Univerzitet u Tuzli Mainski fakultet

kolska 2015/2016

NAUKA O VRSTOI II

HIPOTEZE (TEORIJE) VRSTOE

SLOENA NAPREZANJA

Dr. Salko osi

Tuzla, maj 2016

1

Univerzitet u Tuzli Mainski fakultet

kolska 2015/2016

Hipoteze_vrstoe

Naponi: totalni, normalni, tangencijalni, komponentni, glavni, efektivni...

Kako se moe uporeivati sloeno naponsko stanje unutar optereenog elementa sa karakteristikama materijala
utvrenim jedno-osnim ispitivanjem u cilju procjene opasnosti od trajne deformacije ili loma. Odgovor na ovo
pitanje daju tzv. hipoteze vrstoe.
Ekvivalentni (efektivni, zamjenski, fiktivni) napon: Ono jednoosno naprezanje koje u pogledu vrstoe ima isti
uticaj kao sloeno naponsko stanje.

EKV f1 ( xx , yy , zz , xy , xz , yz ) f 2 ( 1 , 2 , 3 )
2

Univerzitet u Tuzli Mainski fakultet

kolska 2015/2016

Glavni naponi

P (n) n P n (uslov da u ravni sa normalom n postoji samo normani napon, P )

P skalar (normalni napon)

( x p )n1 xy n2 xz n2 0

( x p )
xy
xz n1

xy n1 ( y p )n2 yz n3 0 xy
( y p )
yz n2 0
xz
xz n1 yz n2 ( z p )n3 0
yz
( z p ) n3

Ovo je homogeni sistem algebarskih jednaina det sistem) =0

( x p )

xy
xz

xy
xz
( y p )
yz
0 3 I1 2 I 2 I 3 0
yz
( z p )
3

Univerzitet u Tuzli Mainski fakultet

kolska 2015/2016

Teorija najveih normalnih naprezanja (H1)

Do kritinog stanja dolazi kada maksimalni glavni napon dostigne vrijednost jednoosnog napona koji dovodi
do kritinog stanja.

1 max( P1 , P 2 , P 3 )
3 min( P1 , P 2 , P 3 )
3 2 1

Rm
SF
2D naponsko stanje:

MAX 1

X Y
2

X Y
2

2
) 2 XY

Rm
SF

Univerzitet u Tuzli Mainski fakultet

kolska 2015/2016

Teorija najveih normalnih deformacija (H2)

Ako je

Ako je:

Pri jednoosnom stanju vrijedi:

Ravno stanje naprezanja:

5

Univerzitet u Tuzli Mainski fakultet

kolska 2015/2016

Hipoteza najveeg tangencijalnog napona (Tresca) (H3), kriterij teenja

Prema ovoj hipotezi vrstoe do plastine (trajne) deformacije u sloeno
optereenoj taki konstrukcije dolazi u trenutku kada maksimalni tangencijalni
naponi u istoj dostignu vrijednost tangencijalnog napona koji se javlja u momentu
poetka plastinog teenja kod jednoosno optereenog elementa.
F P cos

V P sin

F P cos P
V
P sin P

cos 2 ;

sin cos
A0
A0
A
A0
A
A0
cos
cos
d

P
MAX 0 MAX m sin 45 cos 45 x
d
A0
2

Maksimalni tangencijalni napon kod jedno-osnog naprezanja javljaju se u ravni pod uglom od 45 0 u odnosu na
uzdunu osu i njegova vrijednost iznosi polovinu normalnog napona. To znai da (prema ovoj hipotezi), kada
maksimalni tangencijalni napon u sloeno-optereenoj taki dostigne polovinu normalnog napona pri kome dolazi
do plastinog teenja (syo=R02) pri jedno-osnom naprezanju, u taki e nastupiti trajne, plastine deformacije.
Maksimalni tangencijalni napon iznosi:

MAX
ekv

MAX MIN

2
1 3 doz

1 3
2
6

M1DAX

Re
2

Univerzitet u Tuzli Mainski fakultet

2D naponsko stanje:

kolska 2015/2016

Glavni naponi

MAX 1

X Y
2

X Y

2
) 2 XY

2 0;
MIN 3

X Y
2

X Y
2

2
) 2 XY

2
1. X Y XY

2
ef MAX MIN ( X Y ) 2 4 XY

2
2. X Y XY

ef

X Y

Savijanje ili istezanje s torzijom: ef S2 4 T2

X Y
2

2
) 2 XY

Re
SF

Re
SF

Rm
SF

Za utvrivanje opasnosti od plastine deformacije potrebno je dakle odrediti glavne napone u taki, nai razliku
izmeu maksimalnog i minimalnog te uporediti istu sa vrijednosti R02 utvrenoj eksperimentalno za dati materijal.
I ako je ovo stara i vrlo jednostavna hipoteza, ista daje vrlo dobre rezultate kod duktilnih elika koji su osnovni
konstrukcioni materijal u savremenoj mainogradnji.
7

Univerzitet u Tuzli Mainski fakultet

kolska 2015/2016

Hipoteza potencijalne energije deformacije (H4)

Ravno stanje napona:

Univerzitet u Tuzli Mainski fakultet

kolska 2015/2016

Hipoteza deformacionog rada na promjeni oblika (Huber, Mises, Hencky, HMH, J2)
Prema ovoj hipotezi do plastinog teenja u taki sa sloenim naponskim stanjem dolazi u momentu kada specifina
deformaciona energija utroena na promjenu oblika dostigne vrijednost iste na poetku plastinog teenja kod
jednoosno optereenog elementa konstrukcije.
ij m ' (tenzor napona=hidrostatiki tenzor + tenzor devijator)
xx xy xz m 0
0 xx m
xy
xz

yy m
yz
xy yy yz 0 m 0 xy
xz yz zz 0
0 m xz
yz
zz m

xx yy zz I1
pri emu je: m

(srednja vrijednost)
3
3
p1 0

0 m 0
0 p1 m
0
0

p2 m
0
0 p2 0 0 m 0 0

0
0 p 3 0
0 m 0
0
p 3 m

p1 p 2 p 3 I1
pri emu je: m

3
3
2 p1 p 2 p 3

0
0

2 p 2 p1 p 3

'
0
0

p3
p1
p2
0
0

(devijator napona)
9

Univerzitet u Tuzli Mainski fakultet

kolska 2015/2016

Ova hipoteza je naprednija i bolje od prethodnih opisuje ponaanje

duktilnih metalnih materijala. Efektivni napon (fiktivni napon koji
zamjenjuje sloeno naponsko stanje i omoguava poreenje sa R02)
izraunat prema prethodnom izrazu naziva se vMises-ov ekvivalentni
(efektivni) napon. Prethodna i hipoteza maksimalnog tangencijalng
napona daju priblino jednake rezultate a za 2D naponsko stanje i mogu
se prikazati kao Mises-ova elipsa i Tresca heksagon u prostoru glavnih
napona. Taka ija kombinacija glavnih napona pada unutar ovog
podruja je u elastinom (sigurnom, bezopasnom) stanju dok e take
izvan ovog podruja pretrpjeti trajne deformacije to je sa stanovita
konstruisanja neprihvatljivo.
Efektivni napon se rauna kao:
( 1 2 ) 2 ( 2 3 ) 2 ( 1 3 ) 2
ef
R02
2
2
( 11 22 ) 2 ( 22 33 ) 2 ( 11 33 ) 2 6( 122 23
132 )
R02
2
za 2 D : 12 1 2 22 R022 (elipsa)

ef

ef X2 Y2 X Y 3 X2Y

R02
SF

(2D opti sluaj)

SF = faktor sigurnosti (safety factor)

Savijanje ili istezanje s torzijom:

ef S2 3 T2

R02
SF
10

Univerzitet u Tuzli Mainski fakultet

kolska 2015/2016

UPOREDNI PRIKAZ (2D)

11

Univerzitet u Tuzli Mainski fakultet

kolska 2015/2016

MOHR-ova hipoteza
krti materijali, geomehanika, stijenski materijali, beton

12

Univerzitet u Tuzli Mainski fakultet

kolska 2015/2016

Primjer: Za naponsko stanje definisano tenzorom napona odredi ekvivalentno naprezanje prema
hipotezama H1-H5.

13

Univerzitet u Tuzli Mainski fakultet

kolska 2015/2016

Primjer 2: Odredi koje je od naponskih stanja najopasnije za vrstou materijala (H5)

a)

b)

c)

14