LXVI OLIMPIADA FIZYCZNA ZADANIA ZAWODW I STOPNIA

Rozwiazania
zadan I stopnia nalez y przesyac do Okregowych
Komitetw Olimpiady Fizy

cznej w terminach: cze

sc I do 14 pazdziernika b.r., cze
sc II do 18 listopada b.r. O kwalifikacji
do zawodw II stopnia bedzie
decydowac suma punktw uzyskanych za rozwiazania
zadan cze

sci I i II.
Przed wysaniem rozwiaza
n
prosimy
o
zarejestrowanie
si
e
na
stronie
internetowej

http://www.kgof.edu.pl/rejestracja.
Szczegy dotyczace
regulaminu oraz organizacji Olimpiady moz na znalezc na stronie internetowej
http://www.kgof.edu.pl.
Krtka informacja na temat poprawnej redakcji rozwiaza
n Olimpiady Fizy n zada
cznej
Zadania powinny byc rozwiazane
jasno, przejrzyscie i czytelnie. Kaz de zadanie powinno byc

rozwiazane
na
oddzielnej
kartce
papieru.
Poszczeglne etapy rozumowania nalez y opisac, a wszelkie

zalez nosci fizyczne, ktre nie sa wprost podane w podrecznikach

szkolnych udowodnic. Nalez y

rwniez objasnic wszelkie oznaczenia wystepuj

zadan. Rysunki moga byc wyko ace
w rozwiazaniach

nane odrecznie
musza byc jednak przejrzyste i czytelne oraz dobrze opisane w tekscie.

Rozumowanie przedstawione w rozwiazaniach

nie moz e zawierac luk logicznych. Kaz dy krok rozu
mowania powinien byc zwiezle opisany, a przyjete
zaoz enia klarownie uzasadnione. Rozwlekosc
jest uznawana za ujemna ceche pracy.
Rozwiazanie
zadania teoretycznego powinno byc poprzedzone analiza problemu poruszanego w

zadaniu, a zakonczone dyskusja wynikw. Rozwiazania

zadan teoretycznych powinny odnosic sie do

oglnej sytuacji opisanej w tresci, dane liczbowe (o ile zostay podane) powinny byc podstawione
dopiero do ostatecznych wzorw.
W zadaniach doswiadczalnych nalez y wyraznie rozgraniczyc cze
sci teoretyczna i doswiadczalna.

Cze
sc teoretyczna zadania doswiadczalnego powinna zawierac analize problemu wraz z wyprowadzeniem niezbednych
wzorw (o ile nie ma ich wprost w podrecznikach
szkolnych) oraz sugestie metody

doswiadczalnej. Cze
sc doswiadczalna powinna zawierac m.in. opis ukadu doswiadczalnego ilustrowany rysunkiem, opis wykonanych pomiarw, wyniki pomiarw, analize czynnikw mogacych

wpywac na wyniki (jak np. rozpraszanie energii lub opory wewnetrzne

miernikw), opracowanie

wynikw wraz z dyskusja niepewnosci pomiarowych. Wykresy do zadania doswiadczalnego powinny

byc starannie wykonane, najlepiej na papierze milimetrowym. Ocenie podlegaja wyacznie
elementy

rozwiazania
opisane w pracy. W zadaniach doswiadczalnych osobno oceniana jest cze

sc teoretyczna
i cze
sc doswiadczalna.
W rozwiazaniach
moz na posugiwac sie dowolnym ukadem jednostek, chyba z e tekst zadania

mwi wyraznie inaczej.

 II (termin wysyania rozwiaza

CZE
SC
n 18 listopada 2016 r.)
Uwaga: Rozwiazanie
kaz dego zadania powinno byc napisane na oddzielnym arkuszu

papieru podaniowego. Na kaz dym arkuszu nalez y umiescic identyfikator otrzymany w

trakcie rejestracji oraz nazwisko i imie autora pracy. Na pierwszym arkuszu pracy dodatkowo nalez y podac adres e-mail autora pracy oraz nazwe i adres szkoy. Osoby, ktre
chca byc poinformowane listownie o wynikach kwalifikacji, do pracy powinny doaczy
c
zaadresowana do siebie koperte z naklejonym znaczkiem.
ZADANIA TEORETYCZNE
Nalez y przesac rozwiazania
trzech (i tylko trzech) dowolnie wybranych zada
n teo
retycznych. Za kaz de z trzech zada
n moz na otrzymac maksimum 20 punktw.
Zadanie T1

Rys. 1. Stan poczatkowy

rozwaz anego ukadu desek. Rysunek nie uwzglednia
faktu, z e pierwsza

deska jest duga.

Deska o masie m1 , dugosci L1 oraz grubosci d, gdzie L1 d, ma jeden koniec sciety
pod
o
katem
45 . Deska ta jest poczatkowo
oparta o druga deske o grubosci rwniez d i masie m2 ,

spoczywajac
a na poziomym stole tak jak przedstawiono to na rysunku.
Wyznacz koncowa predko
sc drugiej deski.
Pomin tarcie i inne opory ruchu.
Moment bezwadnosci cienkiego preta
osi prostopadej do niego
o dugosci l i masie m wzgledem

1
2
i przechodzacej
przez jego srodek masy wynosi 12 ml .
Zadanie T2
Kondensator paski skada sie z dwch prostokatnych
metalowych okadek o wymiarach

a b, miedzy
ktrymi
znajduje
si
e
jednorodny
dielektryk
o
staej
dielektrycznej rwnej r . Odlegosc

miedzy
okadkami wynosi d, przy czym d a oraz d b. Kondensator naadowano pewnym

adunkiem i pooz ono na rwni pochyej o kacie

b sa poziome. Grna
nachylenia , tak z e krawedzie

okadka kondensatora nie jest przymocowana i moz e slizgac sie bez tarcia po dielektryku. W stanie
rwnowagi ta okadka bya przesunieta
dolnej okadki i dielektryka o x, przy czym x d
wzgledem

patrz rysunek.

Rys. 2. Kondensator na rwni pochyej

Wiedzac,
z e masa grnej okadki wynosi m, wyznacz adunek, ktrym by naadowany kondensator.
Pomin moz liwosc przechylenia sie grnej okadki dla x > a/2.
Dolna okadka i dielektryk sa nieruchome wzgledem
rwni.

Jako wskazwke moz esz wykorzystac rozwiazanie

zadania 3. z finau LXV Olimpiady Fizycznej.

Zadanie T3
Cze
sc klimatyzatorw ma moz liwosc pracy w trybie grzania, gdy otoczenie budynku jest zimniejsze
od jego wnetrza.
W tym trybie klimatyzator dziaa jako pompa ciepa: pobiera ciepo z otoczenia,

chodzac
i oddaje ciepo do ogrzewanego pomieszczenia, pobierajac
powietrze na zewnatrz,

przy tym
energie elektryczna (jego elementy wykonuja w tym procesie prace).
Rozwaz my pracujacy
w tym
trybie klimatyzator, ktrego moc grzania wynosi PG . W skali Celsjusza temperatura zewnetrznych

(grzaki)
elementw klimatyzatora (chodnicy) wynosi tz , a temperatura elementw wewnetrznych

to tw .
a) Wyznacz minimalna moc elektryczna PC potrzebna do ogrzewania tego pomieszczenia przy
zaoz eniu najwiekszej
teoretycznie moz liwej efektywnosci.

b) Rzeczywista zuz ywana przez klimatyzator moc elektryczna PR jest wieksza

niz PC . Przyjmi
jmy, z e nadmiar mocy PR PC jest w caosci zamieniany na ciepo i ogrzewa pomieszczenie (czyli jest
element klimatyzacze

scia PG ). Wyznacz, jaka jest szybkosc przepywu powietrza J przez zewnetrzny

tora, przy zaoz eniu, z e to przepywajace
powietrze jest chodzone od temperatury (w skali Celsjusza)
otoczenia tot do temperatury zewnetrznych
elementw klimatyzatora tz . Cisnienie zewnetrzne
wynosi

pot . Przyjmij, z e powietrze jest gazem doskonaym o molowym cieple wasciwym przy staej objeto
sci
5
rwnym 2 R, gdzie R jest uniwersalna staa gazowa. Przez szybkosc przepywu powietrza rozumiemy
objeto
w jednostce czasu z zewnetrznego
elementu klimatyzatora.
sc powietrza wypywajacego

Wyznacz wartosci liczbowe PC oraz J dla PG = 3 kW, PR = 1,5 kW, tw = 35 o C, tz = 20 o C,

tot = 10 o C, pot = 105 Pa. Uniwersalna staa gazowa R = 8,3 J/(molK).

Zadanie T4 numeryczne
Jednym z klasycznych zagadnien mechaniki jest problem znalezienia krzywej najkrtszego spadku
brachistochrony. W tym zadaniu bedziemy
badali podobne zagadnienie dla ograniczonej klasy

krzywych, ale z uwzglednieniem

oporu powietrza.

Rozwaz my ciao materialne mogace

poruszac sie bez tarcia po paraboli y = ax2 +bx+c od punktu
x = 0, y = 0 do punktu x = x1 , y = y1 (moz e to byc np. koralik nanizany na drut). Ciao znajduje sie
w jednorodnym polu grawitacyjnym o natez eniu g skierowanym przeciwnie do zwrotu osi y. Prcz
grawitacji oraz siy reakcji wiezw,
gwarantujacej,
z e ciao pozostaje na rozwaz anej paraboli, dziaa

na nie sia oporu, skierowana przeciwnie do predko

sci. Wartosc tej siy wynosi
Fop = v 2 ,
gdzie jest staa, a v predko
predko
scia ciaa. Poczatkowa

sc ciaa (w punkcie (0, 0) ) jest rwna 0.

Przyjmujac
przez m mase rozwaz anego ciaa,

g = 10 m/s2 , x1 = 100 m, y1 = 1 m i oznaczajac

wyznacz wartosc parametru parametru a, dla ktrej czas przemieszczania sie rozwaz anego ciaa od
(0, 0) do (x1 , y1 ) jest najkrtszy, dla /m = 0, /m = 0,0001 m1 , /m = 0,001 m1 oraz /m = 0,01 m1 .
Dla porwnania wyznacz rwniez czas przemieszczania sie tego ciaa od (0, 0) do (x1 , y1 ) po prostej
(tzn. w przypadku a = 0).
Niepewnosc otrzymanych czasw nie powinna byc wieksza
niz 0,2 s.

Wskazwki
Dugosc fragmentu
rozwaz anej paraboli od x do x + x, gdzie x jest mae, jest w przybliz eniu

x.
rwna s = 1 + (y )2 x, gdzie y jest pochodna y wzgledem

Wartosci parametrw b, c sa okreslone przez a, x1 , y1 .

Uwaga:
Rozwiazanie
powinno zawierac:

(i) wzory uz ywane w rozwiazaniu

wraz z wyprowadzeniem lub uzasadnieniem;

(ii) opis zastosowanego algorytmu;

(iii) opis kodu programu (lub np. arkusza kalkulacyjnego) uz ytego do rozwiazania
wraz z sposobem

zagwarantowania (lub sprawdzenia) wasciwej dokadnosci wynikw;

(iv) tabele wartosci liczbowych, o ktrych mowa w tresci zadania (dla kaz dego /m wartosc a,
minimalnego czasu, oraz czasu dla ruchu po prostej);
(v) jakosciowe omwienie otrzymanych wynikw.
Nie jest dopuszczalne uz ycie programw do obliczen symbolicznych lub gotowych programw
wyznaczajacych
poszukiwany czas po podaniu toru.

Dodatkowe wskazwki dotyczace

zadan numerycznych znajdziesz w tresciach i
rozwiazywania

rozwiazaniach
zadan numerycznych z poprzednich olimpiad.

!"!#$! "%&'$!"( !)#*

#+,-./ 012-34+5 1627892+:8+ ;7<=> ?8 @/,A6 ;7<=>B ;676,:8- 7/C1+:/=> 2+;+D ;6E78+;F
=2+,:/=> G + A+.;- 2 2+;+D ;6E78+;=2+,:/=> H6.:+ 6@12/H+5 H+A3/H+,:8- IJ 0K:A@<7G
+;+:8- "LG
!"#$ %&'(!) *+,-).& )$/ 0!0(12,. *,.!0+3.14!5 ,-,67 2+ 0 %&2!,$&#! ,-,6 $(3-8-51 )$/ *,136 0$,+0!9
:+0+3-51 +(! *+0)2&($! )$;6 3.$&;&514!5 (& %&'(!) *,.!4$0($! 3+ 8$!,-(8- ,-4<-9 =&,2+"> )$;6 3&(&
5!)2 0.+,!%?
F = bv ,
'3.$! v 2+ *,/38+"> %&'(!)- 0.'#/3!% ,-,67 .&" b +,&. )1 *!0(6%$ )2&;6%$9
@&514 3+ 36)*+.645$?
,-,/ %$!3.$&(1 + 3;-'+"4$ 4+ (&5%($!5 A %7
%&'(!) (!+36%+06 + ",!3($46 %($!5).!5 +3 ",!3($46 0!0(/2,.(!5 ,-,67
3;-'$7 4$!(8$ 3,-2 %$!3.$&(6 0 $.+#&45$ B(*9 !%&#$+0&(6C . +3$.+#+0&(6%$ 8+D4E08&%$7
+)46#+)8+*7
*,.!0+36 $ .&4$)8$ -%+F#$0$&514! .!)2&0$!($! -8;&3- *+%$&,+0!'+7
8$#8& +G4$1F($8E0 068+(&(64< . ($!%&'(!264.(!'+ %&2!,$&;-7
0&'/ 8-4<!((17
*&*$!, %$#$%!2,+067
#$($58/7 2&"%/ 8#!51417 *#&)2!#$(/7 8&,2+(7
06.(&4. 0)*E;4.6(($8 3#& -F62!5 ,-,6 %$!3.$&(!59

M7+N8O
A9 !"#$ ($! %&). 3+)2/*- 3+ +)46#+)8+*-7 %+F!). -F6> 8+%*-2!,& . 8&,21 3H0$/8+017 '($&.3!%
%$8,+I+(+06% $ +3*+0$!3($% +*,+',&%+0&($!%7 259 ,!5!)2,&2+,!% $ ',&J4.(6% &(&#$.&2+,!%
3F0$/8-7 (*9 K-3&4$26
B<22*?LL0009&-3&4$262!&%9+,'LC9
M9 N+ 068+(&($& 3+"0$&34.!($& %+F!). -F6> 26*+0!5 %$!3.$&(!5 ,-,6 <63,&-#$4.(!5 + ",!3($46
(*9 MM %%7 3+)2/*(!5 0 )8#!*&4< G-3+0#&(64<9
O9 = ,+.0$1.&($- *+3&5 06%$&,6 B3;-'+">7 ",!3($4& .!0(/2,.(&7 ',-G+"> "4&(8$C -F62!5 ,-,69

+;+:8- "PG
P&#!F(+"> +*+,- 26*+0!'+ +*+,($8& +3 2!%*!,&2-,6 %+F(& . 3+G,6% *,.6G#$F!($!% +*$)&> 0.+,!%?
R = R0 (1 + (T T0 )) ,

'3.$! R 2+ +*E, +*+,($8&7 T 2+ 5!'+ 2!%*!,&2-,&7 R0 2+ 5!'+ +*E, 0 2!%*!,&2-,.! *+8+5+0!57 T0 2+

0&,2+"> 2!%*!,&2-,6 *+8+5+0!57 & 2+ *!0(& )2&;& (&.60&(& 0)*E;4.6(($8$!% 2!%*!,&2-,+06%
+*+,($8&9
@&514 3+ 36)*+.645$?
4.2!,6 +*+,($8$ + 5!3(&8+06% (+%$(&#(6% +*+,.! 06(+).146% +8+;+ A 8 $ %+46 .(&%$+(+0!5
. *,.!3.$&;- Q7R = S A7Q =7
H,E3;+ *,13- )2&;!'+ + (&*$/4$- 8$#8- 0+#2E0 B.&)$#&4. #-G G&2!,$/C7
R

!"#$%! %$&'$()*#+ $ ,$-./,0$1 ) $, +!'2 3 !"# +0/ +4 ! 56

0/ +!0)* 7089 :/#0*- &2; -2;*-< ) %#+4'*-6
'*#($(*'#6
=+ +*&04 '$#*;-> "$&)$%46
8#+*%$,! ) +/ )=-) 2($?&)%)/@4 * +*='/%)*0)* 2-./,2 8$()/#$%*:$6
%!+0/ + @/- 0/@,$-./,0)*@=+4 (*'$,4 %=8A. +!00)- '*(8*#/'2#$%! @*,0*:$ + 2?!'! 5 $8$#0)-A%9

!"#$%

B9 C/-$ %$&'$()*#+/ ($?*=+ 2?!D !"#$%*:$ ()*#0)-/ 20)%*#=/&0*:$9

E9 C*?*&) 0)* (/=+ ($?&)%$1 ) +,$;! )/ $8$#0)-A% $ 8$,/0! 5 %/#'$1 )/ 5 $8$#26 8#+*, 3B 8/F,+)*#0)-/
EGBH #9 8#+!1&)@ 0/ /,#*= IJKL +//,#*=$%/04 ,$ =)*;)* -$8*#'> +* +0/ +-)*( 8$ +'$%!(9

&"'"($) *+,
M/@4 ,$ ,!=8$+! @)N
8#+*+#$ +!='46 :./,-46 ;)2#$%4 '/1(> -&*@4 46
%=-/F0)- &/=*#$%!6
;)/.!6 =+'!%0! -/#'$06
8&/='*&)0>6 &)0)@->6 '/1(> ()*#0) +46 0$?! +-)6
+/ )*(0)$0* 8$()*=+ +*0)*6
%!+0/ + %=8A. +!00)- +/./(/0)/ 1%)/'./ ,&/ "$&))6 + -'A#*@ %!-$0/0/ @*=' 2?!'/ '/1(/ -&*@4 /9 O/
-/#'-> + #$+%)4+/0)*( 0/-&*@ -/%/.*- '*@ '/1(!9

!"#$%
B9 P%)/'.$ &/=*#$%* ($?* ;!D 0)*;*+8)* +0* ,&/ %+#$-29 O):,! 0)* -)*#2@ %)4+-) &/=*#/ % ='#$0>
&2,+) /0) +%)*#+4'9
E9 Q!8$%! %=-/F0)- &/=*#$%! *()'2@* 1%)/'.$ 0)*=8$&/#!+$%/0*9