Ri ro trong hot ng thanh ton

quc t ca NHTM
L mt trong nhng lnh vc hot ng kinh doanh ca ngn hng thng mi (NHTM), thanh ton quc
t (TTQT) ra i v pht trin khng ngng nh l mt tt yu khch quan. Tuy nhin, trong qu trnh
hot ng ca mnh, TTQT khng ch n thun mang li nhng li ch kinh t m cn pht sinh nhng
nguy c c th gy ra ri ro, tn tht trc tip cho t nc, cho ngn hng (NH), cho doanh nghip hot
ng
kinh
doanh
xut
nhp
khu.
Ri ro trong hot ng TTQT ca NHTM l vn xy ra ngoi mun trong qu trnh tin hnh hot
ng TTQT v nh hng xu n hot ng kinh doanh ca NHTM. Trong qu trnh tin hnh hot
ng TTQT, ri ro xy ra khi quyn li ca mt bn tham gia b vi phm. Ri ro khng ch c hiu theo
ngha hp l vic chng t khng c thanh ton, m cn c hiu rng ra l bt k mt s chm tr
no
trong
cc
khu
ca
qu
trnh
TTQT.
Ri ro c th xy ra vi tt c cc bn tham gia: Vi ngi bn, ri ro xy ra khi bn hng khng thu
c tin hoc chm thu c tin, ri ro v th trng, ri ro khng nhn hng, ri ro khng thanh
ton; vi ngi mua, ri ro xy ra khi ngi bn giao hng khng ng vi cc iu kin ca hp
ng (khng ng s lng, chng loi), ri ro khng giao hng, ri ro trong qu trnh vn chuyn hng
ho; vi NH c lin quan, ri ro xy ra khi ngi mua hoc ngi bn thiu trung thc, khng thc
hin
ng
cam
kt

ghi
trong
hp
ng,
do
t
gi
bin
ng
Cc loi ri ro thng gp trong qu trnh tin hnh hot ng TTQT ca NHTM
i

vi

phng

thc

chuyn

tin:

y l mt phng thc thanh ton trong mt khch hng (ngi tr tin, ngi mua, ngi nhp
khu) yu cu NH phc v mnh chuyn mt s tin nht nh cho ngi hng li (ngi bn, ngi
xut khu, ngi cung ng dch v) mt a im nht nh. NH chuyn tin phi thng qua i l
ca mnh nc ngi hng li thc hin nghip v chuyn tin. Trong phng thc ny, ngi
bn c th gp ri ro khng c ngi mua thanh ton trong trng hp tr tin sau. Hoc ngi mua
c th gp ri ro khng c ngi bn giao hng hoc giao hng km phm cht trong trng hp tr
tin
trc.
i

vi

phng

thc

nh

thu:

L phng thc m ngi bn sau khi hon thnh ngha v giao hng s k pht hi phiu i tin
ngi mua, nh NH thu h s tin ghi trn hi phiu . C 2 loi nh thu: Nh thu phiu trn v nh thu
km chng t. Phng thc ny c nhc im l khng m bo quyn li ca ngi bn, v vic
thanh ton hon ton ph thuc vo mun ca ngi mua, tc thanh ton chm v NH ch ng vai
tr
l
ngi
trung
gian
n
thun
m
thi.
Phng

thc

tn

dng

chng

t:

L mt s tho thun m trong mt NH (NH m th tn dng) theo yu cu ca khch hng (ngi xin
m th tn dng) cam kt s tr mt s tin nht nh cho mt ngi th ba (ngi hng li s tin ca

th tn dng) hoc chp nhn hi phiu do ngi th ba k pht trong phm vi s tin , khi ngi th
ba ny xut trnh cho NH mt b chng t thanh ton ph hp vi nhng quy nh ra trong th tn
dng. Phng thc ny hin ang c s dng rt ph bin, v ni dung ca n c thc hin theo
Quy tc v thc hnh thng nht v tn dng chng t UCP500 do Phng Thng mi Quc t ti
Paris (ICC) ban hnh (bn sa i mi nht vo nm 1993). Tuy nhin, khi s dng phng thc ny
cng
c
th
xy
ra
ri
ro
cho
cc
bn
tham
gia
nh:
-

Ri

ro

vi

nh

nhp

khu:

Vic thanh ton ca NH cho nh xut khu ch cn c vo b chng t xut trnh m khng cn c vo
vic kim tra thc t hng ho. NH ch kim tra tnh hp l b ngoi ca chng t. Nu nh xut khu
ch tm gian ln c th xut trnh chng t gi mo cho NH ch nh thanh ton. Nh vy, s khng
c s bo m no cho nh nhp khu rng hng ho s ng nh hp ng v s lng, chng loi v
khng b h hng g. Trong trng hp ny nh nhp khu vn phi hon tr y tin thanh ton
cho
NH
pht
hnh.
-

Ri

ro

vi

nh

xut

khu:

Khi nh xut khu xut trnh b chng t khng ph hp vi L/C th mi khon thanh ton (chp nhn)
u c th b t chi v nh xut khu s phi t gii quyt bng cch d hng, lu kho, bn u gi
cho n khi vn c gii quyt hoc phi ch hng quay v nc. Nh xut khu phi tr cc khon
chi ph nh lu tu qu hn, ph lu kho, mua bo him hng ho trong khi khng bit nh nhp khu
c ng nhn hng hay t chi nhn hng v l do b chng t c sai st. Nu NH pht hnh hoc NH
xc nhn mt kh nng thanh ton th mc d b chng t xut trnh c hon ho cng khng c
thanh ton. Cng tng t nh vy, nu NH chp nhn hi phiu k hn b ph sn trc khi hi phiu
n hn th hi phiu cng khng c tr tin. Tr khi L/C c xc nhn bi mt NH hng nht trong
nc, cn li nh xut khu s phi chu ri ro v h s tn nhim ca NH pht hnh cng nh ri ro
chnh
tr
hay
ri
ro
do
c
ch
chnh
sch
ca
nh
nc
thay
i.
-

Ri

ro

vi

NH

pht

hnh

(NH

L/C-

issuing

bank):

NH pht hnh l NH i din cho ngi nhp khu, n cung cp tn dng cho ngi nhp khu. NH ny
thng c hai bn nhp khu v xut khu tho thun la chn v c quy nh trong hp ng,
nu cha c s quy nh trc, ngi nhp khu c quyn la chn. Ri ro i vi NH pht hnh l
ch NH pht hnh phi thc hin thanh ton cho ngi th hng theo quy nh ca L/C trong trng
hp nh nhp khu ch tm khng thanh ton hay khng c kh nng thanh ton. V th, trc khi chp
nhn pht hnh L/C, NH cn thm nh mt cch cht ch ging nh vic cp mt khon tn dng cho
khch
hng.
-

Ri

ro

vi

NH

thng

bo

th

tn

dng

(advising

bank):

NH thng bo l NH c NH m yu cu thng bo mt L/C do NH m pht hnh cho ngi bn. NH

thng bo phi chu trch nhim v tnh chn tht, hp l ca th tn dng (bao gm c vic xc minh
ch k, kho m, mu in) trc khi gi thng bo cho nh xut khu. Ri ro i vi NH thng bo
xy ra khi gp phi mt L/C gi (hoc sa i gi) m khng c ghi ch g. Theo thng l quc t th NH
thng
bo
phi
chu
hon
ton
trch
nhim
vi
cc
bn
lin
quan.
-

Ri

ro

vi

NH

ch

nh:

NH c ch nh khng c mt trch nhim no phi thanh ton cho nh xut khu trc khi nhn c
tin t NH pht hnh. Tuy nhin trong thc t, cc NH c ch nh thng ng trc tin cho nh xut
khu vi iu kin truy i (with recourse) tr gip cho nh xut khu. Do , NH ny thng phi t
chu
ri
ro
tn
dng
i
vi
NH
pht
hnh
hoc
nh
xut
khu.
-

Ri

ro

vi

NH

xc

nhn

(confirming

bank):

NH xc nhn thng l NH ln c uy tn hoc NH c quan h tin gi, tin vay vi NH m, c NH m

yu cu xc nhn v cam kt tr tin cho ngi bn nu nh NH m khng thc hin c ngha v ca
mnh. i vi NH xc nhn, khi tham gia xc nhn l h t rng buc trch nhim ca mnh vo ngha
v thanh ton L/C khi c tranh chp gia hai bn. Ri ro i vi NH xc nhn xy ra khi h khng nm
vng c nng lc ti chnh ca NH m m xc nhn theo yu cu ca h ri khi xy ra hu qu th
li phi chu trch nhim thanh ton thay cho NH m L/C do NH m L/C thiu thin ch hay mt kh nng
thanh
ton,
thm
ch
b
ph
sn.
-

Ri

ro

vi

NH

chit

khu

(negotiating

bank):

NH chit khu l NH c ch nh c th hoc bt c NH no nu L/C cho chit khu t do. Cng nh

NH pht hnh, NH chit khu c th gp phi ri ro nu nh khng thc hin chnh xc nghip v cng
nh khng tun th theo cc iu kin ca UCP500. Ri ro xy ra i vi NH chit khu phn nhiu ph
thuc vo thin ch ca NH m v nh nhp khu. Cc ri ro m NH chit khu c th gp phi l: Ri ro
do nhng nguyn nhn bt kh khng; ri ro do nh nhp khu tr hon thanh ton; ri ro trong qu trnh
vn chuyn; ri ro do nh nhp khu t chi thanh ton b chng t; ri ro do NH m b ph sn; ri ro
do
NH
chit
khu
khng
hnh
ng
ng
theo
quy
nh
ca
UCP500.
Ri ro mt o c kinh doanh: L nhng ri ro khi mt bn tham gia c tnh khng thc hin ng
ngha
v
ca
mnh,
lm
nh
hng
ti
quyn
li
ca
cc
bn
khc.
Ri

ro

do

ch

chnh

sch

thay

hay

cn

gi

ri

ro

chnh

tr:

L nhng ri ro c quan h vi nhiu i tng nhiu quc gia khc nhau. Mi mt s thay i v kinh
t, chnh tr u c nh hng n kh nng thanh ton v s p ng cc iu kin tho thun trong
hp ng ca cc bn. Suy thoi kinh t v bin ng chnh tr s c nh hng tiu cc i vi cc hot
ng sn xut kinh doanh ca doanh nghip v giao lu thng mi quc t.
Ngoi
Gii

ra

cn
php

mt
hn

ri
ch

ro

khc
v

nh
phng

thin

tai,
nga

ho
ri

hon
ro

t c mc tiu l hn ch v phng nga ri ro trong hot ng TTQT ca NHTM, cn c cc bin

php,
chnh
sch
mang
tnh
ng
b
v
di
hn,
c
th
l:
i

vi

NHTM:

- Hin i ho cng ngh hot ng TTQT ca NH theo mt bng trnh quc t. Cng ngh ngn hng
l mt trong nhng yu t quyt nh s thnh cng ca ngn hng trong qu trnh hot ng. Do vy,
cc NHTM cn tip tc u t cng c nn tng cng ngh, tng cng khai thc tin ch, to cc sn

phm c gi tr gia tng phc v khch hng. Hin i ho c s k thut p ng yu cu tng khi
lng
TTQT,
hi
nhp
vi
khu
vc
v
th
gii.
- Ch trng o to i ng cn b nhn vin v chuyn mn, nghip v, kin thc php lut, o c
ngh nghip v thc phng nga ri ro. Kinh nghim ca nhiu nc trn th gii v khu vc cho thy
cng tc o to l mt trong nhng nhn t quyt nh thnh cng i vi s pht trin ca t nc
ni chung cng nh ca tng NHTM ni ring. V vy, gim thiu ri ro trong hot ng TTQT ni
ring, th vn o to c mt i ng cn b qun l, cn b lm cng tc chuyn mn c trnh ,
nng
lc,
phm
cht
l
ht
sc
quan
trng
v
cn
thit.
- Nng cao nng lc qun tr ri ro i vi i ng cn b qun tr, iu hnh cc cp v tng cng
cng
tc
kim
tra
gim
st
ri
ro
trong
hot
ng
TTQT.
- Tng cng cng tc thng tin phng nga ri ro. Cc NH cn cp nht y thng tin kinh t, c
bit l thng tin phng nga ri ro nhm mc ch gim thiu ri ro cho qu trnh hot ng TTQT ca
NHTM. La chn, p dng nhng phng php v cng c phng nga, hn ch ri ro thch hp theo
thng
l
v
chun
mc
quc
t.
- Tng cng cng tc i ngoi vi cc NH nc ngoi. Cc NHTM cn phi thit lp mi v cng c
mng li cc NH i l v cc vn phng i din nc ngoi. Thng qua cung cp thng tin, h
tr cho doanh nghip tm kim bn hng v thc hin cc hot ng TTQT mt cch an ton, hiu qu
v
nhanh
chng.
i

vi

khch

hng:

Ri ro trong hot ng TTQT phn ln pht sinh t khch hng nhng ngi trc tip tham gia vo
qu trnh hot ng TTQT. Do vy, gim bt ri ro trong qu trnh hot ng TTQT, cc doanh nghip
xut nhp khu cn phi trang b tt kin thc chuyn mn v trnh ngoi ng cho cn b lnh o
doanh nghip v cn b chuyn mn nghip v trc tip lm cng tc xut nhp khu. Cn am hiu v
thng l quc t trong bun bn ngoi thng, am hiu phong tc, tp qun v php lut ca nc c
quan
h
ngoi
thng.
i

vi

Nh

nc:

Nh nc cn to s n nh v mi trng kinh t v m, tip tc hon thin cc chnh sch, php lut

nhm to dng mi trng kinh t thng thong, n nh v thun li, to iu kin cho cc doanh
nghip pht trin ph hp vi yu cu ca cc t chc kinh t, cc quy c, nh ch thng mi quc
t
m
chng
ta
tham
gia.
Cng c, pht trin v hon thin mi trng php lut cho hot ng TTQT. Sm hon thin h thng
quy phm php lut trong nghip v TTQT ca NHTM p ng cc yu cu mi ca nn kinh t. Cc quy
nh ny cn c tin hnh tng bc ph hp vi tin trnh vn ng ca nn kinh t, m bo ph
hp vi thng l quc t, va m bo tnh c lp, c th ca nc ta.
Nng cao cht lng iu hnh v m v tin t, tn dng. Duy tr chnh sch t gi th trng c s
qun l ca nh nc v thc hin chnh sch qun l ngoi hi c hiu qu.
Tng cng vai tr qun l ca Nh nc i vi hot ng TTQT. Nh nc cn tip tc a ra cc

gii php c cu li nn kinh t, cng c v pht trin h thng ti chnh, th trng chng khon v h
thng NH. Tng cng hiu lc qun l nh nc i vi hot ng TTQT, nhm hn ch n mc thp
nht cc ri ro trong qu trnh hot ng TTQT ca NHTM. Nng cao cht lng phn tch tnh hnh ti
chnh
v
pht
trin
h
thng
cnh
bo
sm.
i

vi

NHNN:

Tng cng hot ng thanh tra, gim st v nh gi an ton i vi h thng NHTM. Phi hp vi cc
B, ngnh hon thin cc quy trnh, quy nh cho hot ng TTQT. Xy dng cc phng php kim tra,
gim st hot ng TTQT ca NHTM theo lut php nc ta v cc chun mc quc t.
Hon thin hot ng thng tin phng nga ri ro trong hot ng TTQT cho ton b h thng NHTM.
Xy dng mt h thng cng ngh m bo thu thp c nhng thng tin qun tr cn thit cho NH kp
thi lm c s cho nhng quyt nh kinh doanh NH.