gcn yzyllardan beri bu topraklarda yaayan
insanlarn beraberlik albmlerindeki ortak anlardan alyor. En

hznl gnde dile getirilen imizde byk bir ac var ama kin
yok cmlesinin baka bir yorumu olamaz. (Zeynep ATKKAN)
* * *
Btn Trkiye, televizyonlarda, hznl bir vesileyle de olsa,
rnek bir aile seyretti. Sadece Ahmet Taner Klalnn hepsi gzel
insanlar eini, kzlarn, aabeylerini kastetmiyorum. Akrabalarnn,
yaknlarnn ve rencilerinin oluturduu byk bir Klal
ailesinden bahsediyorum. Aclarn ne kadar iyi, nasl vekar iinde
tayorlard. Bunun bykl yzlerindeki ifadeden belliydi. Fakat
grnt, benzer hallerde ekranlarda seyretmeye altmz
manzaralardan tamamyla farklyd. Ne kendini yerden yere vurup
rpnan, ne lklar atan, ne bakalarnca zor zaptedilen, ne yksek
sesle hkrklara boulan kimse vard... Klallar byk bir metanet
iinde elele, birbirlerine destek olmaktaydlar ve gzyalarn bile
saklamaya alyorlard. Uygar bir toplumun uygar insanlarydlar ve
yaamlar itibariyle de Atatrkn hasretini syledii bir dzeye
erimi bulunduklarn belli ediyorlard. (Metin TOKER)
* * *
Kukusuz bu rejime kar ynelen saldrlardan biridir. Fakat
hibir evre, hibir kesim, bu tr eylemlerle, bu tr cinayetlerle, bu
tr lgnlklarla Trkiyeyi yolundan saptramayacaktr. (Blent
ECEVT)
* * *
Elbette bu suikastn faillerinin en ksa
yakalanmasn millete arzu ediyoruz... (Recai KUTAN)

zamanda

* * *
Bu hain saldry nefretle knyorum. (Sleyman DEMREL)
.............
Tabii tepkilerden sz ederken, gerekleri saklamak da
olmaz.
Klalnn ldrlmesine ok sevinenler de vard. Toktam
Ate, bir devlet dairesinde konutuu memurlarn kendisine,
Bamz sa olsun Hocam. nann iimiz yanyor. Taner Hoca
gibi deerlerin yerini doldurabilecek miyiz? diye sorduktan
sonra unlar sylediklerini anlatt:
Dn yukardaki arkadalarla tarttk. Bu alaka

cinayete zlmek bir yana, neredeyse zil takp oynayacaklard.

Ne biim mslman bunlar?..
Ne biim mslman bunlar?
Bu soru deil mi Trkiyede Allah sevgisini yreklerinin tam
ortasnda hisseden milyonlarca inanl insann kafasn srekli
kurcalayan?..
Cenaze gn camiye ulamaya alan Jlide Glizara , O
gavur kadnn dinsiz kocasnn cenazesine mi gidiyorsun? diye
soran ve kafasna emsiyeyi yiyen taksi ofr ancak cahil olabilir.
Bir cinayetin ardndan zil takp oynamak isteyenler ancak
cahil olabilirler.
Ama brakalm bu cahilleri bir kenara diyen aydn
dnce artk kendini sorgulamak durumunda deil mi?
...........
Adnan Binyazarn anlattklaryla bu blm de sonuna
yaknlatralm:
Ardnda aclar brakt, inanlar brakt, Atatrk
direnler, bilinler brakt. Acs onulmazd. Kendi kulland
arabada einin lmn yaad. O e ki, bakan kars iken,
sosyal konutlarda yaam, evinin merdivenlerini kendi silmi,
z emeini sabunlu sularn temiz kokusuna katmt.
Sevinler uucu, aclar kalcdr; Ahmet Taner Klal,
itenlikli, alakgnll, sevecen bir ein yree ileyen
yokluuna katland. Huyu yznden, yz huyundan gzel byle
bir ein lmnden sonra Klalnn acsnn arl
yreimden hi kmad. Don Quijotede, aclarn snr tesine
uzayan bir sz geer: Gcm gszlmden alyorum.
Klal bu szn erdemiyle, acsn inanca, bilince, emee
dntrmeyi bilmitir. Trkiyenin, neredeyse var oluyok
olu noktasna getirilmek istendii bu bulank ortamda onun
izdii kurtulu yolu belli idi: Kemalizm. Klal, Atatrklk
yerine, Kurtulu Sava yllarn artran Kemalizm kavramn
yeliyordu. Ona gre Kemalizm, tarihten, Trk varlnn
direncinden, insanlk yceliinden beslenen bir kltr ve insan
olma savamnn ad, ada olma bilincidir. Btn insanl
kucaklayan bu gerei kavrayamayanlarn, her dnemde ad
kaldklarn syleyip onlara aydnlanmann yolunu gsterdi.

Klalnn Atatrkl, kltr bitkileri gibi

yetitirilmi
heveslilerin
Atatrklyle
karlatrlmamaldr. O, znde inan, bilin, zellikle de emek
olmayan Atatrkle kardr. Atatrkl kendi karlar
dorultusunda ynlendirmek isteyen, onun yaptklarn yetersiz
grerek, yeni ynetim biimleri arayan 2. cumhuriyetileri
savam alanna sokmasnn nedeni de buna dayanr.
Klalnn
Kemalizm
kavramyla
karlad
Atatrklk, bir coku, bir heves Atatrkl deildir.
Atatrklk, retmek ve retileni halkla paylamaktr.
Eitliki bir anlayla, halk kesimlerinin, kendi z retiminden
yararlanmasn savunur. Bu ortamda, renim belli bir kesimin
tekelinde deildir. Erkek bilgi kaynaklarndan yararlanrken,
kadn dar odalara kapatlp zgrlkten yoksun braklamaz.
Herkes ada aydnlanmann verilerinden yararlanr.
Klal, bu amalarn gerekletirilmesi yolunda bir
grev stlenmiti. Bu ilke gerekletiinde, deil Atatrkl
ortadan kaldrmak, ona kimse dil bile uzatamazd. nk
Atatrklk, beyinleri aydnlatma eylemi olarak, kitlesel bir
bilince dnr. Emekli olmasna karn rencilerle ilgisini
kesmemesinin, gece gndz demeden Atatrk dnce
derneklerinde konumalar yapmasnn, ak ve kesin anlatml
yazlarla halkmz aydnlatmasnn znde bu yatar. nce
bireysel, onun ardndan kitlesel, daha da tesi toplumsal
balamda bilgi a kurup toplumu aydnlatmak, Klalnn
dnsel ynteminin temelidir. Dnsel savamda cokunun
yerini bilgi alr. Bilgi, kiiyi gl ve direngen klar. Atatrk,
ada uygarlka katklarda bulunacak bir bilgi toplumu
yaratmak isterken halknn yaratc gcne, direngenliine bel
balamtr. Bilgisizlik batanda hayvanlam insanlarn kan
brm gzlerindeki kin amz kararttka, Atatrk n
kurmak istedii uygar toplumun anlam daha iyi kavranyor.
Yaplan ii bilinle kavramak insana zg bir niteliktir.
Bu da bilgiyle olur. Dinsel ilkeler de bata olmak zere, bilinle
kavranm hibir ey, insan mantk dna itmez, ona zarar
vermez. Bilmemek, bilinsizlik tehlikedir. Bilinten yoksun kii
onun bunun maas olur, kendini be kurua satar, kendi
canndan, kendi kanndan olana bile kyar. nsan beyninin
amaz ls bilintir. Gen yalarnda biri bilim kadn
(Altnay), biri gazeteci (Dolunay) olan kzlar, aclarn bilince
dntrerek, Ahmet Taner Klal, bir semboldr. Burada

gerek hedef, inanlar ve siyasi hedefleri ne olursa olsun,

Trkiyeyi seven, Trkiyeye inanan insanlardr. Drt yl nce
annemiz Nilgn Klaly dz bir yol zerine dklm mcr
yznden kaybettiimiz zaman bunun kader olduunu kabul
etmedik. Babamzn katli de kader deildir diyorlar.
Gereklerin zne inmeden, her olay yazgya
balayarak geitirmek isteyen siyasilerin, banazlarn,
kktendincilerin yzne vurulmu bir amar deil midir bu
szler?
Klalnn ardnda brakt, geree varmak iin bilinle
direnme anlaydr. Klal, Atatrk Dnce Derneklerinin
sorumluluklarn sz konusu ederek, emek verilmeden hibir
yere varlamayacan kesin bir dille belirtmitir. Direnme,
kiinin kendini ya da toplumunu bilgi verileriyle zeletiriden
geirmesini zorunlu klar. Bu, aydnlanmann kanlmaz
ilkesidir. ada kurumlar iin daha da kanlmaz bir ilkedir
bu. lhan Selukun deindii gibi, akln banazlktan, bilimin
dinden ba mszla trlmas bu ilkeyi bilince dntrmeye
baldr. Aydn olmak iin Aydnlanma kapsndan gemek
zorunludur. Klal, z acsn iine gmerek, toplumsal
aydnlanmann anahtarn hep elinde tuttu. Ellerini uzatsalar, bu
anahtarn
aydnln
duyumsayacaklard.
Bilinsizlik,
aydnlanma kaplarn aralayacak anahtar grmemektir!
Klal, ardnda unutulmaz aclar brakt. Toplumuna
aydnlanmann anahtarn gstererek, Atatrklk bilincini
ardnda brakan gene o oldu. ldnde ancak yirmi dokuz
gnlk olan Nilhann Atatrk aydn bir babann, ada
Trkiyeyi yaratan Atatrkn kz olarak nmzdeki
yzyllarda bu bilincin bayran dalgalandracandan
kimsenin kukusu olmasn.
.
Bu arada, Dolunayn, o dnemde Belikada yaymlad
Anadolu dergisinin son saysnda, Aclar deil, mutluluklar
paylamak... balyla, babasnn ldrtlmesine ilikin yazsn da
aktaralm:
Prof. Dr. Ahmet Taner Klal ldrld.
O, Trkiyede milyonlarca insan iin bir anlam, bir
sembold.

Benim babamd!
Trkiye bizim acmz paylat, biz Trkiyenin
acsn paylatk.
ncelikle sylenecek drt kelime var:
Teekkrler Trkiye. Ban saolsun.
***
Klalnn nasl bir insan olduunu anlatmaya
gerek kalmad. Bilenler bilmeyenlere sylediler. Ankara
caddelerindeki on binlerce insan, televizyon ekranlarnn
nndeki milyonlar Ahmet Taner Klal iin zldler ve
bu ar acy kaldrabilmemiz, ar miras tayabilmemiz
iin dua ettiler. Babam son yolculuuna uurlamak iin
gelenlere, gelemeyip ac paylaanlara, Trk dman
katiller karsnda dik durmamz iin bize g ve cesaret
verenlere, askere, sivile, sivil toplum rgtlerine ve sade
vatandaa
kran
duymaktan
te,
hepsiyle
kucaklatmz hissettik.
Nasl anlatmal? imizdeki o vatan ve vatanda
sevgisinde ne derece hakl olduumuzu hissettiimizi nasl
yanstmal?
En iyisi, baz anlar ve dnceleri paylamak...
Ahmet Taner Klal, paylamann nemini hep
vurgulamt. Aclar paylaldka azalr, mutluluklar
paylaldka oalr der dururdu.
Onun gnn birinde ldrlebileceini hepimiz
biliyorduk. Kendisi de biliyordu. Korkuyla yaamay
reddediyor,
sorumluluklarn
ve
fikirlerinden
kaynaklanacak sonular stlenmeyi kabulleniyordu.
Onun iin nemli olan lecei veya ldrlecei gn
beklemek deil; o gne kadar almak, Trkiye sevgisini,
Atatrk sevgisini yanstmakt. Baarl bir babann
ocuklar olmaktan gurur duyuyoruz.
Bir baka adan baknca da, ortada bir gurur
tablosu olduunu sylemek yalan olur galiba... Bu
tablodan kim gurur duyar ki? Aralarnda ok yaknmz
olan, ok sevdiimiz, deiik siyasi grlerden
politikaclarn da bulunduu binlerce insan nmzden

akp geiyordu. Hele TBMMde yaplan trende... Tek tek

basal dileyen milletvekillerimizin hibiri, herhalde
skntl grev veya mecburiyet olarak algladklar
bu ii yaparken, gzlerimin iine bakamyordu!
Onlar anlyorum.
Trkiyenin klasik filmleri, senaryolar tekrar
ediyor ama seyirciler deiiyor diye dndk.
Ve grdk ki, Klal cinayetini kullanmak
isteyenler var.
stediler ki, biz, Klalnn ocuklar, ailesi,
rencileri, sevenleri, boyun bkelim, bamz ne eelim,
korkalm, alayalm, lanet okuyalm.
stediler ki, Bu lke adam olmaz deyip gidelim.
Hatta istediler ki, Mslmanlar babamz
ldrd deyip isyan edelim.
Oysa, babamz Ahmet Taner Klal en inanl
mslmanlardan biriydi.
Fransz asll annemiz gibi!...
Ve milyonlarca mslman onun ruhu iin dua etti!
Onu bir mslman ldrm olabilir mi hi? Onu
ldrenler ve ldrtenler mslman olabilir mi? Buna kim
inanr?
Yangna krkle gitmeyi hedefleyenler, kendilerini
yakacak atei krklediklerini ge fark ettiler.
Sevinen olmad m?
Oldu tabii...
Cumhuriyetten bu yana Trkiyeye, Atatrke
kar kin besleyen rmcek kafal cahil yobazlar sevindiler
ama o kadar korkmulard ki, sevinlerini belli edecek
cesareti bile gsteremediler. Babamn resminin zerine
bir arp iareti koyarak onu hedef gsterenler, cinayetten
sonra bize basal dileinde bulunma creti
gsterdiler.
Korkmulard!

Ve bir skmlk beyinleri olduunu anlamlard.

Trkiyede demokrasi olmasn, insan haklarna
sayg gsterilmesin; Trkiye uygar lkeler arasnda yerini
almasn, bu irkin sistem deimesin arzusunda olanlar da
sevindiler.
Onlar, Mustafa Kemal Atatrkn kurduu
Trkiye Cumhuriyetini, ilkelerini hazmedemeyen;
Samsunda doan bir trl sndremeyenlerdi.
Klal, Trk insannn bilinlenmesi iin mcadele
verdi. Hi kimseyi dlamadan, dman bilmeden...
Yntemi diyalogdu. yimserdi. nsan bildii herkese
inanr, gvenirdi. Bir tek doru olmadn bilir,
sylerdi. Hi kimseyi dlamad iindir ki ok farkl
grlerden insanlar, genler, O bizim de babamzd
diye gzya dktler.
Sonra ne oldu?
Ortam bazlar iin ok rahatsz ediciydi. Trk
halk, ortak deerler erevesinde btnleir gibiydi. Sevgi
ve sayg n plana km , Susma, susarsan sra sana
gelecek sloganlar gene balamt.
Halkn konumas da ne demekti?
Gndemi deitirmek gerekiyordu.
Annem Nilgn Klalnn ve onunla beraber
kusursuz bir baka Trk vatandann hayatn yitirdii
trafik kazasn hatrlyorum. Drt yl nceydi. Dmdz bir
yola, hibir uyar iareti koymadan mcr dkmler, sonra
da, Biz iaret koymutuk. Kyller levhay almlar
diyerek iin iinden syrlmlard.
aresizlik n plana km, yzszlk ve
vicdanszlk yine kazanmt.
Sistem arklar ezip geiyordu.
Sra baba Klalya geldii zaman da ayn arklar
dnyordu.
Sra bize geldii zaman da o arklar dnecek.
Yasama, Yrtme, Yarg ve Drdnc G, bu sistemin
arklarnn daha salkl, daha uygar dnmesi iin

sorumluluklarn
deimeyecek.

stlenmedikleri

srece

bu

gidi

Trkiye bir deprem felaketi yayor. Onbinlerce

insan yaamn yitiriyor . 7,4 yetmedi mi? diye pankart
tayanlar;
Bu
deprem
Tanrnn
inanszlara cezasdr diyen ahlakszlar babo
mayn gibi lkede geziyorlar da, Yasama, Yrtme, Yarg
ve basn sessiz kalyor!
On binlerce insann ruhu Trkiyeye bakyor!
Utan verici bir manzara!
Ahmet Taner Klalnn ruhu veya bir sre daha
hayatta kalan ailesi ne yapsn?
Ortada bir gurur tablosu yok!
***
Trk halkn eletirenlere, babamn yant hep
aynyd:
Atatrk, devrimlerini bu halk ile, bu halk
sayesinde, bu halkn desteiyle yapt diyordu.
Baka bir lkede Mustafa Kemalin ayn baary
gsteremeyeceine dikkat ekiyordu.
Halk yine o halk. Ne yazk ki Atatrk gitti, onu
savunanlar vuruluyor ve dmanlar cirit atyor.
***
Duygularm paylamak istiyorum... Klalnn
cenazesinde bizi kucaklayan insanlarmzla, Allah size
metanet versin diye dua eden inanl kardelerimizle,
camide, yamur altnda dimdik durup babamzn
fikirlerini selamlayan askerlerimizle, gzyalarn
tutamayan niformal bayan subaylarmzla, bartl
analarla, sivil toplum rgtleriyle, Kemalist Anadolu
insanyla...
Ve hatta, bizi neredeyse babamzn mezarna
drecek kadar itip kakalayan, en zel ve acl
anlarmzda kameralarn, fotoraf makinelerini en ufak
bir sayg ve anlay gstermeden kullanp, insan
haklar
kavramn
hie
sayan
sevgili

meslektalarmzla...
Trkiyede bir eyler deil, ok eyler
deimeli.
Deimeli ki, Ahmet Taner Klal bir eyler iin
deil, ok eyler iin can vermi olsun.
Deimeli ki, rmcek kafallar, terristler,
Cumhuriyet dmanlar tarihe gmlp gitsinler, aydn
fikirler kalsn.
Deimeli ki, bu lkenin ocuklarn aydnlk ve
uygar bir gelecek beklesin.
Trkiye aresizlik iinde deil. Trkiye birka
yobaza, birka terriste teslim olacak, teslim edilecek bir
lke deil.
Trkiye,
pusulasz,
bilinsiz,
yeteneksiz
kaptanlara emanet edilecek bir gemi de deil...
are diyalogda, uzlamada, bark yaamakta,
hogrdedir. nsanl yeniden icad etmek durumunda
deiliz. nsanlk, bize Tanrnn verdii bir ltuftur.
Beraberinde bir de beyin, akl ve mantk da verildiine
gre, iimizi, geleceimizi Allaha emanet etmeye gerek
kalmamtr. Tanrnn verdii gle, yine Onun verdii
grevi yerine getirmemiz, insan gibi yaayp, insan gibi
leceimiz bir ortama erimemiz gerekiyor.
Aclar yeterince paylatk. Artk mutluluklar
paylaalm istiyoruz.
imizde kin yok. Korku hi yok!
Biz de ehit ocuu olduk.
Trkiye Cumhuriyeti yaasn.
Bize emanet Atatrk ilkeleri de yaayacak.
Kimsenin kukusu olmasn!
.
Prof. Ahmet Taner Klalnn insani ynn anlatmaya
altm bu blm, onun kzlarnn onu anlatlaryla
noktalyorum:

Altnay anlatyor:
Annem, Dolunay ve ben, tandmz bir insann
davranlarndan rahatszlk duyduumuz zaman iddetle eletirir ve
sert tepkiler gsterirdik. Babam bizi yattrr, Herkes zaman
zaman hata yapabilir. nemli olan insann niyetidir derdi.
Bir insan iyi niyetli ise, rahatsz edici de olsa, hogrl
olmamz gerekiyordu.
Birlikte geirdiimiz zamanlar nicelik olarak azalmaya
balaynca, niteliin artrlmasna byk zen gsterirdi. Dolunay
konservatuvarda yatl okumaya, ben niversite snavlarna
hazrlanmaya balaynca, drdmzn birlikte geirebildii zamanlar
ciddi ekilde azalmaya balamt. Babam, bu nedenle, beraber
olduumuz saatlerin nitelik olarak enginlemesi ve derinlemesi iin
bilinli bir ekilde aba sarf ederdi.
rnein pazar sabah kahvaltlar... Hepimiz yatakta biraz
daha uzun sre keyif yapmak isterdik ama babam, muhalefetimize
ramen, tatl bir baskyla kahvaltda bulumamz salard. lk o
kalkar, aa kata inip gzel bir mzik koyar, ay demlerdi. Sonra
merdivenlerden ayak seslerini duyardk. Odalara girer, perdeleri
aar, gn n szdrr ve Gnaydn minocuklar diyerek bizi
perdi. Scak teni, yumuak yanaklar, mis kokusu ve prl prl
kyafetleriyle... Pazar sabah bile tran olmu, kokusunu srm, ho
bir kyafet giyinmi, derli toplu bir baba... Erken kalkmak iimizden
gelmezdi pek ama onun abasna, iyi niyetine ve yumuaklna
saygdan, zar zor dorulurduk. Yzmz ykar, samz bamz
toplar, giyinip kuanp kahvaltya inerdik. Sofray hazrlar, demledii
ay yudumlardk sohbet ederek...
yi ki o bu abalar gstermi, iyi ki biz de ona uymuuz.
Yaammn en gzel, canl ve scak anlarndandr o Pazar
kahvaltlar...
Gzel, itinal sofralar hazrlanmas, olduu zaman
yurtdndan gelmi peynir ve araplarn sunulmas, gzel bardaklar,
mumlar kullanlmas onu ok mutlu ederdi. Kendimi kral gibi
hissediyorum derdi, En lks lokantada yiyeceimiz yemekten
daha byk zevk alyorum. Allaha krler olsun...
Ve sofrada gzel konulardan sz edilmesi iin zen gsterir,
fkralar, ilgin olaylar anlatr, bizleri yreklendirir, hepimizin sohbet
keyfine katlmn salard. Ve mutluluklar hep fotoraflarla, filmlerle
grntlemek abasndayd, unutulmasnlar diye...

Mtevazi idi. 90l yllarn banda, Ankarada, Kzlayda

arabadaydk. Bir trafik polisi babam durdurup, olduka saygsz
ifadeyle, Ver bakalm ehliyetini, ruhsatn. Bak yanl yerden
geiyorsun. Bir daha dikkat et, e mi? gibilerden konutu. Babam
polisin her dediini kibarca yapt, hi istifini bozmadan onu dinledi
ve yolumuza devam ettik. Dolunayla birlikte, neden polisin kaba
yaklamn hogrdn, neden eski bir bakan olduunu
sylemediini sorduk ona... Kzm, bir terbiyesizlik yapmad ki.
Grevini yapmaya alyor yantn aldk.
Annem de, babam da, her zaman ok ansl olduklarn
sylerlerdi. Evimizi ok sever, Bu ev bizim mi? nanlr gibi deil!
der, sonra da uzun yllar, hep birlikte, torunlar da grerek burada
yaamak iin dua ederlerdi.
Uur Mumcunun ldrld o kt pazar gnyd. Eve
telefonlar yayordu. Hepimiz ok halindeydik, ok zgndk.
Televizyonun karsnda sabitlemitik. Babam, Tamam artk.
Brakn televizyonu, herkes iinin bana dnsn dedi.
Etrafna toplandk.
imdi ne yapacaz? Nasl dzelecek bunlar? Nasl
sarlacak bu yaralar? diye sorduk.
Yznde byk bir ac ifadesi vard:
Herkes yapt ii en iyi ekilde yapmann mcadelesini
srdrecek dedi .
Bireyler nce iki ayaklarnn zerinde doru drst
durmay renecek. Sonra, etki alann geniletebildii lde,
rgtlenerek bakalarna yardmc olacak. Motivasyon
kaybedilmemeli. Olumsuzluklara odaklamamal...
..........
Ve Dolunay babasn anlatyor:
Ankarann biraz dnda oturuyorduk. Otobs ok sk
gelmezdi. Arabamz olduu dnemde, durakta bekleyenleri
muhakkak alrd babam... Bir defasnda arabasna yalnzken gen
alm ve parasn aldrmt. O zaman bile pes edip, Artk kimseyi
almayacam diyebilecekken, ki, gen yznden bir sr
insan potansiyel sulu yerine koyamam dedi. O soukta
bekleyen bir sr insan varken, babamn 23 kiiyi alarak kendi
vicdann rahatlattn sylerdim. O zaman bana deniz

yldzlarnn hikayesini anlatrd:

Deniz yldzlarn dalgalar kumsala srkleyip atyormu.
Binlerce deniz yldz karaya vuruyor ve lyormu. Adamn biri
deniz yldzlarn alp alp suya tekrar atyormu. Oradan geen biri
arm, onu izlemeye balam ve dayanamayp sormu:
Binlerce deniz yldzn kurtarmanz mmkn deil.
Sizin bu yaptnz hibir ie yaramaz, bir tanesini atmanz neyi
deitirir ki? demi.
Adam eilmi, bir deniz yldzn eline alp denize attktan
sonra, Onun iin ok ey deiti! diye yant vermi...
Babamn bir ok davran biiminde bu felsefe geerliydi.
rnein, Ankarann bir kesine aa dikilse, dnyann en mutlu
adam oluveriyordu. Aman baba, iki aa dikildi diye Ankara
svire mi olacak? derdik ve yine deniz yldzn dinlerdik!
Bu deniz yldz hikayesini yllarca, eitli vesilelerle dinledik.
Ge de olsa anladk.
Bakanlk dnemi ocukluk ama damgasn vurdu ve bende
baz izler brakt.
zmir milletvekiliydi. ok sk zmire giderdi. Bir gn trenle
dnecekti. Haberlerde, tren kazas olduunu ve yolculardan lenlerin
bulunduunu duyduk. Babamn dnecei saatteki tren... Annem
alamaya balad. Televizyonun karsnda babamn isminin
gemesini bekliyor, biz de yannda, acaba babamz ld m diye
bekliyoruz... Aradan saatler geti, korkun bekleyi babamn gayet
sakin telefon edip Karcm, toplantlar uzad trene
yetiemedim. Beni merak etme bir sonraki trenle geleceim
demesiyle son buldu.
Terr korkusu, babamn lmesi veya ldrlmesi korkusu
vard iimizde... O dnemde kpek havlamalarndan ok korkardm.
Sokak kpekleri oktu ve geceleri havlarlard. Kpekler havlaynca
terristler gelecek sanrdm. Evde herkes, kpekler havlamaya
balaynca gerilirdi. Apartman kapsnn nnde bir koruma
bulunurdu. Ama buna ramen, bizimkiler dar karken hep bizi sk
sk tembihlerlerdi: Kap alnrsa arkasnda durmayn, mutfaa
girip yle `kim o` deyin. Kapy tararlarsa arkasnda
bulunmayn!...
Sabahlar evden hep beraber kardk. nce annem kar
arabann motorunu altrr, o esnada biz apartmann iinde

beklerdik. Arabada bomba patlarsa bize bir ey olmasn diye...

Bu alkanlk yllar sonra da srd. Annem hep babamn
ldrlecei endiesini tad. En ufak ayrntlara bile dikkat ederdi.
zellikle de Uur Mumcu ldrldkten sonra... Ben annemi biraz
paranoyak buluyordum ama zaman onu hakl kard.
Babama koruma istemesi iin bask yapyordu. Babam da bu
korkuyla yaamann anlamsz olduunu, ldrmeye karar verdilerse,
koruma olsa da zorlanmayacaklarn sylerdi. Sanrm ocuk yata
byle eylere muhatap olmann sonucu, 1314 yama kadar
yalnzlktan korktum. Ryalarmda terristler gelip evimize girerdi.
Ben hep babam korumaya alrdm ve gzlerimin nnde onu
tararlard. Kanlar iinde babam kucama alr, sarlrdm.
Bir gn, babamn bakan olduu dnemde, evdeyiz. Kapnn
nnde srekli koruma var. Herkes evlerindeydi, sanrm
haftasonuydu. Birden apartmann iinde bir silah patlad. Babam
hemen bizi kapdan uzaklatrd. Bir sre apartmandaki sesleri
dinledi, t yok... Kimse korkudan kaplar aamyor. Sonunda babam
soluunu tutarak kapy yavaa aralayp korumann hayatta olup
olmadn kontrol etti. Sonra anlald ki koruma grevlisi, silahn
temizlerken yanllkla tetie basm...
ok tatl ve ilgin bir adamd o koruma grevlisi... Babama
byk saygs olduundan srekli ceketinin n ilikli ve babamn
gznn iine bakarak yrrd. Babam da onu krmadan, tehlikenin
bakalarndan geleceini, dolaysyla kendisine bakmaktansa etraf
kollamasnn yararl olabileceini ve nn ilikli bulundurduu
srece, gerekli durumda silah ekmekte gecikeceini ifade ederdi.
Terr ve ldrlme endiesi kara mizah konusu oluyordu
bazen aramzda...
Babam yaad bir olay ok anlatrd:
Bakanl dneminde, bir gezi srasnda, ormanlk ve ssz bir
alanda makam arabas arza yapm. ofr panik olmu ve arzay
gidermekte zorlanm. Bunun zerine babam, onu rahatlatmak iin
yry yapacan ve temiz hava alacan syleyerek, korumasyla
beraber, ssz ormanda yry yapmaya balam.Birden, ate
etrafnda toplanm ekiyalara rastlamlar. Atlar, zerlerinde
makineli silahlar, bazukalar... Hemen korumasna dnm ve doal
davranmasn sylemi. Tek midi de tannmamak, nk ellerinden
kurtulma anslar hi yok...

Issz ormann ortasnda, iki takm elbiseli adam, sakin bir

ekilde selam verip oradan uzaklamaya alrlarken, ekiyalardan
biri Sayn Bakanm diye barm.
Eyvah demi babam, kendi kendine... Ekiyalar hemen
bana mler, hal hatr sormaya, sayglar sunmaya balamlar.
Ve anlalm ki, orada bir ekiya filmi evrilmektedir,
bunlarn hepsi aktrdr...
ok glerek anlatrd bu olay ama ok korktuunu da
saklamazd babam...
Ortaokuldayken Nazm Hikmet hayran olmutum ve her
gece onun iirlerini okuyup uyuyordum. Sabahlar, daha babam
yatandayken yanna gidip, Nazm Hikmetin o gece kefettiim bir
iirini okuyordum, heyecanla... Her seferinde, bu iirleri ilk kez
duyuyormu gibi yapar, heyecanm paylard. Nazmn, Kz ocuu
iirini alayarak okuduumda, onun da gzleri dolmutu...
O dnemde, edebiyat hocam bir snf devi verdi. stediimiz
bir air veya yazarn hayatn anlatacaktk. Hi tereddtsz, Nazm
Hikmetin hayatn yazmtm, nk biliyordum. Hocam o zaman
bana bu devi kabul edemeyeceini, nk Nazm Hikmetin
okullarda okutulmasnn yasak olduunu anlatt.
Sanyorum yasak kelimesiyle o gn tantm... Hemen
babama gittim ve isyan ettiimi, hemen mdre kp durumu
dzeltmesi, acilen bir eyler yapmas gerektiini syledim. Beni
dinledi ve Nazmn yasak olduunu bildiini syledi.
yice ardm. Bu kadar insancl bir adam nasl yasak
olurdu? Bana o zaman komnizmin de faizm gibi u bir ideoloji
olduunu ve teoride mkemmel grnse de, uygulamada, ar
ularda, hogrnn iyice azaldn, banazln arttn ve
insanlarn daha kolay kan dktklerini anlatmaya alt.
Ama yasaklanmay bana kolay kolay izah edemedi nk
evimizin kitaplnda her eit kitap ve bu arada Nazmn tm
eserleri bulundurdu.
Pazar kahvaltlarmz bazen saatler srerdi. Hafta ii zaman
darlndan birbirimize anlatamadmz olaylar, duygular bir bir
anlatlrd. Sonra da beraber baheye kp bitkilerin bir haftada ne
kadar bydn gzlemler, yeni aan iekleri tefti ederdik.
Babam kz ocuk sahibi olmann bir baba iin dnyann en

gzel eyi olduunu sylerdi ama kz ocuk yetitirmenin zorluklarn

da yaad hep... Ben, 12 yamda babama gidip, Ben k
olamayacam diye yakndmda, sakin bir ekilde, panie gerek
bulunmadn, henz gen saylabileceimi, iimde ok sevgi olduu
iin gnn birinde mutlaka k olup mutlu bir evlilik yapacam
anlatt. Ya k olduum adamdan sklrsam dediim zamansa,
bunalm bir halde, bana sevginin erdemini anlatrd uzun uzun...
Altnay gen kz olduu zaman babam ona gen kzlarn
cinsel sorunlar konulu bir kitap ile bir gl hediye etmiti. Ben de
gen kz olacam gn iple ekmitim, ayn kitapla gl gelsin
diye...
O gn, mjdeyi annemden nce babama vermitim ki
kitapyla ieki kapanmadan yetisin...
O zaman bana ok doal gelen bu zarif yaklamn, aslnda
ok az gen kza nasip olduunu farkettim. Bir ok gen kzn byk
utanlar yaadn, ailelerine sylemek bir yana, balarna ne
geldiini anlamadklarn ve ileride kadn hayatlarn olumsuz
etkileyecek deneyimlerden getiklerini gzlemledim.
Ve babamn ldrl...
Gnler, saatler birbirine girmiti. Kocam beni ve Altnay bu
acya dayanmaya, gl olmaya hazrlamak iin rpnyordu.
imizdeki ac, da kzgnlk olarak yansyordu ve bu kzgnla ou
kez en yaknmzdakiler maruz kalyordu. Yakn evremizdeki
insanlara kar krc olabiliyorduk.
Altnayla, birbirimizi kontrol etme karar aldk. Birimizde
hatlar koptuunda, dieri onu kontrol altna alp sakin olmasn
salayacakt. zellikle cenazede, bamz dik durabilmeliydik. Nilfer
de iyice halsiz dmt. Cenazede onun da yklmasn nlemeye
alacaktk. Canilere keyif verecek umutsuzluk grnts
yanstmamalydk. Ama ylesine bir ac vard ki iimizde...
rencileri bize ok g verdiler. Onlar grdk, pek ok
kardeimiz olduunu fark ettik. Gurur duyduk.
kmeyecektik, nk o cenazeye gelen insanlarn gzlerinin
iindeki sevgi, efkat ve ayakta kalabilmemiz iin okunmu dualar
gryorduk.
Atatrk Bulvarnda yrrken, etrafmdaki insanlarn
gzlerine baktm, onlardan mthi bir enerji aldm, kardelik
duygularn sineme ektim. Bunlar ifade etmek pek zor. Sanki bu

insanlar, parampara olmu yreimizi sevgileriyle onarmaya

alyorlard baklaryla... Herkese tek tek sarlp, onlar teselli
etmek istiyordum...
Camiye gelindi sonra... Aile iin ayrlm bir yer vard.
Bulunduumuz o yerden, cami avlusuna gelen devlet byklerini
gremiyorduk ama alklar veya atlan sloganlar duyuyorduk.
Altnay ile birlikte, atlan sloganlardan yola karak, gelenin
Cumhurbakan m, Babakan m, muhalefet lideri mi, asker mi
olduunu tahmin etmeye alyorduk. Kimi zaman protesto, kimi
zaman alklar oluyordu.
Birden olaanst bir alk ve tezahrat koptu. Kulaklar
patlatan bir alk... Sevgi dolu sloganlar.
Tylerim diken diken oldu. Altnayla birbirimize baktk.
Sivil asker herkes geldi. Bu alk, bu kyamet, bu sevgi
kime?
Arkamzdan bir ses kulamza eildi ve konutu:
Babanz geliyor...
Babamz geliyordu, bir tabut iinde...
.......
Seven, sevilen bir babam vard benim...
Gurur duyuyorum.

SONSZ (EKM 2013)

Deerli okuyucu,
Nilgn Klal ve Ahmet Taner Klal, gerekten de "gurur
duyulacak" anne ve baba, kaynvalide ve kaynpederdi. Onlar
tanmak, onlarla yaamn bir kesitini paylamak olaanstyd.
Trkiye'deki sosyal ve siyasi gelimeler karsnda
umutsuzlua kaplan bir ok insan bana, "imdi Klal'nn
kemikleri szlyordur" derler. Umarm yoktur byle bir "kemik
szlama" olay, yitirilenler iin... Eer varsa, Klallarn "kemiklerini
szlatacak" yle eyler oldu ki, siyaset falan solda sfr kalr!
nk onlar her eyden nce "insan"d !
Fazla uzatmayalm: Ne oldu biliyor musunuz? Size bu kitapta
sevgiyle anlattm karm beni terk etti ! Hem de nasl !
Elinizde tuttuunuz veya internetten okumakta olduunuz bu
son baskya sonsz, bir itiraf olarak kaleme alyorum. Klallara
vefa borcu olarak yazdm bu kitabn bu sonsznde, okuyucuya
vefa borcumu demek iin yknn devamn anlatmal ve belki de
zr dilemeliyim diye dnyorum. nk sizler, aktardm ak
hikayesine itenlikle inandnz; rnek aldnz; ocuklarnza rnek
gsterdiniz. O kadar inandnz ve gvendiniz ki, bu kitap,
Gneydouda ehit olan askerlerimizin bazlarnn zerinde de
bulundu; genlerimizin okul antalarnda da Kzm sizlerle
tantrmak istiyorum; sizi rnek almal diyerek zmirden
Brksele gelen bir anneyi de tandk
nanmtnz bu olaanst ak hikayesine
tiraf ediyorum: Ben de inanmtm.
Tam yirmi yl, gnde 24 saat, aralksz bir coku, sevgi, gven,
mutluluk, dayanma
tiraf ediyorum: Bunu yaadm ben Karm bana bunu
yaatt
Kazalar, cinayetler, lmler, hastalklar yannda asil
mcadeleler, anlk mutluluklar, youn paylamlar Yeni kitaplar,
iirler, arklar
Toz kondurmam bu yirmi yla Muhteemdi.

nanmtm bu ak hikayesine, nk yaamtm. Sonunu da

yaadm, inanamyorum.
tiraf etmeliyim; bu kitabn ve yazarnn sonu; szkonusu ak
hikayesinin sonu o kadar kt oldu ki, Acaba diyorum imdi,
Okuyucu genlere, askerlere, kadnlara, erkeklere yanl
mesajlar m verdim; yanlttm m onlar?.. Ya bizi rnek
almaya alan binlerce insandan bazlarnn sonu da bizimki
gibi olursa?...
Sonumuzun ne olduunu anlatmak
drstln gstermeliyim diye dndm.

cesaret

ve

Bu sona nasl gelindiini anlatamayacam, nk ben hi

anlamadm.

imdi bir kitap yazyorum, yava yava Kendi
yaamykm kaleme alyorum bu kez Yaknda okursunuz,
isterseniz.
imdilik ksa keseceim. Nilgn ki Trkn
lmnn bu basklarnnn sonsznde size bir hikaye
anlatacam ama bir sorunum var: Ben roman yazmay, hikaye
anlatmay bilmem ! Dedim ya, hayal gcm o kadar kuvvetli deildir.
Bugne kadar yazdm tm kitaplar belgeseldir, gerek
yaamykleridir, aratrmalarmdr, yaadklarmdr. Grmediimi,
yaamadm yazamam ben, yok byle bir yeteneim
Deneyelim bakalm, hikaye yazmay...
imdi size yle bir hikaye anlatacam ki, Yok artk, bu
kadar da olmaz diyeceksiniz; seneryoyu ok gerek d
bulacaksnz. Hibir televizyon dizisinde grmediiniz; hibir roman
kurgusunda okumadnz bir hikaye olacak bu Bylesine
inanlmaz, mantk d bir senaryoyu kimse kabul etmez.
Ama yazar deil miyim, yazacam.

Bir varm, bir yokmu.
Uzak lkelerden birinde yaayan bir adam ile Trkiyede
yaayan bir gen kzn yollarn kesitirmi Tanr Birbirlerine k
olmular, hem de nasl !.. Byk mcadeleler vermiler birliktelik
iin, hem de nasl !.. Kitaplara, gazetelere, televizyonlara, iirlere,

arklara aktarlm onlarn ak ykleri yllarca

Uzun, ok mutlu bir evlilik srecinde ar eyler yaamlar
yaamasna ama her zorluu amlar; ylesine bir sevgi, ylesine bir
gven, ylesine bir dayanma
Yirmi yl akp gitmi; saydam, przsz Kavgasz,
dvsz...
Adam, 35 yl nce gittii Bat Avrupadan, yorgun dnce,
Dnelim artk Trkiyee dncesi ar basm. Dnmler, gen
karsyla birlikte
Emekli olmu adam, gazetecilikten... Bir de gzel i
kurmular, keyiflerine, sevgilerine, dostluklarna diyecek yok. Her
ey, her zamanki gibi mkemmel Mzik, iir, kitap, ark, doa,
dostluklar
Hikaye bu ya, garip bir iaretle gzkm sonun balangc
Yl 2011, son ay Adam, havaalannda, birka dostla yemek
yedikten sonra, ayn alandaki iyerine doru yrmeye balam,
yalnz, gecenin bir saati, alan bombo Birden durmu, tm
vcudunda dayanlmaz bir ac Neye uradn arm, km
yere Fel durumu
Krkbe dakika srm bu Bilmemkanc denemesinde
kalkm nihayet ayaa ve srnerek gitmi, gidecei yere
nce kimseye sz etmemi bu olaydan, Karm duymasn,
endielenir kafasyla Sonra, dost bildii bir iki kiiye anlatm
olay, karsna aktarlmamas kouluyla
Konu kapanm. Daha dorusu adam yle zannediyormu.
Aradan bir ay gemi, keyifler gene yerinde
2012 banda dm doktorlarn eline, gariban Bir sorun
var ama tehis koyulamyor. Yln ilk alt aynda altm kadar doktor,
uzman grm adam, eitli hastanelerde Tehis yok ! Kemik
erimesi sorunu zaten biliniyor, pek nemsenmiyor. Ftk
bulunmuyor, i organlarda sorun yok, bir iki deneme ameliyat sonu
vermiyor. Adam zor yryor.
Kasap gibi doktorlarn, byk profesrlerin elinden de
geiyor hastamz. Ve birden, o zamana kadar neden grlmedii
anlalamayan ar bir bel ft tehisi koyuluyor, sinirlerin skp
perian olduu anlatlyor. Ertesi gn acil ameliyat

yi sonu veriyor bu giriim, toparlyor hasta, kyor

hastaneden, yryor.
Bu srete gzden kaan bir ey var: Kadn ok zld, ok
yoruldu, yprand Belki de sevdii kocasn kaybetme korkusu
yaad, ne de olsa kendisinden yirmi ya nde o
Her ey normale dnyor gibi gzkrken kadn, ibanda
kalan kocasna bir mail gnderiyor, gittii yazlktan :
Sevgilim, seni ok seviyorum. Birlikte yaadk, birlikte
leceiz. Ben depresyona girdim. Bunun seninle hi ilgisi yok.
Biraz yalnz kalmaya ihtiyacm var
Deneyimli olduunu zanneden adam pek bir ey anlamyor
bundan Yoruldu kars; dinlenmek, yalnz kalp kafa dinlemek en
doal hakk
Aradan birka gn geiyor. Karsnn yazlkta dinlenmekte
olduunu dnen, ileri srdren adam, onu rahat brakmak
gereini n plana karmken bir mail daha geliyor:
Ben zgrlm kefettim. Bir araba kiraladm,
Kuadas zerinden Bodruma gidiyorum
Adam salaklam durumda Bayan arkadalarna kouyor,
Ben bir ey anlamadm, siz anlamay deneyin diyerek
Ve haber geliyor ki kadn, Bodrumda bir otel odasna
kapanm, alamakta, alamaktadr.
Ayor telefonu karsna, Ben stanbuldan, sen
Bodrumdan hemen hareket edelim, yazlkta buluup
konualm
Tamam
O gnn gecesi buluuyorlar, teknede
Adam bir eyler anlamaya alyor ama garip bir gerginlik
var. Kadn alyor, alyor. Nedenini anlatamyor.
Geceyarsndan sonra, adam her zamanki gibi kendinden ve
karsndan emin, Hadi evimize gidelim diyor.
Kadn, Hayr yapyor, ban evirerek : Ben teknemde
uyuyacam!
Teknemizde uyuyalm deil

Ben teknemde uyuyacam

Gzlerine, kulaklarna inanamayan adam, Peki o zaman
deyip biniyor arabasna, stanbula dnyor.
..
Aradan birka gn geiyor. Ortak arkadalar haberi
getiriyor: Karn bir psikoloa gidecek ama stanbulda, seninle
ayn evde kalmak istemiyor imdilik Sen yazla git, o gelsin
Olur yapyor adam, aresiz, akn, biraz da bitkin artk
Anlamyor ki bir ey ! Kendisine ynelik bir sulama olsa anlayacak,
konuacak. Yok !
Gidiyor yazla, bekliyor bir haftadan fazla, sklyor, zlyor
ama sabrediyor.
Daha da sabredecek ama emboli sorunu var. Uyarlm
durumda, belirli iaretler; imeler, kaslmalar falan olursa derhal
acile gidecek
nce zmirde gidiyor acile, orada sorun ciddi gzknce
stanbuldaki hastanesine kouyor. Hemen yatrmak istiyorlar,
reddediyor. Hastaneden bir kat imzalatyorlar ona, sorumluluu
defetmek iin Ve evine dnyor, karsnn yanna
Bir sre geiyor ama kadn hi mutlu deil, erken dnen
kocasndan Bilmiyor ki adam emboli alarm yznden dnmtr
Dokunmuyor, bakmyor kadn kocasna Birka gn geiyor,
ayn yatakta, buz gibi
Ve bir gece
Ben artk farkl bir kadn oldum. Sen kendine baka
partnerler bul szleriyle sarslyor adam, tam uyku ncesi
Ertesi sabah, ok erken bir saat Adam mthi aclar iinde
uyanyor, ayaa kalkamyor. Sen rahatsz olma diyor karsna,
srnerekten, doru acil servise
iddetli travma, hemen ameliyata
Bir ameliyat, iki ameliyat, ameliyat Enfeksiyon
Ameliyat, narkoz, morfin, antibiyotik Adam artk yzde yz
yatalak
Hastane odasnda, acizliin ve muhtaln doruunda,
kendinden utan duyan erkek, karsnda alayl bir glmsemeyle

maskelenmi karsn bulup u kelimeyi iitiyor, hayatnda

unutamayaca :
Ben sana bakamam
Devam da var bunun ama ok yetti:
Ben sana bakamam. Yazlktaki hizmetiyi buraya
getireceim, parasn deyeceim, o sana baksn. Ben
depresyondaym
Yant yok tabii
Geliyor "hizmeti", fel durumundaki adamn altn
temizlemek, ona bakmak iin Kocasn yeni kaybetmi, iki
ocuunu zmir taraflarnda brakm, bir gz grmeyen ama Abi
benim sana vefa borcum var, ben sana bakarm diyen kyl
hizmeti
Haftalar geiyor. Adam mthi fiziksel aclar iinde Ruhsal
durumdan sz etmeyelim.
Pasif intihar durumu Bir ameliyata girerken doktorlara
yalvaryor, Nolur beni uyutun ve bir daha uyandrmayn!..
nk dnyor ki, en kt durumda cehenneme gidecektir
ve orada bylesine bir ac yaanmas ve yaatlmas mmkn
deildir
Hi kskan olmayan adam, hayatnda ilk defa birisini
kskanyor: Vefat eden bir arkadan
Bir doktor alyor adama bakarak, aresizlikten Hemireler
alyorlar, glmseyerek ac eken bu hastann karsda zmirden
getirilen temizliki kadn alyor, her gn, her gece
Adamn kars artk az uruyor hastaneye ve geldiinde
uzaktan glmsyor sadece
Benim ilacm sensin diyor adam ona, Gel seni bir
koklayaym
Koklatyor boynunu; pmeden, dokunmadan, tiksinerek
ld, lecek adam Tek istedii de bu Ama lmyor !
Herkes akn Adam iyilemiyor ve lmyor. Kvranyor, rpnyor,
inanlmaz aclarla glmsyor
lmyor

Biz yapabileceimiz her eyi yaptk diyor doktorlar

heyeti Siz iyilemek istemiyorsunuz Hastaneden kmak
istemiyorsunuz
Evet yapyor adam, Doru, nk ktmda ok kt
eyler olacan hissediyorum
..
2012 ylnn son ayna girilmitir. Adam tam yatalak
Koyuyorlar bir amblansa, evine gnderiyorlar, sedyeyle
Yerletiriyorlar bir koltua; yataa yatmas mmkn deil
lecekse evinde lsn, yapacak bir ey kalmad
Eve dnn ertesi gnnden itibaren, evin kadn sabah ok
erken kp gidiyor, geceyarsndan sonra dnyor. Adamn yannda
vefakr temizliki
On gn byle geiyor.
Onuncu gn, zaten uyuyamayan adam, sabahn krnde
kmakta olan karsna soruyor:
Ne zaman dneceksin?
Akam, 18.00 gibi dnerim
Akam oluyor. 18.00 19.00 20.00
Kadn evine gelmiyor.
Gece 23.00.. Adam telefonu ayor, zorlukla
Neredesin?
Arkadalarda kahve iiyorum
Eve gel, konualm
Geliyor kadn, giriyor kocasnn kald yatalak odasna,
elinde bir bardak viski, bir sigara, mthi alayl ve aalayc bir
glmsemeyle Oturuyor kocasnn uzana
Sen ne istiyor, ne bekliyorsun? diye soruyor adam.
Ayrlmak istiyorum, senin iyilemeni bekliyorum
lmeni bekliyorum demiyor, oysa komulara sylemi,
Fazla mr kalmad diye
"Neden ayrlmak istiyorsun?"

"Bover !"
Adam yorgun, bitkin ve biraz da fkeli artk:
Beklemene lzum yok. gn iinde evi terk et, avukat
bul, hemen boanalm. Tek koulum var: Birlikte yaadmz
yirmi muhteem yla asla saygszlk etmeyeceksin ve beni terk
etme kararnn sorumluluunu stlenip sonularna
katlanacaksn. Hi kimseye, Biz boanma karar aldk
demeyeceksin. Ben kocam terk ettim diyeceksin stediin
her eyi al ve git !
Tamam
Hikayemizin en inanlmaz blm burada yaanyor:
Tamam diyerek kp giden kadnn arkasndan bakmyor
yatalak adam Koltuunda Hareketsiz Karsnda vefakar,
bitkin, hznl bakc kadn Gzlerini kapatyor. Ve aylardr ilk
defa uyuyor adam, tam 13 saat
Uyanyor.
Karsnda bakc kadn
Ellerini koltuun iki tutanana bastryor adam
Ve ayaa kalkyor !
Ayaa kalkyor, aylardr ilk defa !
Temizliki, bakc kyl haykryor, aknlktan, mutluluktan
:
Abi Abi
Kadn baygnlk geiriyor grd karsnda
Adam ayakta !..
Hayr, yryemiyor, tuvalete gidemiyor. banyo yapamyor
ama ayakta ! Bunun ne demek olduunu, ancak yzde yz yatalakl
aylarca yaayanlar anlayabilir.
Sanki adamn srtndan tonlarca yk kalkmtr

Ayn gn, yatalak kocasn terk eden kadn geliyor, bir avukat
arkadala Yirmi yllk biricik kocasnn ayaa kalktndan mutlu
mu, lmemesinden mutsuz mu bilinmez. "Umurunda deil" artk

yle diyor: "Ben farkl bir kadn oldum. Hibir ey umurumda

deil!"
Bilinsiz ve yeteneksiz bir psikoloun, iin iinden
kamaynca dayad gl, zararl sakinletirici ilalarn etkisi :
"Dnya umurumda deil!"
Avukatla n grmeleri yapm zaten Adam, stediin
her eyi al ve git demi zaten Noterler eve gelecek, katlar
imzalanacak, dostane boanma
Kadn arkadalaryla eve gelip eyalarn topluyor,
ambalajlyor, gtryor, gle oynaya Adamn baka kentten gelen
ablas bu manzaraya gck olup, Glecek, elenecek ne var? diye
bunlar payladnda yant hazr:
Sinirden glyoruz
Gln bakalm. Son glen iyi gler
Bu arada fkeli komular, akrabalar kyorlar kadna :
Yahu bu adam sana yllarn verdi, en kt gnlerinde yannda
oldu, seni lesiye sevdi. Nasl terk edersin, bu halindeyken ?..
Nasl onu be parasz brakrsn, o sana her eyini vermiken?
Yant inanlmaz: Bir ey istemedi ki ! steseydi;
iyileinceye, kendisine bir i buluncaya kadar ona para
verirdim
Vay be !
Acmasz, isyan halindeki bir komu soruyor:
Sen kimin parasn kime veriyorsun ? Hayatnda ne
zaman para kazandn sen ?
Bunlar duyunca fkeleniyor adam da ama kbus bitsin
istiyor. Hibir ey anlamamtr ve hibir eyin deeri kalmamtr
onun iin...
Tapt kadn onu yatalak halinde terk etmektedir. Adam
yle zannediyor. Aldatldndan henz habersiz Kadnn baka bir
adamla, evlerine girip kan bir komuyla yaamaya baladndan
henz habersiz O komu ki, terk edilen adamla ayn yatadr ve o
hastanedeyken, birlikte yaad hanm terk etmitir, yeni
birlikteliini saklamak gerei bile duymadan
Sonradan anlalacaktr ki, cenaze ve dn hazrlklar
paralel yrtlmtr.

Adam lemedii iin cenaze ii yatmtr ama dn ii birka

ay iinde gereklemitir.

Boanma on gnde gerekleiyor. Adam artk koltuk
denekleriyle yryebiliyor.
Hikayemiz burada son bulmal, deil mi?
Bulmuyor.
Boanmadan bir ay kadar sonra adamn evine polisler
geliyor, onu gzaltna alyorlar, Savcla gtryorlar. Kadn
ikayette bulunmu: Kocam beni tehdit ediyor, korkuyorum
Adam gene akn.
Savclkta ifadesini veriyor. Nereden kt bu?
Salveriyorlar.
Ve adam, taklan koltuk denei yznden dyor. Kalasn
kryor, fena halde
Amblans, hastane, acil ameliyat. ok gzel bir protez, sa
bacan yars gidiyor, haftalarca hastane, yatalaklk
Eve dnyor, tekerlekli sandalyede
Evi polisler basyor, silah aryorlar.
Silah var m?
Var diyor adam glerek, Kalemimdir benim silahm
Ve eline bir belge tututuruyor polisler:
Bir mahkeme, adam hastanedeyken, gyabnda kendisini
yarglam ve Kadna iddet hkm giydirmitir !
Adam gene akn
tiraz ediyor bu karara Gelen yant inanlmaz:
Bu, ikayet zerine, usulen verilmi bir karardr.
Dorudur.
Usulen mahkumiyet, Kadna iddetten
Alt ay sreli bir mahkumiyetmi bu
O srede adam zaten hasta, zor yryor.

Kadn dnn yapyor.

Hedefine ulat m?
Bitti mi bu hikaye?
Skt artk, di mi?
Bitmedi
Gnler geiyor, kadnn komuyla dn ii tamam ama
adamn kaps gene alyor. Bir mahkeme ars Daha nce
Savcla giden ikayet, aynen, mahkemeye gitmi. Dava balyor.
ikayet blmnde adama ynelik sulama: Hakaret ve basit
tehdit
Adam son srete yle eyler renmitir ki, artk yaamn
bu beklenmedik cilvelerine glmektedir. Pek ok insann fkesi ona
ynelmitir: Bu kadar da k olunmaz ki! Bu kadar da taviz
verilmez, susulmaz ki!
Kol krlr, yenin iinde kalr
Delidir, ne yapsa yeridir
Ve son darbe geliyor:
Adam, biricik karsnn kaza ve terre kurban giden ana
babasnn anlarn yaatmak iin kitaplar yazmtr. Ayrlrken de, bu
kitaplarn yayn, basm, datm haklarn, kurulan irketle birlikte
eski karsna brakmtr.
Ve bir gn renir ki, kitaplarn sat ve datm
durdurulduu gibi, binlercesi imha edilmitir! Yllardr, onbinlerce
insann alp okuduu kitaplar artk yoktur.
Hikayemizi burada noktalayalm m?
Bu hikayeyi yazann ve okuyanlarn kafasna, ok hakl
olarak, bir soru iareti taklacak : "Ne yaptn arkada ? Sen ne
yaptn da bylesine beklenmedik bir ekilde, bylesine bir
durumdayken, seni ok seven bir kadn tarafndan terk
edildin?" "Ne yaptn da, yirmi yllk saydam mutluluk, birka
gnde tuzla buz oldu?"
Yant yok !
Adama sylenen tek kelime, "Bover" oldu. Ekinde de, "Ben
artk farkl bir kadn oldum. Seni sevmiyorum. Dnya
umurumda deil !"

"Ya fark sorunu" dediler, damat tam adamla yat kt !

Bir stnl, evlilik deneyimlerinin fazlal... Ayn hanmla iki defa
evlenip boanm olmas yeter... Yllardr evine girip kt
komusunun hastal dneminde, birlikte yaad, evlat edinelim
diyerek birliktelik umutlar verdii gzelim ve sevgi dolu hanm terk
edip, komu karsna yavama kiilik ve yeteneini gstermesi yeter...
Bu alanda da deneyimli zaten... Ama gnl ferman dinler mi? Kimin
kime yavad; kimin kimin elinde oyuncak olduu bilinir mi?
Demektir ki adam sorunu kendinde aramaldr; komuda,
hastada deil...
Adam demektedir ki, Aldatlmak, yatalak halde terk
edilmek, ihanet, iftira Hepsini kabulleniyorum. phesiz
bunlar hak etmiimdir. Ama kabul etmeyeceim iki ey var: Ben
Kadna iddetten hkm giyecek adam deilim. Ben, kitaplar
pe atlacak adam deilim
Hukuka gveneceim diyor, Bir de kalemime
Artk koltuk deneklerine hi ihtiya duymadan yryebilen,
araba kullanabilen adam, bardan tamas zerine, her mahkemede
bizzat hazr bulunacak ve kendini, onurunu savunacaktr. Baka bir
seenei de yoktur zaten Davac deil, Davaldr ! Saldrda
deil, savunmadadr.
Dnyann en aalk ve nankr kadn tarafndan terk
edildim demi, bu nedenle yarglanyor!
kz!
Byle bir ey nasl sylenir, yazlr?
Hani ok seviyor, ok sayyordun?
Ne yapt ki sana, "aalk", "nankr" dedin, densiz !
imdi kacak Yarg Gcnn nne ve binlerce zr
dileyecek. Diyecek ki:
Bir kadn lesiye sevdiim; her eyimi ona adadm
iin zr dilerim. En kt gnlerinde onu terk etmediim,
yanndan ayrlmadm iin; yirmi yl boyunca, her sabah
uyandmda, Bugn ne yapsam da karm mutlu etsem diye
dndm; yaad derin aclarn derin yaralarn sarmak
iin aba harcadm iin zr dilerim. Daha ar sularm da
oldu: Hastalandm, komalara girdim, bilmemka ameliyat
oldum, tam yatalak kaldm; zr dilerim. O dnemde aldatldm,

terk edildim, zr dilerim. Boanmak isteyen karm on gnde

boadm, zr dilerim. Evimize girip kan komuyla hemen
evlendii zaman bu mthi ifti kutlamaya gidemedim, zr
dilerim. Hastanedeyken, gyabmda yarglandm, Kadna
iddetten hkm giydim, kendimi savunamadm, yarglamadan
haberdar bile edilmedim, zr dilerim. Yazdm sevgi dolu
kitaplar iin de zr dilerim. O kitaplarn sat ve datmnn
durdurulduunu, nemli bir blmnn imha edildiini
rendiim zaman Oha artk dediim iin zr dilerim. Krk
yllk emeklerimin maddi ve manevi birikimlerini birka gnde
kaybettiim zaman neye uradm, ne yapacam ardm
iin zr dilerim Yatalak halimde terk edildikten, boandktan
sonra, eski karma bir mail atp, 'Aman iyerinde kaak personel
altrma; paraya ihtiyacn olursa bana kalan evi satp destek
olurum' dediim ve Savcln bu maili bir 'tehdit' olarak
alglamasna neden olduum iin zr dilerim. zr dilerim ite,
bu kadar salak olduum iin zr dilerim..."
Yce Yarg diyecek adam: mrm boyu kadnlarn
savunmasn yapp kadnlara iddete kar mcadele verdim;
kitaplarm, yazlarm, haberlerim, iirlerim, arklarm kanttr.
Ve Kadna iddet hkm giydim! Ben, mrm boyu idam
cezasna kar da mcadele verdim. imdi idamm talep
ediyorum. Siz kararnz verin, ipi ekmeyi bana brakn! lmek
istedim, pasif intihar ie yaramad. lemedim, beceremedim.
ldrmek isteyenler de ldrmeyi beceremediler. lahi Adalet
var ya; sizi, beni aan
Ve son szleri yle olacak:
Her eyi hell ediyorum ben, bir ey hari..."
Sorarlarsa, "Nedir hell etmediin?" diye, yantlayacak tek
kelimeyle:
"Sevgim !
......
Dedim ya, deerli okuyucu, ben grmediim, yaamadm
eyleri yazamam. Byle bir yeteneim yok. Dolays ile bu hikayeyi
beenmemenize; abartl ve fazla gerek d bulmanza da hi
armayacam.
Garip bir hikaye oldu bu. "Anlayan varsa berigelsin."
Brakalm o zaman hikayeleri bir kenara... Ben imdi

yaadklarm, kendi yaamykm kitap yapyorum. Yazdm

"hikaye" ok hafif kalacak, benim gereklerimin yannda... Orada
anlatacam sizlere, hayatn neler getirebildiini Kitabmn ad belli:
Salk Olsun
O kitapta kimse iin, aalk, hain, nankr, vefasz
demeyeceim tabii.. Der miyim, enayi miyim? Adalet var bu lkede
!
........
Kimin aklna gelirdi ki, "ki Trk'n lm" byle bir
hikayeyle noktalanacak bir gn ?
Ama yaamyks bu... lmedike noktalanmaz ki... Hl
virgllerdeyiz, belli..
Pek ok insan, tm yaananlarn ve bu uyduruk hikayenin
ardndan, benim "kantlanm salaklmdan" sz ediyor.
Kzmyorum ama hak vermiyorum. Benim "salaklma" delil
gsterilen sevgim ylesine gl ki, onu yitiren birka kiiye karn,
onu hak eden ve paylaan pek ok insan var imdi... Sevgim;
salaklm deil, zenginliimdir benim...
Ve kantlamak iin, "o kadar da salak olmadm",
glmsetmeyi baaracam sizi bu son satrlarda, hem de ac
paylaarak :
"Salk olsun" diyorum. "Salk Olsun" isimli yeni kitabmda
size bir baka kadnn; onurlu, vefakr, sadk, drst bir kadnn
yksn de anlatacam. Benim bir yl aan yatalaklk dnemimde,
komalk gnlerimde; her nedense bana vefa borcu olduunu
syleyerek yanmdan ayrlmayan kyl temizliki kadnn
yks... Kocasn yeni kaybetmi; iki ocuuyla ortada kalm bir
kadn... mr boyu ezilmi, iddete uram bir kadn... Nuray... Ben
onun "ocuu", "babas"; o benim "kzm", "kylm"...
Nuray imdi ocuklaryla beraber Tuzlada yayor, benim
bakcm olarak alyor. Evi bark var, ocuklar okula gidiyor, her
ey yolunda... kimiz de birbirimizin zorlu gnlerini biliyoruz,
dayanma iindeyiz. Geri grdm kadaryla yaknda ii brakp
gidebilir, talibi ok, hak ettii mutluluu yakalayacak gibi... (Ne yani?
Benim de talibim ok; protezli bacama baylanlar var...)
Bazen ok glyoruz Nurayla, kendi halimize... O, srf fakir
olduu iin, paraszlktan ameliyat olamad iin bir gzn yitirmi.
Kr ! Ben, Savclk yollarnda bastonlarla koturulurken dmm;

boyutlar zel bir protezle yrdm iin topallyorum. Topal !

Btn yaadklarmzdan sonra, sorduklar zaman bize, Nasl
gidiyor? diye, yant verip kahkahay basyoruz:
yidir. Gidiyoruz ite; kr, topal...