Kemijske reakcije

Pretvorba kojom ishodine tvari (rektanti) daju nove

jedinke drugaijeg sastava ili strukture (produkti)

Jednadbe kemijskih
reakcija
REDOKS reakcije

Jednadbe kemijskih reakcija

vrsta i broj atoma elementa je jednaka prije i
poslije reakcije
ukupna masa tvari koje su meusobno reagirale
uvijek je jednaka ukupnoj masi tvari koje su tom
reakcijom nastale (Lavoisier Zakon o odranju
mase)

Oksido-redukcijske (redoks) reakcije

Reakcije neutralizacije
Talone reakcije

Jednadbe kemijskih reakcija

Jednadba reakcije je ispravna ako ispunjava
sljedee uvjete:
u jednadbi se nalaze samo formule onih tvari
koje u reakciji stvarno sudjeluju (reaktanti),
odnosno onih tvari koje reakcijom nastaju
(produkti)
broj atoma istog elementa mora biti jednak na
lijevoj i desnoj strani jednadbe

Redoks reakcije

Redoks reakcije

reakcije izmjene (prijelaza) elektrona

OKSIDACIJSKI BROJ broj koji kae koliki bi bio

naboj atoma u spoju kada bi sve kemijske veze koje
taj atom tvori bile ionske

osnova elektrokemijskih procesa, ali i koristan

postupak za izjednaavanje raznih jednadbi
reakcija

OKSIDACIJA - proces gubitka elektrona

- prijelaz iz nieg u vie oksidacijsko stanje
REDUKCIJA- proces primitka elektrona
- prijelaz iz vieg u nie oksidacijsko stanje

Redoks reakcije

Pravila za odreivanje oksidacijskog broja

OKSIDANS (OKSIDACIJSKO SREDSTVO)

1. oksidacijski broj atoma ili elementa u

elementarnom stanju jednak je 0 (npr. H2, Na,
N2);

tvar koja se reducira tj. prima elektrone

tijekom reakcije
REDUCENS (REDUKCIJSKO SREDSTVO)
tvar koja se oksidira tj. otputa elektrone
tijekom reakcije

Pravila za odreivanje oksidacijskog broja

2. zbroj oksidacijskih brojeva atoma u spoju jednak

je 0;
3. oksidacijski broj jednoatomnog iona jednak je
naboju tog iona
(npr. I-, Na+, S2-, Cr3+);
4. zbroj oksidacijskih brojeva atoma u poliatomnom
ionu jednak je naboju tog iona
(npr. MnO4-, NH4+, SO42-);

Pravila za odreivanje oksidacijskog broja

5. alkalijski metali (+I)

zemnoalkalijski metali (+II)
aluminij (+III)

8.vodik (+I)
osim u metalnim hidridima
(npr. CaH2, LiH, LiAlH4, NaBH4) (-I)

6. halogeni elementi u halogenidima (-I)

9. u kovalentnoj vezi elektronegativnijem elementu

se za svaku kemijsku vezu s elektropozitivnijim
elementom oksidacijski broj smanjuje za 1 i
obrnuto elektropozitivnijem se elementu na isti
nain oksidacijski broj povisuje

7. kisik (-II)
osim: - u peroksidima (npr. H2O2, Na2O2) (-I)
- u superoksidima (npr. LiO2, KO2) (-1/2)

Pravila za odreivanje oksidacijskog broja u

organskim molekulama
Oksidacijsko se stanje ugljikova atoma mijenja za
1 nastajanjem svake veze s manje
elektronegativnim atomom ( npr. vodik)
Oksidacijsko se stanje ugljikova atoma mijenja za
+1 nastajanjem svake veze s elektronegativnijim
atomom, poput heteroatoma (kisik, duik, sumpor)

Oksidacijska sredstva
to je vii stupanj oksidacije atoma, to je on jai
elektron akceptor odnosno OKSIDACIJSKO
SREDSTVO
MnO2, MnO42-, MnO4-, PbO2, CrO42-, Cr2O72-,
BiO3-, IO3-, BrO3-, ClO3-, ClO-, Co3+, H2O2...
Vrue koncentrirane kiseline: HNO3, H2SO4,
HClO4...

Redukcijska sredstva

Postavljanje jednadbi oksidacije i redukcije

1. Odrediti oksidacijske brojeve svih elemenata koji

to je nii stupanj oksidacije atoma, to je on

jai elektron donor odnosno REDUKCIJSKO
SREDSTVO

sudjeluju u kemijskoj reakciji.

2. Napisati dvije neovisne jednadbe (polureakcije
oksidacije i redukcije).

Fe2+, Sn2+, Ti3+, V3+, Cr2+, SO2, SO32-, H2S,

AsO33-, H2PO2-...

3. Izjednaiti naboj s elektronima.

4. Izjednaiti broj atoma na lijevoj i desnoj strani
svake jednadbe.
5. Izjednaiti broj elektrona to ih daje reducens s
brojem elektrona to ga prima oksidans.
6. Zbrojiti jednadbe.

Postavljanje jednadbi oksidacije i redukcije

Izjednaavanje broja atoma u kiselom mediju:
1 atom kisika izjednaujemo dodatkom 1
molekule vode na stranu nedostatka kisika
zbog dodatka vode dodajemo 2H+ iona na
suprotnu stranu

Reakcije oksidacije pomou duine kiseline

HNO3

razr.

NO

konc.

NO2

Djelovanje razrijeene duine kiseline na:

Metale - dolazi do redukcije nitratnog iona
(NO3-), oksidacijski broj duika se mijenja od
(+V) do (+II) i nastaje duikov(II) oksid (NO).
Osim NO mogu nastati N2 (u reakciji s Mg) ili
NH4+ ( u reakciji s Zn). Dolazi do oksidacije
metala.

Postavljanje jednadbi oksidacije i redukcije

Izjednaavanje broja atoma u alkalnom mediju:
1 atom vodika izjednaujemo dodatkom 1
vode na stranu nedostatka vodika te dodatkom
1 hidroksidne skupine (OH-) na suprotnu stranu
1 atom kisika izjednaujemo dodatkom 2
hidroksidne skupine na stranu nedostatka kisika
i dodatkomn 1 molekule vode na stranu s
vikom kisika

Reakcije oksidacije pomou duine kiseline

Djelovanje razrijeene duine kiseline na:

Nemetale - dolazi do redukcije nitratnog iona,

nastaje NO. Dolazi do oksidacije nemetala i
nastaje oksokiselina s viim oksidacijskim
stanjem nemetala.
Metalne sulfide - nitratni ion se reducira do
NO. Sulfidni ion (S2-) se oksidira do
elementarnog sumpora.

Reakcije oksidacije pomou kalijevog permanganata

Djelovanje koncentrirane duine kiseline na:

1. Kisela otopina:
( +VII )

Mn O4 - + 8H + + 5 e Mn 2 + + 4 H2O

Metale - nitratni ion se reducira do duikovog(IV)

oksida (NO2),oksidacijski broj duika se tada
mijenja od (+V) do (+IV). Metal se oksidira.
Nemetale - nitratni ion se reducira do NO2.
Nemetal se oksidira i nastaje oksokiselina s viim
oksidacijskim stanjem nemetala.

2. Neutralna i blago lunata otopina:

( +VII )

Mn O4 - + 3H2O + 3 e MnO2 + 4 OH -

Metalne sulfide - nitratni ion se reducira do

NO2. Sulfidni ion se oksidira do elementarnog
sumpora.

Reakcije oksidacije pomou kalijevog permanganata

Oksidacija i redukcija vodikovim peroksidom

(-II)

ljubiasto

( +VI )

Kisela otopina:

Cr

O7 2 - + 14 H + + 6e 2Cr 3 + + 7 H2O

naranasto

zeleno

(-I)

H2 O 2

(L)

oksidacija ( nula )

O2

(K; L)

Zadaci
2. Pomou parcijalnih jednadbi oksidacije i
redukcije izjednaite sljedee jednadbe
kemijskih reakcija :
a) Cu + HNO3(razrj.)
b) Mg + HNO3(razrj.)

Lunata otopina:

c) S + HNO3(konc.)

( +VI )

Cr O4 2 - + 3 e + 4 H2O Cr ( OH )3 + 5 OH

uto

(K; L)

redukcija

zeleno

Oksidacija kromatom i bikromatom

( +VI )

(-II)

H2 O ili O H -

Mn O4 - + e Mn O4 2

smei talog

ljubiasto

3. Jako lunata otopina:

( +VII )

bezbojno

ljubiasto

d) CdS + HNO3(razrj.)

zeleni talog

Zadaci
3. Pomou parcijalnih jednadbi oksidacije i
redukcije izjednaite sljedee jednadbe
kemijskih reakcija :

Zadaci
4. Pomou parcijalnih jednadbi oksidacije i
redukcije izjednaite sljedee jednadbe
kemijskih reakcija :

a) Na2C2O4 + KMnO4 + H2SO4

a) KBr + H2SO4 K2SO4 + Br2 + SO2 + H2O;

b) KMnO4 + H2O2 +H2SO4

b) K2Cr2O7 + H2SO4 + C2H5OH + H2O

c) HCl + KMnO4

KCr(SO4)212H2O + CH3CHO;
c) HCl + HNO3 NOCl + Cl2 + H2O

Zadaci
5. Pomou parcijalnih jednadbi oksidacije i
redukcije izjednaite sljedee jednadbe
kemijskih reakcija :
a) KMnO4 + H2O2
b) KMnO4 + H2O2 + KOH

Zadaci

6. Pomou parcijalnih jednadbi oksidacije i

redukcije dovrite i izjednaite sljedee
jednadbe kemijskih reakcija :
a) Cl2 + KOH ClOb) Cl2 + KOH ClO3- (uz zagrijavanje)

d) NO3- + Zn + OH-

1. Pomou parcijalnih jednadbi oksidacije i

redukcije izjednaite sljedee jednadbe
kemijskih reakcija:
a) Cu + HNO3 (konc.)

a) FeSO4 + KMnO4 + H2SO4

b) H2O2 + KMnO4 + H2SO4
c) Na2S2O3 + I2

b) Zn + HNO3 (raz.)

c) CuSO4 + KI
d) MnO2 + HCl

1. Metodom oksidacijskog broja rjeite idue redoks

jednadbe:
a) KMnO4 K2MnO4 + MnO2 + O2
b) CuSO4 + KI