Univerzitet u Banjoj Luci

ki fakultet
Elektrotehnic

ZBIRKA
rijesenih zadataka sa prijemnih ispita na
ETF-u u Banjoj Luci

2010. - 2012.

Banja Luka 2013.

ZBIRKA
rijesenih zadataka sa prijemnih ispita na
ETF-u u Banjoj Luci

2010. - 2012.

Banja Luka 2013.

Autori
Prof. dr Zoran Mitrovi
c, redovni profesor,

Prof. dr Momir Celi

c, vanredni profesor,
Ivan-Vanja Boroja, Snje
zana Maksimovi
c
Naslov
Zbirka rije
senih zadataka sa prijemnih ispita na
ETF-u u Banjoj Luci
2013.g.
Izdava
c
Elektrotehni
cki fakultet u Banjoj Luci
2013.g.
Za izdava
ca
Prof. dr Branko Doki
c, dekan
Tira
z
300 primjeraka

Predgovor
Zbirka sadrzi rijesene zadatke sa prijemnih ispita na
ETF-u u Banjoj Luci, sortirane po datumima odrzavanja
ispita.
Tekst za stampu pripremili su asistenti Ivan Vanja Boroja
i Snjezana Maksimovic. Autori se posebno zahvaljuju
kolegi Nebojsi Maleticu, dipl. inzenjeru elektrotehnike
na tehnickoj pomoci u pripremi zbirke.
Sve eventualne primjedbe autori ce primiti sa najvecom
zahvalnoscu.
U Banjoj Luci, 18. maja 2013.

Autori

1
KVALIFIKACIONI ISPIT IZ MATEMATIKE
29. jun 2010.
1. Uprostiti izraz
x3
x2
x+y x2 +2xy+y 2
x2
x
x+y x2 y 2

2. Za koje vrijednosti realnog parametra k, jednacina |x+1||x1| = kx+1

ima jedinstveno rjesenje?
3. Jedno rjesenje kvadratne jednacine x2 2x + k = 0 je kvadrat drugog
rjesenja. Naci sve moguce vrijednosti k.
4. Rijesiti nejednacinu

x + 3 + x 2 2x + 4 > 0.
5. Rijesiti nejednacinu
log9x (x2 5x + 4) 1.
6. Rijesiti jednacinu
cos 7x + sin 8x = cos 3x sin 2x.
7. Rijesiti sistem

2
2

x 50x + y 12y + 645 = 0

z 210 = 50x + 50y + 50

2
x + y 2 62x 12y + 993 = 0

8. Dokazati jednakost

sin(30 + ) cos(60 + )
= 3 tan .
sin(30 + ) + cos(60 + )
9. Odrediti jednacinu kruznice koju dodiruje prava x + y = 2, a centar joj je
u tacki (3, 5).
10. Date su tacke A(2, 1), B(6, 1) i C(2, 7). Odrediti jednacinu kruznice
koja sadrzi ove tri tacke, a zatim odrediti tacku M takvu da ona bude
sredina tetive BC.

Rjesenja:
1.
x3
x2
x+y x2 +2xy+y 2
x2
x
x+y x2 y 2

x2
x3
x+y (x+y)2
x2
x
x+y (xy)(x+y)
x2 y
(x+y)
xy
xy

x3 +x2 yx3
(x+y)2
x2 xyx2
(xy)(x+y)

x(y x)
x(x y)
=
, x 6= y.
x+y
x+y

2. Posmatrajmo funkcije y1 = |x + 1| |x 1| i y2 = kx + 1. Kako je

(
x+1
, x 1
|x + 1| =
x 1 , x < 1
i
|x 1| =

x1
,x1
x + 1 , x < 1

tada je funkcija y1 oblika

, x1
, x1
x + 1 (x 1)
2
y1 = x + 1 (x + 1)
,1 x < 1 = 2x ,1 x < 1 .

x 1 (x + 1) , x < 1
2 , x < 1

Grafik funkcije y1 je prikazan na slici 1.

Funkcija y2 = kx + 1 je pramen pravih koje prolaze kroz tacku A(0, 1).

Prvo cemo razmotriti slucaj k 0. Sa slike 2 se vidi da imamo dva
granicna slucaja:
prave p1 (slucaj kada je k = 0) i p2 (slucaj kada je k = 1).
(i) Prava p1 iz pramena (slucaj k = 0) zadovoljava uslov da sa grafikom
funkcije y1 ima samo jednu zajednicku tacku.
(ii) Za prave iz pramena za koje je 0 < k < 1 (prave koje se nalaze
izmed-u pravih p1 i p2 ) sa slike vidimo da imaju tri zajednicke tacke
sa grafikom funkcije y2 .

3
y
3
2
1
-4

-3

-2

-1

-1
-2
-3

Slika 1:
(iii) Prava p2 iz pramena (slucaj k = 1) zadovoljava uslov da sa grafikom
funkcije y1 ima dvije zajednicke tacke.
(iv) Za prave iz pramena za koje je 1 < k < + vazi da sa grafikom
funkcije y2 ima samo jednu zajednicku tacku.
Razmotrimo sada slucaj k < 0.
Ocigledno je da u ovom slucaju sve prave iz pramena zadovoljavaju uslov
y

p2

3
2
p1

1
-4

-3

-2

-1
-1
-2
-3

Slika 2:

4
da sa grafikom funkcije y2 imaju jednu zajednicku tacku. Konacno rjesenje
zadatka je:
k (, 0] (1, +).
3. Za rjesenja x1 i x2 kvadratne jednacine ax2 + bx + c = 0 vrijedi
x1 + x2 =

b
a

x1 x2 =

c
.
a

Tada je
x1 + x2 = 2 i
Iz uslova zadatka imamo da je x1 =

x22

x1 x2 = k.
pa prethodni sistem postaje

x22 + x2 2 = 0 i x32 = k,
odnosno
(x2 + 2)(x2 1) = 0

i x32 = k.

Iz ovoga vidimo da je x2 = 2 pa je k = 8 ili x2 = 1 i k = 1.

4. Odredimo oblast definisanosti date nejednacine. To je:
x+30

x20

2x + 4 0.

Prema tome, oblast definisanosti ove nejednacine je x 2.

x + 3 + x 2 2x + 4 > 0

x + 3 + x 2 > 2x + 4
p
x + 3 + 2 (x + 3)(x + 2) + x 2 > 2x + 4
p
2 (x + 3)(x + 2) > 3
4(x + 3)(x + 2) > 9

4x2 + 4x 33 > 0
!
1 34

x ,
2
Kako je x 2, to x

1 + 34
, + .
2

1 + 34
, +
2

5
5. Odredimo oblast definisanosti date nejednacine. To je:
9x>0

9 x 6= 1

x2 5x + 4 > 0.

Dakle, x (, 1) (4, 8) (8, 9).

Data nejednacina se svodi na log9x (x2 5x + 4) log9x (9 x). Razmotricemo dva slucaja.

(i) 9 x > 1, tj. ako je x (, 1) (4, 8). Tada je

x2 5x + 4 9 x x2 4x 5 0 (x 5)(x + 1) 0.
Odavde zakljucujemo da je x [1, 5]. S obzirom na to da x
(, 1) (4, 8), imamo da x [1, 1) (4, 5].
(ii) 0 < 9 x < 1, tj. ako x (8, 9). Tada je x2 4x 5 0 pa
x (, 1] [5, +). Kako x (8, 9), to je x (8, 9).

Rjesenja date nejednacine su x [1, 1) (4, 5] (8, 9).

6. Podsjetimo se formula za transformaciju zbira i razlike trigonometrijskih

funkcija u proizvod:

sin + sin = 2 sin +

2 cos 2

sin sin = 2 cos +

2 sin 2
+
cos + cos = 2 cos 2 cos
2

cos cos = 2 sin +

2 sin 2

6
Prebacimo sinuse na lijevu, a kosinuse na desnu stranu jednacine:

cos 7x + sin 8x = cos 3x sin 2x

sin 8x + sin 2x = cos 3x cos 7x
8x 2x
3x + 7x
3x 7x
8x + 2x
cos
= 2 sin
sin
2 sin
2
2
2
2
2 sin 5x cos 3x = 2 sin 5x sin(2x)
sin 5x cos 3x = sin 5x sin 2x

sin 5x(cos 3x sin 2x) = 0

sin 5x = 0 cos 3x sin 2x = 0

5x = k sin( 3x) sin 2x = 0

2

3x + 2x
3x 2x
k
x=
2 cos 2
sin 2
=0
5
2
2

5x
k
cos( ) = 0 sin(
)=0
x=
5
4
2
4
2
x

5x
k
= + k
= k, k Z
x=
5
4
2
2
4
2

5x

k x
= + k
= + k, k Z
x=
5
2
4
2
4

2k
k
x = + 2k x =
+
,k Z
x=
5
2
10
5

Dakle, rjesenje zadatka je

x{
7.

2k
, + 2k,
+
: k Z}
5
2
10
5

2
2

x 50x + y 12y + 645 = 0

z 210 = 50x + 50y + 50

2
x + y 2 62x 12y + 993 = 0

Prvu jednacinu sistema zapisimo kao x2 + y 2 = 50x + 12y 645, a zatim

x2 + y 2 uvrstimo u trecu. Dobijamo:
50x + 12y 645 62x 12y + 993 = 0

12x + 348 = 0
x = 29.

7
Uvrstimo dobijeno u prvu jednacinu pa imamo:
292 + y 2 = 50 29 + 12y 645 = 0

y 2 12y + 841 1450 + 645 = 0

y 2 12y + 36 = 0

y = 6.

Ako uvrstimo dobijeno u drugu jednacinu iz sistema imamo:

z = 210 + 50 29 + 50 6 + 50

z = 2010.

Rjesenje sistema je: (x, y, z) = (29, 6, 2010).

8. Podsjetimo se formula:
sin( ) = sin cos cos sin
cos( ) = cos cos sin sin
sin(30 + ) cos(60 + )
sin(30 + ) + cos(60 + )
[sin 30 cos + cos 30 sin ] [cos 60 cos sin 60 sin ]
=
[sin 30 cos + cos 30 sin ] + [cos 60 cos sin 60 sin ]

L=

1
2
1
2

cos +

3
2
3
2

sin

1
2
1
2

cos +

cos +
sin + cos

3 sin
=
= 3 tan = D.
cos

3
2
3
2

sin
sin

9. Vidi sliku 3.
Trazenoj kruznici poznat je centar, samo treba odrediti poluprecnik. Posto
kruznica treba da dodiruje datu pravu, njen poluprecnik treba da bude
jednak udaljenosti tacke M (3, 5) = M (x0 , y0 ) od prave p : x + y 2 =
0 (Ax + By + C = 0) sto racunamo po formuli
|Ax0 + By0 + C|

A2 + B 2

|1 3 + 1 5 2|

= 3 2.
=
2
2
1 +1

d(M, p) =

8
y
10
8
p

6
M(3,5)
4
T

-4

-2

10

-2
-4

Slika 3: Kruznica odred-ena centrom i tangentom

Kako je r = 3 2 jednacina trazene kruznice je

(x 3)2 + (y 5)2 = (3 2)2 tj.

(x 3)2 + (y 5)2 = 18.

Drugi nacin za dobijanje rjesenja:

Prvi korak je da odredimo tacku dodira kruznice i prave.
Koristicemo cinjenicu da je prava koja prolazi kroz centar kruznice i tacku
dodira normalna na datu pravu p.
Pravu p : x + y = 2 zapisimo u eksplicitnom obliku y = x + 2 odakle vidimo da je njen koeficijent pravca kp = 1 pa ce prava normalna
1
ce oblika
na nju imati koeficijent pravca kn = 1
kp = 1 = 1, tj. bi
y = kn x + n = x + n. Posto ta normala sadrzi i tacku M (3, 5) bice
5 = 1 3 + n tj. n = 2.
Dakle, prava koja sadrzi datu tacku M (3, 5) i normalna je na datu pravu
p : x + y = 2 data je jednacinom n : y = x + 2.
Odredimo tacku presjeka pravih p i n.
x + 2 = x + 2 x = 0 y = x + 2 y = 2.

9
Tacka presjeka pravih je T (0, 2) i ta tacka ce biti i tacka dodira prave
i kruznice pa ce poluprecnik kruznice biti jednak udaljenosti od tacke
M (3, 5) do T (0, 2). Sada je
p
p
r = d(M, T ) = (3 0)2 + (5 2)2 = 32 + 32

= 18 = 3 2
pa je jednacina trazene kruznice

(x 3)2 + (y 5)2 = (3 2)2

(x 3)2 + (y 5)2 = 18.

10. Neka je jednacina trazene kruznice

(x p)2 + (y q)2 = r2

(1)

gdje je C(p, q) centar, a r poluprecnik kruznice (1).

Posto se sve tri date tacke nalaze na kruznici, njihove koordinate zadovoljavaju jednacinu (1) tj. imamo:

2
2
2

(2 p) + (1 q) = r
2
2
2
(6 p) + (1 q) = r

(2 p)2 + (7 q)2 = r2

Dakle, imamo sistem od tri jednacine sa tri nepoznate:

2
2
2

(2 p) + (1 q) = r
2
2
2
(6 p) + (1 q) = r

(2 p)2 + (7 q)2 = r2

Oduzimanjem druge jednacine od prve dobijamo:

(2 p)2 (6 p)2 = 0

4 + 4p + p2 36 + 12p p2 = 0

16p 32 = 0
p = 2.

10
Uvrstavanjem u prvu i trecu jednacinu dobijamo:
16 + (1 q)2 = r2

16 + (7 q)2 = r2 .
Oduzimanjem dobijamo:
(1 q)2 (7 q)2 = 0

1 2q + q 2 (49 14q + q 2 ) = 0

1 2q + q 2 49 + 14q q 2 = 0
12q 48 = 0
q = 4.

Povratkom u jednu od jednacina pocetnog sistema racunamo poluprecnik:

r2 = (2 2)2 + (1 4)2 = 16 + 9 = 25
r = 5.

Tako da je jednacina trazene kruznice:

(x 2)2 + (y 4)2 = 25.
Sredina tetive BC bice tacka M cije koordinate racunamo po formuli
x1 + x2 y1 + y2
,
), pa je trazena sredina tetive je M (2, 4).
M(
2
2
Primijetimo da je dobijena tacka M u stvari centar kruznice tj. da je
tetiva u stvari precnik kruznice.

11
KVALIFIKACIONI ISPIT IZ MATEMATIKE
6. septembar 2010.
1. Uprostiti izraz
13x+x2
x1
3x+(x1)2
x3 1
12x+x2 2x3
1+2x+x2 +2x3

1
x1

2. Odrediti realan broj a tako da se oba korijena jednacine x2 2ax+a2 1 =

0 nalaze u intervalu (2, 4).
3. Rijesiti jednacinu |2x + 1| + |x + 3| = |x + 6|.

4. Rijesiti nejednacinu x 1 x + 2 + 2x 6 < 0.

5. Rijesiti nejednacinu logx x + 12 > 1.

6. Rijesiti jednacinu
logcos x sin x + logsin x cos x = 2.
7. Rijesiti sistem
(
x2 + y 2 = 5
x y = 2.
8. Dokazati jednakost
sin x + sin 3x + sin 5x
= tan 3x.
cos x + cos 3x + cos 5x
9. Izracunati povrsinu trougla ABC ako je a b = 1, c = 3 i = 60 .
10. Odrediti jednacinu kruznice koja prolazi kroz tacke A(3, 5) i B(7, 3), a
centar joj se nalazi na Ox osi.

12

Rjesenja:
1.
13x+x2
x1
3x+(x1)2
x3 1
12x+x2 2x3
1+2x+x2 +2x3

x1
x2 +x+1

1
x1

13x+x2
(x1)(x2 +x+1)
(12x)+x2 (12x)
(1+2x)+x2 (1+2x)

1
x1

(x1)2 1+3xx2 x2 x1
(x1)(x2 +x+1)
(12x)(1+x2 )
(1+2x)(1+x2 )
2
2

(x 2x + 1 + 2x 2x 2)(1 + 2x)
(x 1)(x2 + x + 1)(1 2x)
(x2 + 1)(1 + 2x)
1
(x2 1)(1 + 2x)
= 3
, x R\{1, }
=
3
(x 1)(1 2x)
(x 1)(2x 1)
2
=

2.
(x a)2 1 = 0 (x a 1)(x a + 1) = 0
x=a+1 x=a1

Po uslovu zadatka je
2 < a + 1 < 4 2 < a 1 < 4
tj.
3 < a < 3 1 < a < 5

Odavde zakljucujemo da je a (1, 3).

3. Razlikovacemo nekoliko slucajeva:

(i) x < 6
2x 1 x 3 = x 6
2x = 2
x = 1 ne pripada intervalu (, 6), pa nije rjesenje.
(ii) 6 x < 3
2x 1 x 3 = x + 6
4x = 10
5
x = ne pripada intervalu [6, 3), pa nije rjesenje.
2

13
1
(iii) 3 x <
2
2x 1 + x + 3 = x + 6
2x = 4


1
x = 2 pripada intervalu 3, , pa je rjesenje.
2
1
(iv) x
2
2x + 1 + x + 3 = x + 6
2x = 2


1
x = 1 pripada intervalu , + , pa je rjesenje.
2
4. Odredimo oblast definisanosti date nejednacine. To je:
x10

x+2 0

2x 6 0.

Prema tome, oblast definisanosti ove nejednacine je x 3.

x 1 x + 2 + 2x 6 < 0

x 1 + 2x 6 < x + 2
p
x 1 + 2 (x 1)(2x 6) + 2x 6 < x + 2
p
2 (x 1)(2x 6) < 2x + 9
4(2x2 8x + 6) < 4x2 36x + 81
4x2 + 4x 57 < 0
!

1 58 1 + 58
,
x
2
2

!
1 + 58
.
Kako je x 3, to x 3,
2
"

5. Odredimo oblast definisanosti date nejednacine. To je:

x>0

x 6= 1

x + 12 > 0.

Prema tome, oblast definisanosti ove nejedna

cine je x (0, 1) (1, +).

Data nejednacina je ekvivalentna sa logx x + 12 > logx x. Razlikovacemo

dva slucaja:

14
(i) x > 1. Tada je

x + 12 > x x2 x12 < 0 (x4)(x+3) < 0 x (3, 4).

Kako je x > 1, to je x (1, 4).
(ii) 0 < x < 1. Tada je x2 x 12 > 0, pa x (, 3) (4, +).
Kako je x (0, 1), to x .
Rjesenje je x (1, 4).
6. Logaritamska funkcija loga b je definisana za a R,a > 0 i a 6= 1 dok
je njena oblast definisanosti interval (0, +). Zato je oblast definisanosti
zadatka { x : cos x > 0 cos x 6= 1 sin x > 0 sin x 6= 1} tj.

x (0, ) (2, 2 + ) (4, 4 + ) x (2k, 2k + ).

kZ
2
2
2
2
1
imamo:
Kako je logb a =
loga b
logcos x sin x + logsin x cos x = 2
1
logcos x sin x +
= 2.
logcos x sin x
Uvedimo smjenu t = logcos x sin x
1
=2
t
t2 2t + 1 = 0
t+

(t 1)2 = 0
t = 1.
Vratimo se iz smjene pa dobijamo:

logcos x sin x = 1
cos x = sin x

tan x = 1

x = + k, k Z.
4
[

S obzirom na uslov x
(2k, 2k + ) imamo
2
kZ

x = + 2k, k Z.
4

15
7.

x2 + y 2 = 5
x y = 2

x2 + y 2 = 5
y = 2
x

Uvrstimo drugu jednacinu u prvu pa imamo:

x2 +

4
= 5.
x2

Uvedimo smjenu t = x2
t+

4
= 5 t2 5t + 4 = 0 t1 = 4 t2 = 1.
t

Vratimo se iz smjene:
x1 = 2 x2 = 2 x3 = 1 x4 = 1.
Sad dobijene vrijednosti za x iskoristimo da dobijemo y:
y1 = 1 y2 = 1 y3 = 2 y4 = 2.
Konacno rjesenje sistema je:
(x, y) {(2, 1), (2, 1), (1, 2), (1, 2)}.
8. Podsjetimo se formula:

sin + sin = 2 sin +

2 cos 2
+

sin sin = 2 cos 2 sin 2

cos + cos = 2 cos +

2 cos 2
+
cos cos = 2 sin 2 sin
2

(sin x + sin 5x) + sin 3x

sin x + sin 3x + sin 5x
=
cos x + cos 3x + cos 5x
(cos x + cos 5x) + cos 3x
x5x
2 sin x+5x
+ sin 3x
2 sin 3x cos 2x + sin 3x
2 cos 2
=
=
x+5x
2
cos 3x cos 2x + cos 3x
+
cos
3x
2 cos 2 cos x5x
2
sin 3x(2 cos 2x + 1)
sin 3x
=
=
cos 3x(2 cos 2x + 1)
cos 3x
= tan 3x = D.

L=

16
9. Podsjetimo se:
Kosinusna teorema: Kvadrat jedne stranice trougla jednak je zbiru kvadrata druge dvije stranice umanjen za dvostruki proizvod tih stranica i
kosinusa njima zahvacenog ugla tj.
c2 = a2 + b2 2 a b cos .
Odavde imamo:
c2 = a2 2ab + 2ab + b2 2ab cos

c2 = (a b)2 + 2ab 2ab cos

c2 = (a b)2 + 2ab(1 cos ).

Pa je
c2 (a b)2
2(1 cos )
32 12
ab =
2(1 12 )
91
ab =
2 12

ab =

ab = 8.
I na kraju dobijamo

3
1
1
= 2 3.
P = ab sin = 8
2
2
2
10. Vidi sliku 4.
Trazena kruznica k sadrzi tacke A i B tj. duz AB je tetiva kruznice k
pa ce se njen centar O nalaziti na pravoj s - simetrali duzi AB. Kako se,
po pretpostavci zadatka, centar nalazi na Ox osi to ce se centar nalaziti u
presjeku prave s sa Ox osom.
Odredimo prvo pravu p koja prolazi kroz date tacke A i B po formuli
y y1 =

y2 y1
x2 x1 (x

x1 )

17
y
A(3,5)
5
S(5,4)

B(7,3)

3
2
1
-1

k
1

-1
-2
-3

-4

Slika 4: Kruznica odred-ena tetivom i pravom kroz centar

35
(x 3)
73
1
13
y=
x+ .
2
2

y5=

Simetrala duzi AB je normalna na pravu p pa ce njen koeficijent pravca

1
= 2 a njena jednacina y = 2x + n.
biti ks = 1
kp = 1
2


x1 + x2 y1 + y2
Kako simetrala prolazi kroz srediste S duzi AB cije su koordinate S
,
2
2
tj. S(5, 4) to ce njene koordinate zadovoljavati jednacinu simetrale
4 = 2 5 + n 4 = 10 + n n = 6.
Dakle, jednacina simetrale je y = 2x 6.
Jos ostaje da nad-emo presjecnu tacku simetrale i Ox ose tj. da rijesimo

18
sistem

y = 2x 6
y = 0.

Ocigledno, dobija se (x, y) = (3, 0) za rjesenje ovog sistema pa ce tacka

O(3, 0) biti centar kruznice.
Ostaje jos da izracunamo poluprecnik
p
r = (3 3)2 + (5 0)2 = 5
pa ce jednacina kruznice biti

k : (x 3)2 + y 2 = 25.

19
KVALIFIKACIONI ISPIT IZ MATEMATIKE
23. septembar 2010.
1

.
1. Racionalisati imenilac u razlomku
4
4
2+ 4+ 48+2
2. Rjesenja jednacine x2 + px + q = 0 su x1 i x2 (x1 6= 0, x2 6= 0). Sastaviti
x1 x2
kvadratnu jednacinu kojoj su rjesenja
i
.
x2 x1
3. Rijesiti jednacinu |2 |1 |x||| = 1.

4. Rijesiti nejednacinu x + 1 x 1 + x + 2 < 0.

5. Rijesiti nejednacinu logx 1 x > 1.

6. Rijesiti jednacinu
sin 2x + tan x = 2.
7. Rijesiti sistem

8. Dokazati jednakost

x1 + 2x2 + 3x3 = 0
4x1 + 5x2 + 6x3 = 0

7x1 + 8x2 + 9x3 = 0

cos 4x cos 2x
= tan 3x.
sin 2x sin 4x
9. Dvije kruznice (poluprecnika 3cm i 1cm) dodiruju se spolja. Povucena je
njihova spoljna zajednicka tangenta. Odrediti povrsinu povrsi ogranicene
kruznicama i tangentom.
10. Izracunati povrsinu trougla ABC ako je a + b = 8, c = 7 i = 120.
Napomena: koristiti Kosinusnu i Sinusnu teoremu.

20

Rjesenja:

1. Ako oznacimo sa x = 4 2, dati izraz postaje

1
1
x3 (x 1)
1
2 48
=
= 4 4
=
.
x + x2 + x3 + x4
x 1 + x + x2 + x3
x (x 1)
2

2. Neka je x2 + bx + c = 0 trazena jednacina. Odredimo b i c. Vazi

x2
x1 x2
x1
+
= b

= c,
x2
x1
x2 x1
x21 + x22
= b c = 1,
x2 x1
(x1 + x2 )2 2x1 x2
= b c = 1.
x2 x1

Kako za korijene polazne jednacine vrijedi da je x1 + x2 = p i x1 x2 = q,

to je
p2 2q
= b c = 1.
q
p2 2q
x + 1 = 0.
Trazena jednacina je x2
q

3.
|2 |1 |x||| = 1 2 |1 |x|| = 1 2 |1 |x|| = 1

Ako je 2|1|x|| = 1, tada je |1|x|| = 1, pa je 1|x| = 1 ili 1|x| = 1.

Ako je 1 |x| = 1, tada je x = 0, a ako je 1 |x| = 1, tada je x = 2 ili
x = 2.
Ako je 2 |1 |x|| = 1, tada je 1 |x| = 3 ili 1 |x| = 3. Slucaj
1 |x| = 3 nema rjesenja, a u slucaju |x| = 4 je x = 4 ili x = 4.
4. Odredimo oblast definisanosti date nejednacine. To je:
x+10

x10

x + 2 0.

Prema tome, oblast definisanosti ove nejednacine je x 1.

x+1 x1+ x+2<0

x+1+ x+2< x1
p
x + 1 + 2 (x + 1)(x + 2) + x + 2 < x 1
p
2 (x + 1)(x + 2) < x 4.

21
Kako je x 1, to iz posljednje nejednakosti vidimo da nejednacina nema
rjesenja.
5. Odredimo oblast definisanosti date nejednacine. To je:
x>0

x 6= 1

1x>0

Dakle, x (0, 1).

Data nejednacina se svodi na logx 1 x > logx x. S obzirom da je

x (0, 1), tada je

1 x < x 1 x < x2 x2 + x 1 > 0.

1 5
1 + 5
i x1 =
,
Korijeni ove kvadratne jednacine su x1 =
2
! 2

!
1 + 5
1 5

pa x ,
, + . Kako x (0, 1), to je
2
2
!

1 + 5
,1 .
x
2
6. Treba rijesiti jednacinu sin 2x + tan x = 2.
Primijetimo sljedece:
2 sin x
1
cos2 x = 2 tan x 1
cos x
cos2 x
1
1
= 2 tan x cos2 x+sin2 x = 2 tan x
sin2 x
1 + cos
2x
cos2 x
1
2 tan x
= 2 tan x
=
1 + tan2 x
1 + tan2 x

sin 2x = 2 sin x cos x =

Kada uvrstimo u polaznu jednacinu dobijamo:

2 tan x
+ tan x = 2
1 + tan2 x
2 tan x + tan x(1 + tan2 x) = 2(1 + tan2 x)

2 tan x + tan x + tan3 x 2 2 tan2 x = 0

tan3 x 2 tan2 +3 tan x 2 = 0.

22
Uvedimo smjenu t = tan x
t3 2t2 + 3t 2 = 0

t3 2t2 + 2t + t 1 1 = 0

(t3 1) 2t(t 1) + (t 1) = 0

(t 1)(t2 + t + 1) 2t(t 1) + (t 1) = 0
(t 1)(t2 + t + 1 2t + 1) = 0
(t 1)(t2 t + 2) = 0

t 1 = 0 t2 t + 2 = 0.
Kako jednacina t2 t + 2 = 0 nema realnih rjesenja jedino realno rjesenje
date kubne jednacine je t = 1. Vratimo se iz smjene pa dobijamo
tan x = 1

x = + k, k Z.
4
7. Zadatak cemo rijesiti Gausovim metodom eliminacije

x1 + 2x2 + 3x3 = 0
4x1 + 5x2 + 6x3 = 0

7x1 + 8x2 + 9x3 = 0

x1 + 2x2 + 3x3 = 0

3x2 + 6x3 = 0

6x2 12x3 = 0

x1 + 2x2 + 3x3 = 0

x2 + 2x3 = 0

x2 + 2x3 = 0

Ocigledno, druga i treca jednacina su iste pa ce jedna promjenljiva biti

proizvoljna. Neka je, recimo, x3 = , R. Vratimo se u drugu jednacinu
pa imamo:
x2 = 2.
Ako se vratimo u prvu dobijamo:
x1 + 2(2) + 3 = 0
x1 = .
Konacno rjesenje sistema je:
(x, y, z) {(, 2, ) : R}.

23
8.
) sin( 4x2x
)
2 sin( 4x+2x
cos 4x cos 2x
2
2
=
2x+4x
2x4x
sin 2x sin 4x
2 sin( 2 ) cos( 2 )
2 sin 3x sin x
sin 3x sin x
=
=
2 sin(x) cos(3x)
sin x cos 3x
sin 3x
= tan 3x = D.
=
cos 3x

L=

9. Vidi sliku 5.

3
2
F

E
h

1
C
1

Slika 5: Povrsina ogranicena kruznicama i tangentom

Trazenu povrsinu naci cemo ako od povrsine trapeza ABCD oduzmemo
povrsine kruznih isjecaka ADE i BCE.
Odredimo prvo povrsinu trapeza: Ptrap =

|AD| + |BC|
h, gdje je h visina
2

24
trapeza.
Visinu h odredicemo iz CDF koji je pravougli pa imamo:

h2 = 42 22 = 16 4 = 12 h = 2 3.
Sada je:
Ptrap =

3+1
2 3 = 4 3 Ptrap = 4 3.
2

Trougao CDF je ocigledno polovina jednakostranicnog trougla pa su mu

uglovi F DC = 60 , DCF = 30 i BCD = 120 . Odavde dobijamo
povrsine kruznih isjecaka:
12 120

r2
=
=

360
360
3
r2
32 60
9
3
=
=
=
=
.

360
360
6
2

PBCE =
PADE
Konacno, imamo:

P = Ptrap (PBCE + PADE )

3
)
=4 3( +
3
2

11
=4 3
.
6
10. Podsjetimo se:
Kosinusna teorema: Kvadrat jedne stranice trougla jednak je zbiru kvadrata druge dvije stranice umanjen za dvostruki proizvod tih stranica i
kosinusa njima zahvacenog ugla tj.
c2 = a2 + b2 2 a b cos .
Odavde imamo:
c2 = a2 2ab+2ab + b2 2ab cos

c2 = (a + b)2 2ab 2ab cos

c2 = (a + b)2 2ab(1 + cos ).

25
Odavde imamo:
c2 (a + b)2
2(1 + cos )
72 82
ab =
2(1 12 )
49 64
ab =
1
ab = 15.
ab =

Odavde je:

1
3
1
P = ab sin = 15
2
2
2
15
3.
=
4

26
KVALIFIKACIONI ISPIT IZ MATEMATIKE
8. oktobar 2010.
p
p

1. Dokazati da je vrijednost izraza 11 + 6 2 + 11 6 2 cijeli broj.

2. Za koje a, b, c R funkcija f (x) = ax2 + bx + c, x Z zadovoljava uslov

f (x + y) = f (x) + f (y) + xy?
3. Nacrtati grafik funkcije

2x 7
f (x) = x2 + 1

2x 7

, x < 2
, |x| 2 ,
, x>2

pa odrediti skup {x : f (x) = 0}.

7
x2 16
4. Rijesiti jednacinu
+ x+3=
.
x3
x3

5. Rijesiti nejednacinu log7x (x2 4x 5) < 1.

6. Rijesiti jednacinu

sin x cos x = 1.
7. Rijesiti sistem

8. Dokazati identitet

x1 + 2x2 + 3x3 + 4x4

2x + 3x + 4x + x
1
2
3
4
3x1 + 4x2 + x3 + 2x4

4x1 + x2 + 2x3 + 3x4

= 11
= 12
= 13
= 14

cos 4 + 4 cos 2 + 3 = 8 cos4 .

9. Izracunati stranice a, b i c trougla ako je a + b = 7, = 60 i P = 3 3.

10. Odrediti jednacinu kruznice koja prolazi kroz koordinatni pocetak, a prave
3x 4y + 8 = 0 i 3x + 4y + 8 = 0 su joj tangente.

27

Rjesenja:
1. Potkorijene velicine su pozitivne, pa su oba sabirka pozitivna. Neka je
q
q

11 + 6 2 + 11 6 2 = k > 0 /2
q

k 2 = 11 + 6 2 + 2 (11 6 2)(11 + 6 2) + 11 6 2
p
k 2 = 22 + 2 112 2 36

k 2 = 22 + 2 49
k 2 = 36
Kako je k > 0, to je k = 6.
2.
f (x + y) = a(x + y)2 + b(x + y) + c = a(x2 + 2xy + y 2 ) + b(x + y) + c
= (ax2 + bx + c) + (ay 2 + by 2 + c) + (2axy c)

= f (x) + f (y) + (2axy c)

1
Iz uslova zadatka vidimo da je 2axy c = xy, pa je a = , c = 0 i b R
2
proizvoljan.
3. Grafik date funkcije je prikazan na slici 6.


7
7
{x : f (x) = 0} = , 1, 1,
2
2
4. Odredimo prvo oblast definisanosti date jednacine. To je:
x2 16 0

x3>0

x + 3 0.

Dakle, oblast definisanosti date jednacine je x 4. Rijesimo sada polaznu

28
y
4
3
2
1
-4

-3

-2

-1

-1
-2
-3
-4

Slika 6: Grafik funkcije definisane u zadatku 3

jednacinu.

7
x2 16

+ x+3=
/ x3
x3
x3
p
p
x2 16 + x2 9 = 7 /2

p
x2 16 + 2 (x2 16)(x2 9) + x2 9 = 49
p
2x2 + 2 (x2 16)(x2 9) = 74 / : 2
p
x2 + (x2 16)(x2 9) = 37
p
(x2 16)(x2 9) = 37 x2

Kako je izraz na lijevoj strani

prethodne jednakosti nenegativan, tada

je
37 x2 0, tj. x [ 37, 37]. Kako je x 4, to je x [4, 37].

29
Kvadriranjem lijeve i desne strane prethodne jednacine, ona se svodi na
(x2 16)(x2 9) = 372 74x2 + x4

x4 25x2 + 144 = 372 74x2 + x4

49x2 = 372 122
49x2 = 25 49

x2 = 25 x = 5 x = 5

Rjesenje x = 5 [4, 37], dok rjesenje x = 5 ne pripada oblasti [4, 37].

Konacno rjesenje polazne jednacine je x = 5.
5. Odredimo oblast definisanosti date nejednacine. To je:
7x>0

7 x 6= 1

x2 4x 5 > 0.

Dakle, x (, 1) (5, 6) (6, 7).

Data nejednacina se svodi na log7x (x2 4x 5) < log7x (7 x). Razmotricemo dva slucaja.
(i) 7 x > 1, tj. ako je x (, 1) (5, 6). Tada je
x2 4x 5 < 7 x x2 3x 12 < 0.

57
Rjesenja kvadratne jednacine x 3x12 = 0 su x1 =
i x2 =
2

3 + 57
3 57 3 + 57
. S
. Odavde zakljucujemo da je x
,
2
2
2
!

3 57
, 1
obzirom na to da x (, 1)(5, 6), imamo da x
2
!

3 + 57
5,
.
2
2

2
(ii) 0 < 7 x < 1, tj. !
ako x (6, 7). Tada
! je x 3x 12 > 0, pa

3 57
3 + 57
x ,

, + . Kako x (6, 7), to je

2
2
x (6, 7).
!
!

3 + 57
3 57
(6, 7).
, 1 5,
Rjesenja date nejednacine su x
2
2

30
6.

sin x cos x = 1

2
2
2
cos x
=
sin x
2
2
2

2
sin x cos cos x sin =
4
4
2

sin(x ) = sin sin(x ) = sin

4
4
4
4

x = x =
4
4
4
4

x= x=
2

Dakle, rjesenje je

n
2

o
+ 2k, + 2k, k Z .

7. Zadatak cemo rijesiti Gausovim metodom eliminacije:

x1 + 2x2 + 3x3 + 4x4 = 11

2x + 3x + 4x + x = 12
1
2
3
4

3x
+
4x
+
x
+
2x
1
2
3
4 = 13

4x1 + x2 + 2x3 + 3x4 = 14

x1 + 2x2 + 3x3 + 4x4 = 11

x2 2x3 7x4 = 10

4x3 + 4x4 = 0

4x3 + 36x4 = 40

x1 + 2x2 + 3x3 + 4x4 = 11

x 2x 7x = 10
2
3
4

2x

8x

10x
2
3
4 = 20

7x2 10x3 13x4 = 30

x1 + 2x2 + 3x3 + 4x4 = 11

x2 2x3 7x4 = 10

4x
3 + 4x4 = 0

40x4 = 40

Odavde lako dobijamo: (x1 , x2 , x3 , x4 ) = (2, 1, 1, 1).

31
8.
L = cos 4 + 4 cos 2 + 3
= cos2 2 sin2 2 + 4 cos 2 + 1 + 2

= cos2 2 + cos2 2 + 4 cos 2 + 2

= 2 cos2 2 + 4 cos 2 + 2
= 2(cos2 2 + 2 cos 2 + 1)

= 2((cos2 sin2 )2 + 2(cos2 sin2 ) + 1)

= 2(cos4 2 cos2 sin2 + sin4 + 2 cos2 2 sin2 + 1)

= 2(cos4 2 cos2 sin2 + sin4 + 2 cos2 2 sin2 + cos2 + sin2 )

= 2(cos4 2 cos2 sin2 + sin4 + 3 cos2 sin2 )

= 2(cos4 2 cos2 sin2 + sin4 + 3 cos2 sin2 )

= 2(cos4 2 cos2 sin2 + sin2 (sin2 1) + 3 cos2 )

= 2(cos4 2 cos2 sin2 + sin2 ( cos2 ) + 3 cos2 )
= 2(cos4 2 cos2 sin2 sin2 cos2 + 3 cos2 )

= 2(cos4 3 cos2 sin2 + 3 cos2 )

= 2(cos4 3 cos2 (sin2 1))
= 2(cos4 + 3 cos2 cos2 )
= 2(cos4 + 3 cos4 )
= 2(4 cos4 )
= 8 cos4 = D
9. Kako je

3
1
1
P = ab sin = ab
=3 3
2
2
2

to je
a b = 12,
pa dobijamo sistem
(

a b = 12
a+b=7

32
koji ima dva rjesenja:
(a, b) = (4, 3) (a, b) = (3, 4).
Da bismo izracunali trecu stranicu iskoristicemo Kosinusnu teoremu:
c2 = a2 + b2 2ab cos .
c2 = 42 + 32 2 4 3 cos 60
c2 = 16 + 9 24 21
c2 =13
c = 13
Dakle, zadatak ima dva rjesenja:

(a, b, c) = (4, 3, 13) (a, b, c) = (3, 4, 13).

10. Vidi sliku 7.
Ocigledno, centar trazene kruznice ce se nalaziti na Ox osi pa mozemo
uzeti da je C(p, q) = C(p, 0) centar. Takod-e, sa slike 7 se 
vidi dace
8
zadatak imati dva rjesenja i to jedna kruznica kod koje je p , 0 i
3
druga kod koje je p > 0.
U svakom slucaju kako kruznica prolazi kroz O(0, 0) i dodiruje date prave
a i b to udaljenost d(C, O) mora biti jednaka d(C, a).
Dakle,
|3p + 8|
= d(C, O) = |p|.
d(C, a) =
32 + 42
Rijesicemo ovu jednakost za dva uocena slucaja:
(i) ako je p > 0 tada je p = 4.


8
(ii) ako je p , 0 onda je p = 1.
3
Zadatak ima dva rjesenja:
k1 : (x + 1)2 + y 2 = 1 k2 : (x 4)2 + y 2 = 16.

33

3x
a:

y+
-4

8=

(0,2)

(- 83 ,0)

O2 (-1,0)

O 1(4,0)

(0,-2)

b:
3

x+

4y
+

8=

Slika 7: Dva rjesenja istog zadatka

.

34
KVALIFIKACIONI ISPIT IZ MATEMATIKE
4. jul 2011.
1. Uprostiti racionalni izraz
 2
2a  a3 1
4
: 2

+
.
2
2
a a 1a
2a + 2a a 1

2. Odrediti vrijednost realnog parametra k u kvadratnoj jednacini

x2 4x + 3(k 1) = 0 tako da za njene korijene vrijedi x1 3x2 = 0.
 
1
= x2 , (x 6= 0) odrediti f (2).
3. Ako je f (x) + 3f
x
4. Odrediti k tako da je ispunjena nejednakost:
 2

 x + kx + 1 


 x2 + x + 1  < 2
za svako x R.

5. Rijesiti jednacinu
4x+

x2 2

5 2x1+

x2 2

=6.

6. Rijesiti jednacinu
3 sin2 x 2 cos2 x 15 sin x + 12 = 0.
7. Dokazati jednakost


 2 cos 2 + 1

sin
+ =
.
sin
3
3
4

8. Odrediti stranice i povrsinu trougla ako je a = 5 2, b + c = 20, = 135.

9. Rijesiti sistem
(

x+y+2=0
x2 + y 2 2x + 2y = 2

a zatim dati geometrijsku interpretaciju.

10. Provjeriti da tacka A(3,0) lezi unutar kruznice x2 + y 2 4x + 2y + 1 = 0.

Napisati jednacinu prave na kojoj lezi ona tetiva kruznice kojoj je tacka
A srediste.

35

Rjesenja:
1.
2a  a3 1
4
2
: 2

+
a2 a 1 a2
2a + 2a a 1

2
2a  2a2 + 2a
4
=
3
+ 2
+
a(a 1) a 1
a 1
a1


2
2a
4
2a(a + 1)
+
+
=

2
a(a 1) (a 1)(a + 1)
(a 1)(a + a + 1) a 1
2a(a + 1)
4
2a + 2 + 2a2

+
=
2
a(a 1)(a + 1) (a 1)(a + a + 1) a 1
2a(a + 1)
4
2(a2 + a + 1)

+
=
a(a 1)(a + 1) (a 1)(a2 + a + 1) a 1
4
4a
4 + 4a 4
4
+
=
(a 6= 0, a 6= 1)
=
=
2
2
(a 1)
a1
(a 1)
(a 1)2


2. Za korijene kvadratne jednacine x2 4x + 3(k 1) = 0 vrijedi da je

x1 + x2 = 4 i x1 x2 = 3(k 1).

(2)

Iz uslova zadatka x1 3x2 = 0 dobijamo da je x1 = 3x2 . Iz toga i jednacine

(2) dobijamo da je x2 = 1, x1 = 3 i 3 = 3(k 1). Odavde zakljucujemo
da je k = 2.
3. Za x = 2 i x =

odnosno

1
respektivno, polazna jednacina postaje
2
1
= 4,
f (2) + 3f
2
1

(3)

1
.
(4)
2
4
Ako pomnozimo jednacinu (4) sa (-3) i dodamo jednacini (3) dobijamo
f

8f (2) = 4
4. Prisjetimo se sljedeceg:

+ 3f (2) =

13
13
3
8f (2) =
f (2) = .
4
4
32

36
Kvadratna funkcija ax2 + bx + c je veca od nule, ako je a > 0 i
D = b2 4ac < 0.
Iz toga zakljucujemo da je kvadratna funkcija x2 +x+1 pozitivna za svako
x R, pa polazna nejednacina postaje
|x2 + kx + 1|
<2
x2 + x + 1
|x2 + kx + 1| < 2x2 + 2x + 2

2x2 2x 2 < x2 + kx + 1 < 2x2 + 2x + 2.

Rijesimo nejednacinu
2x2 2x 2 < x2 + kx + 1 < 2x2 + 2x + 2.

(5)

Prvo cemo rijesiti nejednacinu

2x2 2x 2 < x2 + kx + 1

3x2 + (k + 2)x + 3 > 0.

Kvadratna funkcija 3x2 + (k + 2)x + 3 ce biti pozitivna ako je njena

diskriminanta D < 0. Dakle
(k + 2)2 36 < 0 (k + 8)(k 4) < 0,
pa su rjesenja nejednacine k (8, 4).
Rijesimo desnu stranu nejednakosti (5).
x2 + kx + 1 < 2x2 + 2x + 2
x2 (k 2)x + 1 > 0
Kao i u prethodnom slucaju zakljucujemo da je
(k 2)2 4 < 0 k(k 4) < 0,
pa su rjesenja ove nejednacine k (0, 4).
Konacno rjesenje ce biti presjek rjesenja lijeve i desne strane nejednacine
(5) tj. k (0, 4).

37
5. Polazna jednacina je ekvivalentna sa
4x+

x2 2

5 x+x2 2
=6.
2
2

(6)

Ako uvedemo smjenu t = 2x+ x 2 , jednacina (6) se svodi na kvadratnu

jednacinu:
2t2 5t 12 = 0.
3
Rjesenja posljednje jednacine su t1 = 4 i t2 = . Ako vratimo smjenu
2
dobijamo

2
2x+ x 2 = 22 ,
2x+
Slucaj 2x+
2x+

x2 2

x2 2

x2 2

3
= .
2

= 23 je nemoguc.
= 22 x +

Da bismo rijesili jednacinu

p
p
x2 2 = 2
x2 2 = 2 x.

p
x2 2 = 2 x

(7)

x2 2 0

(8)

postavimo uslove koje ona treba da ispunjava. Ti uslovi su:

i
2 x 0.
(9)

+),
a iz uslova (9) x 2.
Iz uslova (8) vidimo da x (, 2] [ 2,
Njihovim presjekom dobijamo da x (, 2] [ 2, 2]. Sada mozemo
da kvadriramo jednacinu (7). Kvadriranjem dobijamo
x2 2 = x2 4x + 4
4x = 6

3
x = (, 2] [ 2, 2].
2
6. Podsjetimo se osnovnog trigonometrijskog identiteta:

38
sin2 + cos2 = 1 .

Sada je:
3 sin2 x 2 cos2 x 15 sin x + 12 = 0

3 sin2 x 2(1 sin2 x) 15 sin x + 12 = 0

3 sin2 x 2 + 2 sin2 x 15 sin x + 12 = 0

5 sin2 x 15 sin x + 10 = 0

5(sin x)2 15(sin x) + 10 = 0/

1
5

(sin x)2 3(sin x) + 2 = 0

Uvodimo smjenu t = sin x.
t2 3t + 2 = 0
Rjesenja ove kvadratne jednacine su
t1 = 2 t2 = 1.
Nakon povratka iz smjene dobijamo:
sin x = 2 sin x = 1.
Ocigledno, prva jednacina nema rjesenja pa su konacna rjesenja brojevi
oblika:
x=

+ 2k, k Z.
2

39
7. Primjenjujuci adicione formule dobijamo:

) sin( + )
3
3

= (sin cos cos sin )(sin cos + cos sin )

3
3
3
3

1
1
3
3
=(
cos sin )(
cos + sin )
2
2
2
2

1
= ( 3 cos sin )( 3 cos + sin )
4
1
= (( 3 cos )2 (sin )2 )
4
1
= (3 cos2 sin2 )
4
1
= (2 cos2 + 1 sin2 sin2 )
4
1
= (2(cos2 sin2 ) + 1)
4
1
= (2 cos 2 + 1)
4
= D.

L = sin(

8. Kako je b + c = 20 c = 20 b.
Podsjetimo se Kosinusne teoreme:
c2 = a2 + b2 2ab cos .

(20 b)2 = (5 2)2 + b2 2(5 2)b cos 135

400 40b + b2 = 50 + b2 + 10b

50b = 350
b=7
Odavde slijedi:

c = 20 b = 20 7 c = 13

40
Sada je

1
2
1
ab sin = 5 2 7
2
2
2
35
.
P =
2

P =

9.

x+y+2=0
x2 + y 2 2x + 2y = 2

y = x 2
x2 + y 2 2x + 2y = 2

Uvrstimo prvu jednacinu u drugu:

((2 + y))2 + y 2 2((2 + y)) + 2y = 2
Nakon sred-ivanja dobijamo kvadratnu jednacinu:
y 2 + 4y + 3 = 0
Njena rjesenja su
y1 = 1 y2 = 3.
Konacno, rjesenja sistema su ured-eni parovi: (1, 1)i(1, 3).
Geometrijska interpretacija:
Ocigledno je dati sistem ekvivalentan sljedecem:
(
y = x 2
(x 1)2 + (y + 1)2 = 4
sto geometrijski predstavlja pravu i kruznicu, kao na slici 8.
10. Opsta jednacina kruznice je:
k : (x p)2 + (y q)2 = r2 .
Sada je:
x2 + y 2 4x + 2y + 1 = 0

x2 4x + 4 4 + y 2 + 2y + 1 = 0

(x 2)2 + (y + 1)2 = 4

41
y
2

y=
-x

-2

-1
-2
(-1,1)

1
-1

2
(1,-1)

-2
-3
(1,-3)

Slika 8:
Dakle, centar kruznice je C(2, 1) a poluprecnik je r = 2.
Tacka ce se nalaziti u
pkruznici ako je d(C, A) <r.
Kako je d(C, A) = (2 3)2 + (1 0)2 = 2 < 2 tacka se nalazi u
unutrasnjosti kruznice, sto se vidi i sa slike 9.
Odredimo jednacinu prave kroz tacke A i C.
x2
y y0
=
32
y1 y0
x x0
y (1)

=
x1 x0
0 (1)
y = x 3.
p:

Odavde vidimo da koeficijent pravca prave p iznosi kp = 1 pa ce svaka

prava q normalna na pravu p imati koeficijent pravca kq = 1 tj. imace
jednacinu q : y = x + n. a kako ona sadrzi tacku A(3, 0) to je n = 3 pa
je trazena prava q : y = x + 3.

42

:y

-3

1
A(3,0)
-1

1
-1

C(2,-1)

q
:y

-2

=
-x
+

-3

Slika 9: Kruznica i tacka

.

43
KVALIFIKACIONI ISPIT IZ MATEMATIKE
5. septembar 2011.
1. Uprostiti izraz


a3
a2
2
a + b a + 2ab + b2

 

a
a2
:
,

a + b a2 b 2

a zatim izracunati njegovu vrijednost za a = 2, 5 i b = 0, 5.

2. Rjesenja jednacine 8x2 2px + p = 0 su reciprocna rjesenjima jednacine
9x2 9qx + q = 0. Odrediti p i q.
3. Rijesiti jednacinu |x2 + x 2| + |x2 x 2| = 2.
4. Rijesiti nejednacinu

3x2 + 6x 9
x + 1.
2x + 1

5. Rijesiti jednacinu
log3 (9x + 9) = x + log3 (28 2 3x )
u skupu realnih brojeva.
6. Rijesiti jednacinu sin3 x sin x + cos3 x cos x = 0.
7. Rijesiti sistem jednacina

3x2 + 2xy + 2y 2 + 3x 4y = 0
2x y + 5 = 0.
8. Ako je + + = , dokazati da je
sin 2 + sin 2 + sin 2 = 4 sin sin sin .

9. U trouglu
ABC dato je = 45 , = 60 i poluprecnik opisanog kruga je
R = 2 6. Odrediti treci ugao i duzine stranica trougla.

10. Izracunati povrsinu presjeka dva kruga koji se nalaze uistoj ravni, ciji su
poluprecnici jednaki 2, a razdaljina njhovih centara je 12.

44

Rjesenja:
1.
 

a2
a
a3
a2
:

a + b a2 + 2ab + b2
a + b a2 b 2

 2


a
a
a3
a2
=
:

a + b (a + b)2
a + b (a b)(a + b)



 3
a2 ab a2
a + a2 b a3
:
=
(a + b)2
(a + b)(a b)
a2 b
(a + b)(a b)
=

(a + b)2
ab
a(b a)
(a, b 6= 0, a 6= b)
=
a+b

Za a = 2, 5 i b = 0, 5 vrijednost polaznog izraza je

15
.
4

2. Neka su x1 i x2 rjesenja jednacine 8x2 2px + p = 0. Za njih vrijedi da je

x1 + x2 =

p
4

i x1 x2 =

p
.
8

Kako su rjesenja jednacine 9x2 9qx+q = 0 reciprocna rjesenjima jednacine

8x2 2px + p = 0, tada vrijedi
1
1 1
q
1
+
=q

=
x1
x2
x1 x2
9
p
x1 + x2
= p4 = 2 q = 2
x1 x2
8
p
9
9

=
p = 36.
x1 x2 =
2
8
2
3. Razlikovacemo cetiri slucaja:
(i)
x2 + x 2 0 x2 x 2 0

(x + 2)(x 1) 0 (x 2)(x + 1) 0
x (, 2] [1, +) x (, 1] [2, +)

45
D1 = (, 2] [2, +)
Rijesimo sada jednacinu.
x2 + x 2 + x2 x 2 = 2 x2 = 3

Rjesenja ove kvadratne jednacine x1 = 3 i x2 = 3 ne pripadaju

D1 , pa nisu rjesenja jednacine.
(ii)
x2 + x 2 0 x2 x 2 < 0

(x + 2)(x 1) 0 (x 2)(x + 1) < 0

x (, 2] [1, +) x (1, 2)
D2 = [1, 2).

Rijesimo sada jednacinu.

x2 + x 2 x2 + x + 2 = 2 x = 1 D2
x = 1 je rjesenje jednacine.
(iii)
x2 + x 2 < 0 x2 x 2 0

(x + 2)(x 1) < 0 (x 2)(x + 1) 0

x (2, 1) x (, 1] [2, +)
D3 = (2, 1]

Rijesimo sada jednacinu.

x2 x + 2 + x2 x 2 = 2 x = 1 D3
(iv)

x = 1 je rjesenje jednacine.
x2 + x 2 < 0 x2 x 2 < 0
(x + 2)(x 1) < 0 (x 2)(x + 1) 0
x (2, 1) x (1, 2)
D4 = (1, 1)

46
Rijesimo sada jednacinu.
x2 x + 2 x2 + x + 2 = 2 x2 = 1
Rjesenja ove kvadratne jednacine x3 = 1 i x4 = 1 ne pripadaju D4 ,
pa nisu rjesenja jednacine.
4. Polazna nejednacina je ekvivalentna sa nejednacinom
3x2 + 6x 9 (x + 1)(2x + 1)
0
2x + 1
x2 + 3x 10

0
2x + 1
(x + 5)(x 2)

0
2x + 1




(, 5)
5, 21
12 , 2
x+5
+
+
2x+1
+
x+2
(x + 5)(x 2)
+
2x + 1


1
Rjesenje nejednacine je x 5,
[2, +).
2

(2, +)
+
+
+
+

5. Odredimo oblast definisanosti date jednacine. To je:

28 2 3x > 0 3x < 14 D : x < log3 14.
Rijesimo sada datu jednacinu.
log3 (9x + 9) = log3 (28 3x 2 9x )
9x + 9 = 28 3x 2 9x
3 9x 28 3x + 9 = 0

Ako uvedemo smjenu 3x = t, prethodna jednakost se svodi na

3t2 28t + 9 = 0 (t 9)(3t 1) = 0
1
t=9 t=
3
Ako je t = 9, tada je x = 2 D, a ako je t = 31 , tada je x = 1 D.

47
6.

sin3 x sin x + cos3 x cos x = 0

sin x(sin2 x 1) + cos x(cos2 x 1) = 0

sin x( cos2 x) + cos x( sin2 x) = 0

sin x cos2 x + cos x sin2 x = 0

sin x cos x(cos x + sin x) = 0

2
sin x cos x = 0/ 2 sin x + cos x = 0/
2

2
2
2 sin x cos x = 0 sin x
+ cos x
=0
2
2

sin 2x = 0 sin x cos + cos x sin = 0

4
4

sin 2x = 0 sin(x + ) = 0
4

2x = k x + = k
4

k
x = + k
x=
2
4
7
k
x=
+ k, k Z.
x=
2
4

Drugo rjesenje:

Uocimo zbir kubova:

A3 + B 3 = (A + B)(A2 AB + B 2 )

48
sin3 x sin x + cos3 x cos x = 0

sin3 x + cos3 x sin x cos x = 0

(sin x + cos x)(sin2 x + sin x cos x + cos2 x) (sin x + cos x) = 0

(sin x + cos x)(sin2 x + sin x cos x + cos2 x 1) = 0
(sin x + cos x)(sin x cos x) = 0

sin x + cos x = 0 sin x cos x = 0

sin x + sin(x + ) = 0 sin x = 0 cos x = 0

2
x x 2
x + x + 2

cos
= 0 x = k x = + k
2 sin
2
2
2

= 0 x = k x = + k
2 sin(x + ) cos
4
4
2

sin(x + ) = 0 x = k x = + k
4
2

x + = k x = k x = + k
4
2

+ k x = k x = + k
x=
4
2
k
7
+ k x =
, k Z.
x=
4
2
(
(
3x2 + 2xy + 2y 2 + 3x 4y = 0,
3x2 + 2xy + 2y 2 + 3x 4y = 0,
7.

2x y + 5 = 0
y = 2x + 5
Uvrstimo drugu jednacinu u prvu:
3x2 + 2x(2x + 5) + 2(2x + 5)2 + 3x 4(2x + 5) = 0

3x2 + 4x2 + 10x + 2(4x2 + 20x + 25) + 3x 8x 20) = 0

3x2 + 4x2 + 10x + 8x2 + 40x + 50 + 3x 8x 20 = 0
15x2 + 45x + 30 = 0

x2 + 3x + 2 = 0
x1 = 1 x2 = 2

Odavde povratkom u drugu jednacinu dobijamo dva rjesenja sistema:

(x, y) {(1, 3), (2, 1)}.

49
8.
L = sin 2 + sin 2 + sin 2
= 2 sin( + ) cos( ) + sin 2

= 2 sin( ) cos( ) + 2 sin cos

= 2 sin() cos( ) + 2 sin cos

= 2 sin (cos( ) + cos )

+
cos
= 2 sin 2 cos
2
2

= 4 sin cos( ) cos( )

2
2
= 4 sin sin sin = D.
9. Kako je zbir uglova u trouglu jednak 180 to je
+ + = 180
= 180 45 60
= 75 .

Za odred-ivanje duzina stranica iskoristicemo Sinusnu teoremu:

a
b
c
=
=
= 2R
sin
sin
sin

Odavde je a = 2R sin = 2 2 6 sin 45

= 4 3.

Slicno, b = 2R sin =
6 2
2 2 6sin 60 =
i c = 2R sin = 2 2 6 sin 75 = 2(3 + 3).
10. Neka su A i B tacke presjeka dvije kruznice, a O1 centar prve i O2 centar
druge kruznice. Neka je tacka S srediste duzi O1 O2 .
Tada je

1
1
12 = 3.
|SO1 | = |O1 O2 | =
2
2
Primijetimo pravougli trougao O1 SA. Odatle je
q

|AS| = 22 ( 3)2 = 1.

50

P1

A
2
O1

2
O2

S
B

12

Slika 10: Presjek dvije kruznice

Kako je |AB| = 2|AS| = 2 to je trougao ABO1 jednakostranicni pa je

AO1 B = .
3
Oznacimo sa P povrsinu presjeka dva kruga koju treba da izracunamo.
Ta povrsina sastoji se od dva jednaka kruzna odsjecka nad tetivom AB.
Odatle je
!

22 3
2
22 3
=
2 3 3 .

P = 2P1 = 2
2
4
3

51
KVALIFIKACIONI ISPIT IZ MATEMATIKE
27. septembar 2011.
1. Uprostiti algebarski izraz


a a2
2a2 + 2a + 2 a4 a
a
2

,
2
3
a1
a 1
a +1
2
a1
pa izracunati njegovu vrijednost za a = 2011.
2. Date su familije funkcija y = (2m 5)x + 7 i y = (10 m)x 3. Za koje
su vrijednosti parametra m grafici ovih funkcija paralelni?
3. Za koje je vrijednosti realnog parametra a razlika korijena jednacine
2x2 (a + 1)x + a 1 = 0
jednaka njihovom proizvodu?
4. Rijesiti nejednacinu
(x2 6x)2 81.
5. Rijesiti sistem jednacina
log3 x + log3 y = 2 + log3 2
log9 (x + y) = 1.
6. Rijesiti jednacinu sin x2 + cos x = 1.
7. Rijesiti sistem
(

x2 + y 2 = 2(xy + 2)
x + y = 6.

1 + sin x
1 + sin x
=
1 sin x
| cos x|.

9. U trouglu ABC je b = 6, c = 3 + 3 i = . Odredite stranicu a i

4
ugao .
8. Dokazati identitet

10. Prava 3x + y 6 = 0 sijece kruznicu x2 + y 2 6x 4y + 8 = 0. Odrediti

duzinu tetive i nacrtati sliku.

52

Rjesenja:
1.

a a2
2a2 + 2a + 2 a4 a
a
2

: 3

2
a1
a 1
a +1
2
a1


a(1 a)
2
2(a2 + a + 1) a(a 1)(a2 + a + 1)
a
=

a 1 (a 1)(a + 1) (a + 1)(a2 a + 1)
2
a1


a(1 a)
2(a2 + a + 1) (a + 1)(a2 a + 1)
a
2

=
a 1 (a 1)(a + 1) a(a 1)(a2 + a + 1)
2
a1


a(1 a)
2(a2 a + 1)
a
2

=
a1
a(a 1)2
2
a1
2a2 2a 2a2 + 2a 2 a(1 a)
a
=

2
a(a 1)
2
a1
a(a 1)
a
2

=
a(a 1)2
2
a1
a
1a
1

=
= 1 (a 6= 0, a 6= 1)
=
a1 a1
a1


Vrijednost izraza za a = 2011 je -1.

2.
y = (2m 5)x + 7 k1 = 2m 1
y = (10 m)x 3 k2 = 10 m
Uslov paralelnosti je k1 = k2 , pa odatle dobijamo da je m = 5.
3. Za korijene date kvadratne jednacine vrijedi
x1 + x2 =

a+1
2

x1 x2 =

a1
.
2

(10)

Uslov zadatka je x1 x2 = x1 x2 . Iz jednakosti (10) i uslova zadatka

dobijamo sistem:
a+1
2
a1
,
x1 x2 =
2
x1 + x2 =

53
1
a1
a 1
a
= ,
odakle slijedi da je x1 = i x2 = . Iz uslova zadatka je
2
2
2
2 2
odnosno a = 2.
4.
(x2 6x)2 81 0

(x2 6x 9)(x2 6x + 9) 0
(x2 6x 9)(x 3)2 0

Odredimo korijene kvadratne jednacine x2 6x 9. Vijetovim formulama

nalazimo da su rjesenja kvadratne jednacine x2 6x 9 = 0

x1 = 3 + 3 2 i x2 = 3 3 2.
Tada je
(x2 6x 9)(x 3)2 0

(x (3 + 3 2))(x (3 3 2))(x 3)2 0

Kako je izraz (x 3)2 nenegativan
nalazimo
da je rjesenje polazne ne

jednacine x (, 3 3 2] [3 + 3 2, +) {3}.
5.
log3 x + log3 y
log9 (x + y)
log3 xy
log9 (x + y)
xy
x+y =9
x(9 x) = 18

=
=
=
=
=

2 + log3 2
1
log3 9 2
log9 9
18
y =9x
x2 9x + 18 = 0
(x 3)(x 6) = 0

Iz posljednjeg zakljucujemo da je x1 = 6 i x2 = 3, pa su rjesenja polaznog

sistema {(3, 6), (6, 3)}.

54
6.
x
+ cos x = 1
2
x
sin + cos x 1 = 0
2
x
x
x
sin + cos2 sin2 1 = 0
2
2
2
x
x
sin 2 sin2 = 0
2
2
x
x
sin (1 2 sin ) = 0
2
2
x
x
sin = 0 1 2 sin = 0
2
2
x
x
1
= k sin =
2
2
2

x
5
x
+ 2k
x = 2k = + 2k =
2
6
2
6

5
x = 2k x = + 4k x =
+ 4k
3
3
sin

(
x2 + y 2 = 2(xy + 2)
7.
x+y =6

x2 + y 2 = 2(xy + 2)
y =6x

Drugu jednacinu uvrstimo u prvu:

x2 + (6 x)2 = 2(x(6 x) + 2)

x2 + 36 12x + x2 = 2(6x x2 + 2)
x2 + 36 12x + x2 = 12x 2x2 + 4
4x2 24x + 32 = 0

x2 6x + 8 = 0 x1 = 4 x2 = 2

Vratimo se u drugu jednacinu pa dobijamo

y1 = 2 y2 = 4.
Dakle, zadatak ima dva rjesenja: (4, 2) i (2, 4).

55
8.
r

1 + sin x 1 + sin x
1 sin x 1 + sin x
s
r
(1 + sin x)2
(1 + sin x)2
=
=
2
cos2 x
1 sin x

L=

1 + sin x
=
1 sin x

1 + sin x
|1 + sin x|
=
=D
| cos x|
| cos x|

jer je 1 + sin x 0 x R.
9. Na osnovu Kosinusne teoreme imamo:
a2 = b2 + c2 2bc cos

a2 = ( 6)2 + (3 + 3)2 2 6(3 + 3) cos

4

2
2
2 6 3
a2 = 6 + 9 + 6 3 + 3 2 3 6
2
2

a2 = 18 + 6 3 6 3 6
a2 = 12

a=2 3

Na osnovu Sinusne teoreme je:

b
a
=
sin
sin
1
sin =
2

= .
6
10. Transformisimo jednacinu kruznice u standardni oblik:
x2 + y 2 6x 4y + 8 = 0

x2 6x + 9 9 + y 2 4y + 4 4 + 8 = 0
(x 3)2 + (y 2)2 = 5

Ocigledno je da se radi o kruznici poluprecnika

kao sto je prikazano na slici 11.

5 sa centrom u C(3, 2),

56
y
6
5
4
3

(1,3)
(3,2)

1
-1

-1
-2

y = -3x + 6

-3

Slika 11: Kruznica i tetiva

Ako jednacinu prave transformisemo u y = 6 3x i uvrstimo u prvu,
imamo:
x2 + (6 3x)2 6x 4(6 3x) + 8 = 0

x2 + 36 36x + 9x2 6x 24 + 12x + 8 = 0

10x2 30x + 20 = 0

x2 3x + 2 = 0
x1 = 2 x2 = 1.

Vratimo se sa dobijenim u jednacinu y = 6 3x pa dobijamo:

y1 = 0 y2 = 3.
Dakle, tacke presjeka su: (2, 0) i (1, 3) pa je trazena duzina tetive

10.

57
KVALIFIKACIONI ISPIT IZ MATEMATIKE
02. jul 2012.
1. Uprostiti racionalni izraz


2a2
1
1
1
1
:
:
+ 2
3
,

a + b a b3 a2 + ab + b2
a2 b 2
a +a
pa odrediti njegovu vrijednost za a =

3
i b = 2012.
2

15
2. Odrediti parametar a tako da jedan korijen jednacine x2 x + a = 0
4
bude kvadrat drugog korijena.
3. Dat je skup funkcija f (x) = ax2 + bx + c. Odrediti koeficijente a, b i c
tako da vazi f (2) = 0, f (3) = 7 i f (2) = 12, a zatim skicirati grafik te
funkcije.
3x2 17x + 18
2.
x2 5x + 4
2
= x + 1.
5. Rijesiti jednacinu log2 (4x + 16)
log5 4

4. Rijesiti nejednacinu

6. Rijesiti jednacinu sin x + sin 2x + sin 3x = 1 + cos x + cos 2x.

7. Dokazati jednakost
sin + sin + sin = 4 cos

cos cos
2
2
2

ako je + + = 180 .
8. Rijesiti sistem jednacina
x + x y + y = 11
x2 y + x y 2 = 30.
9. Odrediti nepoznate stranice trougla ako je
b a = 1, c = 13 i = 120 .
10. Data je duz AB, duzine 12 cm. Izracunati povrsinu presjeka kruga cija
je data duz precnik i jednakostranicnog trougla cija je data duz jedna
stranica. Krug i trougao leze u jednoj ravni.

58

Rjesenja:
1.


2a2
1
1
1
1
:
:
+ 2
3

a + b a b3 a2 + ab + b2
a2 b 2
a +a

 2
1
1
1
a b2
2
2
=
+ 2

(a
+
ab
+
b
)

2
2
2
a + b (a b)(a + ab + b )
2a
a +a


1
(a b)(a + b)
1
1
=

+ 2

a+b ab
2a2
a +a


(a b)(a + b)
1
ab+a+b

+ 2
=
2
(a + b)(a b)
2a
a +a
2a
1
1
1
= 2 +
= +
2a
a(a + 1)
a a(a + 1)
a 1 + 1
1
=
=
, a 6= b, a 6= 0
a(a + 1)
a+1
2
3
, b = 2012 je .
2
5
15
2. Za korijene kvadratne jednacine x2 x + a = 0 vazi
4
Vrijednost izraza za a =

x1 + x2 =
Iz uslova x1 = x22 i x1 + x2 =
x22

15
4

x1 x2 = a.

15
je
4

15
=0
+ x2
4

5
x2 +
2



3
x2
= 0.
2

3
5
Odavde je x2 = ili x2 = . Tada iz uslova x1 x2 = a dobijamo da je
2
2
125
27
a=
ili a =
.
8
8
3. Iz uslova zadatka je
f (2) = 0 4a + 2b + c = 0
f (3) = 7 9a + 3b + c = 7

59
f (2) = 12 4a 2b + c = 12.
Da bi odredili nepoznate koeficijente rijesicemo sistem jednacina
4a + 2b + c = 0

(11)

9a + 3b + c = 7

(12)

4a 2b + c = 12

(13)

Ako jedancinu (11) pomnozimo sa (1) i dodamo jednacinama (12) i (13)

dobijamo
4a + 2b + c = 0
5a + b = 7
4b = 12.
Odavde je b = 3, a = 2 i c = 2 pa je trazena funkcija oblika f (x) =
2x2 3x 2. Grafik te funkcije dat je na slici
y
3
2
1
A(- 12 ,0)
-3

-2

B(-2,0 )

-1

-1
-2
-3
T( 34 ,- 258 )
-4

Slika 12: Grafik parabole

60
4. Polazna nejednacina se svodi na:
3x2 17x + 18
20
x2 5x + 4
3x2 17x + 18 2x2 + 10x 8

0
x2 5x + 4
x2 7x + 10
2
0
x 5x + 4
(x 2)(x 5)

0.
(x 1)(x 4)
x-1
x-2
x-4
x-5
(x 5)(x 2)
(x 1)(x 4)

(, 1)
-

(1, 2)
+
-

(2, 4)
+
+
-

(4, 5)
+
+
+
-

(5, +)
+
+
+
+

Rjesenje polazne nejednacine je x (1, 2] (4, 5].

5. Koriscenjem osobina logaritamske funkcije polazna jednacina postaje
log2 (4x + 16) 2 log4 5 = x + 1
log2 (4x + 16) 2 log22 5 = x + 1
2
log2 (4x + 16) log2 5 = x + 1
2
4x + 16
log2
= x + 1.
5
Iz posljednje jednacine je
4x + 16
= 2x+1
5
4x + 16 = 5 2x+1

4x 10 2x + 16 = 0.
Ako uvedemo smjenu 2x = t, tada je

t2 10t + 16 = 0 (t 2)(t 8) = 0.

61
Odavde dobijamo da je t = 2 ili t = 8. Kako je 2x = t, to su rjesenja
polazne jednacine x = 1 i x = 3.

6.
sin x + sin 2x + sin 3x = 1 + cos x + cos 2x
sin x + sin 3x + sin 2x = 1 + cos 2x + cos x
Podsjetimo se formula:

sin + sin = 2 sin +

2 cos 2

sin sin = 2 cos +

2 sin 2
+
cos + cos = 2 cos 2 cos
2

cos cos = 2 sin +

2 sin 2

x + 3x
x 3x
cos
+ sin 2x = (sin2 x + cos2 x) + cos2 x sin2 x + cos x
2
2
2 sin 2x cos(x) + sin 2x = 2 cos2 x + cos x
2 sin

sin 2x(2 cos(x) + 1) = cos x(2 cos x + 1)

(2 cos x + 1)(sin 2x cos x) = 0
(2 cos x + 1)(2 sin x cos x cos x) = 0
(2 cos x + 1) cos x(2 sin x 1) = 0

2 cos x + 1 = 0 cos x = 0 2 sin x 1 = 0

1
1
cos x = 0 sin x =
cos x =
2
2
2
4

5
x=
+ 2k x =
+ 2k x = + k x = + 2k x =
+ 2k,
3
3
2
6
6
kada k Z.

62
7.
L = sin + sin + sin(180 ( + ))

+
cos
+ sin( + )
= 2 sin
2
2
+

+
= 2 sin
cos
+ sin(2
)
2
2
2

+
+
+
cos
+ 2 sin
cos
= 2 sin
2
2
2
2

+
+
(cos
+ cos
)
= sin
2
2
2
180

= 2 sin
(2 cos cos )
2
2
2

= 4 sin(90 )(cos cos )

2
2
2

= 4 cos cos cos

2
2
2

= 4 cos cos cos = D.

2
2
2
Drugi nacin:
L = sin + sin + sin( ( + ))
= sin + sin + sin( + )
= sin + sin + sin cos + cos sin
= sin (1 + cos ) + sin (1 + cos )

= 2 sin cos (2 cos2 ) + 2 sin cos (2 cos )

2
2
2
2
2
2

= 4 sin cos cos2 + 4 sin cos cos2

2
2
2
2
2
2

= 4 cos cos (sin cos + cos sin )

2
2
2
2
2
2

= 4 cos cos sin( + )
2
2
2
2

= 4 cos cos sin( )

2
2
2
2

= 4 cos cos cos = D.

2
2
2

63

8.

x + xy + y = 11
x2 y + xy 2 = 30

xy = 11 (x + y)
xy(x + y) = 30

Uvrstimo iz prve u drugu jednacinu:

(11 (x + y))(x + y) = 30

11(x + y) (x + y)2 30 = 0/(1)

(x + y)2 11(x + y) + 30 = 0(Uvedimo smjenu x + y = t)

t2 11t + 30 = 0

Rjesenja ove kvadratne jednacine su t1 = 6 t2 = 5. Kad se vratimo iz

smjene imamo
x + y = 6 x + y = 5 y = 6 x y = 5 x.
(i)
x + x(6 x) + (6 x) = 11 x2 6x 5 = 0 x1 = 5 x2 = 1.
Sada lako racunamo y1 = 1 i y2 = 5 pa su dakle rjesenja ove grane
(5, 1) i (1, 5).
(ii)
x + x(5 x) + (5 x) = 11 x2 5x + 6 = 0 x3 = 3 x4 = 2,
odakle dobijamo y3 = 2 y4 = 3 pa su rjesenja ove grane (3, 2) i
(2, 3).
Konacno, rjesenja zadatka su:
(x, y) {(5, 1), (1, 5), (3, 2), (2, 3)} .
Ostavljamo citaocu da sam uradi provjeru dobijenih rjesenja.
9. Podsjetimo se Kosinusne teoreme:
c2 = a2 + b2 2ab cos .
Odavde je
1
132 = a2 2ab + 2ab + b2 2ab( )
2
1
2
2
13 = (a b) + 2ab(1 + )
2
3
2
2
13 = (1) + 2ab a b = 56.
2

64
Formirajmo sistem:
(

ab = 56
ba=1

ab = 56
b = a + 1.

Uvrstimo iz druge u prvu:

a(a + 1) = 56 a2 + a 56 = 0 a1 = 7 a2 = 8

Drugo rjesenje odbacujemo jer duzina stranice ne moze biti negativna pa

je rjesenje zadatka a = 7 i b = 8.
10. Nacrtajmo sliku.
C

D'

Slika 13: Kruznica i jednakostranicni trougao

Neka je D tacka presjeka kruznice i trougla. Tada je ABC = OBD =

cnici iste kruznice) to je OBD

3 , a kako je OB = OD (kao polupre
jednakostranicni. Sada se trazena povrsina sastoji od povrsine dva ista
trougla i povrsine kruznog isjecka.

62 3 62 3
+
= 18 3 + 6 = 50.03cm2.
P = 2 POBD + PODD = 2
4
2

65
KVALIFIKACIONI ISPIT IZ MATEMATIKE
03. septembar 2012.
1. Odrediti vrijednost izraza



4
12
15

( 6 + 11).
+

6+1
62 3 6
2. Za koje vrijednosti realnog parametra m za realna rjesenja kvadratne
1
1
jednacine x2 + (2m + 2)x + m = 0 vrijedi 2 + 2 > 8.
x1
x2
3. Odrediti funkciju f (x) koja zadovoljava funkcionalnu jednacinu
 
1
f (x) + 2f
= x.
x
4. Rijesiti jednacinu |x 1| |x + 2| = 4.
5. Ako je log2 3 = a i log5 2 = b, odrediti log24 50.
6. Rijesiti jednacinu

1
= 2(sin x + cos x).
cos x

7. Dokazati jednakost
sin2 ( + 45 ) + sin2 ( 45 ) = 1.
8. Odrediti realan parametar m u sistemu jednacina
5m 3y = x y
3x + 2m = 2y + m
tako da rjesenja sistema zadovaljavaju jednacinu
3x y = 6.
9. Odrediti nepoznate uglove trougla ABC ako je a = b =

18 i c = 6.

10. Kruznice K1 (O1 , r1 = 12) i K2 (O2 , r2 = 7) nalaze se u istoj ravni. Kruznice

imaju zajednicku spoljnju tangentu koju dodiruju u tackama M1 i M2 .
2
Odnos duzine duzi M1 M2 i duzine duzi O1 O2 je . Izracunati duzinu
5
duzi M1 M2 .

66

Rjesenja:
1. Ako prosirimo svaki od razlomaka u zagradi, dobijamo:



4
12
15
( 6 1) +
( 6 + 2)
(3 + 6) ( 6 + 11)
61
64
96



= 3( 6 1) + 2( 6 + 2) 4(3 + 6))( 6 + 11

=( 6 11)( 6 + 11) = 6 121 = 115.

2. Za korijene polazne jednacine vrijedi
x1 + x2 = (2m + 2) x1 x2 = m

1
1
x2 + x12
+ 2 = 1
2
x1
x2
(x1 x2 )2
(x1 + x2 )2 2x1 x2
.
=
(x1 x2 )2

Iz uslova zadatka

1
1
+ 2 > 8, (x1 , x2 6= 0) dobijamo
2
x1
x2

(2m + 2)2 2m
>8
m2
4m2 + 6m + 4
8>0
m2
4m2 + 6m + 4
>0
m2
2m2 + 3m + 2
>0
m2
2m2 3m 2
<0
m2
(2m + 1)(m 2)
< 0.
m2

Kako je m2 > 0 za svako realno m, sem m = 0, tada se polazna nejednakost

svodi na
(2m + 1)(m 2) < 0 (m 6= 0),

67

1
pa m , 0 (0, 2). Ako je m = 0, tada je polazna jednacina
2
jednaka x2 + 2x = 0. Jedno njeno rjesenje je x = 0, sto je u suprotnosti
sa pretpostavkom.


3. Ako u polaznu jednacinu umjesto x uvrstimo

f

1
dobijamo jednacinu
x

 
1
1
+ 2f (x) = .
x
x

(14)

Polazna jednacina i jednakost (14) formiraju sistem jednacina iz kojeg

cemo odrediti f (x) tako sto cemo pomnoziti jednacinu (14) sa (-2) i dodati
polaznoj jednacini. Dobijamo da je
f (x) =

2 x2
.
3x

4. Kako je
|x 1| =

x1
, x1
i |x + 2| =
x + 1 , x < 1

x+2
x 2

, x 2
, x < 2

tada je
2
, x 1;
x +x2
|x 1| |x + 2| =
(x2 + x 2) ,2 x < 1;
2
x +x2
, x < 2.

(15)

(i) Za x 1 se jednacina (15) svodi na oblik

x2 + x 6 = 0 (x + 3)(x 2) = 0.
Rjesenja ove jednacine su x = 2 ili x = 3. Rjesenje x = 3 ne
pripada oblasti x 1, pa nije njeno rjesenje, dok x = 2 pripada
posmatranoj oblasti.
(ii) Za 2 x < 1 se jednacina (15) svodi na oblik
x2 + x + 2 = 0.
Ova jednacina nema realnih rjesenja.

68
(iii) Za x < 2 se jednacina (15) svodi na
x2 + x 6 = 0.
Kao u slucaju (i) zakljucujemo da su njena rjesenja x = 3 ili x = 2.
Rjesenje x = 2 ne pripada oblasti x < 2 pa nije njeno rjesenje, dok
x = 3 pripada posmatranoj oblasti.
Rjesenja polazne jednacine su x = 2 i x = 3.
5. Koristicemo neke od osnovnih osobina logaritamske funkcije. To su:
logb ac = logb a + logb c, a, b, c > 0, b 6= 1
logc a
, a, b, c > 0, b, c 6= 1
logb a =
logc b
logb ax = x logb a, a, b > 0, b 6= 1
1
logbx a = logb a, a, b > 0, b 6= 1, x 6= 0
x
Odredimo sada log24 50.
log24 50 = log24 2 25 = log24 2 + log24 25
1
1
1
1
=
+
=
+
log2 24 log25 24
log2 23 3 log52 23 3
1
1
+ 3
=
1
3 log2 2 + log2 3
log
2
+
5
2
2 log5 3
2
1
+
=
3 + a 3b + log5 3
Koristeci a i b, odredimo log5 3. Ako log5 3 prosirimo bazom 2, dobijamo
da je
log2 3
= log2 3 log5 2 = ab.
log5 3 =
log2 5
Tada je
log24 50 =

1
2
2+b
+
=
.
3 + a 3b + ab
b(a + 3)

6. Oblast definisanosti ove jednacine je

n
o

D = {x R : cos x 6= 0} = x R : x 6= + k, k Z .
2

69
Rijesimo jednacinu u skupu D.
1
= 2(sin x + cos x)/ cos x, cos x 6= 0
cos x
2(sin x + cos x) cos x = 1

2 sin x cos x + 2 cos2 x = 1

sin 2x + cos 2x = 0

sin 2x + sin( 2x) = 0

2
Podsjetimo se formule:
sin + sin = 2 sin

+
2

cos

2x + 2 2x
2x 2 + 2x
2 sin(
) cos(
)=0
2
2

2
cos(2x = 0)
2
4

2x = + k, k Z
4
2
3
2x =
+ k, k Z
4
3 k
+
, k Z.
x=
8
2
7. Podsjetimo se:
sin( ) = sin cos cos sin

sin( + 45 ) = sin cos 45 + cos sin 45 =

2
(sin + cos ).
2

Slicno dobijamo

2
sin( 45 ) =
(sin cos ).
2

70
Dalje je

2
2
2
(sin + cos )] + [
(sin cos )]2
L = sin ( + 45 ) + sin ( 45 ) = [
2
2
1
1
= (sin2 + 2 sin cos + cos2 ) + (sin2 2 sin cos + cos2 )
2
2
= sin2 + cos2 = 1 = D.
2

8. Transformisimo dati sistem:

(
(
5m 3y = x y
x + 2y = 5m
II3I

3x + 2m = 2y + m
3x 2y = m
(
(
(
x + 2y = 5m
x + 2y = 5m IIuI x = m

8y = 16m
y = 2m
y = 2m

Dakle, rjesenje datog sistema je (x, y) = (m, 2m), m R.

Da bi ovo rjesenje zadovoljilo jednacinu 3x y = 6 mora vaziti
3(m) (2m) = 6 m = 6 pa je konacno rjesenje zadatka m = 6.
9. Podsjetimo se Kosinusne teoreme:
c2 = a2 + b2 2ab cos .
Odavde je
2ab cos = a2 + b2 c2 cos =

18 + 18 36
a2 + b 2 c2

=0
=
2ab
2 18 18

.
2

Kako je trougao jednakokraki to je = = .

4

pa je =

10. Nacrtajmo sliku.

Neka je p = p(M1 , M2 ) prava koja prolazi tackama M1 i M2 i
q = q(O1 , O2 ) prava koja prolazi tackama O1 i O2 . Oznacimo sa S presjek
pravih p i q.
Oznacimo sa x duzinu duzi M1 M2 .

71

O1

O2

S
M1

M2

Slika 14: Kruznice sa zajednickom spoljnom tangentom

Ocigledno su trouglovi SO1 M1 i SO2 M2 slicni jer imaju sve iste uglove
pa vrijedi:
SM2
7
=
x + SM2
12
12SM2 = 7x + 7SM2
7
SM2 = x.
5
Slicno,
7
SO2
=
SO2 + O1 O2
12
12SO2 = 7SO2 + 7O1 O2
7
SO2 = O1 O2 .
5

2
5
M1 M2

pa je odatle O1 O2 =
=
x.
Prema uslovu zadatka je
O1 O2
2
5
Kombinujuci navedeno, imamo:

7
7 5
7 5
SO2 = O1 O2 =
x=
x,
5
5 2
10

72

7 5
x.
odnosno dobijamo SO2 =
10
Kako je trougao SO2 M2 pravougli, to imamo:
SM22 + 72 = SO22

7 5 2
7 2
x)
( x) + 49 = (
5
10
49 5 2
49 2
x + 49 =
x
25
100
49 2
49 2
x + 49 =
x
25
20
4x2 + 100 = 5x2
x2 = 100
x = 10.
Dakle, trazena duzina duzi M1 M2 iznosi 10.

73
KVALIFIKACIONI ISPIT IZ MATEMATIKE
24. septembar 2012.
1. Odrediti 3x ako je

 1p

q

92 3 5
2
3
x+
= 6 + 2 5.
3
2 2 (3 5)
2. U skupu funkcija f (x) = (a 2)x 2a + 3 odrediti parametar a tako da
grafik funkcije odsjeca na y osi odsjecak duzine 5.
3. Rijesiti jednacinu
q
q

x 3 2 x 4 + x 4 x 4 = 1.
4. Odrediti a tako da je ispunjena nejednakost
6 <
za sve x R.

2x2 + ax 4
<4
x2 x + 1

5. Rijesiti nejednacinu


x+3
0.
log0.5 log3
x+1
6. Ako su , , (0, 2 ) uglovi trougla ABC takvi da je sin =
sin = 35 izracunati sin .

12
13

7. Dokazati jednakost

1 tan2 x2
= cos x,
1 + tan2 x2
ako je x 6= + 2k, k Z. Da li jednakost vazi za x = + 2k, k Z?

8. Odrediti vrijednosti parametra k za koje su rjesenja jednacine

x2 4x + k 2 = 0
realna i pozitivna.
9. Odrediti uglove i trougla ABC ako je a = 3 +

3, b = 3 2 i = 75o.

10. Tetiva kruznice ima duzinu 30 cm, a njena udaljenost od centra kruznice
je za 9 cm manja od poluprecnika. Koliki je poluprecnik kruznice?

74

Rjesenja:
1. Polazna jednacina se svodi na oblik
p



q

3 3 5
3x + 2
q

= 6+2 5

3
2 2 (3 5)2
q

3x + 2
p

= 6+2 5
2 2 3 5

q
3x + 2 = 2 2 (3 5)(6 + 2 5)
q

3x + 2 = 2 2 18 6 5 + 6 5 10
2
3x + 2 = 8
3x = 6.
2. Iz uslova zadatka vidimo da je n = 2a + 3 = 5 ili n = 2a + 3 = 5 pa
je a = 1 ili a = 4. Trazena funkcija je f (x) = 3x + 5 ili f (x) = 2x 5.
3. Polaznu jednacinu mozemo svesti na oblik
q
q

x42 x4+1+ x4+4 x4+4= 1

q
q
( x 4 1)2 + ( x 4 2)2 = 1

| x 4 1| + | x 4 2| = 1.
Primijetimo da je x 4 0, odnosno x 4. Kako je izraz na desnoj
strani prethodne jednakosti pozitivan, razlikovacemo sljedece slucajeve:

x 4 2 0, odakle je x 8 i
1 Ako je x 4 1 0

x 4 1 + x 4 2 = 1.
(16)
Iz jednakosti (16) je

2 x4=4

x4=2
x4=4
x = 8.

75
Kako je 8 [8, +), zakljucujemo da je x = 8 rjesenje polazne
jednakosti.

x 4 2 < 0, tada je 5 x < 8, pa se

2 Ako je x 4 1 0
polazna jednacina svodi na

x 4 1 ( x 4 2) = 1,
sto je ispunjeno za svako x [5, 8). Dakle, rjesenja jednacine su
x [5, 8].
2

3
1
2
+ > 0, tada se polazna nejednakost
4. Kako je izraz x x + 1 = x
2
4
svodi na oblik
6(x2 x + 1) < 2x2 + ax 4 < 4(x2 x + 1).
Iz ovoga je 2x2 (a + 4) + 8 > 0 i 8x2 + (a 6) + 2 > 0. Kako je
kvadratna funkcija oblika ax2 + bx + c > 0 ako je a > 0 i D = b2 2ac < 0,
zakljucujemo da je
(a + 4)2 64 < 0 (a 6)2 64 < 0

(a + 4 8)(a + 4 + 8) < 0 (a 6 8)(a 6 + 8) < 0

(a 4)(a + 12) < 0 (a 14)(a + 2) < 0.
Iz posljednjeg je a (12, 4) i a (2, 14), pa zakljucujemo da je a
(2, 4).
5. Polazna nejednakost je ekvivalentna sa


x+3
log0,5 1.
log0.5 log3
x+1

(17)

Kako je osnova logaritma 0, 5 (0, 1), to se nejednakost (17) svodi na

log3

x+3
1 = log3 3.
x+1

x+3
> 0 = log3 1, po definiciji logaritamske funkx+1
x+3
2
cije. Tada je
> 1, odakle dobijamo
> 0, pa je D : x > 1.
x+1
x+1
Primijetimo da je log3

76
Rjesavanjem nejednakosti dobijamo
x+3
3
x+1
x+3

30
x+1
x + 3 3x 3

0
x+1
2x
0.

x+1
Odavde vidimo da x (, 1) [0, +). Iz uslova x > 1, zakljucujemo da su rjesenja nejednacine x [0, +).
6. Kako su , , uglovi trougla to je + + = odakle je = (+).
Sada je
sin = sin( ( + )) = sin( + ) = sin cos + sin cos =
Ovdje je sin i sin poznato, a trebamo odrediti cos i cos .
cos2 = 1 sin2 = 1


(jer 0, 2 ) .

144
25
5
=
= cos =
169
169
13

cos2 = 1 sin2 = 1

9
16
4
=
= cos =
25
25
5

(jer je (0, )).

2
Konacno, imamo
=
Dakle, sin =

63
12 4 3 5
+
=
.
13 5 5 13
65

63
.
65

sin
pa ocigledno tan nije definisan u tackama u kojima
cos
x

je cos = 0 tj. = + k, k Z. U nasem izrazu pojavljuje se tan pa

2
2
x

je izraz definisan za 6= + k, k Z tj. x 6= + 2k, k Z.

2
2

7. Imamo tan =

77
Dakle, za x = + 2k, k Z jednakost nije definisana, a za x 6= +
2k, k Z imamo:
1 tan2
L=
1 + tan2
=

x
2
x
2

2
cos2 x
2 sin
cos2 x
2

x
2

2
cos2 x
2 +sin
cos2 x
2

x
2

1
1+

sin2
cos2

x
2
x
2
x
sin2 2
cos2 x
2

= cos2

x
x
sin2
2
2

= cos x = D.
8. Ova kvadratna jednacina imace realna rjesenja ako joj je diskriminanta
nenegativna tj D = b2 4ac 0.
D = (4)2 k 1 (k 2) 0
D = 16 4k + 8 0
D = 24 4k 0
4k 24
k 6.

Dalje, rjesenja ce biti pozitivna ako je

x1 + x2 > 0

(18)

x1 x2 > 0.

(19)

i
Iz Vijetovih formula imamo
x1 + x2 =

b
(4)
=
= 4 > 0.
a
1

Dakle (18) je sigurno ispunjeno, bez obzira na parametar k.

Takod-e,
c
k2
x1 x2 = =
= k 2 0 k > 2.
a
1
Dva dobijena uslova zajedno daju konacan odgovor:
2 < k 6.

78
9. Prema Sinusnoj teoremi je
b
b
a
=
sin = sin .
sin
sin
a
Ovdje imamo b i a, ostaje nam da odredimo sin 75 .
sin 75 = sin(45o + 30o ) = sin 45o cos 30o + sin 30o cos 45o

2 3 1 2
=
+
2 2
2 2
2
( 3 + 1).
=
4
Sada je

3 2
3(3 3 3 + 3 3)
2
3( 3 + 1) 3 3

=
sin =
( 3 + 1) =
2(9 3)
3+ 3 4
2(3 + 3) 3 3

32 3
3
=
=
.
26
2

Odavde je = 60 .
Ostaje jos da izracunamo .

= 180 ( + ) = 45 .
10. Nacrtajmo sliku.
Sa slike vidimo da je d = r 9
Prema Pitagorinoj teoremi je
r2 = d2 + 152 = (r 9)2 + 152 = r2 18r + 81 + 225
18r = 306 r = 17.

9
15

15
d

Slika 15: Kruznica i tetiva