Professional Documents
Culture Documents
11
11
11
Apeiron
Wysza Szkoa Bezpieczestwa
Publicznego i Indywidualnego
w Krakowie
Zeszyt Naukowy Wyszej Szkoy Bezpieczestwa Publicznego
i Indywidualnego Apeiron w Krakowie powstaje przy wsppracy:
Katedry Administracji i Zarzdzania oraz Katedry Filozofii i Teorii
Bezpieczestwa
Nr 5
Krakw 2011
-------------------------------------------------------------------------------------Filozofia bezpieczestwa Administracja Psychologia Edukacja
Duchowo Krgi kulturowe Prawo Misja Uczelni Socjologia
Historia Securitologia Modern Bushid Nauki Spoeczne
JACEK DWORZECKI
Abstract: This article presents (in outline) the phenomenon of terrorism, which is
currently one of the major problems of the contemporary world. This article focuses
on definitional approach to this phenomenon, its historical background and a
division of currents, the forms of terrorism. Were also presented - the organization
of terrorist groups, the basic methods of the terrorists and their victims. Presented
also the legal basis for the prevention, combating terrorism in Poland and the current
level of terrorist threat present in our country.
Key words: Terrorism, national security, crisis, terrorist attack
Streszczenie: Artyku przedstawia (w zarysie) zjawisko terroryzmu, stanowicego
aktualnie jeden z najpowaniejszych problemw wspczesnego wiata. W tekcie
omwiono definicyjne ujcie tego zjawiska, jego rys historyczny oraz dokonano
podziau na nurty, formy terroryzmu. Przedstawione zostay rwnie organizacja
grup terrorystycznych, podsta-wowe metody dziaania terrorystw i ich ofiary.
Zaprezentowano ponadto prawne podstawy przeciwdziaania, zwalczania zjawiska
terroryzmu w Polsce oraz aktualny stopie zagroenia terrorystycznego wystpujcy
w naszym kraju.
Sowa klucze: Terroryzm, bezpieczestwo narodowe, sytuacja kryzysowa, zamach
terrorystyczny
Wstp
Terroryzm jest jednym z najwaniejszych zagadnie wspczesnego wiata.
Politolodzy, psychologowie, politycy, mass media, wszyscy czekaj na nastpny
krok Hamasu, Hezbollahu czy Al-Kaidy. Wydarzenia w Sta-nach
Zjednoczonych z 11 wrzenia 2001 r. spowodoway oywion dyskusj na temat
terroryzmu, ktra toczy si na caym wiecie bez wyjtkw. Dzieje si tak,
181
182
pniej w grece sowo tereo rwnie posiadao takie samo znaczenie. Za czasw
Imperium Rzymskiego funkcjonowao kilka jego postaci, mianowicie: ters, tres,
tersere, terrere oraz terror. Ostatni etap ewolucji obowizujcy wspczenie w
Europie, jak rwnie na wiecie, nastpi dziki francuskiemu sowu terreur,
ktre oznacza strach, gniew, przeraenie3. Z kolei A. Pawowski reprezentuje
pogld, e () nie naley odnosi zbyt duej wagi do genealogii nazwy, gdy
najpierw powstaj desygnaty nazw, a dopiero pniej same nazwy4.
Wrd literatury dostpnej na polskim rynku doszuka si mona, ponad
200 definicji terroryzmu. Rni si one od siebie zoonoci, stopniem nacisku
na motywy (podoa), cel czy te przedmiot ataku znajdujcy si u podstaw
dziaalnoci terrorystycznej5. B. Hoffman wskazuje, e () przy definiowaniu
terroryzmu do najczciej powtarza-nych zalicza si 22 rne kategorie sw
wystpujcych w 109 rozmaitych definicjach. Stosowanie przemocy i siy
wystpuje w 83,5% definicji; aspekt polityczny czynu 65%; wywoywanie
strachu i terroru 51%; groba jako element zastraszenia 47%; skutki i reakcje
psychologiczne 41,5%; rozrnienie pojcia; ofiara i cel dziaania 37,5%;
celowa, planowana, systematyczna akcja 32%; metody zamachw, strategia
i taktyka dziaania 30,5%; nienormalno, konflikt z przyjtymi normami i
reguami, brak humanitaryzmu w dziaaniu 30%; wymuszenie, zniewolenie,
powodowanie ulegoci 28%; denie do osignicia rozgosu, reklamy
21,5%; przypadkowo, bezosobowo, indyskry-minacja 21%; ofiary wrd
osb cywilnych, niewalczcych, neutralnych 17,5%; zastraszenie swoim
dziaaniem 17%; podkrelenie niewinnoci ofiar 15,5%; sprawcy dziaaj w
zorganizowanej grupie, organizacji ruchu 14%; demonstracja siy przed
innymi 13,5%; nieobliczalno, nieprzewidywalno, niespodziewany atak
9%; konspiracyjny charakter dziaalnoci 9%; powtarzalny, seryjny lub
reklamowy charakter przemocy 7%; kryminalny charakter zamachw 6%;
dania stawiane stronom trzecim 4%6.
3
183
184
185
13
14
186
15
187
188
24
25
189
Lucius Annaeus Seneca Minor (ur. ok. 4 p.n.e. w Kordobie/Hiszpania, zm. 65 r. n.e.).
T. Mikowski, P. Machcewicz, Historia Hiszpanii, Wrocaw 1998, s. 29.
190
191
192
193
32
194
195
w Londynie.
Ta nowa jako dziaa terrorystycznych wykazuje cechy tak specyficzne
i odgrywa na tyle znaczc rol we wspczesnych stosunkach
midzynarodowych, i powszechnie uznano j za przejaw nowego terroryzmu38.
Termin nowy terroryzm zosta wprowadzony jeszcze w 1986 r. przez badaczy z
Institute for the Study of Conflict, ktrzy w jednym ze swoich opracowa
wskazywali na sigajce po dziaania terrorystyczne ruchy religijne,
stwierdzajc przy tym, i motywacja religijna nadaje nowy wymiar zagroeniom
terrorystycznym39. Sama koncepcja nowego terroryz-mu zostaa jednak
wypracowana dopiero na przeomie stuleci, w znacznej mierze w rezultacie
bada prowadzonych w ramach RAND Corporation40.
Ponadto eksperci ds. zwalczania terroryzmu obawiaj si tzw.
superterroryzmu, czyli atakw przy uyciu rodkw masowego raenia (bro
jdrowa, chemiczna lub biologiczna) lub rodkw elektronicznych (parali
wanych sieci i systemw).
Nurty, formy terroryzmu (podzia)
Wspczesne dziaania terrorystyczne sprowadzaj si do brutalnego
i bezwzgldnego traktowania swoich ofiar. Wystpuj klasyczne formy
zamachw, takie jak: morderstwo, podkadanie materiaw wybuchowych o
duej sile raenia, porwania samolotw, podpalenia, zamachy (na ma skal) z
uyciem broni chemicznej lub biologicznej. Ma to na celu wywoanie paniki,
38
196
41
6.
42
197
D. K. Gupta Who Are the Terrorists?, [w:] The Roots of Terrorism Set, 6-Volumes,
(red.) L. Weinberg, W. L. Eubank, Londyn 2006, passim.
44
R. A. Kosta, Terroryzm jako zagroenie dla bezpieczestwa cywilizacji zachodniej w
XXI wieku, Toru 2007, s. 28.
198
polityczny;
religijny;
kryminalny.
Terroryzm polityczny oznacza wyzwanie rzucone przez sabszych
silniejszym, zmierza do wywoania odpowiadajcych mu reakcji rzdw, opinii
spoecznoci midzynarodowej45. Zjawisko terroryzmu politycznego wyjaniaj
jego cele. Trzy z nich zasuguj na uwag:
stosujc akty przemocy lub groby jej uycia, terroryci chc zwrci
uwag opinii publicznej. Wskazuj w ten sposb sprawy, o ktre walcz,
spodziewaj si zrozumienia i poparcia oraz efektw w postaci nacisku
teje opinii, na rzdy i organizacje midzynarodowe, ktre musiayby
wydawa decyzje zgodne z ich oczekiwaniami;
dziaanie terrorystw moe mie na celu destabilizacj pastwa,
wprowadzenie zamtu spoecznego, a w konsekwencji zaamanie
istniejcego ustroju. Akt przemocy ma by pocztkiem rewolucji. Ma
spowodowa, e rzd, ktry zastosuje represje, doprowadzi tym samym, do
wybuchu rewolucji i by moe do przejcia czci lub caego spoeczestwa
na stron terrorystw;
terroryzm polityczny moe mie rwnie na celu wywoanie antagonizmw
spoecznych lub narodowociowych albo zwikszenie ju istniejcych46.
Jednym z podoy terroryzmu politycznego jest terroryzm religijny.
Rozwaanie tego zjawiska jako odrbnego zwaszcza aktualnie zasuguje na
uwzgldnienie, gdy w znacznej mierze zachowania grup terrorystycznych maj
podoe religijne. Do grupy tej zalicza si fundamentalistw islamskich, gdzie
sam fundamentalizm islamski definiowany jest jako () powrt do
fundamentw wiary, do budowy pastwa islamskiego wedug wzorcw
przekazanych przez Mahometa i jego nastpcw47. Fundamentalizm odnosi si
do islamu wojujcego, ktry dy do przywrcenia muzumaskiego adu. W
45
199
Maa encyklopedia wiedzy politycznej, (red.) M. Chmaj, W. Sok, Toru 1999, s. 78.
Sownik jzyka polskiego, t. I, (red.) M. Szymczak, s. 571 i 807.
50
J. Kaczmarek, Bezpieczestwo Europy a fundamentalizm islamski, Zeszyty Naukowe
AON 1999, nr 3(36), s. 78.
51
K. Jaoszyski, Terroryzm fundamentalistw islamskich, Warszawa 2001, s. 18.
49
200
52
201
202
203
60
204
205
206
207
elektronicznego, ktrym sprawca nie ma prawa wycznie rozporzdza art. 276 K.k.
Oszustwo komputerowe popeniane w celu osignicia korzyci majtkowych lub
wyrzdzenia innej osobie szkody, bez upowanienia wpywanie na automatyczne
przetwarzanie, gromadzenie lub przekazywanie danych informatycznych lub zmiana,
usuwanie albo wprowadzanie nowego zapisu danych informatycznych (manipulowanie
danymi wprowadzanymi do systemu, programem i rezultatami przetwarzanych danych
w tym aukcyjne oszustwa internetowe, dialery art. 287 K.k. Karalne jest take
przesyanie lub rozpowszechnianie treci: obraajcych uczucia religijne art. 196 K.k.;
publiczne propagowanie faszyzmu art. 256 K.k; szerzenie nienawici na tle rasowym
i etnicznym art. 262 K.k.; rozpowszechnianie w Internecie treci pornograficznych z
uyciem przemocy, z udziaem maoletnich lub zwierzt, a take posiadanie takich treci
art. 202 K.k. Ustawa z 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz. U. z 1997 r. Nr 88, poz.
553 z pn. zm.).
68
E. Regis, Ocena niebezpieczestwa bioterroryzm, wiat Nauki 2002, nr 1, s. 13
15.
208
209
210
211
212
72
73
213
74
75
214
215
ludno, poniewa:
terrorystom chodzi o zburzenie wiary spoeczestwa w skuteczne
zapewnienie mu bezpieczestwa przez wadz;
przypadkowe ofiary zamachw wywouj wicej strachu w spoeczestwie
ni selektywnie dobierane ofiary;
spoeczestwo zniecierpliwione du liczb ofiar wrd niewinnych
obywateli moe gwatownie domaga si od wadzy spenienia wszystkich
da terrorystw78.
78
216
217
218
219
instytucji
220
221
90
222
223
224
103
225
226
Bibliografia
1. Abella A., Soldiers of Reason: The RAND Corporation and the Rise of the
American Empire, Wilmington 2008.
2. Aleksandrowicz T., Terroryzm midzynarodowy, Warszawa 2008.
3. Allam M., Kamikadze made in Europe. Czy Zachodowi uda si pokona
islamskich terrorystw?, Krakw 2008.
4. Asmus R. D., NATO otwarcie drzwi, (tum. C. Murawski, G. Siwek),
Warszawa 2002.
5. Bango D., Liso M., Viktoryov J., Palarec J., Problmy odhaovania a
vyetrovania terorizmu, Bratislava 2005.
6. Bankowicz B., Bankowicz M., Dudek A., Leksykon Historii XX wieku,
Krakw 1996.
7. Barnas R. M., Od Asasynw do Osamy bin Ladena, Wrocaw 2001.
8. Bendyke E., dka z rozpylaczem czy terroryci sign po bro
biologiczn?., Polityka 1999, nr 45.
9. Bernard A., Strategia terroryzmu, Warszawa 1978.
10. Bolechw B., Terroryzm w wiecie podwubiegunowym, Toru 2002.
11. Bolechw B., Terroryzm. Aktorzy, Statyci, Widownie, Warszawa 2010.
12. Borkowski R., Terroryzm ponowoczesny. Studium z antropologii polityki,
Toru 2006.
13. Bukowska A., Palestyczycy. Ich ycie i walka, Warszawa 1978.
14. Czubiski A., Historia Polski w XX wieku, Pozna 2005.
15. Dietl W., Hirschmann K., Tophoven R., Terroryzm, Warszawa 2009.
16. Encyklopedia Popularna PWN, Warszawa 1993.
17. Encyklopedia terroryzmu, (red.) A. Zasieczny, Warszawa 2004.
18. Fita-Czuchnowska M., Jedcy cyberapokalipsy: konwencjonalne wojny i
104
227
19.
20.
21.
22.
23.
24.
25.
26.
27.
28.
29.
30.
31.
32.
33.
34.
35.
36.
228
37. Liedel K., Piasecka P., Jak przetrwa w dobie zagroe terrorystycznych.
Elementy edukacji antyterrorystycznej, Warszawa 2007.
38. Machowski A., Zagroenia bioterroryzmem. Dydaktyczno-prewen-cyjne
aspekty zarzdzania bezpieczestwem spoecznym, Mysowice 2008.
39. Maa encyklopedia wiedzy politycznej, (red.) Chamj M., Sok W., Toru
1999.
40. Marcinko M., Finansowanie terroryzmu rda, sposoby, zwalczanie,
referat na konferencji pt. Wpyw terroryzmu na gospodark, zorganizowanej
28.04.2004 r. przez Akademi Ekonomiczn w Krakowie.
41. Matuszewski
W.,
Prawnomidzynarodowe
aspekty
zwalczania
finansowania terroryzmu, [w:] Walka z terroryzmem w wietle prawa
midzynarodowego (Red.) Lankosz K., Chronicki M., Czubik P., BielskoBiaa 2004.
42. Mazurkiewicz P., Przemoc w polityce, Wrocaw 2006.
43. Mdrzejowski W., Przestpczo zorganizowana. System zwalczania,
Warszawa 2008.
44. Mejor M., Sanskryt, Warszawa 2004.
45. Mesro M., Terorizmus, [w:] Manarstvo bezpenostnch rizk, (red.)
Reitpis J. a kol., ilina 2004.
46. Micho W., Perek R., Cicho P., Postpowanie w przypadku uzyskania
informacji o moliwoci wystpienia aktu o cechach terrorystycznych,
Katowice 2008.
47. Mikowski T., Machcewicz P., Historia Hiszpanii, Wrocaw 1998.
48. Mroziewicz K., Moc, niemoc i przemoc, Bydgoszcz-Warszawa 2005.
49. Muszyski J., Istota terroryzmu politycznego, [w:] Terroryzm polityczny,
(red.) Muszyski J., Warszawa 1981.
50. Narojek M., Unia Europejska wobec terroryzmu po zamachach w Madrycie
wybrane aspekty, [w:] Polityczne aspekty zwalczania terroryzmu, (red.)
Liedel K, Marszaek-Kawa J., Wudarski Sz., Toru 2006.
51. Nowa Encyklopedia Powszechna PWN t. 5, Warszawa 1997.
52. Omaczyk J. E., Encyklopedia spraw midzynarodowych i ONZ, Warszawa
1974.
229
230
231
11. Ustawa z 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz. U. z 1997 r. Nr 88, poz.
553 z pn. zm.).
12. Ustawa z 6 czerwca 1997 r. Kodeks postpowania karnego (Dz. U. z 1997
r. Nr 89, poz. 555 z pn. zm.).
13. Ustawa z 6 kwietnia 1990 r. o Policji tekst jednolity (Dz. U. z 2007 r. Nr
43, poz. 277; zmiany: Nr 57, poz. 390, Nr 120, poz. 818, Nr 140, poz. 981,
Nr 165, poz. 1170 i z 2008 r. Nr 86, poz. 521, Nr 171, poz. 1065 i Nr 237,
poz. 1651).
14. Ustawa z 9 czerwca 2006 r. o Subie Kontrwywiadu Wojskowego oraz
Subie Wywiadu Wojskowego (Dz. U. z 2006 r. Nr 104, poz. 709).
15. Ustawa z 22 sierpnia 1997 r. o ochronie osb i mienia (Dz. U. z 2005 r. Nr
145, poz. 1221 z pn. zm.).
16. Zarzdzenie nr 6 pf Komendanta Gwnego Policji z 6 lutego 2003 r. w
sprawie metod i form dziaania pododdziaw antyterrorystycznych oraz
komrek minersko-pirotechnicznych Policji.
17. Zarzdzenie Organizacyjne Ministra Spraw Wewntrznych i Administracji
w sprawie zakresu i form dziaania Jednostki Wojskowej Nr 2305 (Dz. U.
MSWiA z 3.11.1997 r., poz. 84.).
Inne rda
http://www.nato.int/docu/basictxt/b021122e.htm [uzyskano 06.03.2005].
http://www3.uj.edu/alma/alma/45/01/16.html [uzyskano 10.07.2007 r.].
http://www.goscniedzielny.pl/Archiwum/nr37/11 [uzyskano 04.09.2008].
http://www.unic.un.org.pl/terroryzm/definicje.php [uzyskano 05.03.2010
232