Ndikimi I Investimit Në Teknologji Dhe Madhësisë Së Firmës Tek Performanca Financiare e Kompanive Në Tiranë.

Ndikimi i investimit n teknologji dhe madhsis s firms tek
performanca financiare e kompanive n Tiran.

Arba SKIFTERI
Tiran, 2016
UNIVERSITETI I TIRANS
FAKULTETI I EKONOMIS
DEPARTAMENTI I FINANCS
Ndikimi i investimit n teknologji dhe

madhsis s firms tek performanca
financiare e kompanive n Tiran.
Punoi:
Udhheqs shkencor:
Arba SKIFTERI
Prof. Asoc. Dorina KRIPA/GORICA
Ndikimi i investimit n teknologji dhe madhsis s

firms tek performanca financiare n Tiran.
Master Shkencor n Financ
Copyright Arba Skifteri, 2016

Prmbajtja e ktij punimi sht totalisht autentike. T gjitha t drejtat e rezervuara.
DEKLARAT
Un e nnshkruara Arba Skifteri deklaroj q: (1) Kjo mikrotez prfaqson punimin
tim origjinal, prve rasteve t citimeve dhe referencave dhe (2) Kjo mikrotez nuk
sht prdorur m par si mikrotez apo projekt kursi n kt Universitet apo n
Universitete t tjera.
Arba Skifteri
15 Qershor 2016

ABSTRAKT
Ndikimi i investimit n teknologji dhe madhsis s firms tek performanca
Studenti: Arba SKIFTERI
Udhheqsi Shkencor: Prof. Asoc. Dorina KRIPA/GORICA
Universiteti i Tirans, Fakulteti i Ekonomis
Departamenti i Financs
Tiran, 15/06/2016
Teknologjia po ecn me hapa t shpejt dhe ndikimin m t madh mendohet q ta ket

tek bizneset. Vetm duke hedhur nj vshtrim rreth e rrotull mund t shohim se sa rndsi
ka marr ajo sot, duke ndryshuar mnyrn e komunikimit apo t marrjes s informacionit.
Bizneset, nprmjet rrjeteve apo sistemeve kompjuterike, kan mundsuar kontrollin e
nj kompanie t tr nga mijra kilometra larg. Autor t ndryshm t literaturs
botrore, duke par rndsin q po merr kjo fush, kan studiuar lidhjet e teknologjis
me prfitimet brnda nj kompanie.
N kuadr t aderimit t Shqipris drejt tregut t prbashkt europian, kompanit,
sidomos ato shumkombshe, por edhe qeveria dhe fondacione t ndryshme e kan
konsideruar investimin n teknologji si nj aspekt shum t rndsishm pr zhvillimin e
vendit. Bizneset krkojn q investimet q ata do t kryejn tiu jap prfitime n t
ardhmen. Pavarsisht nj rndsie kaq t madhe, n Shqipri mungojn studimet t cilat
trajtojn investimet n teknologji, ndikimin e zhvillimit t nj biznesi dhe vlern q kan
ato pr kompanit.
Ky punim ka pr qllim t studioj ndikimin q ka investimi n teknologji dhe madhsia
e kompanis n performancn financiare pr kompanit n Tiran. Jan przgjedhur dy
metoda t ndryshme pr t nj studim sa m t plot. Duke u bazuar n literatur sht
ndrtuar nj model prgjithsues nprmjet analizs panel me 20 kompani t sektorve t
prodhimit, shrbimit, farmaceutiks, tregtis dhe institucioneve financiare. Variabli i
varur sht prfitueshmria dhe variablat e pavarur jan: investimi n teknologji dhe
madhsia e kompanis. Studimi vijon me analizn e nj pyetsori t shprndar tek
kompanit e Tirans me qllim shpjegimin e modelit dhe situats n vend nprmjet
prgjigjeve t 159 kompanive. Rezultatet tregojn q madhsia e kompanis dhe
investimi n teknologji ka nj ndikim pozitiv tek performanca financiare e kompanive.

FALENDERIME DHE DEDIKIME

Nj falenderim i veant dhe shum i sinqert i shkon pedagoges time udhheqse
Prof. Asoc. Dorina Kripa/Gorica pr mbshtetjen e vazhdueshme q m ka dhn me
konsultimet dhe kshillat pr nj paraqitje sa m t mir t ktij punimi. Kontributi i
saj ka nisur q n ditt e para t studimeve t masterit duke vijuar deri m sot, me
eksperiencn e saj dhe prkrahjen emocionale, duke ndikuar kshtu n arritjet dhe
formimin tim profesional mbi fushn e financs.
Dshiroj t shprej nj mirnjohje t thell pr pedagogt e Fakultetit t Ekonomis,
Universitetit t Tirans, t cilt kan kontribuar n 5 vite studimesh n zhvillimin tim
akademik dhe prmirsimin e vazhdueshm t njohurive.

PRMBAJTJA E PUNIMIT
HYRJE ........................................................................................................................... 6
RISHIKIMI I LITERATURS ...................................................................................... 8
METODOLOGJIA ...................................................................................................... 15
KAPITULLI I: ANALIZA E INVESTIMIT N TEKNOLOGJI DHE MADHSISE
S KOMPANIS LIDHUR ME PRFITUESHMRINE N TIRAN (MODEL
PERGJITHSUES)...................................................................................................... 19
I.1. NDRTIMI I MODELIT ME ANALIZ PANEL ............................................................ 19
I.2. INTERPRETIMI I LIDHJEVE T MODELIT .................................................................. 21
KAPITULLI
II:
PERCEPTIMI I
INVESTIMIT
N TEKNOLOGJI DHE
MADHSIS S FIRMS NGA KOMPANITE N TIRAN ................................. 25

II.1. SITUATA AKTUALE N SHQIPRI .......................................................................... 25
II.2. PERCEPTIMET E BIZNESEVE MBI TEKNOLOGJIN DHE MADHSIN E FIRMS......... 26
II.2.1. Tendenca investuese .................................................................................. 26
II.2.2. Arsyet e vendimit t investimit n teknologji ............................................. 30
II.2.3. Influenca e madhsis s firms ................................................................ 33
PRFUNDIME DHE REKOMANDIME ................................................................... 36
REFERENCA .............................................................................................................. 38
ANEKSE ...................................................................................................................... 42

LISTA E TABELAVE
Tabela 1-1 Lidhja midis investimit n teknologji dhe madhsis me prfitueshmris

n analizn Panel pr 20 kompani. .............................................................................. 21
Tabela 2-1 Prgjigjet e kompanive n prqindje mbi totalin e prgjigjeve mbi pyetjen
Ka kryer kompania investime n fushn teknologjike?. .......................................... 27
Aneksi Nr. 1 Pyetsori i ndrtuar mbi kompanit e Tirans ...................................... 42

Aneksi Nr. 2 T dhnat e kompanive pr periudhn 2010-2015. ................................ 47
LISTA E FIGURAVE
Figura 2-1 Investimi n teknologji sipas sektorve bazuar n pyetsorin n aneksin

Nr.1. ............................................................................................................................. 27
Figura 2-2 Sektort e teknologjis ku kan investuar m shum kompanit n Tiran.
...................................................................................................................................... 28
Figura 2-3 Investimi n teknologji sipas sektorve n Tiran...................................... 29
Figura 2-4 Arsyet q kan ndikuar n investimin n teknologji n kompanit e Tirans.
...................................................................................................................................... 31
Figura 2-5 Arsyet e investimit n teknologji sipas sektorve n prqindje. ................. 31
Figura 2-6 Arsyet q ndikojn q kompanit t mos investojn n teknologji ............. 32
Figura 2-7 Forma e informimit mbi teknologjin q ndikon n vendiminmarrjen pr t
investuar. ...................................................................................................................... 33
Figura 2-8 Ndikimi i madhsis s kompanis n prfitueshmri. ............................... 34
Figura 2-9 Ndikimi i madhsis s kompanis tek prfitueshmria sipas sektorve.... 34

HYRJE
N ditt e sotme teknologjia bn pjes kudo; tek individt, bizneset apo edhe n
zhvillimet qeveritare. Zhvillimet teknologjike n telekomunikacion dhe shkenca
kompjuterike kan br q pothuajse gjithshka t jet nj klikim larg. Pavarsisht
ndikimit q kan kto ndryshime n jett tona, teknologjia ka ndryshuar mnyrn dhe
stilin e t brit biznes. Bizneset mundohen q do ndryshim t tregut ta prdorin n
favor t prfitimeve t tyre, dhe zhvillimet teknologjike e mundsojn kt.
Proeset e prodhimit jan modifikuar dhe kompanit tashm punojn me efiienc m
t lart. N t njjtn koh, teknologjia ka krijuar mnyra t reja komunikimi, duke i
mundsuar firmave t komunikojn dhe bashkpunojn prtej kufijve zyrtar.
Telefonia celulare, si smartphont apo tablett, s bashku me fuqizimin e internetit
kan revolucionarizuar mnyrn e puns. Komunikimi me e-mail ka zvndsuar
memot dhe fakset. Pajisjet e komunikimit kan br t mundur zgjerimin e bizneseve
dhe njkohsisht marrjen e informacionit n mnyr t shpejt, intervistat online,
prgjigjet e shpejta ndaj nj problemi, etj. Ruajtja e informacioneve npr sisteme
online ka lehtsuar prdorimin e t dhnave n do koh dhe kudo. Gjithashtu, me
ndihmn e teknologjis kan filluar t krijohen organizatat virtuale. Interneti ka
mundsuar krijimin e grupeve t puns n pozicione gjeografike t largta njlloj
sikur t ishin n nj organizat t unifikuar.
Zhvillimet n teknologji kan uar n sisteme t reja t kontabilitetit, modelet e reja
ekonomike dhe zhvillimin e bizneseve prmes internetit .Prve ksaj, kto zhvillime
kan ulur kohn, koston dhe shpenzimet duke lehtsuar rritjen e transaksioneve dhe t
komunikimit pr bizneset. Reagimi i shpejt ndaj krkesave t klientve dhe rritja e
fleksibilitetit sht pasoj e zhvillimeve teknologjike. Rezultati i gjith ksaj avancimi
n fushn teknologjik sht nj rritje e produktivitetit dhe efiiencs. (Ertem, 2015)
Teknologjia dhe prdorimi i saj ka marr shum vmndje vitet e fundit nga
kompanit dhe po ashtu edhe nga studiues t ndryshm. Shum krkime bazohen n
teknologjin e makinerive prodhuese, ndrsa shum t tjer i fokusojn studimet e
tyre n teknologjin e informacionit si nj fenomen i ri. Por, pse sht kaq e
rndsishme q bizneset t investojn n teknologji?

T gjith e dim q nse bn t njjtat gjra, merr t njjtat rezultate. Por n nj treg
dinamik, t brit e t njejtave gjra do t oj n nj prkeqsim t rezultatit financiar.
Kshtu lind nevoja e investimit n nj fush q do ta oj biznesin nj hap prpara.
do investim pr kompanin sht nj vendim i rndsishm q krkon koh dhe
studim t situats. Investimi n teknologji sht akoma m shum se kaq, pasi n kt
fush zhvillimi sht shum i shpejt. Investimi n teknologji konsiderohet nj
avantazh konkurues pasi klientt e shohin biznesin m t besueshm nga pikpamja e
siguris s produktit. do investim n fushn teknologjike q bhet n nj moment t
caktuar krkon minimalisht 6 muaj pr tu implementuar nga konkurentt duke ofruar
nj avantazh t konsiderueshm. (Workspace, 2016)
Rashid, Hossain, dhe Patrick (2001) than se n 1950 zhvillimi i teknologjis
kompjuterike ka br t mundur q organizatat t prpunojn m shum informacion
dhe t ken kapacitet n rritje pr t ruajtur informacione. Kompjuterat jan t aft t
analizojn nj numr t madh t dhnash t cilat rrisin prdorimin dhe prodhimin e
raporteve t sakta dhe n koh.
N Shqipri kan filluar t ndrmerren hapa pr t nxitur investimin ne teknologji dhe
njohjen e risive q vijn nga kjo fush. S fundmi u zhvillua konferenca e 7-t e
Infocom Albania, ku jan diskutuar ndrmjet z.Antonis Tzorzakakis, antar i bordit t
Shoqats Europiane t Telekomunikaconit (ECTA), dhe prfaqsues t bizneseve
lidhur me mundsit n epokn e dixhitalizimit dhe ndrtimin e t ardhmes nprmjet
teknologjis (7th Infocom Albania, 2016). N kt konferenc u b njohja e
pjesmarrsve me njohurit kompjuterike dhe nevojn e e-commerce dhe mediave
sociale n bizneset vendase.
Investimet n teknologji n koht e fundit jan kryefjala e tregjeve n vshtirsi. Ky
rregull mendohet q duhet t udhheq edhe kompanit shqiptare pr shkak t
konkurencs s shtuar n vitet e fundit brnda sektorve t biznesit. Por, ku duhet
investuar dhe a do i kthehet ky investim si vler e shtuar kompanis?

RISHIKIMI I LITERATURS
Problematikat e studimit t lidhjes investim n teknologji - prfitueshmri
Teknologjia njihet q luan nj rol shum t rndsishm n zhvillimin ekonomik.
Shum studime tregojn prfitimet q i vijn ekonomis s shtetit nga investimet
teknologjike. Psh: n strudimin e (Adeoti, 2012) tregon lidhjen midis investimit n
teknologji dhe eksportit t firmave. (Caggese, 2012) argumenton q progresi
tekologjik dhe inovacioni n siprmarrjet private ndikon pozitivisht n rritjen e
punsimit dhe produktivitetit t shteteve. Por investimi n teknologji sht m e
vshtir t matet n termat e firmave sesa si prfitim i shtetit.
Sipas (Hitt & Brynjolfsson, 1996) kompanit mund ta ken t vshtir matjen e vlers
q krijohet nga investimi n teknologji sepse ajo ndikon n mnyr indirekte n
paksimin e kostove ose n nj plqim n rritje t produktit apo shrbimit nga
klientt. Pavarsisht ksaj, shum autor n studimet e tyre si (Mithas & Jones, 2007)
kan vrttuar lidhjen midis implementimit t nj teknologjie t re n kompani me
rritjen e knaqsis tek konsumatori dhe prfitueshmris pr biznesin.
Gjithashtu, meqnse jetojm n epokn e internetit dhe kjo sht e integruar n do
aktivitet t kompanis, shpesh firmat detyrohen t prdorin paketat e programeve
kompjuterike si sisteme t planifikimit t burimeve, sisteme t menaxhimit t
marrdhnieve me klientt apo sistemet e furnizimit duke e mos e kuptuar prfitimin
q marrin prej ktij investimi (Aral, Brynjolfsson, & Wu, Which Came First, IT or
Productivity? The Virtuous Cycle of Investment and Use in Enterprise Systems,
2006). Kufizimet pr mbledhjen e t dhnave dhe teknikave t modelimit pr t
zbuluar lidhjen statistikore midis investimeve n teknologji dhe prfitueshmris kan
uar n vshtirsi t konsiderueshme t t kuptuarit t rndsis s ksaj lidhjeje
(Dedrick, Gurbaxani, & Kraemer, 2003).
Nj tjetr arsye q krijon vshtirsi pr vendimmarrsit pr t kuptuar lidhjen e
investimit n fushn teknologjike dhe prfitueshmris sht fakti q vlera e krijuar
nga nj investim i ktij lloji sht kumulativ n vite (Aral & Weill, 2007). Vshtirsia
pr prftimin e t dhnave n periudha t gjata kohore apo edhe t t kuptuarit t ksaj
prfitueshmrie nga menaxhert e kompanive duke par rezultatet paraprake kan
uar n mungesa t studimit t ksaj marrdhnieje.

Marrdhnia e investimit n teknologji me performancn financiare

N literatura t ndryshme, investimet n teknologji njihen si elemente t nj procesi
rikombinimi burimesh pr t gjeneruar inovacion. Nisur nga vitet 1995, u ndrmorrn
shum studime lidhur me avantazhet q ofronte investimi n teknologji tek
kompanit. Pr nj pjes t madhe kompanish shum burime alokohen drejt investimit
n teknologji. Ky investim bhet me besimin e kthimeve m t larta n t ardhmen.
M hrt, (Weill, 1992) n studimin e tij tregon ndikimin e investimit n tekologji tek
performanca pr kompanit prodhurese. Studimi ka marr n vrojtim t dhnat e 33
kompanive n nj zgjatje kohore prej 6 vjetsh. Variablat e marr n shqyrtim jan
rritja e shitjeve, kthimi nga aktivet dhe dy mats t produktivitetit. Rezultatet treguan
q prdorimi i lart i investimeve teknologjike lidhet me nj performanc t lart t
firms n 6 vite, duke rritur prfitimet e kompanis minimalisht 3-5%, ndrsa fillon t
bjer lehtsisht deri n nj rezultat neutral pr n numr m t ult t viteve. Studimi
tregoi q investimet n teknologji q n fazat e hershme e ndihmojn kompanin t
ket avantazh konkurues n treg, duke e ulur kt avantazh kur teknologjia e re
implementohet n nj periudh t mvonshme. M pas autor si: (Kivijarvi &
Saarinen, 1995), (Rai & Patnayakuni, 1997) dhe (Power, 2013) kan treguar q ka nj
lidhje t fort teorike midis investimeve n teknologji dhe prfitimeve t firmave.
Studiuesit kan br hapa t rndsishm lidhur me ndikimin q ka teknologjia tek
performanca e kompanis, por prsri ka boshllqe. Krkimet e para q u bazuan
kryesisht n teknologjin e informacionit n epokn e kompjuteriks ishin t (Hitt &
Brynjolfsson, 1996); (Rai & Patnayakuni, 1997) dhe treguan nj marrdhnie pozitive
midis investimit n teknologji dhe prfitueshmris, por t tjera si (Aral & Weill,
2007) q kan prdorur t dhna nga viti 1999-2002 kan treguar efekt negativ ose
asnjans lidhur me ndikimin e investimeve n teknologji informacioni tek
prfitueshmria. Kto rezultate q jan kontradiktore nga studimet e tjera q tregojn
prfitime nga kjo marrdhnie dhe jan quajtur paradoksi i prfitueshmris t
teknologjis s informacionit (Dedrick, Gurbaxani, & Kraemer, 2003).
N nj studim n sektorin e sigurimit (Bender, 1996) tregoi q ka nj nivel optimal t
investimeve n t cilat performanca arrin t rritet nga 15-25% duke u ndikuar nga
kostot. Nj tjetr studim po n kt sektor i (Harris, 1991) tregon q pr t dhna katr
vjeare firmat e prmirsojn performancn duke ulur shpenzimet operative dhe duke

rritur t ardhurat. Kto autor supozuan se teknologjia ku sht investuar prdoret n

mnyr efektive nga t gjitha kompanit. Ndrsa n nj studim i hershm i br pr
kompanit tregtare nga (Cron & Sobol, 1983) u tregua q firmat q investojn n
kompjuterik kan performanc ose t shklqyer ose shum t dobt. Kjo gjetje ishte
shum interesante pr vet faktin se v n dukje pozicionimin strategjik t kompanis
n treg lidhur me teknologjin.
Hunton, (2002) citon se teknologjia e informacionit sht br e domosdoshme n t
gjith sektort e biznesit kto koh. Sidomos n mjedisin e sotm asnj kompani nuk
mund t ket ndonj avantazh konkurrues pa prdorimin e teknologjis s
informacionit n biznesin e tij. Q nj kompani t mbijetoj n treg e ka shum t
vshtir pa investimin n teknologji, pothuajse t pamundur. N mbshtetje t tij,
studime t shumta n bot tregojn lidhje shum t forta t prfitueshmris me
investimin n teknologji kur kjo lidhje matet nprmjet raporteve si kthimi nga
aktivet, kthimi nga investimet dhe qarkullimi i aktiveve (Hunton, Lippincott, & Reck,
2003).
Sipas (Melville, Kraemer, & Gurbaxani, 2004) edhe pavarsisht gjetjeve t ndryshme
q tregojn lidhjen pozitive midis investimeve n teknologjin e informacionit dhe
performancs s kompanis sidomos duke u fokusuar n matjen e nivelit t investimit
lidhur me produktivitetin apo kthimin nga aktivet, (Melville, Kraemer, & Gurbaxani,
2004) tregon q lidhja midis ktyre dy variablave nuk sht e drejt por sht m
komplekse n trsin e saj. N kundrshtim (Thatcher, 2004) shpjegon q shpesh
zhvillimi teknologjik shoqruar me nj rnie t leht t produktivitetit prmirson
prfitueshmrin. (Thatcher, 2004) ka studiuar nprmjet nj modeli ekonomik
duopol fillimisht ndikimin e investimeve teknologjike tek cilsia, produktiviteti dhe
prfitimet e firms dhe m pas ndikimin e cilsis tek mimet e produktit. Rezultatet
kan treguar se nj kompani q krkon t maksimizoj prfitimet vendos nj lev t
bazuar n teknologji pr t prmirsuar cilsin e produktit. Gjithsesi, kto
prmirsime vijn me krahas kostos s produktivitetit. Por studimi tregoi se firmat t
cilat e prdorin teknologjin pr t reduktuar kostot, kan nivele m t larta
produktiviteti por ofrojn prfitueshmri m t ult.
Investimi n teknologji shpesh nuk shfaq nj ndikim t qart mbi performancn
financiare; por gjithsesi sht fakt q globalizimi ka krijuar nj krkes t
jashtzakonshme pr zhvillimet teknologjike n mnyr q kto kompani t kn t
10

mundur t konkurojn n tregjet globale. (Martnez & Kuri, 2007) kan br nj

studim pr Meksikn, dhe rezultatet e prftuara tregonin q nuk kisht nj lidhje t
rndsishme midis investimit n teknologji dhe prfitueshmris s kompanive. N t
njjtn periudh kohore, (Dehning, Richardson, & Zmud, 2007) kan analizuar pes
dimensione t ndryshme. Fillimisht shpjegojn marrdhnien midis teknologjis dhe
t performancs s firms, m pas lidhjen midis teknologjis dhe procesit t biznesit
(PB), e cila nuk matet aq shpesh. Kjo do t thot se teknologjia, specifikisht
teknologjia e informacionit i ndihmon kompanit pr t prmirsuar tregues t
ndryshm t ecuris s biznesit si marzhi bruto, marzhi i fitimit, raportet e qarkullimit
t inventarit, shrbimet e klientit, cilsin e produktit, efikasitetin dhe efektivitetin.
Studiuesit m tej shpjegojn se si performanca e prgjithshme e firms ndikohet nga
kto tregues.
Si shihet ekzistojn shum studime q kan treguar lidhjen e performancs financiare
me sistemin e teknologjis brnda kompanive. Literatura prmend disa ndikime
negative nga ky implementim i teknologjis n afat t shkurtr kohor, por kjo lidhje
kthehet n pozitive pas nj ose dy vitesh t plot. Ka edhe studime t tjera q tregojn
lidhje t drejt q n momentin e par, por kjo vetm kur t dhnat e prfitueshmris
merren pr periudha pas dy, tre apo disa vitesh m shum (Liu, Miao, & Li, 2008).
Por nuk mund t lihet pa permendur q ka nj numr t konsiderueshm studimesh si
(Poston & Grabski, 2001) t cilat nuk tregojn nj lidhje t rndsishme midis ktyre
dy variablave n termat e prfitueshmris. (Hou & Dijk, 2008) treguan q n Shtetet
e Bashkuara t Ameriks madhsia e firms nuk ka nj marrdhnie t qart me
prfitueshmris pasi kjo ndikohet nga ndryshimet e ekonomis. Pr ta kompanit e
vogla pas viteve 1980 rezultuan n prfitime negative dhe e anasjellta pr kompanit e
mdha. N vitet e fundit, ata treguan q nuk kishte lidhje t rndsishme t madhsis
s firms, dhe prfitueshmria varej nga faktor t tjer brnda kompanis.
(Belderbos, Faems, Leten, & Looy, 2009) n punimin e tyre kan rishikuar
performancn financiare t 168 kompanive ne Japoni n sektort kimik, farmaceutik,
elektronik, makineri t rnda dhe kompjuterike. T dhnat jan marr nga viti 1996
deri n 2003, t studiuara nprmjet analizs panel pr t par ndikimin e teknologjis
n prfitueshmri. Studimi i tyre tregoi nj form U-je t lidhjes performanc
financiare-investim n teknologji. Rezultatet treguan q 87% e vrojtimeve kishin nj
lidhje t fort pozitive midis ktyre dy variablave. Edhe krkimi shkencor i (Zehir,
11

Cemal; Muceldili, Busra; Akyuz, Bulent; Celep, Ali, 2010) ka treguar lidhjen midis
investimit ne teknologji dhe performances financiare t kompanive kombtare dhe
shumkombshe nprmjet nj pyetsori drejtuar 158 kompanive n Istanbul Stock
Exchange. Pyetsori prmbante shkalln Likert, pr t lehtsuar analizn e t dhnave
m pas nprmjet nj regresioni. Studimi tregoi qe zhvillimi teknologjik n kompanit
shumkombshe ka nj rol jetik pr ta, dhe ns menaxhohet n mnyrn e duhur
prfitueshmria do t jet shum e lart. N kt studim u tregua qe efektin m t
madh e jep teknologjia e informacionit, por gjithsesi do variabl i ndar m vete
kisht nj lidhje mesatarisht t fort me performancn financiare sesa t gjith llojet e
investimeve n trsi. Nga studimi i ndrmarr nuk u largua asnj nga variablat, pasi u
vu re se t investimi n fushn teknologjike kisht rndsin e saj pavarsisht llojit,
duke rritur kshtu shpjegueshmrin e modelit. Edhe (Kharuddin & Ashari, 2010)
arriti n prfundimin se normalisht qllimi kryesor i do organizate ose t prodhimit
apo shrbimit sht q t rris fitimin e saj me an t maksimizimit t efikasitetit t
biznesit apo pr t rritur dominimin e saj n treg. Pr t arritur objektivin e saj firma
duhet t prgjigjet shpejt ndaj luhatjeve t mjedisit, kryesisht pr rinovimin e
teknologjis q prdoret.
S fundmi, duke ardhur n Europ, n studimin e (Yildiz, Bozkurt, Kalkanc, & Aycid,
2013) n tregohet rndsia e investimit n teknologji duke u fokusuar n lidhjen e saj
me prfitimet financiare t kompanive. Gjithashtu n studim tregohet edhe lidhja e
madhsis s firms me prfitueshmrin. Analiza, nga t dhnat e prftuara
nprmjet nj pyetsori n 30 kompani n Ankara, u b nprmjet nj modeli t
regresit t shumfisht. Rezultati i studimit ka treguar q lidhja midis investimit n
teknologji dhe prfitueshmris ishte m e fort n rastin e kompanive t mdha n
krahasim me ato t vogla dhe t mesme, dhe ndrmjet madhsis s firms dhe
prformancs financiare t kompanis nuk kisht nj lidhje t rndsishme. (Grazzi,
Jacoby, & Treibich, 2013) kan studiuar lidhjen ndrmjet investimeve dhe
performancs s kompanis, dhe lidhjes s saj me madhsin e firms duke e
analizuar pr dy shtete: Franc dhe Itali. Studimi tregoi q firmat m t mdha dhe q
kan ritme t shpejta rritje kan mundsi m t larta investimi n teknologji dhe si
rrjedhim shfaqin prfitime m t larta financiare. Ndrsa pr industrit e prpunimit
dhe nxjerrjes s burimeve natyrore; madhsia ka efekt negativ n prfitueshmri por
lidhet me rritje t shitjeve dhe nivelit t punsimit.
12

Marrdhnia midis madhsis s firms dhe performancs financiare

A ekziston nj lidhje ndrmjet madhsis s nj firme dhe prfitueshmris s tij?
Sipas teorive t ndryshme madhsia e firms ndikon n ekonomit e shkalls, pra
prgjigja sht po. Megjithat, teori t tjera t firms japin parashikime t ndryshme,
duke prfshir nj prej tyre q thot q nuk ekziston nj lidhje mes madhsis se
firms dhe prfitueshmris. Por, far thon faktet? Pjesa m e madhe e puns
krkimore q shqyrton lidhjen midis madhsis se firms dhe prfitimeve financiare
ishte e ndikuar nga duke pyetja nse madhsia ndikon n fuqizimin n treg dhe nse
firmat n nj treg t prqndruar jan m fitimprurs se sa ato n tregje m pak t
prqndruar, me supozimin q prqendrimi zvoglon konkurrencn dhe rrit prfitimet.
Studimet e hershme duke prfshir (Hall & Weiss, 1967) treguan pr nj numr prej
500 kompanish t vezhguara n vitet 1956-1962 q madhsia tenton t lidhet me
norma prfitueshmrie m t larta. (Stekler, 1963) and (Osborn, 1970) arritn n nj
konkluzion t kundrt. M pas (Schmalensee, 1989) duke prdorur statistikat e t
ardhurave IRS pr korporatat nga viti 1953 n 1983, treguan q ka ndryshime t
rndsishme n prfitueshmri ndrmjet kompanive t mdha n krahasim me firmat
e vogla brnda t njjts industri. Njsoj si autort e tjer Schmalensee prcaktoi
madhsin e firms n termat e aktiveve totale nprmjet kthimit nga aktivet.
(Dhawan, 2001) studioi lidhjen ndrmjet madhsis s firms dhe produktivitetit pr
kompanit prodhuese n Shtetet e Bashkuara t Ameriks n vitet 1970 1989.
Nprmjet prdorimit t Compustat data, ai zbuloi se prfitueshmria, e matur si t
ardhura operative mbi aktive totale, lidhet negativisht me madhsin e aktiveve t
firms.
Shumica e autorve n bot mendojn q madhsia e kompanis luan nj rol shum t
rndsishm n prfitimet financiare t saj. Numri i krkimeve shkencore q studiojn
kt lidhje ka psuar nj rritje t ndjeshme vitet e fundit, ku mund t prmenden
autor si (Antonelli, 2004) dhe (Damanpour & Aravind, 2012) t cilt kan br disa
studime t shtrira n periudha t ndryshme kohore. Tregu sht br m konkurues me
shkurtimin e ciklit t jets s produkteve teknologjike. Nn ndikimin e ktyre forcave
t tregut, firmat kan ndrmarr strategji inovative duke zgjeruar tregun e synuar. Por
n studimin e (Becker-Blease, Kaen, Etebari, & Baumann, 2010) sht analizuar
13

lidhja e madhsis s firms me prfitueshmrin n industrin prodhuese pr nj

periudh kohore nga 1987-2002 n Amerik pr 109 kompani. Studimi ka treguar nj
rritje n rnie t prfitueshmris nga rritja e madhsis s firms pr 47 kompani,
dhe nuk sht gjendur lidhje pr 52 t tjera dhe pjesa e mbetur tregon q me rritjen e
numrit t punonjsve n kompani, prfitimet financiare bien.
(Kouser, Awan, Gul-e-Rana, & Shahzad, 2011), n studimin e tyre, marrin n vrojtim
lidhjen midis investimit n teknologji, madhsis s firms dhe performancs
financiar t kompanis. Madhsia e firms n kt punim matet nprmjet logaritmit
natyror t aktiveve totale dhe prfitueshmria
prllogaritet nprmjet raportit t
kthimit ndaj aktiveve (ROA). Autori ka marr t dhnat dytsore nga Banka Qndrore
e Pakistanit pr 530 kompani t listuara n vitet 1999-2009 pr t ndrtuar nj model
nprmjet regresit t shumfisht. Gjithashtu pr nj analiz cilsore t rezultateve
jan prdorur pyetsort. Rezultatet e studimit treguan q kompanit e mdha t
zgjeruara ndrkombtarisht kan nj lidhje pozitive me prfitueshmrin n kuadrin e
investimit n teknologji. S fundmi, (Danaei & Abdi, 2015) kan vzhguar lidhjen
midis madhsive t ndryshme t kompanive dhe qndrueshmrin e strukturs s
kapitalit lidhur me prfitueshmrin. Analiza u b nprmjet t dhnave panel pr 101
kompani t listuara n Bursn e Tehran-it gjat viteve 2006-2011. Studimi tregoi se ka
nj lidhje t rndsishme t drejtprdrejt midis madhsis s firms dhe
prfitueshmris.
14

METODOLOGJIA
Metodologjia n kt studim tregon mnyrn pr t arritur objektivat e vendosura.
Teoria sht piknisja nga ku jan deduktuar hipotezat. Pr t pasur nj studim sa m
gjithprfshirs sht menduar t prdoret strategjia e rivelimit. Popullata e ktij
studimi jan t gjith kompanit q ushtrojn aktivitetin e tyre n qytetin e Tirans.
Pr ndrtimin e modelit sht przgjedhur teknika e kampionimit t qllimshm
ndrsa pr zhvillimin e analizs nprmjet pyetsorit sht zbatuar teknika
probabilitare sistematike me fraksion 1/50.
T dhnat e studimit jan t ndara n dy pjes: t dhna primare t mbledhura
nprmjet pyetsorit drejtuar bizneseve n Tiran dhe t dhna sekondare t prftuara
nga QKR pr kompanit q ushtrojn aktivitetin n Tiran. Fillimisht sht br
mbledhja e t dhnave sekondare, nga disa kompani t zgjedhura qllimisht pr t
prfaqsuar popullatn.
Mbledhja e t dhnave primare sht br nprmjet pyetsoreve t stukturuar dhe
jan drguar tek kompanit nprmjet adresave t e-mailit. Pyetsort jan ndrtuar
me SurveyMonkey. Ato prmbajn kryesisht pyetje t mbyllura dhe t dhnat e
mbledhura jan mbi investimet e kompanive n teknologji, mnyrn e t konceptuarit
t ktyre investimeve dhe ndikimi i menduar i madhsis s firms n prformancn
financiare. Lista e kompanive q ushtrojn aktivitetin e tyre n Tiran dhe adresat e
tyre t e-mailit jan marr n QKR nprmjet filtrit t vendodhjes: Drejtoria Rajonale
Tiran. Pyetsort me m shum se gjasht fusha t paplotsuara jan konsideruar t
pavlefshm dhe prgjigjet e pyetjeve t paplota apo t paqarta jan eleminuar nga
studimi.
Variablat e ktij studimi jan kthimi nga aktivet (ROA) si variabl i varur n model
dhe investime teknologjike mbi kapital dhe logaritmi i shitjeve si variabla t pavarur.
T dhnat jan analizuar n Eviews.
Autori siguron ruajtjen e anonimatit, konfidencialitet t t dhnave, ndershmri,
objektivitet dhe integritet t analizimit dhe raportimit t t dhnave. T gjith
kompanive do ti drgohen e-maile informuese pr pyetsort dhe rezultatet e punimit.
15

Filozofia dhe strategjia e krkimit

Filozofia e prdorur n kt studim sht pozitiviste, sepse krkimi ndrmerret pa vlera
personale dhe sht prgjithsues pr popullatn. Jn prdorur metoda t strukturuara dhe
t dhna t ndrthurura midis atyre sasiore dhe cilsore, nga ku autori sht i shkputur
nga t dhnat. N studim sht br analiza sasiore i cili nis nga teorit ekzistuese pr tu
testuar n praktik. M s fundmi, sht br nj analiz cilsore pr t shpjeguar
rezultatet e modelit dhe tendencat e investimit n teknologji n Shqipri. Ky studim
prdor prqasjen e krkimit deduktiv, pra bhet deduktimi i hipotezave nga teoria
ekzistuese. Duke u nisur nga hipoteza q investimi n teknologji dhe madhsia e
kompanis ka ndikim tek prfitueshmria, sht br testimi i ktyre variablave pr rastin
e Tirans.
Popullata dhe kampionimi

Popullata prbhet nga t gjith kompanit e lokalizuara n Shqipri. Kampionimi
prbhet nga kompanit q ushtrojn veprimtarin n Tiran. Ky qytet sht zgjedhur pr
kt studim sepse ka nj shumllojshmri biznesesh, nga ku mund t bht nj studim m
i detajuar dhe gjithashtu sepse sipas (INSTAT, 2015) pjesa m e madhe e kompanive
jan t lokalizuara n qytetin e Tirans. Numri i kompanive t mdha q operojn n
Tiran sht 542371, nj numr i lart dhe prandaj sht menduar t prdoret fraksioni
1/50 mbi listn e kompanive t Tirans. Sipas QKR, institucionit nga ku sht trhequr
lista e kompanive, kto biznese jan t renditura sipas alfabetit t emrit tregtar. N list
nuk ka trende n renditje dhe si rrjedhim ky fraksion nuk mbi/nnprfaqsoj ndonj grup
kompanish. Madhsia e kampionit sht menduar t jet 20 kompani pr ndrtimin e
modelit dhe 600 kompani pr drgimin e pyetsorit. Ky kampion sht prcaktuar duke u
bazuar mbi normn e parashikuar t prgjigjeve pr student 10-50% dhe marzh gabimi
5%.
Burimet e t dhnave
Lista e kompanive q ushtrojn aktivitetin n Tiran sht marr nga QKR2,
institucioni i vetm prgjegjs pr regjistrimin e biznesit n Shqipri. Kjo list
prmban t gjith kompanit q operojn n Tiran. N kt list jan przgjedhur
qllimisht 20 kompani t cilat jan prfaqsuese 5 sektorve prkatsisht
Sipas INSTAT n Rregjistrin e Ndrmarrjeve 2015, fq.9
Qndra Kombtare e Rregjistrimit
16

farmaceutik, financiar, prodhim, shrbim dhe tregtim, pr t analizuar t dhnat e

tyre nprmjet bilanceve prkats pr nj periudh 5 vjeare. M pas, pr analizn
cilsore jan prdorur t dhnat primare, t mbledhura veanrisht pr kt studim
nprmjet pyetsoreve t strukturuar. Ato jan mbledhur nga t gjith kompanit
Tirans; t cilat mund t ken investuar ose jo n pajisje apo sisteme teknologjike.
Kompanive i sht dashur ti ofrojn t dhnat nga informacionet e brndshme t tyre.
Strategjia e prdorur sht rivelimi, duke qn se studimi prgjithson popullatn.
Mbledhja e t dhnave
Mbledhja e t dhnave sht br nprmjet bilanceve t kompanive t marra
nprmjet QKR pr nj periudh kohore 5-vjeare dhe njkohsisht nprmjet
pyetsorve t ndrtuar me SurveyMonkey. Pyetjet jan kryesisht t mbyllura t tipit
list, kategori dhe me renditje nga ku kompanit kan ofruar disa t dhna cilsore
mbi investimin n teknologji dhe madhsin e kompanis. Kto t dhna ndihmojn
n shpjegimin m t detajuar t rezultateve t nxjerra nga analiza. Pyetsori sht i
strukturuar n mnyr q t mundsoj shmangien e disa pyetjeve mbi investimin n
teknologji pr ato kompani t cilat nuk e kan aplikuar kt t fundit, apo tek bizneset
t cilat nuk duan t prgjigjen.
Pyetsort jan drguar nprmjet e-mail-it. Adresat elektronike t kompanive
gjenden t publikuara n listn e trhequr nga QKR-ja. T gjitha kompanit e listuara
nga QKR-ja n Tiran rezultojn t ken adresa elektronike dhe asnj njsi biznesi
nuk sht i prjashtuar nga krkimi pr kt arsye. Drgimi i pyetsoreve sht br
me pjes pr shkak t kufizimit t numrit t drgesave nga email-i pr nj numr t
caktuar orsh. Email-et t cilat patn probleme n proesin e drgimit u zvndsuan
me t tjera n baz t fraksionit deri n plotsimin e numrit 600 t drgesave t sakta.
Manaxhimi i t dhnave
T dhnat e prftuara nga bilancet jan kaluar n Eviews, ndrsa ato t pyetsorit jan
kaluar automatikisht n programin Microsoft Excel nprmjet planit Gold t
SurveyMonkey nga ku do t analizohen me detaje. Autori nuk ka ndrhyr n asnj
prej t dhnave t pyetsorit, edhe ns ai nuk sht plotsuar me sinqeritet nga
kompania. Kur numri i fushave t paplotsuara mbi investimin n teknologji dhe
madhsin e kompanis sht m i madh se 6 pr fushat e domosdoshme n kryerjen e
analizs, pyetsori sht konsideruar i pavlefshm dhe sht larguar nga analiza.
17

T dhnat cilsore t mbledhura nga pyetsori jan grupuar n varsi t investimit ose
jo t kompanis n teknologji. Prgjigjet cilsore t paqarta apo t paplota jan
eleminuar nga studimi.
Strategjit e analizs s t dhnave
Analiza e t dhnave sht br nprmjet programeve Eviews 7 dhe Microsoft Excel.
Kto programe jan zgjedhur pr tu prdorur pr kt analiz sepse mundsojn
prputhshmri maksimale dhe lehtsi n shndrrimin e t dhnave n raport me
mnyrn e mbledhjes s tyre nprmjet bilanceve t deklaruara n QKR dhe
pyetsorve t mbledhur nprmjet SurveyMonkey. Autori ka ndrtuar nj model
ekonometrik nprmjet analizs panel q t shpjegoj lidhjen statistikore mes
variablave n studim. Variablat e prdorur jan t dy tipeve; t varur dhe t pavarur.
Variablat e pavarur jan investimi n teknologji dhe madhsia e firms. Variabli i
varur sht prfitueshmria, apo kthimi nga aktivet (ROA).
shtje etike
Konsideratat etike t studimit jan t ngjashme mbi disa nga konsideratat etike t
studimeve t ksaj kategorie. S bashku me drgimin e pyetsorve, kompanive i
sht drguar nj pjes informuese mbi qllimet e studimit, prdorimin e t dhnave
nga studiuesi dhe mundsin pr t mos qn pjes e ktij studimi nprmjet
mosplotsimit t pyetsorit.
Kompanit jan informuar mbi ruajtjen e anonimatit, cilsuar kjo edhe n pyetsor.
Ato jan njohur me faktin se t gjitha t dhnat do t trajtohen me integritet gjat
studimit dhe rezultatet q do t dalin nga ky studim do t prdoren vetm pr qllime
akademike. Ky punim siguron konfidencialitet t t dhnave. Autori siguron nj
studim me ndershmri dhe objektivitet t raportimit t dhnave, analizs dhe
interpretimit t rezultateve.
Konsideratat etike t ktij studimi sigurohen edhe nga pedagogu udhheqs, po ashtu
edhe nga komisioni i Fakultetit Ekonomik, Universitetit t Tirans, si nj aprovues i
punimit shkencor.
18

KAPITULLI I: ANALIZA E INVESTIMIT N TEKNOLOGJI

DHE MADHSISE S KOMPANIS LIDHUR ME
PRFITUESHMRINE N TIRAN (MODEL PERGJITHSUES)
I.1. Ndrtimi i modelit me Analiz Panel
Pas mbledhjes s t dhnave pr kompanit, t treguara edhe n aneksin nr.2, u b
kalimi i tyre n Eviews nga ku modeli mori trajtn e mposhtme:
ROA= + 1 INVESTi,t + 2 MADHESIAi,t + 0
Ku:
ROA kthimi nga aktivet; tregon prfitueshmrin apo performancn financiare t
kompanive,
INVEST- investime n teknologji mbi kapitalin; tregon nivelin e investimeve t
kryera nga kompania gjat nj viti,
MADHESIA logaritmi natyror i shitjeve neto vjetore t kompanis; tregon
madhsin e kompanis s marr n studim.
Modeli fillestar i trajtuar duke zevndsuar koeficientt prkrah variablit sht n
formn:
ROA = -0.025 - 0.019*INVEST + 0.015*MADHESIA
Hipoteza e shtruar sht:
Ho: 1= 2=.=n= 0 (Modeli sht i parndsishm)
Ha: Ekziston nj i 0 (Modeli sht i rndsishm).
Ky model rezultoi t mos shpjegonte marrdhnien midis variablave pasi kishte nj
shpjegueshmri prej 5.77% dhe kjo shpjegueshmri ulej me largimin e njrit prej
variablave t pavarur n model. Duke qn se n analizn panel bhen testimet pr
efekte fikse dhe t rastit. Sipas ktyre testeve u vu re q shpjegueshmria e modelit
rritej kur modeli ishte me efekte fikse kohore dhe cross-section dhe mori formn e
mposhtme:
ROA = -0.19 - 0.005*INVEST + 0.04*MADHESIA + [CX=F, PER=F]
Shpjegueshmria e modelit sht 70.4%, por t gjitha variablat rezultojn t
parndsishm. U provua nprmjet testit t shkaksis s Granger dhe rezultoi q
19

asnj nga variablat nuk shkaktonte tjetrn. M pas testohet autokorrelacioni, i cili del
q nuk rezulton n model, pra mbetjet nuk kan lidhje midis tyre. Rregullimet e
sugjeruara t modelit jan largimi i nj prej variablave ose shqyrtimi i tyre n mnyr
t veant pr do sektor. Pas disa provave, u b largimi i variablit t investimit n
teknologji. Modeli sht si m posht:
ROA = -0.58 + 0.32*LOG(MADHESIA) + [CX=F]
N modelin e msiprm, vihet re q lidhja midis madhsis dhe performancs
financiare sht e pozitive, dhe modeli sht me efekte fikse sipas seris kohore. Ky
model sht i rndsishm, pra hipoteza zero bie poshte, dhe ka nj koeficient
shpjegueshmrie t rregulluar 57%, mjaftueshm pr nj analiz panel. Variabli i
madhsis dhe koeficienti i pjerrtsis jan t rndsishm me nj nivel besueshmrie
prej 95%. U menduar q ndarja e modelit n disa nn-modele mund ta shpjegonte m
mir kt t fundit.
N nn-modelet e ndrtuara pr t studiuar lidhjen midis investimit n teknologji dhe
madhsis s kompanis n ndikimin n prfitueshmris rezultoi q pr sektorin
farmaceutik nuk ka nj lidhje t rndsishme. Pr t kaluar m pas n sektorin
financiar i cili rezulton t mos ket nj lidhje t rndsishme t madhsis s firms
me performancn financiare, por ka nj lidhje negative t rndsishme me investimin
n teknologji. Ky model sht me efekte fikse sipas grupeve.
Nn-modeli i tret i ndrtuar sht ai i sektorit t prodhimit. N kt model lidhja
midis investimit n teknologji dhe madhsis s kompanis me prfitueshmrin
rezulton t jet e rndsishme. Kjo lidhje sht lehtsisht negative pr investimin n
teknologji dhe plotsisht pozitive pr madhsin n rank vjetor. Nga testimet e kryera
n model, vihet re q pas dy viteve t para investimi n teknologji ka efekt pozitiv n
prfitueshmri q vjen n rritje me shtimin e numrit t viteve deri n vitin e pest.
N sektorin e shrbimit madhsia e kompanis rezulton t mos ket nj lidhje t
rndsishme me performancn financiare. Kur kto kompani rrisin investimin n
fushn teknologjike vihet re nj lidhje negative me prfitueshmrin, por pas vitit t
dyt, dhe sidomos pas vitit t tret kjo lidhje shndrrohet n pozitive.
S fundmi, n sektorin tregtar vihet re lidhja m e fort pozitive midis investimin n
teknologji dhe performancs financiare. Gjithashtu, n kt sektor sht shume e
rndsishme dhe pozitive lidhja me madhsin e kompanis. Kjo marrdhnie bht
20

me e fort kur modelit i shtohen variablat dummy, pra kur ka efekte fikse sipas seris
kohore dhe shpjegueshmria e modelit rritet n 65%, nj vler e konsiderueshme kjo
pr analizn panel.
S fundmi, testojm modelin e prgjithshm edhe nj her duke i shtuar efektin e
White t grupeve, dhe kjo rezulton q modeli t jet i rndsishm dhe t gjith
variablat e saj t jet t till. Shpjegueshmria e modelit sht e konsiderueshme, 66%
duke e br kt model ti prshtatet shum realitetit.
Tabela 1-1 Lidhja midis investimit n teknologji dhe madhsis me prfitueshmris n analizn
Panel pr 20 kompani.
Dependent Variable: ROA
Method: Panel Least Squares
Date: 06/03/16 Time: 12:52
Sample: 2011 2015
Periods included: 5
Cross-sections included: 20
Total panel (balanced) observations: 100
hite cross-section standard errors & covariance (d.f. corrected)
Variable
Coefficient
Std. Error
t-Statistic
Prob.
C
INVEST
MADHESIA
-0.215275
-0.007453
0.038578
0.126653
0.003182
0.015883
-1.699724
-2.342490
2.428895
0.0932
0.0217
0.0174
Effects Specification
Cross-section fixed (dummy variables)
R-squared
Adjusted R-squared
S.E. of regression
Sum squared resid
Log likelihood
F-statistic
Prob(F-statistic)
0.663320
0.572676
0.065129
0.330862
143.6674
7.317816
0.000000
Mean dependent var

S.D. dependent var
Akaike info criterion
Scharz criterion
Hannan-Quinn criter.
Durbin-atson stat
0.081723
0.099632
-2.433348
-1.860210
-2.201389
2.003060
Burimi: Autori, 2016.
I.2. Interpretimi i lidhjeve t modelit

N Shqipri, sektort m ky prfaqsues jan ato t farmaceutiks, financiar,
prodhimit, shrbimit dhe tregtimit. Kto sektor shfaqin karakteristika t ndryshme
midis tyre dhe gjithashtu edhe brenda llojit. N aspektin e investimit n teknologji dhe
ndikimit t madhsis, kto sektor operojn n mnyra t ndryshme dhe efekti i
krijuar sht gjithashtu i ndryshm.
21

N kompanit e Tirans, nga ku jan zgjedhur 4 kompani prfaqsuese pr do sektor,

rezultoi q madhsia t kt ndikim n prformanc. Me rritjen e madhsis s
kompanis, pra shitjeve t tyre dhe si pasoj ndikimit t tyre n treg, performanca
financiare e kompanis shfaq rritje. Kjo rritje nuk e jep efektin e saj menjher, por n
periudha t mvonshme kohore. Investimi n teknologji ka nj efekt disi t paqart
pr t gjitha kompanit n trsi duke treguar diferenca n baz t sektorve n
periudha kohore.
N sektorin farmaceutik nuk shfaqet lidhje midis investimit n teknologji dhe
prformancs, dhe gjithashtu njsoj ndodh edhe pr madhsin e kompanis.
Meqnse farmaaceutika sht sektori m i kontrolluar nga instancat ligjore dhe masa
e prfitimeve lidhur me shitjen e nj produkti sht e prcaktuar nga kjo e fundit,
mendohet q madhsia e kompanis nuk ka ndikim n lidhje m prfitueshmrin.
Pra, mund t themi q prfitimet e kompanis n raport me madhsin e saj jan
pothuajse konstante. N aspektin teknologjik, kompanit farmaceutike jan pothuajse
t pandjeshme, pasi niveli i zhvillimit n trsi n Shqipri pr kt sektor sht n nj
nivel t ngjashm. Kto kompani nuk e prdorin teknologjin pr t rritur klienteln,
pasi produkti q ata ofrojn nuk sht i marketueshm. Investimi n fushn e
sistemeve financiare mendohet t ndikoj n shtimin e shpenzimeve vjetore t
kompanis nprmjet amortizimit, dhe do t ul fitimin e saj. Kto investime, kur
kryhen jan t menduara m s miri dhe pr kt arsye nuk ka efekt t drejtprdrejt
n prfitueshmri.
Kompanit q prfshihen n fushn financiare kan nj ndikim negativ lidhur me
investimin n teknologji. Kto kompani kan domosdoshmri n investimin n
teknologji pr shkak edhe t konkurencs, dhe duke qn se kjo fush ka nj zhvillim
t shpejt dhe masa e investimit n kt sektor sht shum e lart, mendohet q t
ndikoj n reduktimin e prfitueshmris. Ky ndikim sht n mas t vogl, dhe kjo
vjen si pasoj e menaxhimit t duhur t ktyre investimeve nprmjet departamenteve
t specializuara n kt fush. Ky sektor nuk ka ndikim t rndsishm t madhsis
n prformanc pr shkak t vet funksionit q ka n ekonomi dhe marzhit t fitimeve
t prcaktuar nga rregullatori.
Diskutimet m t mdha n Shqipri bhen pr sektorin prodhues. Kjo sht ajo pjes
e ekonomis q ka krijuar avantazhe t mdha pr vendin, ashtu si edhe probleme t
konsiderueshm n aspektin ligjor. Ky sektor ndikohet shum nga madhsia dhe pjesa
22

e tregut q zotron, pasi mund t rrinvestoj brnda kompanis duke rritur kapacitetin
dhe duke shtuar klienteln. Investimi n teknologji rezulton n ulje t
prfitueshmris pr kt sektor, por pas vitit t dyt kjo lidhje prmbyset. Mendohet
q pr shkak t evazionit fiskal dhe manipulimit t pasqyrave financiare, gj q ky
sektor e ka disi m t leht ta bj pr shkak t proesit t puns, fitimi i vitit pr
kompanit reduktohet pr t prfituar nga lehtsirat fiskale. Kjo ndikon n krijimin e
nj marrdhnie negative midis investimit n teknologji dhe performancs financiare.
Por, duke qn se situata n vend ka qn gjat gjith kohs n prmirsim dhe
prforcim t legjislacionit pr t mos lejuar kto lvizje jo ligjore, kjo marrdhnie ka
ndryshuar duke rezultuar n nj ndikim n rritje t prfitueshmris nprmjet
investimit n fushn teknologjike pas vitit t dyt. Kjo lidhje mbshtetet edhe nga
literatura (Liu, Miao, & Li, 2008).
N kompanit e shrbimit n Tiran, me rritjen e investimit n teknologji shfaqet nj
rritje n prfitueshmri. Meqnse n kt sektor ndikimi tek konsumatort t nj
prmirsimit teknologjik sht i shpejt, gjithashtu edhe ndikimi tek fitimet do t jet i
till. Nj zhvillim teknologjik; psh: vendosja e nj makinerie t re pr skuqjen e
patateve n nj fast food do t rris kapacitetin e prodhimit t patateve n nj periudh
m t shkurtr kohore dhe gjithashtu klientt do t jen m t knaqur pr shkak t
redukimit t kohs s pritjes. Kjo rrit drejtprdrejt prfitimet e kompanis. Madhsia
e kompanis gjithashtu ndikon n rritjen e performancs financiare. N kulturn
vendase, nj kompani m e madhe shrbimi mendohet t ofroj nj shrbim m t
garantuar dhe kshtu pjesa me e madhe e tregut zotrohet nga kto kompani t mdha
dhe n kt mnyr ndikon n prfitueshmrin n rnie t kompanive m t vogla.
Tregtia, si nj sektor shum i zhvilluar n vendin ton, prbn gjithashtu nj pjes t
madhe t kompanive n vend. Performanca financiare e ktij sektori ndikohet shum
nga investimi n fushn teknologjike. Arsyet e ktij ndikimi mendohet t vijn nga
reduktimi i kohs s magazinimit, transportit, prmirsimi i ruajtjes s produkteve
duke ulur numri e produkteve t dmtuara q do ti ngarkohen biznesit dhe nga siguria
pr ruajtjen e ktyre produkteve duke shmangur kshtu humbjen apo vjedhjen e tyre.
N kt sektor, madhsia e kompanis krijon gjithashtu nj ndikim t rndsishm n
prfitueshmri, pasi kto kompani krijojn lidhje me klientt dhe rrjetet e tyre t
komunikimit zgjerohen ndjeshm kur madhsia e kompanis rritet. Kto kompani kur
rrisin madhsin e tyre krijojn departamente t posame pr t krijuar dhe mbajtur
23

marrdhniet me klientt dhe porosit e tyre, duke lehtsuar proesin e puns dhe
duke shtuar prfitimet.
Si prfundim, mund t themi q teknologjia ndikon ndjeshm n prfitueshmrin e
kompanive n Tiran, por n disa sektor si farmaceutika, sektori financiar dhe sektori
prodhues kjo lidhje shfaqet me ulje t prfitueshmris, por gjithsesi pas vitit t dyt,
kompanit shfaqin rritje t saj. N kompanit e shrbimit dhe ato tregtare investimi n
teknologji i jep efektet e saj pozitive drejtprdrejt n kompani. Madhsia e biznesit
sht nj tjetr faktor q n pothuajse t gjitha sektort me rritjen e saj vihet re nj
rritje e prfitueshmris. Sektori tregtar sht ai q ndikohet m shum nga ky
variabl.
24

KAPITULLI II: PERCEPTIMI I INVESTIMIT N TEKNOLOGJI

DHE MADHSIS S FIRMS NGA KOMPANITE N TIRAN
II.1. Situata aktuale n Shqipri
N shekullin e 21-t zhvillimet m t reja t teknologjis na kan sjell shum m
pran ndryshimeve q ndodhin n pjest e tjera t planetit dhe gjrave t reja q po
krijohen e q po i japin tjetr form planetit dhe mnyrs s jetess. Populli shqiptar
nuk ngelet pas popujve t tjer n aspektin e njohurive dhe aftsive pr tu integruar
me teknologjit e reja. Ishim ndr t parat shtete t Europs q prezantuam
teknologjin High Definition t televizioneve, por pas asaj periudhe u vonuam me
futjen e tekonologjis 3D t televizorve apo 4G t telefonis celulare. Bashkimi
Europian dhe institucionet e tij prkatse kan filluar kt vit q t shprndajn dhe t
akordojn fonde me shuma marramendse pr krkime n fushn e teknologjive t
ndryshme. (Qafa, 2014)
Draytools sht nj kompani e re n fushn e teknologjis s informacionit q
zhvillon programe n BaaS, q njihet si fusha ruatjtes n re (cloud). Me risit e saj
kjo kompani serbe ka arritur t ket akses tek Fondi i Inovacionit t Ndrmarrjeve
(ENIF) dhe nprmjet ENIF ata jan t fokusuar n financimin e kompanive t
teknologjis n Ballkan n misionin e tyre pr t ndryshuar botn. Edhe start-up-et
shqiptare q operojn n fushn e teknologjis mund t ken akses n kto fonde, t
cilat u prezantuan edhe n Tiran. Kto investime kan pr qllim pr t nxitur
zgjerimin ndrkombtar t biznesit dhe rritjen e bizneseve t reja start-up. (Revista
Monitor, 2016)
Prfaqsues t kompanive n industrin minerare kan treguar q investime
jashtzakonisht t rndsishme kan ndodhur n kto vite, fal edhe kontributit t disa
kompanive shum serioze. Firmat po kryejn investime me rndsi n fushn
teknologjike, hapja e pusit t thellsis n Bulqiz, i cili po synon shtresa t reja
kromi, me cilsi dhe sa m t lart. Sasia e prodhuar n vend sht rritur dhe bashk
me t edhe eksporti i ferrokromit. (Agolli, 2016)
Investimi m i madh q do t bht n vendin ton sht ndrtimi i gazsjellsit
Transadriatik (TAP). Shqipria do t marr 1 miliard dollar investime pr tre vitet e
ardhshme. Sipas (Idarov, 2014) dshira dhe strategjia sht q n kt investim t
angazhojn sa m shum kompani shqiptare q t jet e mundur dhe pr kt i
25

mirkuptojn plotsisht pritshmrit e qeveris Shqiptare. Megjithat, n disa punime

mund t ket kufizime pr kompanite vendase, q lidhen me teknologjin e lart q
krkohet. Por pr ato pun t cilat nuk krkojn teknologji komplekse, strategjia do t
jet kontraktimi plotsisht tek kompanit vendase. Prfitimi m i madh sht merr
Shqipria sht t bhet antar i nj projekti paneuropian. Do t krijohen vende t reja
pune, do t ket kontrata pr bizneset shqiptare dhe kompanit vendase do t
prfitojn njohuri teknologjike duke marr pjes n projekte kaq gjigande.
Ndikimi i teknologjis prek edhe fushn e sportit. Pjesmarrja n Euro2016, aktivitet
ku marrin pjes kombtaret m t mira t Europs, e ka shtyr stafin teknik t
prfaqsueses ton kuqezi t prdor pr her t par teknologjin n seancat
strvitore. sht nj sistem q prdor GPS-in satelitor pr t monitoruar lojtart n
fush. Prdoret n do seanc strvitore n mnyr q n fund t dits t kt nj
situat m t plot t puns s lojtarit. T dhnat q dalin nga sistemi GPS i japin nj
ide prgatitsit atletik dhe ndihmsit t tij pr mnyrn sesi do t zhvillohet stervitja e
rradhs. (Top Channel, 2016)
II.2. Perceptimet e bizneseve mbi teknologjin dhe madhsin e firms

II.2.1. Tendenca investuese
Pr t studiuar n mnyr m t detajuar lidhjen e kompanis me investimin n
teknologji dhe ndikimin e madhsis s firms n prformancn financiare u ndrtua
nj pyetsor i drejtuar 600 kompanive t Tirans nprmjet adresave t e-mailit.
Kompanit Shqiptare kan nj norm t ult prgjigjeje nprmjet posts elektronike,
duke e reflektuar kt edhe n pytsorin e ktij studimi. N trsi u plotsuan 161
pyetsor, nga ku 12 prej tyre jan t pavlefshme pr arsye t mosplotsimit t fushave
t nevojshme t pytsorit, ndrsa 4 prej tyre do t merren n studim pavarsisht
mosplotsimit trsor t tij pr shkak t rndsis q kan pyetjet e plotsuar n
analiz.
N studim jan marr 149 kompani nga ku 46 jan t vogla, 52 t mesme dhe 63 t
mdha. Sektori i shrbimit sht m ndikuesi me 40.3% t numrit total t kompanive,
duke u pasuar nga ai tregtar me 20.1%, prodhimit 17.4%, t tjera 10.1%, farmaceutike
6.7% dhe 5.4% nga institucionet financiare. Pra, nj studim m i detajuar nprmjet
ktij pyetsori mund t bht pr sektorin e shrbimit, tregtar dhe t prodhimit dhe
26

duke qn m pak prgjithsues pr sektort e tjer. N kompanit t cilat kan

zgjedhur mundsin tjetr pr sektorin ku operojn ndrtim, OJF, etj. Pjesa m e
madhe e kompanive, 94 prej tyre jan prgjigjur q kan investuar n teknologji,
ndrsa 62 nuk kan investuar, dhe pjesa e mbetur prej 5 kompanive nuk kan dashur
t japin kt informacion. Pr t analizuar m me detaje se n cilin sektor sht
investuar m s shumti n teknologji, u ndrtua nprmjet tabels Pivot nj organizim
i t dhnave. Rezultoi q n t gjith sektort dominoi investimi n teknologji ndaj t
kundrts. Sektori i cili ka investuar m shum n prqindje sht farmaceutika, por
kjo mund t ndodh pr shkak se numri i kompaniv t marra shqyrtim sht i
vogl. M pas n sektorin e shrbimit sht investimi n i madh drejt teknologjis,
duke u ndjekur nga prodhimi dhe tregtia.
Investimi n teknologji sipas sektorve

80
70
60
50
40
30
20
10
0
Farmaceutike Institucion
Financiar
Jo
Prodhim
Sherbim
Nuk dua t prgjigjem
Tjetr
Tregti
Po

Figura 2-1 Investimi n teknologji sipas sektorve bazuar n pyetsorin n aneksin Nr.1.
Tabela 2-1 Prgjigjet e kompanive n prqindje mbi totalin e prgjigjeve mbi pyetjen Ka kryer
kompania investime n fushn teknologjike?.
SEKTORI
Farmaceutike
Institucion Financiar
Prodhim
Sherbim
Tjetr
Tregti
Jo
20%
44%
32%
38%
29%
50%
Nuk dua t
prgjigjem
10%
11%
7%
0%
14%
0%
Po
70%
44%
61%
62%
57%
50%
27

N kompanit e Tirans t marra n studim nprmjet pyetsorit, rezultoi q pjesa m

e madhe e tyre investonte n makineri dhe pajisje n varsi t aktivitetit, duke u
ndjekur nga sistemet apo rrjetet kompjuterike dhe programet financiare.
Si vihet re edhe nga grafiku i mposhtm, n sektorin farmaceutik investimet
fokusohen n sistemet e siguris, dhe kjo vjen pr shkak t natyrs s puns.
Farmaceutika shpreh nj ndikim pozitiv n performancn financiare nga kto
investike nga ku vetm 29% nuk ka dhn ndikim n kompani, ndrsa prkatsisht ka
ndikuar n rritje dhe rritje t leht me 57% dhe 14%. N institucionet financiare pjesa
m e madhe investojn tek programet financiare, duke u pasuar nga sistemet dhe
rrjetet kompjuterike ku jan baz pr aktivitetin e tyre duke marr si shmbull nj
banke. Kto investime kan ndikuar me 75% n rritje t prfitueshmris dhe 25% n
nj rritje t vogl t saj.
Cili sht sektori i teknologjis ku kompania juaj ka

investuar m s shumti?
Makineri dhe pajisje
prodhimi/shrbimi
Sisteme /Rrjete kompjuterike
9%
7%
Sisteme sigurie
38%
16%
Programe financiare
Web
9%
21%
Tjetr (ju lutemi, prcaktoni)

Figura 2-2 Sektort e teknologjis ku kan investuar m shum kompanit n Tiran.
N sektorin e prodhimit investohet n makineri dhe pajisje prodhimi, por edhe

programe financiare t cilat ndihmojn n nj ecuri dhe kontroll maksimal t proesit
prodhues duke nisur nga lnda e par e deri tek produkti prfundimtar. Sektori i
prodhimit shfaq 19% nj rritje t fitimeve, 69% nj rritje t leht dhe 13%
prkeqsim t performancs financiare. Nga analiza m t detajuara u kuptua q kjo
gj ndodh pr shkak t vlers s madhe t investimit t detyruar nga konkurenca, dhe
28

avancimet e shpejta teknologjike bjn q kjo vler t mos amortizohet n kohn e

prcaktuar. Gjithsesi, kompanit treguan q pas vitit t par prformanca e tyre
prmirsohet ndjeshm nga investimi.

Figura 2-3 Investimi n teknologji sipas sektorve n Tiran.
N sektorin e shrbimit ka nj ndarje m t barabart n fushat e teknologjis, por

duke u fokusuar tek makinerit dhe pajisjet; nga ku mund t prmend rastin e fastfood q investojn n makinerit e pjekjes s mishit apo skuqjes s patateve.
Kompanit e shrbimit investojn edhe n sisteme apo rrjete kompjuterike kur kto
kompani jan t shtrira n nj zon t madhe gjeografike dhe komunikimi midis tyre
bhet thelbsor, duke mos ln pas programet financiare t cilat se fundmi kan patur
krkes t lart pr shkak edhe t ndryshimeve ligjore. Pjesa m e madhe e tyre
ndikojn n performanc pozitive financiare, ndrsa vetm 5% shfaqin prfitueshmri
n rnie.
N sektort e tjera si ato t ndrtimit apo OJF, u vu re q investohet m s shumti n
sisteme dhe rrjete kompjuterike, dhe n specifikimet q bizneset kan br shihen
investime n mjete komunikimi, trajtim dhe ertifikim i burimeve njerzore lidhur me
makinerit dhe pjes specifike q lidhen me aktivitetin e ndryshm si pr shmbull
29

pjes avioni. N 75% t rasteve kto investime japin prfitueshmri n rritje, dhe
vetm 25% kan nj rezultat t kundrt i cili ndryshon n drejtimin pozitiv n vite.
Sektori tregtar investon m s teprmi n makineri dhe pajisje prodhimi dhe sisteme
sigurie. Nprmjet nj komunikimi elektronik me nj kompani tregtare u tentua t
kuptohet mnyra e tyre e funksionimit t biznesit dhe t investimeve, dhe u shpjegua
q ky sektor investimin n teknologji e ka t nevojshm kryesisht pr ruajtjen e mallit
dhe identifikimin e tij, dhe investon n mjete transporti n mnyr q drgesat t
bhen me kushtet m t mira. Kto investime ndikojn 56% n nj rritje t leht t
prfitueshmris dhe 31% n nj rritje m t ndjeshme t saj. Vetm 13% mendojn
q ky investim i shkakton rnie t performancs financiare, shpesh duke e konsideruar
at edhe si kosto, sidomos nga administratort apo zotruesit e firms.
N t gjitha bizneset e Tirans mund t themi se n 85.4% t rasteve investimi n
teknologji jep rezultat pozitiv, n 12.4% nuk jep ndikim dhe 2.2% mendojn q jep
nj rezultat negativ financiar. 55% e kompanive do t investojn n vitet e ardhshme
n teknologji, gj e cila l t kuptohet rndsin n vite t ktij investimi, 34% nuk
kan marr ende nj vendim, dhe 5% e dominuar nga kompanit tregtare nuk do t
investojn n t ardhmen n kt fush.
II.2.2. Arsyet e vendimit t investimit n teknologji
Kompanit investojn ose jo n teknologji pr arsye t ndryshme n varsi edhe t
sektorit ku operojn, por edhe n varsi t misionit t organizats. Pr t kuptuar pse
kompanit investojn n teknologji nprmjet prgjigjeve t pyetsorit mundohemi t
analizojm situatn. Nj mas prej 48.2% e kompanive t Tirans investojn n
fushn teknologjike duke patur si qllim rritjen e produktivitetit, dhe nga 38.8%
prkatsisht pr t ulur kohn e puns dhe pr t krijuar avantazh konkurues n treg.
Bizneset investojn m pak pr tu prshtatur me rregullat e vendosura nga qeveria,
dhe nj nivel t mesm pr shkak t avancimit teknologjik, prshtatjes me tregun,
zgjerimit t biznesit dhe uljes s kostove. Pr ta analizuar m me detaje kt aspekt u
ndan prgjigjet prkatse sipas sektorve, dhe rezultoi q sektori prodhues investonte
kryesisht q t ulte kostot e prodhimit dhe pr zgjerimin e biznesit; farmaceutika
kryesisht pr zgjerimin e biznesit dhe avancimin teknologjik (pra, daljen jasht
prdorimit t investimeve t mparshme); institucionet financiare kan si synim uljen
e kostove dhe krijimin e avantazheve konkuruese n treg pr shkak se produkti i tyre
30

sht pak i diferencueshm nga konkurenca; sektori i shrbimit ka pr qllim rritjen e

produktivitetit dhe prshtatjen me tregun (t treguar edhe m me detaje n fushn
tjetr); dhe sektori tregtar inveseton kryesisht pr tu prshtatur me tregun por edhe pr
shkak t zgjerimit, dhe pr kt t fundit investohet n rrjete dhe sisteme
kompjuterike.
Cilat kan qn arsyet e investimit n teknologji?
48.2%
38.8%
38.8%
31.8%
30.6%
24.7%
23.5%
31.8%
5.9%
4.7%

Figura 2-4 Arsyet q kan ndikuar n investimin n teknologji n kompanit e Tirans.
Arsyet e investimit n teknologji

Tjetr
Avancimi teknologjik
Zgjerim i biznesit
Prshtatja me rregullat e vendosura nga qeveria
Perceptim pozitiv i klientve pr kompanin nga
Krijimi i nj avantazhi konkurues
Prshtatja me tregun
Kursim i kohs s puns
Rritja e produktivitetit
Ulja e kostove
Farmaceutike
Prodhim
Sherbim
Tjetr
Tregti

Figura 2-5 Arsyet e investimit n teknologji sipas sektorve n prqindje.
31

Por jo t gjitha kompanit kan investuar n teknologji. 38.8% e tyre nuk kan
investuar dhe sht dashur t kuptohet se cilat kan qn arsyet q e kan shtyr nj
numr kaq t madh biznesesh t marrin kt vendim. 46.7% e kompanive apo 28 t
tilla kan menduar q investimi n teknologji ka nj ndikim t parndsishm n
ecurin e biznesit t tyre ndrsa 36.7% e kompanive, apo prkatsisht 22 prejt tyre
kan patur fonde t pamjaftueshme pr t investuar n teknologji. Sektori i cili vendos
m s shumti t mos investojn n fushn teknologjike pr shkak t ndikimit t
parndsishm n performancn financiare sht tregtia dhe farmaceutika.
Institucionet financiare, prodhimi, shrbimi por edhe n fushn tjetr vejm n dukje
q sht sektori i ndrtimit q preket m shum nga fondet e pamjaftueshme. M pak
por n nj nivel t ndjeshm preket sektori prodhues dhe farmaceutik nga konkurenca
n treg, e cila ndikon n cnim t prfitueshmris pr shkak t kostove t rritura duke
i detyruar bizneset t punojn me nj teknologji m t vjetruar.

Figura 2-6 Arsyet q ndikojn q kompanit t mos investojn n teknologji
Kompanit prballen do dit me informacione t ndryshme lidhur me investimin n

pajisje, makineri, sisteme apo mjete informacioni t reja dhe me vendimin pr ti
pranuar ose jo ato. Pr t kuptuar se cili sht burimi q kto kompani marrin pr baz
t investojn, bizneset u pyetn pr kt. Pjesa m e madhe e kompanive jan ndikuar
nga reklamimet e ndryshme q i ofrohen, ndrsa nj pjes e konsiderueshme nga
32

seminaret apo konferencat, por edhe nga ndryshimet teknologjike t bra nga
konkurenca pr t marr nj pjes m t madhe tregu.

Figura 2-7 Forma e informimit mbi teknologjin q ndikon n vendiminmarrjen pr t investuar.
II.2.3. Influenca e madhsis s firms

N literatur shprehet se me rritjen e madhsis s firms, performanca financiare ka
tendenc rritse. Kjo gj u vrtetua edhe nga modeli me 20 kompani t studiuara m
sipr. Por si mendojn bizneset? Ka ndikim madhsia? Dhe nse po, n cilin sektor ky
ndikim sht m i ndjeshm?
Sic e shohim edhe nga grafiku, kompanit e mdha kan prfitime m t larta sesa t
tjerat, duke u pasuar nga kompanit e mesme dhe t voglat. Gjithsesi, vihet re q n
kompanit e mesme t mos ket ndikim madhsia e firms. Tek sektori i shrbimit
madhsia mendohet t kt nj ndikim m t lart. Kjo shpjegohet me faktin se
kompanit m t fuqishme dhe me numrin m t madh t filialeve jan m t
besueshme nga klientt dhe kshtu vetgjenerojn fitim nga emri i mir i tyre. N kt
sektor ka nj numr t madh kompanish q mendojn q madhsia e tyre nuk
ndikon,dhe kto mendohet t jen firma q ofrojn shrbime m t veanta duke zn
nj pjes t tregut niche. Sektori tregtar dhe farmaceutika gjithashtu ndikohet
ndjeshm nga madhsia pr shkak t rrjeteve t shprndarjes q ata kan, duke i dhn
nj avantazh m t madh kompanive m t mdha.
33

Ndikimi i madhsis s kompanis n rezultatin financiar
E madhe
E mesme
Prfitime m t larta
Prfitime m t ulta
E vogl
Nuk ka ndikim

Figura 2-8 Ndikimi i madhsis s kompanis n prfitueshmri.
Ndikimi i madhsis s kompanis n rezultat

financiar
Tregti
Tjetr
Sherbim
Prodhim
Farmaceutike
Prfitime m t larta
Prfitime m t ulta
Nuk ka ndikim

Figura 2-9 Ndikimi i madhsis s kompanis tek prfitueshmria sipas sektorve.
Pr t analizuar m mir kt ndikim, dhe pr t prftuar rezultate sa m t sakta t

studimit, n pyetjet e tipit me renditje u shfaq pohimi Konkurentt prfitojn nga
kapaciteti i kompanis s tyre. 30% e kompanive ishin neutral lidhur me kt
prgjigjie, 27% ishin shum dakort, 25% ishin dakort dhe 18% mendonin t
kundrtn. Kjo pyetje mori pik t ponderuara 3.56 nga maksimalja 5, pra bizneset
mendojn q madhsia ndikon n prfitueshmri.
34

Kompanit mendojn me 3.84 pik nga 5 q duhet t bjn m shum investime

teknologjike n kompanit e tyre, dhe e prforcojn kt pohim duke i dhn 2.06
pik pohimit Investimi n teknologji nuk do i sillte prfitime shtes kompanis. Pr
punonjsit ndryshimi i teknologjis ka nj negativ n efekt neutral, por kjo ndikon pak
n
kompani.
Pohimi
me
pikt
larta
ishte
Klientt
vlersojn
produktet/shrbimet e krijuara me teknologjin e fundit me 4.05 nga 5 pik. Kjo

tregon q kompani q kan t bejn drejprdrejt me klientin, sidomos n sektorin e
shrbimit dhe tregtis kan nj ndikim m t lart nga investimi n teknologji.
Gjithashtu, kompani me fonde t pamjaftueshme kan ndikuar n nj rritje t
pikzimit t pohimit sht e vshtir t investosh n teknologji me 3.43 pik nga 5.
Pra, kompanit pavarsisht nevojs q kan pr investime, e kan t pamundur ta
bjn kt pr arsye fondesh, informacione apo vshtirsish t tjera t specifikuara n
fushn tjetr si ather kur ndikimet ligjore frenojn biznesin, kur teknologjia gjendet
tek blersi apo edhe kur nuk sht vendosur n objektivat e kompanis.
35

PRFUNDIME DHE REKOMANDIME

Teknologjia ka marr nj vmndje t madhe vitet e fundit si nga kompanit ashtu
edhe nga studiuesit. Madhsia e kompanis mund t ndikoj n vendimet q duhet t
merren mbi ecurin e firms. Nga rezultatet e modelit panel t ndrtuar me 20
kompani t 5 sektorve t ndryshm, mendohet t jet nj lidhje pozitive midis
madhsis s kompanis dhe performancs financiare t saj, rezultat i cili mbshtetet
nga pyetsori i zhvilluar por gjithashtu edhe nga studimet e (Hall & Weiss, 1967).
Sektori m i ndikuar nga madhsia sht sektori tregtar dhe i prodhimit duke u pasuar
nga ai i shrbimit, pr t cilt edhe (Becker-Blease, Kaen, Etebari, & Baumann, 2010)
ka nxjerr t njjtin rezultat. Pr farmaceutikn dhe sektorin financiar mund t themi
t njjtn gj, q jan t ndikuar lehtsisht pozitivisht nga madhsia e biznesit. Pr
firmat e mesme kjo lidhje zbehet duke e br m t pandjeshme madhsin e firms
lidhur me prfitueshmrin.
Investimi n teknologji mendohet q ndikon m s shumti n sektorin e shrbimit, pr
shkak t efektit t menjhershm q jep, duke u vrtetuar edhe nga modeli i ndrtuar.
Ky sektor fokusohet tek investimi n makineri dhe pajisje dhe rrjetet kompjuterike,
duke shfaqur n 95% t rasteve rritje t prformancs financiare. Sektori i prodhimit
n 88% t rasteve shfaq rezultate pozitive n prfitueshmri nga investimet kryesisht
n makineri dhe pajisje pr arsye t uljes s kostove, rritjes s produktivitetit apo
zgjerimit t biznesit. Tek kompanit prodhuese rezultatet pozitive shfaqen pas vitit t
dyt t implementimit t teknologjis si tregohet edhe n studimin e (Liu, Miao, &
Li, 2008).
Ne sektorin farmaceutik lidhja midis investimit n teknologji dhe prfitueshmris
shfaqet e paqart nga modeli, dhe rezultatet e pyetsorit nuk mund t japin nj
konkluzion t qart pr shkak t numrit t vogl t kampionit i cili ka plotsuar
pyetsorin. Gjithsesi, vihet re q n kt sektor bhen kryesisht investime n sisteme
sigurie dhe programe financiare pr shkak t perceptimit pozitiv nga klientt por edhe
zgjerimit t kompanis. Institucionet Financiare analizuar nga bilancet vihet re t ken
nj raport negativ me prfitueshmrin, duke investuar m s shumti n rrjete dhe
sisteme kompjuterike pr shkak t krijimit t nj avantazhi konkurues n treg duke
qn se produkti i tyre sht pak i diferencuar. Nga anketimi, vihet re q
36

administratort e institucioneve financiare e konsiderojn shum pozitive investimin

n teknologji duke thn n 75% q ky investim ndikon shum pozitivisht n
prfitueshmrin e kompanis. Kto lidhje i vrteton edhe (Belderbos, Faems, Leten,
& Looy, 2009) n studimin e tyre.
Investimi n teknologji n sektorin tregtar ndahej n dy kndvshtrime t ndryshme:
ata q
e mendonin q ndikon pozitivsht n prformanc financiare dhe ata q
mendojn q nuk ka ndikim, madje shpesh mund t shfaqet si kosto e shtuar n 13%
t rasteve. Ky sektor kur kalon disa stade t madhsis s kompanis, krkon t
investoj n makineri dhe pajisje, dhe sisteme sigurie n mnyr q t siguroj nj
pozicion t konsoliduar n treg, apo edhe t zgjeroj shtrirjen e biznesit. Bazuar n
analizn Panel, tregtia ndikohet pozitivisht nga investimi n fushn teknologjike.
Kompanit t cilat nuk investojn n fushn teknologjike arsyetojn se ky vendim
merret kryesisht pr shkak t ndikimit t parndsishm n t ardhurat e kompanis,
por n nj pjes t madhe t rasteve pr shkak t fondeve t pamjaftueshme. N
prgjithsi kompanit investojn n teknologji pr rritjen e produktivitetit, kursimin e
kohs s puns dhe krijimin e nj avantazhi konkurues n treg.
Si prfundim, mund t themi q nisur nga studimi ekonometrik i grshetuar me
analizn cilsore t pyetsorit, investimi n teknologji dhe madhsia e kompanis
kan nj ndikim t ndjeshm pozitiv n prmirsimin e performancs financiare t
kompanis. Rekomadohet q ky studim t zhvillohet m tej me nj grup m t madh
biznesesh.
37

REFERENCA
The relationship between firm size and profitability indicators of sustainable capital
structure of listed companies in tehran stock exchange2015Indian Journal of
Fundamental and Applied Life Sciences5029-5041
7th Infocom AlbaniaConference Overview
Analysis And Measurement Of The Impact Of Information Technology Investments
On Performance In Mexican Companies: Development Of A Model To
Manage The Processes, Projects And Information Technology Infrastructure
And Its Impact On Profitability2007International Business & Economics
Research Journal75-88
Concentration and Profitability of Small Manufacturing Corporations1970Quarterly
Review of Economics and Business15-26
Do Auction Parameters Affect Buyer Surplus in E-Auctions for
Procurement?2007Production and Operations Management455-470
Dynamics of Investment and Firm Performance: Comparative evidence from
manufacturing industries2013Groupe de REcherche en Droit, Economie,
Gestion
Employees, firm size and profitability in U.S. manufacturing2010Investment
Management and Financial Innovations7-22
Enterprise resource planning systems: comparing firm performance of adopters and
nonadopters.2003International Journal of Accounting Information
Systems165-184
Entrepreneurial Risk, Investment,And Innovation2012Journal of Financial Eco287307
Financial Impact of Information Processing1996 Journal of MIS232-238
Firm Size and Productivity Differential: Theory and Evidence From A Panel Of US
Firms2001Journal of Economic Behavior and Organization269-293
Firm Size and Profitability1967The Review of Economics and Statistics319-331
Gul-e-Rana2011 Firm size, leverage and profitability: overriding impact of
accounting information systemBusiness and Management Review58-64
38

Information systems and firm's performance: The case of Malaysian small medium
enterprises.2010Canadian Center of Science and Education28-35
Information Technology and Economic Performance: A Critical Review of Empirical
Evidence2003ACM Computing Surveys1-28
INSTAT2015Regjistri i ndrmarrjeve 2015TiranINSTAT
Intra-Industry Profitability Differences in US Manufacturing: 1953-19831989Journal
of Industrial Economics337-357
2016Investimet n minierat shqiptare Voice of Amerika
Investment In Information Systems And The Financial Performance of the
Firm.1995Information & Man143-163
IT Assets, Organizational Capabilities,and Firm Performance: How Resource
Allocations and Organizational Differences Explain Performance
Variation.2007Organization Science763-780
Localized Product Innovation: The Role of Proximity in the Lancastrian Product
Space.2004Information Eco. and Policy J.255-274
Organizational Performance and Information Technology Investment Intensity in the
Insurance Industry1991Organization Science263-295
Organizational Structure And Innovation Revisited: From Organic to Ambidextrous
Structure2012Handbook of Organizational Creativity483-512
Productivity, Business Profitability, and Consumer Surplus: Three Different Measures
of Information Technology Value.1996MIS Quarterly121-142
Profitability and size of firm1963(Institute of Business and Economic Research
2008Resurrecting the Size Effect:Firm Size, Profitability Shocks, and Expected Stock
ReturnsOhio College of Business, Ohio State University
Review: Information Technology and Organizational Performance: An Integrative
Model of IT Business Value.2004MIS Quarterly283-322
Revista Monitor2016Startup-et shqiptare n teknologji, akses n fondet e dedikuara
pr BallkaninTiranMonitor
TAP, 1 mld dollar investime n Shqipri.
39

Technological activities and their impact on the financial performance of the firm:
Exploitation and exploration within and between firms.2009Faculty of
Business and Economics
Technology Investment and Business Performance.1997Jounal of Communications of
the Acm89-97
Technology-Related Factors As Determinants of Export Potential of Nigerian
Manufacturing Firms2012 Structural Change and Economic Dynamics487503
2015The Effects of Technological Changes on Business Environment
The financial impacts of enterprise resource planning implementations.
2001International Journal of Accounting Information Systems271-294
The financial performance effects of IT-based supply chain management systems in
manufacturing firms.2007Journal of Operations Management806-824
The Impact of Technology on Product Design, Productivity, and Profits: A Duopoly
Model of Price-Quality Competition2004Proceedings of the 37th Hawaii
International Conference on System Sciences
The impacts of enterprise resource planning systems on firm performance: an
empirical analysis of Chinese chemical firms.2008IFIP International
Federation for Information Processing579-587
The Missing Link: Technology, Investment and Productivity2013The Review of
Economics and Statistics300-313
The Relationship between Computerization and Performance: A Strategy for
Maximizing Economic Benefits of Computerization1983Information and
Management171-181
The relationship between investment in Information Technology and firm
Performance: a study of the valve manufacturing sector1992Center for
Information Systems Research1-53
The Relationships Between Technological Investment, Firm Size, Firm Age and The
Growth Rate of Innovational Performance2013ScienceDirect590-599
40

Top Channel2016Strvitje me GPS, futbollistve u monitorohet do lvizjeTop

Channel
2014Tregu i munguar i teknologjis Tiran Shekulli
Which Came First, IT or Productivity? The Virtuous Cycle of Investment and Use in
Enterprise Systems2006Proceedings of the 27th International Conference on
Information Systems1819-1840MilwaukeeWI,
Workspace2016Investing in new technology - right for my business?Workspace
Zehir, Cemal; Muceldili, Busra; Akyuz, Bulent; Celep, Ali2010The impact of
information technology investments on firm performance in national and
multinational companies Journal of Global Strategic Management143-154
41

ANEKSE
Aneksi Nr. 1 Pyetsori i ndrtuar mbi kompanit e Tirans 3
Linku i pyetsorit: https://www.surveymonkey.com/r/askifterimshf
42

43

44

45

46
Viti
2011
2012
2013
2014
2015
2011
2012
2013
2014
2015
2011
2012
2013
2014
2015
2011
2012
2013
2014
2015
2011
2012
2013
2014
2015
2011
2012
2013
2014
2015
2011
2012
2013
2014
2015
Kompania
158,416
126,733
101,386
81,109
64,887
154,454,370
613,755,966
580,056,553
187,461,694
175,502,286
107,286
907,736
1,861,736
2,488,209
2,488,209
47,378
40,271
309,988
278,989
265,040
951,780
4,584,282
3,698,527
2,964,067
2,379,513
492,800
394,150
315,536
252,159
252,159
1,800,000
1,620,000
1,555,200
1,356,000
1,256,000
Investime ne makineri dhe

pajisje
20,473,088
21,596,792
22,876,645
23,509,956
24,832,391
1,127,452,847
1,388,659,383
1,509,139,458
1,649,929,751
2,859,216,722
28,315,175
34,298,758
36,024,009
23,092,479
23,079,127
10,688,468
14,790,138
18,472,252
19,061,093
20,257,875
6,581,523
13,253,695
11,776,489
8,949,581
9,224,132
3,752,840
4,578,158
4,703,838
2,997,954
2,643,048
11,416,850
7,134,659
9,681,311
9,099,107
11,303,603
Totali i aktiveve
10,667,706
13,019,329
14,407,309
15,949,261
18,416,005
1,032,722,649
1,235,215,693
1,404,562,060
1,554,058,802
1,739,386,940
9,805,600
13,556,170
15,453,781
18,090,989
19,168,842
10,480,947
13,302,432
15,769,968
18,794,102
20,168,963
5,663,718
6,330,683
8,314,865
8,717,480
9,018,416
819,036
1,483,659
1,823,151
2,225,165
1,893,509
1,166,860
1,078,941
165,498
907,805
1,491,342
Totali i Kapitalit
1,451,745
2,351,623
1,388,061
1,541,871
2,466,745
132,227,512
202,493,043
169,346,366
149,496,742
185,328,137
1,000,395
3,750,570
1,897,611
2,637,208
1,077,853
1,757,755
2,821,485
3,289,021
6,313,155
1,374,861
3,184,501
3,146,182
1,984,182
2,386,797
2,687,734
423,000
664,623
339,492
402,014
331,656
1,177,233
4,161
53,097
742,307
583,537
Fitimi/ Humbja neto
Shitjet
15,615,701
20,645,194
17,798,326
17,434,313
32,587,110
834,177,476
857,021,600
950,298,304
1,084,933,830
1,011,353,479
38,769,264
21,223,729
13,237,835
19,378,726
18,745,288
20,981,799
26,265,345
30,381,264
30,596,148
27,318,314
9,479,580
13,514,383
15,020,167
13,073,000
10,685,607
3,849,650
7,405,050
3,447,645
2,633,475
1,865,112
29,690,543
7,832,940
5,147,083
8,384,178
8,356,700
=ROA
7.09%
10.89%
6.07%
6.56%
9.93%
11.73%
14.58%
11.22%
9.06%
6.48%
3.53%
10.94%
5.27%
11.42%
4.67%
16.45%
19.08%
17.81%
33.12%
6.79%
48.39%
23.74%
16.85%
26.67%
29.14%
11.27%
14.52%
7.22%
13.41%
12.55%
10.31%
0.06%
0.55%
8.16%
5.16%
INVEST
1.49%
0.97%
0.70%
0.51%
0.35%
14.96%
49.69%
41.30%
12.06%
10.09%
1.09%
6.70%
12.05%
13.75%
12.98%
0.45%
0.30%
1.97%
1.48%
1.31%
16.80%
72.41%
44.48%
34.00%
26.39%
60.17%
26.57%
17.31%
11.33%
13.32%
154.26%
150.15%
939.71%
149.37%
84.22%
MADHESIA
7.194
7.315
7.250
7.241
7.513
8.921
8.933
8.978
9.035
9.005
7.588
7.327
7.122
7.287
7.273
7.322
7.419
7.483
7.486
7.436
6.977
7.131
7.177
7.116
7.029
6.585
6.870
6.538
6.421
6.271
7.473
6.894
6.712
6.923
6.922
T dhnat jan marr nga bilancet e kompanive n QKR. Emrat e kompanive jan konfidenciale.

Aneksi Nr. 2 T dhnat e kompanive pr periudhn 2010-20154.
47

Viti
2011
2012
2013
2014
2015
2011
2012
2013
2014
2015
2011
2012
2013
2014
2015
2011
2012
2013
2014
2015
2011
2012
2013
2014
2015
2011
2012
2013
2014
2015
Kompania
10
11
12
13

pajisje
11,374,149.00
11,374,149
11,525,949
17,640,110
18,340,400
8,165,159
7,287,002
8,577,008
3,031,077
10,739,476
10,889,072
20,856,837
25,169,003
20,157,502
822,381
676,362
752,806
598,430
478,745
1,764,374,078
1,796,893,802
1,763,326,125
1,716,745,000
1,725,076,000
255,022
204,018
163,214
327,904
425,805
Totali i aktiveve
4,096,694,015
4,435,332,316
5,160,137,176
5,562,944,160
5,941,970,284
152,734,938
211,785,198
424,055,323
369,171,155
349,964,395
42,076,155
40,484,504
46,043,972
46,124,237
44,322,793
115,332,802
130,584,781
140,207,461
146,720,262
154,378,907
3,323,392,162
3,599,061,067
3,442,753,988
3,357,239,000
3,410,233,000
87,091,878
111,700,670
137,695,914
173,859,150
205,536,697
Totali i Kapitalit
2,711,801,423
3,339,200,378
3,864,704,647
4,461,220,956
4,602,452,214
122,577,341
126,770,184
128,622,684
86,183,845
70,098,827
11,655,527
12,732,276
12,470,525
14,747,458
16,768,669
41,191,736
50,024,419
59,757,624
63,509,244
67,726,207
1,101,741,674
1,075,551,438
1,030,535,507
862,129,000
758,917,000
72,145,777
83,579,836
100,735,738
119,423,997
205,536,697
Fitimi/ Humbja neto

155,125,922
632,398,954
521,504,268
642,516,309
435,231,258
11,543,888
4,192,843
1,892,501
(10,206,282)
(16,085,016)
1,384,786
1,076,749
1,083,730
1,260,139
2,021,211
18,928,472
8,832,683
9,733,206
3,751,620
4,216,963
(53,623,037)
(26,190,236)
(45,015,931)
(168,407,000)
(103,211,000)
7,249,631
11,434,059
17,155,902
18,688,259
14,792,816
Shitjet
339,271,497
302,970,612
314,825,134
333,461,774
383,227,650
77,911,718
69,756,864
62,468,723
30,192,011
12,664,480
29,350,519
24,017,178
25,136,690
24,284,075
33,578,376
106,599,237
74,381,385
74,801,620
79,066,556
87,682,695
722,865,826
688,561,669
1,038,581,045
1,297,672,000
1,292,049,000
284,121,967
205,057,980
331,232,680
336,428,253
375,196,630
=ROA
3.79%
14.26%
10.11%
11.55%
7.32%
7.56%
1.98%
0.45%
-2.76%
-4.60%
3.29%
2.66%
2.35%
2.73%
4.56%
16.41%
6.76%
6.94%
2.56%
2.73%
-1.61%
-0.73%
-1.31%
-5.02%
-3.03%
8.32%
10.24%
12.46%
10.75%
7.20%
INVEST
0.42%
0.34%
0.30%
0.40%
0.40%
6.66%
5.75%
6.67%
3.52%
0.00%
92.14%
85.52%
167.25%
170.67%
120.21%
2.00%
1.35%
1.26%
0.94%
0.71%
160.14%
167.07%
171.11%
199.13%
227.31%
0.35%
0.24%
0.16%
0.27%
0.21%
MADHESIA
8.531
8.481
8.498
8.523
8.583
7.892
7.844
7.796
7.480
7.103
7.468
7.381
7.400
7.385
7.526
8.028
7.871
7.874
7.898
7.943
8.859
8.838
9.016
9.113
9.111
8.454
8.312
8.520
8.527
8.574
48

Viti
2011
2012
2013
2014
2015
2011
2012
2013
2014
2015
2011
2012
2013
2014
2015
2011
2012
2013
2014
2015
2011
2012
2013
2014
2015
2011
2012
2013
2014
2015
2011
2012
2013
2014
2015
Kompania
14
15
16
17
18
19
20

pajisje
14,450,442
13,466,864
28,446,889
10,560,025
16,780,635
6,752,127
17,216,955
16,248,403
22,083,381
21,347,365
8,532,915
9,874,905
9,084,677
7,742,181
6,193,745
904,218
768,585
653,290
2,175,013
1,957,512
9,540,909
11,326,320
8,253,642
9,762,412
3,809,929
7,688,935
6,600,935
7,308,940
7,930,669
8,410,992
2,348,929
2,331,612
2,317,758
2,306,675
2,297,809
Totali i aktiveve
281,523,945
331,876,303
370,553,155
380,292,123
429,878,949
548,290,251
777,161,954
480,605,266
354,279,818
688,795,256
12,453,258
14,468,253
15,691,672
14,031,708
11,344,510
42,808,126
40,809,763
55,020,345
64,983,178
61,443,188
528,382,968
316,953,733
265,604,621
202,754,383
130,292,366
72,149,360
73,840,025
98,121,253
125,406,730
121,257,694
1,046,983,107
1,059,590,554
1,066,998,239
1,083,131,563
1,094,114,445
Totali i Kapitalit
222,258,145
293,674,239
318,020,248
352,152,544
386,585,980
245,835,396
156,700,019
204,037,476
74,476,710
180,434,175
10,368,245
14,468,253
19,706,351
17,646,552
22,996,063
13,372,596
14,821,865
16,194,318
18,256,988
19,869,625
272,500,956
214,349,067
201,520,469
84,571,119
86,202,136
50,673,600
65,490,019
75,361,258
85,365,502
90,550,049
82,435,650
76,800,608
71,285,845
70,233,486
70,461,910
Fitimi/ Humbja neto

109,455,713
71,416,094
24,346,009
44,492,295
36,346,436
171,695,396
63,418,824
111,457,936
7,076,710
113,034,175
(1,801,160)
(1,501,610)
(1,304,741)
(940,201)
650,489
1,048,961
1,449,269
1,372,453
2,062,670
1,612,637
59,967,776
49,634,858
(12,828,598)
(5,823,423)
1,631,017
13,098,017
14,816,419
9,871,239
10,003,244
5,185,547
3,059,801
(5,635,042)
(5,514,763)
(1,052,359)
228,424
Shitjet
189,489,409
210,592,617
233,586,161
385,537,262
446,657,968
1,809,007,992
2,137,708,200
2,028,131,249
1,841,984,116
2,876,170,950
985,253
1,161,342
9,504,425
19,282,967
23,953,134
20,548,556
26,957,963
26,632,930
40,903,605
35,456,344
361,487,793
35,513,654
127,922,452
12,050,204
33,094,820
106,602,067
120,679,668
110,300,395
101,140,030
91,746,959
126,017,681
7,476,895
7,870,154
12,678,623
9,174,812
=ROA
38.88%
21.52%
6.57%
11.70%
8.46%
31.31%
8.16%
23.19%
2.00%
16.41%
-14.46%
-10.38%
-8.31%
-6.70%
5.73%
2.45%
3.55%
2.49%
3.17%
2.62%
11.35%
15.66%
-4.83%
-2.87%
1.25%
18.15%
20.07%
10.06%
7.98%
4.28%
0.29%
-0.53%
-0.52%
-0.10%
0.02%
INVEST
6.50%
4.59%
8.94%
3.00%
4.34%
2.75%
10.99%
7.96%
29.65%
11.83%
82.30%
68.25%
46.10%
43.87%
26.93%
6.76%
5.19%
4.03%
11.91%
9.85%
3.50%
5.28%
4.10%
11.54%
4.42%
15.17%
10.08%
9.70%
9.29%
9.29%
2.85%
3.04%
3.25%
3.28%
3.26%
MADHESIA
8.278
8.323
8.368
8.586
8.650
9.257
9.330
9.307
9.265
9.459
5.994
6.065
6.978
7.285
7.379
7.313
7.431
7.425
7.612
7.550
8.558
7.550
8.107
7.081
7.520
8.028
8.082
8.043
8.005
7.963
8.100
6.874
6.896
7.103
6.963
49
Ndikimi i investimit n teknologji dhe madhsis s firms tek

performanca financiare e kompanive n Tiran.
Arba SKIFTERI
Tiran, 2016
UNIVERSITETI I TIRANS
FAKULTETI I EKONOMIS
DEPARTAMENTI I FINANCS
Ndikimi i investimit n teknologji dhe

madhsis s firms tek performanca
Punoi:
Udhheqs shkencor:
Arba SKIFTERI
Prof. Asoc. Dorina KRIPA/GORICA

Ndikimi I Investimit Në Teknologji Dhe Madhësisë Së Firmës Tek Performanca Financiare e Kompanive Në Tiranë.

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Ndikimi I Investimit Në Teknologji Dhe Madhësisë Së Firmës Tek Performanca Financiare e Kompanive Në Tiranë.

Uploaded by

Copyright:

Ndikimi i investimit n teknologji dhe madhsis s firms tek

performanca financiare e kompanive n Tiran.

Ndikimi i investimit n teknologji dhe

Prof. Asoc. Dorina KRIPA/GORICA

Ndikimi i investimit n teknologji dhe madhsis s

Master Shkencor n Financ

Copyright Arba Skifteri, 2016

Ndikimi i investimit n teknologji dhe madhsis s

Master Shkencor n Financ

Teknologjia po ecn me hapa t shpejt dhe ndikimin m t madh mendohet q ta ket

Ndikimi i investimit n teknologji dhe madhsis s

Master Shkencor n Financ

FALENDERIME DHE DEDIKIME

Ndikimi i investimit n teknologji dhe madhsis s

Master Shkencor n Financ

MADHSIS S FIRMS NGA KOMPANITE N TIRAN ................................. 25

Ndikimi i investimit n teknologji dhe madhsis s

Master Shkencor n Financ

Tabela 1-1 Lidhja midis investimit n teknologji dhe madhsis me prfitueshmris

Aneksi Nr. 1 Pyetsori i ndrtuar mbi kompanit e Tirans ...................................... 42

Figura 2-1 Investimi n teknologji sipas sektorve bazuar n pyetsorin n aneksin

Ndikimi i investimit n teknologji dhe madhsis s

Master Shkencor n Financ

Ndikimi i investimit n teknologji dhe madhsis s

Master Shkencor n Financ

Ndikimi i investimit n teknologji dhe madhsis s

Master Shkencor n Financ

Ndikimi i investimit n teknologji dhe madhsis s

Master Shkencor n Financ

Marrdhnia e investimit n teknologji me performancn financiare

Ndikimi i investimit n teknologji dhe madhsis s

Master Shkencor n Financ

rritur t ardhurat. Kto autor supozuan se teknologjia ku sht investuar prdoret n

Ndikimi i investimit n teknologji dhe madhsis s

Master Shkencor n Financ

mundur t konkurojn n tregjet globale. (Martnez & Kuri, 2007) kan br nj

Ndikimi i investimit n teknologji dhe madhsis s

Master Shkencor n Financ

Ndikimi i investimit n teknologji dhe madhsis s

Master Shkencor n Financ

Marrdhnia midis madhsis s firms dhe performancs financiare

Ndikimi i investimit n teknologji dhe madhsis s

Master Shkencor n Financ

lidhja e madhsis s firms me prfitueshmrin n industrin prodhuese pr nj

prllogaritet nprmjet raportit t

Ndikimi i investimit n teknologji dhe madhsis s

Master Shkencor n Financ

Ndikimi i investimit n teknologji dhe madhsis s

Master Shkencor n Financ

Filozofia dhe strategjia e krkimit

Popullata dhe kampionimi

Sipas INSTAT n Rregjistrin e Ndrmarrjeve 2015, fq.9

Qndra Kombtare e Rregjistrimit

Ndikimi i investimit n teknologji dhe madhsis s

Master Shkencor n Financ

farmaceutik, financiar, prodhim, shrbim dhe tregtim, pr t analizuar t dhnat e

Ndikimi i investimit n teknologji dhe madhsis s

Master Shkencor n Financ

Ndikimi i investimit n teknologji dhe madhsis s

Master Shkencor n Financ

KAPITULLI I: ANALIZA E INVESTIMIT N TEKNOLOGJI

Ndikimi i investimit n teknologji dhe madhsis s

Master Shkencor n Financ

Ndikimi i investimit n teknologji dhe madhsis s

Master Shkencor n Financ

Mean dependent var