Edirne TariHi Kulturu

Edirne Tarihi ve Kltr
Ahmet Usal - Edirne Vergi Dairesi Bakanl

Aralk 25, 2006
indekiler
0.1
0.2
Edirne Kltr
0.3
0.4
0.5
0.6
II
Bu Belge Hakknda . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
nsz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
13
Kltrel Gemi . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
0.3.1 Yemekler . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
0.3.2 El Sanatlar . . . . . . . . . . . . . . . . . .
0.3.3 Halk Edebiyat . . . . . . . . . . . . . . . .
0.3.4 Halk Mzii ve Halk Oyunlar . . . . . . . .
Kltrel Faaliyetler . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Krkpnar enlikleri . . . . . . . . . . . . . . . . . .
0.5.1 Krkpnar Sylencesi . . . . . . . . . . . . .
0.5.2 Cumhuriyet Dneminde Krkpnar Greleri
0.5.3 Krkpnar Grelerinde Ne Nedir? . . . . . .
0.5.4 Mesire Yerleri . . . . . . . . . . . . . . . . .
Kltrel Etkinlik Alanlar . . . . . . . . . . . . . .
0.6.1 Mzeler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
0.6.2 Edirne Mzesi . . . . . . . . . . . . . . . . .
0.6.3 Arkeoloji ve Etnorafya Mzesi . . . . . . .
0.6.4 Balkan Sava Mzesi . . . . . . . . . . . . .
0.6.5 Trk slam Eserleri Mzesi . . . . . . . . .
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
Edirne Tarihi
0.7
0.8
0.9
0.10
0.11
0.12
0.13
10
11
15
15
15
16
16
17
17
17
17
18
28
29
29
29
30
32
33
35
Edirne Tarihi Hakknda . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Tarihncesi ve lkada Edirne . . . . . . . . . . . . . . .
Romallar Dnemi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
0.9.1 Edirnenin Orestiadan Hadrianopolis Adna Geii
Hadrianopolis Hakknda . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Eyalet Bakenti Olduu Dnemde Hadrianopolis . . . . .
Hadrianopolisten Edrineye : Bizans Dnemi . . . . . . . .
Hadrianopolis nce Edrine Oldu : Bizans Dnemi Sonlar
0.13.1 Hal Seferleri ve Sonras . . . . . . . . . . . . . . .
3
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
37
37
37
38
38
38
39
40
40
INDEKILER
0.14
0.15
0.16
0.17
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
0.23 Padiahlar Dneminde Edirnenin Konumu . . . . . . . . . .

0.24 Osmanl Dneminde Edirnenin Kentsel Geliimi . . . . . .
0.25 Edirnenin Semtleri - Mahalleleri . . . . . . . . . . . . . . .
0.25.1 Kentin En Eski Semti : Kaleii . . . . . . . . . . . .
0.25.2 Aina Beldesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
0.25.3 Kale Dnda Fetihten sonra oluturulan Mahalleler
0.25.4 Tunca Batsndaki Yerleimler . . . . . . . . . . . . .
0.25.5 Karaaa Yolu ve Karaaa Semti . . . . . . . . . .
0.25.6 Pazarkule Snr Kaps . . . . . . . . . . . . . . . . .
0.26 Edirnenin Kurucular . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
0.26.1 Yahi Fakih . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
0.26.2 Gmlolu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
0.26.3 Sofu Beyazid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
0.26.4 ah Melek Paa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
0.26.5 Mirahur Ayas Bey . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
0.26.6 eyh ucaaddin Karamani . . . . . . . . . . . . . . .
0.26.7 Veliyeddin Bin lyas Hseyin . . . . . . . . . . . . .
0.26.8 Hasan Paa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
0.26.9 Aye Hatun . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
0.26.10 Devletah Hatun . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
0.26.11 Baba Timurta Bey (Timurta Paa) . . . . . . . . .
0.26.12 arapdar (erbettar) Hamza Bey . . . . . . . . . . .
0.26.13 Abdlhamit Lari(Hekim Lari-i Acemi) . . . . . . . .
0.26.14 Fazlullah Paa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
0.26.15 avu Bey . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
0.26.16 akr Aa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
0.18
0.19
0.20
0.21
0.22
III
Osmanl Dnemi Balangc : Edirnenin Fethi . . . . . . .

Osmanl Dnemine Kadar Kentsel Geliim . . . . . . . . .
Edirnenin Bir Osmanl - Mslman Kenti Olarak Geliimi
Padiahlar Dneminde Edirne . . . . . . . . . . . . . . . .
0.17.1 Edirne Vakas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
0.17.2 Edirne Kyam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Edirnenin Yaad galler - Drt gal Dnemi . . . . . .
lk Rus gal Dnemi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
0.19.1 Edirne Anlamas . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
kinci Rus gali Dnemi . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Bulgar gali - nc gal Altndaki Dnem . . . . . . .
0.21.1 Edirne Savunmas ve kr Paa Hakknda . . . .
0.21.2 Bulgar galinin Sona Ermesi . . . . . . . . . . . .
Edirnenin Son gali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
0.22.1 Edirnenin Kurtuluu . . . . . . . . . . . . . . . . .
Edirne ehri
41
41
42
43
44
44
45
45
45
46
46
46
47
47
47
49
51
51
52
52
53
53
56
56
57
58
58
58
58
58
58
59
59
59
59
59
60
60
60
60
60
61
INDEKILER
0.26.17 Fahreddin-i Acemi . . . .
0.26.18 Sitti Hatun . . . . . . . .
0.26.19 Evliya Kasm Paa . . . .
0.26.20 Hazinedarba Sinan Bey .
IV
5
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
Edirne Tarihi Eserleri

0.27 Tarihi Eserler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
0.27.1 Edirnenin Tarihi Eserler Asndan nemi . . .
0.28 Dolmenler - Menhirler (Ta Mezarlar) . . . . . . . . .
0.29 Antik Yerleimler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
0.30 Roma - Bizans Dnemi Kalntlar . . . . . . . . . . .
0.31 Edirne Kalesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
0.31.1 Byk Kule - Makedonya (Saat) Kulesi . . . .
0.31.2 Yeni Burgaz Kulesi ya da Kafes Kule . . . . . .
0.31.3 Germe Kap Kulesi . . . . . . . . . . . . . . . .
0.31.4 Zindan Kulesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
0.32 Edirne Camileri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
0.33 Selimiye Camisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
0.33.1 Camiye likin Teknik Bilgiler . . . . . . . . . .
0.34 Selimiye Camisi Hakknda . . . . . . . . . . . . . . . .
0.34.1 Selimiyenin Yap Malzemeleri . . . . . . . . . .
0.34.2 Ne Zaman ve Neden Edirnede? . . . . . . . . .
0.34.3 Yapld Zemin . . . . . . . . . . . . . . . . . .
0.34.4 Selimiye Avlusu . . . . . . . . . . . . . . . . . .
0.34.5 Selimiyenin Kubbesi . . . . . . . . . . . . . . .
0.34.6 Kubbe Altnda Mezzinler Mahfeli . . . . . . .
0.34.7 Ahap st Kalem leri ve ark- Felek . . . .
0.34.8 adrvandan Akan Zemzem Suyu . . . . . . . .
0.34.9 Terslale Motifi . . . . . . . . . . . . . . . . . .
0.34.10 Hnkar Mahfeli . . . . . . . . . . . . . . . . . .
0.34.11 1913 Bulgar galinden Bir z . . . . . . . . . .
0.34.12 Mermer Ustalnn En k rnei Minber . . .
0.34.13 Mihrab . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
0.34.14 Kandiller ve Pencereler . . . . . . . . . . . . . .
0.34.15 Selimiye inilerinin Trk ini Sanatndaki Yeri
0.34.16 Selimiye Minareleri . . . . . . . . . . . . . . . .
0.34.17 Selimiyeye likin nanlar ve Sylenceler . . .
0.34.18 Mimar Sinan Hakknda . . . . . . . . . . . . .
0.35 Yldrm Beyazid Camisi . . . . . . . . . . . . . . . . .
0.36 Eski Cami (Cami-i Atik - Ulu Cami) . . . . . . . . . .
0.36.1 Eski Cami ve Hac Bayram Veli Sylencesi . . .
0.36.2 Eski Caminin Yapld Dnem Hakknda
manlnn Fetret Devri) . . . . . . . . . . . . .
61
61
61
62
63
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
(Os. . . .
65
65
66
66
66
66
67
67
67
67
68
68
70
70
71
71
71
72
72
72
73
73
73
74
74
74
74
75
75
75
76
77
78
79
80
80
INDEKILER
0.36.3 Eski Camiyi Yaptran Kardeler . . . . . . . . . . . . .
0.37 Beylerbeyi Camisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
0.38 Gazimihal Camisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
0.38.1 Soan Boumlu Minare . . . . . . . . . . . . . . . . .
0.39 Mezit Bey (Yeilce) Camisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
0.40 Muradiye Camisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
0.40.1 Muradiye Camisinin Mevlevihane Gemii . . . . . . .
0.41 erefeli Cami . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
0.41.1 Osmanl Mimarisinde r Aan lklerin Bulutuu
Cami . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
0.41.2 Drt Minare Drt Ayr zellik ve Ei Bulunmayan bir
Kap . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
0.42 II.Beyazid Camisi ve Klliyesi (II.Beyazid Kompleksi) . . . .
0.42.1 Darifa - Klliyenin Merkezi . . . . . . . . . . . . .
0.42.2 Salk Mzesi ve nemi . . . . . . . . . . . . . . . . .
0.42.3 II.Beyazd Camisi Hakknda . . . . . . . . . . . . . . .
0.43 Darlhadis Camisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
0.44 Evliya Kasm Paa Camisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
0.45 ahmelek (Paa) Camisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
0.46 Kk Camiler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
0.46.1 Ayekadn Camisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
0.46.2 Sitti Sultan Camisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
0.46.3 Lari elebi Camisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
0.46.4 Kad Bedreddin Camisi . . . . . . . . . . . . . . . . .
0.46.5 Sleymaniye Camisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
0.46.6 Sle elebi Camisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
0.46.7 Defterdar Mustafa Paa Camisi . . . . . . . . . . . . .
0.46.8 Hzr (Hdr) Aa Camisi . . . . . . . . . . . . . . . . .
0.46.9 Kirazli (Hadm ahabettin Paa) Mescidi . . . . . . .
0.46.10 Sar Cami (Sofu Beyazid Camisi) . . . . . . . . . . . .
0.46.11 eyh caettin Camisi Kalnts . . . . . . . . . . . . .
0.47 Edirne Merkezi Dnda Kalan nemli Camiler ve Yaplar . .
0.47.1 Fatih Camisi (Enez Ayasofyas - Enez) . . . . . . . . .
0.47.2 Sokullu Klliyesi (Kasm Paa Klliyesi - Havsa) . . .
0.48 Dier Dini Yaplar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
0.48.1 Merkez Yahudi Havras . . . . . . . . . . . . . . . . .
0.48.2 talyan (Katolik) Kilisesi . . . . . . . . . . . . . . . . .
0.48.3 Sweti George (Esweti Georgi) Ortodoks Kilisesi . . . .
0.49 Edirne Saraylar ve Sarayii . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
0.49.1 Balkan Sava Dneminde Sarayii . . . . . . . . . . .
0.49.2 Tavuk Orman - Padiah Bahelerinden Yadigar . . . .
0.49.3 Adalet Kasr - Tunca Boyundaki bir Mimar Sinan aheseri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
0.49.4 Saraydan Gnmze Kalanlar . . . . . . . . . . . . .
80
81
82
82
82
82
83
84
84
85
86
87
87
88
88
89
89
89
90
90
90
90
90
90
90
91
91
91
91
92
92
92
92
92
93
93
93
94
94
95
95
INDEKILER
0.50 Edirne emeleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95

0.50.1 Hastahane (Harbiye) emesi . . . . . . . . . . . . . . 95
0.50.2 Ticaret Lisesi emesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96
0.50.3 Merzifonlu emesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96
0.50.4 Yenieri emesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96
0.50.5 Umurbey Tavanl emesi . . . . . . . . . . . . . . . . 96
0.50.6 Sar Cami emesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96
0.50.7 Yldrm Hasan elebi Sebili . . . . . . . . . . . . . . . 96
0.51 Edirne Hamamlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97
0.51.1 Saray Hamam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97
0.51.2 Mezit Bey Hamam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97
0.51.3 Sokullu Hamam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98
0.51.4 Beylerbeyi Hamam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98
0.51.5 Yenieri Hamam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98
0.52 Edirne Kprleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98
0.52.1 Gazimihal Kprs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98
0.52.2 Beyazid Kprs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98
0.52.3 Fatih (Bnce) Kprs . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98
0.52.4 Sarahane (ahabettin Paa-Sultan Mustafa)Kprs . 99
0.52.5 Saray Kprs (Kanuni Kprs) . . . . . . . . . . . . 99
0.52.6 Tunca Kprs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99
0.52.7 Yalnz Gz Kprs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100
0.52.8 Meri (Abdlmecit - Yeni Kpr) Kprs . . . . . . . 100
0.52.9 Ergene Kprs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100
0.52.10 Yeniimaret Kprs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101
0.52.11 Yldrm Kprs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101
0.52.12 Karayollar Kprs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101
0.53 Edirne arlar ve Merkezleri . . . . . . . . . . . . . . . . 101
0.53.1 Alipaa ars(Kapal ar) . . . . . . . . . . . . . . 101
0.53.2 Bedesten ars . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102
0.53.3 Arasta ars . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102
0.53.4 Dar-l Eytam (Yetimler - Yeni) ars . . . . . . . . . 103
0.54 Edirne Hanlar ve Kervansaraylar . . . . . . . . . . . . . . . 103
0.54.1 Rstempaa Kervansaray . . . . . . . . . . . . . . . . 104
0.54.2 Ekmekiolu Ahmet Paa Kervansaray(Aye Kadn
Han) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105
0.54.3 Deveci Han . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105
0.54.4 Havlucular (Solaklar-Astarlar) Han . . . . . . . . . . 105
0.55 Medreseler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106
0.55.1 Peykler ve Saatli Medreseleri . . . . . . . . . . . . . . 106
0.56 Edirne Konaklar ve Evleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106
0.56.1 ttihat ve Terakki Kulub Binas(Halk Eitim Merkezi) 107
0.56.2 Harbiye Klas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107
INDEKILER
0.56.3 Sanatlar Mektebi (Sanat Enstits - Endstri Meslek
Lisesi) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
0.56.4 lhan Koman Evi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
0.56.5 Hafzaa Kona . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
0.56.6 Bir Sivil Mimarlk rnei Bahai Evi (Beyaz Ev-Rza
Beyin Evi) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
0.56.7 Edirne Belediye Binas . . . . . . . . . . . . . . . . . .
0.57 Edirnenin Tarihi Trbeleri ve Mezarlklar . . . . . . . . . . .
0.57.1 ehzade Trbeleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
0.57.2 Vali Hac zzet Paa Trbesi . . . . . . . . . . . . . .
0.57.3 Merzifonlu Kara Mustafa Paa ve Mezar Hakknda . .
0.57.4 Ttnsz Ahmet Paa (Ahmet Rdvani) Trbesi . . .
0.57.5 Hdrbaba Trbesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
0.57.6 Beylerbeyi Camisi Mezarl . . . . . . . . . . . . . . .
0.57.7 Selimiye Bahesindeki Tarihi Mezarlar . . . . . . . . .
0.57.8 Zehrimar Mezarl . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
0.57.9 Karamanolu Mehmet Beyin Mezar . . . . . . . . . .
0.57.10 Hadm Balaban Mezar . . . . . . . . . . . . . . . . . .
0.57.11 Yeniimaret Mezarl . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
0.57.12 Bademlik Mezarl . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
0.58 Edirne Antlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
0.58.1 krpaa Ant . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
0.58.2 Sarayii Balkan Sava ehitlii . . . . . . . . . . . . .
0.58.3 Kapkule Yolu zerindeki ehitlik . . . . . . . . . . . .
0.58.4 Jandarma ehitlii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
0.58.5 Lozan Ant . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
KAYNAKA
107
108
108
108
109
110
110
110
111
111
111
112
112
112
113
113
113
113
114
114
114
114
114
115
117
0.59 KAYNAKLAR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119
INDEKILER
Edirne Tarihi ve Kltr, hakknda ciltlerce yayn yaplabilecek kadar

geni kapsaml bir konudur. Kentimizi tantan basl pek ok yayn olmakla
birlikte, elektronik ortamda bu tr bir belgenin eksikliini gren Edirne Vergi
Dairesi Bakanl, bu almay yaparak, limizin tantmna kk de olsa
bir katkda bulunmay amalamtr.
10
0.1
INDEKILER
Bu Belge Hakknda
Bu kitab hazrlarken, arlkl olarak rencilerin yararlanabilecei ve merakl okurun da keyifle okuyabilecei bir metin olmasn amaladk. nternet
ortamndan herkesin ulaabilecei ve bir kitab elinizde okuyabilmenin rahatln bilgisayar ortamnda da hissettirecek, yazcdan kartldnda da
bir kitap gibi ciltlenebilip kullanlabilecek bir belge olmas, en byk hedefimizdi. Bu nedenle uluslararas internet belge tama standart olan PDF
formatnda hazrlanp yaynland.
PDF Okuyucu programnzda belgenin iindekiler ksm, aa emas olarak Bookmark blmnden eriilebilir durumdadr. Buradan okumak istediiniz konu balna tklayarak metin iinde dolama imkanna sahipsiniz.
Bu metin bilinli olarak fotorafsz hazrlanmtr. Yazcdan kt alp
kullanmak isteyecekler iin, mmkn olduunca temiz kt alabilmeleri ve
belgenin az yer kaplayp hzlca indirilerek kullanlabilmesi asndan, fotorafsz olarak yaynlamay uygun bulduk. Fotoraflarla birlikte yaynland
takdirde ok yer kaplayp rencilerin devlerinde de yararlanabilecei bir
kaynak olmaktan kacakt. Konuyla ilgili aada bahsedilen Web Sitemizde
ve Kaynakada belirtilen eserlerde bol miktarda fotoraf mevcuttur.
http://vdb.gib.gov.tr/edirnevdb internet adresindeki Bakanlmz
web sitesi ats altnda; Edirne Fotoraflar Resim Galerisiyle etkileimli
olarak, bir internet sitesi formatnda, Edirne Tarihi ve Kltr hakkndaki
bu belgenin bir srm daha yayndadr. Arivlenen pdf metnindeki fotoraf
an internet sitemizdeki etkileimli galeriden kapatmak mmkndr.
Metinde eksik, hatal ya da imla asndan sorunlu grdnz noktalar,
dzeltme taleplerinizi, her trl gr ve nerinizi ahmetusal@gmail.com eposta adresine gnderebilirsiniz.
0.2. NSZ
0.2
11
nsz
Edirne lini corafi konumu, ekonomik ve sosyal yapsyla tantan, internet

zerinde baka kaynaklar mevcuttur. Bu nedenle bu almada; kentin sadece
tarihi ve kltrel dokusunu ve mevcut tarihi eserlerini tantmay amaladk.
Bu belgeyi olutururken,Edirneyi bugn yaadmz bir yer olduu kadar, gemiimizi, eski nesillerimizi de kopmas mmkn olmayan bir gbekbayla hissettiimiz; canl bir mze gibi dndk. Bu durum, zellikle Edirne iin, stanbul ve Bursadan ok daha fazla geerlidir. Gzel Edirnemiz
bir metropol deildir, sanayileme ve g gibi nedenlerle kalabalklap byk bir ky haline gelmemi, tarihini ve kltrn, dzensiz yaplama ve
insan kalabalklaryla bomam, gemiini gnmzde de yaatabilecek kadar bakirliini korumutur. Bu ynyle de; Osmanl Atalarmzdan kalan en
etkileyici ehir olarak kalbimizde yer etmitir. Edirne; bir anlamda yaayan
Osmanldr.
Bu almann Edirnemizi farkl ve gzel ynleriyle tanmanzda biraz
olsun yardmc olmas dileiyle...
Yararlanlan balca kaynaklar KAYNAKA blmnden grebilirsiniz.
12
INDEKILER
Ksm I
Edirne Kltr
13
0.3. KLTREL GEMI
0.3
15
Kltrel Gemi
Anadoluyu Avrupaya birletiren Trakya Yarmadasnda yeralan Edirnenin

konumu nedeni ile zengin bir Kltr tarihi vardr. Tarih boyunca Anadoluya,
ya da Avrupaya g eden deiik topluluklar, Edirneden gemilerdir. Ancak
bunlardan ok az yreye yerleip uygarlk kurmutur. Edirne ve evresinde
yaplan kazlar, yredeki ilk yerleimlerin Neolitik a sonunda baladn
gstermektedir. Yrenin, bilinen en eski halk Traklardr. Traklar Makedonyallar ve Romallar izlemitir.
Roma mparatorluunun ikiye blnmesiyle Edirne, Bizans mparatorluunun snrlar iinde kalmtr. Uzun sren Bizans egemenliinden sonra
yre Osmanl mparatorluuna katlmtr. Edirnenin Avrupaya yaknl,Edirne kltrnn gerek Trklerden nceki, gerekse Trklerden sonra
evrimini, byk lde etkilemitir. Bu nedenle Edirne Kltrnn izledii
izgi, Anadolu illerinin izgisinden olduka deiiktir.
0.3.1
Yemekler
Edirnede deiik beslenme biimleri grlr. Meyve ve Sebze beslenmede

nemli yer tutar. Trkiye apnda nl beyaz peynir imalat ok yaygndr.
Edirne Peyniri denilen bu peynir genellikle koyun stnden yaplr.
Mavzana, tarhana, cier sarmas, aktma, badem ezmesi, lokma, gaziler
helvas, deva-i misk, Edirnenin zgn yemek ve tatllarnn balcalardr.
Ayrca srgan yemei, borani, deiik trde bir peynir tatls olan belmu,
msr unundan imal edilen kaamak, ste peynir eklenmesiyle yaplan akakatk ve hardaliye de zgn beslenme eleri arasnda yeralr.
0.3.2
El Sanatlar
Bir dnem, Osmanl mparatorluunun bakentti olan Edirnede el sanatlar ok gelikindi. Aa ilemecilii, lake kap ve kutu yapmcl, iek ressaml, kitap kapakl, talik yaz ve oyunculuu, mezar tal eski el
sanatlarnn balcalardr. Bu trlerin ou gnmze ulaamamtr.
Edirnede aa ilemelerinin yaygn bir n vardr. Edirnede stanbuldan ve Avrupadan alnan etkilerle Edirnekari bir slup meydana getirilmitir. Edirnekari aa ilerini oyma, kakma ve boya bezekli yaptlar
oluturur.
lemelerde genellikle lale, smbl, karanfil, iek buketi, meyve gibi bitkisel motifler kullanlmtr. Boya bezekli rnlerde susen yeili, mor, safran
sars, hindiba esmeri, kahve esmeri gibi bitkisel boyalar kullanlmtr.
Yrede sprgecilik pazara ynelik bir el sanat olarak varln srdrmektedir. Sprge darsndan yaplr. El sprgesi, srkl sprge, kk el
sprgesi, top sprge gibi deiik trleri bulunmaktadr.
16
Edirnenin en eski sanatlarndan biri de misk sabunculuudur. Portakal,
elma, limon, armut vb. gibi biimlerde yaplan sabunlar, hediyelik eya olarak
satlr. mlekilik,hasrclk, sepetilik de varln srdren el sanatlardr.
Edirnede el rn ilemeler, renkleri, anlaml motifleri, ilemedeki ustal ile dikkati eker. En eski rneklerde bile canlln yitirmemi renkler,
Edirne kk boyaclnn eseridir. En ok koyu mavi, pembe, krmz, sar,
kara renkler kullanlmtr. lemelerde bitkisel motifler ar basar. lemeler
genellikle sakangur ve salapur bezlere, Felemenk tipi dokumalara yaplmtr. lemelerde t ii, ulama, ajur teknikleri kullanlmtr.
0.3.3
Halk Edebiyat
Edirne, konumu nedeniyle tarih boyunca Anadoludan Balkanlara gei yolu

zerinde nemli bir merkez olmutur. Bakent olunca da Osmanl-Trk kltrel etkinlikleri burada younlamtr. Gmenlerle gelen kltrel elerin yre kltrne etkisi belirgindir. Bu etkenlere bal olarak yrede, Halk
Edebiyatnn bilinen usta rneklerine rastlanmaktadr. Gleri, bozgunlar
en youn biimde yaayan yre halk aclarn, zlemlerini, skntlarn Rumeli Trkleri diye bilinen yank trklerle, yaratt sylenceler, ataszleri,
deyimlerle dile getirmitir.
Dil zelliklerinin belirgin olduu manilerde konu, sevdalar ve ayrlklardr.
Sosyal boyutlu maniler de vardr.
0.3.4
Halk Mzii ve Halk Oyunlar
Edirne; kendini evreleyen topraklarn mzik ve oyun kltrnden etkilenmitir. Bu nedenle de kendine zg bir renklilik gsterir. Oyunlar, genellikle
bitiik ya da ayrk dzende oynanr. Ayrk dzende oynananlar karlama,
bitiik dzende oynananlar hora diye adlandrlr. Edirne Halk Mziinde
makamsal etkinin varl belirgindir.Trk, semai, divan, koma biiminde
snflandrlan ezgiler, genellikle inici dzendedir. Ezgiler doal ve toplumsal
olaylardan kaynaklanmtr.
Edirnede derlenmi nl Trkler unlardr: Edirnenin Ard Beyler,
ifte Kuburlar aktm Almad, Krmz Gl Albayler, Dut Fidan Boyunca,
Keten Gmlek Giyer Evlet, Seller Aldm Dermenemin Bendini, Kavak Kavaktan Uzundur, Pskl Pencereden Utu, Boyacnn Hanlar, Ahr Kyn
Meeleri, Tabaa Koyarlar Can Alim, Kayma Bal, Pnar Bann Glleri,
Aliimin Kalar Kare, Edirnenin Kprs, ardan Aldm Kestane, Viran
Dayler.
Geleneksel oyunlar, tarihsel ve doal konum nedeniyle zengin ve renklidir.
Bunlar, Trakya Blgesi Halk Oyunlar zelliindedir. Tm, devinim, renk,
ezgi, biim ynnden Anadolu oyunlarndan ayrlr. Kasap Oyunu, Zigo,
Debreli Hasan, Kazibe, amko, Mendil, Alaybeyi, Karlama en ok oynanan
oyunlardr. itme ve Dim ise, Edirneye zg ocuk oyunlardr.
0.4. KLTREL FAALIYETLER
0.4
17
Kltrel Faaliyetler
Kentte en belli bal Kltrel Faaliyet enliklerdir. Krkpnar bunlarn banda gelir.
0.5
Krkpnar enlikleri
Edirnenin geleneksel yal grei Krkpnar, yalnzca bir gre olay deil,
kentte yaam da etkileyen bir olaydr. 2006 ylnda 645incisi yaplan Krkpnar greleri efsanevi bir kkene dayanr. Bu blmde Krkpnar Etkinlii,
tarihi gemii, gelenekleri, sylenceleri ve gnmzdeki konumuyla deerlendirilecektir.
0.5.1
Krkpnar Sylencesi
Orhan Gazinin Rumeliyi ele geirmek amacyla dzenledii seferler srasnda, kardei Sleyman Paa 40 askerle Domuzhisar stnde yrr. Salla
kar kyya geip, Domuzhisarn fethederler. br hisarlarn da ele geirilmesinden sonra, 40 kiilik nc birlik geri dner.te bu sefer srasnda
gruptaki askerler, mola verdikleri her yerde gree tutuurlar, bu birlikten
iki yiitin tututuklar grete ise bir trl kazanan olmaz. nce, imdi Yunanistan snrlar iindeki Samonada gre ederler, gnlerce sren grete
yeniemezler. Daha sonra, Hdrellez gnnde, Ahrky ayrnda(bazlarna
gre Edirneye 17 km. tede Ortaky osesi zerlerinde), ayn ift yeniden
gree tutuur.Sabahtan geceyarsna dein sren grete, ikisinin de soluklar kesilir, ayra ylp kalrlar. Arkadalar da onlar bir incir aac altna
gmer.
Ylllar sonra ktklar bir baka seferde arkadalarnn mezar bana gelen savalar, burada akan gr bir pnar grrler. Halk orada yatanlarn
Krklardan (ermi) olduuna inanr. Yreyi Krkpnar diye adlandrr. Bir
sylenceye gre de, oraya ayak basanlar 40 kii olduklarndan ad Krkpnar
kalmtr. Sonraki yllarda ayn yerde len kiilerin ansna gre tutulmaya
balanmtr. Zamanla geleneksellemi ve Krkpnar Yal grelerine dnmtr.
Bir baka Krkpnar deerlendirmesi de; bu grelerin, Trkler Edirneyi
almadan yz yl nce Rumeliye geen Sar Saltuk tarafndan oralara tand ve Trklerin sonradan Sultan I.Murat dneminde bu grelere sahip
kt ynndedir.
0.5.2
Cumhuriyet Dneminde Krkpnar Greleri
Krkpnar Greleri, nce Balkan Savalar; sonra I.Dnya Sava ve Yunan

gali nedeniyle snrlarmzn geirdii deiiklikler yznden asl yerinde
18
(Yunanistann Samona Ky Meras) ve kendi dzeninde yaplamazken, bir
sre, Edirne dnda kalan ve Virantekke denilen yerde gerekletirilmitir.
Cumhuriyet sonrasnda (1924) ise, Krkpnar adyla deilse bile, ilk greler; dnemin Edirne Milli Eitim Mdr smail Habib Sevk tarafndan,
Trk Ocana yardm amacyla ve Sarayiinde dzenlenmitir.
Sonra bir sre Krkpnar aalar tarafndan dzenlenen greler, izleyen
yllarda, ocuk Esirgeme Kurumu ve Kzlay yneticileri tarafndan kurum
yararna gerekletirilmi; 1946 ylnda Edirne Belediyesine gemitir.
0.5.3
Krkpnar Grelerinde Ne Nedir?
Krkpnar Etkinliklerinin vazgeilmez unsurlar unlardr:

Krkpnar Aalar
Eskiden greler aann denetiminde yaplrd. Krkpnar Grelerinin en ilgin yn Krkpnar aaldr.Pehlivanlar aran, yarmalar dzenleyen,
gelen konuklar arlayan, yemek ve yatacak yerlerini temin eden, rf ve adetlere uygun olarak grelerin yaplmasn salayan, dller veren ve gvenlik
dzeni alan yetkilidir.
1950 ylndan bugne kadar Krkpnar aalar unlardr:
0.5. KIRKPINAR ENLIKLERI

YILI
1950
1951
1952
1953
1954
1955
1956
1957
1958
1959
1960
1961
1962
1963
1964
1965
1966
1967
1968
1969
1970
1971
1972
1973
1974
1975
1976
1977
1978
1979
1980
KIRKPINAR AASI
Edirneli Murat ener
Edirneli Murat ener
Edirneli Murat ener
Edirneli Nurettin Manyas
Edirneli Yaar Yardmc
Edirneli Mehmet ardaktan
Edirneli brahim Bildik
Edirneli Hseyin zaknc
Edirneli Ahmet Merter
Edirneli Ahmet Merter
Edirneli Salim Doramaclar
Edirneli Hilmi Atakan
Edirneli Muhittin Aaoullar
Edirneli Ali Rza Keleolu
Edirneli Hasan Vatan
Edirneli Hakk Meri
Edirneli Muzaffer Bilge
anakkaleli Muzaffer ahin
anakkaleli Muzaffer ahin
Karamrselli Gazanfer Bilge
Karamrselli Gazanfer Bilge
stanbullu Celal Hac Eybolu
Babaeskili Doan Grkey
Tokatl Hamit Kaplan
Samsunlu evki Alan
Akyazl Zlkf Karabulut
Akyazl Zlkf Karabulut
Edirneli Murat ener
Tekirdal Sebahattin Tekcan
Bandrmal Sleyman zmercan
Edirneli Cemal Pul
19
20
YILI
1981
1982
1983
1984
1985
1986
1987
1988
1989
1990
1991
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
KIRKPINAR AASI
Edirneli Mehmet ri
Edirneli Ali Aya
Edirneli Ali Aya
stanbullu Mustafa Bilgin
stanbullu Mustafa Bilgin
stanbullu Halil Klolu
Samsunlu Hasbi Menteeolu
Bursal brahim ayla
Malatyal Kemal zkan
anakkaleli Murat Kse
Bayburtlu Alper Yazolu
stanbullu Ouzhan Bilgin
Tokatl Hseyin ahin
Tokatl Hseyin ahin
Tokatl Hseyin ahin
Tokatl Hseyin ahin
Babaeskili Ayhan Sezer
Emin Donasoy
Mustafa Saruhan Adna Olu Murat Saruhan
Mardinli M.Sait Yavuz
Necdet akr
Edirneli Mustafa Altunhan
zmitli Adem Tysz
21
Bapehlivan
Krkpnarn en byk dln Bapehlivan alr ve bir yl sreyle Trkiye
Bapehlivan nvann elinde tutar. Bu nvan yl arka arkaya koruduu
takdirde Altn kemerin sahibi olur. Dier kategorilerde birinci olanlara ve dereceye giren pehlivanlara verilen dl ise zendirme niteliindedir. Pehlivan
dl para olaca gibidir. Eski yllarda Bapehlivana deve, ba-alt pehlivanna boa, byk-ortaya ksrak, dier boylara da bunlara benzer dller
verilirdi.
Cumhuriyet dneminde Krkpnar bapehlivanlar unlardr:
22
YILI
1924
1925
1926
1927
1928
1929
1930
1931
1932
1933
1934
1935
1936
1937
1938
1939
1940
1941
1942
1943
1944
1945
1946
1947
1948
1949
1950
1951
1952
1953
1954
1955
1956
1957
1958
1959
1960
1961
1962
1963
1964
KIRKPINAR BAPEHLVANI
Arnavut Benli Abdullah
Gekinli Yusuf Pehlivan
Edirneli Kara Emin
Manisal Rfat
Kandral Kayak Ahmet
Gastirval Mlayim Pehlivan
Bandrmal Kara Ali
Bandrmal Kara Ali
Bandrmal Kara Ali
Bandrmal Kara Ali
Gastivarl Mlayim Pehlivan le Tekirdal Hseyin Alkaya
Tekirdal Hseyin Alkaya
Kurtdereli Mehmet
Babaeskili brahim Esdi
Hayrabolulu Sleyman
Babaeskili brahim Esdi
Sndrgl erif Pehlivan
Dzceli olak smail Atay le Hayrabolulu Sleyman
Kuleli Mustafa Pehlivan
Sndrgl erif Pehlivan
Hayrabolulu Sleyman
zmitli rfan Atan
Balkesirli Tarzan Mehmet
zmitli rfan Atan
Samsunlu brahim Karabacak
zmitli rfan Atan
Samsunlu brahim Karabacak
Bandrmal Hasan Acar
zmitli Adil Atan
Samsunlu btahim Karabacak
Samsunlu btahim Karabacak
Sndrgl Mehmet Ali Yac
zmirli Kara Ali elik le Sndrgl Mehmet Ali Yac
Adapazarl Sezai Kanmaz
Sndrgl Mehmet Ali Yac

YILI
1965
1966
1967
1968
1969
1970
1971
1972
1973
1974
1975
1976
1977
1978
1979
1980
1981
1982
1983
1984
1985
1986
1987
1988
1989
1990
1991
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
KIRKPINAR BAPEHLVANI
zmirli Kara Ali elik
Ordulu Mustafa Bk
Ordulu Mustafa Bku
Ordulu Mustafa Bk
Babaeskili Nazmi Uzun
zmirli Kara Ali elik le Karamrselli Aydn Demir
Hasan ahin
Arap Mustafa Yldz
Ordulu Davut Ylmaz
zmirli Kara Ali elik
Yarda Kald
Karamrselli Aydn Demir
Sabri Demir
Mulal Mehmet Gl
Arap Mustafa Ylmaz
Denizlili Hseyin okal
Sabri Acar
brahim Gm
Recep Kl
Recep Grbz
Saffet Kayal
Karamrselli Ahmet Ta
Cengiz Elbeyi
Ankaral Vedat Ergin
Hasan Tuna
Kenan imek
Samsunlu Recep Kara
23
24
Cazgr
Yal grete pehlivanlar seyircilere tantan, gree balatan kiiye Cazgr veya Salavat denir.Cazgr hakem heyetinin eletirdii pehlivanlarn
adlarn, sanlarn, oyunlardaki hnerlerini, uygun msra ve dualarla tantr.
Yalanma
Greler, kavranmas g olsun diye, pehlivanlar gre meydannn uygun bir
yerinde ya ve su ile doldurulmu kazanlarn etrafnda yalanrlar. Pehlivanlar nce sa el ile sol omuza, gse, kol ve kispete ya srerler, daha sonra
sol el ile ayn ilemi yaparlar. Gre baladktan sonra pehlivanlar ayrda
dolaan ibrikilerden diledikleri zaman ya ve su alabilirler.
Perev
Perev, bir snma ve kltr-fizik hareketidir. Ahenkli bir ekilde yaplan bu
hareketler, seyircilerin zevkini okar, pehlivann moralini ykseltir. Pehlivan
perev ile nefesini, kaslarn ve kalbini biraz sonra balayacak olan mcadeleye
hazrlar.
Gremek zere hakem heyeti nne gelmi pehlivanlarn cazgr tarafnda takdimi ve duas yapldktan sonra verdii iaretle, alnmaya balayan
davullarn ve zurnalarn nameleri arasnda pehlivanlar ahenkli bir ekilde
ellerini ve kollarn sallayarak pereve balarlar. Perevde kez ileri, kez
de geri giditen sonra yere sol diz ile klerek nce sa el yere , dize , dudaa
ve alna defa dedirilir. Hatta bazlar tarafndan bir ot koparlarak aza
alnr ve srlr. Bu merasim bittikten sonra tekrar srayarak arada srada
Hayda bre pehlivan diye barlr. Karlkl gidi ve geliten sonra hasmn
paalar yoklanr ve srt svazlanr, enseler balanr, eller tutuur ve birka
defa sallanlr, gree bylece girilmi olur.
Kispet
Yal gree kan her pehlivann gre malzemesinin banda Kispet gelir.
Manda, dana ve malak derisinden yaplan kispetin bel ksm drt parmak geniliinde ve kaln olur. Beli sarmas iin kaln ip geirilir ,bu ksma Kasnak
denir. Kispetin diz kapann altna gelen yere Paa denir. Paa ile baldr
arasna Paabent denilen kee konur , deri ksm keenin zerine ekilir ve
zeri sicimle skca balanr. Sk balanmayan paadan ieri giren parmaklar
sayesinde oyun almak kolaylar.
Zembil
Kispetler Zembil ad verilen sazdan bittiinde kispet temizlenir derisinin kurumamas iin yalanr ve bir sonraki gree hazrlk yapmak zere zembile
25
konur. Grei brakan pehlivan zembilini duvara asarak bir daha gremeyeceini anlatmak ister.
Davul ve Zurna
Krkpnar da davul ve zurnaclk belli gruplara ak artrma ile verilir. Davul
ve zurnalar eliinde greiler Tutua arlr ve gre havalar ile hem
pehlivanlar, hem de seyirciler coturulur.
Krmz Dipli Mum
Krmz dipli mum bildiimiz parafin mumlarn dip tarafna krmz boya
srlm olandr. Krkpnar aaln yklenen kiiler Mart ay bandan
itibaren kylere, kasabalara, ehirlere Mhrl Krmz Dipli Mumlar gndererek panayrn ne zaman alacan, grelerin hangi tarihte yaplacan
bildirirlerdi. Krmz dipli mumlar ky ve kasabalarn kahvelerinin ykseke
bir yerine aslr, bylece herkes Krkpnara davet edildiklerini anlarlard.
Yal Gre Oyunlar
Yal Grelerdeki oyunlar; ayakta yaplan oyunlar ve yerde yaplan oyunlar
olarak maksatlarna gre , Elense, trpan, d trpan, kaz kanad, ayakta
grei balama, budama, paa, kazk, kepe, ters kepe, kl atma, payanda,
kemane, kemane ekme, kol bast, tilki kuyruu, kpek kuyruu, yerde srme, kstek, knde (oturak kndesi, ayak kndesi, ark kndesi, bel kndesi), boyunduruk, kurt kapan, yanba ve kombine oyunlar paa kazk, ellerin kenetlenmesi, sarma, cezayir sarmas gibi sralanabilir.
Yal Grelerde Cezalar
Ceza gerektiren konular unlardr :
Rakibe , hakeme veya seyircilere sz veya el kol hareketi ile hakaret
etmek,
Gre esnasnda rakibi ile mnakaa etmek ,tartmak,
Ciddi gre yapmamak, ike yapmak.
Yal grelerde yasak oyun ve dier yal gre kurallarna uymamak,
hakem uyarlarn dinlememek. Msabakalar eleme usul olup, yenilen elenir,
kazanan devam eder.
26
Krkpnar Tre ve Gelenekleri
Krkpnar Grelerinin kendine zg kurallar ve treleri vardr. Dzenleme
grevi Krkpnar Aasndadr. Aalk, ak arttrmada bir koa en ok para
verende kalr.Aa, greleri dzenler, tm masraflar da stlenir. Er Meydan
da denen Krkpnarda greileri halka tantan, greleri halka sunmak iin
perev eken, cazgr lar da ilgin bir grnt sergiler.
Hdrellezden 2025 gn nce Aa, yredeki yerleim merkezlerine tannm kii ve pehlivanlara, krmz dipli mumlarla ar gnderir. Grelere
bir hafta kala, evreden esnaf ve satclar meydann evresindeki iyerlerinde
mallarn sergilemeye balarlar.
Gnmzde, Krkpnar grelerinin tarihi, her yl Edirne Belediyesince
tespit edilerek ilan edilmektedir.Geleneklerin korunduu greler, halen yrrlkte bulunan 14 Mays 1984 tarihli 18401 sayl Resmi Gazetede yaynlanan Yal Gre Ynetmelii hkmlerine uygun olarak dzenlenmektedir.
Hakemler, kule ve meydan hakemleri olarak ynetmelik hkmlerine gre
grev yaparlar. Pehlivanlarn kayt ilemleri, salk muayeneleri ve boy ayrmlar grevli hakemlerce yerine getirilir.
lk gn hazrlk niteliinde greler yaplr. Pehlivanlarn belden yukarlar plaktr. Mein deriden kspet denilen paalar dar bir don giyerler.
Yalanp tartya karlar. Daha sonra cazgr lar, onlar perev ekerek tantr.
Perevin ardndan davul-zurna eliinde greiler tutua davet edilir.Gelir, el skr ve halk selamlarlar. Eski pehlivanlardan Aann setii hakemler grei izler ve kararlarn bildirirler. lk iki gnde deste, kk
ve orta boy greleri yaplr. nc gn baalt ve bapehlivanlk greleri
yaplr.
Grelerin sonunda sonraki yln Krkpnar Aasnn belirlenmesiyle, eski
aalarn adrna gidilir. Kutlama sonucunda yeni aann adrna dnlr.
Tellal, cazgr, meydanc, sucu, yac gibi hizmet edenlere yeni aa uygun
bahiler verir. dl treninin ardndan eski aa, kapan niteliinde mevlit
okutur.
Krkpnarda dereceye giren pehlivanlara eitli kamu kurum ve kurulular ile zel kii ve kurulularca eitli hediyeler verilir.
Ba pehlivana Altn Kemer taklr. Eer Ba pehlivan yl ardarda Altn
Kemeri kazanrsa kemerin sahibi olur.
Edirne Belediyesince de ilk dereceye giren pehlivanlara altn, gm,
bronz, madalya ve kategorilere gre tesbit edilen para dl verilir. Bunun
yansra gree katlan tm pehlivanlara yolluk ve tur creti denir.
Edirne Belediyesi Krkpnar gre ve enliklerinin turistik nemini de dikkate alarak gerek yurt ii, gerekse yurtdnda da ilgi grmesi iin almalar
yapmaktadr.
27
Kel Alionun Krlamayan Rekoru

Cumhuriyet ncesi tespit edilebilen en uzun sreli ilk Bapehlivan Kel Aliodur ve 26 yl boyunca Krkpnar Bapehlivan olmutur. Adal Halilin
de ustas olan Kel Alio, 1922 ylnda vefat etmi ve psalann Koyunyeri
kyne gmlmtr.
Sert greleri nedeniyle Gaddar Alio olarak da anlmaktadr.
Krkpnar Oyunlarnn zellikleri
Krkpnar gre oyunlar belli kurallar btnyle bir zellik arz eder. Bu
zellikler Yenme ve Yenilme Biimleri olarak bilinir:
Yenme ve Yenilme Biimleri
Yal grelerde u alt durum yenmenin ve yenilmenin iareti
saylr.
1. Rakibi yerde evirerek veya ayakta drerek SIRTST getirmek;
2. Rakibi ayaklarndan yakalayarak ve tepe st dikerek, yani VYUKARI yaparak srtn yere getirmek;
3. Rakibi k st drerek veya arka st getirerek AIK DRMEK;
4. Rakibi kucaklayarak ve ayaklarn yerden keserek en az adm tamak, yani TARTARAK YENMEK;
5. PES ETTRMEK;
6. Rakibin ayandan kispetin kmas veya boydan boya yrtlmasyla
kspet karmak.
28
0.5.4
Mesire Yerleri
Edirnenin ok gzel mesire yerleri vardr. Bunlarn banda Krkpnar grelerinin yapld Sarayii gelir. Sarayii, Tunca nehrinin iki kolu arasnda,
aalarla ve zmrt gibi ayrlarla kapl ufak bir adacktr. Sarayiinde Bizans anda sk aalardan oluan bir ormann bulunduu ve Bizans prenslerinin avlanmak iin buraya geldikleri bilinir. Sarayii Osmanl dneminde
de bu zelliini korumutur.
te yandan Edirne-Karaaa Yolu zerindeki ve Meri Nehri boyunca
uzanan aalk Stlk mesiresi de evrenin en gzel dinlenme yerlerinden
biridir. Bu bakmdan ime suyuyla nl Karaaa da saymak gerekir.
Edirneye 18 km. uzaklktaki ve Trkiyenin Bulgaristan zerinden Avrupaya alan karayolu kapsn oluturan Kapkule ile Edirne den 7 km.
tede Trk-Yunan snr kaps bulunan Pazarkule de kentin gezilip grlecek
yerleri arasndadr.
Edirne, hem E-5 Karayolu zerinde olmas, hem Krkpnar gibi bir enliin merkezi olmas, tarihi ve turistik adan Osmanl bakentlii yapm bir
ehir olarak sahip olduu tarihi eserler asndan, hem de mesire yerleriyle
nemli bir turizm merkezidir. E-5 karayolu zerinde ve mesire yerlerindeki
otel, motel ve restoranlar da bu potansiyele olumlu katkda bulunmaktadr.
Kentte, iletme belgeli Kervan Otel, Sultan Otel, Kervansaray Otel, Park
Otel, Balta Oteli, Tahan ve Fifi Motel Kampta toplam oda says 235, yatak says 450dir. Kente yl boyunca ii ve yabanc turist olarak gelen turist
says 1,5 milyon dolayndadr. Bir ou transit gei yapmakla birlikte konaklama isteyenler kentteki tesislerde bu ihtiyalarn giderebilmektedir.
0.6. KLTREL ETKINLIK ALANLARI
0.6
29
Kltrel Etkinlik Alanlar
Bu blmde Edirnede belli bal kltrel etkinlik alanlar ve kent kltrn

gemiten gnmze tantan mekanlar incelenmektedir.
0.6.1
Mzeler
Cumhuriyetin ilk yllarnda balayan mzecilik almalar, sonraki yllarda

eitli nedenlerle duraklamtr. zellikle 2. Dnya Savanda kentin bir saldrya uramas ihtimaline kar, mzelerdeki deerli eserlerin ou, stanbul
ve Anadolu llerindeki mzelere tanmtr.
Edirne Arkeoloji ve Etnorafya Mzesi 1925 ylnda Selimiye Camisi arkasndaki Dar-l Kura Medresesinde kurulmutur. Yine ayn avludaki Dar-l
Tedriste Etnorafya Mzesinin almas da 1936ya rastlar. Daha sonra yeni
eserlerle zenginleen mze, 1972de bitirilen yeni binasna tanmtr. Mzedeki eserlerin ou prehistorik dnemden kalmadr. Ayrca eski Yunan, Roma
ve Bizans eserleri de mevcuttur. Deerli sikke koleksiyonu, heykeller, steller,
toprak ve cam kaplar ilgiyle izlenen eserler arasndadr. Mzenin etnorafya
salonundaysa yerel giyim kuam rnekleri, eski Edirne Demesi ve Gelinim
Kesi blmleri ilgintir.
Selimiye Camisinin Medrese Blmnde 1925 ylnda alan Trk-slam
Eserleri Mzesi, 1971de yeniden dzenlenmitir. Kronolojik srayla sergilenen eserler arasnda en ok ilgi ekeni Byk Salondaki sslemeli adrdr
(Ota- Hmayun). Bu salonda zellikle dikkate deer eyalar arasnda Edirnekari aa ilemeleri, yklk ve ke dolaplar, Trabzon ayaklar gibi dekoratif olanlarn yan sra sofra ve sini altlar, kavukluklar, yaz ekmeceleri
ve sandklar, rahle gibi fonksiyonel olanlar da vardr.Edirnekari aa ilemeleri, geometrik motiflerinin azl, barok etkinin kendini hissettirmesi ve
iek motiflerinin sklyla tannrlar. Mzenin orta avlusunda yer alan ve
15. yzyldan gnmze dek gelen mezar ta rnekleri iinde en nemlisi;
iinde Fatih Sultan Mehmetin ei Sitti ah Sultann Mezar Tadr.
0.6.2
Edirne Mzesi
Edirnede ilk Mze Arkeoloji Mzesi ad altnda 1925 ylnda Atatrkn

emriyle Selimiye Camisi Avlusu iinde bulunan, 15691575 yllar arasnda
Selimiye Camisi ile beraber yaplan ve Mimar Sinann eseri olan Dar-l
Kurra Medresesinde almtr.
Edirne Osmanl mparatorluuna yaklak 92 yl bakentlik ettiinden,
saray, halk sanatn etkilemi ve etnorafya asndan zenginletirilmi, bu
nedenle, ikinci bir mzeye ihtiya duyulmutur. Etnorafya Mzesi ad altnda ikinci bir mze yine Selimiye Camisinin avlusunda bulunan Dar-l
Tedris ad verilen Medresede 25 Kasm 1936 ylnda almtr. Bu mzeye
Milli Eitim Bakanl ve Vakflar Genel Mdrl para ynnden katkda
30
bulunmu, Ankara ve stanbul Mzelerinden baz deerli eyalar armaan
edilmitir.
Son yllarda satn alma, kaz ve ba yoluyla mzeye giren eserler oalm, dolaysyla ziyareti says da artmtr. Sonuta modern bir mzeye
ihtiya duyulmu, 1971 ylnda Arkeoloji ve Etnorafya Mzesi ad altnda
modern bir mze almtr.
Dar-l Tedris Medresesindeki mze Trk slam Eserleri Mzesi olarak
hizmet vermeye devam etmektedir.
0.6.3
Arkeoloji ve Etnorafya Mzesi
Kentin en ok eser barndran mzesidir. ki blme ayrlr:
Etnorafya Blm
Girite solda, Edirneli bir ahsn hediye ettii tural gm eserler ile dier
ev eyalarndan oluan aile yadigar bir koleksiyon, hemen yannda Selimiye
Camisi mihrabna serilmi olan Grdes tipi hal seccade ile 19 uncu yzyla ait
arky Kilimleri yer almaktadr. Yine ayn sradaki vitrinden ilkinde Osmanl Padiahlar dneminde baslan sikkeler, ikincisinde temel hafriyatlar
(kazlar) srasnda kan defineler, ncsnde ise yurt dna karlrken
gmrk kaplarnda yakalanp mzeye getirilen sikkeler bulunmaktadr.
Salonun en nemli kelerinden biri snnet ve gelin odasn yanstan blmdr. Snnet yata 22 adet bindall bohann bir araya getirilmesi ile
oluturulmu, zerine de 18 inci yzyla ait atlas zerine ilenmi deerli bir
yatak takm serilmitir.
Snnet ve Gelin Odasnn duvarnda bulunan 17 inci yzyl sonuna ait
olan Edirnekari yklk dolab kapa devrinin en gzel rneklerinden biridir.
Salonun ortasnda bulunan vitrinlerde sarayda kullanlm stil rts,
kahve takmlar, deniz kaplumbaas kabuundan yaplm kaklar, tombak
ibrikler, glabdanlar, billurdan nargile takmlar ile 19 uncu yzyl Edirne
kadn ve erkek kyafetleri mankenler zerinde sergilenmektedir. Yine ayn
salonda bulunan oturma odas ile, Edirnekari tekniiyle yaplm para ekmeceleri, yaz ekmeceleri ve sandklar ilgi ekicidir.
El Sanatlar blmne gemeden sada ve solda bulunan vitrinlerde zerinde ok eitli motiflerin bulunduu evreler ile Atatrkn Edirneye geldii zaman kulland battaniyesi ve Balkan Harbinde kullanm olduu harita
yer almaktadr.
El Sanatlar blmnde bir ky mutfa, hal, kilim ve hasr dokuma
tezgahlar, ayakkab yapmnda kullanlan aletler, iftilikte kullanlan tarm
ara gereleri ve bir fayton bulunmaktadr.
31
Arkeoloji Blm
Girite sada Atatrkn emriyle 19361939 yllar arasnda yrede ilk defa
yaplan tmls kazlarn gsteren fotoraf panosu, solda ise Trakyann
antik yerleim yerlerini gsteren harita yer almaktadr.
Duvar Boyuncu Sergilenen Eserler blmdr.Bunlar:
Yaztlar
Mimari Paralar
Steller
eklinde ayrlmtr.
Pimi topraktan yaplm kadn balarnn yer ald vitrin, Antik
adan gnmze dein kadnlarn sa modellerini gstermesi ynnden ilgi
ekicidir. Kaak Eserler vitrininde, yurt dna karlrken yakalanan eitli
dnemlere ait eserler sergilenmektedir.
Trakya Klt Belgesi vitrininde, harp sanatnda ve binicilikte gayet maharetli olan ve ldkten sonra tanrlatrlan Trakya Svarilerinin betimlendii
svari stelleri yer almaktadr.
Duvar boyunca yine Roma Dnemine ait heykeller sralanmaktadr.
Drt adet fosil vitrininde, yrede iletilen kum-akl ocaklar ile kmr
ocaklarndan kan ve gnmzden bir milyon yl ncesinden balayp 30
-35 milyon yl ncesine kadar uzanan deiik dnemlere tarihlenmi eitli
hayvanlara ait fosil paralar sergilenmektedir.
Bu fosil vitrinleri, Paleontolojik dneme ait fosillerle balar. Burada, Edirne ve yakn evresinde bulunan 3. zaman sonuna ait fil, gergedan ve at
trnden hayvanlarn defans, di, ene kemii ve omurlara ait paralar vardr.
Ayn yerde gnmzden 30 milyon yl ncesi Miyosen Dneme ait balk
fosilleri ile dier deniz hayvanlar ve bitki fosilleri yer almaktadr.
Arkeolojik buluntularn en eskisi Enez Hocaeme Hynde bulunan
Orta-Neolitik-lk Kalkolitik Dneme ait, gnmzden 73007400 yl ncesinin ta, kemik ve pimi topraktan yaplm eserleridir.
Srmekte olan Enez kazlarnda elde edilen buluntular, Nekropolde (Antik Mezarlkta) ortaya kan Gzellik ve Ak Tanras Afrodite ait heykeller
de vitrinlerde sergilenmektedir.
Byk bir Trak kabilesi olan Odrislerin Edirnenin 5 km. kuzeybatsnda
kurduklar ilk ehir yerlemeleri Odrisiaya ait Prehistorik eserlerden ta baltalar, elle yaplm kaba hamurlu entik bezemeli mlek paralar, ta, el
deirmeni salonun ortasnda bulunan yatay vitrinde sergilenmektedir.
Haclar Dolmeni, Arpalk Dolmeni ve Talca Bayr tmls kazlarndan
karlan mezar hediyeleri kendi adlar ile anlan vitrinlerde sergilenmektedir.
Ortada yatay iki vitrinden birinde Hellenistik Krallara ait Trakya Sikkeleri,
32
dierinde ise beylikler devrine ait sikkeler, dikey iki vitrinde kronolojik sraya
gre Roma ve Bizans Sikkeleri sergilenmektedir.
Mzenin bahesinde Ion, Aiol, Korinth, Bizans stun balklar, eitli
mimari paralar sergilenmektedir. Bunlar dnda zeri mitolojik varlklarla
ssl Roma dnemine ait ve zeri Eros kabartmal sunak ile Lalapaa Haclar
Kynden getirilmi Haclar Dolmeni ile Arpalk Dolmeni ve menhirler ilgi
ekici eserlerdir. Dolmenler gnmzden 3 - 4 bin yl ncesinin megalitik
diye adlandrlan ant mezarlardr.
Ayrca yine ayn alanda itten yaplm iki Trak Evi de o dnemin yaanlan mekanlarn sergilemesi ynnden ilgintir. Bahenin ortalarnda Osmanl
Dnemi su kltrne ait Edirnenin balkl havuzlar, sebil, eme aynalar,
kuluklar ve adrvanlar grlebilir.
0.6.4
Balkan Sava Mzesi
Osmanl mparatorluunun son dnemlerinde Edirnenin savunulmas amacyla ina edilmi olan 30 tabyadan bir tanesidir. lk olarak 18281829
Osmanl-Rus Savanda topraktan yaplm, devamnda 18771878 OsmanlRus Savanda nemli mevkii olarak yaps glendirilmitir.
18861887 tarihleri arasnda ordu komutan Muhtar Paa tarafndan kullanlan tabyada, bir piyade ve bir topu taburu iskan edilmi olup, Balkan
Savalarnda Edirnenin kuatlmas srasnda bu tabyadan olduka yararlanlmtr. Tabyann rakm 136 metredir. Duvarlar ta, kemerler ocak tuladr.
Balayc madde olarak horasan tulas ve kire tozundan oluan malzeme
kullanlmtr.
Edirnenin savunulmasnda kr Paa ve kurmaylar tarafndan ehrin
batsndaki Hdrlk Tabya ile beraber komuta yeni olarak kullanlmtr.
Bu tabyann Balkan Sava Mzesi haline getirilmesi almalarna, Edirne Valiliinin katklar ve Trk Silahl Kuvvetleri adna grevlendirilen ve
bu klada konulandrlan Mekanize Piyade Tugay Komutanlnca Temmuz
2000 tarihinde balanm olup, 4 ay gibi ksa bir srede 200 erba ve erin
geceli gndzl bu tabyay tarihi dokusuna uygun hale getirmek iin yapt almalarla 28 Kasm 2000 tarihinde tamamlanmtr. Kyk Tabyasnn
Balkan Sava Mzesi haline getirilmesi almalarnn tamamlanmasndan
sonra mze Korgeneral Yldrm TRKER tarafndan bu tarihte ziyarete
almtr.
Szkonusu mze 14 blmden olumakta olup mzede;
Edirne halk tarafndan balanan silah, belge ve mhimmatn da sergilendii 4 adet sergi
118 adet pano(harita, resim, bilgi notlar)
27 adet konu mankeni bulunmaktadr.
0.6.5
33
Trk slam Eserleri Mzesi
Eserler Selimiye Camisi avlusu iinde bulunan Dar-l Tedris Medresesinde

14 odada sergilenmektedir. Bahesinde Yenieri Mezar Talar ile yaz k
yapraklar dklmeyen diil porsuk aac dikkat ekicidir.
Pehlivanlar Odas
Krkpnar grelerinde bapehlivan olmu greiler ile Krkpnar Aalarnn
resimleri sergilenmektedir. Ayrca mankenler zerinde bir grei ve Krkpnar Aas canlandrlmtr.
Tekke Eyalar Odas
Mzenin en nemli odalarndan biridir. Tekkeler kapatldktan sonra bir
araya getirilen eyalarn sergilendii odadr. Duvarlarda asl olarak el yazmas hat rnekleri, II.Beyazid Camisinin kndekari teknii ile yaplm 2
adet kap kanad, Sultan II. Selimin Selimiye Camisine hediye ettii el yazmas Kuran- Kerim ile eitli eyalar burada sergilenmektedir.
orap Odas
Yurdun deiik yrelerinden toplanm el rgs yn oraplar sergilenmektedir.
leme ve Levha Odas
Atlas zerine ipekle ilenmi levhalar, kuma zerine aplike edilmi pul koleksiyonlar, niler iinde Osmanlca yaz ilemeli pekirler, evreler ve rtler
yer almaktadr.
Silah Odas
17. yzyl sonu ile 18. yzyla ait Osmanl akmakl Tfekleri, zrhlar, miferler, svari kllar, teberler, kalkanlar, kolaklar, arboletler, oklar, kamalar
ile mankenler zerinde yenieri kyafetleri sergilenmitir.
Balkan Harbi Odas
Balkan Savanda kullanlan kanl sancak, sprge tohumundan yaplm
ekmek ve Edirne Mdafii kr Paann resimleri sergilenmektedir.
ini ve Seramik Odas
17. yzyl sonu ile 18. yzyl bana ait anakkale seramik ve testileri, erken
Osmanl seramikleri, 15., 16. ve 17. yzyla ait Osmanl Duvar inileri yer
almaktadr.
34
Sarayii Odas
1973 ylnda Sarayiinde yaplan kazda meydana kan ve Edirne Sarayna
ait olan 17. yzyl duvar inileri sergilenmektedir.
Edirne Misafir Odas
Kristal ayna ve konsol, koltuklar ile duvarlarda ipek bcei kozasndan yaplm resimlikler sergilenmektedir.
Mutfak Eyalar Odas
Edirne Saraynda kullanlan mutfak ara gereleri sergilenmektedir.
l Aletleri Odas
El kantarlar, astronomi ile ilgili ykselti tahtalar, kum saati, okka ve arnlar
sergilenmektedir.
Galeri
15. yzyldan sonra yok olmu, yklm Edirne Camilerinin, hanlarnn, hamamlarnn, emelerinin ve sebillerinin yaztlar ile 19. yzyln sonlarnda
yaplm Edirne evlerinin tavan gbekleri sergilenmektedir. avlu artk yok
olmu durumdadr. Vaka-i Hayriye olayn zarar grmeden atlatabilmi ve
zamanmza kadar gelebilmi olan yenieri mezar talar koleksiyonu ise ayr
bir nem tamaktadr.
Ksm II
Edirne Tarihi
35
0.7. EDIRNE TARIHI HAKKINDA
0.7
37
Edirne Tarihi Hakknda
Bu blmde; en eski alardan gnmze dein zengin gemiiyle gz dolduran, bu ynyle de dnyann sayl kentlerinden olan Edirnenin Tarihi
anlatlmaktadr.
0.8
Tarihncesi ve lkada Edirne
Edirnenin insandan nceki, yani Paleontolojik dnemine ilikin gen ve yal

hortumlara ait buluntular Edirne Mzesinin en ilgin kelerindendir.
Gnmzden 56 bin yl ncesine giden Neolitik dnem sonras Madenler a balangcna tarihlendireceimiz, yazdan nceki; yani, tarih ncesi
(Prehistorya) dnemine k tutan ilk kltr buluntularna ise, Edirnenin 10
km. uzandaki Avarz Ky yolu ile Tunca arasnda (ardakalt mevkiinde)
rastlanmtr.
Buradaki buluntular bu alann bir eit ky diye niteleyebileceimiz yerleim noktas olduuna iaret eder niteliktedir. Edirne evresinde yaklak
M.. 5300 yllarna dayandrlan bir baka Neolitik a yerleim yeri de
gneyde Enezde Hocaeme mevkiidir.
Kuzeyde Lalapaada ise Edirne evresini Son Tun a ile ilk Demir
a balarna ve yaklak M.. 1400 - 900 yllarna gtren kalntlar, yani
Megalitik Antlar ad verilen ve yrede Dolmen veya Kapaklkaya ve Menhir
(Dikilita) denilen byk mezarlar bulunur. Edirne snrlar iinde ok sayda
Tmls grlebilir. (Tmls; bir mezar odasn rten toprak yndr.)
lk ada Edirnenin bugnk yerinde ise bir Trak Kynn bulunduu
ve adnn Orestia (veya Orestias) olduu kabul edilmektedir. Orestiay kuranlarn Traklarn en byk kolu Odrisler olduu bilinir.
M.. 1400 - 1200 yllar arasnda bu blgede Akhalar yaamtr.
M.. V. yzyl ortalarna kadar Perslerin hakimiyetinde kalmtr.
M.. IV. Yzylda Makedonya Kral II.Filip tarafndan Makedonyaya
katlmtr.
Orestia M.. 280de Galatlar, M.. 168de de Romallarn nfuzu altna
girmitir.
0.9
Romallar Dnemi
Romallar Orestiay Hadrianopolis yaptlar.

Trakya gnmzden 2170 yl nce Romallarn nfuzu altna girince,
Roma Ordular buralar istila etmeye baladlar.
Trakya zerindeki hakimiyetlerini, buralarda baz krallklar veya prenslikler kurarak, hatta varolanlar koruyarak srdryorlard. rnein o dnemlerde Dou Trakya Krall adyla varolan ve merkezinin Vize olduu
38
bilinen Krall gdmleri altna alarak; bu Krall, Dou Trakyann ibirliki bekileri haline getirmilerdi.
Ancak yerli halk, Romann sadk bendesi haline gelen Krallarna kar
ayakland. Bu tr isyanlar, mparator Cladius zamannda (M.S. 4446) bastrld, Trakya btnyle Romaya katld ve Roma mparatorluunun bir
eyaleti oldu.
Romallar buralarda yeni ve kendilerine uygun den idari dzenlemeler yaptlar. Trakyada yeni ehirler kurmaya baladlar veya varolan eski
kasabalar ehir Hukuku altna alp kendi kltrlerini iyice yerletirdiler.
0.9.1
Edirnenin Orestiadan Hadrianopolis Adna Geii
M.S. 123124 ylnda uzun bir seyahate kan mparator Hadrianus o dnemde kk bir yerleim yeri olan ve bugnk Edirnenin yerinde bulunan
Orestia Kasabasn stratejik konumuyla da ok beendi ve buraya ehir Hukuku armaan etti. Bylece Hadrianusun ehri anlamna gelen Hadrianopolis ehri kurulmu oldu ki; Edirne lk a boyunca bu adla anlacaktr.
0.10
Hadrianopolis Hakknda
Hadrianopoliste dier Roma ehirleri gibi idari muhtariyete sahip; i ilerinde bamsz, d siyasette Romaya bal bir ehir devleti durumundayd.
M.S. 2. ve 3. yzyllar dier ehirlerle birlikte Hadrianopolisin de en
parlak dnemi olarak kabul edilir.
Hadrianopolis yaklak 360.000 metrekarelik bir alan kaplyordu ve yamuk drtgen eklindeki bu alann etraf kuvvetli duvarlarla evriliydi.
Her kede silindirik birer kule vard ki bu kulelerden gnmze ulaabilen tek yer Saat Kulesi olarak bildiimiz, asl ad Makedonya Kulesi olan
yerdi.
Kuleler arasnda onikier bur bulunmaktayd ve dokuz kaps vard. Kale
bir hendekle evriliydi.
ehir plannn Roma Askeri kolonilerinin veya castrum denilen Roma
Ordugahlarnn planlarna uyduu grlr. Baka bir deyile buras M.S. 3.
yzylda bir askeri istihkam (castrum) olarak kullanlmtr.
Hadrianopolis hakkndaki bilgilerin ou gnmze ulaan sikkelerden (o
dnemde kullanlan madeni paralar) elde edilmektedir.
0.11
Eyalet Bakenti Olduu Dnemde Hadrianopolis
Edirne, bize yaklak 90 yl bakentlik ettii dnem ncesinde, Hadrianopolis

dneminde de bir eyalete baehirlik yapmtr.
0.12. HADRIANOPOLISTEN EDRINEYE : BIZANS DNEMI
39
Hadrianopolis mparator Diokletianusun gerekletirdii idari reformlar

ve mlki tekilatlandrma sonrasnda Trakya Eyaletinin alt vilayetinden birini tekil eden Haemimontusun baehri olmutur.
Bu durum Hadrianopolisin kurulduu M.S. 2. yzyl izleyen 3. yzylda
da ne denli nemli bir konumda bulunduunu gstermektedir.
Ne yazk ki Hadrianopolisten gnmze kalanlar fazla deildir.
0.12
Hadrianopolisten Edrineye : Bizans Dnemi
Hadrianopolis 4. yzyldan itibaren evresinde yaanan pek ok savaa tank

olmu, zaman zaman bu savalarn odak noktas durumuna gelmi ve igaller
yaanmtr.
rnein Castantinus ile Liciunusun ordular bu ehir etrafnda savamlar, M.S. 314 ylnda Liciunus malup olmu ve Hadrianopolise snmtr.
kinci savata ise, Liciunus, stanbula ekilmi ve kendisini Romada yine
malup eden Constantinus Romay brakarak Constantinopolis adn verdii stanbulu baehir yapmtr.
stanbul bakent olunca, burasn Orta Avrupaya ve Romaya balayan
yol zerindeki (Via Egnatia Yolu) Hadrianopolis daha da nem kazanmtr.
4. yzyln ortalarnda ise Trakya, Hunlarn ve Gotlarn istilasna urar.
Ostrogotlar Trakyay istila ettiklerinde Hadrianopoliste Got Askerlerinin banda bulunan iki komutan da bunlara katld. Fakat mstahkem bir
ehir durumundaki Hadrianopolisi zaptedemediler.
Gotlar M.S. 378 de ikinci kez Hadrianopolis zerine yrynce; Trakya
topraklarnda ve ehir yaknlarnda lkan en byk muhaberelerinden biri
yaand.
Roma mparatorluu M.S. 395 ylnda ikiye blnp btn Balkan Yarmadas gibi Hadrianopolis ehri de Bizansn (Dou Roma mparatorluu)
payna dtkte sonra, kent sklkla el deitirdii bir srece girmitir. rnein, M.S. 5. yzylda Hun Hakan Atilla Kumandasndaki askerlerin eline
geti.
M.S. 6. yzylda Avarlarn idaresine girdi. Bizansllar Hadrianopolisi
Avarlardan tekrar geri aldlar ve Avarlar bu toprakladan ekildiler.
M.S. 7. yzyln ortalarndan itibaren Hadrianopolis Bulgarlarn saldrlarna sahne oldu. Bu saldrlarda kent bir ka kez el deitirdi, yaklp
ykld.
M.S. 812 ylnda Bulgar Hanlarndan Krum Hadrianopolisi kuatt ve
811 ylnda ele geirdi. Bu savalarda Bulgar Askerlerinin ldrdkleri Bizans
mparatoru Nikephorosun kafatasn gm ile kaplatp arap kupas olarak
kullandklar anlatlr.
Krum bu savata Hadrianopolis halkn da esir alm ve tamamen evre
kylerdeki halkla birlikte Tuna Nehrinin tesine Banat topraklar denilen
40
yere srmtr ki; kaynaklar o dnemde kentin nfusunun 12 bin civarnda
olduunu yazarlar.
Krum lnce yerine geen Omurtag, Bizansllarla uzun sreli bir anlama
yapt ve Hadrianopolis yeniden Bizans topraklar iinde kald.
M.S 914te Bulgar Kral Simeon Hadrianopolisi aldysa da ehir bir sre
sonra yine Bizansllarn oldu.
Bulgar saldrlar ve Hadrianopolis etrafndaki savalar deiik aralklarla
srd.
rnein; M.S. 1003te Bulgar Kral Samuel yortu trenleri srasnda Hadrianopolisi ald ve halk (adet olduu zere) kltan geirildi. Ayn savalarda
bu kez Samuelin askerleri yenildi ve 15 bin esirin gzleri oyuldu.
Kral Samuel ordusunun bu durumunu grnce hastalanm ve lmtr.
Sonraki yllarda Hadrianopolis Peeneklerin kuatmalaryla kar karya kald. M.S. 1050de Peenekler Hadrianopolis nlerinde malup oldular. 1077de yeniden kuattlar. Sonuta btn bu sava ve igallere ramen
Hadrianopolis Bizansn elinde kalmtr.
M.S. 1361de Osmanl Trklerince fethedilene kadar.
0.13
Hadrianopolis nce Edrine Oldu : Bizans Dnemi Sonlar
1361e gelinen yllarda Hadrianopolis bir yandan d aknlara maruz kalrken

dier yandan da Bizansn i mcadelelerine sahne oluyordu. Nitek 1072 ylnda Bizansllar bir isyanla kar karya kalm ve bu isyan Hadrianopoliste
yaayan biri tarafndan ynlendirilmitir.
Bir sonraki isyanda da yine Hadrianopolisin rol etkin olmutur. Peeneklerin de taraf olduu bu kargaa dolu yllardan sonra Hadrianopolis
Kumanlarn saldrlaryla karlamtr.
0.13.1
Hal Seferleri ve Sonras
Birinci Hal Seferinde bir dalga Hadrianopolise gelmi, buradan stanbul

nne gitmitir.
Dier dalga ise mparatorun Ayn ehirde gnden fazla kalnmaz ynndeki emrine uyarak Hadrianopoliste iki gn kalm; kinci Hal Seferinde
Hal Ordusu M.S. 1189da Hadrianopoliste klamtr. Sonraki yllarda Dimetokada balayan bir ayaklanma, Hadrianopolise srayacaktr.
1205 ylnda ise mparator Naibi Henri, Hadrianopolis nne dayand.
Kuatma oldu. Hatta ilk hendek geilerek merdivenler, kuleler ve dier aletler
faaliyete geirildiyse de Hadrianopolis halk bir k yaparak kuleleri yaktlar
ve Henri kuatmay kaldrmaktan baka are bulamad.
Hadrianopolis, znik Prensinin igali ile de karlamtr. Ancak ehir
btn huzursuzluuna ramen bir ticaret merkezi olmay srdrd. Buras
0.14. OSMANLI DNEMI BALANGICI : EDIRNENIN FETHI
41
o yllarda kuma ticareti merkezi idi ve burada bir ok Avrupal tccar yaamaktayd.
1305te Hadrianopoliste kanl Katalan - Bizans mcadelesi yaand. Bu
olaydan yaklak 40 yl sonra Hadrianopoliste yaanan bir isyan ve kanl snf
mcadelesi ise kendini 1341de mparator ilan eden Kantakuzenosun Osmanllardan yardm istemesine yol at. Szkonusu snf mcadelesinde o, eraf
ve asillerin bandayd ve Zelotlar denilen zmreye kar savat. Trklerden
yardm isteyip Umur Beyle dostluk kurunca kuvvetlerimiz Kantakuzenosun
yannda savat. (Bu savan da anlatld bir eserde Edirne szc kullanlmtr.) Daha sonra Kantakuzenos, damad durumuna gelen Orhan Gaziden
yardm istedi. Orhan Gazinin olu Sleyman Bey, idaresindeki 10 bin askerle 1352de kazanlan zafer sonrasnda, 1354te bir gece Gelibolu Kalesini
alverdi.
Bylece Trakya aknlar da balad.
0.14
Osmanl Dnemi Balangc : Edirnenin Fethi
1361e doru nce Dimetoka fethedildi. Sultan I.Murat Edirneye ynelik hareketine, stanbul yolu zerindeki orluyu alarak devam etti. Daha sonra
Lala ahin Paay Edirneye gnderdi. Kale dna kan Bizans kuvvetleri
ile yaanan savata Bizansllar yenilerek kaleye ekilmek zorunda kaldlar.
Bundan sonra Sultan I.Murat, Hac lbey ve Evrenos Bey ynetimindeki
u aknc kuvvetlerini de yanna ard. Bunlar ordunun nc birliklerini
oluturdular. Gl Osmanl Ordusunu Kale kaplarnda gren ve zaten yenilmi olduundan direnme gleri kalmayan Bizansllar da kenti Lala ahin
Paaya teslim ettiler.
Sar
Saltuk
Sultan
Menkbesinde
bizzat
Peygamberimiz
Hz.Muhammetin Edirneye Dar-n Nasr (stn ehir) adn verdii
Hikayet-i Beir elebide anlatlmaktadr. Ayrca tarihte kentin ad Dar-l
Karar (kyamete kadar yaanacak ehir), Dar-l Mlk(Bakent), Dar-l
Meymene (Ordular Kenti) olarak gemektedir.
Bir deerlendirmeye gre Padiah Sultan I.Murat; sevincini evredeki
Mslman-Trk Beyliklerine mektupla bildirirken, Hadrianopolis adn Edrine olarak deitirmi; (Bu isim zaman iinde farkl biimlerde sylenmitir.)
gnmzdeki Edirne ad ise, 18. yzyln ilk yllarndan itibaren kullanlmaya balanmtr.
0.15
Osmanl Dnemine Kadar Kentsel Geliim
Edirne, tarihi boyunca adm adm giderek byyen, gelien tipik bir kentlemeden ok, zaman zaman geriye dnml bir kentleme sreci izlemitir.
Bu durum esas olarak Edirnenin corafi konumunun neminden kaynaklanmtr. Denebilir ki, hi bir kent, corafi konumuna Edirne kadar bal bir
42
kentleme sreci izlememitir.yle ki, elverili corafi konumu, Edirnenin
hem kentlemesinin en nemli itici nedeni olmu, hem de tam tersi, zaman
zaman gerilemesinin ve snklemesinin kayna olmutur.
Edirnenin, son derece elverili corafi konumu, onun tarihi, sosyal, siyasi
ve ekonomik yaamn derinden etkilemi, hatta kenti btn ynleriyle belirleyen ana etken olmutur. Ancak, kentin bu geriye dnml gelimesinde
doal olaylarn da pay olmutur.
Edirne, tarihi boyunca saysz saldr ve igale urad gibi, eitli zamanlarda yangn, yer sarsnts, su baskn, salgn hastalk gibi olaylarla da
kar karya kalmtr. Kent, her saldr, igal, hastalk ve doal afetle ykma
uram, harap olmu ve nfusu azalmtr. Edirne, kurulduu ilk dnemden
gnmze kadar benzeri olaylar her zaman yaamtr.
Ancak ehir, btn huzursuzluuna ramen bir ticaret merkezi olmay
srdrmtr. Osmanllarca fethedilene kadar uzun bir dnem kuma ticareti merkezi olmutur. Bu nedenle burada bir ok Avrupal tccar yaamtr.
Fetihten sonra da salanan zgrlk ortam nedeniyle bir ticaret merkezi olarak cazibesini srdrmtr. Adriyatikten balayarak stanbula uzanan tarihi Roma Yolu (Via Egnatia) zerinde bir merkez olarak, her dnem Edirne
pazarlar yerli ve yabanc tccarlarn odak noktas olmutur.
0.16
Edirnenin Bir Osmanl - Mslman Kenti

Olarak Geliimi
Edirne fethedildii dnemde Balkanlarn nemli yerleim alanlarndand.

Fetih sonrasnda ise bu ehir; memleketin sosyal ve ekonomik yaamnda
rol oynayanlarca ve devlet ynetiminin ileri gelenleri ile hkmdarn nclnde adeta yeniden kurulmutur.
Fetihle birlikte Kent, tarihinin yepyeni bir evresine girmi oldu. Ksa sre
iinde ok byk bir gelime gsterdi ve dnya tarihinde adlar n srada
anlan kentlerden biri durumuna geldi.
Edirneye yerlemeye balayan ve ounluunu sipahi ailelerinin oluturduu Osmanllar, kale evresinde yeni mahalleler meydana getirdiler. Ne var
ki Kaleiinde de baz dzenlemelere gidildi. Mslman halkn bir blm (iki
mahalle) buraya yerletirildi. ki kilise camiye evrildi(1752 depreminde yklan Ayasoyfa Kilisesinden dntrlen Cami ile Aina varoundaki(Yldrm
Mahallesi) Yldrm Camisi), hamam ve imaret yapmna baland.
Bu yaplanmada uygulanan zgn yntem; vakflar yoluyla kurulup idare
edilen imaret sistemiydi. ehrin kale dndaki ana mahalleleri bu yolla kurulmutur ki; bu oluumda cami, hamam, medrese, aevi gibi sosyal ve dini
hizmetlere dnk niteler de mutlaka yerini alrd.
0.17. PADIAHLAR DNEMINDE EDIRNE
0.17
43
Padiahlar Dneminde Edirne
Srpsnd mevkiinde, Balkanlardaki Osmanl ilerlemesine kar oluturulan

ilk Hal Ordusunun yenilmesinden sonra (1364 - Srpsnd Zaferi) Sultan
I.Murat, 1365 ylnda devlet merkezini Bursadan Edirneye tad.
Sultan I.Murat Dneminde imdi Selimiyenin de bulunduu alanda bir
saray yapld. Sultan Yldrm Beyazit zamannda saray bytld. Yldrm
Beyazit stanbulu kuatma hareketini buradan yrtt. Edirne ilk yllarnda
Rumeli harekat iin bir s olarak nemsenirken; 1402den sonra, Sleyman
elebinin hazineyi ve devlet arivini de buraya tamasyla, siyasi merkez
olma sreci tamamland. Bu dnemde Edirne, nl ehzadeler mcadelesine
sahne olmutur.
Edirnenin Osmanl mparatorluunun siyasi tarihinde nem kazanmas
da, tam bu ehzadeler mcadelesi srasnda olmutur. 1402 ylndaki Ankara
Sava, Sultan Yldrm Beyazit komutasndaki Osmanl Ordusunun Timura
yenilmesiyle sonulannca, Anadolu Beyleri eski topraklarn ele geirdiler
ve Sultan Beyazitin oullar arasndaki taht mcadelesi Devletin bir dnem
karklk iinde kalmasna neden oldu. Bu dnem tarihimizde Fetret Devri
(1402 - 1413) olarak anlr.
1403te Sleyman elebi, 141O ylnda da Musa elebi Edirneyi ele geirdi. Edirnede ilk kez para bastran Osmanl Hkmdar Musa elebidir.
Ankara bozgunu ile balayan karklk dnemi, elebi Sultan Mehmetin
1413te Edirneyi Musa elebiden geri almasyla noktaland. elebi Sultan
Mehmet(I.Mehmet), saltanatnn bundan sonraki blmn Edirnede geirdi ve 1421de burada vefat etti. Sultan I.Mehmetin vefatndan sonra, taht
kavgalar yeniden balad. Tahta kan Sultan II.Murata kar, nce Sultan
Yldrm Beyazitin oullarndan Mustafa elebi, sonra da II.Muratn kardei Kk Mustafa ayakland. Bu isyanlar bastran Sultan II.Murat, 1422
ylnda Edirneye ayak bast.
Fiziki geliim asndan Sultan II.Murat dnemi, Edirne iin en verimli
yllar olarak kabul edilir. Onun zamannda kent, hzla geliti. 1424 - 1439
yllar arasnda Edirne,eitli yabanc eli, heyet ve hkmdarlar tarafndan ziyaret edildi. Bu dnemde cami, hamam, kpr, medrese, imaret gibi
nemli yaplamalar yaand. Ayn yllarda Edirne, nl ehzade Dnlerine sahne oldu(Oullar Mehmet ve Aleaddin iin yaplan Snnet Dnleri).
Tunca Nehri boylarnda ikinci sarayn yapm da bu dnemde balad. Sultan II.Murat, Edirneyi ayn zamanda bir askeri s olarak deerlendirmi ve
eitli seferleri buradan ynetmekle kentin n kazanmasn salamtr.
Fatih Sultan Mehmet Edirnede dnyaya geldi ve stanbulun alnmas
planlar burada olutu. kinci saray onun dneminde tamamland. Olu Sultan II.Beyazd kendi adyla anlan Klliye ve nl Darifay yaptrd.
16. yzyl muhteem abidelerin ina edildii ve ehrin fiziki adan klasik
formunu kazand bir dnemdir. Kanuni Sultan Sleyman batya yapt
seferler srasnda ou kez Edirnede konaklad. Edirnenin su yollar onun
44
zamannda yapld. Bu dnem Edirnenin, zellikle yzyln son eyreinden
itibaren, imparatorluun snrlarnn genilemesinin de etkisiyle askeri bir
snr merkezi olmaktan karak padiahlarn bir dinlenme yerine dnmeye
balad dnemdir. Selimiye Camisi bu dnemin rndr.
17. yzyl hanedan mensuplar burasn ou zaman srekli ikamet yeri
olarak kullandlar. Edirne adeta ikinci payitaht zellii kazand. stanbulun
saray ekimelerinden bunalan padiahlar Edirneye snd.
Sultan I.Ahmet ile balayan Edirne ilgisi giderek artt.Sultan II.Osman
ve IV.Murat dneminde geni koruluk ve ormanlaryla Edirne bir av sporu
ve elenceleri merkezi oldu.
Ancak zellikle Sultan IV. Mehmet (Avc Mehmet olarak ta bilinir.) dneminde Edirne gerek anlamda bir siyasi merkez olarak stanbula ramen
arlk kazand. Padiah, vaktinin ounu Edirnede geirir ve elileri de burada kabul ederdi.
Sultan II.Sleyman Edirnede vefat etti. Yerine geen Sultan II.Ahmetin
clus treni burada yapld.
Edirne Vakas denilen ayaklanma sonrasnda Sultan II.Mustafa tahtndan oldu. O da Edirnede yaamay ok seviyordu. Edirnede dnyaya gelmi,
burada tahta kmt. Dneminde Edirneye Kkler, emeler yapld. Bu
yllarda Edirnenin nfusu 200 binlere ulamtr.
0.17.1
Edirne Vakas
18. yzyln banda meydana gelen bir ayaklanmadr. Bu ayaklanma ile Padiah tahtndan indirilmi, Sadrazam azledilmi, eyhlislam da ldrlmtr. Olaylarn geliimi u ekildedir: Sultan II.Ahmet vefat etmi, yerine
Sultan II.Mustafa yine Edirnede tahta kmt. Padiah, devlet ileriyle ilgilenmiyor, vaktinin ounu avclkla geiriyordu. Sadrazam ve eyhlislam
ise grevlerini ktye kullanmakla sulanyorlard. stanbuldaki muhalifler
yeni Sadrazam ve eyhlislam tayin ederek Edirne zerine yrdler. Sultan II.Mustafa, Yenierilerin de isyanclara katlmasyla tahtndan indirildi.
Yerine Sultan III.Ahmet geirildi(1703). eyhlislam Feyzullah Efendi ise
Bat-Pazarnda katledildi ve cesedi Kirihaneye kadar srklenerek Tunca
Nehrine atld.
Sultan III.Ahmet sonras; Edirnenin, yava yava gzden dt ve siyasi nemini kaybettii kabul edilir. 18. yzylla birlikte kentin talihi tersine
dnmtr. Ynetim bozukluklar, baarszlklar, Batda terkedilen kale ve
blgelerden gelen glerin de etkisiyle eski ihtiamn kaybetmeye balayan
Edirne, nce depremler ve yangnlarla, sonra da igallerle sarslr.
0.17.2
Edirne Kyam
Edirne 19. yzylda da siyasi ve tarihi adan hareketli olaylara sahne olur.
Sultan III.Selimin balatt yeniliklerin bunda pay byktr. Bu yeniliklere
0.18. EDIRNENIN YAADII GALLER - DRT GAL DNEMI 45

kar 1801 ylndaki ilk ayaklanmay 1806daki Edirne Kyam izler. Sultan III.Selimin Edirnede Nizam- Cedid ad altnda, Yenierilere alternatif,
modern askeri eitim grm yeni birlikler oluturulmas amacyla, verdii
buyrukla meydana getirilen Ktalara kar, Yenierilerin iddetli direni gstermesi ve ayaklanmas nedeniyle, Padiah kararndan vazgemek zorunda
kalm ve Nizam- Cedid birliklerinin kaldrlmasna karar vermi, Yenieriler
de bu karara dayanarak Edirnede mevcut tm Nizam- Cedid birliklerini
katletmilerdir. te bu olaya da tarihte Edirne Kyam denir.
0.18
Edirnenin Yaad galler - Drt gal Dnemi
1361 ylnda fethedilen Edirne, 1829 Rus igaline dek 459 yl igal yaamamtr. 1829 Rus galine gelene kadar gerekleen tarihi olaylar silsilesi u
ekildedir:
0.19
lk Rus gal Dnemi
Sultan III.Selimden sonra tahta kan Sultan II.Mahmudun kararyla, Vakayi Hayriye - Hayrl Olay olarak anlan ve Yenieri Ocann kaldrlmasyla sonulanan olaydan sonra, Osmanl mparatorluunun yeni kurulan,
daha yeterince tekilatlandrlamam bir Orduyla neredeyse Ordusuz denilebilecek bir dneminde, Ruslar bu zaaf deerlendirip sava ilan ederler ve
nl 18281829 Osmanl - Rus Sava bylece balam olur. ki yl sren
bu savata, 1828 ylndaki ilk Rus saldrs durdurulduysa da, 1829 ylndaki
ikinci saldrlaryla Ruslar, Sadrazam Reit Paa ynetimindeki Osmanl Ordusunu yenilgiye uratrlar ve Edirne fetihten beri ilk kez igal yaar. Kent,
savan bitiminde Osmanl Tarihinin en ar anlamalarndan birine tank
olur.
0.19.1
Edirne Anlamas
Osmanl mparatorluunun Kk Kaynarca Anlamasndan sonra imzalad en ar anlamadr. nemli maddeleri zetle unlardr:
1. Ruslar, aldklar topraklar geri verecek, Prut Nehri snr olmaya devam
edecekti.
2. Rus Ticaret Gemilerine boazlardan gei hakk tannacak, Rus uyruklular Osmanl topraklarnda serbeste ticaret yapabileceklerdi.
3. Eflak ve Bodanda Osmanl Askeri bulunmayacakt.
4. Osmanl mparatorluu 11.5 milyon duka altn sava tazminat deyecekti.
46
0.20
kinci Rus gali Dnemi
Edirnenin ikinci kez igali, halk arasnda 93 Harbi olarak ta bilinen 187778
Osmanl - Rus Savana rastlar. Nisan 1877de balayan sava, irili ufakl bir
dizi atmann ardndan Ruslarn Edirne zerine yrmesiyle geliir. Bunun
zerine Kentteki askeri birliklerin komutan Ahmet Eyp Paa kenti boaltr
ve 20 Ocak 1878de teslim olur. Sava, 31 Ocak 1878de Edirnede bar
ilkelerini saptayan bir anlamayla kesilir. Sava sonulandran asl anlama
ise 3 Mart 1878de imzalanan Ayestefanos Anlamasdr.
1903 ylndaki Bulgar syan dnda Edirne, 187778 savan izleyen yaklak 30 ylda sava grmedi, bar iinde yaad.
0.21
Bulgar gali - nc gal Altndaki Dnem
Edirne, nc kez 1913te igal edildi. 22 Eyll 1912de Bulgaristan, Romanya, Srbistan, Karada ve Yunanistan temsilcileri, Sofyada toplanarak
saldrya ynelik bir balama anlamas imzaladlar. Balaklar, Ekim ay
ortalarnda Osmanl Topraklarna saldrdlar.
9 Ekim 1912de de Bulgarlarn Edirne saldrs balar. nl Edirne Mdafii kr Paann rgtledii Edirne Savunmas, her trl yokluk ve yoksunlua ramen alt aya yakn srer. 26 Mart 1913te kent Bulgarlara teslim
edilir.
Balkan Savandan Tarihi bir kesit : Hdrlk Tabyas
187778 Osmanl-Rus Sava nedeniyle ina edilen ve en son Balkan Savalarnda kullanlan Tabyalarn en by Hdrlk Tabyasdr. Dier nemli bir
Tabya olarak Kyk Tabyas Balkan Sava Mzesi haline getirilmitir. Ancak tarihi adan Hdrlk Tabyas daha byk nem arzeder. Bu tabya; nl
Edirne Savunmas srasnda Komutan kr Paann karargah olarak kulland ve Edirne teslim olduunda beyaz teslim bayrann ekildii tarihi
yer olarak bilinir.
0.21.1
Edirne Savunmas ve kr Paa Hakknda
kr Paa 191213 Balkan Sava srasnda, Edirneyi kendisinden istenen

sreden fazla savunarak dmann stanbula gemesini nleyen nl bir kahramandr. Edirne byk aclar ve yoksulluklar iinde 155 gn dmana kar,
onun Komutanlnda savunulmu ve kendisine Edirne Mdafii ad verilmitir. Ancak 5 aylk savunma sonunda, 26 Mart 1913 gn, biraz da Edirnenin
Ata yadigar nl Selimiye Camisi gibi mukaddes mekanlarnn, top atlaryla yok edilmesini engellemek amacyla,teslim olmay kabul ederek klcn
Bulgar komutan General vankova teslim etmitir. Ne var ki bu savunmada
0.22. EDIRNENIN SON GALI
47
gsterdii kahramanlk nedeniyle Kendisine hayran olan ve sayg duyan Bulgar Kral ar Ferdinand, Klc kr Paaya Edirnede iade etmi ve bar
yaplana kadar Paay bir esir gibi deil misafir gibi arlamtr.
kr Paa 1857 Erzurum doumludur. Almanyada drt yl eitim grm olup, Almanca, ngilizce ve Franszca bilmekteydi. Harbiye ve Darafaka Okullarnda balistik ve matematik retmenlii de yapan kr Paa
Edirneye topu komutan olarak tayin edilmiti. Tugenerallikten Orgenerallie kadar sren grevini Edirnede yapt. Sava yllarnn olumsuz koullar
nedediyle yakaland siyatik hastaln tedavi iin gittii Bursa Kaplcalarnda zatrre oldu ve bu hastalk nedeniyle stanbulda 5 Haziran 1916da
vefat etti. Mezar nceleri Merkez Efendi Mezarndayken yakn zamanda adna yaplan kr Paa Antna getirilmitir.
30 Mart 1913te imzalanan Londra Bar Anlamas ile, Trkiye - Bulgaristan snr Midye - Enez Hatt olarak belirlendi.
0.21.2
Bulgar galinin Sona Ermesi
Bylece Edirne, Bulgaristana terkedilmi oldu. Balkan Sava neticesinde

Osmanl mparatorluundan elde ettikleri topraklar paylaamayan Balkan
Devletleri, yeniden, bu kez aralarnda savamaya baladlar. Bulgaristan, bir
sre sonra Romanya ve Srbistann saldrsna uraynca, Edirneyi boaltmak zorunda kald. Bundan yararlanan Osmanl Hkmeti harekete geti
ve Enver Paa komutasndaki birliklerimiz 21 Temmuz 1913te Edirneyi igalden kurtard. 29 Eyll 1913te imzalanan stanbul Anlamasyla da fiili
durum resmiyet kazand.
0.22
Edirnenin Son gali
Edirne, I. Dnya Savann bitimiyle birlikte bir baka nemli gelimeye

tank oldu. Yunanllarn Mondros Mtarekesini izleyen gnlerde Anadolu
ve Trakyada balattklar igal hareketleri 25 Temmuz 1920de Edirne ve
tm Dou Trakyann istila edilmesiyle sonuland. Edirne, son defa yaklak
iki yl akn bir sre Yunan igali altnda kald.
0.22.1
Edirnenin Kurtuluu
Kuvvay- Milliyenin gsterdii gl direni ve Yunanllar Sakaryada urattmz ar yenilgi, tilaf Devletlerini 1922 yl iinde tutum deiikliine
zorlad. Nitekim Mart 1922de toplanan Paris Konferans, Edirne ve Krklareli dnda, btn Dou Trakyann bize geri verilmesini nermiti. Doal
olarak Ata yadigar Edirnemizin igal altndaki durumunun devamn ngren bu tasar, Ankara Hkmetince reddedildi.
Edirnenin kaderi, Byk Taarruzun zaferle sonulanmasyla deimeye
balad. 11 Ekim 1922de imzalanan Mudanya Mtarekesine gre Yunan-
48
llar Karaaata iinde olmak zere Meriin batsna dek btn Dou
Trakyadan ekilecek, yerlerine geen itilaf birlikleri bu blgeyi, en ok bir
ay iinde Trk Birliklerine brakacaklard.
Mudanya Mtarekesi, 14 Ekim 1922den balayarak yrrle girdi. 25
Kasm 1922de birliklerimiz Edirneye ayak bast. Lozan Konferans uyarnca,
Karaaa Nahiyesi ile stasyonunun 15 Eyll 1923te boaltlmasndan sonra,
Trakya tam olarak igalden kurtulmu oldu ve bugnk snrlarmza ulald.
Tarihinde yeni bir sayfa balayan Edirne, bylece Trkiye Cumhuriyetinin
snr kenti, serhad ehri oldu.
Ksm III
Edirne ehri
49
0.23. PADIAHLAR DNEMINDE EDIRNENIN KONUMU
0.23
51
Padiahlar Dneminde Edirnenin Konumu
Klasik dnem Edirnesi Anadolu-Avrupa yolu zerindeki nemli konumunu

korumutur.
Adriyatikten balayan ve stanbula uzanan tarihi Roma yolu (Via Egnetia) zerinde bir merkez olan Edirne; Tekirda yoluyla denize ve stanbula
uzanyordu. Meri Kprs yanndaki skeleba denilen yer ise bir Edirne
Liman durumundaki Enez ile balantlyd. Msrdan, Ege adalarndan, zmirden gelen ticari mallar Enez yoluyla ve kk sallarla skelebana getirilir; Filibeden yklenen pirin ayn yolla Eneze, buradan da stanbula
ulatrlrd.
Kaynaklar, bir zamanlar Edirne ile Enez arasnda 300 teknenin ilediini
yazarlar.
Edirne pazarlar yerli ve yabanc tccarlarn odak yeriydi.
Sonuta Edirnenin Osmanllar dnemindeki nemli yeri, yalnzca Bakent olduu dnemlerde deil, sonraki yllarda da korunmutur.
Tarihiler der ki:
Osmanl Tarihinde Edirne adnn getii yerler silinse Osmanl
tarihi kalbura dner.
Bu parlak dnemden sonra kentin talihinin dnmesine neden olan unsurlardan igaller, 1829 ylnda Ruslar ile balar, 1878 ylnda yine Ruslar
tarafndan igal edilir. Bu igalin gerekletii savaa halk arasnda 93 Harbi
denir.
Edirne, nc igali 1913 ylnda yaam olup; bu igalin mmessili de
Bulgarlardr.
Son igal 1920deki Yunan igalidir.
Ayrca 1745, 1905 yangnlar ve 1752 depremi Edirnenin igallerle birlikte
en ok zarar grd dnemleri tekil eder.
1800 yllarnda stanbul, Paris ve Napoliden sonra Avrupann drdnc
byk ehri olup, stanbul ve Bursadan sonra Osmanl Eserleri bakmndan
en zengin nc ehrimizdir.
0.24
Osmanl Dneminde Edirnenin Kentsel Geliimi
Edirne fethedildii dnemde hemen tmyle 23 kilise ve 510 mahalleyle

snrl Kaleii semtinden oluuyordu. Bu semtin dnda bir de Tuncann
kar yakasnda bulunan ve bir kpr ile Kale ine balanan Aina (bugnk
Yldrm Mahallesi) varou bulunuyordu.
Edirne Osmanl daresi altnda bir yzyl gibi, bir kent yaamnda ksa
saylabilecek bir zaman iinde ok genilemi ve Kale dnda geni yerleimler olarak nitelenebilecek yeni bir kente dnmtr. Kentleme, nce Kale
52
evresinde balamasna ramen, zaman zaman gelgitli dnemler geirmi ve
Edirne 17. yzyl sonlarnda en geni snrlarna ulamtr.
Osmanl mparatorluunda kentlerin olumasnda, Eski Bizans Kale ve
Kasabalarnn tipik birer Trk - Mslman kenti olarak gelimesinde ve genellikle mparatorluun toplumsal ve ekonomik olarak ilerleyiinde rol oynayanlar, birinci derecede Padiah, ayrca Devlet ynetiminde belli bal mevkii
ve grevi olanlard.
Bunun yannda ikinci ve nc derecedeki kiilerin de kentlerin gelimesine trl yollarla hizmet ettikleri grlmektedir.
Edirnedeki Eski maret, Orta maret, Yeni maret, Beylerbeyi mareti,Darssiyade mareti, Muradiye mareti vb. imaret sistemlerinin yannda,
daha basit biimde mescidi, zaviyesi, odalar, bazen han ve hamam gibi tesislerin tmn kapsayan mahalleler de, birer kurucu zellii tayan kiilerin
adna balanmaktadr.
0.25
Edirnenin Semtleri - Mahalleleri
Roma Dneminden itibaren gelikin bir kent grnmne brnen Edirnenin; Avrupann modern bir ehri olarak yaklak 2000 yllk bir tarihi
vardr. Roma/Bizans ve Osmanl Dnemlerinde kurulan semtleri ve mahalleleri gnmzde de hala yaamaya devam etmektedir. Bu blmde kentin
uzun tarihi boyunca ortaya kan szkonusu semtler ve mahalleler tantlmaktadr.
0.25.1
Kentin En Eski Semti : Kaleii
Eski surlarn kuatt drtgen bir alandr. Yaklak 360 dnmlk bir alana
yaylr. Birbirini dikine kesen sokaklaryla dikkati eker.
Edirnenin fethi srasnda Kaleii tek yerleim yeridir. Burada Bizans
halk, Cenevizliler ve Yahudiler oturmaktayd.
Kaleiinde Bizans dneminde 10 mahallede yaklak 15 bin nfus vard.
Bizans Kiliseleri ve Tekfur Saray da yine buradayd.Kenti 1653 ylnda ziyaret eden Evliya elebi, Kale inde ikisi mslman, drd yahudi, onu rum
olmak zere 16 mahalle ve 360 sokak bulunduunu yazar.
Ermenilerin Kaleiine gelmesi 16. yzyln sonlarna rastlar. Horozlu Bayr ve Kaleiine yerleen Ermenilerin ta iilii ve yap ustal konusundaki
yetenekleri buralardaki yaplamaya byk lde yansmtr. Ermenilerin
Kaleiindeki evleri, onlarn rf ve adetlerini yanstan ekilde olup Cihannmaldr.
Baz kitaplar Ermenilerin Edirneye geliini Celali isyanlar dnemine
balarken; Edirnenin yerli Bulgar nfusunun bulunmadn belirtirler. Yani
Bulgarlar sonradan gelmedir.
1700 ylndaki yangnda baz kiliseler ile yenieri klas yanm; 1903
ve 1912 yangnlarnda da nceden kalan camiler ile btn kilise ve havralar,
0.25. EDIRNENIN SEMTLERI - MAHALLELERI
53
resmi ve zel yaplar, bu arada yenieriliin kaldrlmasndan sonra mahkeme

binas olarak kullanlan Aa Kaps tmyle yanmtr. zellikle 20. yzyl
balarnda kan yangnlarla harap olan Kale inin yeni plan Fransz uzmanlarca hazrlanm, iki katl, bahesiz ahap konutlar temel alnarak semt
yeniden ina edilmitir.
Kale i, Edirnenin geleneksel Trk evini yaatan kesimidir. Edirne Evleri, yazlk, klk, ak ve kapal blmleriyle, baheli evkonak, trndendir.
Bunlar; 16. ve 17. yzyllarda nl saraylarn evresine serpitirilmi, birbirinden ayr aalkl, iekli, bykl kkl yaplardr. Sokaktan duvarlarla
ayrlm olan bu yaplar, ounlukla bir veya iki katldr; harem, selamlk ve
avlulardan olumaktadr. emeleri, deiik sslemeli havuzlar, yazlk blmlerdeki selsebilleriyle, Edirne evlerinin Trk Mimarisinde ayr bir yerleri
vardr.
0.25.2
Aina Beldesi
Edirnenin Hadrianopolis olarak fethedildii dnemde ehir Kaleiinde

kk bir yerleim yeri durumundayd. O dnemde ehrin en yakn yerindeki tek yerleim yeri ise (kimi kitaplarda Arian olarak yazldr.) Aina adl
bir kasabackt ve imdi bunun yerinde Edirnenin en byk semtlerinden
Yldrm bulunmaktadr.
Bu beldedeki en nemli tarihi eser de Kiliseyken Camiye dntrlen
Yldrm Camisidir. Burada ayrca Edirnede gnmze ulaabilen su terazilerinden, Kaleiindeki Maarif Su terazisi dnda tek rnek olarak YldrmYeniimaret Yolu zerindeki Bademlik Su Terazisi nemli bir tarihi yapdr.
Yanndaki eme tek cepheli ve hazneli olup, 1599 ylnda ina edildii bilinmektedir.
0.25.3
Kale Dnda Fetihten sonra oluturulan Mahalleler
Edirnenin Osmanl mparatorluu dnemine ait yaplarnn byk ounluu bu ksmda bulunur.Zaten Edirnenin fethinden sonra Trk - Mslman nfus, arlkl olarak kale dnda oluturulan bu yeni semtlerde iskan
edilmilerdir.
Kale dnda kentin yamaca doru trmanma imkan bulduu Kyk semtinde Edirnenin esiz manzaras gzler nne serilir. Kentin; Selimiye evresinde her biri ayr deerli sanat eseri olan antlarndan oluan grntsn,
Tunca ve Meri vadilerini kaplayan geni korular evreler ve arkalarnda da
Rodop Dalarnn, Tunca masifinin siluetleri ufuk izgisini tamamlar.
Tabakhane (Debhane)
Eski kalenin gneyinde, Tunca kysndadr. Kale dndaki ilk semttir. Darl Hadis Medresesi bu semtteydi ve burada genellikle ulema kesimi otururdu.
54
Edirnenin en eski Osmanl mezar ta 1416 tarihli olup, Edirne kadl
yapm ve 17.yzyln balarnda bu semtte mahallesi ve vakf odalar grlen
Mevlana Abdlkerim bin Abdlcabbara aittir.
Kirihane
Edirnenin gneydousundadr. Kasmpaa Burnu diye anlan Kirihaneye
dek uzanr. Kale dnda kurulan ilk semtlerdendir. Kirihane, zellikle Sultan II.Murat dneminde Vezir Saruca Paann ei Gliek Hatun tarafndan
burada bir cami ve medrese yaptrldktan sonra canlanmtr. Semt Mezit
Beyin Cami ve imareti, Ali Kuunun mescidi ve daha sonraki yaplarla giderek bymtr. Meyyezade Kazasker Abdurrahman elebi, Yavuz Sultan Selim dneminin kazaskerlerinden ve Kadzade-i Ruminin torunu gkbilimci Mirim elebi, air Hayali, Vize elebi gibi 16. yzyln nlleri adna
mahalleler kurulmu ve Tunca Nehri boyunca Edirnenin gzel semtlerinden
biri olmutur.
stanbul Yolu - Aye Kadn
Kalenin ayn ad tayan kapsndan balayan bu semt, kentin dousuna doru
uzanr. Bu semtin kurucular arasnda, zellikle yolun bitiminde, cami ve
mahallesi ile Kad Bedreddin, nceden kurulan mahallesi ile Aye Kadn ve
arapdar Hamza Bey, Knalzade Ali elebi, bu semtte bulunan Lala ahin
Paa mezarlnda yatmaktadr. Sitti Sultann ayn semtte bir cami ve saray,
yine ayn yerde Merzifonlu Kara Mustafa Paann bir saray yaptrd, bu
sarayn sonradan Mlkiye Rtiyesi olarak kullanld bilinmektedir.
Kyk (Kyak Baba) - Buuk Tepe
Sylenceye gre bu semt adn, Edirneye ilk girenlerden ve sonradan adna
bir zaviye ve trbe kurulan Kyak Babadan almtr. Kentin kuzeydou ynnde uzanan cadde bugn de ayn adla anlmaktadr. Fetihte baruthane ile
Yenieri ortalar burada yaplmtr.
Kyak Babann mezar da Kyk Halk tarafndan yaptrlan Kyk Camisi
yanndadr.
Kyk ynnden Edirneye giri, Selimiye Camisinin en gzel grnd
alardan birini oluturur.
Edirnenin 104 metreyle en yksek tepesi olan ve gnmzde mezarlk
olarak kullanlan Buuk Tepe bir isyanla nlenmi ve adn bu olaydan almtr.
Kk yata padiah olan Fatih Sultan Mehmet dneminde, o zamanki
deyimle Tagi; gnmzde ise devalasyon denilen parann deerini drme
olay ilk kez yaanm ve bundan kaynaklanan hayat pahall Yenierilerin
ayaklanmasna yol amtr.
55
Ancak Yenierilerin maalarna Sultan II.Murat tarafndan buuk ake

zam yaplp ikna edilince isyan bastrlm; olaydan sonra da tepenin ad
Buuk Tepe olarak kalmtr.
Buuk Tepe 17. yzyl balarndan itibaren canlanmaya balamtr. Arabac Ali ve Amcazade Hseyin Paann bahe ve saraylar bu semtteydi.
Krm Hanlarnn geici olarak yerletirildii Defterdar Ahmet Paann saraynn da yine burada bulunduu bilinmektedir.
Muradiye - Menzil Ahr - Tekke Kap
Kentin kuzeydousundaki semtlerdir. Burada bulunan ve saraya bal olan
ahrlar, menzil tekilat kurulunca Menzil Ahr adn almlardr. Sultan
II.Beyazd dneminin nllerinden Mirahur Ayas Bey adna da burada bir
mahalle bulunmaktadr.
Umurbey Mahallesi
Umurbey Mahallesi Edirnenin eski yerleimlerinden olup; Timurta Paazade Umurbey tarafndan kurulmutur.
Kaynaklar Umurbeyin bu mahallede zamanmza ulamayan bir mescit
yaptrdn yazmaktadr.
1890l yllara kadar bu mahallede btnyle zengin aileler oturmakta ve
burada nl konaklar bulunmaktayd.
Sarahane - Horozlu Yokuu
Kentin kuzeybatsndadr. Semti saraya (Saray- Cedid) balayan ve Tunca
Nehri zerinde kurulu ayn adla anlan Sarahane Kprs evresindeki yerlemeleri kapsar. Semtte ilk yerleimin, sarayn bostanclar olarak nitelenen
Sarahane Ocann burada oluturulmasyla balad ne srlmektedir.
Daha eski dnemlerde, 15. yzyln balarnda, elebi Sultan Mehmetin
annesi Devlet ah Hatunun Tunca Nehri kysnda bir mahalle kurduu bilinmektedir. Semtteki cami 1878 Rus igali srasnda harap olmutur. Sarahane Caddesinin kente yakn olan kesimlerinde Beylerbeyi Sinan Paa Camisi, hamam ve saray ile sadrazamlara ayrlan bir dier saray (Paa Kaps)
bulunmaktayd. Bunlardan Sadrazamlara ayrlan sarayn yerinde gnmzde
Devlet Daireleri yer almaktadr.
Horozlu Yokuu, Kalenin byk kulesinden Yalnzgz Kprs ynne
giden yoldur. Sultan II.Selimin ve Sokullu Mehmet Paann ei Esma Sultan
tarafndan Mimar Sinana yaptrlan cami bu semtte bulunmaktayd. Yine
ayn yerde bulunan Horozlu Medresesi (ya da eceriye Medresesi) Fahreddin-i
Acemi tarafndan yaptrlmt. Daha sonra, 1878de bu Medresenin bulunduu yerde Vali Kadri Paa tarafndan bir Islahhane yaptrlmtr. Islahane
evresindeki ev ve arsalarn kamulatrlmasndan sonra da ayn yerde bir
okul (Sanayi Mektebi) ina edilmitir.
56
0.25.4
Tunca Batsndaki Yerleimler
Kale i ve Kale Dndaki yerleimlerin haricinde Edirnedeki bir dier yerleim alan da kuzeybatda Yeni maret, Yldrm Semtleri ve Meri batsnda
Karaaa olmak zere iki ana alanda toplanmtr. Fetihten nce Kalenin
karsnda Aina varou bulunuyordu ve muhtemelen imdiki Karaaan yerinde de baka bir kk yerleme vard.
Buralardaki vadi taban akarsularn kn tamalarna ak bulunduu
iin dha ok mesire, sayfiye ve av korusu olarak kullanlmtr. Bugn bu
ksm koruluk, ayrlk ve fidanlktr.
Kentin kuzeybatsndaki Hdrlk Tepesine doru giderek ykselen zemin,
yerlemeye elverili bir alandr. Burada, Bizans dnemindeki kk varoun
yerine, Osmanl Dneminin hzl gelien mahalleleri geti. Bunlar; batdan
douya doru Gazi Mihal Kprs ile geilen Yldrm Beyazit Semti, Yalnzgz, II.Beyazd ve Sarahane Kprleriyle geilen Yeni maret Semtidir. Bu
mahallelerden Yldrm Beyazit (Eski maret), 14. yzyln sonlarnda, Gazi
Mihal (Orta maret), 15. yzyln ilk yarsnda ve Yeni maret(II.Beyazd
mareti) de ayn yzyln sonlarnda kurulmutur. Gazi Mihal Camisi ve maretine ah Melek Paa ile ei Bezirci Hatunun yap ve kurumlar eklenmi
ve semt nemli bir yerleim merkezi durumuna gelmitir.
Yldrm Beyazit mareti olarak da anlan Eski maretten gnmze kalan son para olan Mutfak(A Evi)Bacas da burada bulunmaktadr.
Yldrm maretinin A Evi, cami avlusundadr. Zamannda geni bir
toplulua hizmet verdii bilinir. Gnmze ulaan tek para bu a evinin
mutfak bacasdr.
A Evi, 187778 Osmanl-Rus Sava srasnda yanmtr. Harap haliyle
bile gzel bir yapdr. Osmanl sosyal sisteminde Kzlay gibi bir yer tutan
imaret sisteminin alarn ve ihtiya sahiplerinin doyurulmas ileviyle de szkonusu Aevi, tarihimizde anlaml bir yer tutmaktadr.
te yandan fetihten nce de bir tekkenin varolduu belirlenen Hdrlkta, 15. yzyln ilk yarsnda ah Melek Paa, ardndan da Kanuni Sultan
Sleyman dneminde, Sadrazam brahim Paa tarafndan birer zaviye yaptrlmtr.
Evliya elebi, 1641de Sadrazam Kara Mustafa Paa (Kemanke) Edirne halknn isteine uyarak bu tekkeyi kaldrttn yazar. Tekke, Sultan
IV.Mehmetin burada bir kk yaptrmasndan sonra yeniden almtr.
0.25.5
Karaaa Yolu ve Karaaa Semti
Tarih, doa ve ku sesleri arasnda uzanan emsalsiz bir yoldur. Meri Kprs, Eski (Jandarma) Karakol Binas ve Tarihi Tren Gar ile Hac Adil Bey
emesi Karaaaa ulaan tarihi parke ta yolun altn paralar gibidir.
Yakn gemiteki Karaaatan kprye kadar uzanan ek tren yolundan
kalma bu gzelliklerle balayan Karaaa Yolu (son dnemde bilinen adyla
57
Lozan Caddesi) Edirnenin en gzel mesire yerlerinden olan Stlk Ormanndaki yeillik ve blbl sesleriyle sarma dola olur.
Yol boyunca grdnz tarihi aalarn zamanla dinamit lokumlar
konulmak zere kullanlan kovuklar kinci Dnya Savana hazrlanan
Trakyann o dnemini arpc bir ekilde vurgulamaktadr.
Edirnenin batsndan Tuncay sonra da Merii aan kprlerden ve gzel bir koru iinden geen 5 km.lik yol, kentin Karaaa Semtine varr. Karaaa, yakn gemiin siyasal olaylarndan Edirnenin, en fazla zarar gren
semtidir.
1915te Bulgaristan kendi yannda savaa sokmak iin Almanyann yapt iddetli bask yznden, Karaaa, Meri batsndaki tm Trk topraklaryla birlikte Edirneden ayrld. Ancak 1923 ylnda Lozan Anlamasyla
geri alnabildi. Bugn bu anlamay simgeleyen antyla, tarihi Tren stasyonu ve yine tarihi Trakya niversitesi Rektrlk binasyla Edirnenin en
gzel ve irin semtlerindendir.
Edirneye drt kilometrelik doa ve tarih yoluyla balanan Karaaa Mahallesi, bir yaklama gre Antik Orestia ehri zerine kurulmu olup; adn
burada bir zamanlar varolan Karaaa ormanlarndan almtr.
Eski yllarda, Karaaallar geimlerini araplktan salarlarm.
Yakn gemite Karaaa; zengin Edirneliler ile aznlk nde gelenlerinin ve grevli memurlarn yaad gzde bir yerdi. Karaaa 24 Temmuz
1923 Lozan Antlamas ile burada yaanan nl diplomatik tartmalar sonunda, Sava Tazminat yerine saylmak zere Trk topraklarna katlmtr.
Burada yaayan Karaaal Rumlar, mbadele sonrasnda snra yakn bir
yerde yine ayn ad tayan bir ky kurmulardr. imdiki Karaaallar ise
mbadele dneminde gelmilerdir. Gnmzde eski zengin ehresinden ok
ey kaybetmesine ramen, Karaaa, yerleim biimi ve eski evleriyle etkileyici gzellikler sunmaya devam etmektedir.
0.25.6
Pazarkule Snr Kaps
Edirneye gelenlerin en ok grmek istedikleri yerlerden biri de Pazarkule

Yunanistan snr kapsdr.
Pazarkuleye giden yolun kenarndaki Eski Edirne Milletvekili Dr. Bahattin tmenin Kk ise tarihi Edirne Evlerinin arpc bir rneidir.
Tarihi Edirne Gar
Mimar Kemalettin tarafndan projelendirilen bu muhteem bina, onarm ve
dzenleme sonrasnda 19 Temmuz 1998de Trakya niversitesi Rektrl
olarak hizmete almtr.
58
0.26
Edirnenin Kurucular
Edirmenin bir Osmanl - Mslman ehri olarak ortaya kmasn ve geliimini salayan, kenti ve yeni mahalleleri camileri, emeleri, hamamlar,
vakflar ve imaretleriyle kuran tarihi ahsiyetler; Edirnenin Kurucular
olarak anlrlar. Bugn halen o dnemde kurulan mahallelerde yaamaktayz.
Edirne kentinin kurucular, zellikle kentin kuruluunda nemli bir yzyl
saylan 15. yzylda yaamlardr. Bu kurucular ve kurumlar unlardr.
0.26.1
Yahi Fakih
15. yzylda adna iki tane mahalle kurulmu olan Yahi Fakih ve ailesi, kentin nde gelen kurucular arasnda saylmaktadr. Bu mahallelerden Mahalle-i
Yahi Fakih Halil Paa Han evresinde, Mahalle-i Hamam- Yahi Fakih ise
Kale inde kurulmutur.
0.26.2
Gmlolu
Gmlolu (ya da Gml Bey) ve oullar Saltuk ve skender Beyler, Edirnenin nl kurucularndandr. Saltuk ve skender Beyler tarafndan Edirnede Beylerbeyi mareti yaknnda, bir mescit ve odalar yaptrlm, burada Gmlolu adyla anlan bir mahalle kurulmutur.
0.26.3
Sofu Beyazid
elebi Sultan Mehmetin retmeni ve danman olan Nidelizade Sofi Beyazid elebi(Sofi madettin Beyazid elebi), bugn ayn adla kurulan mahallenin kurucusu saylmaktadr.
0.26.4
ah Melek Paa
Fetret, elebi Sultan Mehmet ve Sultan II.Murat dnemlerinin nemli kiilerinden olan ah Melek Bey(Paa) adna Edirnede Gazi Mihal Kprs
bana Kafes Kap evresinde zarif bir cami ve mahalle vardr. 16. yzyln
balarnda bu mahallenin ad ah Melek Medresesi Mahallesi olarak anlmtr.
0.26.5
Mirahur Ayas Bey
Muradiye semtinde bulunan ve gnmze dek ayn ad koruyarak gelen, 16.

yzyl kaytlarnda Edirne Mahalleleri arasnda saylan Mahalle-i Mirahur
Ayas Bey, adn Sultan II.Beyazd dneminde yaam olan ve aldran Savanda savap ehit olduu sanlan Ayas Beyden almtr.
0.26. EDIRNENIN KURUCULARI
0.26.6
59
eyh ucaaddin Karamani
Sultan II.Murat dneminde yaam, eyh Hamid Kayseri ile ilikisi olmu
ve onun mridliini yapm olan eyh ucaaddin Karamani, kaynaklara gre
II.Murat dneminde Edirneye gelmi, bir sylentiye gre de padiah bir tehlikeden kurtard iin, padiaha kendisine Debahane semtinde bir zaviye
ve mescit yaptrlm, bylece bu semtte bir mahallenin kurucusu olmutur.
16. yzylda ad geen Mahalle-i Zaviye-i eyh uca adl mahalle gnmzde
de yaamaktadr. Sultan II.Muratn, onun adna bir medrese de yaptrd
ve bu medresenin tarihilerce eyh uca Medresesi diye adlandrld bilinmektedir.
0.26.7
Veliyeddin Bin lyas Hseyin
Kale inde bir mescit ve eme yaptran, bylece bir mahalleye yzyllarca
adn veren Mevlana Veliyeddin Bin lyas, Sultan II.Murat dneminde Kazaskerlik yapmtr. 17. yzylda da Mahalle-i Mevlana Veliyeddin olarak
adn koruyan bu mahalle, daha sonralar, Yakut Paa Mahallesiyle birlikte
Metropolit Mahallesi adn almtr. Gnmzde de Mithat Paa Mahallesi
olarak anlmaktadr.
0.26.8
Hasan Paa
Yavuz Sultan Selim dnemi kaytlarda Edirnenin mahalleleri arasnda anlan Mahalle-i Hasan Paann adn, Edirnenin 15. yzyl tarihinde nemli
rol oynam, kentin gelimesine katklar bulunmu olan Hasan Paadan ald sanlmaktadr. Bu mahalle; Hasan Paa tarafndan kurulan ve Dr.Rfat
Osman Bey zamannda ykma urayan mescit ile birlikte, stanbul yolu zerinde ve Has Frn yaknndayd. Gnmzdeki Hasan Paa Mahallesi ise,
eski Hasan Paa ve Tahtakale mahallelerinin birlemesi sonucu Manyas semtindedir.
0.26.9
Aye Hatun
Edirnenin bu nl semti, gnmzde de kurucusu olan elebi Sultan Mehmetin kz Aye Hatunun adn tamaktadr. 16. yzyl kaytlarna gre,
bu mahallenin ad Mahalle-i Aye Hatun nam- dier Kapc Sinan Bey diye
anlmaktadr. Mahalle daha sonraki kaytlarda Mahalle-i Cami-i Aye Hatun
olarak gemektedir.
0.26.10
Devletah Hatun
16. yzyl izleyen yzyllara ait kaytlarda, Edirnede Mahalle-i Devletah ve

Adahay- Devletah diye adlandrlan mahalle ve odalarn varlndan szedilmektedir. Sarahane evresinde Tunca kysnda bulunan bu mahallede, bir
60
de Devletah Mescidi diye anlan bir mescidin bulunduu belirtilmektedir.
Ad geen mescidin 1878 Rus galinde ykld, mahallenin ise nce Papazolu, ardndan da Beki Mahallesi adn ald sylenir. Mahalle ve Mescide
adn veren Devletahn; elebi Sultan Mehmetin annesi ve Germiyanolu
Sleyman ahn kz Devlet Hatun olduu bilinir.
0.26.11
Baba Timurta Bey (Timurta Paa)
Sultan II.Murat dneminde yaam olan Baba Timurta Bey(Timurta

Paa), renkli kiiliiyle dnemin nllerindendir. Edirnede gnmzde de
ayn adla anlan bir mahalle vardr. Oysa bir zamanlar kentte Baba Timurta adna iki mahalle vard. Bunlardan biri erefeli Cami evresinde, Baba
Timurta Mescidinin bulunduu mahalle, dieri de Gmlolu Mescidi odalarnn bulunduu bir han evresindeki mahalleydi.
0.26.12
arapdar (erbettar) Hamza Bey
16. yzyl kaytlarnda, Edirnede Kyk semtinde, Karaca Ahmet Mahallesinde bir Zaviyesinin bulunduu belirtilen arapdar Hamza Bey, 15. yzylda
yaamtr ve Edirnenin nemli kurucularndandr.
0.26.13
Abdlhamit Lari(Hekim Lari-i Acemi)
Fatih Sultan Mehmet dneminde randan gelerek padiahn hizmetine giren,

tp alannda n yapm olan Hekim Lari, Edirnede Laleli Cami(Lari elebi
Camisi) diye anlan caminin kurucusu olarak tannmaktadr.
0.26.14
Fazlullah Paa
15. yzylda Edirnenin gelimesi ve canlandrlmasnda, ilk Osmanl Fatihlerinin torunlarnn da byk emekleri gemitir. Edirnede 15. yzyln balarnda, biri Fazlullah Paa Mahallesi, dieri Mahalle-i Darssaade maret-i
Fazlullah Paa diye anlan iki mahallesi grlen Fazlullah Paa, Kocaeliyi
ele geiren Akakocann torunu, Hac lyas Akakocann da oludur. Sultan
II.Murat dneminde Vezirlik yapmtr.
0.26.15
avu Bey
Sultan II.Murat dneminin ulema snfndan olduu anlalan avu Bey adna Horozlu Yokuu(Bayr)nda bir mahalle vardr. Bu mahalle, 16. yzyln
kaytlarnda Mahalle-i avu Bey diye gemektedir.
0.26. EDIRNENIN KURUCULARI
0.26.16
61
akr Aa
Fatih Sultan Mehmet dneminde yaayan ve akr Aa mahallesine de adn

veren bu kiinin Bursa ve stanbul Subalklarnda bulunduu, stanbulun
fethine katld bilinmektedir.
0.26.17
Fahreddin-i Acemi
Sultan II.Murat ve Fatih Sultan Mehmet dnemlerinde 30 yl gibi uzun

bir sre fetva veren ve randan geldii iin Acemi sanyla tannan nl
Fahreddin-i Acemi, 16. yzyln kaytlarnda Mahalle-i Mevlana Fahreddin
Acem diye geen Topkap Caddesinde mahallesi, mescidi ve erefeli Cami
evresindeki medresesi ile Edirnenin bu dnemdeki kurucularndandr. Bu
mahalle, 16. ve 17. yzyllarda Fahreddin Acem diye anlmtr. Ayn mahalle, gnmzde ise Molla Fahreddin diye anlmaktadr.
0.26.18
Sitti Hatun
Edirne kurucular arasnda, 15. yzylda Sitti Hatuna rastlanmaktadr.

Sitti Hatun Bint-i Abdullah, nceleri bir tutsak cariye iken, sonra zamann
nllerinden birinin ei olmutur. Bu Sitti Hatun, Cami-i Atik(Eski Cami)
yaknlarndaki Hamid Bey Mescidi Mahallesinde bir vakf kurmutur. Fatih
Sultan Mehmet dneminde kendi adn tayan mahallede yaptrd mescide
vakf kuran ikinci Sitti Hatun, Hoca Hasann kz, Mehmet B.Hoca Kemalin
de eiydi.
Bu mahallenin sonradan adnn deitirildii sanlmaktadr. nk, gnmzde, At Pazarndaki Sitti Hatun Mahallesi, 16. yzylda eyhlislam
Zenbili Ali Cemali Efendinin kz nc bir Sitti Hatunun adna kurulmutur.
Ne var ki, 15. yzyl Edirne tarihinde, ad ve sanyla kesin olarak tannan Sitti Hatun, kukusuz ki, Fatih Sultan Mehmetin ei ve Dulkadirolu
Sleyman Beyin kz olan ve kaytlarda Sitti ah Hatun ya da Sitti Sultan
adlaryla anlan Sitti Hatundur. Bu Sitti Hatun, Karaca Bevvap Mahallesinde (bugnk Sevindik Fakih Mahallesi), kendi saraynn bahesinde Sultan
Camisi(Sitti Sultan Camisi, Hatuniye Camisi) denilen bir cami yaptrmtr.
0.26.19
Evliya Kasm Paa
Tunca kysnda bir cami ve ayn yerde imareti mevcut olan Kasm Paa, Sultan II.Beyazd dneminin devlet yneticilerindendir. Vezir-i Azamlk yapm
olan Kasm Paa Evliya olarak nlenmi, bu nedenle de cami ve mahallesi,
Evliya Kasm Paa Cami ve Evliya Kasm Paa Mahallesi olarak adlandrlmtr.
62
0.26.20
Hazinedarba Sinan Bey
Muradiye semtinde yer alan ve gnmzde de ayn adla anlan Hazinedarba Sinan Bey Mahallesi, adn Fatih Sultan Mehmet dneminde yaam
Hazinedarba Sinan Beyden almtr.
Ksm IV
Edirne Tarihi Eserleri
63
0.27. TARIHI ESERLER
0.27
65
Tarihi Eserler
Bu blmde; Edirne ili snrlar iindeki tarihi eserlerin ve kalntlarn; dnemlerine ve trlerine gre belli balklar altnda tantlmas amaland.
0.27.1
Edirnenin Tarihi Eserler Asndan nemi
l snrlar iindeki tarihncesi dnemlerden kalma ren yerleri, dolmenler ve

menhirler ile Ainos (Enez) Antik Yerleimiyle, Roma-Bizans Dnemi Kale kalntlar dnda, kentin tarihi dokusu Osmanl arlkldr. Bakentlik yapm
olmas ve Serhad ehirlii olgusu, zellikle mparatorluun parlak dnemlerinde Padiahlarn hep urak noktas olmas, Edirnenin her kesine Osmanl
Kltrnn damgasn vurmas sonucunu dourmutur.
Edirne, stanbulla birlikte, Osmanl mparatorluunun mimaride eritii
yaratc dzeyi gsteren bir kenttir. Kentte, Osmanl Mimari yaratclnn
ok eitli rnekleri grlmektedir. Bu adan Edirne, Bursa ile stanbulun
karm gibidir. Edirnenin stanbula ve Bursaya stnl, stanbulun
fethinden nceki mimari yaratcl kadar, fetihten sonra da bu yaratcln
srdrmesidir.
Edirne Mimarisi Osmanl Dneminden bu yana bir ka dneme ayrlr.
Birincisi, elebi Sultan Mehmet ncesi ve Onun dnemi; ikincisi, Sultan
II. Murat Dnemi, ncs, stanbulun fethinden sonra esiz Beyazid Klliyesi ile belirlenen dnem; drdncs, Selimiye Camisi ile sonlanan Klasik Osmanl Mimari Dnemi; beincisi, Ekmekiolu Ahmet Paa ve Sultan
IV.Mehmet Dnemi; altncs, batllama srecinin alkantl olaylarn yaam Neoklasik izgide yaplarla dolu bir dnem ve son olarak Cumhuriyet
Dnemi mimarisi.
Sultan II.Murat Dnemi hem Edirnenin gerek bakent olmas, hem de
mimarisinde bir dnm noktas olmas ynnden ne kar. Bu dnemde
yaplan erefeli Camisi, merkezde byk bir kubbenin seilmesiyle eski
camilerden farkllayordu. Bu olay, Beyliken mparatorlua geiin bilincini
yanstmak olarak yorumlanmtr.
Dinsel ve toplumsal yaplarn btnletirilmesine benzersiz bir rnek
oluturan Beyazid Kulliyesi, Tunca Nehri kenarnda dengeli ktleleriyle gzel
bir mimari kompozisyon yaratr. 16. yzyl Edirnesinde ayrca Rstem Paa
Kervansaray, Alipaa ars, Sokullu Hamam, Lari Camisi gibi nemli yaplar gerekletirilmitir. Bunlara Selimiye Camisinin grkemi katlr.
Edirnede daha sonra yaplan Ekmekiolu Ahmet Paa Kervansaray ve
daha bir dizi yap bu mimari rgy tamamlayan birer para olmutur.
1910 - 1927 yllar arasndaki I. Ulusal Mimarlk Dnemi slubundaki
yaplarn zgn rneklerinden biri de Edirne Gardr. Mimar Kemaleddinin
rn olan yap simetrik plan ve kubbeleriyle Osmanl Mimarisine duyulan
zlemi yanstmaktadr.
66
0.28
Dolmenler - Menhirler (Ta Mezarlar)
Lalapaa lesinde .. 2000 li yllarn sonlar ile 1000 li yllarn balarna

tarihlenen Dolmen ve Menhir ad verilen ta mezarlar bulunmutur. Yaplan kazlarda mezar ilerinde baz aralar (Gzya iesi, madeni taklar)
bulunmu olup, bunlar Edirne Arkeoloji ve Etnorafya Mzesinde sergilenmektedir.
0.29
Antik Yerleimler
Enez (Ainos) tarihi dnemlerde ok nemli bir liman kenti iken bugn kydan 3,5 km. ierdedir. Tarih boyunca bir ok kereler restore edilmi olan
Enez Kalesi grlmeye deerdir. Ayn zamanda M.. 6. yzyla dayanan bir
kilise, baz oyma mezarlar ve sular berrak bir de plaj bulunmaktadr.
0.30
Roma - Bizans Dnemi Kalntlar
Bugn kent ve evresinde, Roma ve Bizans Dnemi yaptlarnn ancak bir

blmnn kalntlar vardr. Roma mparatoru Hadrianusun yaptrd Kalenin 400 bin metrekareye yakn bir alan kaplad, oniki kulesinin ve dokuz
kapsnn olduu bilimektedir. Dikdrtgen eklindeki kalenin evresi hendeklerle evriliydi. Birer dizi tula ve kesme tatan olan Kale duvarlarnn kalnl 3, ykseklii 6 metreydi. Bizans dneminde Onarm grdne dair
duvarlarda yaztlara rastlanlmtr.
Kentin fethi srasnda verilen sz zerine kale iinde mslman olmayan kesim oturmay srdrm, Trkler ise kale dnda yeni semtler oluturmulardr. Kale duvarlarndan gnmze saat kulesi, bugnk Mumcular Sokann aasndaki Top Kaps ve Gazi Mihal Kprsne dnen yol
kavandaki Kafes Kap yaknlarnda bulunan bir ka kalnt ulaabilmitir.
Bizans dnemi yaplarndan Kilise Camisi, 1752 depreminde yklm, geriye
hi bir iz kalmamtr. Ancak bu dnemin en byk kilisesi olduu sanlan
Ayasofya Kilisesi, Sultan I.Muratn emriyle camiye dntrlm, II.Murat
dneminde yanna Medrese yaplm ve mderrisin adyla Halebi Medresesi
Camisi olarak anlmtr. Kale iinde, Keeciler yolundaki bu yap, 1752 depreminde yklmtr. Kilise kalnts ve temelleri zerine yaplan bir cami de
Yldrm Beyazit Camisidir. Yldrm Mahallesinde yer alr.
0.31
Edirne Kalesi
Roma mparatoru Hadrianusun yaptrd ve XIX.yy. ortalarna dein

salam olan Edirne Kalesi, Tunca Nehri kysndayd. Eski kaynaklarda
360.000 km2lik bir alan kaplad, kelerde silindirik, aralarda on ikier
kk kule bulunduu bildirilmektedir.Dokuz kaplyd, dikdrtgen planl,
0.31. EDIRNE KALESI
67
hendekle evriliydi. Bu grnmyle savunmal Roma ordugah (Castrum)grnmndeydi. Bu Hadrianus sikkelerinde grlen kent surlarndan
anlalmaktadr.Duvarlar birer dizi tula ve kesme tatan yaplm olup 3
m.kalnlkta, 6m. ykseklikteydi.Drt byk kulenin adlar yledi:
0.31.1
Byk Kule - Makedonya (Saat) Kulesi
(Evliya elebiye gre Kapl Kule) Kalenin kuzeydousundayd. Uzun sre

cephanelik olarak Kullanlmtr. 1866da ahap, 1894te ise kagir bir kule
eklenerek belediyenin saat ve yangn kulesi olmutur. Gnmze ulaan tek
kuledir. Saat Kulesi olarak da bilinen kulenin ilgin bir tarihi vardr:
Hadrianopolisten Kalan Son Kule
Roma mparatoru Harianus tarafndan kurulan Hadrianopolisi evreleyen
surlarn drt kesindeki kulelerden asl ad Makedonya Kulesi olan kule
(Saat Kulesi) gnmze ulaan tek rnek durumundadr. Edirne Valilerinden
Hac zzet Paann kule stne yaptrd ahap katlar ve koydurduu saatler
sonrasnda buras (18661867) Saat Kulesi olarak anlmtr. Buradaki saat
uzun sre Millet Saati olarak da adlandrlmtr.
1894 ylnda ahap katlar indirilmi ve yerine kagir kat ina edilmitir.
Fransada yaptrlan yeni saatler ise kulenin yapmndan iki yl sonra
konulmutur.
Kule evresinde srmekte olan kazlarda Roma dnemi buluntularna
rastlanmaktadr.
Kulenin bat ynnde surlardan kalan son paralardan rnekler bulunmaktadr.
0.31.2
Yeni Burgaz Kulesi ya da Kafes Kule
(Evliya elebiye gre Makedonya Kulesi) Kalenin kuzeybat kesindeydi.
0.31.3
Germe Kap Kulesi
(Evliya elebiye gre Manyas Kulesi) Kalenin gneybatsnda, ana Kaleden

40 - 50 m. darda, Tunca Nehri kysndayd. Kalenin su Kulesiydi. Asl
suya bitiik kuleye germe bir duvarla balyd.Bu Duvarda bir germe kap
bulunduundan bu adla anlmtr.
0.31.4
Zindan Kulesi
(Evliya elebiye gre Tevfikhane Kulesi) Kalenin gneydousunda, gnmzde zindanalt denilen yerdeydi. Yenierilik kaldrlncaya kadar zindan
grevi grdnden bu ad almtr.
68
Edirne Kalesinin deiik adlarla anlan dokuz kaps vard. Kule Kaps,
kulenin dousunda olup Maarif Bahesi adyla bilinirdi. Top Kaps bugnk Mumcular Sokann aasndayd. Kafes Kap, bugnk Gazi Mihal
Kprsne dnen yol kavandayd. 1752 depreminde yklmtr. Keeciler
Kaps, Debahane Semtindeydi. Orn Kap, Germe Kapya alan kk
bir kap olup ok dar ve gizli idi. Manyas Kap, Manyas Karakolu denen
yere yakndr. 1752 depreminde yklmtr. Tavuk kaps, Cumhuriyet Caddesindeydi. Balkpazar kaps bugn olduu gibi neciler Kaps ya da stanbul Kaps adlaryla da bilinirdi. Kalenin dousunda, Balkpazarndayd.
Orta Kap, Ali Paa arsna alyordu.
Duvarlarda rastlanan Bizans yaztlarndan, kalenin bu dnemde onarld anlalmaktadr.
Edirnenin gelimesi ve yaylmas srasnda kale, kentin ortasnda kalm,
kimi blmleriyle XIX. Sonuna dein onarmlarla korunabilmitir. Yapdan
gnmze Saat Kulesi ile Top Kaps ve Kafes Kap yaknndaki birka kalnt
ulaabilmitir.
0.32
Edirne Camileri
Edirneye en erken Osmanl Dneminden itibaren Camiler damgasn vurmutur. stanbul ve Bursa ile birlikte, lkemizin en gzel Camileri Edirnede
ina edilmitir ve yzyllardr ibadete aktrlar. Camileri ele alrken, kentin simgesi durumunda olan ve Edirnenin her yerinden grlebilen Dnya
Mimarlk Tarihinin en muhteem eserleri arasndaki Selimiye Camisiyle balyoruz.
0.33
Selimiye Camisi
Mimar Sinann 80 yanda yapt ve ustalk eserim dedii antsal yap

Osmanl-Trk sanatnn ve dnya Mimarlk tarihinin ba yaptlarndandr.Yapnn mlkiyeti Sultan Selim Vakfndadr. Edirne-Merkez Yeni Mahallededir.
Edirnenin ve Osmanl mparatorluunun simgesi olan cami,kentin merkezinde, eskiden Sarbayr ve Kavak Meydan denilen yerdedir. Burada daha
nce Yldrm Bayezidin bir saray yaptrd bilinmektedir. 15691575te
Sultan II.Selimin emriyle yaptrlmtr.ok uzaklardan drt minaresi ile
gze arpan yap, kurulduu yerin seimiyle, Mimar Sinann ayn zamanda
usta bir ehircilik uzman olduunu da gstermektedir. Kesme tatan yaplan cami i blmyle 1.620 m2lik,tmyle 2.475 m2lik bir alan kaplar.
Mimarlk tarihinde en geni mekana kurulmu yap olarak nitelenen Selimiye
Camisi, yerden ykseklii 43.28 m. olan, 31.30m. apndaki kubbesiyle ilgi
eker.Ayasofyannkinden daha byk olan Kubbe, 6 m. geniliindeki kemerlerle birbirine balanan 8 byk payeye oturur. Kelerde drt, Mihrap
0.33. SELIMIYE CAMISI
69
yerinde bir yarm kubbe merkezi kubbeyi destekler.

Yapy, kubbe kasnanda 32 kk pencereyle, yzlerdeki st ste 6
dizide ok saydaki pencere aydnlatmaktadr. Mimar Sinann yaratt 8
dayanakl cami plannn en baarl rneidir.
nnde 18 kubbe ve 16 stunla evrili revak bulunmaktadr. Ortada,
mermerden zarif bir adrvan vardr. Son Cemaat yeri, kaln yuvarlak 6 stun
zerine 5 kubbelidir. Mermer ilemeli giri kapsnn zerindeki kubbe yivli,
dierleri dzdr. Caminin 3.80 m. apnda, 70.89 m. yksekliindeki er
erefeli drt zarif minaresi vardr. Giri ynndekilerle erefelere tek yolla,
dier ikisinde ise erefeye ayr ayr yollardan klmaktadr.
Cami, mimari zelliklerinin eriilmezlii yannda ta, mermer, ini, ahap
sedef gibi ssleme zellikleriyle de son derece nemlidir. Mihrap ve minberi
mermer iiliinin ba yaptlarndandr.
Ortasna 12 mermer stuna oturan mezzin mahfili yer alr. Sada kitaplk bulunmaktadr. Mihrabn solunda Hnkar Mahfili vardr. Bunun alt blm tavanndaki zgn kalem ileri dnemin tm canlln gstermektedir.
Kubbe ve kemerleri ssleyen zgn kalem ileri, onarmlarda temizlenmektedir.
Yapnn ini sslemelerinin, Osmanl ve dnya sanatnda ayr bir yeri
vardr. XVI. yy iniciliinin en gzel rnekleri olan bu iniler, sr alt tekniinde olup znikte yaplmtr. Mihrap duvar, minber kk duvar, Hnkar
Mahfili duvarlar, kadnlar mahfili, kemer kelikleri, kble ynndeki pencere
alnlklar inilerle bezenmitir. Mihrap duvarndaki byk ini panolarda al,
mavi iek ve yaprak sslemeler, pencere stlerinde lacivert zerine ak, sls
elhem suresi yazl kartular, en stte de geni bir ayet bordr yer alr. Minber Kkndeki ini pano, lacivert zerine ortada krmz, ak bahar iekli
aa altnda yaprak, smbl ve lalelerle bezenmitir.
Hnkar mahfili zenginlii ve eitlilii ile ilgi eker. Mermer mihrabn
sivri kemerli alnlnda lacivert zerine ak slsle, ayet yazs gze arpar.
Bu blmde krmz, mavi, yeil renkli akayklar, bahar aalar, ak zerine
iri mavi rozetli ve evresi iekli panolar, baklava biimi yapraklar arasnda
karanfiller ve bahar dallar XVI.yy inilerinin en gzel rnekleridir. Hnkar
mahfili inileri arasnda, bir Saraydan getirilerek buraya sonradan konmu
olabilecei dnlen iki elma aacnn oluturduu elmal panonun Osmanl
inilerinde zgn ssleme olarak ayr bir deeri vardr. Bu blmde sivri kemerli pencere alnlklarnda, lacivert zerine ak slsle ayetler ve iki pencere
arasnda tepede yine lacivert zerine ak kufi yazl kare pano da ilgi eker.
Hnkar mahfili duvarlarnn yarsn kaplayan bu iniler, mihrap inilerinden
daha niteliklidir. Ancak, dzenleme ve antsallk ynnden daha yalndr.
Selimiye Camisinin ta duvarlarla evrili geni d avlusunda, DarlSbyan, Darl-Kura ve Darl-Hadis yaplar bulunmaktadr. Bu yaplarn
bir blm ve medrese, Edirne Mzesinin eitli blmlerini oluturmaktadr.
Cami terasnn altnda yer alan Arasta (ar), III.Murat zamannda Se-
70
limiyeye vakf olarak yaptrlmtr. Mimar Davut Aadr.
0.33.1
Camiye likin Teknik Bilgiler
Kurucusu : Sultan kinci Selim

Mimar : Koca Sinan
Yapl Tarihi : 1568 - 1574
Kaplad Yer : Klliye ile birlikte 22.202 m2
Caminin i : 1620 m2
Caminin Haremi : 2475 2
Kubbenin ap : 31.30 m.
Yerden Kubbenin Kilit Tana olan ykseklii : 43.28 m.
Minarelerin Ykseklii : 70.89 m. ya da 72.50 m.
0.34
Selimiye Camisi Hakknda

TA DEHAYA ULATI DEHA TA KESLD!
Selimiye, varl ile, Trk Tarihindeki Edirneye g katarak Ona simgesel bir nitelik kazandrmtr. Yalnz zamanmzn aratrmaclar deil, eski
yazarlar da Selimiyenin bir bayapt olduu konusunda birleirler.
Ernst Diez bu cami iin unlar syler:
Selimiye; mekan byklk, ykseklik, topluluk ve k etkisi bakmndan yeryzndeki btn yaplardan stndr.
Bu cami Osmanl mparatorluunun Avrupadaki gcnn hala
devam ettii 16. yzyldaki politik egemenliini de vurgulayan
son sultan yapsdr.
Bir baka anlatmla Selimiye, Osmanl Mimari Syleminin ideal bir ifadesidir. Gnn her saatinde kullanlan bu Kent Tac politik gcn dini yapda
somutlaan gsterisi anlamnda, simgesel bir amac da yerine getirir.
0.34. SELIMIYE CAMISI HAKKINDA
0.34.1
71
Selimiyenin Yap Malzemeleri
Edirne piyasasndan salanmtr. naata ilikin belgelerde, Enezden

baz direklerin, Fereden bir renkli Taoca rnlerinin ayrca, Marmara
Adasndan ve Kavaladan mermer getirildii yazmaktadr. Evliya elebi,
beyaz mermerden yaplan avlu iin Atinadan ve Temaalk denen bir yerden
gelen alt stundan szeder. Yine Evliya elebi Kbrstan ve Hdavendigar
Sancann Aydnck Kasabasndan Getirilen dier stunlarn birer Msr
Hazinesi kadar harcama yapmay gerektirdiini belirtir. Baz Kaynaklarda
Selimiye Caminin yapm masrafnn Kbrsn Fethinden elde edilen gelirle
karland da sylenmektedir.
0.34.2
Ne Zaman ve Neden Edirnede?
Selimiyeyi yaptrtan Kanuninin olu kinci Selim, 22 Haziran 1567de stanbuldan Edirneye gelmi ve Avusturyallarla yaplan bar anlamasna
kadar burada kalmtr. Caminin yapm kararnn o gnlerde verildiini syleyenler vardr. Bir baka anlatma gre ise Trkler tarafndan Seddi slam
olarak alglanan Edirnenin seilmesinde padiahn grd bir rya rol oynamtr. Buna gre Hz. Muhammet, bu ryada Padiaha Edirneyi ve imdiki
yeri iaret etmitir.
Dier yandan, Sultan II. Selimin kentle ilgisinin genlik yllarnda balad,Kanuninin ran Seferine karken onu tahtnn korunmas iin Edirnede
braktn ve Padiahn Edirneye zel bir sevgiyle bal olduunu hatrlatarak; Edirne Tercihinin bu durumdan etkilendiini ileri srenler vardr.
Bunun nedenini o dnemde stanbulda uygun bir arsa bulunmayyla
aklayan deerlendirmelere de rastlanlmaktadr.
Selimiye inaat 1568de balatlm, 27 Kasm 1574 gn almas kararlatrlm, 1575 Ylnda ibadete almtr.
0.34.3
Yapld Zemin
Selimiyenin yapld alanda, Sultan I.Muratn emriyle balatlan ancak Sultan Yldrm Beyazitin gelitirdii Eski Saray (Saray- Atik) olarak anlan
Edirnenin ilk Saray ve Baltac Muhafzlar Klas bulunmaktayd.
Evliya elebi bu alana Kavak Meydan demitir.
Tmyle 2475 m2, i blm olarak 1475 m2 (Bazlarna gre 1620 m2)
bir alan kaplayan Selimiyenin bumeydanda yapln da yine Sultan II.
Selimin ryasna balayanlar olmakla birlikte; Mimar Sinann yer seiminde
geliigzel davranmayp bilinli bir hesaplama iinde bulunduu grn
benimseyenler az deildir. Sinan bu seimde Selimiyenin merkezi bir yap
olma zelliini dikkate alrken ustaln ve hayal gcn de kullanmtr.
72
0.34.4
Selimiye Avlusu
Avlu yaklak birbirine e iki Dikdrtgen alandan oluur. Avluya giren kaplarn en grkemlisi bat ynne alr. Buradaki kapdan girildiinde beyaz
mermerden atsz ve anak eklinde bir adrvanlakarlalr. Bu onaltgen
adrvan Osmanl Mimarisi Klasik Dneminin en gzel tasarmlarndan biridir.
adrvanla avluda 18 kubbe 16 stun bulunur. Selimiyenin d avlusu
Camiyi taraftan evirir.
Selimiye Camisinin ta duvarlarla evrili geni d avlusunda Dar-l Sbyan, Dar-l Kur-a ve Dar-l Hadis Yaplar bulunmaktadr.
Bahe kaplarnn says Sekizdir. Bunlardan Mimar Sinan Caddesine
doru alana, nceleri, Alay Kaps; Kble tarafndaki kk kapya; Dilenci
Kaps, douya dnk ortadakine de; Darphane Kaps denmekteymi.
Caminin batdaki byk kapsyla birlikte drt kaps vardr.
Selimiye bahesinde Ant Aa (Londra ve Dou nar) bulunmaktadr.
0.34.5
Selimiyenin Kubbesi
Sanayi ncesi Mimarinin Doruk Noktas

Aslnda byk mekan yaplar iin Kubbeler, giderek, hem bir ba e
olmular; hem de gn, tanrnn,politik gcn ve kent fizyonomilerinin simgesi haline gelmilerdir.
Selimiyenin kubbesi bu anlamda ve Sanayi ncesi mimaride tek kubbeli
Mekan yaplarnn gelimesini en son noktasna ulatran bir doruk nokta
olarak kabul edilir.
Ykseklii 43.28 m. ap 31.22 m. olup arl 2000 tondur ve sekiz stun
(filaya) zerine oturtulmutur. Selimiyenin kubbesi Osmanl Mimarisinin
olduu kadar,kubbeli yap geleneinin en byk aamsdr.
Kubbedeki kalem ii sslemeler 19781985 yllar arasnda restore edilmilerdir.
0.34.6
Kubbe Altnda Mezzinler Mahfeli
Mezzinler Mahfeli, namaz klnrken Mezzinlerin (yani ezan okuyanlarn)

Imamn tekbirlerini, arka saflara duyurmak iin, tekrarladklar yerdir. Bazlar zeminden bir ka kar kadar yksek bir sofa halinde; bazlar da 23 m.
kadar ykseke olup kagir olanlarn mermer ayaklar zerine, ahap olanlarise
direkler zerine oturtulmutur.
Selimiyedeki mezzinler mahfeli, i mekana girildiinde byk kap karsnda ve kubbenin tam altnda bulunmaktadr.
Baz yorumcular bu konumu nedeniyle Mahfeli Mimar Sinann tarz olarak kabul etmezler. nk mahfel,bu haliyle, namaz klanlarn mihrab grmelerine engel tekil etmektedir.
73
Selimiye Mezzinler Mahfelinin ykseklii 18m. boyutlar ise 6x6 olup;

11 mermer ayak zerine kondurulmu bir ahap yapdr.
Drt taraf orjinal ceviz korkuluklarla evrilmitir.
1950 ylndaki restorasyon srasnda iskelenin kmesi korkuluklarda Byk hasar meydana getirmise de krlan paralar daha sonra yenilenmitir.
Orjinal ceviz parmaklklardaki elma aacndan kakma fletolar ve ak
Yeil, ak krmz, koyu yeil gri boyalar; 1984 ylnda yaplan son Restorasyonda ortaya kmtr.
0.34.7
Ahap st Kalem leri ve ark- Felek
Ahap st kalem ileri, sva st kalem ilerinden sonra Osmanllarda ok

uygulanan bir tekniktir.
Bu teknik; sva st ilere gre daha dayanakldr ve gnmze hi Restore edilmeden ulaan 500 yllk rnekleri vardr. Bunun nedeni D etkenlerden korunan yerlere uygulanmas ve yapldktan sonra naklar ztne bir
sr tabakas ekilmesidir. Bu ilere lake ad da verilir ki sr tabakas olarak,
inceltilmi bezirya veya vernik kullanlr.
Bu uygulama en ok 16. yzyl Mimar Sinan devri eserlerinden ve hnkar
Mahfeli tavanlar ile Mezzin Mahfeli tavanlarnda grlr.
Selimiye Mezzinler Mahfelinde Ahap st Kalem lerinin olaanst
Gzellikteki rnekleri grlebilir. 1950deki hasardan sonra, bir iki Ahap,
orjinal desen ve renklere sadk kalnarak yeniden boyanm, Dier sslemelere trpleme dnda mdahale edilmemi, yalnzca yer Yer eksik motifler
tamamlanmtr.
Mahfelin tavannda Budizmde sonsuzluu temsil eden ark- Felek bulunur. Son restorasyonda yenilenmi olan ark- Felek, burada, Caminin sonsuza kadar yaamas dileini anlatr.
0.34.8
adrvandan Akan Zemzem Suyu
Mezzinler Mahfelinin tam altnda bulunan adrvanck, Mermerdir. Evliya

elebi bu adrvann havuzunu Bursa Ulu Cami Havuzuna benzetmektedir.Halk arasnda adrvandan akan suyun zemzem Suyu olduuna inanlr.
0.34.9
Terslale Motifi
En ok Merak Edilen Motiftir.

Mezzinler Mahfelinin kuzeydou ynnde; kedeki mermer ayanda,
Bir kk terslale motifi bulunur.Yaygn sylenceye gre bu lale, Cami arsasnn sahibi olan ve burada lale yetitiren kiinin, arsayaCami yapm iin
kard glk ve ters tutumunu sembolize etmektedir.
Bazlarna gre caminin yapmnda alan kr bir ustann rn olan
bu lale iin, halk arasnda, baka inanlar da vardr. rnein, Allah ve lale
szcklerinde ayn harfler bulunmas nedediyle bu iee Mistik bir anlam
74
kazandrlm ve kutsal saylmtr. Ayrca eski Harflerle yazlm lale szc
tersten okunduunda Osmanllarn Kutsal alameti olan hilal okunur.
Bir baka yaklam da Mimar Sinann o gnlerde hastalanan ve len
Torunu Fatma ile ilgilidir. Buna gre zaten kaln boumuyla yeteri Kadar
bozulmu lale motifi Sinann torunuyla ilgilendii ve moralinin Bozuk olduu
gnlerde bir kalfa tarafndan kondurulmutur.
Selimiyedeki terslale motifi, ziyaretilerce, gnmzde de en ok Merak
edilen cami elerinden biridir ve farkl sylenceleri olma zelliini srdrmektedir.
Terslale Dahil Selimiye inilerinde 101 Ayr Lale Motifi Kullanlmtr.
Selimiye Camisinde svast ve ahap boyama kalem ilerinde deiik
Lale motifleri kullanlmtr.
Mezzinler Mahfelindeki terslale dahil, Selimiye inilerinde deiik Boy,
renk ve biimde 101 ayr trde lale motifi kullanld tesbit edilmitir.
0.34.10
Hnkar Mahfeli
Caminin sol n kesindedir ve buna Sultan Mahfeli diyenler de vardr. Drt

stuna oturtulmu olup stunlar drt kemerle balanmtr.
Burada bulunan inilerin nemli blm 1878 Osmanl - Rus Sava Dneminde Ruslar tarafndan sklp gtrlmtr.
0.34.11
1913 Bulgar galinden Bir z
1913 ylndaki Bulgar kuatmasnda camiye isabet eden top izlerinden biri
hala grlebilir durumdadr. Sultan Mahfeli ynnde ve kubbecikte bulunan
bu iz, 1930 ylnda Atatrkn Edirneye yapt ziyarette Onun emriyle ve
bir ibret olarak yerinde braklmtr.
0.34.12
Mermer Ustalnn En k rnei Minber
Hatibin kp hutbe okuduu yer durumundaki Selimiye Minberinin sa ve

sol yanndaki blmler mermerden olup geometrik rg ile sslenmilerdir.
ini kapl bir klah vardr.
rnekleri arasnda en zarif mermer iiliini temsil eder.
0.34.13
Mihrab
Camilerde ynelilen taraftaki (yani kible) duvarda bulunan ve imamlk Edene

ayrlm olan oyuk, (girintili yer anlamna gelen mihrab), Selimiyede tamamen mermerden yaplmtr.
Kabartma iniler ile sslenmi Amen ve Resul ile Fatiha suresi ilenmitir. ini kaplama camide grsel bir odak yaratmtr.
Mihrab duvarndaki girinti, boyutlar ve yarm kubbe rtsyle Selimiye
Mekanna etkili bir kimlik kazandrr.
0.34.14
75
Kandiller ve Pencereler
Caminin minarelerinden sonra yaplan bezemesinde; en nemli ve ilgi eken

elerin pencereler ve rtden inen kandiller olduu kabul edilir.
Baz pencerelerin stnde eski yazmzla; Allah gklerin ve yerin Nurudur yazar.
0.34.15
Selimiye inilerinin Trk ini Sanatndaki Yeri
Selimiye inileri znikin en parlak dneminin retimi olup; 1572 Tarihli bir
fermanla buradan sipari edilmitir.
Camiyi yaptran Padiah kinci Selim, pencerelere kadar ini olmasn,
Pencerelerin stne Fatiha Suresinin ini ile yazlmasn Emretmitir. Mihrap kntsndaki ini dzeninde buna uyulurken, Hnkar mahfilinin ini
dzeninde uygulanmad grlr.
Trk ini Sanatnn en parlak yllarndaki bu uygulamada grlen ll
kullanma ramen, ini panolarn kalitesi ve desen ile Uygulanan bezeme
program, gnmzn yegane rnekleri durumundadr.
Bu durum, Selimiyeyi mimari baars yannda ini sanat asndan da,
ok nemli bir yere getirmitir.
Selimiye Camisi inileri baka yaplarda rastlanmayan zgn ve Osmanl
Mimarisi ile Trk ini Sanat iinde ok zel bir yere sahiptir.
0.34.16
Selimiye Minareleri
Caminin kareye yakn ve enine dikdrtgen planl, drt kesinde Bulunan

minareler yapy evreleyen ve byk kubbeyi kucaklayan bir grnm sunar.
Bylece minareler merkezi bir plan vurgularken yapya Dikeylik zellii de
katarlar.
Drt minarede 380 cm. apnda, klaha kadar 70.80 m. klah ve alem
dahil 85 m. yksekliindedir. Selimiyeden yksek tek minare ise Delhideki
Kutb-Minardr. Ancak bu minare Selimiye minarelerine gre ok kalndr.
Selimiye Camisi, btn meydan getiren her bir zellii ile ilgi ekici
olmakla beraber, bu btnn ortaya koyulu biimi ve tm ynlerin iinde
herhangi birinin ne kmayarak btnn iinde yer almas ile dier abidevi
eserlerden ayrlmaktadr.
Hindistanda Bicapurda Muhammet Adil ah trbesi 44 metre apnda
dnyann en byk kubbesiyle rtl olduu halde, k fena dzenlendiinden mekn ok fakir ve cansz bir etki brakr. Romada Panteon katedrali
ok byk fakat silindirik bir yap olduundan mekn monotondur, deta
baklar yorar. St. Pier kilisesinde ise kubbe birdenbire derine dalarak meknn sknunu bozmakta ve d kubbe muazzam fenerle birlikte i kubbenin
kifayetsizliini gizlemektedir. Ayasofyann mekn yan koridor ve galerilere
doru belirsizce kaybolup nerede bittii anlalamamaktadr.
76
Oysa Selimiye Camisinde her taraftan son snrlarna kadar gerilmi dengeli mekan, ahane bir skun halinde olup deiik cazibesiyle her gireni birden
srkler ve bir daha brakmaz. Yksek minareler arasnda dtan kubbenin
biraz baska dm olmas meknn tek bir kubbe ile rtlm olmasndan
ileri gelmektedir.
Cami ii aheserler
Selimiyede mimari gibi dier Osmanl sanatlar da gelimenin en yksek noktalarna varmtr. Mermerden yaplm minber, iiliindeki incelik, ykseklik, byklk ve gzellik bakmndan bu grubun dier aheserlerini glgede
brakr. Mihrap tarafnda duvarlar, minberin arkas ve klah ile camideki
btn alt kat pencerelerin alnlklar parlak, cazip bir ini dekor ile kaplanmtr. Mihrap duvarndaki byk ini panolarn renk ve kompozisyonlar,
bunlara Osmanl ve dnya iniciliinin aheserleri arasnda zel bir yer vermektedir. Bu inilerin st ksmnda lcivert zemin zerine iri beyaz harflerle
sureler yazldr.
Mihrap ksmnn sol tarafnda Hnkr mahfili gz alc zengin inilerle
hemen dikkati eker. Burada sonradan kesilip yerlerine konmu gibi grnen
meyve vermi iki elma aac btn Osmanl inilerinde tek orijinal dekor
olarak karmza kmaktadr. Elma fidannn kk karanfil, lle ve smbllerle zenginletirilmitir. Bahar am erik fidan da birka defa tekrarlanarak
Hnkr mahfilinde taze bir bahar havas estirilmitir. Hnkr mahfilinin btn duvarlarn yarya kadar kaplayan bu iniler kalite itibariyle mihrap ksm
inilerinden yksek fakat kompozisyon ve bidevi byklk bakmndan onlardan daha sade ve mtevazdr.
Selimiye Camisi avlusunun Kuzeydou ve Kuzeybat kelerindeki Minarelerin er merdiveni vardr. Birinci merdivenle birinci ve nc erefelere,
ikinci merdivenle ikinci ve nc erefelere, nc merdivenle ise dorudan
doruya nc erefeye klr ve bu srada kanlar birbirlerini grmezler.
Gneydou ve Gneybat kelerindeki minarelerin erefelerine tek Merdivenle ulalr.
0.34.17
Selimiyeye likin nanlar ve Sylenceler
Halk arasnda Selimiyeyi yceltme arzusundan kaynaklanan sylencelerin

bazlar zamanla inan haline dnmtr. Bunda baz Yaz ve yazarlarn
pay olduu da sylenebilir. Bilimsel anlamda dorulanmayan veya bsbtn
yanl olduu ortaya konulan sylence ve inanlar iin u rnekler verilebilir:
Selimiyenin kubbesi Ayasofyadan byk deildir. Ancak Mimar Sinann
Azndan yazld belirtilen Tezkiret-i Bnyam da Selimiye anlatlrken:
Kubbeyi, Ayasofya kubbesinden alt zira kadrin ve drt azra derinliin ziyade eyledim. dedii belirtilir.
Gerekten de Selimiye kubbesi yarkre, Ayasofya kubbesi oval ve bsktr.
77
Selimiyenin kubbe ap 31.22 m., Ayasofyann ise 30.90 ile 31.90 arasnnda
deien hafif oval bir kubbedir. Bu da hemen hemen E byklkte olduklar anlamna gelir. Mimar Sinan Selimiyede Osmanl Mimarisinin zlemini
ektii mekan btnln gerekletirdii iin kendisiyle vnmektedir.
Mezzinler Mahfeli altndaki adrvandan akan su zemzem suyu deildir.
Pencereleri 999 adet olmayp;Eer bin olsayd Mekke yerine geecekti. gr yanltr. nk pencere says sylenenin Neredeyse yars kadar olup
haremde 342, harem avlusunda 42 pencere bulunmaktadr. erefe saylarnn
toplam 12 oluu kinci Selimin Padiahlk sralamasndaki 12. yeriyle ilgilidir
gr tartmalara aktr. Baz tarihiler I. Sleyman ve Musa elebiyi padiah kabul eder, bazlar etmez. kinci Selimin 12.cilii ise, bu yaklamlara
gre, deimektedir.
Selimiye Kbrs ganimetleriyle yaplmamtr veya Padiahn ryasnda
Kbrs alrsam Edirnede yaptracam. eklinde Hz.Muhammete sz vermesiyle ilgili olamaz. nk; caminin yapm Kbrsn alnmasndan nce
balamtr.
Minarelere hangi ynden baklrsa baklsn iki adet grlr. Deerlendirmesi yanltr. Minareler ok yerde er grlebilir.
Terslale konusu ok yorumludur. rnein; Selimiyenin yapld yerin
zel bir kiiye ait lale tarlas olduu da kabul edilemez. nk o alan Edirnede ilk Saraya aittir.
Caminin altnda kaykla gezilebilecek oranda su bulnduu kantlanamamtr.
Dier yandan halk arasnda yaygn olarak unlara inanlr:
Cami kubbesi tektir nk Allah birdir. Camisi pencereleri be
Kademelidir; nk, slamn art betir. Vaaz krslerinin drt
oluu slamda drt mezhebin varlna iaret eder. Selimiye Klliyesindeki 32 kap, slamn 32 farzdr. ki minarede toplam alt
yol oluu, mann alt artn iaret eder.
0.34.18
Mimar Sinan Hakknda
inde camiler, medreseler, hanlar, hamamlar, kprler, su kemerleri bulunan (ve birinden tekine deien saylarla) 477 yapnn sahibi durumundaki
Mimar Sinan, Kayseri Melikgazi-Arnastan Birinci Selim (Yavuz Sultan Selim) dneminde devirilen Rum kkenli bir Hristiyandr. Ancak Osmanlnn
zgn yaps iinde Trkleerek devlet Kademelerinde ykselmi ve zamanla
Trklerin en byk tarihi ve mimari Temsilcisi olmutur.
Baz kaynaklara gre; Hristiyan Trklerdendir. Seceresi saptanm Yaknlarnn isimleri Trkedir.
16. yzyl Anadolu Trk toplumunun bugne uzanan simgesi olup Hassa
Mimarlar rgtnn bana getirilmekle, Osmanl Devlet Sistemi iinde ok
78
nemli grevler stlenmitir. O; zaman iinde bir biim Yaratcs, bir kahraman, bir bilge ve bir efsane olarak gemie ilikin btn olumlu duygularn
oda olmutur.
Osmanl Cami tipolojisinin zenginlii Sinann dehasnn rndr. Bu
durum onu, yalnzca bir cami tasarmcs olarak grmeyi gerektirmez. Onun
yapt tm deiik yaplarda, camilerde grlen Estetik kaliteyi bulursunuz.
Sinann mimarisinde toplumun btn Katlaryla zdeleebilecek zellikler
vardr. Bu nedenle yalnz g sahiplerinin deil, btn bir toplum kltrnn
ifadesi olan bir Kimlik kazanmtr.
Mimar Aa sfat Sinana devlet rgtnde stlendii grev nedeniyle verilmi; ok yaam olmas nedeniyle (1588 ylnn 9 Nisan gn 98 Yanda
bir bilge kii olarak vefat etmitir.) kendi anda mhendislerin gzbebei
olarak arlmtr.Ona ann klidi diyenler olmutur. Mhendis Mimar Sinan yannda bir de Mimar Sinan vardr. Ayrca o, marangozluktan
gelmeydi ve bununla vnrd.
Mimar Sinan kubbeli mekanlarda en mkemmeli aramtr.
Mimarba olduktan sonra stanbuldan uzaklamam; yalnzca Selimiyeye gelmitir. Selimiye yaplrken Edirneden ayrlmayan Sinann torunu
Fatma 12 - 13 yalarndayken Edirnede vefat etmi olup, mezar Edirnede,
(imdiki Fen Lisesi n) tarihi stanbul Yolu Mezarlndadr.
Edirne ve civarnda saptanabilen 20 kadar eseri bulunmaktadr.
Edirneliler Sinan bir Edirneli olarak bilir ve yle sayarlar.
nk o; Edirneyi ycelten en byk eseri Selimiyeyi, tm dehasn
ortaya koyarak Edirneye en ok yakan bimde bilgi ve saygyla en Gzel
yeri bularak yerletirmitir.
Koca Sinan, Selimiye ve Edirne iin unlar syler :
Kalfalm stanbuldaki ehzade Camisinde yaptm. Ustalm da Sleymaniye Camisinde tamamladm. Fakat btn gcm bu Sultan Selim Han Camisine sarfedip uzmanlm gsterdim ve anlattm.
yle byk bir Cami yaptm ki Edirne iinde btn halkn beenisine layktr.
Mimar Sinan Selimiyeyi bitirdiinde 85 yandayd.
0.35
Yldrm Beyazid Camisi
Edirnenin XIV.yydan, en eski camisidir. Gerek plan gerekse stun balklar yapnn ha planl bir Bizans Kilisesi olduunu gstermektedir. Yldrm
Bayezid adna camiye dntrlrken (1400) temel dnda yeniden yaplmtr.Yapm tarihini 1396 ya da 1399 olarak gsterenler de vardr.
Kilise zerine yeniden yaplan Caminin kblesi yapnn eksenine uymadndan mihrap ha kollarndan birisinin kesine konmu, eimli bir grn
0.36. ESKI CAMI (CAMI-I ATIK - ULU CAMI)
79
almtr. Son cemaat yerinin iki yannda tabhane odalar (gezici dervilerin
kald) vardr. Gnmzdeki biimiyle, drt Kemerli, kubbeli ve tek minareli
bir camidir.
187778 Osmanl - Rus Sava yllarnda Ruslar camiyi erzak deposu olarak kullanmlardr. Bahesindeki mezarlarndan birinin Fatih tahta getiinde Edirne Saray Hamamnda bodurulan Sultan II.Muratn ehzadelerinden Ahmete ait olduu sylenir. Yeri tam olarak bilinmeyen mermerden
yaplm ve birbirine geme kpe eklindeki asl iki halka nedeniyle Kpeli
Cami diyenler de vardr.
0.36
Eski Cami (Cami-i Atik - Ulu Cami)
Edirnede Osmanllardan gnmze ulam en eski antsal yapdr. 15. yzylda yaplm csseli camilerin en nemlisidir. Edirnede zamanmza ulam
ilk orjinal abidevi yap olarak da bilinir. Bu ayn zamanda Devletin bymesinin de simgesidir. 1403te Sultan I.Sleyman tarafndan yapmna balanm,
elebi Sultan Mehmet zamannda 1414te bitirilmitir. Mimar Konyal Hac
Alaaddin, kalfas mer bn brahimdir.
Erken Dnem Camileri bal altnda ok birimli veya ok kubbeli Camiler grubuna girer.Merkezi kubbeyi tayan drt Paye ile drt duvar zerine
dokuz Kubbelidir. Bir yannn d ls 13 m. olan kare planldr. 13 m.
apnda ve tmyle yarm kubbe Biiminde olan kubbeler, yan neflerle Pandantiflere, ortada eitli gei elerine oturur. Orta kubbenin Tromplar
mukarnas dolgusudur. Ta Kap, son cemaat yeri girii ve minber Ak mermerdendir. Kuzey ve bat Yzleri daha ssldr. Son cemaat yeri giriindeki
kemer evresinde bulunan rozetler ve sipiralli Ssleme, onarmda yaplmtr.
mekanda yalnzca drt paye oluu yapya ferah bir grnm verir. Bu
zelliiyle Osmanl mimarisinde Mekann birletirilmesi ynnden yeni bir
aamay oluturur. Paye ve duvarlarda yer alan iri ak yazlar ve Barok Ssleme, mekan etkisini zayflatr. Camide ssleme ynnden en nemli blm
minberdir.
Kap zerindeki yaztta elebi Sultan Mehmetin ad vardr. Dou ve bat
yzeylerindeki geme yldzlar ve Rumiler ilgintir. 5 kemerli son cemaat yeri
ve biri tek br iki erefeli, iki minaresi vardr. Cami, 1748de yangndan,
1752de depremden zarar grmtr. 1754te Sultan I.Mahmut Dneminde,
1924 ve 1934te onarlmtr.
II. Murat dneminde Edirneye gelen ve Camiye girerek vaaz verdii Sylenen Hac Bayram Velinin ansna duyulan sayg nedeniyle vaaz Krss
imamlarca kullanlmaz.
Ayrca Kabeden getirildii rivayet edilen ve mihrabn sanda bulunan
Kabe Ta, zel bir ziyaret noktasdr. Bu tan nnde iki rekat namaz klanlarn dualar kabul edilir eklinde bir inan yaygndr. Eski Cami Edirnede
dualarn kabul edildii drt yerden biri olarak bilinir.
80
Osmanl Padiahlarndan II. Ahmet ve II. Mustafaya bu camide Kl
Kuanma trenleri yaplmtr.
0.36.1
Eski Cami ve Hac Bayram Veli Sylencesi
Fatihin tarihilerinden Beir elebinin naklettiine gre; Hac Bayram Veli

Edirneye II.Murat tarafndan getirildikten sonra; bir gn, Eski Camiye
gider. Camiye girdiinde, orta kubbenin altnda ibadete megul olan
Hz.Muhammeti grr. Orada ne yaptn sorduunda Peygamber kendisine:
Bu cami benimdir, mmetimle bile olurum. Ya eyh! Zinhar bu
makam hali grmesinler. Daim gelp bunda hacet dilesinler.
der.
0.36.2
Eski Caminin Yapld Dnem Hakknda (Osmanlnn Fetret Devri)
Eski Caminin yapld dnem Osmanl Tarihi asndan ilgin bir dnemdir.
Caminin yapm sreciyle dorudan balantl bu dnemden bahsedilmeden
Eski Cami hakknda sylenecek szler havada kalm olur. Bu dnem Edirne Tarihi asndan da nemlidir. Her ynyle gerek bakentliin balad
dnemdir. Dnemin sonunda elebi Sultan Mehmetin kentte ina ettirdii
yaplar neticesinde Edirne; tam anlamyla bir Osmanl-Trk kenti havasna
kavumutur.
0.36.3
Eski Camiyi Yaptran Kardeler
Cami, Fetret Devri diye anlan dnemde Devlete hkmeden karde Sultanlarn aralarndaki taht ekimeleri srasnda yaplp bitirilmitir. Bu kardeler
ve Hkmdar olduklarnda Cami iin yaptklar almalar u ekildedir:
Sleyman elebi
Sultan Yldrm Beyazitin 1402de Timura yenildii Ankara Savandan
sonra nce Bursaya gelen Sleyman elebi daha sonra Edirneye geldi ve
Burada Padiahln ilan etti.
Baz tarihiler Edirnenin gerek bir siyasi merkez ve bakent oluunu
Sleyman elebinin buraya geli dnemiyle balatrlar. nk; Bylece,
Bursann 76 yl 4 ay sren Taht ehirlii son bulmu, Edirnenin 51 yl
srecek olan Taht ehirlii balamtr.
Dier kardeler balangta Sleyman elebinin padiahln Tanmlard. Sonradan ona kar sava atlar. Sleyman elebi saray Elenceleri ile
n yapmt. Yerine geen kardei Musa elebinin Baskn nedeniyle kaarken 1410 tarihinde yolda ldrldnde 35 yandayd.
0.37. BEYLERBEYI CAMISI
81
Saltanat 7 yl 9 ay 21 gn srmtr.
Edirne Eski Sarayn da burada bulunduu yllarda genileten Sleyman
elebi, Eski Caminin yapmn balatmtr
Musa elebi
Musa elebi Sleyman elebinin yerine getikten sonra aabeyi Mehmet
elebi ile savat ve onu atalca yaknlarnda malup etti. Daha sonra 30 bin
Kiilik bir orduyla Rumeliye geen Mehmet elebi, kardei Musa elebiyi
yendi ve Musa elebi ldrld.
ldnde 25 yanda olan Musa elebinin Saltanat 3 yl 1 ay 3 gn
Srd. Cenazesi Sleyman elebinin ki gibi Bursaya gtrld.
Musa elebi Edirnede tahta kp kendi adna hutbe okutup para bastrmtr. Bu sre iinde Eski Saraya yeni blmler eklenmi, Edirne adeta,
Rumelinin merkezi olmutur.
elebi Mehmet (Sultan I. Mehmet)
Anadoluda dankl derleyip toparlamas nedeniyle baz Osmanl Tarihileri onu devletin ikinci kurucusu hatta ikinci atas sayarlar. elebi Mehmet
dneminin en nemli olaylarndan biri eyh Bedreddin olaydr. Sleyman
elebinin nl Mevlidi eyh Bedreddinin fikirlerine kar Ehl-i Snneti ve
Hz.Muhammeti savunmak iin yazd bilinir.
elebi Mehmet, 1421 ylnda 39 yanda Edirnede vefat etti. Bursaya
gtrlp nl Yeil Trbesine defnedildi. Baz tarihiler i Organlarnn
Edirne Kirihane semtinde bir kabristana defnedildiini ve bu yerin 1829
Osmanl - Rus Savanda Hristiyanlarca tahrip edildiini yazar.
Mehmet elebi zamannda Edirneye, imdi izi bulunmayan Tur Paa
Hatunu Mescidi, Gazi brahim Bey Camisi, eyh Bedreddin Zaviyesi ve Ali
Hasan Mescidi yaplmtr. Sleyman elebi ile balayan Eski Cami Yapm
onun dneminde bitirilmitir.
Ayrca Bedesten ars, Sar Cami (Zaviye), Karaaataki Timurta
Paa Cami o dnemin eserleridir.
0.37
Beylerbeyi Camisi
Tek ve yarm kubbeden oluan bu cami, iinde ok ilgin Trk-slam Mezarta rneklerinin bulunduu bir mezarla sahip olup, gnmzde de ibadete
aktr.
Hkmet Konandan Sarayiine giden caddenin sandadr.1429da,
Sultan II.Murad dneminde Rumeli Beylerbeyi Sinaneddin Yusuf Paa yaptrmtr. Yan mekanl, okgen planl tek kubbeli bir yapdr. Sivri kemerli
mermer Takap ilgintir. te byk kemerin alt yznde rumi ve hatayi
82
motifli kalem ii sslemeler gze arpar. Son yllarda yeniden yaplrcasna
onarlmtr.
Caminin karsnda Sinaneddin Yusuf Paa iin yapld sanlan ykk
Durumda bir trbe vardr. Sekizgen planl ta yapda srl tula dolgular tek
ss eleridir.
Mezarlk ortasnda bulunan trbe nemli lde tahrip edilmitir. Halk
Arasnda bu trbenin ncili avua ait olduu inanc yaygndr.
0.38
Gazimihal Camisi
Tunca Nehrinin ve Gazi Mihal Beylerbeyi kprsnn sandadr. Mermer

kap zerindeki yaztta, 1422de Mihal Beyin yaptrd bildirilmektedir. Yan
mekanl (zaviyeli) camiler planndadr. Kesme tatan yapnn nnde ar payeli, be blml bir son cemaat yeri vardr. Tek kubbeli, tek minarelidir.
Al mihrabndaki yldzlar ve geometrik blmelerden oluan ssleme zgndr. Ancak, mihrabn alt blm su basmas yznden olduka bozulmutur.
Caminin kble ynnde Gazi Mihal Beyin mezar bulunmaktadr.
Yapl tarz pek latif, hareminde be kubbesi olan, ayrca kurun rtl
bir saa bulunan bir cami olarak anlr.
0.38.1
Soan Boumlu Minare
Minaresi; soan boumlu ta klahl rneklerin ayakta kalan tek ve en iyi

olandr. 1953 depreminde hasar grmtr.
0.39
Mezit Bey (Yeilce) Camisi
1440/41de Sancakbeyi Mezit Bey yaptrmtr. Yan mekanl (zaviyeli) Camilerdendir. 1752 depreminden sonraki onarmda, minber eklenerek camiye
dntrlmtr. 1889da yeniden onarlmtr. zgn mimarisi Yeil inilerle kapl olduundan Yeilce adn almtr. Kfeki tandan Mihrabn st
blmnde kabartma frizi (bordr) vardr. Yine bu blm de kalem ii
ssleme izleri de grlr.
0.40
Muradiye Camisi
Muradiye Mahallesinde, Sarayiine egemen bir tepeye Sultan II.Murat yaptrmtr.Yaztnda tarih yoktur. Vakfyesine ve kaynaklara dayanarak 1436da
yapld sanlmaktadr.
Mimar bilinmemektedir. Yan mekanl(zaviyeli) camilerin en gzel rneidir. Ama mekan, arka iki kubbeli mekan ve son Cemaat yeri, avlusunda
da adrvan vardr. Cami, d grnnn yalnlna karn, i sslemesi
ynnden XV.yy. Osmanl Sanatnn en nemli yaptlarndandr. Mihrap ve
0.40. MURADIYE CAMISI
83
duvarlar kaplayan iniler, Trk ini sanatnn en gzel rneklerindendir.

Mihrap n Kubbeli mekann duvarlar doac icek motifleri ile ilenmi
altgen mavi, ak ini levhalarla, bunlarn aras da firuze renkli dz gen
levhalarla kapldr.
Hatayili, kvrk dallarla evrili stnde kabartma inilerden bir Palmet
frizi vardr. Pencereler, rumili kvrk dal motifleriyle sslenmitir.
ini mihraptaki kabartma levhalar, geometrik yldz, rumi, hayati ve Palmetlerden oluan zengin motiflerle bezenmitir. Buradaki renkli sr ve sralt
teknii baarl bir biimde kullanmtr.
Aynalktaki pano, rumili kvrk dallar arasnda iki dize kufi ve biri Aynal
iki dize nesih yaz ile ssldr. inilerde sar egemendir; Rumi motif oka
kullanlmtr. Ayrca, rozet, akayk ve karanfil de grlr.
Sultan II.Muratn caminin solunda yaptrd byk imaret, Mevlevi
Tekkesi ve Semahane gnmze ulamamtr.
Camide, iniden baka, orta kubbeleri birbirine balayan kemerde, Duvarlarnn st blmlerinde ve rt dzeninde zengin kalem ileri vardr.
Minberi ahaptr.
iniden yaplm mihrab ile kanatlardaki duvar inileri nadir ve Nefis
Osmanl eserleri olarak nitelenir.iniler altgendir.
Minarenin nce yeil inilerle kapl olduu bilinir.Bu iniler 1752 Depremi
sonrasndaki onarmda sklmlerdir. Cami ve minare 1953 Depreminde de
nemli lde zarar grm ve onarlmtr.
Yakn gemite Ramazan Aylarnda minareye mahya kurulur; hilal, Yldz, gl, ok, yay sembolleri ile birlikte kaftan giydirilirdi.
0.40.1
Muradiye Camisinin Mevlevihane Gemii
Sultan II.Murad ryasnda Mevlanay grr ve Mevlana ondan bir Mevlevihane yaptrmasn ister. te Muradiye Cami bylelikle bir Mevlevihane
olarak yaplr(1426). Ancak ksa sre sonra Mevlevi Derviler arasnda kan
ve kanla sonulanan kavgalar,Sultan II.Muratn burasn kapatarak Camiye
dntrmesine yol aacaktr.
Sultan II.Murat, Mevlana Slalesinden 5. kuak Celalettin ile altncs
Cemalettin elebileri Edirneye getirterek, Muradiye yannda ayrca Yaptrd Dergaha yerletirmitir. Gemi yllarda Muradiye Camine Mevlevihane
Camisi de denmitir.
Muradiye Camisinin geni haziresinde Edirne airlerinden Enis Recep
Dede, air Neati, Hac Erefin ve genellikle Mevlevilerin mezarlar da bulunur.
Ayrca ngilizlerin kinci Dnya Sava sonrasnda Edirneye srgn ettikleri eyhlislam ve Trk Bilgilerinden Musa Kazmn da mezar buradadr.
84
0.41
erefeli Cami
14431447 arasnda, Sultan II.Murat yaptrmtr. Cami Osmanl sanatnda

erken ile Klasik dnem uslbu arasnda yer alr. Burada,ilk kez uygulanan
bir planla karlalmaktadr. 24 m. apndaki byk merkezi kubbe, ikisi
paye, drd duvar payesi olmak zere alt dayanaa oturur. Yanlarda daha
kk ikier kubbe ile rtl kare blmler vardr. Yap, bir yenilik olarak,
enine dikdrtgen bir yapdr.
Bylece enine gelien mekana ulalmak istenmitir. Bu plan Mimar Sinan stanbul camilerinde daha gelimi biimiyle uygulamtr. Ayrca, Osmanl mimarisinde revakl avlu ilk kez bu Camide kullanlmtr. Avlunun
drt kelerine minareler yerletirilmitir. erefeli Cami, bu zellikleriyle
sonraki camilere nc olan antsal bir yapdr. Basamakl kapdan girilen avlunun Stunlar, serpantinli bre,granit ve mermerdendir. Avlu pencerelerinden ikisinin alnlklar ini sslemedir. Lacivert ve ak renkli iniler,
bitkisel kvrk dal bordr ile evrilidir. Burada Sultan II.Muratn ad gemektedir. Revak kubbelerindeki zgn kalem ileri, Osmanl Camilerindeki
en eski rneklerdir. Camiye adn veren erefeli antsal minare, 67.62 m.
yksekliindedir. Her erefeye ayr yollardan klmas ilgintir. Minare glgesi krmz katan zikzaklar ve ak karelerle devinim kazanmtr. Kaidesinde
Bursa Kemerli sar niler vardr.
erefeli Caminin, sslemeleri de ilgintir. Takap, yankaplar,minareler, stun balklar ve pencerelerde mermer, ak ve kiremit rengi
ta kullanlmtr. Takapda mukarnaslar ve yan nilerin st blmlerindeki
yazlarn arasnda kvrk dal ve rumiler gze arpar. Byk kubbede, yan ve
avlu revaklarndaki lacivert, al, ak ve sar renkte kalem ileri vardr. Sslemelerde yaz kuaklar, rumi,palmet, lotus motifleri grlr.Kubbe petei ve
pandantiflerde de Rokoko sslemeler vardr.
0.41.1
Osmanl Mimarisinde r Aan lklerin Bulutuu

Cami
Bu camiyi yaptran Osmanl Padiah Sulta II.Murat Edirneyi bir bakent

olarak tasarlyordu. erefeli; bu tasar iinde ve o dnemlerde Balkanlardaki egemenliin ifadesi gibidir.
Osmanl Mimarisinde yeni bir r aan bu cami baz zellikleriyle, ilklerin de sahibi durumundadr.
rnein; erefeli, Seluklu Mimarisindeki ok kubbeli dnemden tek
Kubbeli dneme geiin ilk denemelerindendir.
Bu cami Osmanl Mimari Tarihinin ilk byk revakl avlusuna sahiptir.
Bu avlu da, Osmanl Mimarisinin bu konudaki ilk denemesidir.
1438 ylnda yapmna balanan cami 1447 tarihinde bitirilmitir ve Yapanlar iin; Mimar Muslihittin, ustas ahabettindir, diyen Kaynaklar vardr.
0.41. EREFELI CAMI
85
Osmanl camilerinde harem tal bulunan ilk deneme erefelide gerekletirilmitir.

Camiye girer girmez ana kubbenin altna gelinir ve bu erefeliye ait
bir zellliktir.
Kubbelerdeki orjinal kalem ileri Osmanl Camilerinde grlen en eski
rneklerdir.
Kubbede eitli meyvelerden oluan Meyve Sofras grlr.
erefeli Cami, Osmanl Sanatnda Erken ile Klasik Dnem arasnda
yer alr.Burada ilk kez uygulanan bir planla karlalr. 24 m. apndaki
byk merkezi kubbe, ikisi paye, drd duvar payesi olmakzere 6 dayaa
oturur. Yanlarda daha kk ikier kubbe ile rtl Kare blmler vardr.
Yap, bir yenilik olarak, enine dikdrtgen planldr. Bylece enine gelien
mekana ulalmak istenmitir.
stanbuldaki bir ok nl caminin kubbesinden daha byk olan
erefelinin ana kubbesi (24 m.) kendi apndan daha byk bir dikdrtgen
alan rter. Bu geometrik tasarmyla Mimar Sinann bir ok altgen ardakl
yaps iin prototip oluturmutur.
Dier yandan, erefeli Caminden esinlenerek, altgen ardak zerine ina edilen camiler, dnya mekan mimarisinde zgn bir konuma sahip
yaplardr.
Mihrabn iki yannda, caminin denge durumunu kontrol iin iki silindir
bulunur. Bunlar ayar terazileridir ve dnyor olular caminin dengede olduunun gstergesidir.
Cami camlarnn tm renklidir.
Ses dzeninde eko zellii belirgindir.
0.41.2
Drt Minare Drt Ayr zellik ve Ei Bulunmayan

bir Kap
Drt minaresinin biri , biri iki, ikisi birer erefeli olup; baklaval, ihaneli,
ubuklu ve burmal motif sluplaryla bezenmitir.
Camiye adn veren erefeli minare, Selimiye yaplana kadar minarelerin en by kabul edilirdi. Klahyla birlikte 76 m. olup, merdivenindeki
toplam basamak says 203tr.
erefelerine ayr yoldan klr.
Bu tarzyla bir ilktir ve birinci merdiven bir ile nc erefeye, ikinci
merdiven ikinci ile ncsne, nc merdiven ise; dorudan nc erefeye gtrr.
erefelinin bir baka zellii; camisiyle birlikte kesme ta kullanlarak
yaplan ilk minare oluudur.
Baklaval minare Fatih Sultan Mehmet dneminde yaptrlmtr.
Fatih Sultan Mehmet bu minareyi Peykler Medresesini yaptrrken ekletmitir.
86
Kuzeybatdaki tek erefeli olan minare 1610 ylnda Sultan I.Ahmet tarafndan; Burmal minare ise Sultan II.Mustafa tarafndan yaptrlmtr.
Caminin ilk ve asl minaresi erefelidir.
erefeli Caminin kaps zgn durumuyla neredeyse cami kadar n
yapmtr.
0.42
II.Beyazid Camisi ve Klliyesi (II.Beyazid

Kompleksi)
Tunca Nehri kysnda bulunan klliye Edirnenin en nemli yaptlarndandr.

Cami, tp medresesi, imaret, darifa, hamam, mutfak, Erzak depolar ve
br blmleriyle geni bir alana yaylmtr.Sultan II.Beyazdin 14841488
yllar arasnda yaptrd klliyenin mimari Hayreddindir. ok etkileyici bir
grnm olan klliye kkl bykl yze yakn kubbeyle rtldr.
Yaplarn en ilginci 20.55 m. apl, tek kubbeli, iki minareli antsal camidir. Ana kubbeli mekann yanlarnda dokuzar kubbeli tabhane vardr. Bu
Blmler dorudan dar almaktadr. Kubbe geii pandantiflerle salanmtr. Mermer mihrap ve minber yaln grnldr. Somaki mermerden,
son derece zarif hnkar mahfili, Edirnedeki ilk rnektir. Mekandaki Ge
Dnem Barok Ssleme caminin yaln gzelliini bozmaktadr. ndeki revakl
avlunun ortasnda mermer adrvan vardr.
Caminin batsnda Darifa ve Tp Medresesi bulunmaktadr. Darifa
byk kubbeli bir blm ve evresindeki alt kk kubbeli oda ve be sedirli
sofadan olumaktadr. Ortas ak byk kubbenin altnda adrvan vardr.
Taban mermerdendir. Revaklarla evrili n avlunun yanlarnda akl hastalarnn iyiletirildikleri kubbeli hcreler bulunmaktadr. Avlunun kesinde,
mutfak ve amarhane blmleri vardr. Kuzeybat kesindeki tp medresesinde, revakl avlunun evresinde kubbeli 18 renci hcresi, byk kubbeli
dershane ve ortada adrvan yer alr.
Sultan II.Beyazdn Selimiye Ktphanesinde bulunan vakfyesinde, klliyede alan 167 memurun listesi ve gndelikleri belirtilmektedir. Yine bu
Vakfiyeden Darifada, bir bahekim, ikinci ve nc hekimler, iki gz hekimi, iki cerrah, bir eczac, bir gassal (l ykayc), bir katip, bir vekilhar,
bir a, bir sprgeci bulunduu belirtilmektedir.
Klliye btnyle, Kltr Tarihi ynnden nemlidir.
Padiah II.Beyazd tarafndan kurulan bu klliyenin (sitenin) temel
amac Edirneyi bir Darifaya(Hastaneye) kavuturmaktr.
Sitenin ana merkezi Darifa olup; Tabhane (Misafir ve Dinlenme Yeri),
Tp Medresesi (Temel Bilimler Fakltesi), Cami, maret (mutfak, yemekhane,
depo,) Kpr, Hamam, Un Deirmeni, Su Deposu, Sbyan Mektebi, Mehterhane, Muvakkithane (gnn saatlerini ve takvimini bildirir) gibi niteler
Darifay destekleyen sosyal, dini ve kltrel nitelikli yerlerdi.
0.42. II.BEYAZID CAMISI VE KLLIYESI (II.BEYAZID KOMPLEKSI)87
0.42.1
Darifa - Klliyenin Merkezi
blmden oluur: Birinci blmde poliklinikler, zel diyet mutfa ve

personel odalar bulunmaktadr.
kinci blm ila deposu ve st dzey personele aittir.
nc blmde 6 kiilik ve 4 yazlk yatak odas ile bir msiki sahnesi
bulunur. Burada on kiiden oluan musiki topluluu tarafndan haftada
gn musiki konserleri verilirdi.
Evliya elebi burada hastalara deva, dertlilere ifa, divanelerin ruhuna
gda ve defi sevda olmak zere on adet hanende ve sazende gulam(gen) ayrld, bunlarn hanende, biri neyzen, biri kanuni, biri musikari,biri cengi
santuri, biri udi olup haftada gn hastalara ve delilere byk kubbenin
altnda musiki fasl verdiklerini; neva, rast, dgah, argah ve suzinak makamlarn aldklarn bildirmektedir.Mevsim ieklerinin (gl, karanfil, smbl,
reyhan ve misk-i rum) koku ve renklerinde de tedavi yapldn yazmaktadr.
Binann her tarafndan dinlenebilen bu konserler kadar; su sesi ve gzel
kokulardan yararlanarak ruh hastalarnn tedavisi yoluna gidilirdi. Bu noktada nemli saylan bir olgu; ayn ylarda Avrupada delilik denilen hastalk
durumlarnda hastann eytandr gerekesiyle yaklmasdr.
Aslnda hastahane her trl hastann kabul edildii bir yerdi ve tedavi
paraszd.
rnein buras, gz tedavisi iin de nemli bir merkezdi.
Bu hastahanede, zincire vurulmas gereken akl hastalarna, pasl demirin
olumsuz etki yapma olasl dnlerek bu demir aksam altn ve gmle
yaldzlanmtr
Hastahane kadrosunda 1 batabip, 2 tabip, 2 gz uzman, 2 operatr, 1
eczac bulunmakktayd.
0.42.2
Salk Mzesi ve nemi
Klliye son dnemde, Trakya niversitesine devredilmi ve niversite tarafndan dzenlenerek Kltr Bakanlnn ve Ruh Hastalar Redaptasyon
Derneinin de katklaryla Mzeye dntrlmtr. Salk Mzesi adyla
anlan szkonusu oluum; Avrupada getiimiz yllarda Yln Mzesi dln alm olup, yabanclar tarafndan en ok ziyaret edilen tarihi mekanmz
haline gelmitir.
II.Beyazd Klliyesindeki Salk Mzesinde eski tp aletleri ile tp eserleri ve Edirne Tarihi ve Kltrel aratrmalarna ok emek vermi Dr. Rfat
Osman, Prof.Dr. Sheyl NVER odalar bulunmaktadr.
Ruh Hastalklar Redaptasyon Derneince dzenlenerek 30 Haziran 2000
gn alan ana blmdeki ruh hastalklar ve tedavilerinin mankenlerle anlatld birimler byk ilgi grmektedir.
88
0.42.3
II.Beyazd Camisi Hakknda
Padiahlar Sarahane Kprs tarafndan, nehir yoluyla ve padiahlara zel

kayklara binerek cuma namaz iin bu camiye gelirler, rhtmlar zerinde
biriken halk padiah dualar ve ilahiler okuyarak selamlard.
Caminin i ksm kare eklinde olup, yirmiiki metre apndaki kubbe drt
taraf eviren duvarlara oturtulmutur. Avlusunda daire kesitli bir adrvan
yer alr.
Mermer mihrab silmelerle oluturulmu bir ereveye sahiptir. Antsal
mermer minberin korkuluklar ebekelidir.
Hnkar Mahfeli toplam onyedi adet, sekizgen prizma ekilli mermer stun
zerine oturmaktadr.
ki minaresi bulunur.
Edirne Yolunda Vefat Eden Sultan II.Beyazd Hakknda
stanbulda skldka Edirneye gelip, Edirne Saraynda kalan padiahlardan
biri de Sultan II.Beyazddir.
Baz tarihiler onun tahtn olu Yavuz Sultan Selime braktktan sonra
(veya Yenierilerin basksyla braktrldktan sonra) mrnn geri kalann
geirmek zere Dimetokaya gelirken Edirne yaknnda (Sazlderede) vefat
ettiini (Bazlarna gre olu tarafndan ldrldn) yazarlar.
lm yeri baz kitaplara gre Sazldere, bazlarna gre ise Havsa Abalar
Kydr.
Sultan II.Beyazdin saltanat 31 yl srmtr. mrnn bir blmn
iki alemleri, elence ve sefahat iinde geirmitir. Ancak sonradan kendini
dine vermi ve bu dnemdeki yaamyla Veli, Sofu, Gazi olarak anlr olmutur.
Babas Fatih Sultan Mehmetin sanat ve kltrel ierikli almalarn yok
etmekle (hatta resimlerini saraydan attrmak ve yaktrmakla) sulansa da,
baz tarihiler onun; air, bestekar, alim, hattat ve yay yapmcs olduunu
kabul ederler.
Hatta Fatih Sultan Mehmetten sonra, Osmanoullarnn en bilgini olarak
ananlar da vardr.
Sultan II.Beyazd, kardei Cem Sultanla aralarnda geen taht mcadelesi ve rekabetiyle de anlr.
Kendi adyla anlan Cami ve Klliye, bugn bize brakt en lmsz
eserlerdir.
0.43
Darlhadis Camisi
Set yolunun demiryolu kprs yaknndan sola dnnce grlebilen Darl Hadis Camisi; Sultan II.Murat dneminde medrese olarak 1434 ylnda
0.44. EVLIYA KASIM PAA CAMISI
89
yaplm Sultan eserlerindendir. (Baz tarih kitaplar, cami ve medresenin

ayr ayr yapldn yazarlar.)
Hz. Muhammetin Edirnede II.Murata ryasndayken yapm iin emir
verdii sylenir. Bu nedenle dualarn kabul grd yerlerden biri olarak
bilinmektedir.
Sonradan camiye dntrlen Dar-l Hadisin yars 1913 ylndaki Bulgar gali dneminde isabet eden top mermileri nedeniyle yklm, onarlmaktayken Birinci Dnya Savanda petrol ve benzin deposu olarak kullanlmtr. Son yllarda onarlan ve evre dzenlemesi yaplan cami ibadete
aktr.
0.44
Evliya Kasm Paa Camisi
Ayn isimle anlan mahallede Tunca Nehri kysndadr.

Fatih Sultan Mehmet ve Sultan II.Beyazit dnemlerinde Rumeli Beylerbeyi olan ve daha sonralar bavezirlik yapan Kasm Paa tarafndan 1478
ylnda yaptrlmtr. Cami tek kubbeli olup tek minarelidir.
Cemaatin alnmasn salamak iin nehre 14 basamak ta merdiven yaplmsa da gnmzde sadece 2 basamak bulunmaktadr.
Evliya Kasm Paann mezar da caminin kabristanndadr.
0.45
ahmelek (Paa) Camisi
Gazi Mihal Kprsnn Edirne ynndedir. 1429da yaplmtr. Mahalle

mescidi olup, kesme teten, tek kubbeli bir yapdr. Takapdaki Ta iilik
ilgintir. ten duvarlar rumi bordrl altgen ini Panolarla kapldr. Yer yer
inili al mihrap, sekizgen gemeler, Geometrelik bordrler ve rumi motiflerle ssldr.
Bu caminin yerinde nceleri bir medresenin bulunduu ve nl hukukulardan Molla Hsrevin burada mderrislik yapt bilinir. Camiyi Musa
elebinin Veziriazam Kr ah Melek Paa yaptrmtr. Minaresi Balkan
Savanda yklm olup, yeniden yaplmtr.
0.46
Kk Camiler
Edirnede byk ve kompleks cami yaplarnn yannda; o kadar byk olmayan ve yan unsurlarla desteklenmemi, ancak kendi bana da yaptran
tarihi kiilikler ve gzellikleriyle etkileyici grnen, tek kubbe arlkl pek
ok kk cami de bulunmaktadr. Gezmekten, ibadet etmekten ve renmekten zevk duyacanz bu yaplarn en nemlileri hakknda bu blmde
ksa bilgi verilmektedir.
90
0.46.1
Ayekadn Camisi
elebi Sultan Mehmedin kz Aye Hatun tarafndan 1469da yaptrlmtr.

Tek kubbeli kk bir camidir.
0.46.2
Sitti Sultan Camisi
Saray bahesinde(sarayiinde) bir blm ayrlarak 1482 ylnda Fatih Sultan

Mehmetin ei Sitti Hatun tarafndan yaptrlmtr.Sultan Camisi ad ile
de anlr. Caminin yannda sonralar, Merzifonlu Kara Mustafa Paa Saray
yaptrlmtr.Tek kubbe ve bir minaresiyle kurulan camide dinlendirici bir
hava vardr.
0.46.3
Lari elebi Camisi
Lari elebi tarafndan 1514te ina edilmitir.
0.46.4
Kad Bedreddin Camisi
Tek kubbeli olarak 1530da yaptrlm olan cami, 1752deki byk Depremden ok zarar grm ve kubbesi yklmtr. Yaplan onarmda st at ile
rtlmtr. 1953 depreminden sonra da ahap at yerine kubbe yaplm
ve son cemaat yeri kubbeleri tamamlanmtr.
0.46.5
Sleymaniye Camisi
Kanuni Sultan Sleymann vezirlerinden Sleyman Paa tarafndan 1548de

yaptrlmtr. Tunca nehri kysndaki Bostanpazar semtinde, bir Minareli,
tek kubbeli bir camidir. kubbeli son cemaat yeri ile Minaresi ykktr.
0.46.6
Sle elebi Camisi
Hac Sle isminde bir zat tarafndan 1560da yaptrlmtr.Kubbesinin zelzeleden yklmas zerine ahap bir at ile rtlmtr.
0.46.7
Defterdar Mustafa Paa Camisi
Kanuni Sultan Sleymann ve Sultan II. Selimin Defterdar olan Mustafa Paa tarafndan Mimar Sinana yaptrlmtr. 1752 Depreminde ken
kubbe, ahap bir at ile rtlm, 1953 depreminden sonra da yeniden kubbeli hale getirilmitir. Bu onarm srasnda kubbeli cemaat yeri eklenmitir.
0.46. KK CAMILER
0.46.8
91
Hzr (Hdr) Aa Camisi
Selimiyenin dousunda bulunan ve bu camiye en yakn kk camilerden

olan Hdr Aa Camisi 16. yzyl (baz kitaplarda 15. yzyl) yapsdr.
187778 Osmanl - Rus Sava dneminde nemli derecede hasar grmtr. Cami 1886, 1894(95), 1971(72), 1975 yllarnda onarlmtr. Gnmzde
ibadete aktr.
0.46.9
Kirazli (Hadm ahabettin Paa) Mescidi
1436 ylnda Hadm ahabettin Paa tarafndan yaptrlm, ahap atl, tek
minareli mescittir.
Halk arasnda Kirazl Camisi olarak anlr.
imdiki minaresi orjinali deildir.
ahabettin Paa; Sultan II.Muratn Rumeli Beylerbeylerinden biri olarak bilinir.
0.46.10
Sar Cami (Sofu Beyazid Camisi)
Halk arasnda genellikle Sar Cami olarak anlan bu cami Kkpazar

Semtinde ibadete ak tek camidir ve yre cenazeleri bu camiden kaldrlr.
Padiah I.Mehmetin (elebi Sultan Mehmet) hocas Sofu Beyazit tarafndan yaptrlmtr. ncelikle bir zaviye olarak yapld sonradan camiye
evrildiini yazan kaynaklar da bulunmaktadr.
Zaman iinde eitli yangnlar geirmi ve buna bal olarak ta deiikliklere uramtr.
ki sra tula ve aralarnda moloz ta ile yaplan minaresi bu haliyle Osmanl Mimarisinin gzel rneklerinden saylr. 14 basamakl ve mee aacndan yaplma merdiveni ahap yapsyla dneminin ilgin zelliklerini sergiler.
0.46.11
eyh caettin Camisi Kalnts
Tunca Nehri boyunca Tunca (Ekmekizade) Kprs ynnde, set yolundan

gidildiinde dou tarafnda, yalnzca minare kalnts bulunan eyh caettin
Camisinin yer ald alan grlr.
Sultan II.Muratn nl eyhlerinden ve tarihilerin Eblhayrat adn verdikleri cann da bahesinde gml bulunduu camisi bir mescit ve zaviye
olarak yaptrlmtr.
1535 ylnda Kanuni Sultan Sleymann buyruu ile camiye dntrlen
yap 1751 depreminde yklm ve stndeki kurun ve malzemeler satlarak
yeniden yaplmtr.
92
0.47
Edirne Merkezi Dnda Kalan nemli Camiler ve Yaplar
l snrlar iinde lelerimizde de nemli Osmanl tarihi yaplar mevcuttur.

Bunlar:
0.47.1
Fatih Camisi (Enez Ayasofyas - Enez)
Bizans dneminden kalan yap, olduka byktr. Ke duvarl, ha planl

kilise grubundandr.
Yap, Osmanl Dneminde gneydeki kola mihrap ve minber yerletirilerek camiye dntrlmtr. Uzunlamasna gelimi ha plan ile Orta
Bizans, d yzeydeki tula sslemeleriyle de Ge Bizans dnemi zellikleri
gstermesi bakmndan ilgintir. Cami gnmzde yklm durumdadr.
0.47.2
Sokullu Klliyesi (Kasm Paa Klliyesi - Havsa)
Havsa lesinde, Edirne yolundadr. 15761577de Sokullu Mehmet Paann

olu Kasm Paa adna Mimar Sinana yaptrlmtr. Klliye; iki kervansaray,
cami, medrese, imaret, ifte hamam, tekke, kpr ve arastadan oluuyordu.
Gnmzde yalnzca cami, hamam, cami avlusuna dayal ve ne olduu anlalamayan ocakl - nili bir duvar, arastann ortasnda cami ile kervansaray
balayan dua kubbesi ve klliyeye daha sonra eklenmi eme grlmektedir.
0.48
Dier Dini Yaplar
Edirne Osmanl Dneminde nl Osmanl Hogrs sayesinde pek ok etnik unsur ve kltrn huzurla ve bar iinde yaad bir kent olduundan;
kentteki Yahudi ve Hristiyan unsurlarn da dini yaplar gnmze kadar
gelmitir. Szkonusu yaplar aada tantlmtr.
0.48.1
Merkez Yahudi Havras
Edirneye 1492de srldkleri spanyadan ve sonraki dnemlerde Portekizden gelen Yahudiler, burada kendi cemaatleri iin sinagoglar kurarlar ve
zamanla bunlarn says one ular. 1903 ylnda yaanan Byk Yangnla tm sinagoglar tahrip olur. Bunun zerine Yahudiler dnemin Padiah
Sultan II.Abdlhamid Hana bavururlar. Sultan Abdlhamid Handa tm
kk sinagoglarn yerini alacak tek bir byk Havra yapm iin 1906 ylnda
ferman verir. Bu ferman zerine 1906 ylnda balayan inaat 1907 ylnda
sona ermi ve ad da Byk Sinagog konmutur.
Fransz Mimar Depre tarafndan alt yz erkek ve yz kadn barndrabilecek byklkte ina edilen Sinagogun yannda bir Haham Lojman ve
Yahudi Cemaati iin bir de Okul ina edilmitir.
0.49. EDIRNE SARAYLARI VE SARAYII
93
Yahudi Cemaatinin Edirneden ayrllar hz kazannca ilgisizlik ve bakmszlk srecine giren Havra 1995 ylnda Vakflar Blge Mdrlnn
mlkiyetine geer. 5 Ocak 1997 tarihinde ise kerek n cephe dnda tamamen yklmtr.
Sonraki yllarda Trakya niversitesi ile kltr hizmetlerinde kullanlmak
zere, restorasyonunun gerekletirilmesi iin bir devir anlamas yaplmsa
da henz bir netice alnamamtr.
0.48.2
talyan (Katolik) Kilisesi
Kaleiinin aznlklarn gnmze tayan bir baka yap da Gazi Paa Caddesindeki Katolik Kilisesidir. Halk arasnda daha ok talyan Kilisesi olarak
anlr.
0.48.3
Sweti George (Esweti Georgi) Ortodoks Kilisesi
Edirnenin Kyk Semtinde 1880 ylnda ina edilmitir. 1889 da dekore edilen
kilisedeki yazlar slav bulgarcas ile yazlmtr. Daha nce ayn yerde bulunan
kiliseden kalma baz tablolar mevcuttur. Halk arasnda Bulgar Kilisesi olarak
da bilinir.
0.49
Edirne Saraylar ve Sarayii
Edirnenin fethinden sonra ilk saray Sultan I.Murat tarafndan 1365 ylnda
imdiki Muradiye Kkpazar ile Krlang Bayr arasnda bulunduu sylenen ve adna Kavak Meydan denilen alanda yaptrlmt.
Ancak daha sonra Sultan II.Murat tarafndan Tunca Adasn da iine
alan blgede Tuncann batsnda bir ikinci saray inaat balatlm; Fatih
Sultan Mehmet gelitirerek bytmtr. Bu Saray Saray- Cedid-i Amire,
dier ilk saray ise Saray- Atik olarak adlandrlr.
kinci Sarayn kaplad alan 3.000.000 metrekaredir.
Bu saray baehrin stanbula tanmasndan sonra da bata Fatih olmak zere padiahlarn ilgi alannda kalmay srdrm, padiahlarn ou
burada ikamet etmilerdir.
1870li yllarda sarayn mahzenleri cephane depolamada kullanlmaya
balanm; 187778 Osmanl-Rus Sava (93 Harbi) srasnda, Ruslarn Edirneye yaklamas zerine, Vali Cemil Paa ve Mir Ahmet Eyp Paann
emirleriyle atee verilmi ve saray havaya uurulmutur.
Sava sonrasnda ise Vali Rauf Paann izniyle salam kalan yerlerden
sklen iniler ve deerli eyalar, yabanc lke yneticilerine hediye edilmitir.
Bunlarn iinde ngiliz Kraliesine 27 sandkla hediye olarak gnderilenler
byk nem arz eder.
94
Gnmzde Krkpnar grelerinin de yapld bu saray alanna Edirneliler Sarayii adn vermilerdir.
Blgeye yakn olan mahallelerde yaayanlar ise buraya Sarayii yerine;
ksaca, Saray derler.
0.49.1
Balkan Sava Dneminde Sarayii
Balkan Savalar Dneminde (18 Ekim 1912 - 26 Mart 1913) Bulgarlar tarafndan igal edilen Edirnede Sarayii bir ara trk esirlerin topland alan
durumuna dntrlmtr.
O gnleri yaayan ve anlarnda aktaran Edirneli Hafz Rakm Ertr unlar yazmaktadr:
Tutsak Trk esirleri Bulgaristann ilerine nakledilmek zere
Tunca Nehri zerindeki Sarayiine toplanmlard. Onbinlerce
kiinin plak ve bataklk olan bu adada, bir ay sre ile a ve
plak kalmas, bir ounun lmesine sebep olmutur. Bu yzden
buradaki erler ilk gnler aa kabuklarn kemirerek alklarn gidermeye almlard. Kolera, Dizanteri gibi bulac hastalklara
kar balangta hi bir nlem alnmadndan, her gn yzlercesi kvranarak lmekte ve cesetleri gnlerce akta kalmaktadr.
Burada 20 bin kiinin ld bilinir.
0.49.2
Tavuk Orman - Padiah Bahelerinden Yadigar
Bir zamanlar kinci Sarayn ok geni avlak ve ormanlara sahip olduu ve

iinde bir Saray Bahesi (Hadika-i Hassa) bulunduu bilinmektedir.
Gnmzde bu alandan yalnzca Tunca Adas iindeki 58 hektarlk Tavuk
Orman denilen para kalmtr.
Bir sylenceye gre; bu alan eski yllarda binlerce tavuk yetitirilen bir
yer olarak kullanlmaktayd ve elde edilen yumurta aklar horasan harcna
kartrlrken; tavuk etleri askeri blgelere gnderiliyordu.
Tavuk Orman: Bir Bitki Labaratuvar
Tavuk Orman, otsu soanl ve tbbi deeri olan bitkilerle doludur ve bu
alanda unlar grebilirsiniz: Akyldz, Morsmbl-Adasoan, Da SmblArapotu, Akebardak, Glsoan, oban Denei, Yaban Soan, Dn
iei, Andz, idem, Ylan Yast-Dana Aya, Karakafes.
Tavuk Ormannda bulunan Aa ve allar
Dou nar (Bazlar antsal niteliktedir.) Akkavak, Karakavak, Ova Karaaa, Maz, Yalanc Akasya, Yalanc Keiboynuzu, Beyaz Dut, Salkm St,
Yabanc Gl, Akasma, Duvan Sarma, Lousa Otu, Brtlen.
0.50. EDIRNE EMELERI
95
Tavuk Ormannda Av (Blbl) Kk

Padiah IV. Mehmet (Avc Mehmet) tarafndan 1671 ylnda yaptrlm olup;
bugn kk bir eki ayaktadr.
Edirne Belediyesi tarafndan 2002 ylnda restore edilmitir.
Blbl Kk olarak da anlmaktadr.
0.49.3
Adalet Kasr - Tunca Boyundaki bir Mimar Sinan aheseri
1562 ylnda Kanuni Sultan Sleyman tarafndan Mimar Sinana yaptrlan

Adalet Kasr, Seluklu Mimari tarznda ve ve tatan ina edilmitir. Bu kasr,
Bakanlar Kurulu (Divan- Hmayun) ve Yargtay olarak kullanlrd.
lk katnda erbethane, ikincisinde divan katipleri, en st katta da Divan
heyetinin topland mermer salon bulunmaktayd.
Divann topland salon ortasnda Edirnekari mermer bir havuz ve
kede kafes arkasnda padiahn taht yer alr.
0.49.4
Saraydan Gnmze Kalanlar
Fatih Kprsnden kuzeye bakldnda Saraydan geriye kalan son paralar

u ekilde sralayabiliriz.
Solda Saray Mutfaklar, ortalarda Babssade (Sarayn Saadet Kaps)
Babssadenin sa yannda Fatih Sultan Mehmet tarafndan yaptrlan ve
Cem Sultann doduu yer olan Cihannma (Has Oda) Kasr.
Bu Kasr (Kk) yedi katl olarak yaplmtr. En stte Cihannma Odas
bulunur. Edirne Saraynn en byk Kasrdr ve en geni alana yaylandr.
Cihannmann sa tarafnda Kum Kasr Hamam bulunur.
Kum Kasrnn bu adn, bulunduu yerin sar renkli kumundan ald
rivayet edilir.
0.50
Edirne emeleri
Edirne emeleri; ou 500 ksr yllk tarihleriyle, eme denilip geilmeyecek trden tarihi antlar olup; gemile gnmz arasnda sreklilik duygusunu su ierken bile hissettirir.Bu topraklarda 500 yl nce yaayanlarla ayn
emeleri ve tas paylamaya devam etiimizi Edirne emelerine bakarak
anlayabilirsiniz.
0.50.1
Hastahane (Harbiye) emesi
Barok stilinde olan emenin haznesi kesme tatandr. Hazne rts dzdr
ve etraf korkulukla evrilidir.
Tek yzl emenin cephede yayvan sivri kemerli nii ve iinde mermer
ayna ta, nnde de yalak bulunmaktadr.
96
0.50.2
Ticaret Lisesi emesi
Drt cepheli meydan emesidir. Halk Eitim Merkezinin ina edildii 1916
1917 yllarnda yapld sylenebilir. Neo Klasik slubundadr. Dr. Rfat
Osman emesi olarak da anlr.
Alnlklarndaki kitabelerde Su gibi aziz ol zdeyii ile dua yazlar bulunmaktadr.
0.50.3
Merzifonlu emesi
Merzifonlu Kara Mustafa Paa tarafndan 1666 ylnda yaptrlmtr. Kesme

tatan cepheli meydan emesidir. ats ahap ve zeri alaturka kiremitlidir.
Eski yllarda emenin sol yannda Gleni Dergah bulunmaktayd.
Balkan Sava yllarnda bir ara bu emeye Meri Nehrinden su pompalanmtr.
0.50.4
Yenieri emesi
Yapl tarihi bilinmemektedir. Cephe eni 3 metre, boyu 3 metre olup; tek
cepheli bir ke emesidir. Cephesinde sra dikdrtgen, silmeli erevelidir
ve ayna ta kntl talarla yaplmtr. nnde yalak bulunur. Suyu
akmaktadr.
0.50.5
Umurbey Tavanl emesi
Grnen durumuyla Edirnedeki tavanl emelerin son ve ilgin rneklerinden olan Umurbey yolundaki eme; kesme tatan, tek cepheli ve hazneli bir
emedir. Cephesinde, sivri kemerli ni iinde, zerinde Maallah yazl bir
mermer kitabe bulunur. nnde tek para yala vardr. Hazne rts ahap
atl olup, ahaptan iki konsola oturmaktadr.
Tavan sslemeleri ahaptan olup koruluu kabartma motiflidir.
emenin cephesi 2.38 metre, boyu 2.60 metredir. Ahap tavan alaturka
kiremitle rtlmtr.
0.50.6
Sar Cami emesi
Cami bitiiinde olup, haznesi cami atsyla rtlm durumdadr. Kuzey

cephesinin eni 3 metre, boyu 2.70 metredir. Kuzey cephesinde , dou cephesinde bir sivri kemerli ni bulunmaktadr. Suyu akmamaktadr.
0.50.7
Yldrm Hasan elebi Sebili
st ak Sebiller, yani yaz sebillerinin son rneidir. Bu ynyle ei bulunmaz olarak nitelenir. Hasan elebi adnda biri tarafndan Yldrm Semtinde
yaptrlmtr.
0.51. EDIRNE HAMAMLARI
0.51
97
Edirne Hamamlar
Gnmze ulaan Edirne hamamlarnn ou Sultan II.Murat dnemine

(14211451) aittir. Bu dnemden gnmze ulaanlardan biri 142122 yllarnda Tunca Nehri kenarnda yaptrlan Gazi Mihal Hamamdr. Ayn dneme
ait bir baka Hamam da Yusuf Paa adndaki Beylerbeyi tarafndan 1428
1429 yllarnda ina ettirilen Beylerbeyi Hamamdr. Bu hamamlarn baz
blmleri yklm olmakla beraber, gnmze ulaan kalntlar yerlerinde
durmaktadr.
Sultan II.Murat Dneminden kalan dier drt hamam da Muradiye
Kkpazar semtindeki tek hamam olarak ina edilen Yenieri Hamam,
14341435 tarihli Tahtakale ifte Hamam ile Kaleiinde 144041 tarihlerinde ifte hamam olarak ina edilmi, Topkap Hamam (Alaca Hamam) ve
Selimiye Camisi nndeki alanda Yediyol Aznda yer alan Mezit Bey Hamamdr. Bu yaplara ayrca brahim Paa Hamam, Edirne Yeni Saraynn
bir paras olarak ina edilen Kum Kasr Hamam, 16. yzyldan bgne
ulaan Abdullah Hamam ile Tahmis Hamam da eklenir. Bunlardan sadece
Tahtakale ve Mezit Bey Hamamlar kullanmdadr.
16. yzylda yaplm hamamlar iinde zgn ilevini srdren ve boyutsal adan da en byk ve nemlisi Mimar Sinan tarafndan ina edilen
Sokullu Hamamdr. 16. yzyln ikinci yarsnda Sokullu Mehmet Paa tarafndan yaptrlmtr. ifte Hamam plannda olmas nedeniyle ifte Hamam
olarak da anlr. Gnmzde hizmet verir durumdadr.
0.51.1
Saray Hamam
Edirnenin fethinden sonra yaplan ilk Saray (Saray- Atik) dneminden

ayakta kalabilen tek yap Saray Hamamdr. Bu hamam nceleri yalnzca saraya hizmet verirken sonra halka alm ve Selimiyeye vakfedilmitir. Baz
tarihiler bu hamamn ayakta kalabilmesini Selimiyenin yapm yllarnda
kullanlm olmasna balarlar.
Balkan Savandan beri kapal olup son yllarda onarm grmektedir.
Baz kitaplar Sleyman elebinin bu hamamda elence halindeyken kardei
Musa elebi tarafndan baskna uradn ve Sleymann buradan katktan sonra yolda ldrldn yazmaktadr.
0.51.2
Mezit Bey Hamam
Eflakta ehit olan, hayr ileriyle nl Mezit Bey tarafndan yaptrlmtr.

Kktr. Vakf mal iken zel mlk durumuna gelmitir. Yalnz erkekler iin
kullanlmaktadr.
98
0.51.3
Sokullu Hamam
16. Yzyln ikinci yarsnda buradaki Acemi Olanlar Klasnda yetiip byd iin Edirneyi ok sevdii bilinen nl Osmanl Sadrazamlarndan
Sokullu Mehmet Paa tarafndan Mimar Sinana yaptrlm bir ifte hamamdr. Edirnede kullanlabilir durumda, onarm grm tarihi hamamdan
biri olup zel mlke dnmtr.
Kadnlar ve Erkekler blmlerinin girileri ayr ynlerdedir.
0.51.4
Beylerbeyi Hamam
Beylerbeyi Camisini yaptran Beylerbeyi Yusuf Paa tarafndan 1428 -1429

yllarnda ifte hamam olarak yaptrlmtr. Tunca Kprsn yaptran Ekmekiolu Ahmet Paa tarafndan da onartlan hamam gnmzde kullanlamaz durumdadr.
0.51.5
Yenieri Hamam
Yenierilerin burada ykanmalar nedeniyle bu ad almtr. Hamama ok

yakn olan ve Menzilahir denilen mevkiide Sultan I.Murat dneminde ina
edilen Rumeli Devirme Acemi Olanlar Oca ve dolaysyla yenieriler bulunmaktadr. Gnmzde zel mlkiyettir.
0.52
Edirne Kprleri
Edirnenin kprleri de byk bir tarihi ve mimari zenginlii arz etmektedir.

Meri, Arda ve Tunca gibi akarsularn zerinde yaplm bu ecdat yadigar
kprler unlardr.
0.52.1
Gazimihal Kprs
Kprlerin en eskisi Bizans mparatoru Michael Palailogos (1261 - 1282)

dnemindedir.
0.52.2
Beyazid Kprs
Mimar Hayrettinin Edirneyi ssleyen eserlerinden biridir.
0.52.3
Fatih (Bnce) Kprs
Fatih Sultan Mehmet devrinde 1452de yaptrlm ta bir kprdr. Tunca

Adasndan bu kpryle klr. Tuncann Fatih Kprs yaknlar ve Adalet,
Bostancba ile ftar Kasrlar arasndan geen kolu boyunca kesme tatan
yaplma rhtmlar ilgi ekicidir.
0.52. EDIRNE KPRLERI
99
Tunca ve Meri Nehri etrafna sralanm 450 kadar olduu sylenen kklere adna zevrak denilen bykl kkl sandallarla gidilir ve bu rhtmlar
kullanlrd.
0.52.4
Sarahane (ahabettin Paa-Sultan Mustafa)Kprs
Sultan II. Murat zamannda byk devlet adam ahabettin Paa tarafndan 1451 ylnda ina ettirilmitir. 1702 ylnda Sultan II.Mustafa tarafndan
onartlm, onarm yaptrann adyla anlsa da halk arasnda Sarahane Kprs olarak bilinmeye devam etmitir. Sultan II.Abdlhamid dneminde de
onarm grmtr. 10 kemeri olup, pek gzel bir grn vardr.
0.52.5
Saray Kprs (Kanuni Kprs)
Kanuni Sultan Sleyman devrinde ina edilmitir. Sarayii semtini Edirneye

balayan gzel bir kprdr.
Kanuni Kprs 15531554 yllarnda yaplmtr. 60 metre uzunluunda
olup, aklklar 9.75 metre, kpr yolu genilii 4,5. metredir.
Drt gzldr. Dzgn ke planl, balk ksm piramit eklindedir.
Kpr gzleri orta ayan sa ve solunda yer alr. Ayaklarda boaltma gzleri
yoktur. 1902 ylnda selde zarar gren kpr o dnemde; son olarak ise 1990
ylnda onarlmtr.
Sarayii denilen blgeyi ve Tunca Adasn ehre balayan bu kprye halk
arasnda Saray Kprs denir.
Baz kitaplarda Sultan Sleyman Kprs olarak anlan yap Mimar Sinann aheserleri arasnda saylr.
0.52.6
Tunca Kprs
Tunca nehri zerindedir. 16081613 yllar arasnda ina edilmitir. Mimar,

Sultan Ahmet Camisini de ina eden Mehmet Aadr ve o yllarda Edirnede
yaayan Mimar Hac abann da yapmna nemli katklarda bulunduu
sylenir. Edirnenin gzel kprlerindendir.
Asl ad Defterdar Ekmekizade Ahmet Paa kprsdr. Halk arasnda
Tunca Kprs olarak anlr. Yapmnda, nehri altn ve gmle doldurmacasna para harcand sylenir. Mimari yorumcular on gz olan kpr iin
Ei Bulunmaz nitelemesini yaparlar.
zerindeki parke granit talar Sultan Reatn Edirneyi ziyareti srasnda
konulmu orjinal talardr.
Tunca Nehri Hakknda
Bulgaristan topraklarnda, Kocabalkann orta kesiminden ve Korucadadan
inen kaynak kollarnn Kzanlk Ovasnda birlemesiyle oluur.
100
61 km.si Trkiye topraklarnda olmak zere 330 km. uzunluundadr.
Edirneyi kuzeyden ve batdan kuattktan sonra Tunca (Ekmekizade) Kprsnn 1 km. aalarnda Blbl Adas denilen alanda Meri Nehri ile
buluur.
Tunca; 16. yzyla kadar, Kentin ime suyu ihtiyacn da karlayan bir
nehir durumundayd.
0.52.7
Yalnz Gz Kprs
Mimar Sinann eseridir. Tek kemerli ve tek gzl oluundan tr bu adla

anlmaktadr. Kk olmasna ramen enfes bir mimariye sahiptir.
0.52.8
Meri (Abdlmecit - Yeni Kpr) Kprs
Bu kprnn yapm 1832 ylnda Edirneyi ziyaret eden Sultan

II.Mahmutun emriyle gndeme gelmitir. O yllarda burada ahap bir kpr
bulunmaktaym.
Kprnn yapm bte skntlar nedeniyle ancak 1842 ylnda Sultan
Abdlmecit dneminde balatlabilmi ve be ylda bitirilmitir. Bitiminde
kprye konulan kitabe, Yunan gali dneminde igalciler tarafndan sktrlmtr.
Edirnenin en yeni Osmanl yaps kprsdr. 12 kemerli olup, gzel bir
grn vardr. Gnbatmnn dnyada en gzel izlenebildii noktalardan
olduu sylenir.
Meri Nehri Hakknda

Antik ad Hebros olup, Bulgarca Maica, Rumca Evros olanak anlr.
Bulgaristann gneybatsnda; Rila Dalarnn kuzey yamalarndan doar. Sivilingrat ve Kapkule arasnda Bulgaristan Yunanistan snrn; Karaaa dnda da Kapkule ile Enez arasnda Trk- Yunan snrn oluturur.
490 km. uzunluundadr ve Enezde Ege Denizine dklr. Trkiye Yunanistan snrnn balang noktalarnda Arday; Trkiye snrlar iinde
ise Tunca ile Ergene Nehirlerini iine alr.
0.52.9
Ergene Kprs
Edirnenin Uzunkpr ilesinde Ergene nehri zerinde bulunmaktadr. Mimar Muslihiddin tarafndan yaplan Ergene Kprs 1200 metre uzunlukta
olup, 170 adet kemer zerinde ykselmektedir. lenin adna esin kayna
olacak kadar uzun bir kprdr.
0.53. EDIRNE ARILARI VE MERKEZLERI
0.52.10
101
Yeniimaret Kprs
kinci Beyazit Camisi ve imareti yaplrken ina edilmitir(1487). Kentten

maret mahallesine gei salar.
0.52.11
Yldrm Kprs
1535 ylna ait onarm kitabesi vardr. Karayollar tarafndan 198789 yllar
arasnda onarlarak bugnk haline getirilmitir. Gazimihal Kprsnden
sonra Yldrm Mahallesine gei salar. Yldrm Caminin yanndadr.
0.52.12
Karayollar Kprs
1980 ylnda yaplmtr. Gazimihal Kprs paralelindedir. Kent ile Kapkule snr arasnda gei salar.
0.53
Edirne arlar ve Merkezleri
Osmanl mparatorluunun 19. yzyla kadar olan dneminde Edirne, ar

ve hanlar bakmndan en zengin ve gelimi illerden biri olmutur. Bu arlarn en bilinenleri aada sralanmtr.
0.53.1
Alipaa ars(Kapal ar)
Edirnelilerin daha ok Kapal ar adyla andklar Ali Paa ars Kanuni

Sultan Sleymann son yllarnda drt yl kadar Sadrazamlk yapan Hersekli
Semiz Ali Paa tarafndan 1569 ylnda Mimar Sinana yaptrlmtr. Bir
sylentiye gre Krklarelinde yaplacak bir camiye gelir temin etmek amacyla yaptrlmtr. Yaplmasndaki bir maksat da kymetli eya satan (altn,
gm vb.) ticaret erbabn bir at altnda toplamak ve bu ticaret erbabnn korunmasn salamaktr. Kaynaklara bakldnda; her gece yz adet
bekinin ary beklediinden bahsedilmesi de szkonusu ticari rnlerin ne
kadar deerli olduunun gstergesidir. arnn bir zellii de kemerlerinin
krmz-beyaz tatan yaplm olmasdr. Edirnenin ticari hayat bakmndan
yerli yabanc turistlerin aknna urayan Alipaa arsnda 130 dkkan ve 6
kap bulunmaktadr. Alt kapnn ilk ikisi iki ucunda olup, ortadaki iki yne
alr ve ortakap olarak bilinir. Dier ikisi de douya bakar. Gneyindeki
kap (neciler ve Balkpazar Kaps) Direkler arsna alr. D duvarlar
kesme tala rl olup st tuladr. 300 m. uzunluundadr.
29 Eyll 1992 ylnda elektrik kontandan kan yangn sonucu ar harab hale gelmitir. O dnemin Cumhurbakan Sleyman Demirelin nayak
olmasyla ar 5 yl sren onarmdan sonra 25 Kasm 1997 tarihinde tekrar
hizmete almtr.
Tarihilere gre bir zamanlar bu arda dkkan sahibi olmak; ok zengin ve ayrcalkl kiilere zgyd. Hatta; Burada dkkan tutabilmek deme
102
adamn kar deildi. ve Londrada bile byle temiz olan yoktu. Yalnz, gnmzde arda altn ve gm gibi kymetli eya ticareti yapan dkkanlara
ok az rastlanmaktadr. Bugn daha ok deiik ticaret erbab mevcuttur.
0.53.2
Bedesten ars
Eski Camiye gelir temin etmek iin elebi Sultan Mehmet zamannda
14171418 tarihleri arasnda yaptrlmtr.Erken Osmanl Dnemi arlarnn ayakta ve kullanlr durumdaki en ilgin rneklerindendir. Mimar Hac
Alaeddindir. Dikdrtgen biiminde olup boyutlar 41e 78 metredir. 14 kubbeli bir yapdr ve drt cephesinde 54 dkkan bulunur. Her cephenin ortasna
decek ekilde drt kaps bulunmaktadr. mekanda drt yze dalan ekilde 36 adet hcre vardr. Mekan boyutlar 20 x 56 metredir.
Her kubbede bir adet pencere vardr ve i mekan bunlarla aydnlatlr.
ats kurunla kapldr.
Evliya elebi; inde deerli eya alnp satlan yer anlamna gelen Bedesten iin:
Burada Msr Hazinesi deerinde olan elmas ve mcevherler zengin tacirlerin dolapklarnda gzleri kamatrr; ary 60 gece
bekisi beklerdi.
eklinde yazmaktadr.
Osmanl mparatorluunun ykselme devrinde ok hareketli bir alveri
yeri idi. ok deerli mcevherler satan dkkanlar bulunuyordu. Gnmzde
de canl alveri merkezlerindendir. Kentte bulunan az sayda mermer ustas
bu arda mesleklerini srdrmektedir.
0.53.3
Arasta ars
Sultan III.Murat zamannda Selimiye Camisine gelir salamak amacyla

yaptrlmtr. 225 metre boyunda, 73 kemerli ve 4 kapldr. Aralkl olarak
uzun dnemli restorasyonlar geirmitir. 124 dkkan mevcuttur.Son dnemlerde Edirne ticari hayatnda tekrar nem kazanmaya balamtr. Turistik
eya satan dkkanlar ounluktadr. Selimiye Camisini ziyarete gelen yerli
ve yabanc turistlerin de tercih ettikleri bir alveri noktasdr.
Arasta:
arlarda ayn ii yapan esnafn bulunduu blm;
olarak tanmlanr. Selimiye Arastas Selimiye Camisine gelir getirmek
amacyla; bu caminin yapmndan sonra Sultan III.Murat dneminde Mimar
Sinann kalfas Davut Aaya yaptrlmtr. Arastann yapl nedenlerinden
biri olarak; Selimiye Camisine mimari adan bat ve gney ynnden destek
verme ihtiyac gsterilir.
0.54. EDIRNE HANLARI VE KERVANSARAYLARI
103
Evliya elebi bu arnn; ucuz, zensiz ve baya cins ayakkab yapan ve

satan esnaf anlamna gelen kavaflara ayrldn yazar. Bu nedenle zamanla
Kavaflar ars(veya ayn anlamda kullanlan Haffaflar ars) adn ald
sylenir.
Binann ortasndaki kubbe Dua Kubbesi olarak bilinir. Dkkan sahiplerinin her sabah burada toplanp doru i yapacaklarna dair yemin ve dua
etmeleri nedeniyle byle adlandrlmtr. lk dnemlerinde arnn stnn
tmyle kurun kapl olduu, ancak bu kaplamann zamanla onarm giderlerinde kullanlarak tketildii bilinir.
Sultan III.Murat Hakknda
Sultan III.Murat Edirneye hi gelmeyen padiahlardan biri olarak bilinir.
Btn padiahlar arasnda en ok ocua sahip olandr ve 102 (baz kaynaklara gre 112) ehzadesi olmutur. Haseki Sultan nl Safiye Sultandr.
Sultan III.Murat Osman oullarnn en bilginlerinden biri olarak tannr.
Onun dneminde devlet kudretinin ve snrlarnn zirvesine ulamtr. Ancak enflasyon da onun dneminde artm, kapkulu askerleri cunta tekilatlar
kurarark ihtilal yapma yoluna gitmi, rvet artm, saray kadnlar politikaya karm, lks, ihtiam, israf artm, diktatr vezirler tremi, Celali
isyanlar bagstermitir.
1595 ylnda 48 yanda vefat etmitir.
Edirnedeki Defterdar Mustafa Paa Camisi, eyh elebi Camisi, Nazr
emesi gibi yaplar onun dneminde yaplmtr.
0.53.4
Dar-l Eytam (Yetimler - Yeni) ars
Abaclarbanda bulunan, eski Dakik Kapannn yerine 1911 tarihinde yaplm byk bir i handr. ki katl ve yar kargir olan iki sra halinde ve bitiik nizamda ina edilmi arda seksene yakn iyeri bulunmaktadr. Buras
187778 Osmanl-Rus Savanda ksz kalan ehit ailelerinin ocuklarna gelir getirmek amacyla yaplm olup, ar o yllarda halk arasnda Yeni ar
olarak anlmtr. Gnmzde de Yetimler ars olarak anlan dkkanlar
Edirne ticari hayatndaki yerini korumaktadr.
0.54
Edirne Hanlar ve Kervansaraylar
Kentin tarihi dokusunda Hanlar ve Kervansaraylar nemli bir yer tutar. Osmanl Dneminde gei yollar zerinde zengin bir ticari merkez olmas, barnma ihtiyacnn da mparatorluun en kaliteli barnma mekanlarnn ina
edilerek giderilmesi sonucunu ortaya karmtr. Zamann Hilton Otelleri diyebileceimiz bu mekanlar; Edirnenin gemiteki canllnn da nemli bir
kantdr.
104
0.54.1
Rstempaa Kervansaray
Kent merkezinde Eski Caminin hemen arkasndadr. Kanuni Sultan Sleymann Sadrazam Rstem Paa tarafndan,1561de Mimar Sinana yaptrlmtr. Avlulu bir handr. Dikdrtgen avlunun evresinde iki kat halinde
102 oda yer alr. Katlarn avluya bakan yzleri revakldr. Uzun kenarnda
karlkl olarak yukar kan merdivenleri vardr. st kat pencere ve kap kemerlerindeki tula ve ssleme ilgintir. Sivri kemerli pencerelerin sonradan
drt ke hale getirilmesi, doldurulmas ya da yeni pencere almas yapnn
grnmn bozmutur. n cephelerde 21 adet dkkan bulunur. Bu dkkanlar Kervansaraya gelir getirmek amacyla yaplmtr.
Kervansaray ortasndaki alanda yine bir zamanlar Mimar Sinan tarafndan yaplan adrvan ve Mescit bulunmaktayd. 187778 Osmanl - Rus
Sava srasnda Edirneyi igal eden Ruslar bu mescidi ykmlardr.
Yakn gemite Edirne ve evresinde retilen ipekbcei kozalar burada
pazarlanmaktayd.
1972 ylnda Otel haline getirilmitir. Bu restorasyonda gsterilen baar
nedeniyle de Aa Han Mimarlk dl kazanlmtr.
Rstem Paa Hakknda
Kanuni Sultan Sleymann damad olan Rstem Paann Sadrazamla
Hrrem Sultann abalaryla getirildii ve dneminde nl Hrrem Sultan
entrikalarna girdii bilinir. Bu grevde iki kez ve toplam 15 yl kalmtr.
Ad bir cinayete karnca, Yenierilerin eyleme gemesi zerine azledilmi, ancak benzeri yollarla yine Sadrazam olmutur. 12 Temmuz 1561de
vefat eden Damat Vezir-i Azam Rstem Paann yerine, Ali Paa arsn
yaptran Semiz Ali Paa gemitir.
Kanuni Sultan Sleyman Hakknda
Yavuz Sultan Selimin oludur. bizim Kanuni ve Cihan Hakan, Avrupallarn
Muhteem Sleyman adn verdikleri Padiah 1494 ylnda domutur. Zamann hi bir hkmdar onun kadar iyi bir eitim grmemitir. Dou dilleri
dnda Srpa biliyor, Muhibbi mahlasyla iirler yazyordu. Ayn zamanda
deerli talar uzmanyd. 1566 ylnda Zigetvar Seferi srasnda vefat etmitir. Saltanat yaklak 47 yl srmtr. Sadece Kanun yapt iin deil,
ayn zamanda bunlar adaletli ve dikkatli uygulad iin de Kanuni nvann almtr. Sleymaniye Medresesini kurarak stanbulun eitim ve bilim
merkezi kimliini en st noktaya tamtr.
Padiahl dneminde imparatorluun snrlar iki mislinden fazla genilemitir. Bu dnem devletin de en iyi ynetildii dnem olarak bilinir. 13 kez
sefere karak bu rekoru elinde tutan tek padiahtr. Padiahl dneminde
Edirneye yaplan eserler unlardr: ki Kapl Han(imdi yerinde Ant Park
vardr.), eyh Bedreddin Camisi, Tayakadn Camisi, Hnkar Sofras, Zehr-i
0.54. EDIRNE HANLARI VE KERVANSARAYLARI
105
Mar Mescidi, Kanuni Kprs, Yldrm Sebili, Ali Paa ars, Sle elebi
Camisi, Rstem Paa Kervansaray, Adalet Kasr, Haseki Suyolu.
Kanuni Sultan Sleyman Edirne ile ilikileri en youn padiahlardandr.
1542,1544,1546 ve 1549 klarn Hrrem Sultanla Edirnede geirmi, elileri Edirne Saraynda kabul etmitir. Ayrca Avrupa ynne yapt tm
seferlerde Edirne ilk durak noktasdr.
0.54.2
Ekmekiolu Ahmet Paa Kervansaray(Aye Kadn

Han)
Aye Kadn semtinde bulunduundan Aye Kadn Han diye de anlr. Sultan I.Ahmetin buyruuyla, Defterdar Ahmet paa tarafndan 1609 ylnda
yaptrlmtr. Mimar Sedefkar Mehmet Aa ile Edirneli Hac abandr.
Duvarlar kesme ve yontma tatandr. Takapnn sivri kemer iinde yazt
vardr. Antsal bir yap olan Kervansarayn arka yzndeki mermer sslemeli pencereler ilgintir. Tek katl olan kervansarayda odalar yerine salonlar
bulunmaktadr. Bu blmlerin avlu ile balants yoktur.
0.54.3
Deveci Han
Deveci Han, Defterhane olarak, resmi defterlerin ve arivlerin korunmas

amacyla yaptrlmtr. Yapl tarihine ilikin netlik yoksa da kaynaklar
bunu 15. yzyl olarak iaret eder.
1847 ylnda Rstem Paa tarafndan hapishaneye dntrlm, 1953
ylnda terkedilmitir. Uzun sre kullanlamaz durumda kalan bina 1993 ylnda Kltr Bakanl tarafndan restorasyon projeleri kapsamna alnm,
25 Kasm 2000 tarihinde de restorasyonu tamamlanarak hizmete almtr.
Bina, Kltr Mdrlnn idari hizmetleri yannda, el sanatlar kurslar
ve eitli kltrel etkinlikler iin kullanlmaktadr.
0.54.4
Havlucular (Solaklar-Astarlar) Han
Yediyol Az denilen alanda kalntlar giderek azalan bir tarihi han bulunmaktadr. Havlucular Han denilen bu tarihi bina 17. yzyln balarnda,
dnemin Defterdar Ahmet Paa tarafndan yaptrlmtr.
Bu handa bir zamanlar solaklar oturmakta olduu iin Solaklar Han
olarak anlm; sonralar burada astarlk ve pamuklu kumalar dokunmaya
balanm ve bu defa ad Astarclar Han olmutur. Son olarak ise havlu
dokunan bir yer durumuna dnnce Havlucular Han olarak anlmaya balamtr.
Ekmekiolu Sebili
Havlucular Hannn gney tarafnda yer alan tarihi sebil iki cepheli olup
Osmanl Klasik slubundadr. Her cephesinde birer pencere bulunur.
106
Ekmekiolu Sebilinin stnde bir zamanlar kahvehane bulunmaktaym. Tarihi Ahmet Badi bu kahvenin Edirnedeki en eski kahve olduunu
yazmaktadr.
1752 depreminde Havlucular Hannn st taraf ile birlikte bu kahve de
yklmtr.
1601 ylnda yaptrlan bu sebil Pazarclar Sebili olarak da bilinir.
0.55
Medreseler
Tarihimizde nemli yer tutan kiilerin eitim grd Osmanl Dneminin

eitim kurumlarndan Medreseler, Edirnede de mevcuttur. Padiahlarmzn
ehzadelik dnemlerinde ve aralarnda nl bilginlerimizinde bulunduu tarihi kiiliklerin eitim grd Edirne Medreselerinden en bilinenleri Peykler
ve Saatli Medreseleridir.
0.55.1
Peykler ve Saatli Medreseleri
erefelinin kuzeyinde ve bitiiinde iki nl tarihi medrese bulunmaktadr.

Bunlardan Peykler Medresesini Fatih Sultan Mehmet yaptrmt.
Peyk; Padiahn yannda bulunan hrmetli askerler anlamna gelir.
Trk tarihinde nemli ve saygn bir yeri bulunan bn-i Kemal burada
renim grmtr.
Eski Medrese Binas onarlm olup baka hizmetlerde kullanlmaktadr.
Sultan II.Muratn yaptrd Saatli Medrese ise onarm srecindedir ve
Fatih Sultan Mehmetin bu Medresede renim grdn belirten kaynaklar
bulunmaktadr.
0.56
Edirne Konaklar ve Evleri
Ta duvar ve svayla rlm ahap iskelet sistemleri ile yaplrd. Bu evler genellikle yanndaki daha ymsek saaklara ift eri e ile balanan bir
atyla rtl, az derinde kalan locann iine yerletirilmi merkezi girii ile
kusursuz bir simetriye sahiptir. Balkan Yarmadasnn hemen her tarafnda
en knden en gsterilisine kadar btn evlerde hayat denilen blmler
vardr. Oda kaplarnn ald yer olan bu blm, dorudan evin bahesine
bakan ynde 1,5 - 2 metrelik direkler zerine dayandrlmtr. Hayatlarn sonunda bir basamak ykseklikte drt ke bir ksm ayrlarak, tahta sedirlerle
evrilirdi.
Evin harem ve selamlklarnda byk kaplarn ald bah ksmlar
olan avlularn uygun bir yerinde mermer bir eme bulunurdu. Baz evlerde
avlularn ortasnda kk havuzlar, zerine asma sardrlm ardaklar vard.
Harem ve Selamlk avlularndan birbirine geilecek kk kap bulunurdu.
0.56. EDIRNE KONAKLARI VE EVLERI
107
Gei yollar zerinde bulunan kentin gelime dneminde hem artan ekonomi
ve ticaret younluunu karlamak hem de cami ve imaretlere gelir salamak
amacyla bir ok han, bedesten ve ar ina edildi.
1417 - 1418 yllar arasnda elebi Sultan Mehmet tarafndan Mimar
Alaeddine Eski Camiye vakf olarak bir bedesten yaptrld. 1569 ylnda
Hersekli Semiz Ali Paann Mimar Sinana yaptrd Ali Paa ars yzotuz dkkandan olumaktayd. ar yz metre uzunluunda olup, alt
kaplyd. 73 kemerli, 255 metre uzunluunda, 124 dkkandan oluan Arasta,
Sultan III.Murat tarafndan Selimiye Camisine vakf olmak zere Mimar Davut Aaya yaptrld.
0.56.1
ttihat ve Terakki Kulub Binas(Halk Eitim Merkezi)
Selimiyenin dousundaki mezarlktan alan kapdan karak yaklak 100

metre tede, yakn tarihimizin ilgin bir dnemi saylan ttihat ve Terakki
Partisine ait tarihi yapy grebilirsiniz. Bu rgtn en renkli lideri Talat
Paann da Edirneli olduu ve ttihat ve Terakkinin rgtlenme srecinde
nemli yeri bulunduu anmsanrsa; bina farkl bir ilginin de odak noktas
olarak grlebilir.
1916 ylnda ttihat ve Terakki Kulb olarak Edirnelilerin yardmlaryla yaplan bu bina Osmanl Mimari Stilinde olup mimari izim ve dzenlemelerinde bir Edirne Sevdals olarak bilinen Dr. Rfat Osmann imzas
bulunmaktadr.
Tavan sslemeleri grsel zenginlikler sunar. Bu sslemeler evvelden Haznedar Sinan Beyin konaklarnda da bulunmaktayd.
1918 ylnda ttihat ve Terakki kapatlnca bu bina bir sre Cemaat-i
slamiye Dairesi yaplm, 1930da Atatrkn emriyle onarm grmtr.
Bir sre Halkevi Binas olarak kullanlan bu yap son yllarda yaygn
eitim ve kltr etkinlikleri iin hizmet vermektedir.
0.56.2
Harbiye Klas
Bu binann temeli Vali Hurit Paa tarafndan 1870 ylnda okul olarak atlm ve Sultan Abdlaziz dneminde almtr. 187778 Osmanl-Rus Savanda Ruslar binay Askeri Hastahane olarak kullanmlardr. Bina bir ara
yangn geirmi, zamanla Muradiye ynne baka binalar eklenmitir.
19271930 yllar aras Kz lkretmen Okulu, 1949dan sonra Jandarma
Okulu olarak kullanlmtr. Halk arasnda Harbiye Klas olarak anlan bina
askeri hizmetlerde kullanlmaktadr.
0.56.3
Sanatlar Mektebi (Sanat Enstits - Endstri Meslek

Lisesi)
Edirnedeki okullarn en eskisidir.
108
18771878 Osmanl-Rus Savanda (93 Harbi) ehir sokaklarnda kalan
kimsesiz kz ve erkek ocuklar sefaletten kurtarmak amacyla Vali Rauf Paa
tarafndan slahhane olarak kurulmutur.
imdiki bina 1895 ylnda Vali Abdurrahman Paa tarafndan yaptrlm
ve Sanayi Hamidiye ad verilmitir.
0.56.4
lhan Koman Evi
Yontu (Heykel) Sanatmzn en deerli isimlerinden lhan Komann doduu

evdir.
lhan Komann doduu Neo-Klasik sluptaki konak, Rum mimar ve
ressamlar tarafndan Dr.Dimsa iin 1908de yaptrlmtr. bir bodrum ve iki
kattan oluan yap bir doktor evi olarak planlanmtr ve tavan resimleri ile
sva zerine boyamalaryla nldr.
lhan Koman Hakknda
Bilim, sanat ve teknik arasnda fantaziyle beslenmi bir uyum ve ibirlii
reticisi, rnesans sanats ve bilim adam olarak da tanmlanan dnyann
en nl yontu sanatlarndan lhan Koman, Edirnelidir ve 1921 ylnda
Kaleiinde domutur.
stanbul Gzel Sanatlar Akademisini bitirdikten sonra Pariste rencilik, stanbul Gzel Sanatlar ve Stockholm Sanat Akademisinde retim
grevlilii yapmtr. 1986da Stockholmde vefat etmitir.
0.56.5
Hafzaa Kona
Kereste ve inaat malzemesi Romanyadan getirilen bu bina sahibinin asl ad

Hafz Mehmettir. Bu binada ttihat ve Terakki Partisinin cemiyet olarak
kurulu dneminde gizli toplantlar yapld ve toplantlara Talat Paa ve
smet (nnnn) ilk subaylk dneminde katld sylenir.
Trk slam Mimarisinin tipik bir rnei durumundaki bina Edirne Valiliince 2002 ylnda onarlp restore edilmitir.
u anda Konak Edirne Kent Mzesi haline getirilmi olup, Edirne kent
tarihine ilikin ok deerli belgeler ve eserler sergilenmektedir.
0.56.6
Bir Sivil Mimarlk rnei Bahai Evi (Beyaz Ev-Rza

Beyin Evi)
D rengi nedeniyle Edirnelilerin Beyaz Ev dedikleri, ilk sahibi nedeniyle

Rza Beyin Evi olarak da anlan Bahai Evi, Bahailer iin kutsal saylr.
nk Bahai dininin kurucusu Bahaullah bir sre bu evde kalmtr. Aslnda
buras Bahaullahn Edirnede kald be evden biridir.
Dier lkelerden buray ziyarete gelen Bahailer burada ibadet ederler.
Ev 1992 ylnda onarlarak restore edilmitir.
0.56. EDIRNE KONAKLARI VE EVLERI
109
Bahailik Hakknda
Var olan dinler asndan bir reti veya tarikat kabul edilmesine karn,
sosyolojik anlamda bir din; inananlarca ise en son din olduu savunulan
Bahailik ran kkenli Bahaullah tarafndan kurulmutur. Dnya tek bir vatan
ve insanlar onun vatandalardr felsefesiyle de kendini zetleyen Bahailik,
Bahaullah peygamber kabul eder. Ayrca btn peygamberleri kabul eder
ve tanrlar. Hayfada Yce Adalet Evi adn verdikleri merkez dnda; hemen
hemen dnyann her yerinde milli mahfeller adyla rgtlenmilerdir.
Deiime inanrlar. Namaz, oru ve hac gibi ibadet kurallar vardr. Oru
her yl 220 Mart gnleri arasnda 19 gndr. 21 Mart bayramdr. Yeni yllar
Nevruzdur. Bir dnya dini olduklarn kabul eden Bahailer iin 9 says kutsal
olup bir yl; 19 ay, bir ay; 19 gndr.
Bahailer ve Edirne
Bahailer iin Edirne ve Bahaullahn burada kald evler kutsaldr ve buraya Arz Sr veya Sr Kenti adn verirler. Mslmanlar iin Kabenin anlam neyse, Edirne de Bahailer iin ayn anlam tar. nk Bahaullah o
dnemde Osmanllarn snrlar iinde olan randan 1864 ylnda, nce stanbula, sonra Edirneye gelmi ve Edirnede yaklak 4,5 yl yaamtr.
Ayrca Bahailik dininin dnyaya dnk ilk duyurusunu Edirneden yaparak;
beklenen imam mehdiliin Allah tarafndan kendisine gnderildiini buradan
bildirmitir.
20002001 yllar arasnda Edirnede Beyaz Evin yurt dndan gelen
3000den fazla Bahai tarafndan kendisine gnderildiini buradan bildirmitir.
Bahailerin kr Paa Mahallesinde mezarlklar da vardr.
0.56.7
Edirne Belediye Binas
Edirne Belediye Binas, Belediye hizmetlerinin verilmekte olduu Trkiyedeki en eski binalardandr. Edirnede Belediye rgtlenmesi 1867 ylnda
Edirne Valisi Hurit Paa dneminde gerekletirilmitir.
Binann temeli ise Belediye Bakan Dilaver Bey tarafndan 1898 ylnda
atlm, deiik etkinliklerle halktan da toplanan parasal katklarla 1900 ylnda tamamlanmtr.
Mimar Nazif Beydir. On Odas, iki salonu bulunan bina iki katldr.
Odalarndan birinde 1930 ylnda Edirneyi ziyaret eden Atatrk kald
iin Onun ansna dzenlenmi olup, ziyarete aktr.
Edirne Belediye Binas, Bulgar igalinde Belediye Meclisince Bulgar
Kral Ferdinanda Kral Kk olarak dzenlenmitir. Benzer durum Yunan
igali dneminde de yaanmtr.
110
Hurit Paa Hakknda
Hurit Paa 18661870 ve 18741875 yllarnda iki defa Edirne Valilii grevinde bulunmutur. Onun dneminde Adliye Dairesi ve Edirne Kalesi surlar
sklerek Hastahane yaplmtr. Ayrca Vilayet Matbaas bu dnemde kurumu, vilayetin ilk gazetesi karlmtr.
Dilaver Bey Hakknda
1865te Edirnede dnyaya gelmi, zel retmenlerle renim grm, zeki,
dirayetli, bilgili ve belediye bakanl yllarndaki renkli kiilii ile anlr.
18981903 ve 19071910 yllarnda iki kez belediye bakanl grevinde bulunmu, 1903 ylndaki bk Kaleii yangnndan sonra bu semtin yeniden
ve bugnk planyla kurulmasn gerekletirmitir.
Dilaver Bey, Bulgar gali yllarnda grd ikenceler yznden yakaland hastalklar sonrasnda 15 Nisan 1919da vefat etmitir. Mezar Selimiye arkasndadr. Gnmzde Kaleiinde onun adyla anlan bir mahalle
mevcuttur.
0.57
Edirnenin Tarihi Trbeleri ve Mezarlklar
Bu blmde kentimizin tarihi mezarlklar ve tarihimizde nemli ve nl

kiilerin yattklar trbeler tantlmaktadr. Mezarlklarnda bile yzyllardr
atalarmzla beraber yatmaktayz.
0.57.1
ehzade Trbeleri
Dar-l Hadis Camisi haziresi Edirnede ok grlmeyen ehzade Mezarlarnn

(Trbelerinin) en gzel rneklerini sergilemektedir.
Bu mezarlarda u padiahlarn ocuklar yatmaktadr: Sultan
III.Ahmetin kzlar; Zeynep ve Rukiye Sultan ile oullar ehzade Selim ve Mehmet.
Sultan II.Mustafann kzlar mmglsm ve Hatice Sultan ile olu
Mehmet.
Sultan II.Muratn olu Hseyin ile Orhan elebi. Ve ta krk olduu
iin babas ile lm tarihi bilinmeyen Hafize Sultan.
0.57.2
Vali Hac zzet Paa Trbesi
Peykler ve Saatli Medreseleri ile erefeli Camisi arasnda Edirnenin en

renkli ve eski valilerinden biri saylan Hac zzet Paann kk kabir trbesi
bulunur.
Be penceresi ve kubbesi vardr.
Trbenin iinde, zzet Paa tarafndan yazlm iki kitabe asldr.
0.57. EDIRNENIN TARIHI TRBELERI VE MEZARLIKLARI
111
zzet Paa Hakknda

Trk Osman Paann oludur. Erzincanldr. Edirnede ilki Sultan Abdlazi
dneminde olmak zere iki kez valilik yapmtr. lk dneminde Edirneye
daha verimli almalar yapt kabul edilir. airlii ve hattatl vardr. Saat
Kulesi onun eseridir. Kendi yaamnda garip davranlar yannda idareci
olarak, makamna gelen vatandalarn srtna tebeirle gidecei daireye havale
yazlar yazmak gibi, tuhaf uygulamalaryla da nldr.
0.57.3
Merzifonlu Kara Mustafa Paa ve Mezar Hakknda
1635 ylnda Merzifonda doan Mustafa Paa 1674 ylnda Sadrazam oldu.
1682de Avusturyada yaanan bir i kavgay frsat sayarak bu lkeye sava
at. 1683te Viyanay kuatt. ehir alnamayp gelen Hal kuvvetlerine
kar yenilgiye uraynca dnemin Padiah tarafndan Budinde bodurularak ldrld.
Merzifonlunun kafasn keserek Edirneye getiren kii de bir Edirneli olan
Kapclar Kahyas Kazaz Ahmettir. Viyanada bir mzede olan ve Avusturyallarca sergilenen kafann Merzifonlununkiyle ilgisi yoktur. Merzifonluya
ait kesik ba nce Sarayiinde Adalet Kasr nndeki Seng-i brette (bret
Ta) sergilenmitir. Mezar, Devlet Hastanesi yanndaki Sarca Paa Camisi
avlusunda Melek brahim Paann mezaryla yanyanadr.
0.57.4
Ttnsz Ahmet Paa (Ahmet Rdvani) Trbesi
Edirneli olup (Ohri kkenli olduu da sylenir.) halk arasnda Ttnsz Ahmet olarak tannmtr.
airdi ve iirlerinde Rdvani Mahlasn(imzas) kullanyordu. Sultan
II.Beyazid, Yavuz Sultan Selim ve Kanuni Sultan Sleyman dnemlerinde
yaamtr. Baz kitaplar kendisinin Sultan II. Beyazide Defterdarlk yaptn yazarlar. Ayrca Sancak Beyi olarak eitli yerlerde grev yapt; ancak
Sultan II.Beyazidin oullar arasndaki taht mcadelesinde taraf olduu iin
bu grevinden alnd ve 1528 - 1538 tarihleri arasnda Edirnede vefat ettii
sylenir.
Keramet sahibi olduuna inanlan Ttnsz iin Ttssz ad da kullanlr. nana gre, savaa giden askerlere acil olarak yemek piirmek gerektiinde bu ii duman ttmeyen bir atete gerekletirmi ve askerlerin
doyurulmalarn salamtr.
0.57.5
Hdrbaba Trbesi
Hdrbaba bazlarna gre Fatih Sultan Mehmetin komutan askerlerindendir. Baz kaynaklarda ise Hdrbabann Sultan I.Muratn Edirneyi almadan
nce buraya gelip yerleen Trklere ait olduu ve fetihten sonra ah Melek
112
Paa ile Sadrazam brahim Paann buraya bir zaviye yaptrdklar yazmaktadr. Bir baka yaklama gre de tekke; Bektailerin ziyaret noktas olmu;
Fatih Sultan Mehmetin esir ald Uzun Hasann olu Sultan Yakup burada
yaamaya mecbur edilmi ve burada vefat etmitir.
Sultan brahim dneminde Koca Mustafa Paa tarafndan Edirnelilerin
istei zerine yanl ibadet yaplyor gerekesi ile harap edilmi ve malzemeleri satlarak Gazimihal Kprsne ek bir kprnn yapmnda kullanlmtr.
Sultan IV.Mehmet (Avc Sultan Mehmet) buraya bir kk yaptrdktan
sonra tekke yeniden almtr.
0.57.6
Beylerbeyi Camisi Mezarl
Tek ve yarm kubbeden oluan bu cami, Sultan II.Murat dneminde Beylerbeyi Yusuf Paa tarafndan yaptrlmt. 1964 ylnda grd onarm
srasnda minaresi de yeniden yaptrlmtr. badete aktr.
inde ok ilgin Trk-slam Mezarta rneklerinin bulunduu geni bir
mezarl vardr. Bu haliyle Orjinal Trk-slam Mezartalar Ak Hava Mzesi grnmndedir.
Mezarlk ortasnda bulunan Trbe nemli lde tahrip edilmitir ve halk
arasnda bu trbenin ncili avua ait olduu inanc yaygndr.
0.57.7
Selimiye Bahesindeki Tarihi Mezarlar
Selimiyenin dou ynnde iki medrese binas arasnda kalan alan mezarlk
olarak kullanlmtr. Burada Edirnenin eski nl Belediye Bakanlarndan
Dilaver Beyin mezar grlebilir. Mezar buradaki yerine, imdi 25 Kasm
Stadyumu olarak kullanlan alandan; yani tarihi Tatarhaniler Mezarlndan
nakledilmitir.
Ayrca burada Sultan III.Ahmetin olu ehzade Selimin trbesi bulunmaktadr.
Trk Bayra resminin bulunduu mezar ise Edirneye 1913 ylnda Bulgar igalinden kurtaran nc gler arasnda ehit olan Yzba Reite aittir.
(Kapkule yolunda adna yaplan ehitlik mevcuttur.
0.57.8
Zehrimar Mezarl
Selimiyenin kuzeydousunda bulunan Zehrimar Mezarl kk bir alan

olarak dzenlemi olup; iinde baz Edirne Kadlar ve eyhlislamlarnn
mezarlar ve mezartalarnn gzeda rnekleri ile bir su terazisi temeli grlebilir. Zamanla bir mescidin de bulunduu bu alanda, mescid haziresindeki
sebilin orjinal kitabesi yerindedir.
0.57. EDIRNENIN TARIHI TRBELERI VE MEZARLIKLARI
0.57.9
113
Karamanolu Mehmet Beyin Mezar
Dar-l Hadisin dou ynnde Edirne Valilerinden(Beinci Vali) 1471 ylnda

irmende vefat eden Karamanolu Mehmet Beyin mezar bulunmaktadr.
Zamanla bulunan trbe ve trbe direkleri gnmze ulamamtr.
Mezar Ta Edirnedeki en gzel mezar talarndan olup, zerindeki ta
ilemeler ayrca grlmeye deerdir. Bu mezar 1905 ylnda Dr. Rfat Osman
Bey onartmtr.
0.57.10
Hadm Balaban Mezar
Saray Hamamnn dousunda bulunan bu mezar, burada daha nce var olan
mescidi yaptran kiiye; yani, Hadm Balabana aittir.
Hadm Balaban Sultan II.Muratn rtbeli askerlerindendir.
0.57.11
Yeniimaret Mezarl
Sarahane Kprsnden Sultan II.Beyazid Klliyesi arasnda, gnmze ancak bir parac ulaabilmi Yeniimaret Mezarl bulunmaktadr.
Buraya Yeniimaret Semtinde oturanlarla Sarayda oturanlar gmlmekteydi. Bu mezarlk yaknnda eskiden Hadm Firuz Mescidi ile Mesut Camisi
bulunmaktaym.
Yeniimaret Mahallesi Hakknda
Fethedildikten sonra bir anlamda imaretler yoluyla adeta yeniden kurulan
Edirnedeki imaret yerleimlerindendir. Osmanl Saraynn bitiiinde bulunduundan padiah yaknlar ve saray ileri gelenlerinin oturduu mahalleydi. Burada oturanlarn konaklar ve kkleri maret srtlarndan balayp
Tunca kysn izler ve Tunca Kprsne kadar uzanrd.
Eskiden Edirnede maretli olmak, stn bir ayrcal ifade ediyordu. Bir
de, Ali Paa ars esnaf olmak.
0.57.12
Bademlik Mezarl
Eski yllarda badem aalarnn okluu nedeniyle bu ad ald sylenen

Bademlik Mezarl Edirnede hala gm yaplan en byk ve en eski mezarlklardandr.
Edirnenin lk ehir Tarihisi Hibri
Uzun yllar Yunanistan Serezde olduu iddia edilen Edirnenin ilk ehir tarihisi Abdurrahman elebinin mezar 1995 ylnda Yldrm Mezarlnda
ortaya karlm, Edirne Belediyesince bir ant mezara dntrlerek 14
Aralk 2000 tarihinde ziyarete almtr.
114
0.58
Edirne Antlar
Edirnede pek ok tarihi yap antsal olarak nitelenebilir. Selimiye Camisi

buna iyi bir rnektir. Ancak yapl amac kentin tarihi olaylarn ve kiilerini
anmak olan ve kelime anlamyla Ant niteliinde eserler unlardr:
0.58.1
krpaa Ant
Tarihe Edirne Mdafii olarak geen, merhum Mehmet kr Paa adna

yaplan antn ilk temeli 22 Haziran 1984 ylnda atlm ancak yap belli bir
seviyeye geldiinde, mhendislik hatalar nedeniyle kmtr.
14 yl bu durumda kalan ant, dnemin askeri komutanlar etin Erman
ve Zafer zer Paalarca yeniden ele alnm; yeni bir proje erevesinde 4
ay iinde tamamlanarak 27.07.1998 tarihinde al yaplmtr. 31 Temmuz
1998 tarihinde Mehmet kr Paann naa stanbul Merkez Efendi Mezarlndan alnarak ant mezara nakledilmitir.
Ant kompleksinin 16 bin m2lik blm Ant; 3 bin m2si oturma gruplar ve otopark, 10 bin m2si ise yeil alan durumundadr.
0.58.2
Sarayii Balkan Sava ehitlii
Sarayii Balkan Sava ehitlii, Balkan Savanda dman igaline karlk

verilen 300.000 ehit ve 1913 ylnda Sarayiinde a ve susuz braklarak ldrlen 20 bin ehit ansna yaptrlan bir anttr. Kltr Bakanl tarafndan
dzenlenen bu ehitlikte, Trkiyenin her kesinden isimler bulunmaktadr.
Ayn alanda, 1939 ylnda yaplan Balkan ehitleri Ant da yer almaktadr.
0.58.3
Kapkule Yolu zerindeki ehitlik
Edirnenin Bulgar igalinden kurtulmas (1913) ve Bulgar kuvvetlerinin kovalanmas gnnde nc zabitlerden Yzba Reit ehit olmu ve ansna bir
ehitlik yaplmtr. I. Dnya Savanda Bulgar snr tesinde kalnca Bulgarlar tarafndan yklm, ancak Cumhuriyet dneminde ayn yerde yeniden
ina edilmitir.
ntikam ant olarak da bilinir.
Yzba Reit Beyin Mezar da Selimiye Camisi bahesinde bulunmaktadr.
0.58.4
Jandarma ehitlii
Uzun ve gzelliklerle dolu Karaaa Yolunun (Lozan Caddesi) ortalarnda

ve sa ynde durulduunda grlen yapdr.
Burada, ad Kara Gn konulan 26 Mart 1913 tarihindeki Bulgar igali
srasnda gerekleen ibret dolu bir kahramanlk yks yatar:
0.58. EDIRNE ANITLARI
115
Edirne teslim olmutur. Ama burada dman bekleyen 9 jandarma (Bazlarna gre 12) bu haberi komutanlarndan duyana
ve yeni emir alana kadar savunma sava vermede kararldrlar.
Teslim haberlerine aldrmazlar ve tamam kahramanca savaarak
ehit olur. Kurtulu Sava srasnda bu ac yky dinleyen dnemin Valisi Hac Adil Bey ok etkilenir ve bu kahramanlar iin
1915te bir ant yapmna nclk eder.
Antn projesi mimar Talat Bey ve bir Fransz mhendis tarafndan hazrlanmtr.
0.58.5
Lozan Ant
Edirne Karaaa Semtinde bulunan Trakya niversitesi Rektrl alan

ierisinde yer almaktadr. Antn dikilmesinde Trakya niversitesi ve Edirne
Valilii ile dier kurulular nemli bir aba sarfetmilerdir. Lozan Anlamas
ile Karaaan tekrar Trk topraklarna kazandrlmasn ve Lozan Anlamasnda kazanlan diplomatik zaferi temsil etmektedir. Antn bitiiinde ise
Lozan Mzesi bulunmaktadr.
Lozan Bar Antlamas ve Karaaan bu antlamayla kazanm ansna, Trakya niversitesi ile Edirne Belediyesinin nclnde yaplan Lozan Antnn temeli 29 Mart 1998de atlmtr. 19 Temmuz 1998de dnemin
Cumhurbakan Sleyman Demirel tarafndan ziyarete alan Lozan Ant
yksek stundan oluur.
Birincisinin ykseklii 36.45 metredir ve Anadoluyu sembolize eder. kincisi 31.95 metredir ve Trakyay simgelemektedir.
ncs ise 17.45 metre uzunluu ile Karaaan simgesidir.
Beton ember, birlii, gen kz figr; estetik, zerafet ve hukuku, kzn
elindeki gvercin bar ve demokrasiyi, dier elindeki belge de Lozan Anlamasn sembolize eder.
Antn yannda bulunan Lozan Mzesi, gnn her saatinde ziyarete aktr.
Lozan Ant son yllarda Edirnenin en ok ziyaret edilen noktalarndan
olup, Kurtulu Savamzn bir zeti, gururumuzun ve bara dnk armzn gstergesidir.
116
Ksm V
KAYNAKA
117
0.59. KAYNAKLAR
0.59
119
KAYNAKLAR
Edirne Tarihi ve Kltr hakknda bu belge hazrlanrken; altta listelenen

almalardan faydalanlarak, Edirne Tarihi ve Kltrn anlatan zgn bir
derleme olmas iin uralmtr. Edirne Vergi Dairesi Bakanl olarak;
anlan kitaplarda emei geen herkese teekkr bir bor biliriz. Bu deerli
almalar olmasayd; okumakta olduunuz belgeyi hazrlamak ok daha zor
olurdu. Yararlanlan szkonusu deerli eserler unlardr:
Edirnede Tarih, Kltr, nan Turu - Ayhan Tunca - 2005
Sosyo-Ekonomik Yapsyla Edirne - ETSO Bilimsel Yaynlar - 2002
Edirne ofr Eitim Kitab - Edirne ofrler ve Otomobilciler Odas 1994
Edirne Valilii l Almana - 2006

Edirne TariHi Kulturu

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Edirne TariHi Kulturu

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Edirne Tarihi ve Kltr

Ahmet Usal - Edirne Vergi Dairesi Bakanl

Edirne Tarihi Hakknda . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

0.23 Padiahlar Dneminde Edirnenin Konumu . . . . . . . . . .

Osmanl Dnemi Balangc : Edirnenin Fethi . . . . . . .

Edirne Tarihi Eserleri

0.50 Edirne emeleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95

0.59 KAYNAKLAR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119

Edirne Tarihi ve Kltr, hakknda ciltlerce yayn yaplabilecek kadar

Edirne lini corafi konumu, ekonomik ve sosyal yapsyla tantan, internet

0.3. KLTREL GEMI

Anadoluyu Avrupaya birletiren Trakya Yarmadasnda yeralan Edirnenin

Edirnede deiik beslenme biimleri grlr. Meyve ve Sebze beslenmede

Edirne, konumu nedeniyle tarih boyunca Anadoludan Balkanlara gei yolu

Halk Mzii ve Halk Oyunlar

0.4. KLTREL FAALIYETLER

Cumhuriyet Dneminde Krkpnar Greleri

Krkpnar Greleri, nce Balkan Savalar; sonra I.Dnya Sava ve Yunan

Krkpnar Grelerinde Ne Nedir?

Krkpnar Etkinliklerinin vazgeilmez unsurlar unlardr:

0.5. KIRKPINAR ENLIKLERI

0.5. KIRKPINAR ENLIKLERI

0.5. KIRKPINAR ENLIKLERI

0.5. KIRKPINAR ENLIKLERI

0.5. KIRKPINAR ENLIKLERI

Kel Alionun Krlamayan Rekoru

0.6. KLTREL ETKINLIK ALANLARI

Kltrel Etkinlik Alanlar

Bu blmde Edirnede belli bal kltrel etkinlik alanlar ve kent kltrn

Cumhuriyetin ilk yllarnda balayan mzecilik almalar, sonraki yllarda

Edirnede ilk Mze Arkeoloji Mzesi ad altnda 1925 ylnda Atatrkn

Arkeoloji ve Etnorafya Mzesi

Kentin en ok eser barndran mzesidir. ki blme ayrlr:

0.6. KLTREL ETKINLIK ALANLARI

Balkan Sava Mzesi

0.6. KLTREL ETKINLIK ALANLARI

Trk slam Eserleri Mzesi

Eserler Selimiye Camisi avlusu iinde bulunan Dar-l Tedris Medresesinde

0.7. EDIRNE TARIHI HAKKINDA

Edirne Tarihi Hakknda

Tarihncesi ve lkada Edirne

Edirnenin insandan nceki, yani Paleontolojik dnemine ilikin gen ve yal

Romallar Orestiay Hadrianopolis yaptlar.

Edirnenin Orestiadan Hadrianopolis Adna Geii

Eyalet Bakenti Olduu Dnemde Hadrianopolis

Edirne, bize yaklak 90 yl bakentlik ettii dnem ncesinde, Hadrianopolis

0.12. HADRIANOPOLISTEN EDRINEYE : BIZANS DNEMI

Hadrianopolis mparator Diokletianusun gerekletirdii idari reformlar

Hadrianopolisten Edrineye : Bizans Dnemi

Hadrianopolis 4. yzyldan itibaren evresinde yaanan pek ok savaa tank

Hadrianopolis nce Edrine Oldu : Bizans Dnemi Sonlar

1361e gelinen yllarda Hadrianopolis bir yandan d aknlara maruz kalrken

Hal Seferleri ve Sonras

Birinci Hal Seferinde bir dalga Hadrianopolise gelmi, buradan stanbul

0.14. OSMANLI DNEMI BALANGICI : EDIRNENIN FETHI

Osmanl Dnemi Balangc : Edirnenin Fethi

Osmanl Dnemine Kadar Kentsel Geliim

Edirnenin Bir Osmanl - Mslman Kenti

Edirne fethedildii dnemde Balkanlarn nemli yerleim alanlarndand.

0.17. PADIAHLAR DNEMINDE EDIRNE

Padiahlar Dneminde Edirne

Srpsnd mevkiinde, Balkanlardaki Osmanl ilerlemesine kar oluturulan

0.18. EDIRNENIN YAADII GALLER - DRT GAL DNEMI 45

Edirnenin Yaad galler - Drt gal Dnemi