1.

HUKUK EREVEDE MAL MDAHALES

1.1. KARIMA
Egemen ve eit devletler sisteminin bir sonucu olarak devletler birbirlerinin i ve d
ilerine karmamaldr.1 Karmay tanmlamada farkl grler mevcuttur. Karmann
ilke olarak uluslararas hukuka aykr olduu kabul edilebilirse de bu kavramn tanm ve
karma yasann kapsam konusunda uzla yoktur.
En geni anlamyla karma, bir devletin ulusal yetkisine giren bir konunun
tartlmasn, grlmesini, incelenmesini, aratrlmasn ve bu konular zerinde
tavsiyelerde bulunulmasn kapsamaktadr.2 Bu tanm zerinden gidecek olursak BM
Antlamas 2/7ye gre ulusal yetki alanna giren bir sorunun konuulmas bile bir
karmadr ve bu yzden yasaktr.3 BM Antlamas 2/7 maddesi su ekildedir:
bu Antlamann hibir hkm, BMye herhangi bir devletin kendi i yetki alanna
giren konulara mdahale yetkisi vermedii gibi yeleri de bu trden konular ibu
Antlama uyarnca bir zme balamaya zorlayamaz; ancak bu ilke VII. Blmde
ngrlm olan zorlayc nlemlerin uygulanmasn hibir biimde engellemez.4
Karmay en snrl ekilde tanmlayan gre gre ise, bir devletin baka bir
devletin i ve d ilerine zorlayc veya emredici bir ekilde ve bu devletin tutumunu
deitirmek ya da bu devlette baz deiiklikler yaratmak amacyla karmas anlamna
gelir.5
Hem dar hem de geni tanmlamay ele aldmda saldrya yakn bir hareket, siyasi ya
da ekonomik bask, kimi zaman akta bir sava gemisi bulundurulmas, hatta devletlerin
i islerinin tartlmas karma olarak adlandrlabilmektedir.6
BM Antlamas 2/7 maddesi BMnin devletlerin i islerine karmayacan ak bir
ekilde belirtmektedir. Devletlerin i ilerine karmama ilkesi devletlerin egemen eitlii
ilkesinin bir yansmasdr.
1 Funda Keskin, Uluslararas Hukukta Kuvvet Kullanma: Sava, Karma ve Birlemi
Milletler, Yaymlanm Doktora Tezi, Ankara niversitesi, 1997, s.102
2 Funda Keskin, a.g.e., s.103
3 Funda Keskin, a.g.e., s.103
4 Baknz Birlemi Milletler Antlamas, I. Blm: Ama ve lkeler
5 Funda Keskin, a.g.e., s.103
6 Funda Keskin, a.g.e., s.103

BM Genel Kurulunun 1965 tarihli ve 2131 Devletlerin i lerine Karmann

Yasaklanmas ve Bamszlk ve Egemenliklerinin Korunmas Bildirisi ve 1970 Devletler
Arasnda Dosta likiler Bildirisi karma konusuna daha fazla aklk getirmektedir. Her
iki Bildiri de hibir devletin baka bir devletin i veya d ilerine, hangi nedenle olursa
olsun, dorudan veya dolayl olarak karma hakk olmadn ve bunun sonucunda
devletin kiiliine veya siyasi, ekonomik ve kltrel unsurlarna ynelik her trl
karmann uluslararas hukuka aykr olduunu belirtmektedir. Yine Genel Kurulun 1981
tarih 36/103 sayl kararnda ise kavram daha gelimi ve ayrntl bir ekilde ortaya
konmutur. Buna gre, devletler s olan askeri bloklar glendirecek, yenilerini
oluturacak nlemler almaktan ve karmac gler veya askeri sler ve dier askeri
yerlemeler kurmaktan kanacaklardr ve d ekonomik yardm programlarn baka bir
devlete kars siyasi bask veya zorlama arac olarak kullanmayacak ve bu amala
ekonomik zararla - karlk veya abluka yollarna bavurmayacaklardr.7 Karmadaki tm
bu yasaklar kuvvet kullanmn yasaklayan BM Antlamas 2/4 maddesi ile ilikilidir. BM
Antlamas 2/4 maddesi kuvvet kullanm yasan u ekilde belirtmitir:
Tm yeler, uluslararas ilikilerinde gerek herhangi bir baka devletin toprak
btnlne ya da siyasal bamszla kars, gerek Birlemi Milletler in Amalar ile
badamayacak herhangi bir biimde kuvvet kullanma tehdidine ya da kuvvet
kullanlmasna bavurmaktan kanrlar.8
1.2. ULUSLARARASI HUKUKTA DAVETLE MDAHALE
BM Antlamasnn 2/4 maddesinin kuvvet kullanmn yasakladn karma blmnde
deinilmitir. Ancak volenti non fit injuria ilkesi dahilindeki durumlarn kuvvet
kullanmnn hukuka aykrl kaldrdn belirtmek gerekir. Bu ilke mterek hukukta rza
gsteren sahsn rza gsterdii husufta zarar grdn iddia edememesi anlamna gelir ki bu
ynden uluslararas hukuk acsndan da nemli bir anlam ifade eder. 2001 ylnda Uluslararas
Hukuk Komisyonunun hazrlad Uluslararas Hukuka Aykr Fiilleri Dolaysyla Devletin
Sorumluluu almasnn 25. Maddesi dier devletin fiiline ilikin gsterilen geerli rzay
sorumluluu engelleyen bir neden olarak saymtr.9
Hkmetin geerli rzasna binaen bir baka devletin kuvvet kullanmas veya
kullanmay iermeyen karmada bulunmas uluslararas hukuka aykr grlmemektedir.
Devlet uygulamalar ve opinio juris bu yndedir.10Devletin rzas uluslararas hukuka aykr
olan baz durumlarn uluslararas hukuka uygun bir hal almasn salama gibi bir zellii
7 Funda Keskin, a.g.e., s.105
8 Baknz Birlemi Milletler Antlamas, I. Blm: Ama ve lkeler
9 Gkhan Albayrak, Uluslararas Hukukta Davetle Mdahale: Mali rnei,
http://www.academia.edu/8098975/ULUSLARARASI_HUKUKTA_DAVETLE_MDAHA
LE_MAL_RNE, 18.11.2014
10 Gkhan Albayrak, a.g.m.

bulunmaktadr. Bu rza sadece uluslararas hukukta deil i hukukta da ayn zellii tar.
Uluslararas hukukta davetle mdahale hukuka aykr grlmemesi rzann bu ilevinden
kaynaklanmaktadr.11
Davetle mdahale, davet eden hkmetin kendi lkesi snrlar iinde gerekleen i silahl
atmaya mdahale iin yabanc devletten yardm istemesi durumudur.12 Yabanc devletin
mdahalesi askeri eylemleri (fiili atma gibi) ierebilecei gibi davet eden hkmetin
askeri glerine teknik destek boyutunda da olabilir. Uluslararas Hukuk Enstitsnn
(Institut de Droit International) 2011 ylnda hazrlad kararda davet zerine askeri yardm
hususu maddeler halinde belirtilmitir. M. Gerhard Hafnerin hazrlad bu raporda istek
zerine askeri yardm (military assitance on request) birinci maddede u ekilde
tanmlanmtr: stek zerine askeri yardm, dier devlete o devletin istei zerine silahl
glerini gnderen bir dorudan askeri yardm anlamna gelir.13
Davetle mdahale dorudan olmasa da dolayl olarak BM Genel Kurulunun 1974 ylndaki
3314 sayl saldrnn tanmna ilikin kararnda da yer bulmutur. 3. Maddenin e bendinde
Bir devletin baka bir devlette sonuncusuyla yaplan bir anlamaya gre bulunan silahl
kuvvetlerinin o anlamada ngrlen hkmlere aykr ekilde kullanlmas veya bu silahl
kuvvetlerinin varlnn bu lkede anlamann sona ermesinden sonra da srdrmesi.
seklinde saldrnn tanmn yapmtr.14
Davet iki ekilde gerekleebilir:

Dier devletin askeri glerinin kullanlmas iin rza, bu rza bir olay zerine
verilebilir (ad hoc)
Rza ilemi daha nceden yaplm bir antlamayla da verilebilir.

Antlamayla verilen rzaya en gzel rnek BM Gvenlik Konseyinin BM

Antlamasnn VII. Blm uyarnca bar ve gvenliin tehdit edildii veya bozulduu
hallerde bir devlet zerinde kuvvet kullanmasna ilikin nlem alabilir. nk BM
Antlamasna imza atm olan btn devletler bu rzay kendilerine herhangi bask veya
zorlama yaplmadan gstermi olurlar.
1.2.1. DAVETN GEERLL

11 Gkhan Albayrak, a.g.m.

12 Gkhan Albayrak, a.g.m.
13 Gkhan Albayrak, a.g.m.
14 Gkhan Albayrak, a.g.m.

Davet ilemi batl olmamas ve uluslararas hukuk bakmndan geerli olmas iin baz
ekli ve maddi artlar mevcuttur. Davetin geerlilii davetin verili biimi ve daveti veren
birimin konumu ile alakaldr.15
A. Davetin ekli Geerlilii: Davet Eden Hkmet
Davetin ekli geerlilii konusunda devleti uluslararas hukukta kimin temsil edecei
(state representation) probleminin belirlenmesi gerekir. Sorunun ilk saflarnda aktarlmas
gereken lke zerinde de facto kontrol salayan birimin devleti temsil edecek konumda
olmasdr. Bu durumda uluslararas hukukun ex factis jus oritur ilkesi geerlidir.16
Her ne kadar de facto kontrol salayan birimin devleti temsil edecek olsa da bunun
sorunlara zm oluturmad aktr. BM Gvenlik Konseyinin 1994 ylnda Haitide
askeri darbe ile ynetime gelmi olan cuntann gayrimeruluunu ilan ettii ve VII. Blme
dayal yetkilerine dayanarak cuntadan nceki Aristide hkmetinin tekrar grevine dnmesini
salayacak nlemlerin alnmas gerektii ynndeki karar demokratik meruluk ve akln
iradesi gibi argmanlara rnek tekil etmektedir. Gnmz modern dnyasna baktmzda
ise askeri darbeler ile ynetime gelmi olan kiilerin en ksa surede bir genel seime giderek
devlet bakanlna gemesi bu iki argmann halen ilevselliini koruduunu gsteriyor.
Bylece darbe gibi halkn tmnn iradesini yanstmaktan uzak durumlarn de facto
hakimiyet sonras bu hakimiyetini merulatrma yoluna gitmesine vesile olmutur.
Devletin meru hkmeti konusuna savaan tarafl (belligerency) penceresi
balamndan baklmasnn eskidii ynndeki grler de mevcuttur. Savaan tarafl gr
ile soruna yaklaldnda i savan belli basamaklar olduu ortaya konulur. Bunlar:17

lk asama olan bakaldrda isyanclara her hangi zel bir stat tanmaz ve
onlara i hukuk uygulanr.
kinci asama ayaklanmadr. Bu evrede asilerin silahl atmas sreklilik
kazanmaya balamtr. Ayaklanmann tannmas ile nc devletler
isyanclara bir kimlik tanrlar ve tannan bu kimlik dorultusunda onlarla
ilikiye geerler.
nc aamada ise savaan tarafl statsnde isyanclar lkenin byk bir
ksmn ele geirmilerdir ve kendilerini insancl hukuk kurallar uygulanmaya
balamtr.

Savaan tarafn meru hkmet addedilip onun nc devletten yardm istemesinin

geerlilii tartlmaktadr. Fakat belirtmek gerekir ki, savaan taraf statsnn tannmas
15 Gkhan Albayrak, a.g.m.
16 Gkhan Albayrak, a.g.m.

17 Gkhan Albayrak, a.g.m.

tannan birimin hkmet olarak tannmas anlamna gelmemektedir. Ayrca bir hkmetin
meruluunu kaybetmesi anlamna gelmemektedir.18
Davetin ekli geerlilii konusunda nemli bir dier husus ise davet yapacak makamn
ne dzeyde olacadr. Makamn dzeyiyle alakal uluslararas hukuk devletin en st
otoriteleri olan babakan, devlet bakan veya hkmetin tm sz konusu olan yetkiye sahip
olduunu kabul etmektedir.
B. Devletin Maddi Geerlilii iin Aranacak artlar
Davetin maddi geerlilii, yabanc askeri gcn davet edilmesi ileminin ieriksel
olarak batl olup olmamasyla ilgilidir. Davet bu bakmdan davet eden hkmetin hr
iradesiyle alnm olmas gerekir.19 Zira 1987de Hindistann basksyla Sri Lanka Hindistan
askeri gcn davet etmi ancak bu karma olarak kabul edilmitir.
Davet antlama ya da tek tarafl ilem eklinde gerekleebilir. Tek tarafl ilem olarak
davet eden lke zerinde ne denli bask kurulup kurulmad nem arz etmektedir. nk
davetle mdahaleyi hukuka uygun hale getiren rza ileminin gereklemesidir. Aksi halde
BM Antlamas 2/4 kuvvet kullanm yasa ve sonrasnda 2/7 maddesi uyarnca yani
devletlerin i islerine karmama ilkesi ihlal edilmi olacaktr. Bu bask devlet yetkilisine
yaplabilecei gibi devletin kendisine de yaplabilir. 1969 Viyana Antlamalar Hukuku
Szlemesinin 52. Maddesi bu hususu ortaya koymaktadr: BM artna geirilmi olan
milletleraras hukuk ilkelerini ihlal edecek ekilde kuvvet kullanma tehdidinde bulunmak
veya kuvvet kullanmak suretiyle yaplmas salanan antlama batldr.20
Davet ilemin maddi geersizliine rnek olarak yine 1987 ylndaki Sri Lanka ile
Hindistan arasnda imzalanan antlamay gstermek makul olacaktr. Antlamaya gre Hintli
askeri gler Sri Lanka topraklarnda Tamil Elam Kurtulu rgt (LTTE) ile mcadele
amal olarak girmesine izin veriliyordu. Ancak bu antlama Hindistann basklar sonucunda
yapld iin geersiz saylmtr.
1.2.2. DAVETLE MDAHALENN SINIRLARI
Sadece rza ile davet yabanc devletin mdahalesini hukuka uygun hale getirmeyebilir.
Davet ayn zamanda mdahalenin bir genel erevesini izmek zorundadr. Bu genel ereve
davetin kendisinin snrsz olmadn gsterir.
A. Davetin erii
18 Gkhan Albayrak, a.g.m.

19 Gkhan Albayrak, a.g.m.

20 Gkhan Albayrak, a.g.m.

Davet edilen yabanc askeri glerin davetin ieriince belirlenen snrlar mevcuttur.
Davetin ierii yabanc askeri glerin nasl ne ekilde davranabileceinin haritasn izer.
Davetin ierii aldnda i islerine karma ve kuvvet kullanma yasa inenmi olur.
Ayrca davet eden devlet davetini istedii anda geri alabilir. Davet geri alndnda yabanc
gler lkeyi terk etmek zorundadr.21
B. Uluslararas Hukuk Asndan Snrlar
Hkmetin yabanc gleri davet etme yetkisinin de uluslararas hukuktan
kaynaklanan belli snrlar vardr. Uluslararas Hukuk Komisyonunun 2001 ylnda hazrlam
olduu Uluslararas Hukuka Aykr Fiilleri Dolaysyla Devletin Sorumluluu adl
almasnn 8. maddesi bir kiinin ya da bir grup kiinin davran, ayet bu kii ya da grup
bu davran yaparken, devletin talimatlar, emri ya da denetimi altnda ise, uluslararas
hukuka gre devletin fiili kabul edilir. eklindedir.22 Yani davet edilmi olan devleti davet
eden devletin kontrol altnda olduunun karmn yapabiliriz. Ayn zamanda davet eden
devlet davet etmi olduu devleti uluslararas hukuka aykr decek ekilde bir davet ortaya
koyamaz.
2. TARHSEL SRE ERSNDE MAL
Bat Afrikaya baktmzda Orta Nijer nehri evresinde ilk olarak M.S. 700-1075 yllar
arasnda o blgede Gana Krallnn varl bilinmektedir. Soninke veya Saracole olarak da
bilinen etnik grup Mali-Moritanya snrnn tmnde gl bir hakimiyet alan salamtr. lk
Mali Krallnn izlerine ise 11. Yzylda Yukar Nijer blgesi zerinde rastlanmaktadr. 13.
Yzylda Mali mparatoru Soundiata Keita Yukar Nijerden ktann gneyine doru seferler
dzenlemi ve bu ekilde hakimiyet alann Nijer nehri aalarna kadar geniletmitir.
mparator Keitann balatm olduu bu seferler sonucunda gnmz Gao ve Timbuktu 1325
ylnda Mali mparatorluu hakimiyet alan ierisindeki yerlerini almlardr. Ancak 15.
Yzyl itibariyle Mali mparatorluu geniletmi olduu hakimiyet alan artk klmeye
balamtr.23
1465-1530 yllar arasnda ise blgeye Songay mparatorluu hakimdir. Songay
mparatorluunun Merkezi Gao dur. Songay mparatorluu Askia Mohammed I liderlii
altnda batda Mali mparatorluuna ait olan blgenin etrafn sarmtr. 1591de Fas igali ile
imparatorluk yok olmutur.24

21 Gkhan Albayrak, a.g.m.

22 Gkhan Albayrak, a.g.m.

23 http://africanhistory.about.com/od/mali/p/MaliHist1.htm, 28.10.2014

1880ler itibariyle blgeyi artk Franszlar smrgeletirmeye balamtr. lk olarak 1880

ylnda Sudan smrgesi haline getirmi olan Fransa sonrasnda 1892de Maliyi de
smrgesi haline getirmitir.
Fransann blgeye hakimiyeti II. Dnya Sava sonrasna kadar srmtr. II. Dnya
Savanda byk kayplar veren Fransa ve ngiltere ekonomik olarak kendini toparlamak
istemitir. Bu toparlanma ise ancak yardmlarla gerekleebilecei iin ABD yardma koul
olarak smrge devletlerine bamszlklarnn verilmesini istemitir. Smrgeler tek tek
bamszlklarn kazanrlarken Mali 1960 senesinde bamszlna kavuan bu
devletlerarasnda yerini almtr.
Mali Cumhuriyeti (Republique du Mali) ilk bakan Modibo Keita, ynetiminin ilk
yllarnda Sovyetler Birlii ile iyi ilikiler kurmak istemitir ve bu ynde politikalar izlemitir.
Ayn zamanda Fransz askeri slerini kapatmtr. Ancak Modibo i ilerinde o kadarda
baarl olamamtr. nk onun uygulad sosyalist politikalar ve Franszlar blgeden
ekilirken evre lkelere dalm olan kuzeyliler ktlk, ekonomik sknt ve dlanmlk
hissiyat ierisine girmilerdir. Bunun sonucunda Modiboya kar bir silahl ayaklanma
balamtr. Ayaklanmaya liderlii ise Tuaregler yapmtr. Bu ayaklanmaya karn bizzat
Modibonun kendisinin ynettii bir askeri operasyon dzenlenmitir. Modibo Cezayir
ilerinde, Tamanast blgesi ve Fransz nkleer ssnn bulunduu In Eker blgesine kadar
girilerek isyanclarn peine dmtr.25
1968 ylnda Mali ordusuna mensup grevli bir asker olan Moussa Traore Cumhurbakan
Keitaya kar askeri darbe yapmtr. Bu darbe sonras baa gelen Traorenin ynetim anlay
olarak Modibodan farkl bir siyaset izleyip kuzeyle ilikiyi gelitirecei dnlrken bu
gereklememitir. Aksine her ey Modibonun dnemindeki anlayn bir kopyasn
yanstmtr.1994 ylna kadar da Mali Devleti lkede bulunan Araplar ile Tuaregleri ilerine
entegre etmeye almam olduu gibi orduya da dahil etmek iin hibir aba sarf
etmemitir.26
1990 ylnn ocak aynda Cezayir, yaklak 20-25 bin dolaylarnda Tuareg mlteciyi
Nijere srgn etmitir. Nijer ise bu mltecileri Malili mlteci olarak kabul etmitir. Mali ile
Nijer arasnda mlteciler konusunda uzlamaya varlmasndan sonra isizliin yaylmas ve
kalknma programlarnn etkin hale getirilmemesi nedeniyle bir takm yeni gvenlik tehditleri
ortaya kmtr. Mali ve Nijer Tuareglerinden baz gruplar, her iki lkede de jandarma
kuvvetlerine saldrm ve sonrasnda ise atmalar giderek artmtr. Cezayirin arabuluculuk
rol stlenmesiyle Mali hkmeti ile muhalif gruplar olan Azavad Halk Hareketi (MPA) ve
24 http://africanhistory.about.com/od/mali/p/MaliHist1.htm, 28.10.2014
25 Fuad Ferhavi, Afrikada Kresel Rekabet Mali Krizi, USAK Ortadou ve Afrika
Aratrmalar Merkezi, Rapor No: 13-03, Nisan 2013, s.14
26 Fuad Ferhavi, a.g.e., s.15

Azavad Arap-slam Cephesi (FIAA) arasnda 6 Ocak 1991 tarihinde Tamanast Antlamas
imzalanmtr.27
Tamanast Antlamasndan sonra Traorede rejim ierisindeki askeri subaylar tarafndan
devrilmitir. Ancak Traorenin devrilmesi lkede demokrasinin gelimesi adna ilerde
yaplacak eyler iin bir adm olmutur. Malinin bamszln kazand 1960dan 1992
ylna kadar seim sz konusu deilken 1992de Alpha Oumar Konare Malinin ilk
demokratik ve ok adayl bakanlk seiminden galip ayrlmtr. On yllk bir iktidardan sonra
yerini Amadou Toumani Toureye brakmtr. Afrika ktasndaki karklklara ve fakirlie
ramen Mali bu dnemde greceli bir istikrar ve ekonomik gelime yakalamtr.28
3. 2012 AYAKLANMASI VE MDAHALE
1 Kasm 2010 tarihinde Timbuktuda Azavad Ulusal Kurtulu Hareketinin (MNLA)
kurulusu ilan edilmi ve bu vesileyle yaplan aklamada hareketin tm Azavad halkn
temsil ettiini ve amacnn Azavad kurtarmak olduu ifade edilmitir. Ayn zamanda
Hareket Siyasi bir rgtlenmedir Meru amalarn gerekletirmek ve gasp edilmi
tarihsel haklarnn tamamn geri almak iin barl yaklam temsil eder. fadeleri ile
hareketin felsefesini ortaya koyar.29
Balangta tesis edilen dengeleri bozan askeri ve siyasi bir g olarak kendisini empoze
eden Tuareglerden oluan bir topluluk MNLAnn karssna kmtr. Arap Bahar patlak
verdiinde Kaddafide kendi i savayla megulken 2006 Cezayir Antlamasna kars olan
brahim Bahangaya bal unsurlar Maliye silah karmlardr. Bahanga Mali hkmetine
geni apl saldrya hazrland sralarda suikast sonucu ldrlmesi Bahangaya bal
adamlarn merkezi hkmete kars savata daha da srarc olmasna neden olmutur. Bu srada
MNLA ile daha nceleri Bahangann liderlik ettii Mali ve Nijer Tuaregleri iin 23 Mays
Koalisyonuna bal askeri kanat arasnda harekete katilim konusunda mzakerelere balam
ve 16 Ekim 2011 tarihinde katlm anlamas imzalanmtr.30
2011 ylnn Kasm aynda, bir hazrlk toplants yaplm ve toplantda ileride MNLAy
gl bir ekilde etkileyecek bir olay meydana gelmitir. Hareketin genel sekreterliine Iyad
Ag Ghalinin getirilmesi talebi baz komutanlarca reddedilmitir. zellikle Ghalinin el-Kaide
rgt ile balants olduu iddia edilmitir. Bu olay zerine Ghali Kuzey Malide yeni bir
rgt kurma karar alm ve 2011 Aralk aynda Ensar-ud Din Cemaati adn vermitir.31

27 Fuad Ferhavi, a.g.e., s.16

28 Gkhan Albayrak, a.g.m.
29 Fuad Ferhavi, a.g.e., s.27
30 Fuad Ferhavi, a.g.e., s.28

MNLA, Mali ordusuna kar ilk saldrlarna 17 Ocak 2012 tarihinde balamtr. Ensar-ud
Din Cemaati Lideri Ghali MNLA ile ayaklanmann liderliini stlenme konusunda
anlaamaynca slam Magripteki el-Kaide rgt ile koalisyon kurmaya ynelmitir.
Ghali, el-Kaide ile koalisyonunda Bat ile Mali hkmeti arasnda arabuluculuk rol
oynamtr.
Ayaklanmadaki bir dier hareket Bat Afrika Tevhid ve Cihad Hareketi, el-Kaideden
ayrlan bir grup tarafndan kurulmutur. Grubun amac, eriat hkmlerinin uyguland
blgesel bir devlet kurmaktr. Bat Afrikadaki dier Mslman lkeler iinde eriat
ynetimini talep etmektedir.32
syanclar Mali ordusuna kars Libyadan elde ettikleri silahlar ve alt rtbeli ordu
mensuplarnn yolsuzluklar mnasebetiyle yenilgiye uramaktayd. Kuzeyde yaanlan
malubiyetleri bahane eden orduda grevli Yzba Amadou Sanogo nderliinde 22 Mart
2012 tarihinde merkezi hkmete darbe gerekletirilmitir. Darbeciler, askeri konsey
kurduklarn, mevcut anayasay yrrlkten kaldrdklarn ve hkmet kurumlarn
dattklarn ilan etmilerdir.33
Bat Afrika lkeleri Ekonomik Topluluu (ECOWAS) lkeleri, baka lkelerde ayrlk
eilimleri tevik edecei gerekesiyle, Azavad Ulusal Kurtulu Hareketinin Kuzey Malideki
ayrlma isteini tanmadklarn aklamtr.
Kuzeyde Azavad Ulusal Kurtulu Hareketinin bamszln ilan ettikten sonra BM
Gvenlik Konseyi de bu ayrlma isteini reddetmitir. BM siyasi sureci desteklemeye arda
bulunan ve ulusal uzlamay tevsik eden 2071/2012 sayl karar karmtr. BMnin abalar
kurumlara zellikle de gvenlik gleri ve askeri kesimlere ynelik reformalar ve sivil toplum
kurulular ile yaplan istiarelerin geniletilmesini amalamtr. Askeri ynden ise BM, hem
Afrika Birlii hem de ECOWAS lkelerine danmanlk desteini vermitir.34 BM Gvenlik
Konseyi 20.12.2012 tarihinde tesis etmi olduu 2085 sayl kararnda, Maliye yaplacak
askeri, ekonomik vb. yardmlarla ilgili aklamalar yapmtr. Bu kararda Malinin kuzeyine
uluslararas askeri bir operasyonun yaplmas hususuna deinilmekle birlikte, operasyonun
nasl ne ekilde gerekleeceine dair ak bir dzenleme yaplmamtr.35 Ancak bu karar
31 Fuad Ferhavi, a.g.e. s.28
32 Serhat Orak, Mali Krizi Raporu,
http://www.dunyabulteni.net/file/2012/maliraporu.pdf, 01.12.2014
33 Fuad Ferhavi, a.g.e, s.30
34 Fuad Ferhavi, a.g.e. s.31
35 Kamuran Reber, Fransann Maliye Askeri Mdahalesinin Uluslararas Hukuk Asndan
deerlendirilmesi, http://www.impr.org.tr/fransanin-maliye-askeri-mudahalesinin-uluslararasi-hukuk-acisindandegerlendirilmesi/#.VIyw5-iEt1Q, 22.11.2014

Afrika lkelerinin nderliinde yrtlecek askeri mdahale plann da kabul etmitir.

Misyona Afrika ncllnde Uluslararas Destek Misyonu (AFISMA) ismi verilmitir.36
Yine AFISMAnn 1 senelik grev sresi 2085 sayl kararda belirtilmitir.
Ocak 2013 balarnda kuzeydeki slami rgtler gneye doru inmeye balamtr. Gao,
Timbuktu ve Kidal gibi Malinin byk ehirleri isyanclarn eline gemesiyle merkezi
hkmet geici bakan Dioncounda Traore Fransadan askeri yardm talep etti. Bu davet
zerine Fransann Operation Serval adn verdikleri mdahale balad.37 Fransann bu
mdahaleye balamasnda ksa bir sre sonra BM bu mdahalenin uluslararas hukuk
erevesinde gerekletiini teyit etmitir. Bunun yannda AFISMAnn yetkilerinin kurulacak
olan MINUSMAya (United Nations Multidimensional Integrated Stabilization Mission in
Mali) devredecektir. BM Gvenlik Konseyi MINUSMAy Malide yaplacak seimlerde
insan haklarnn lkede korunmasna, insani yardmn ele alnmasndan devletin yeniden
inasna kadar birok konuda grevlendirmitir.38
SONU
Sonu itibariyle Fransann Maliye gerekletirmi olduu mdahale zemininin hukuki
bir dayana olduunu gryoruz. Bu dayanak mdahalenin hukuka aykrln Mali
hkmeti geici bakan Traorenin devletin temsilcisi kabul edilmi olup Fransann ne
Traore ye ne de Maliye kar herhangi bir bask ya da zorlamaya bavurmadan bizatihi kendi
rzas ile isyanclara kar mdahale iin davet etmi olmasdr. Traorenin bu daveti Malideki
i karkl dindirecek ekilde akllca olduunu syleyebiliriz. nk Fransaya davet ayn
zamanda Avrupa Birliine de davettir. Zira Europeanization olarak da bilinen
Avrupallatrma Politikas Fransann oraya gidii ile blgeye mdahil olma konusunda
ekimser olan dier yeleri de cesaretlendirmi ve Avrupallatrma politikas sadece Malide
uygulanma alan bulmutur. Fransann blgeye gidiinden cesaretlenen lkelerin banda
Hollanda gelmektedir. Mdahalenin balamasndan ksa sre sonra blgeye askeri ve insani
yardm sevk etmitir. ABnin blgeye gidiine olumlu baklmasnn nedenlerinden bir tanesi
de AB askeri yardmlarnn gittii yere kendisiyle beraber yatrmlar da beraberinde
getirmektedir. Blgenin ihtiyac dorultusunda yatrmlar gerekletirerek sorunun yaylmas
nlenerek sorunun olduu yerde kalmas salanyor. Ayn ekilde Avrupallatrma kavram
erevesinde insan haklarn gelitirme, demokrasi gibi argmanlarn uygulanmas ynnde
almalar yaplmaktadr.

36 Serhat Orak, a.g.e.

37 Gkhan Albayrak, a.g.e.
38 Gkhan Albayrak, a.g.e.

Blgede mdahaleyi olumlu karlayanlar olduu gibi mdahaleye kar kanlarda

bulunmaktayd. Cezayir gibi Maliye snr komusu olan baz devletler Fransann blgeye
geliini istememektedir. Bunun yegane iki nedeni vardr:

Birincisi gelen askeri yardmn Malide kalc olmasndan endielenilmesi,

kincisi ise bu mdahale ile isyanc gruplar yenilgiye uradka lkenden ilk ka
noktalar Malinin snr komular olacaktr.

kinci neden mnasebetiyle Malinin snr komularn phesi makul llerde doru
olarak grlebilir. Ancak Malide bir ayrlma yaanm olsayd bu snr komularnn kendi
ilerindeki krlgan etnik yaplar da etkilenecektir. Kald ki Bat Afrika Tevhid ve Cihad
Hareketi (MOJWA) sadece Malide deil tm Mslman lkelerde eriat istemiyle hareket
ediyordu. Bu yzden ikinci neden komular iin makul neden olmaktan kmaktadr. lk
nedene baktmzda ise yabanc askerin varlna davette bir ereve muhakkak izilmitir ne
kadar bu askeri varlk devam edecek ya da neler yapacana deinilmitir. Fransa ise bu
belirtilen ereve dna kt takdirde karmaya gireceini bildii iin blgede uluslararas
hukuka aykr davranmayacaktr. Fransa blgede kendi ulusal karn hukuk zeminine
dayandrarak korumak isteyecektir. nk; 1960 sonras gnmze kadar blgede varl bu
denli hukuksal deildi, kendini meru klabilecei durum varken hukuk kurallarn ihlal
etmekten geri duracaktr.

KAYNAKA
1. Keskin Funda, Uluslararas Hukukta Kuvvet Kullanma: Sava, Karma ve Birlemi
Milletler, Yaymlanm Doktora Tezi, Ankara niversitesi, 1997,
2. Birlemi Milletler Antlamas
3. Albayrak Gkhan, Uluslararas Hukukta Davetle Mdahale: Mali rnei,
http://www.academia.edu/8098975/ULUSLARARASI_HUKUKTA_DAVETLE_M
DAHALE_MAL_RNE
4. http://africanhistory.about.com/od/mali/p/MaliHist1.htm
5. Ferhavi Fuad, Afrikada Kresel Rekabet Mali Krizi, USAK Ortadou ve Afrika
Aratrmalar Merkezi, Rapor No: 13-03, Nisan 2013,
6. Orak
Serhat,
Mali
Krizi
Raporu,
http://www.dunyabulteni.net/file/2012/maliraporu.pdf
7. Kamuran Reber, Fransann Maliye Askeri Mdahalesinin Uluslararas Hukuk
Asndan deerlendirilmesi,
8. http://www.impr.org.tr/fransanin-maliye-askeri-mdahalesinin-uluslararasi-hukukasndan-deerlendirilmesi/#.VIyw5-iEt1Q