Professional Documents
Culture Documents
Salâhaddîn-I Uşşâkî & Abdurrahman Sâmî-Yi Uşşâkî - Uşşâkî Sâliklerinin Âdâbı (Tuhfetül-Uşşâkıyye) (Haz. Mahmud Erol Kılıç)
Salâhaddîn-I Uşşâkî & Abdurrahman Sâmî-Yi Uşşâkî - Uşşâkî Sâliklerinin Âdâbı (Tuhfetül-Uşşâkıyye) (Haz. Mahmud Erol Kılıç)
Uk Sliklerinin dab
(TUHFETL-CUKIYYE)
Hazrlayan
Mahmud E. Kl
stanbul - 1998
ISBN:975-96513-00
NDEKLER
nsz.......................................... .......................................... 9
Mukaddime ..................................................................... 15
I. BLM
7ardsat- Aliyye-i Uakyye'ye Salil? Olmlann l"arz
Namazlarndaki Adab Hakkndadr.
1. Fasl: Sabah Namaz Usl Beynndadr........................ 21
2. Fasl: le Namaz Usl Beynndadr...........................24
3. Fasl: kindi Namaz Usl Beynndadr................ ........ 24
4. Fasl: Akam Namaz Usl Beynndadr....................... 27
5. Fasl: Tarkat- Aliyye-i Ukiyye'de "Hamd Usl" Beynmdadr................................................................................27
6. Fasl: Tarkat- Aliyye-i Ukiyye'de Teheccd Usl Beynndadr: .............................................................................29
7. Fasl: Tarkat- Aliyye-i Ukiyye'de Namaz Akabindeki
Tebihler Beynndadr:...................................................... 30
II. BLM
Gerek 1 arikat- Uakyye ve Gerekse
Her Tarilzatta Devam Lazm Olan
Nafile Naaxlar Beynmclachr.
1. Fasl:
2. Fasl:
3. Fasl:
4. Fasl:
5. Fasl:
6. Fasl:
III. B L M : H T IM E
Tuhfet'l-Ukyye 9
___________________________________ <*(
NSZ
H . Pr, Seyyid H sm ddn Haan el-Buhr,
el-Halvet, el-Uk (. 1001/1592) tarafndan itihd edilen1
'
y
eyh Abdurrahmn Sm 10
Tuhfet'l-Ukyye 11
_______________________________5V
eyh Abdurrahmn Sm 12
Hazrlayan,
cSs&ii
ie-
Tuhfet'l-Ukyye 15
^)\
4^
MUKADDME
Btn mertib nevlerinde mertebe mertebe bulunan
hamd ve sen, cmle lemleri mm, hss, muhtass, zhir ve
btn rubbiyyeti ile ikml ve itmm buyuran Cenb- Rabb-i
Mtele mahss ve mnhasrdr. O Zt ki ruhlar lemi merte
besinde ezel kalblar zerine rahmniyet feyzini ifz etmekle
onlara rh baheden ve cisimler lemi mertebesinde de o miicerred rhlar ruh tynetlerine gre cisim kisvesiyle sretlendirendir. Ummu, vcd- mm ile mevcd hussu da, inm
ve ikrmla cd eden O'dur. Umm ve huss nimetlerle mczt ve mkfatlanma gn olan hiret gnnn de shibi,
mliki ve mutasarrf- tmm olan O dur. Ve yine O; Ey insan
ve cin sizin de hesbnz ele alacaz7 azametiyle intikm ve
ikrm shibi olandr. Yine O Zt- cellis-sfttr ki hakk
hidyet yolunun tlibi olanlara her eyden evvel fark ve
ubdiyyet makmn ve bu essa mteallik ibdetin de bu
farkiyyet makmnda oluunu Ancak Sana ibdet ederiz*
nass- celliyle bildirmitir. Ve bu farktan iktisb ettikleri nr
dsturlaryla cem-i lhut tarkine hakk slik olanlar da Ancak
Senden yardm dileriz9beyyine-i cemilesiyle ird eylemitir.
7Rahmn, 31.
8Ftiha, 4.
9Ftiha, 4.
S---------------------------------S?
Zat, sft, efi ve esm nrunun tecellsi ve dim salt
ve selm, habb-i zam- resulmz, tabb-i akdem-i kulbumuz ve neb-i hatem-i makblmz Muhammed Mustafaya
(s.a.v) mtecell olsun ki Bizi hidayete erdir10srryla bizleri
fark ve ibdet makmna ve oradan da srr- vahdet ve cem'
makmna kendisiyle nil eyledi. Fark ile cem makmn ancak
Srtul-mtistakm11nassyla iaret ettii vuslat tarki zerinde
ezel nimetlere mahss klnanlara inhisar eden ve nmetlendirdiklerinin yolu12beyyinesiyle de bu yolun keyfyyetini akla
yan Rahm ve Vehhb Allah zl-cellin inyet-i rabbanisinden
gelen fazl- lhisidir, ite bu srtu,l-mustakm;"Gadablanlmayanlarn13 yolu olup tark-i mahbbiyyettir ve dallette
olmayanlarn14 yolu olup buuddan miiberr ve kurbla muall
olan tark-i mukarrebiyyettir. Ve bu salt ve selm, bu
tecelliyt- ztiyyeye keml-i iktid etmek ile ihtidya nil olan
l, ashb, etb ve cmle insanlara da bil-vsta mtecell ola,
feyzi mntehb ve mansb ola. Amin.
10Ftiha, 5.
11Ftiha, 5.
12Ftiha, 7.
13Ftiha, 7.
14Ftiha, 7.
Tuhfet'l-Ukyye 17
J*
Bu mukaddime'den sonra burada tahrr ve
tasmm olunan tafsilat Tarkat- Aliyye-i Ukyye slikleri iin Tuhfetl-Ukn [klara
Hediyyeler] adyla adlandrdn ve Uk usl
lerine, tarkat db ve erknna dir esaslardan
ibret olan kitabimdir ki iki blm, bir htime
[ve bir de Tetimme]den mteekkildir.
Bunlar yazarken feyz im dad iin
tevekkl ve itimdm ancak Cenb- Rabbillemn'edi*.
Birinci blm; Tarkat- Aliyye-i Ukyyeye gre farz namazlarda tarkata slik olan
larn usl ve adablarnn beynndadr.
kinci blm ; Her tarkata gre nfile
namazlarn usl ve dablarnn beyn hakkn
dadr.
Kitabn Htime'si; Tarkat slikleri iin
lzm olan muhtelif meselelerin beyn hakkn
dadr.
[Tetimme ise; Bz remizlerin aklan
masna dirdir.]
I. BLM
7 aniat- Aliyyc-i l Jakyyc'yc Salile Olanlarn 1' arz
N amazlarmtlaki Adab I Iasmclaclr.
7 basklan ibarettir.
Tuhfet'l-Ukyye 21
c^ r >
l*ji
ya\
yS\
^ de
balayp bitirirsin.
- Sonra Nasr sresini 1 kere, hls 3 kere, Felk
sresini 1 kere, Ns sresini 1 kere, Ftiha-i erfe yi
1 kere, "Elif-lm-mim"i171 kere besmele ile okursun.
-Sonra du ile megl olarak *
oji k ^ tji
aS
u. J i f f ^)l j (3^^
13Bakara, 284-286.
16Kasas, 88.
17Bakara, 1-5.
^1
O-J-JLiAp
^L*Jl
^.A*},>L_C-
Oiiuii
aUjuJ-Ij JL,> ju .
(Rabben! Y Rabben!
Tuhfetl-Ukyye 23
<ojjlJ-ij jJl-^ii ^ ^
s^CaJf^ <u
.ilu ^mjij s ^ i
Seyh Abdurrahmn Sm 24
& ------=
----------------------------------&
s^
j>
Tuhfet'l-Ukyye 25
A
-* *
,sMuhammed, 19.
eyh Abdurrahmn Sm 26
~3 ----------------------------- &
19 "^,uo j
20Bakara,284
Tuhfetii'l-Ukyye 27
&
illallk ku, l ilahe illallk, Allak.
Allah bize litletti kr elhamdlillah
N linetine arketti kr elhamdlillah
Allak Lailakc illallk (nakarat)
Bilelim n linetini lelim rahmetini
Analm hazretini kr elhamdlillah
Allak Lailakc illallk (nakarat}
Yok iken var eyledi arz-1 dlr eyledi
Re^Ctle yr eyledi kr elhamdlillah
Allak Lailakc illallk (nakarat)
Onderdi doru yola, kullar kulluk evliye
Hak bize kulum diye, kr elhamdlillah
Allak Lailakc illallk (nakarat)
I larcedelim varmz kurban olsun camnz
Kurandr mnmz kr elhamdlillah
Allak Lailakc illallk (nakarat)
M uhammed kadem basd elf olmaktr kasd
Hakkn sevgili dostu, kr elhamdlillah
Allak Lilkc illallk (nakarat)
O / hahlm yrlar cennettedir canlar
Sevenleriz onlar, kr elhamdlillah
Allak Lailakc illallk (nakarat)
Ihdduin hu sz kabul eyle niyz
Dergha srdm yz kr elhamdlillah
Allak Lilkc illallk (nakarat)21
Tuhfet'l-Ukyye 29
& -------------------------------------- &
eyh Abdurrahmn Sm 30
<3
---------------------------- Sr
Tuhfet'l-Ukyye 31
& -------------------------------------- &
okursun.
- Sonra ayaa kalkp "Allhmme salli ala seyyidina
Muhammed ve ala l-i Muhammed" dedikten sonra
kmete balanr. Bu sret, cematla klman namaza
mahss olup yalnz klarsa -akam namaznda thlas
okunmad gibi- yalnz klan dahi okumaz.
- Namazdan sonraki tesbhe balanrken nce Ezu
Besmele ile Fatiha,
-Sonra Besmele ile Ayetu 1-krs,
- Sonra "ehidellhu enneh..."22 ve "Kulillahmme
mlike'l-mlki"23okunur.
- Sonra 33 kere "Subhanellah", "Elhamdlillah",
"Allahu ekber" dedikten sonra "Allahu ekber lem ve
zam kebren l ilhe illallh Muhammed reslullah,
la ilhe illallah Muhammed nebiyyullah, l ilhe
illallah Muhammed habbullah, la ilhe illllhu
vahdehu l erke leh, lehu'l-mlk ve lehu'l hamdu
ve hve al klli ey'in kadr. Ve'l-hamdu lillhi
rabb'l-alemin, vessaltu vesselmu al reslina
Muhammedin ve al lihi ve sahbihi ecman" diyerek
du edilir.
- Dudan sonra 4 kere "Fa'lem enneh l ilhe
illallh" de.
-Sonra 3 kere "H" ismini zikret.
Seyh Abdurrahmn Sm 32
------------------------------&
-Soma *
'
Jj
j O^ j
^
j d~*j
Ve salli ve sellim al erefi cemi'l-enbiyi ve'l-mrseln
II. BLM
Gerek 7 aikat- l Ikyye ve Gerekse
ile r I ark atta Devam Lazm O la
Nafile Namazlar Bey anndadr.
6 hasl ile Mbeyyen
Tuhfet'l-Ukyye 35
G9^>
24Secde, 15.
eyh Abdurrahmn Sm 36
3 --------------------------------
Tuhfetl-Ukyye * 37
eyh Abdurrahmn Sm 38
& -------------------------------------- {
27Zriyt, 18.
Tuhfetiil-Ukyye 39
2yZriyat, 17-18.
30Bakara,5.
TuhfetTU&kyye 41
&
Tuhfet'l-Ukyye 45
sS-------------------------------- &
32 Muhammed, 19.
eyh Abdurrahmn Sm 46
-----------1 ---------------------------------------------------------------^
Keza mlm ola ki, bir slikin mridine "esSelmu aleykm demesi ciz deildir zra tzme
mnfdir.
& EYHN SZNE ITAT:
Tuhfetl-Ukyye 47
^ ---------------------------------------------------------------------------------------- gv
& MRlD ELtNDEN BR EY ALMAK:
j .b js
jjL-j
ji
eyh Abdurrahmn Sm 48
Tuhfet'l-Ukyye 49
^ -----------------------------------------------------------------------------------------gs,
& EYHNE TESLM OLMAK:
G^2g>
Tuhfet'l-Ukyye 51
& e y h in s z e b e v e y n in s z n d e n n c e
GELR:
eyhin kavlini ve fiilini ebeveyninin kavli ve
fiilinin nne alr. Pederinden, vlidesinden ziyde
kavlen ve fiilen eyhine itatta bulunur. Zra peder
ve vlide fn vcdun sebebidir. Mrid ise bk
vcdun sebebidir.
fc EYHTEN DUTALEB ETMEK:
Seyh Abdurrahmn Sm 52
3 -------- 1 ------------------------------
34Isr, 2.
'^uar, 15.
36Hicr, 88.
Tuhfet'l-Ukyye 53
37Ahzb, 41-42.
eyh Abdurrahmn Sm 54
2
38Th, 124.
39Nahi, 43.
40Kehf, 110.
Tuhfet'l-Ukyye 55
eyh Abdurrahmn Sm 56
Nezubillahitela.
kinci kabuk, tevhid lafznn mnsna tikad
etmektir ki bu umm mu minlerin tasdik ettiidir.
Bu avmn itikaddr.
ncs, tevhidi Hak'kn nurunun vstas
ve kef tarkiyle mahede etmektir. Bu makmu 1mukarrabndir ki bu mukarreb kullar yaratlm
eylerin kesretine ramen bunlarn tek olan o
Vhidu'l-Kahhar'dan sdr olduklarn bilir. Bu ksm
birinci zdr (lbb-i evvel).
Drdncs, varlkta kesreti grmeyip sdece
Vhid-i ezel olann varln mahededir ki bu da
sddklarn mertebesidir. Bu Lbb-i hakikdir, zler
zdr. Bu mertebeye sfye-i kiram "fen fi't-tevhd"
adn verirler. Zira bunlarn tevhidi, o Vhid olandan
baka bir eyi grmediinden, yalnzca o Vhid'i
mhedede mustagrak olduundan bunlar kendi
nefislerini dahi grmezler, nefislerinden de fn olurlar.
Yn hem nefsini grmekten ve hem de halkn
grmesinden fn olurlar."41
ite ancak bu ksm tevhiddir ki gnahlardan
synete ve mahfziyete vesle olur ve Allah z'lcell'e tat ve slkla O'na olan itiyk artrp kalbi
dnya mahbesinin kirlerinden tamamen tathr
ederek kiiyi mrifetullaha nil eyler.
Tuhfet'l-Ukyye - 57
Gsg3^ >
--------------
42Beyyine, 5.
Seyh Abdurrahmn Sm 58
2------------------------- g .
j j^\ j
Tuhfet'l-Ukyye 59
^3= ------------------------------------------------------------------------------------gv
eyh Abdurrahmn Sm 60
- S ----------------------------------------
Tuhfet'l-Ukyye 61
<3-----------------:--------------- &
c^ r& >
* SOFRA ADABI:
Slik iin yemein efdali, -livechillah- nil
olduu yemektir. Hasbetenlillah bir rzka nil olmaa
kdir ise bu rzklarn en efdalidir. Nurdur, alnn
tenvr eder.
Yemek esnasnda su imemeli, soan,
sarmsak gibi kt kokulu yiyecekleri melekleri
incitmemek iin yememelidir. Yemee tuz ile
balamal ve tuz ile bitirmelidir.
Yemekten sonra "Elhamd lillah, zdallah,
elhamd lillah la klli hlin ve ni'metin, elhamd
lillah hamden yvf niamehu ve ykf mezdeh,
Allahmme'r-zuk ecsdena bi'l-hell ve'r-zuk
kulben bi nri'l-keml ve'r-zuk ervhen bi
mhedeti'l-ceml" gibi dularla dua edip salavtla
beraber Ftiha okunduktan sonra hzirndan ehil
olan birisi "Nr-i neb, kerem-i Al, dem-i srr-
Sultan- Hsmeddn-i Uk" demeli ve hzirnun
hepsi "H!" demelidir. Sonra herkes sofradan kalkp
yerlerine otururlar.
Evvela mridin eline su dklr ve elinin
ykand suyu temiz bir yere dkerler. Mecliste baka
eyh varsa o da mnferiden elini ykar. Sonra
mridin sa tarafndan el ykamaya balanr. Sol
tarafna gelinceye kadar biltefrik su dken kimse
bu tertiple hizmet eder. Veya mridin sa tarafndan
balanp sola kadar ykandktan sonda mrid en
son ykar ki bu ekilde elinin suyu cmlesinin
eyh Abdurrahmn Sm * 62
^ ----- --------------------------------------------------sularnn stne dklm olur. Velhsl mridin
ve meyhn el ykanm sularnn stne su dkmek
caiz deildir. Su dken vazifeli bunu yaparken sa
ayann ba parman sol ayann baparma
zerine, sol elini de sol tarafna koyar. Mridin elini
ykarken feyzin kesilmemesi iin suyu kesmez.
Zikirden hsl olan hararetin zerine souk
su imekten saknmaldr. Halvette ise mridin izin
ve tyiniyle seilen eylerden bakas yenilip iilmez.
& DRT EDEBLE EDEBLENMEK:
Tuhfet'I-Ukyye * C)3
-3--------------------------------------------------- ^
"Ziyana urayan to p lu lu k ta n bakas Allah'n
melerinden emin olmaz"4(1ayeti delildir.
Rahm etinden de me'yus, midsiz olm a
maldr. Zra rahmeti md etmek bir emirdir: "De
ki: Ey nefisleri aleyhine haddi aan kullarm! Allah'n
rahm etinden iimid kesmeyin!"47 buyurulmutur.
Belki hayat boyu korku ve mid (beyne'l-havf ve'rrec) arasnda olmay srdrm ek en dorusudur.
fc SLtKE MEDII VE ZEM MSVblR:
46Araf, 99.
47Zmer, 53.
<KM nzr, et-Tergb, 111/560.
Seyh Abdurrahmn Sm 64
Gsg9g>
Hdim49
(Kuddisesirruhu) h a z r e tle r i
Tarkat- Muhammediyye erhi'nde unlar syler:
"Byazid'den nakledildiine gre o yle demiti: 'Otuz
sene ibdet etmekte meakkat ektim, yoruldum.
Grdm ki birisi bana yle diyordu: Y Eb Yezd!,
Allah azmuVn hazneleri ibdetlerle doludur.
nk kullarn ibdetleri oktur. Allah'a vsl olmak
istersen sana hakr ve zell kalmay tavsiye ederim'
diye bana tenbih eyledi.
Seyyidu't-tafe Cneyd-i Badd'nin (Kuddisesirruhu'l-li) Cum a gn meclisinde yle dedii
rivyet edilir: Eer aleyhisseltu vesselm Efendimiz'
den u hads-i erf rivyet olunmasayd ben size vaaz
m akamnda oturm azdm , size emri bi'l-m rf ve
nehy-i anilm nker ile konumazdm. O nun dedii
udur: 'hir zamanda kavmin emri ve reisi onlarn
en rezli olur'. Ben ise sizin en rezlinizim. Bundan
dolay size konutum...
...brahim b. E dh em 'd en m ervdir ki,
"mrmde u eyle ferahlandm gibi hi bir eyle
ferahlanmadm. Birisi gelip de benim zerime istibra
ettii vakit. Gemide u m um yolculara kar istihzaya
m rz kaldm vakit. Bir dieri de hasta olarak
bulunduum bir camiden ayamdan srklenerek
Tuhfet'l-Ukyye * 65
c
---------------------&
Gece namazyla gndz orularn oaltmal ve bunlara devam etmelidir. Bri-i lem-yezel
kadm ve ezel kelm nda gece kym hakknda:
"Biraz hri geceleri kalk namaz kl, Gecenin yarsnda
veya daha ounda veya daha aznda byle yap"51
buyurmutur. Bir dier yet-i kermede "Gecenin bir
ksmnda uyanarak sana mahss bir nfle olmak zere
namaz kl"32 ve bir dier yet-i erfede "Korku ve
mid arasnda Rablerine yalvarmak zere bedenleri
30
eyh Abdurrahmn Sm 66
TESNDEDR:
Imam- Gazal (Kuddisesirruhull) demitir ki:
"llm-i hakikatte bir kimse nihayete vsl oldu mu avam
Secde, 16.
Tuhfet'l-Ukyye 67
3 --------------------------------------------------------------------- &
^ Talk, 12.
36Buhr,
37Bkz.
Rikk, 38.
Tuhfet'l-Ukyye 69
----------------------------------------------------------------- gj.
e y h Abdurrahm n S m 70
2 --------------------------------- &
Tuhfet'I-Ukyye 71
-------------------------------- ----------- &
eyh Abdurrahmn Sm 72
--------------------------------------------------------------------- !-
YETMLER; (YZLER;
^ E b u d -D e rd 'd a n naklen Tirm iz yle
rivyet eder: Aleyhissalat ve's-selam Efendimiz
b u y u rm u la r ki "Enbiy arzn evtd idiler
(direkleriydiler). Nbvvet munkat olunca onlarn
yerine Cenb- Hak bir cell topluluu bunlara bedel
ittihz eyledi. Bu m m ette onlara abdal denilir.
Y eryznn evtd, direkleri onlardr". Sahav
kitabnda rivyet eder ki: "Nukeb; yzlerdir,
m eskenleri m a g rib tir. Nceb; yetm ilerdir,
meskenleri Msrdr. Bdel; krklardr, meskenleri
a m 'd r. Ahyr; y e d ile rd ir, b u n la r k arad a
seyyahlardr. Umd; drtlerdir, yerin drt kesinde
olurlar. Gavs; birdir, meskeni Mekke'dir/)
Umr- mmeden bir hcete mrz kaldn
vakit bu zevt- erfeden evvela Nukebaya, sonra
Nceb'ya, sonra Abdala, sonra Ahyr'a, sonra
Umd'a tazarr ve niyz eyle. cbet ederlerse ne l.
Eer etmezlerse, en son Gavs'a niyaz ile du icbet
olunur, mesele tamam olur diye tahrir olunmutur.
Bu bahiste baka trl rivayetler de vardr. Bir de
bunlarn enbiynn kalbleri zere tertip olunduunu
ve her iki rivayetin hakkatta bir olduunu anlatmak
iin Cenb- Pr Salahuddn-i Uk efendimiz "Sen
anla!" (Fefhem) demitir. Bu m akm da o iklime
m ensub olan enbiyullahn kulbu zre olmann
hakkatta bir beldeye m ensbiyetle mukayyed
Tuhfet'l-Ukyye 73
< 3 --------------------------------------------------------------------- &
Seyh Abdurrahmn Sm 74
---------2 -----------------------------------------------------&
6^pg>
i ji
N j ( J y > - V j Jl U i U J J l v|_j^
k io j
^y
L 4 J U L L# 4JI
.j
eklinde bir rivayet nakledilir. Aleyhi'sslatu ve'sselm Efendimiz buyurm u ki; "Her kim bu duy
sabah akam 3 kere sylerse yanmaktan, boulmaktan,
hrszdan, eytann errinden, ylan, akreb ve zlimin
errinden Allah o kimseyi emin eyler". Ahm ed b.
Hanbel Z hd'de b u rivyete ilveten Hzrla llyas
aleyhimesselnVn her sene Ramazn- erifi Kudsi erifte tuttuklarn beyan etmitir.
M ecmau'l-akidde enbiynn aleyhimusselm drd hayydr; Hzr, llyas, sa ve dris gktedir
diye beyan edilmektedir.
& SLKIN ALLAII KATINDAK YER:
Tuhfet'l-Ukyve 7*5
3 --------------------------------------------------------------------- &
eyh Abdurrahmn Sm 76
&------- :-------------------------------------------------------------
Ukiyye slikleri sa brakmazlar, balarn tra
ederler/13 Bunlarn her birinde acb iretle* vardr
ki b u n u zha bu ksa risalenin vs'ati msid
deildir. Eer mrid slike arakye, hrka ve kemer
giydirmek isterse evvela tekbir eder, per sonra yine
tekbir eder slike ptrr, nc tekbirde giydirir
"el-ftiha!" der. Salavtla beraber Ftiha'y cmlesi
okurlar. M lm ola ki her ne vakit Tc- erif e el
srecek olur isen kimin Tc olursa olsun pmedike
eline alma. Gerek giyerken gerek karrken gerek
bir yerden bir yere koyarken her halde pm ek
dabdandr.
& KERMET:
Tuhfetl-Ukyye 77
---- --------------------------------- -----
MHucurt, 17.
eyh Abdurrahmn Sm 78
N. f>-
jr*
Tercmesi:
Asl vhidken ikinin vasl msted olur
Cehlile taksm-i vhid eyleyen chid olur.
kilikte vuslat olmaz ferd-i vhiddir Hd
Vhidi taksim eden oldu Hdsndan cda.
& IBDETTE RY:
J*ojj aJLp
'i/
Tuhfetii'l-Ukyye * 79
^ ---------------------------------------------- ----- gV
hadis-i erifiyle b u n a em rolunm aktadr.
l m n eitleri drttr. Krmz lm (Mevt-i
ahmer); Beyaz lm (Mevt-i ebyaz); Yeil lm
(Mevt-i ahdar); Siyah lm (Mevt-i esved). Slike
b t n bu l m eitleriyle nefsini ldrm esi
lazmdr.
fc m r id i s e v m e n i n d e r e c e s i .-
S e y h Abdurrahm n S m 80
Tuhfet'l-Ukyye 81
^ 3--------------------------------------------------------------------- &
eyh Abdurrahmn Sm 82
&
sonuna kadar ehline yaknlamaz. Halvet elbisesini
asla karmaz. H ayvanattan b i t pire^-jsinek v.b.
gibilerim k atletm ez, b e d e n in d e n de a tm a z .
Trnaklarn ne keser ne de kestirir. Bedeninden kl
koparmaz! V cdunu trnayla kagmaz. Halvette
yatp uyumaz, o tu rd uu halde uyku su m geirir.
Halvette, farzlarT nHlHeFve T arkat -1 Ukyye
usllerini ifdan sonra gece gndz kendi esmsyla
megl olur. Velhsl, halvetteki slik ihramdaki hac
gibidir. hram da riyeti vcib olan emirlerin halvette
de. riyeti vcibtir. R'ya veya vkadan her ne grrse
eyhine her gn beyan eder)Eer halvet esnsmda
eyhi elbise deitirmek gibi bir eye izin verirse bunu
yapabilir, vermezse yapamaz. Halvet mahalli, dar
olmal, tem iz olmal ve gece g n d z karanlk
olmaldr. Bu ister bir mescid isterse bir baka mahal
olsun fark etmez. Kendi bana karar vererek halvete
girmek bir fayda vermedii gibi bu uygulama tarkat
uygulamas olarak da grlmez. eratte bir kimse
fliyle ecir alr. Fakat meyh- sfyye bunu bir
bidlik-zhidlik gsterisi olarak grrler. Ancak
s lkunu tekmil etmi seccdenin eyhler iin
kendi bana halvete girm ek cizdir. Halvetin
m ddeti tam am olduu vakit yine ikindiden sonra
eyhin dus, tevecch ve Ftiha'syla halvetten
klr. eyhi bandaki rtsn kendi eliyle Ftiha
ederek alr.
Tuhfet'l-Ukyye 83
^ --------------------------------------------------- gi.
Halvet ile erbainin artlan msvdir. Halvet
gecesiyle beraber on gndr. Erbain ise krk gndr.
Halvete Pazartesi g n ikindiden sonra girilir.
Erbaine Cumartesi gn ikindiden sonra girilir ki
kt gn m m kn ise Cuma gecesine [Perembe'yi
C u m ay a balayan gece] tesadf eylesin. Halvet veya
erbaine girmei m urd eder de h ^ e tte jitu r m a s m a
bir mnisi bulunursa halvetin artlarndan oturm ak
tan baka ne varsa yerine getirir ki bu halvete "ayak
halvetr^ verilirT Tpk halvette olan 5idir fakat
bana rt lazm gelmez. Ancak rt de alrsa daha
evldr)
M lm ola ki halvet ve erbaine bahar
mevsimi gibi mtedil gnlerde girilir. Bu, ar scak
veya ar souktan m teessir olm am ak iindir.
Halvette kiiye kabzlk veren yiyeceklerden sakn
maldr. Zra oruta kabz olmak bedenin ansrna
zarar verir. Bedenin de tabatini korum ak lazmdr.
nk unsr beden hayvn rhun binei, hayvn
rh da nsan r h u n bineidir. "Nefsin bineindir
ona nflc ile yakla, ona iyi davran" hads-i erifiyle
bu sbittir.
& SLtKLERlN EYII LE BAYRAMLAMALARI:
eyh Abdurrahmn Sm 84
^
Tuhfet'l-Ukyye 85
^
eyh Abdurrahmn Sm 86
Tuhfetl-Ukyye 87
^ --------------------------------------------------- gV
***
fJVl
j
l^_A^t_^1 j U ^ j j J l j
O jo
J y*
oJaJI
i j
4a >%z } \
Jw*i j
j > t .1 ^
U ; 4JLI
jjL f-
l g .9 l ti Q'. la i J l jA&V j J a j
.^
U Jl
u.Jj 4J J JU^-I j
_$ j j i - l j l o f l j l Ip o
sllt-i vahdet,
zJlu*
Tuhfet'l'Ukyye 91
*3----------------------------------------------------------------------g r
S e y h Abdurrahmn Sm 92
3 ------------------------------------------------------------- &
ede*. "Te"; terk ve tecride yni mertib-i celliyye'den
tam bir tecerrd ve teferrde iret eder. "Te", bu
tc giydirilen kimsenin tevhd telkinine m e'm r
o lduunu da gsterir. "Tc" lafzndaki "t"nn
"cm"den yaz olarak ayr am a okunuta bitiik
durm as fark m ak m m d a olan insn- kmilin
ayrlma ve bitime olmakszn nstiyyette cem'i
lhut ile kim olduuna iretti*. "T" ayn zamanda
tlime iret eder.
"E lif harfi; tevhd m akm na iret eder.
"Elif
ismindeki "Fe" (o ) fenfllaha iret eder.
"Elif lafznn sekiz noktadan mrekkeb olmasL sfta
ve zt tecellsiyle tevhd-i efle iret eder. "Elif1in
hem mteharrik ve hem de med harfi olmas sft-
filiyye ile tevhd-i sfta irettir. Ortadaki "Elif;
insn- kmilin mertib-i cemliyye ve mertib-i
celliyye arasnda berzh- cm olduuna iret eder.
"Elif' o tc ile tlandrlan kimsenin insann hakk
istddna m azhar olacak istikmetinin tlimine
vazfeli olduuna iret eder. "Elif ayn zamanda
esm-i ilhiyye ye de iret eder,
"Cm" () tevhd-i zta, "Mim" Q) mirt-
etem m olan hakkat-i m uham m ediyye'nin bihasebi'1-istdt rahmete ve cemle mazhr olduuna
irettir. "Cm"; mertib-i cemliyye ile tm bir
tahakkuk ve taalluka iret eder. "Cm"; fark
m a k m n m o lm asn a cem m ak m n n , yni
Tuhfet'l-Ukyye 93
---------------------------------------------------------- gj.
mertebe-i efl, sft ve zt'n vesle olduunu m
eder. "Cim" cell ve ceml mertebelere iret eder.
Hsl btn bu iret edilen meziyyetler, o
talanan kimsenin bunlarla mtemeyyiz olacana
iretendir.
Remizlerin iretleri konusunda bir kstlama
getirmek m m kn olmadndan "Arife iret yeter"
iktizsnca biz bu konuda bu kadar ile iktif edelim.
eyh Abdurrahmn Sm 94
$ ------------------------------------------------------------- S r
1. Dzgn bir tikd ve amel zere olacak.
2. tim-i btn hakikat bilecektir.
3. Enfs ve fk tbir ilmini idrk ederek
slikin derece ve mertebesini tyin edebilecektir
4. Kmil ameli o lup m rdlere nasihat
edebilecektir.
5. H akk'n ve halkn hukuklarna riyet
edecektir.
6. Sahvet (cmertlik) ve sr (ikrm) shibi
olup kendi nefsinden ok m slm an kardelerini
dnecektir.
7. ecaat shibi olup kalbi tamamyle H akka
tevecch etmi olduundan Hak1dan gayr kimseden
saknmayacak, ekinmeyecektir
8. Hem zhiri ve hem btn Hak ile megl
olacandan dnydan da ukbdan da gemi olmas
lzmdr.
9.ehvet sevgisinden kurtulmu olmaldr
10. M ridin malna m lkne tam etm e
melidir.
11. M rdlerin zenginini de fakirini de bir
tutmaldr.
12. Kalb ve rh h u z ru n a m n olacak
megliyyetlerden kurtulm u olmaldr.
13. M rdlere efkat ve m erh am et edip
onlarn feyzine du etmelidir.
14. H ilm shibi o lu p idd et ve kinle
mumelede bulunmamaldr.
Tuhfet'l-Ukyye 95
Seyh Abdurrahman Sm 96
Tuhfet'l-Ukyye 97
< 3 --------------------------------------------------------------------- &
eyh Abdurrahmn Sm 98
g-------------------------------------------- --------------{pr
&
"P O S T
jjJLlj
^xXsj
a\jC
_>11< aJIj
Sonra "Dest* Y Hazdet-i Pr! denilerek
post serilir. Postun ba; teslimdir ki mrid-i Haklea
keml-i teslimiyetle m uttasf olmaktr. Postun sa
eli; shib-i yed o lu n a ra k bilvsta "Onlarn eli
zerinde olan Allahn eliydi"/2 srrndan bir hssa
almaktr. Sol eli; nefsi malb etmektir ki "lmeden
evvel lnz"73 srrn a eriip b t n varlktan
kmaktr. Sa aya; H akta durm aktr ki kerhet
vaktinde bile H aktan yz evirmemektir. Sol aya;
Hak iin, Hakk'n vechi iin hizmettir. P o stu n st
telvndir ki sfatlar zerinden zuhr eden eit eit
Tuhfet'l-Ukyye 99
74E n m , 79.
---------------------------------------------------------- &
rum z ve esrrna binen ecille-i prn efendileri
m izin itihdleriyle erkn ittihz edilm itir.
D ev rn n er' delili olan "Ve meleklerin Allah'n
k u d re t tah tn n evresinde toplanp Rablerinin
yceliini ham d ile andklarn greceksin"7" yet-i
kermesinde geen "evresinde toplanp" \__ ^ )
kelimesini mfessirler "Zikrederek dnerler" diye
tefsr etmilerdir. Ar- lnn etrfn melike-i
kiramn tebihlerle, zikirlerle devrn etmeleri, namaz
nasl ad em o lu n u n b t n ibdetlerini cam ise
devrnn da ar m eleklerinin ibdetini cm
olmasndandr. Kez Kbe-i muazzamay haclarn
"Lebbeyk" diyerek tavaf etmeleri ve Kbe etrafnda
yedi defa devrn etmeleri gibi taikat- aliyyede "sm-i
iaih if t ah 11t r M "rA
1 iii/a i *jm *'r,l in
celal , Hu , Hay , Kayyum , Vand , Ehad ,
"Samed", "Allah" ism-i eriflerinin her birinde en az
yedier defa devrn edilir^
nce oturarak (kuden) halka sretiyle zikre
balanr. Zra hads-i erfte yle vid olmutur:
"Cennet bahelerine urarsanz orann meyvelerinden
yiyiniz, lezzet alnz". Ashab: "Cennet baheleri ne
demektir?" dediler. Reslullah Efendimiz: "Zikr
meclisleri (halaka-i zikr)" diye cevap verdi'6. Yn
halka eklinde yaplan zikri cennet bahesine
7 Zmer, 75.
7ATirm iz, 3509, 3510; A hm ed, M sned, III/150.
Tuhfet'l-Ukyye 101
^ --- ------------------------------------------------ g .
benzetti. Bu sebepten bada kurarak deil halka ve
dire eklinde oturulur. Zra tevhd'in asln ekillerin
asl ile f etmek en mnsibidir.
Halka sretindeki zikrin remizleri ise yle
ak lan ab ilir: Z t v a h d e t (vahdet-i ztiyye)
ehadiyyetin mihveridir. Zt vahdetin zahiri olan zat
ehadiyyete taalluk eden feyz-i aKdesin feyz-i
mukaddese tecellsinin bir sretini mridin kendisi
evvel "Fa'lem enneh l ilhe illallah"7' diyerek zikre
balamak sretiyle gsterir. O nun ardndan o feyz-i
akdesin feyz-i m u k ad d esle z u h ru n u direde
bulunan slikler hep bir azdan "L ilhe illallah"
dem ek sretiyle gsterirler. M rid de onlarla
beraber syleyerek zt vahdet ile ehadiyyet feyzinin,
ilimle m lm un m utabakatn m ve iaret etmi
olur. Sonra harf ve lafz, taayyn mahrecinin aynnda
mahvolarak harfsiz ve mahresiz darb- zikre balanr
ki bu da zuhrun btma mstenid olduuna, btnn
da zhi* ile taayyn ettiine iret eder. Bu kelime-i
tevhd "fenfillah" m akm na ulatrncaya kadar
zikredilir, "fenfllah"da tam am olunca zikir kesilir.
lhi okunm aya balanr. Bu lhi, lem-i bezm~i
elest'te hitb- izzet ile rhlarn ihtizaza gelmesine
telmh olduundan m starak bir hl ierisinde
dinlenir. lhi ta m a m la n n c a r h u n tevhdle
7/Mhammed, 19.
t f
j ---------------------------------------------
Tuhfet'l-Ukyye 103
Tuhfet'l-Ukyye 105
----------------------&
unsr-i trbleri n r- esm, e f l ve sfattan
hissedar olarak m akm - tahkka kadem bassnlar
ve sret-i takldden izle olsunlar.
"Allahm bizi senin gayrndan hals eyle ve
teceliytnn n runa garkeyle! Y Rahm! Y Red
Y Sabr! Y Gafr Y Allah!".
Tarkat- aliyye-i Mevleviyye devrnnda ise
nefh srr, gaybdan zu h ra geliin harfsiz savtsiz
"Kn!"[Ol!J79 emriyle anlatlan tecellsinden sonra
zt, sft ve ef l mertebelerine m tarkiyle defa
cem ma'l-fark ile devrn edilmesiyle anlatlr. Bu
devrndan biri vahdet-i ztiyye-i ilmiyyedeki
e 'n le ri m , kincisi e h a d iy y e t-i ztiyye-i
m lm edeki tem eyyzt m ertebelerine iret,
ncs ise vhidiyyet-i sftiyye ile taayynta
iret eder ve b u cem m al-fark ile sem tekml
edilir. Mesnev-i erfte;
79Ysin, 82.
Tuhfet'l-Ukyye 107
----- --------------------------------------
^ ------------------------------------------------------------- ^
etmilerdir, tkrr etm eyenler ise akla ve nakle
muhliftir diye inkr etmilerdir.
Biz evvel bu meselenin akla ve nakle mutabk
olduunu gsterelim. M alm un olsun ki vahdet-i
vcd demek inkr edenlerin anladklar gibi Vcib
ile m m kinin81 vcdda, (varlkta) birlii mnsna
gelmez. O nlar b u n u n ne mnya geldiini bilme
diklerinden inkr vdisine gitmilerdir. Zr mmkin
ile Vcib bir olamaz. Vcib m m kin olmaz mmkin
de Vcib olamaz. Hakkat-i vcb hakkat-i imkna
zddr. Hakkat deimez.
Soru: Peki yleyse vahdet-i vcd ne demektir?
Cevap: Biz deriz ki: Vahdet-i vcd; Vahdet-i vcdi vcib m n sn a d r ki "Illallahu 1-Vhidu 1 Kahhar"82 gibi nice yetlerle bu sbitti*. Aklen ve
naklen buna deliller getirmenin sonu yoktur, inkr
edenler b u m nya o ld u u n u bilseler inkr
etm ezlerdi. A slnda o n la r kendi evhamlaryla
tevehhm ettikleri mny inkr ediyorlar.
Soru: M m kin vctta sbit, Vcib de mevcd ise
vahdet-i vcd ne demek olur? diye sorarsan.
<sV c ib : Varl zoru n lu olan, yni Allah Tel. M inkin:
Varl kendi bana olam ayan ancak Vacib olana bal olan,
yn mahlkt. [Haz.]
82Sd, 65.
Tuhfet'l-Ukyye 109
Tuhfet'l-Uktyye 111
^ --------------------------------------------------- gv
hataldr.
3, Hat: Vcib'i to h u m a tneye, m m kini de o
tohum dan zuhr eden aalarn dal ve yapraklarna
temsl etmekte hat etmilerdir. Hatlarnn sebebi,
tohum un dallara tahavvl, inkilb ve hull ile zuhr
etmesini ve toh u m u n meydana gelen o zada mahv
olmasn Vcib'e temsl etmeleridir. Vcib, imdi de
olduu gibi,
olup tebeddlden, tegayyrder
hullden, m dm olmaktan ve mevcdun zmnnda
mevcd olmaktan mnezzeh ve mberrdr.
4. Hat: Su ile suyun donm asna yaptklar tebihtir.
Suyu Vcib'e, suyun souyarak donm asn da
m m kine temsl etmilerdir. Bunlarn hatlarnn
sebebi, su damlasnn donmasyla suyun mhiyetinin
tebeddl ederek donm a hline gemesi ve bu donma
hlinin mmkinden ibret ve de vcdun mmkinin
v cdunun ayn addedilmesidir ki bu da hatdr.
Zra burada hull ve ittihd mns bulunduu gibi
im knn mhiyyeti Vcib'e galebe ederek kendi
h k m n Vcib'e infzla y ayn- vcib olmu olur
yhud Vcib ayn- m m kin gibi olur. Mhiyyet bir
nevi Vcibe tebeddl arzn m ettii iin bu hatdr.
"Allah kendi iine glibtir"83. Ezeliyet ve ebediyetle
m u ttasf olan vcd- vcib-i lem-yezel tebed85 Ysuf, 21.
-----------------------------------------
Tuhfetl-Ukyye *113
3 ---------- -------------------------------------------------------^
88Kaf, 16.
^3--------------------------------------------------------------&
Soru: Peki "Kulum beni sorduunda phesiz ben ona
yaknm"89 yet-i kermesine ne dersin?
Cevap: "Ben nayaknm" cmle-i celliyesini "Davet
edenin arsna icbet ederim"90 mtekib kelm -1
kudssi ile tefsr etmesi icbet zerine kurb olmasn
m eder. Bununla berber im knn vcdu, bir
cisim olmas tibriyle mekndir. Fakat mekndan
V cib olann zt nezh o ld u u n d a n im knla
kurbdan da nezihtir. Belki yet-i kermede Cenb-
Hakk'm "yaknlarn en yakn" olmas "kurb"un ezel
"kanb"in ise ebed olmasn m eder. Ezelde ebedde
olmas gerektii gibi O liztihi karbdir. Mahlkat
yok iken nasl karb ise var olduktan sonra da biltebeddl vel-tagayyr ylece karbdir. Bu kurb
ancak zt, sfat ve e fa l n rla rm n tecell edi
mertebeleri tibriyledir. M tecellnin tenezzh
nsiyle berber hsl olur. Yoksa cisimden cisime
ydigr bir kurbiyyet deildir.
Soru: "Kurb" (yaknlk) b t n cihetlerden tibr
olunsa bunun ne m ahzru vardr?
Cevab: Vcibul-vcd'u dire farz etmek lzm gelir
bu da bir ekildir. Cenb- Vcibul-vcd her trl
ekilden mnezzehtir.
89Bakara, 186.
90Bakara, 186.
Tuhfet'l-Ukyye *115
-^3--------------------------------------------------------------------- &
92r, 11.
Tuhfet'l-Ukyye 117
-2s---------------------------------------------------------------------
3 ------ -------------------------------------------------------gv
bahsetmesi elif beyi renm eden Kura n hatm e
deceim davasnda bulunan kimseyebenzer ki bu
byk bir hatdr.
Ey slik-i hakki! Eer bu lem -ki unsur
alemidir- ulvsi ve sflisiyle nazarnda sbit bir lem
ise sen vahdet-i v cdu erik vcdla anlam
olursun. Oysaki tevhdte irk, irkte tevhd olmaz.
Bu lem klliyyen, nazarnda asl sfat olan fena
oluuna rc etmeli ve mlikiyyetini evl grmelisin.
Sonra melekt lemi -ki misl-i mutlaktr- ve ervh
lemi zuhr eder. Bunlar dahi nazarnda fn olmal.
Sonra klli hakikatlerinin yekdierinden temyiziyle
vhidiyyet-i sftiyye m ertebesi olan hakkat-
muhammediyye zuhr eder ki bu, ehadiyyet-i zt
mertebesine m ira ttir, mir'atullahtr. Daha sonra
ehadiyyet mertebesi gelir ki burada kll hakikatlerin
istihlkini mahede ederek m ehdda fn olmal.
"Allah iine glibtir, hkimdir"94 srrnca ehadiyyet
tecellsinin btn mertebelere galip, hkim ve "O
btn yaratklar zerinde otorite shibidir"95 srryla
mtecell olduunu m akm - hayrette mtihede
etmelidir. G ne nda b t n zerrelerin yok
(makhr) olduu gibi, btn taayynat yldzlarnn
snd gibi, ilimden m lm una, nr- ztndan
sfatna olan taalluk feyziyle fenfillah, bekbillah ve
94Ysuf, 21.
9:>Enam,
18.
Tuhfet'l-Ukyye 119
- 3 --------------------------------------------------------------------- &
Tuhfetl-Ukyye * 121
1
111n
$2*
b i j~ b i
j JJIaIj
b <JL
je\
t
97Hc, 78.
98Leyi, 1.
"Leyi, 1.
jlu-J sI j) j
j
i s iJ l > w v j l
i <dll b t p.;lc- L
J
Tuhfet'l-Ukyye 123
***
* *
100Sm