Programperancangkeluarga PDF

Modul Pengajar
Program Perancang Keluarga

Bahagian Pembangunan Kesihatan Keluarga
Kementerian Kesihatan Malaysia
Mac 2009
Kandungan
Penghargaan
Prakata
iv-v
vii
1.
Pengenalan
1-2
2.
Kaedah Pembelajaran
3-7
3.
Topik I
Pengenalan Kepada Program Perancang Keluarga
9-16
4.
Topik II
Panduan Kriteria Kelayakan Perubatan dan Soal

Jawab Amalan Penggunaan Kaedah Kontraseptif
17-27
5.
Topik III
Kaedah Semulajadi
29-43
6.
Topik IV
Kaedah Halangan
45-52
7.
Topik V
Kaedah Alat Dalam Rahim (ADR)
53-61
8.
Topik VI
Kaedah Hormonal PIL
63-80
9.
Topik VII Kaedah Hormonal SUNTIKAN
10.
Topik VIII Kaedah Hormonal IMPLAN
11.
Topik IX
Kaedah Sterilisasi
103-114
12.
Topik X
Motivasi dan Kaunseling
115-120
81-92
93-102
iv
Modul Pengajar
Penghargaan
Dr. Mymoon Alias
Timbalan Pengarah (Kesihatan Keluarga)
Dr. Zaleha bt Abd Hamid

Pakar Perubatan Kesihatan Awam Bahagian
Pembangunan Kesihatan Keluarga
Dr. Mohd Farouk Abdullah

Pakar Perunding Kanan Obstetrik & Ginekologi
Hospital Tengku Ampuan Rahimah
Klang, Selangor
Dr. Majdah bt Mohammad

Dr. A. Khalek Abd Rahman

Pakar Perubatan Keluarga
Klinik Kesihatan Benta
Kuala Lipis, Pahang
Dr. Rosliza bt Abd Manaf

Dr. Aza Miranda Abd Rahman

Pakar Perunding Kanan Obstetrik & Ginekologi
Hospital Sg. Buloh
Selangor
Pn. Ramlah Sharif

Pengajar Jururawat
Kolej Kejururawatan Port Dickson
Negeri Sembilan
Dr. Norraliza Md. Zain

Klinik Kesihatan Kuala Selangor
Pn Goh Bee How

Penyelia Jururawat
Pejabat Kesihatan Daerah Melaka Tengah
Dr. Zaiton bt Yahaya

Klinik Kesihatan Sandakan, Sabah
Pn. Noor Aini Karimon

Penyelia Jururawat Kesihatan
Pejabat Kesihatan Daerah Hulu Langat,
Selangor
Dr. Azah bt Abd Samad

Klinik Kesihatan Tanglin, Kuala Lumpur
Dr. Irmi Zarina Ismail
Klinik Kesihatan Durian Tunggal, Melaka
Pn. Zaiton Bee Hj. Anuar

Penyelia Jururawat Kesihatan
Pejabat Kesihatan Daerah Klang
Selangor
Pn. Radziah Idris
Ketua Jururawat Kesihatan
Pejabat Kesihatan Daerah Seremban
Negeri Sembilan
Modul Pengajar
Pn Radziah Idris
Ketua Jururawat,
Klinik Kesihatan Ampangan, Seremban
Pn Hasanah Hassan
Ketua Jururawat,
Pejabat Kesihatan Daerah Seremban
Pn Nur Akmar Razak
Ketua Jururawat
Institut Kesihatan Umum
Jalan Bangsar, Kuala Lumpur
Pn Faridah Mansor
Ketua Jururawat
Pn. Mageswary a/p Muniandy
Klinik Kesihatan Sendayan
Negeri Sembilan
Pn. Safrah Md. Jiwa
Klinik Kesihatan Meru, Selangor
Pn. Zaini Sulaiman
Klinik Kesihatan Ayer Keroh, Melaka
Pn. Sarimah Ibrahim

Jururawat Kesihatan
Klinik Kesihatan Kapar
Klang, Selangor
Pn. Norhayati Ahmad
Jururawat Kesihatan
Pn Ng Kim Foong
Penyelia Jururawat
Lembaga Penduduk dan Pembangunan
Keluarga Negara, Kuala Lumpur
Dr. Cheah Swee Neo
Pengarah Eksekutif (Memangku)
Persekutuan Persatuan Perancang Keluarga
Malaysia
Pn. Zuraida Kamaluddin
Ketua Jururawat
Klinik Lembaga Penduduk dan Pembangunan
Keluarga Negara, Melaka
Cik Lim Shiang Cheng
Pegawai Kesihatan Reproduktif,
Persekutuan Persatuan Perancang Keluarga
Malaysia
Pn. Suzana Jaafar

Jururawat Kesihatan
Klinik Kesihatan Ujong Pasir, Melaka
Pn. Zainun bt Yahaya

Penyelia Jururawat
Pn. Karmilawati Kamaruddin

Jururawat Kesihatan
Klinik Kesihatan Jinjang
Kuala Lumpur
Puan Siti Fatimah Shaee

Penyelia Jururawat
Modul Pengajar
vii
Prakata
Bagi meningkatkan lagi kualiti perkhidmatan
perancang keluarga, latihan yang berterusan
perlu diberikan kepada semua anggota
kesihatan yang terlibat. Bagi mencapai matlamat
tersebut, Modul Pengajar Program Perancang
Keluarga telah dihasilkan pada tahun 2001.
Selaras dengan perkembangan terkini bidang
perubatan Bahagian Pembangunan Kesihatan
Keluarga, Kementerian Kesihatan Malaysia telah
mengambil inisiatif untuk menyemak semula
dan mengemaskini modul tersebut.
Modul ini telah diadaptasi dari modul asal untuk
disesuaikan penggunaannya pada masa kini.
Ia mengandungi bahan-bahan mengajar bagi
memperbaiki, meningkat dan memperkukuhkan
prestasi anggota kesihatan dalam menyampaikan
perkhidmatan perancang keluarga yang berkualiti
dan efektif kepada klien yang memerlukan.
Penyediaan modul ini adalah hasil usaha
gigih dan kerjasama yang erat dari kalangan
Pakar Perubatan Keluarga, Pakar Obstetrik
& Ginekologi, Pakar Perubatan Kesihatan
Awam serta anggota kejururawatan yang
berpengalaman dari Kementerian Kesihatan
Malaysia, Lembaga Penduduk dan Pembangunan
Keluarga Negara dan Persekutuan Persatuan
Perancang Keluarga Malaysia.
Usaha ini amat dihargai dan saya ingin

merakamkan setinggi-tinggi tahniah kepada
semua yang terlibat dalam menghasilkan buku
panduan ini. Adalah diharapkan agar modul ini
dapat membantu fasilitator-fasilitator dalam
menjalankan latihan lanjutan (echo-training)
perkhidmatan perancang keluarga di peringkat
masing-masing. Diharapkan juga agar buku
ini dapat menyumbang ke arah peningkatan
mutu perkhidmatan perancang keluarga dan
seterusnya meningkatkan kualiti kehidupan
wanita, keluarga dan komuniti keseluruhannya.
DR. HAJAH SAFURAH JAAFAR

Pengarah,
Bahagian Pembangunan Kesihatan Keluarga,
PENGENALAN
Pengenalan
Perancang keluarga merupakan satu kaedah yang efektif dan berkesan untuk memastikan kehidupan
yang berkualiti bagi seseorang wanita. Ianya merupakan salah satu starategi yang telah terbukti
berkesan dalam mengurangkan kadar kematian ibu.
Semenjak perkhidmatan ini diperkenalkan di Malaysia, Kementerian Kesihatan sentiasa berusaha ke
arah mempertingkatkan kualiti perkhidmatan dari segi tenaga manusia, teknologi kontraseptif dan
pemberian perkhidmatan oleh petugas kesihatan.
Terdapat tiga agensi utama yang terlibat dalam pemberian Perkhidmatan Perancang Keluarga di
Malaysia. Ia terdiri daripada Kementerian Kesihatan Malaysia, Lembaga Penduduk dan Pembangunan
Keluarga Negara (LPPKN) dan Persekutuan Persatuan Kesihatan Reproduktif Malaysia (PPKRM
Badan Bukan Kerajaan). Kerjasama dan kolaborasi ketiga-tiga agensi ini amat penting dalam
menentukan kelancaran perjalanan perkhidmatan ini.
Program Perancang Keluarga di Malaysia telah diperkukuhkan untuk mencapai objektif-objektif
berikut:
i.
ii.
Untuk meningkatkan status kesihatan dan kebajikan keluarga secara amnya.

Untuk memberi perkhidmatan perancang keluarga dan kaunseling kepada klien yang
memerlukan.
iii. Untuk memberi pendidikan kekeluargaan dan kependudukan.
iv. Untuk meningkatkan status kehidupan masyarakat.
v. Untuk mempromosi perkembangan sosial ke arah mewujudkan peluang-peluang pekerjaan.
vi. Untuk mengurangkan jurang perbezaan pendapatan.
vii. Untuk menanamkan nilai-nilai budaya dalam amalan perancang keluarga.
viii. Untuk meningkatkan infrastruktur penempatan.
Justeru itu, para petugas kesihatan yang memberi Perkhidmatan Perancang Keluarga perlu diberi
latihan dengan tujuan:
i.
ii.
Untuk mewujudkan pasukan teras di setiap peringkat perkhidmatan bagi memperkukuhkan

pelaksanaan program ini.
Untuk meningkatkan pengetahuan dan kemahiran dari segi:
Berkebolehan mengajar komponen perancang keluarga
Mengendalikan isu-isu berkaitan perancang keluarga
Memberi motivasi berkaitan perancang keluarga
Melaksanakan kaunseling perancang keluarga
Melaksanakan prosedur berkaitan penggunaan kaedah kontraseptif
Merealisasikan Pelan Tindakan Program Perancang Keluarga di setiap peringkat
Modul ini direkabentuk untuk membolehkan tenaga pengajar menyampaikan semua komponen
berkaitan perancang keluarga secara sistematik dan berkesan.
KAEDAH PEMBELAJARAN
Modul Pengajar
KAEDAH PEMBELAJARAN
1.
Struktur Kursus
1.1 Jumlah masa keseluruhan (sila rujuk Jadual 1 untuk ringkasan) :
11 jam 25 minit
1.2 Jumlah pelaksanaan dalam hari
2 hari
1.3 Pembahagian masa bagi setiap sesi
45 minit
hingga 2 jam
1.4 Penggunaan kaedah pengajaran:

a.
Syarahan
8 jam 15 minit
b.
Kerja kumpulan untuk pengendalian kes / tugasan
1 jam
c.
Perbincangan / soal jawab
2 jam 10 minit
Jadual 1: Ringkasan Kandungan Kursus dan Sesi Latihan

Jangkamasa mengikut sesi latihan (minit)
Topik
Syarahan
Kerja Kumpulan
Perbincangan/
soal jawab
I.
Pengenalan
45
15
II.
MEC / SPR
75
30
15
III. Kaedah Semulajadi
50
15
10
IV. Kaedah Halangan
45
15
V.
45
15
VI. Kaedah Hormonal - Pil
75
15
VII. Kaedah Hormonal - Suntikan
50
10
VIII. Kaedah Hormonal - Implan
50
15
10
IX. Kaedah Sterilisasi
45
15
X.
35
10
Kaedah ADR
Kaedah Motivasi & Kaunseling
Modul Pengajar
2.
Kepelbagaian Sesi Latihan

Bil.
Jenis Sesi
Jumlah Sesi
2.1
Syarahan dan demonstrasi
10 sesi
Tanggungjawab
Penyelaras akan mengagihkan sesi
syarahan kepada setiap pengajar.
Satu sesi satu pengajar.
2.2
Kerja kumpulan
Role play
Tugasan
3 sesi
Setiap pengajar perlu:

Membahagi kumpulan
Memastikan kriteria keahlian dipatuhi
Memastikan penyediaan senarai
keahlian
Mengendalikan perbincangan
kumpulan
Setiap kumpulan akan diawasi oleh
seorang fasilitator.
Nota:
3.
Kriteria keahlian kumpulan:

i. Semua ahli boleh membuat presentasi
ii. Mempunyai ahli wanita dan lelaki
iii. Mempelbagaikan kategori anggota
Susunatur Sesi Latihan

Sesi latihan harus dilaksanakan mengikut program yang ditetapkan tetapi boleh diubah mengikut
kesesuaian. Sesi teori perlu dilaksanakan terlebih dahulu sebelum sesi praktikal bagi setiap
komponen. Contoh: Memberi syarahan tentang kaunseling kemudian melaksanakan sesi role
play.
4.
Modul Pengajar
Sebelum dan selepas mengimplementasikan Modul Pengajar, pengajar perlu memberi satu set
kertas ujian yang sama soalannya untuk diguna pakai sebagai ujian pra dan ujian post. Ini
bertujuan untuk menilai tahap pengetahuan peserta sebelum dan selepas menjalani kursus.
Modul Pengajar mengandungi panduan yang diperlukan oleh pengajar untuk membantu peserta
kursus dalam aktiviti pembelajaran. Panduan ini mengandungi maklumat terperinci seperti
berikut:
Cara mengendalikan setiap sesi

Slaid Powerpoint mengikut tajuk yang disenaraikan
Penerangan untuk slaid Powerpoint yang dilampirkan
Tugasan yang perlu dibuat oleh peserta bersama dengan jawapan
Modul Pengajar
Panduan ini penting untuk memastikan pengajar dapat mengendalikan kursus dengan lebih
berkesan dan sistematik. Pastikan anda memahami modul ini dan rujukan yang berkaitan
sebelum menjalankan sesuatu kursus / latihan.
Sila buat catatan tambahan sekiranya perlu kerana ianya dapat membantu anda untuk kursuskursus yang lain.
5.
Alat Bantuan Mengajar

5.1 Slaid (persembahan Powerpoint)
Slaid dibekalkan untuk syarahan dan aktiviti lain. Sekiranya tiada kemudahan untuk projector
lutsinar, carta selak dan papan putih boleh digunakan untuk membantu aktiviti
pembelajaran.
5.2 Buku Rujukan
Buku rujukan berikut mengandungi fakta dan maklumat untuk membantu dalam
syarahan:
6.
a.
Buku Panduan Kriteria Kelayak Perubatan dan Soal Jawab Amalan Penggunaan Kaedah
Kontraseptif
b.
Buku Rujukan Perancang Keluarga (MOH/K/ASA/13.98(BK))
c.
Family Planning- A Global Handbook For Providers (WHO,2008)
Pengurusan Dan Motivasi Peserta

6.1 Menggalakkan Interaksi
Semasa sesi suaikenal, pengajar perlu berinteraksi dengan para peserta dan menggalakkan
interaksi sesama peserta. Ini bertujuan untuk mengurangkan perasaan malu dan menjadi
pemangkin dalam mewujudkan komunikasi dua-hala.
Contoh yang diberikan ini boleh digunakan untuk mewujudkan interaksi tersebut:
i.
Arahkan peserta melukis wajah mereka sendiri dengan tangan kiri dalam masa yang
ditetapkan.
ii. Pengajar akan mengumpul semua lukisan tersebut dan mengagihkannya kembali
kepada setiap peserta secara rawak.
iii. Setiap peserta perlu mengenalpasti wajah pemilik lukisan yang diperolehinya.
iv. Setelah dikenalpasti wajah tersebut, peserta perlu menemubual mengenai biodata dan
lain-lain dalam jangkamasa yang ditetapkan.
v. Peserta dikehendaki tampil ke hadapan untuk memperkenalkan rakan baru mereka.
vi. Ulang langkah (v) sehingga semua peserta diperkenalkan.
vii. Pengajar perlu membuat rumusan tentang tujuan aktiviti ini dilakukan.
Pengajar boleh menggunakan sebarang kaedah yang dikirkan sesuai untuk menggalakkan
interaksi dan komunikasi semasa kursus / latihan.
Modul Pengajar
6.2 Memperkukuhkan Daya Usaha Peserta

Berikan maklum balas secara positif menggunakan teknik-teknik berikut:
i.
ii.
iii.
iv.
Awasi mimik muka ketika berinteraksi dengan peserta.

Teguran yang diberikan oleh peserta tidak dianggap cemuhan.
Jangan tergopoh-gapah apabila menjawab soalan dari peserta.
Tunjukkan minat apabila peserta memberikan pendapat.
Beri pujian dan ucapan terima kasih kepada peserta yang melibatkan diri dalam aktiviti.
Contohnya semasa mereka:
i.
ii.
iii.
iv.
v.
Mencuba menjawab soalan.

Minta penjelasan mengenai fakta yang mengelirukan.
Membuat tugasan yang baik.
Mengambil bahagian dalam sesi perbincangan kumpulan.
Membantu peserta lain.
Kemahiran motivasi dan kaunseling yang diajar semasa kursus boleh digunapakai untuk
membantu anda berkomunikasi dengan lebih berkesan.
6.3 Masalah Bahasa
Kenal pasti peserta yang mempunyai masalah bahasa yang digunakan semasa kursus.
Gunakan bahasa yang mudah atau analog untuk menjelaskan maklumat yang sukar
difahami.
Bincang dengan penyelaras kursus sekiranya terdapat peserta yang mengalami masalah
penggunaan bahasa. Untuk peserta tersebut, gunakan kaedah yang berbeza dan
bersesuaian.
6.4 Latihan Klinikal
Di akhir kursus, peserta akan diberi buku log latihan klinikal bertujuan untuk menambah
kemahiran klinikal di tempat masing-masing di bawah penyeliaan pegawai yang telah
dikenal pasti selepas kursus. Buku log ini perlu dipenuhi dalam jangkamasa tiga (3) bulan
dan ditandatangani oleh penyelia sebelum dihantar ke Bahagian Pembangunan Kesihatan
Keluarga, Kementerian Kesihatan Malaysia.
TOPIK I: PENGENALAN KEPADA PROGRAM

PERANCANG KELUARGA
TOPIK I
PENGENALAN KEPADA PROGRAM PERANCANG KELUARGA
1.
Objektif
Di akhir sesi ini, peserta akan dapat menyatakan:
1.1
1.2
1.3
1.4
1.5
Latarbelakang dan sejarah perancang keluarga

Objektif Program Perancang Keluarga
Strategi Program Perancang Keluarga
Faedah Perancang Keluarga
Halangan dalam melaksanakan Program Perancang Keluarga
PERSEDIAAN : Pastikan slaid teratur mengikut susunan dan teliti kandungan yang disediakan
agar anda dapat memberi penerangan dengan jelas dan lengkap.
2.
Susunatur Sesi
(60 minit)
Peserta mendengar ceramah yang diberi oleh pengajar.

2.1 Kenalkan topik
2.2 Persembahan slaid
2.3 Soal jawab peserta
KENALKAN TOPIK
- 5 minit
- 40 minit
- 15 minit
(5 minit)
Buat kenyataan berikut:

Di dalam sesi ini, anda akan diperkenalkan kepada Pengenalan Program Perancang Keluarga
melalui latarbelakang dan sejarahnya. Anda perlu mengetahui latarbelakang dan sejarah
Program Perancang Keluarga bagi memudahkan pembelajaran seterusnya.
PERSEMBAHAN SLAID
Berikut adalah penerangan untuk setiap slaid yang akan dibentangkan.
(40 minit)
Modul Pengajar
11
Slaid 1 : Pengenalan Kepada Program Perancang Keluarga
Slaid 2 & 3 : Latarbelakang dan Sejarah Perancang Keluarga

1935 1936
Promosi kaedah Perancang Keluarga secara moden
Pengasas - Dr. H.E. Doraisamy selepas lawatan Margaret Sanger dan

Edith How Martin
Doktor dan Jururawat menyediakan perkhidmatan keluarga
Penubuhan Persatuan Perancang Keluarga (FPA) di Selangor
1961
Persatuan Perancang Keluarga (FPA) berkembang di 11 negeri di

Semenanjung
1962
Persatuan Perancang Keluarga (FPA) - menjadi ahli dalam IPPF badan

dunia yang mempromosikan perancang keluarga di dunia ketiga
1965
Kerajaan Malaysia telah melantik Jawatankuasa Kabinet khas bagi

mengenalpasti keperluan mewujudkan Program Perancang Keluarga
Kebangsaan
1966
Akta Perancang Keluarga 42 diluluskan
Penubuhan Family Planning Board
1970
Perkhidmatan Perancang Keluarga telah diintegrasikan di dalam

perkhidmatan kesihatan Komuniti
1979
Integrasi Perkhidmatan Perancang Keluarga di Sarawak
1989
Integerasi Perkhidmatan Perancang Keluarga di Sabah
1984
Akta Perancang Keluarga dipinda - pendekatan lebih meluas
Family Planning Board ditukar nama kepada Lembaga Penduduk dan

Pembangunan Keluarga Negara Malaysia ( LPPKN / NPFDB)
Unit Perancang Keluarga di Kementerian Kesihatan telah ditukarnama

kepada Unit Kesihatan Wanita
1953
1995
Modul Pengajar
12
1999
2001
Lembaga Penduduk dan Pembangunan Keluarga Negara Malaysia

diletakkan di bawah Jabatan Perdana Menteri
Kementerian Kesihatan Malaysia telah dipertanggungjawabkan ke atas

Lembaga Penduduk dan Pembangunan Keluarga Negara Malaysia bertukar

di bawah jagaan Kementerian Pembangunan Wanita, Keluarga dan
Masyarakat
Slaid 4 & 5 : Objektif Program Perancang Keluarga

1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Meningkatkan taraf kesihatan dan kebajikan keluarga

Menyediakan perkhidmatan-perkhidmatan perancang keluarga dan kaunseling bagi
membantu meningkatkan kesihatan dan kebajikan keluarga
Menyediakan pendidikan kekeluargaan dan kependudukan melalui Program Perancang
Keluarga
Meningkatkan taraf kehidupan dan pengurusan persekitaran yang sesuai
Mempromosi perkembangan sosial ke arah mewujudkan peluang-peluang pekerjaan
yang produktif
Mengurangkan jurang perbezaan pendapatan
Menjadikan merancang keluarga satu nilai dan budaya dalam kehidupan
Meningkatkan taraf penempatan penduduk
Slaid 6 : Strategi
1.
2.
3.
4.
5.
Meningkatkan penglibatan komuniti dalam program Perancang Keluarga

Menjalin kerjasama dan kolabrasi antara KKM dan LPPKN di dalam pemantauan dan
penilaian Program Integrasi Perancang Keluarga
Menjalankan penyeliaan teknikal di kawasan integrasi
Mengkordinasi pengekalan dan penilaian semua aktiviti di bawah projek kependudukan
dan Perancang Keluarga
Jalinan kerjasama antara LPPKN , PPKRM dan BPKK, Kementerian Kesihatan untuk
latihan anggota
Modul Pengajar
13
Slaid 7 : Pemberi Perkhidmatan Perancang Keluarga di Malaysia

Agensi yang bertanggungjawab memberikan Perkhidmatan Perancang Keluarga di Malaysia
ialah:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Kementerian Kesihatan Malaysia hospital & klinik kesihatan

Lembaga Penduduk & Pembangunan Keluarga Negara (LPPKN)
Persekutuan Persatuan Kesihatan Reproduktif Malaysia (PPKRM) klinik
Kementerian Pertahanan Malaysia hospital & klinik
Hospital Universiti
Kerajaan Tempatan klinik kesihatan
Hospital & klinik swasta
Slaid 8 : Faedah Perancang Keluarga

Perancang keluarga memberi kebaikan kepada golongan yang dinyatakan di bawah:
Golongan wanita
Golongan kanak-kanak
Keluarga & masyarakat
Populasi dan negara secara keseluruhannya
Slaid 9 & 10 : Kesihatan Wanita
Mengurangkan kadar kematian ibu

Mengurangkan kadar morbiditi di kalangan ibu berisiko tinggi
Seramai 70,000 wanita meninggal setiap tahun akibat pengguguran yang tidak selamat
Wanita berumur 15 19 tahun mempunyai risiko kematian ibu yang 3X lebih tinggi
berbanding dengan wanita berumur 20 24 tahun
Wanita berumur 35 tahun keatas mempunyai 5X ganda risiko kematian semasa hamil
atau melahirkan anak berbanding dengan wanita berumur 20 24 tahun
Faedah-faedah lain:
Kaedah halangan : mengelakkan dari jangkitan penyakit kelamin termasuklah HIV
Pengambilan pil kombinasi (COC): melindungi dari kanser ovari, kanser endometrium,
kandungan luar rahim, Pelvic Inammatory Disease, anemia dan lain-lain
Progestogen Only Pills : mengurangkan pendarahan dan seterusnya mengelakkan

anemia
Kaedah Laktasi (LAM) : menggalakkan penyusuan susu ibu dan memberikan kebaikan
kepada bayi dan ibu
14
Modul Pengajar
Slaid 11 : Kesihatan Kanak-kanak
Dapat mengelakkan kematian di kalangan kanak-kanak berumur di bawah 5 tahun

Kematian kanak-kanak dapat dielakkan melalui jarak kehamilan yang mencukupi di
kalangan wanita berisiko tinggi
Jarak kehamilan yang kurang dari 2 tahun, terutamanya < 18 bulan akan meningkatkan
risiko untuk kelahiran pramatang dan kurang berat lahir di kalangan bayi yang
seterusnya boleh meningkatkan kadar kematian bayi
Slaid 12 : Kesihatan Keluarga & Masyarakat
Perancang Keluarga dapat membentuk keluarga yang terancang dan sihat ini seterusnya
berupaya menolong mengurangkan bebanan ekonomi dan emosi ibubapa
Ibubapa boleh menyediakan keperluan yang mencukupi untuk anak-anak mereka
Memberikan lebih peluang untuk bergaul dalam masyarakat, mendapat pendidikan
sempurna dan keadaan ekonomi yang lebih baik
Slaid 13 : Populasi & Negara Secara Keseluruhan
Program Perancang Keluarga yang berkesan boleh mengurangkan kadar kesuburan

(fertility rate) sesebuah negara
Perancang Keluarga menolong mengurangkan bebanan ekonomi, sosial dan kekurangan
sumber yang disebabkan oleh populasi yang terlalu pesat berkembang
Populasi yang terlalu pesat berkembang boleh mengancam pertumbuhan ekonomi yang
seterusnya menyukarkan kemajuan di bidang pendidikan, sosial, kualiti persekitaran
dan kesihatan
Slaid 14 : Halangan Kepada Program Perancang Keluarga

Berikut adalah halangan-halangan yang dihadapi semasa memberikan perkhidmatan
perancang keluarga:
1. Halangan Perubatan
2. Halangan Sosial & Budaya
3. Halangan Pentadbiran & Birokrasi
4. Halangan Fizikal
Modul Pengajar
15
Slaid 15 : Halangan Perubatan

1.
Apakah dia halangan perubatan?

a.
b.
Kontra indikasi :
penggunaan hormon yang mengandungi estrogen (satu-satunya kaedah yang

boleh diguna oleh klien ialah progestin)
penggunaan kaedah yang tidak tepat
anggota kesihatan tidak menerangkan cara penggunaan kaedah serta kesan

sampingan kepada klien dengan betul, tepat dan jelas
Proses yang menyulitkan:

Sebagai contohnya: Permulaan penggunaan kaedah.
bila perlu dimulakan kaedah?

bila perlu membuat pemeriksaan sebelum memulakan sesuatu kaedah
jadual lawatan susulan
ketidaksesuaian syarat (pre-requisite) contoh:Ujian makmal : glukos, lipid dan ujian kehamilan
Pemeriksaan zikal: pelvis, tiroid
Sejarah perubatan sendiri dan keluarga
c.
Kriteria Kelayakan Perubatan:
Umur, bilangan anak
Sejarah perubatan / pembedahan. Contohnya klien yang mempunyai penyakit

Hypertension atau Diabetes
Sejarah obstetrik / kandungan yang lalu
d.
Limitasi petugas kesihatan dalam memberikan perkhidmatan:
Bergantung kepada jenis perkhidmatan yang ada
Tahap pengetahuan petugas kesihatan mengenai kaedah perancang keluarga
Klien tidak mempunyai masa untuk mendengar penerangan tentang kesesuaian

kaedah
Petugas kesihatan yang berat sebelah (bias) - memberi penerangan berdasarkan

kefahaman sendiri
e.
Pengurusan kesan sampingan
16
Modul Pengajar
Slaid 16 : Bagaimana mengurangkan halangan perubatan?

Bagi mengurangkan halangan perubatan yang dinyatakan sebelum ini, petugas kesihatan
perlulah:
Mesti selalu peka
Meningkatkan pengetahuan
Meningkatkan keselamatan penggunaan kaedah perancang keluarga
Memudahkan hierarki perubatan
Mengemaskini garis paduan klinikal
Slaid 17 : Halangan Sosial & Budaya
Klien
Keluarga / sokongan komuniti
Kepercayaan / Agama
Nilai budaya
Slaid 18: Halangan Pentadbiran / Birokrasi
Kerjasama yang baik di antara agensi yang berkaitan adalah penting

Pusingan maklumat-Maklumat terkini dan sebarang perkembangan terbaru perlu
disampaikan kepada semua stakeholder
Slaid 19: Halangan Fizikal
Kemudahan kesihatan
Masa klinik beroperasi
Kontraseptif yang ada tidak mencukupi
Petugas kesihatan yang terlatih
Sistem rujukan yang tidak cekap
Slaid 20: Sekian

Terima kasih
TOPIK II: PANDUAN KRITERIA KELAYAKAN

PERUBATAN DAN SOAL JAWAB AMALAN
PENGUNAAN KAEDAH KONTRASEPTIF
TOPIK II
PANDUAN KRITERIA KELAYAKAN PERUBATAN DAN SOAL
JAWAB AMALAN PENGGUNAAN KAEDAH KONTRASEPTIF
1.
Objektif
Di akhir sesi ini, peserta akan dapat :
1.1 Menggunakan Buku Panduan Kriteria Kelayakan Perubatan dan Soal Jawab Amalan
Penggunaan Kaedah Kontraseptif.
1.2 Dengan penggunaan Buku Panduan di atas, kaedah kontraseptif yang selamat dan berkesan
digunakan dalam panduan pemilihan dan pemberian kaedah kontraseptif semasa permulaan
rawatan dan susulan.
1.3 Mengaplikasikan pengetahuan tersebut dalam mengendalikan masalah klien berkaitan
penggunaan kaedah kontraseptif.
1.4 Mendapat maklumat dan pengetahuan terkini (evidence-based medicine) berkenaan kaedah
kontraseptif.
2.
Susunatur Sesi
(120 minit)
Peserta mendengar ceramah yang diberi oleh pengajar :

2.1 Kenalkan Panduan Kriteria Kelayakan Perubatan
(60 minit)
a. Kenalkan topik dan buku panduan
b. Persembahan slaid mengenai cara-cara menggunakannya
c. Perbincangan mengenai pemilihan dan pemberian kaedah kontraseptif semasa
permulaan rawatan dan susulan dengan menggunakan buku panduan MOH / K / ASA /
42.06(HB) dan kes senario
d. Perbincangan am
2.2 Kenalkan Panduan Soal Jawab Amalan Penggunaan Kaedah
(60 minit)
Kontraseptif
a. Kenalkan topik dan buku panduan
b. Persembahan slaid mengenai cara-cara menggunakannya (Power Point)
c. Perbincangan mengenai pengendalian masalah klien berkaitan penggunaan kaedah
kontraseptif dengan menggunakan buku panduan MOH / K / ASA / 42.06 (HB) dan
senario Power Point
d. Perbincangan am
Modul Pengajar
KENALKAN TOPIK
19
(5 minit)

Di dalam sesi ini, anda akan diajar mengenai cara menggunakan Buku Kriteria Kelayakan
Perubatan dan Soal Jawab Amalan Pengunaan Kaedah Kontraseptif. Buku ini menggariskan
kaedah kontraseptif yang selamat dan berkesan dan digunakan sebagai panduan pemilihan dan
pemberian kaedah kontraseptif semasa permulaan rawatan dan susulan. Ianya diadaptasikan
daripada dokumen WHO bertajuk Medical Eligibility Criteria for Contraceptive Use, 3rd Edition
(MEC) dan Selected Practise Recommendation for Contraceptive Use, 2nd Edition (SPR).
Diharapkan dengan adanya buku panduan ini, mutu perkhidmatan perancang keluarga dapat
dipertingkatkan dan seterusnya menyumbang kearah peningkatan kualiti kehidupan wanita,
keluarga dan komuniti keseluruhannya.
*Sila tunjukkan contoh buku kepada peserta kursus.
PERSEMBAHAN SLAID
(40 minit)
Slaid 1 : Panduan Kriteria Kelayakan Perubatan dan Soal Jawab Amalan Penggunaan
Kaedah Kontraseptif
Cara menggunakan dokumen.
Slaid 2 & 3 : Buku Panduan
Mengandungi kedua-dua buku MEC / SPR (WHO)

Jadual ringkasan MEC diguna pakai
Diubahsuai mengikut praktis dan kaedah yang ada di Malaysia
Mesra pengguna
Senang difahami
Modul Pengajar
20
Slaid 4 : Objektif Penerbitan Buku Panduan

1.
2.
Memberi maklumat dan pengetahuan terkini berkenaan kaedah kontraseptif

Sebagai alat bantuan untuk memilih kaedah kontraseptif yang sesuai berdasarkan
(Evidenced-based Medicine)
Meningkatkan kemahiran petugas kesihatan dalam melaksanakan perkhidmatan
perancang keluarga
Menjadi garis panduan untuk menjalankan latihan kepada petugas kesihatan
3.
4.
Slaid 5: Kriteria Kelayakan Perubatan (Medical Eligibilty Criteria)
Ialah satu panduan berkaitan kriteria-kriteria klien yang layak semasa pemilihan dan
susulan menggunakan sesuatu kaedah kontraseptif
Memastikan kaedah yang selamat dan berkesan diamalkan oleh klien
Slaid 6: Klasikasi Kriteria Kelayakan Perubatan WHO (WHO MEC)

Kriteria Kelayakan Perubatan WHO (WHO MEC) di klasikasikan kepada 4 kategori mengikut
status klien seperti carta di bawah:
Kategori
WHO
Ada Justikasi Klinikal
Dengan Penilaian
Klinikal Terhad
Guna kaedah ini dalam apa jua keadaan
Secara amnya boleh gunakan kaedah ini
YA. Gunakan
kaedah ini
TIDAK digalakkan guna kaedah ini kecuali

tiada kaedah lain yang sesuai
Kaedah TIDAK boleh digunakan
TIDAK. Jangan
gunakan kaedah ini
Modul Pengajar
21
Slaid 7 : Langkah-langkah penggunaan jadual
Petugas terlebih dahulu menilai masalah atau keadaan kesihatan klien di lajur pertama
Rujuk jadual berdasarkan keadaan / masalah klien dan padankan dengan kaedah
kontraseptif di lajur kedua dan seterusnya COC-combined oral contraceptive, P/Rpatch and ring, POP-progestrogen only pills, Injectables-DMPA / Net-En, ImplanImplanon, Cu-IUD
Kenalpasti kategori kelayakan yang disarankan (1 hingga 4) dalam lajur berkenaan
Slaid 8 & 9 : Contoh 1

Seorang wanita baru berkahwin dan masih menuntut di Universiti, beliau ingin menggunakan
kaedah kontraseptif. Beliau tidak mempunyai apa-apa masalah kesihatan.
Anda perlu merujuk kepada lajur pertama iaitu keadaan klien. Lajur kedua, ketiga dan
seterusnya ialah kaedah-kaedah kontraseptif
Beliau belum pernah bersalin (nullipara), berdasarkan jadual kategori kelayakan ialah 1
bagi kaedah COCs, P/R, POP, Injectables (DMPA,NET-EN), Implan manakala 2 bagi
Cu-IUD dan LNG-IUD
Petugas menerangkan semua kaedah di atas, dan wanita itu memilih kaedah yang sesuai
dan selamat
* Untuk Contoh 1 hingga 7, sila rujuk Buku Panduan Kriteria Kelayakan Perubatan dan
Soal Jawab Amalan Penggunaan Kaedah Kontraseptif untuk mendapatkan kategori
kelayakan perubatan bagi wanita ini.
Slaid 10 & 11: Contoh 2

Seorang wanita, disahkan mengalami penyakit kanser serviks dinasihatkan untuk merancang
keluarga. Beliau ingin menggunakan kaedah alat dalam rahim (Cu-IUD).
Anda perlu merujuk kepada lajur pertama iaitu keadaan klien. Lajur kelapan ialah kaedah
kontraseptif Cu-IUD yang ingin digunakan
Berdasarkan jadual, kategori kelayakan bagi memulakan (I) ialah 4
Tetapi sekiranya klien telah mengamalkan kaedah alat dalam rahim Cu-IUD sebelum
mendapat kanser servik, kategori kelayakan untuk beliau terus mengamalkan (C) kaedah
tersebut ialah 2
22
Modul Pengajar
Slaid 12 &13 : Contoh 3

Seorang ibu berumur 30 tahun, selalu mengalami sakit kepala terutama bila ada masalah
rumahtangga dan sembuh dengan rawatan ubat tahan sakit biasa yang dibeli dari kedai runcit
berhampiran rumahnya. Beliau bercadang merancang keluarga secara makan pil.
Anda perlu merujuk kepada lajur pertama iaitu keadaan klien. Lajur kedua dan kelima
ialah kaedah kontraseptif pil COC atau POP yang ingin digunakan
Berdasarkan jadual, kategori kelayakan bagi memulakan (I) ialah 1 dan meneruskan (C)
ialah 1 bagi kaedah pil POP
Berdasarkan jadual, kategori kelayakan bagi memulakan (I) ialah 1 dan meneruskan (C)
ialah 2 bagi kaedah pil COC

Seorang guru berumur 35 tahun, selalu mengalami masalah senggugut yang teruk terutama
pada setiap kali datang haid. Beliau telah mempunyai lima orang anak. Beliau bercadang
merancang keluarga secara makan pil.
Anda perlu merujuk kepada lajur pertama iaitu keadaan klien. Lajur kedua dan kelima ialah
kaedah kontraseptif pil COC atau POP yang ingin digunakan
Berdasarkan jadual, kategori kelayakan ialah 1 bagi kaedah pil COC dan kaedah pil POP
Pengunaan pil perancang keluarga dapat mengurangkan tempoh dan jumlah pendarahan
haid dan boleh membantu mengurangkan masalah senggugut beliau

Seorang ibu berumur 35 tahun, mempunyai masalah kencing manis, dalam rawatan dan tidak
mempunyai apa-apa komplikasi. Beliau bercadang merancang keluarga.
Anda perlu merujuk kepada lajur pertama iaitu keadaan klien. Lajur seterusnya ialah
kaedah kontraseptif yang ingin digunakan
Berdasarkan jadual, kategori kelayakan ialah 2 bagi semua kaedah kecuali 1 untuk
Cu-IUD. Kelayakan ini sama sahaja samada diabetes Jenis 1 (IDDM) atau diabetes
Jenis 2(NIDDM)
Sekiranya diabetes beliau telah melebihi 20 tahun kategori kelayakan ialah 3. Sekiranya beliau
mempunyai penyakit vaskular lain seperti darah tinggi, merokok maka kategori kelayakan
ialah 4.
Modul Pengajar
23

Seorang ibu berumur 25 tahun, mempunyai sejarah kencing manis semasa mengandung.
Beliau bercadang merancang keluarga.
Anda perlu merujuk kepada lajur pertama iaitu keadaan klien. Lajur seterusnya ialah
kaedah kontraseptif yang ingin digunakan
Berdasarkan jadual, kategori kelayakan ialah 1 bagi semua kaedah
Klien memilih sendiri kaedah yang sesuai dan selamat

Seorang ibu muda baru bersalin anak pertama, dan menyusukan anak sepenuhnya. Beliau
bercadang merancang keluarga selepas cuti bersalin.
Anda perlu merujuk kepada lajur pertama iaitu keadaan klien iaitu berapa minggu
postpartum
Lajur seterusnya ialah kaedah kontraseptif yang ingin digunakan
Berdasarkan jadual, kategori kelayakan ialah 3 bagi kaedah pil COC, 1 bagi kaedah
pil POP dan 1 bagi kaedah injeksi (Neten, Depoprovera) untuk ibu yang > 6 minggu
postpartum
Oleh itu kaedah pil POP iaitu Noriday dan kaedah suntikan (Neten, Depoprovera) dipilih
Slaid 22 : Soal Jawab Amalan Penggunaan Kaedah Kontraseptif
Slaid 23 : Soal Jawab Amalan Penggunaan Kaedah Kontraseptif (Selected Practice

Recommendation for Contraseptive Use)
Ialah satu panduan bagi penggunaan kaedah kontraseptif secara selamat dan berkesan
Ia bertujuan menjawab permasalahan dalam pengendalian klien semasa mengamalkan
kaedah kontraseptif
24
Modul Pengajar
Slaid 24 : Pengenalan Dokumen
Terdapat 32 soalan berkaitan dengan penggunaan kaedah kontraseptif dan isu-isu

berkaitan
Ia mengandungi soalan dimana masalah disusun mengikut kaedah kontraseptif yang ada
(Pil, Kontraseptif Kecemasan (ECP), suntikan, implan, ADR, kaedah kalendar dan
vasektomi)
Skop soalan juga merangkumi:
Ujian rutin
Cara memulakan atau meneruskan sesuatu kaedah kontraseptif
Amalan atau anggapan yang salah
Masalah dan isu-isu yang berkaitan
Slaid 25 : Memulakan Pil

1.
Bilakah klien boleh memulakan pil kombinasi (COC)?

i.
Klien yang ada haid
ii. Klien amenorrhoea
iii. Klien post partum yang menyusukan bayi
iv. Klien post partum yang tidak menyusukan bayi
v. Selepas keguguran
vi. Bertukar dari kaedah hormon yang lain
vii. Bertukar dari kaedah tanpa hormon (selain IUD)
viii. Bertukar dari kaedah IUD (termasuk LNG IUD)
Slaid 26 : Kaedah Pil (soalan)

2.
3.
4.
5.
Apakah yang perlu di lakukan apabila terlupa mengambil pil kombinasi kontraseptif
(COCs)?
Apakah yang perlu dilakukan sekiranya klien muntah dan / atau diarea yang teruk semasa
menggunakan pil kombinasi (COCs) atau pil progestogen (POPs).
Bilakah lawatan susulan untuk klien yang menggunakan pil kombinasi (COCs).
Bilakah klien boleh menggunakan pil progestogen (POPs)
Modul Pengajar
25
Slaid 27 : Memulakan Suntikan

Bilakah klien boleh memulakan suntikan?
1. Klien yang ada haid
2. Klien amenorrhoea
3. Klien post partum yang menyusukan bayi
4. Klien post partum yang tidak menyusukan bayi
5. Selepas keguguran
6. Bertukar dari kaedah hormon yang lain
7. Bertukar dari kaedah tanpa hormon (selain IUD)
8. Bertukar dari kaedah IUD (termasuk LNG-IUD)
Slaid 28 : Cara Menggunakan Dokumen
Petugas perlu mengetahui jenis kontraseptif yang digunakan

Beliau kemudian memilih soalan yang berkaitan dengan kemusykilan yang dihadapi oleh klien
Slaid 29 : Contoh 14.3

Rujuk mukasurat 36 & 37 Buku Panduan Kriteria Kelayakan Perubatan dan Soal Jawab
Amalan Penggunaan Kaedah Kontraseptif
Soalan:
Apakah yang boleh dilakukan oleh klien sekiranya dia mengalami haid yang luar kebiasaan
semasa menggunakan suntikan?
Slaid 30 : Contoh 15
Rujuk mukasurat 37 Buku Panduan Kriteria Kelayakan Perubatan dan Soal Jawab Amalan
Penggunaan Kaedah Kontraseptif.
Soalan:
Bila klien boleh mendapatkan suntikan susulan?
26
Modul Pengajar
Slaid 31 : Kes 1
Puan A menggunakan kaedah suntikan (DMPA) dan dia telah lewat 2 minggu untuk
mendapatkan suntikan susulan. Dia telah mengadakan hubungan seks dalam masa 2 minggu
tersebut.
1. Bolehkah dia mendapat suntikan susulan tersebut?
2. Jika boleh adakah dia memerlukan perlindungan kontraseptif tambahan
Sila gunakan Buku Panduan Kriteria Kelayakan Perubatan dan Soal Jawab Amalan Penggunaan
Kaedah Kontraseptif (MEC / SPR) untuk menyelesaikan masalah ini
Slaid 32 : Panduan Jawapan Bagi Kes 1

Sila lihat buku panduan bahagian II kaedah suntikan bagi soalan bilakah klien boleh
mendapatkan suntikan progestogen susulan (mukasurat 37)?
Slaid 33 : Jawapan
Boleh, dengan syarat beliau tidak hamil

Beliau perlu mengelakkan dari melakukan hubungan seks atau menggunakan kaedah
kontraseptif tambahan selama 7 hari
Dalam keadaan tertentu beliau mungkin memerlukan kaedah kontraseptif kecemasan
(unprotected sex within 7 days)
Slaid 34 : Kes 2
Puan B, datang haid 4 hari yang lepas. Haid beliau adalah teratur. Dia ingin menggunakan
progestin only pills (POP)
1. Bolehkah POP dimulakan serta merta untuk Puan B?
2. Sekiranya boleh, adakah beliau perlu mengambil kaedah kontraseptif tambahan?
Modul Pengajar
27
Slaid 35 : Panduan Jawapan Kes 2
Rujuk buku panduan bahagian II kaedah pill (POP); bilakah klien boleh memulakan pil
progestogen (mukasurat 25)?
Terus kepada bahagian klien yang ada haid
Slaid 36 : Jawapan
Boleh. POP boleh dimulakan dalam masa 5 hari permulaan haid tanpa perlu kontraseptif
tambahan
Sekiranya melebihi 5 hari beliau perlu mengelakkan seks atau mengunakan kontraseptif
tambahan untuk tempoh 2 hari berikutnya
Slaid 37 : Terima kasih
TOPIK III: KAEDAH SEMULAJADI
TOPIK III
KAEDAH SEMULAJADI
1.
Objektif:
Di akhir sesi ini, peserta akan dapat:
1.1 Menyatakan denisi kaedah semulajadi
1.2 Menerangkan hormon-hormon yang mengawal ovulasi
1.3 Menyenaraikan dan menghuraikan kaedah semulajadi:
1.3.1
Kaedah Kesedaran Tempoh Subur
Kaedah kalender (masa selamat)
Kaedah suhu badan
Kaedah mukus servik
Kaedah kombinasi - menggunakan semua kaedah untuk meningkatkan

ketepatan jangkaan masa ovulasi
1.3.2
Kaedah Laktasi (LAM)
1.3.3
Kaedah Azal
1.4 Menerangkan kelebihan dan kekurangan kaedah semulajadi
PERSEDIAAN: Pastikan slaid teratur mengikut susunan dan teliti kandungan yang disediakan
agar anda dapat memberi penerangan dengan lengkap.
2.
Susunatur sesi
(75 minit)
2.1
2.2
2.3
2.4
- 5 minit
- 45 minit
- 10 minit
- 15 minit
Kenalkan topik
Persembahan Slaid
Jawab soalan peserta
Kerja Kumpulan
Modul Pengajar
KENALKAN TOPIK
31
(5 minit)

Di dalam sesi ini, anda akan diperkenalkan kepada kaedah-kaedah perancang Keluarga
semulajadi. Anda juga perlu memahami kitaran reproduktif wanita di mana ianya adalah
dipengaruhi oleh hormon-hormon yang mengawal ovulasi. Antara kaedah-kaedah semulajadi
yang boleh digunakan ialah:

Kaedah kalender (masa selamat)
Kaedah suhu badan
Kaedah mukus servik
Kaedah kombinasi menggunakan semua kaedah untuk meningkatkan ketepatan
jangkaan masa ovulasi
Kaedah Azal
PERSEMBAHAN SLAID
Slaid 1 : Kaedah Semulajadi
Slaid 2 : Pengenalan
Komponen kaedah semulajadi ialah:
Kaedah Azal
(45 minit)
32
Modul Pengajar
Slaid 3 : Kaedah Kesedaran Tempoh Subur

Denisi:
Kaedah di mana wanita mengenal pasti tempoh masa subur bermula dan berakhir
Waktu subur ialah ketika ovulasi berlaku
Ovulasi adalah masa penetasan ovum dari ovari dan ianya dikawal oleh beberapa jenis hormon
Elakkan persetubuhan pada masa subur
Slaid 4 : Jenis-jenis kaedah kesedaran tempoh subur

1.
2.
3.
4.
Kaedah kalendar (Calendar Based Method)

a). Calendar Rhythm Method
b). Standard Days Method
c). TwoDay Method
(Kaedah ini memerlukan wanita untuk mencatit tarikh kitaran haid bermula dan berakhir
bagi mengenalpasti waktu ovulasi)
Kaedah suhu badan masa subur dan tidak subur dapat dijangka dengan memerhatikan
perubahan suhu badan.
Kaedah mukus servik dimana masa subur dan tidak subur dapat dikenalpasti dengan
perubahan mukus serviks
Kaedah kombinasi (Symptothermal method) menggunakan semua kaedah untuk
meningkatkan ketepatan jangkaan masa ovulasi
Slaid 5 : Hormon-hormon yang mengawal ovulasi

Kitaran haid dikawal oleh FSH / LH / Estrogen / Progesteron.
FSH / LH akan menentukan ovulasi berlaku

Estrogen menentukan keadaan mukus serviks
Progesteron menghasilkan peningkatan suhu badan selepas ovulasi berlaku
Modul Pengajar
33
Slaid 6 : Perkara-perkara Yang Perlu Diberi Perhatian
Keberkesanan kaedah ini bergantung kepada amalan secara konsisten dan betul
Memerlukan kaunseling yang terperinci
Perlu sentiasa peka kepada perubahan yang berlaku pada tubuh (kitaran haid, suhu
badan, perubahan cecair faraj, dll)
Tidak melibatkan kos kewangan
Kaedah ini memerlukan kerjasama dari pasangan. Pasangan perlu komited untuk
mengelakkan hubungan seks atau menggunakan kaedah lain ketika hari subur.
Slaid 7 : Kriteria Kelayakan Perubatan Untuk Kaedah Tempoh Masa Subur
Semua wanita boleh menggunakan kaedah ini

Tiada kesan sampingan atau risiko kesihatan
Tidak sesuai untuk ibu yang berisiko tinggi disebabkan kadar kegagalan yang tinggi
Kaedah ini boleh digunakan untuk pasangan yang mengamal agama yang tidak benarkan
kaedah kontraseptif lain
Slaid 8 : Kaedah Kalendar

Mekanisma tindakan:
Mencegah kehamilan dengan mengelakkan hubungan seks semasa waktu subur mengikut
kiraan kalendar
34
Modul Pengajar
Slaid 9,10,11 & 12 : Perkara yang perlu diberi perhatian
Wanita boleh menggunakan kaedah kalendar jika kitaran haid adalah diantara 26 ke 32 hari
Sekiranya terdapat 2 atau lebih kitaran haid yang panjang atau pendek dari tempoh
tersebut dalam masa setahun, kaedah kalendar menjadi kurang efektif, oleh itu wanita
disarankan untuk menggunakan kaedah lain
Golongan muda-kitaran haid pada permulaan tidak tetap
Wanita dengan masalah haid yang tidak tetap dan wanita pada peringkat perimenopaus
kurang sesuai menggunakan kaedah ini
Wanita yang mengambil ubatan berikut, ubat-ubatan ini boleh melambatkan ovulasi,
mengganggu mukus serviks, menambahkan suhu badan)
Benzodiazepines, SSRI, tricyclic, tetracyclic
Antipsychotic drugs (Chlorpromazine, Haloperidol,Risperidone, Clozapine, Lithium)
Antibiotic (jangkamasa lama)
NSAID (aspirin, ibuprofen,Paracetamol) untuk jangkamasa lama
Wanita yang baru melahirkan / menyusukan bayi perlu tunggu sehingga 3 kali kitaran
haid dan kitaran menjadi stabil
Wanita yang baru lepas keguguran perlu tunggu selepas kedatangan haid berikutnya
Guna kaedah lain dahulu sehingga boleh menggunakan kaedah ini
Slaid 13 & 14: Cara Penggunaan Kaedah Kalendar

Untuk menjayakan kaedah ini, klien perlu diberi arahan yang tepat.
Arahan Kepada Klien:
1. Rekod kitaran haid selama 6 bulan. Ini dilakukan untuk mendapat kitaran yang pendek
dan yang panjang. Hari pertama haid dikira sebagai hari pertama kitaran. Hari terakhir
kitaran adalah sehari sebelum haid yang berikutnya.
2. Mengira masa subur mengikut formula akan diterangkan dalam slaid seterusnya.
3. Elakkan hubungan seks pada masa subur.
Modul Pengajar
35
Slaid 15 & 16 : Contoh Pengiraan Masa Subur Mengikut Kaedah Kalendar

1. Berikut adalah contoh kitaran haid dari bulan Jun Disember.
Bulan
Tempoh kitaran (hari)
Julai
28
Ogos
32 (kitaran terpanjang)
September
29
Oktober
26
November
25 (kitaran terpendek)
Disember
30
2. Mengira hari subur.

Kiraan terpendek 18 = Hari pertama subur
Kiraan terpanjang 11 = Hari akhir subur
Contoh:
25 18 = 7 (hari ketujuh adalah hari pertama subur)
32 11 = 21 (hari keduapuluh satu adalah hari akhir subur)
Jangkamasa subur adalah dari hari ketujuh (7) hingga hari ke dua puluh satu (21) dalam
kitaran haid tersebut. Jika didapati kitaran haid tidak teratur wanita berkenaan tidak digalakkan
mengguna kaedah ini
Modul Pengajar
36
Slaid 17 & 18 : Latihan Pengiraan masa subur mengikut kaedah kalendar

Aktiviti tambahan ini adalah untuk melatih pelatih membuat pengiraan masa subur mengikut
kaedah kalendar.
Bulan:
Tarikh Haid Pertama:
Tempoh Kitaran:
Februari
15.2.1998
} 29
Mac
17.3.1998
} 29
April
16.4.1998
} 31
Mei
18.5.1998
} 27
Jun
15.6.1998
} 34
Julai
19.7.1998
} 29
Ogos
17.8.1998
} 30
September
16.9.1998
Soalan:
1. Kira tempoh kitaran bagi bulan-bulan di atas.
2. Kira jangkamasa subur bagi wanita ini dengan menggunakan contoh kitaran haid di atas.
Jawapan bagi pengiraan:
Hari pertama subur = kitaran terpendek 18 = 27 18
Hari akhir subur
= kitaran terpanjang 11 = 34 11
=9
= 23
Jangkamasa subur adalah dari hari kesembilan (9) hingga ke dua puluh tiga (23) dalam
kitaran haid tersebut.
Slaid 19 & 20 : Standard Days Method
Untuk wanita yang mempunyai kitaran haid 26 32 hari

Elakkan hubungan seks pada hari ke 8 hingga ke 19
Hubungan seks adalah selamat pada hari pertama hingga ke 7 dan dari hari ke 20
sehingga kedatangan haid pada bulan berikutnya
Modul Pengajar
37
Slaid 21 & 22 : Two Days Method
Wanita memeriksa mukus serviks setiap hari samada pada jari, seluar dalam, tisu atau
boleh merasa lekitan pada vagina
Sekiranya ada cecair tidak kira jenis, warna, rasa atau consistency, wanita dianggap
dalam keadaan subur pada hari itu dan keesokannya
Pasangan boleh menjalankan hubungan seks jika mukus serviks adalah kering selama
dua hari berterusan
Slaid 23 & 24 : Kaedah Suhu Badan

Mekanisma Tindakan:
Mencegah kehamilan dengan mengelakkan hubungan seks dari hari pertama haid sehingga
selepas 3 hari berturut-turut suhu badan meningkat (0.2 hingga 0.4 darjah celsius).
Peningkatan suhu badan dari aras rendah ke aras tinggi adalah petanda ovulasi telah berlaku.
Jangka hayat sperma adalah 3 hari.
Kaedah halangan seperti kondom boleh digunakan dalam tempoh tersebut.
Slaid 25 : Perkara yang perlu diberi perhatian

Jika wanita mengalami demam atau lain-lain keadaan yang boleh menyebabkan perubahan
suhu badan, kaedah ini tidak sesuai digunakan.
Slaid 26: Cara Penggunaan
Ambil suhu badan sebaik sahaja jaga dari tidur (sebelum bangun dari katil dan sebelum
makan sebarang makanan) setiap pagi dengan menggunakan jangka suhu ovulasi
Jangkasuhu diletakkan di bawah lidah sekurang-kurangnya 5 minit
Rekod bacaan suhu badan diatas geraf setiap pagi selama satu kitaran
Pasangan perlu mengelakkan hubungan seks atau menggunakan kaedah halangan
dari hari pertama haid sehingga 3 hari selepas suhu badan meningkat. Pasangan boleh
juga menggunakan kaedah azal atau spermisid tetapi ianya kurang berkesan
Hubungan seks adalah selamat selepas kenaikan suhu badan dikesan 3 hari
berturut-turut
Modul Pengajar
38
Slaid 27 : Contoh Carta Suhu badan
Day of
Cycle
10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31
C
38
37.5
37
36.7
36.6
36.5
Ovulation
Low Temp
STERILE PERIOD
Slaid 28 & 29 : Kaedah Mukus Serviks

Mekanisma Tindakan:
Mencegah kehamilan dengan mengelakkan hubungan seks semasa waktu subur secara
mengenalpasti perubahan pada mukus serviks
Perkara yang perlu diberi perhatian:
Kaedah ini tidak sesuai digunakan sekiranya wanita mengalami jangkitan vagina atau lain-lain
keadaan yang boleh mengubah mukus serviks
Modul Pengajar
39
Slaid 30 : Cara Penggunaan

Beri arahan berikut kepada pelanggan:
1. Perhatikan perubahan pada lendir atau mukus yang keluar dari vagina setiap hari.
2. Masa subur adalah sewaktu mukus (lendir) yang keluar berkeadaan jernih, melekit yang
berupa seperti putih telur mentah.
3. Sebaik sahaja wanita menyedari terdapat sebarang perubahan pada lendir vagina dari
segi warna, atau kepekatan, beliau mesti menganggap dirinya subur pada hari tersebut
dan hari berikutnya.
4. Hubungan seks perlu dihindari atau guna kaedah halangan. Pasangan boleh juga
menggunakan kaedah azal atau spermisid tetapi ianya kurang berkesan.
5. Petanda ovulasi akan berlaku ialah apabila mukus serviks yang keluar akan bertambah
banyak, berwarna seperti putih telur mentah dan boleh diregang dengan dua jari tanpa
putus. Selepas ovulasi, mukus serviks akan menjadi berkurangan, melekit dan
berwarna keputihan.
6. Hubungan seks adalah selamat selepas mukus servik (lendir) menjadi berkurangan,
pekat dan berwarna keputihan.
Slaid 31: Keadaan mukus (lendir) serviks ketika tempoh subur
40
Modul Pengajar
Slaid 32 & 33 : Kaedah Kombinasi

1.
Gunakan dua atau lebih kaedah berikut:

a. kaedah masa selamat
b. kaedah mukus servik
c. kaedah suhu badan
2.
Kaedah kombinasi akan meningkatkan keberkesanan pencegahan kehamilan.
Wanita boleh menentukan waktu bermulanya masa subur dengan menggunakan kaedah
masa selamat (kalendar) dan kaedah mukus serviks. Bagi mengetahui berakhirnya masa
subur, wanita boleh menggunakan kaedah suhu badan, kaedah masa selamat dan kaedah
mukus serviks.
Slaid 34 & 35 : Kaedah Azal

Denisi:
Mengeluarkan zakar dari faraj sebelum ejakulasi, supaya air mani dilepaskan diluar vagina.
Bagi meningkatkan keberkesanan dan mengurangkan risiko kehamilan, kerjasama di antara
pasangan adalah diperlukan.
Kaedah ini boleh digunakan sebagai kaedah utama ataupun kaedah sokongan kepada kaedah
semulajadi yang lain.
Slaid 36: Kelebihan Kaedah Azal
Mudah
Murah
Tidak perlu pengawasan perubatan
Tiada kesan sampingan
Menggalakkan penyertaan kaum lelaki dan meningkatkan komunikasi antara pasangan
Modul Pengajar
41
Slaid 37 : Kekurangan Kaedah Azal
Tiada kepuasan
Kadar kegagalan yang tinggi
Memerlukan pengawalan diri yang baik di pihak lelaki
Lelaki yang mengalami masalah ejakulasi prematang tidak boleh mengamalkan
kaedah ini
Slaid 38 : Keberkesanan Kaedah azal
Bergantung kepada pengguna

Cara kurang keberkesanan tetapi ramai menggunakan cara ini
27% risiko kehamilan dalam tahun pertama penggunaan
Kalau cara yang betul risiko kehamilan-4% kehamilan
Jika lelaki baru sahaja ejakulasi pastikan sebelum menjalani seks dia perlu kencing dan
cuci pangkal penis untuk keluarkan air mani
Slaid 39 & 40 : Kaedah Laktasi (LAM)

Denisi :
Penyusuan susu ibu adalah sebagai satu kaedah perancang keluarga sementara. Ia adalah
merupakan kaedah semulajadi yang dianugerahkan. Ia juga merupakan kaedah yang telah
diamalkan sejak berkurun lagi.
3 Kriteria berikut mesti dipenuhi:
Ibu mestilah belum datang haid (Amenorrhoea)
Bayi disusukan secara esklusif penyusuan susu ibu hendaklah secara berterusan tanpa
bantuan susu formula
Bayi berumur <6 bulan
42
Modul Pengajar
Slaid 41 : Mekanisma Tindakan

1.
2.
3.
4.
Jika ibu menyusukan bayinya dengan penyusuan susu ibu, stimulasi akan berlaku
apabila bayi menghisap puting payudara.
Gerak saraf menghantar pesanan kepada hipotalamus yang mana bertindak merubah
pengeluaran hormon pituitari.
Paras hormon prolaktin menjadi tinggi dan menghalang ovulasi.
Tekanan pada kedua-dua hormon FSH dan LH bertindak ke atas ovari yang akan
mengeluarkan benih telur yang tidak matang atau rahim tidak subur.
Slaid 42 : Kelebihan Kaedah Laktasi

1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Boleh diamalkan oleh hampir semua ibu.

Menyokong penyusuan susu ibu secara optima dan seterusnya dapat memberikan
manfaat kesihatan kepada bayi dan ibu.
Mudah diamalkan.
Tidak memerlukan perbelanjaan.
Kadar keberkesanan 95 - 98 %.
Menghalang kehamilan sebaik selepas bersalin.
Sesuai diterima pakai oleh semua budaya dan agama.
Slaid 43 : Kekurangan Kaedah Laktasi

1.
2.
Berkesan jangka pendek hanya berkesan untuk tempoh 6 bulan sahaja.

Kaedah ini tidak boleh diamalkan oleh ibu yang dijangkiti HIV / AIDS. Transmisi virus HIV
boleh berlaku melalui penyusuan susu ibu.
Slaid 44 : Sekian. Terima kasih
Modul Pengajar
43
KERJA KUMPULAN
Latihan untuk Mengenalpasti Kelebihan / Kekurangan Kaedah semulajadi
Terangkan apa yang perlu dilakukan oleh peserta:
1. Anda akan diberikan dua keping kad yang berwarna kuning dan merah.
2. Catatkan kelebihan di atas kad berwarna kuning dan kekurangan di atas kad berwarna merah
bagi kaedah semulajadi.
3. Tampalkan kad berwarna kuning di sebelah kanan dan berwarna merah di sebelah kiri
papan putih.
4. Buat rumusan dari kenyataan yang tercatat di atas kad berwarna kuning dan warna merah
di papan putih.
5. Kemudian persembahkan jawapan yang betul.
Kelebihan:
Tiada kesan sampingan
Mudah diamalkan sesuai diamalkan oleh semua budaya dan agama
Tidak memerlukan perbelanjaan
Menggalakkan kerjasama suami isteri
Hubungan mesra
Kekurangan:
Kadar kegagalan tinggi
Perlu menghindarkan seks dalam jangkamasa yang tidak menentu
Berkesan jangka pendek
Perlu memahami cara-cara mengamalkan kaedah dengan betul
Perlu kesabaran dan kerjasama
TOPIK IV: KAEDAH HALANGAN
TOPIK IV
KAEDAH HALANGAN
1.
Objektif:
1.1 Menyatakan denisi kaedah halangan
1.2 Menerangkan prinsip kaedah halangan
1.3 Menghuraikan cara penggunaan kaedah halangan:
Kondom lelaki
Kondom wanita
1.4 Menerangkan kelebihan dan kekurangan kondom lelaki dan perempuan.
2.
Susunatur sesi:
(60 minit)
2.1 Kenalkan topik

2.3 Soal jawab
- 5 minit
- 40 minit
- 15 minit
KENALKAN TOPIK
(5 minit)

Di dalam sesi ini, anda akan diperkenalkan kepada Kaedah Halangan. Kaedah ini boleh
digunakan oleh wanita dan lelaki di mana terdapat kondom yang khas untuk kegunaan lelaki
dan juga perempuan. Selain daripada fungsi sebagai kontraseptif, kaedah halangan juga boleh
melindungi dari penyakit jangkitan kelamin termasuklah HIV.
Modul Pengajar
PERSEMBAHAN SLAID
47
(40 minit)
Slaid 1 & 2 : Denasi
Kaedah kontraseptif yang menghalang sperma dari memasuki faraj dan os secara
mekanikal, kimia atau kedua-duanya sekali
Slaid 3 & 4 : Kaedah Halangan

Kaedah halangan adalah antara kaedah yang paling lama diguna untuk mengelakkan kehamilan
dan mencegah penyakit kelamin. Ia terbahagi kepada 2 kaedah iaitu : Kaedah mekanikal
Kondom lelaki
Kondom wanita
Kap servik
Kaedah kimia
Spermisid
Span
Diafram
Slaid 5 : Mekanisma kaedah halangan
Menghalang sperma memasuki faraj

Menghalang sperma memasuki os servik
Menghalang pertemuan sperma dan ovum
Slaid 6 & 7 : Kaedah Halangan Kriteria Kelayakan Perubatan

Boleh digunakan oleh semua orang kecuali yang ada alahan kepada latex atau pelincir
kondom.
48
Modul Pengajar
Slaid 8 : Kaedah Halangan Kondom Lelaki
Menghalang kemasukan semen ke dalam vagina

Pelbagai jenis warna dan wangian
Sila tunjukan contoh-contoh yang ada
Ia boleh digunakan sebagai kaedah tambahan bagi memperkukuhkan keberkesanan
kaedah lain
Aktiviti penggunaan kondom yang betul:
Anda perlu menyediakan 12 kad yang bertulis dengan ayat- ayat berikut :Beli kondom
Daya tarikan seksual
Bercumbu-cumbuan
Ereksi
Keluarkan kondom dari peket
Picit hujung kondom untuk keluarkan udara
Sarungkan kondom
Sapukan pelincir
Penentrasi ke faraj
Ejakulasi
Pegang kondom dan keluarkan zakar dari faraj
Buangkan kondom
Arahkan peserta kursus supaya menyusun kad mengikut urutan yang betul
Slaid 9 : Kaedah Halangan Kondom wanita

Contoh kondom wanita ditunjukkan dalam slaid
Teknik penggunaan kondom wanita.
Guna kondom baru setiap kali hubungan seks
Kondom wanita boleh dimasukkan seawal 8 jam sebelum seks
Masukkan kondom dengan tangan yang bersih
Boleh digunakan bersama pelincir
Kondom harus dikeluarkan selepas hubungan seks tetapi tidak perlu serta merta
Slaid 10 : Pelbagai jenis kondom yang terdapat di pasaran

Contoh pelbagai jenis kondom ditunjukkan dalam slaid.
Modul Pengajar
49
Slaid 11 : Kaedah kondom ( wanita dan lelaki )

Kebaikan dan keburukan
KELEBIHAN
KEBURUKAN
Berkesan sebagai kontraseptif jika

digunakan pada setiap kali hubungan
seksual
Mengurangkan risiko penyakit
kelamin. Mengurangkan 80 -95 %
transmisi penyakit HIV
Tiada kesan sampingan sistemik
Boleh digunakan sebagai kaedah
tambahan
Mudah didapati, dibawa bersama.
Membolehkan lelaki
bertanggungjawab terhadap kehamilan
dan jangkitan penyakit kelamin
Alahan kepada latex atau pelincir pada

kondom
Perlu masa untuk memakai kondom
Kadar kegagalan tinggi jika salah dan
jarang digunakan
Kondom tercabut semasa
penggunaan
Perlu kerjasama lelaki
Penyimpanan di tempat yang sesuai
Slaid 12 : Keberkesanan
15 kehamilan / 100 wanita dalam tahun pertama menggunakan kondom

Bergantung kepada cara, kekerapan dan masa penggunaan yang betul
Dengan penggunaan yang betul, kekerapan kehamilan berkurang 2 kehamilan / 100
wanita
Slaid 13 dan 14 : Kaedah Halangan

(Teknik penggunaan kondom lelaki)
Terangkan langkah-langkah penggunaan kondom dengan merujuk slaid yang dipamerkan
50
Modul Pengajar
Slaid 15 & 16 : Kaedah Kap Servik dan Diafram

Mekanisme tindakan:
Menghalang sperma dari memasuki os
Ia perlu digunakan bersama spermisid yang akan melemahkan / membunuh sperma.
Didapati dalam pelbagai saiz
Doktor perlu memastikan saiz yang bersesuaian untuk pengguna
Perlu dimasukkan sebelum hubungan seks
Slaid 17 : Kelebihan dan kekurangan

Kelebihan diafram dan kap servik:
Bersesuai dengan wanita yang jarang mengadakan hubungan seks

Ia tidak mengganggu hubungan seks kerana ia dipakai sebelum hubungan seks
diadakan
Boleh digunakan pada bila-bila masa
Kekurangan diafram dan kap servik:
Kadar kegagalan tinggi kerana cara pemasangan yang tidak betul atau saiz yang tidak
bersesuaian atau kecuaian pengguna
Tidak boleh digunakan bagi wanita yang menghidap penyakit kronik cervitis, jangkitan
saluran urinari, keabnormalan genitalia
Reaksi alahan
Perlu rawatan susulan yang kerap
Sukar dikeluarkan
Penjagaanya remeh pencucian, simpanan
Slaid 18 : Kap servik
Diperbuat daripada latex atau plastik

Saiz berbeza
Boleh dipasang pada bila-bila masa sehingga 42 jam sebelum hubungan seks
Digunakan bersama spermacid
Boleh keluarkan 6 jam selepas ejakulasi tetapi tidak melebihi 48 jam
Modul Pengajar
51
Slaid 19 : Diafram
Digunakan bersama spermicid

Pemeriksaan pelvik diperlukan untuk menentukan saiz
Latex atau plastik
Diafram boleh digunakan selama 2 tahun
Slaid 20 : Panduan Penggunaan Kap Servik dan Diafram
Basuh tangan dengan bersih

Sapu spermisid di kedua-dua permukaan diafram dengan rata
Masukan diafram sebelum melakukan hubungan seks
Biarkan diafram selama 6 jam selepas setiap kali hubungan seks
Gunakan spermisid tambahan sekiranya seks diulangi
Jangan biarkan alat lebih dari 24 jam
Jangan gunakan diafram atau kap servik :
semasa haid
discaj / lelehan yang abnormal dari faraj
6 minggu selepas bersalin
Slaid 21 : Panduan Penjagaan Kap Servik Dan Diafram
Diafram perlu dibasuh dengan air dan sabun selepas digunakan

Kemudian lap kering dengan tuala yang bersih dengan lembut
Simpan semula ke dalam kotaknya
Simpan di tempat yang kering, sejuk dan selamat serta jauhi dari kanak-kanak
Periksa untuk kekoyakan sebelum digunakan semula untuk memastikan
keberkesanannya sebagai alat penghalang
Gunakan spermisid dan pelincir yang berasaskan air (water base) kerana pelincir
yang berasaskan minyak akan merapuhkan diafram
Slaid 22 : Kesan diafram / kap servik
Iritasi pada faraj dan penis

Risiko mendapat UTI, Bacterial Vaginosis dan Candidiasis
Tidak memberi perlindungan 100% kepada STI
Tidak memberi perlindungan daripada HIV / AIDS
52
Modul Pengajar
Slaid 23 : Kontraindikasi
Individu yang mempunyai masalah Toxic Shock Syndrome

Alahan kepada latex
Pesakit HIV / AIDS
Slaid 24 & 25 : Kaedah Spermisid & Span

Spermisid:
Di masukkan ke dalam faraj dekat dengan pangkal rahim
Kebanyakan menggunakan nonoxynol-9
Lain-lain-benzalkonium chloride, chlorhexidine, menfegol. Octoxynol, dll
Terdapat dalam bentuk suppository, krim, foam, jelly
Membunuh sperma dan menghalang persenyawaan berlaku
Boleh digunakan bersendirian atau digunakan bersama kondom atau diafram
Slaid 26 : Kesan sampingan Spermisid
Iritasi kepada faraj dan penis

Menambahkan risiko mendapat HIV / AIDS
Mudah mendapat jangkitan salur kencing (UTI) terutama jika menggunakan spermisid 2
kali atau lebih sehari
Tidak akan menyebabkan kanser atau kecacatan kepada janin
Tidak akan berhentikan pendarahan haid
Slaid 27 : Span
Dibuat daripada plastik dan mengandungi spermisid

Dibasahkan dengan air dan dimasukkan ke dalam faraj dan diletakkan pada serviks
Boleh digunakan sekali sahaja
Susah untuk mendapatkan bekalan kerana tidak terdapat secara meluas di Malaysia
TOPIK V: KAEDAH ALAT DALAM RAHIM (ADR)
TOPIK V
KAEDAH ALAT DALAM RAHIM (ADR)
1.
Objektif
1.1
1.2
1.3
1.4
1.5
1.6
1.7
1.8
Menyatakan denisi Alat Dalam Rahim.

Menyenaraikan jenis-jenis Alat Dalam Rahim.
Menerangkan mekanisma tindakan Alat Dalam Rahim.
Menerangkan kelebihan dan kekurangan Alat Dalam Rahim.
Menyatakan kriteria perubatan pemilihan Alat Dalam Rahim.
Menyatakan masa yang sesuai untuk pemasangan Alat Dalam Rahim.
Mendemonstrasikan teknik pemasangan dan pengeluaran Alat Dalam Rahim.
Mengendalikan masalah penggunaan Alat Dalam Rahim.
2.
Susunatur sesi:
(60 minit)
2.1 Kenalkan topik

2.3 Soal jawab
- 5 minit
- 40 minit
- 15 minit
KENALKAN TOPIK
(5 minit)

Di dalam sesi ini, anda akan diperkenalkan kepada Kaedah Alat Dalam Rahim (ADR) sebagai
salah satu alternatif kaedah perancang keluarga. Mengikut sejarah, meletakkan objek ke dalam
uterus bagi mencegah kehamilan telah diamalkan sejak zaman dahulu lagi. Alat Dalam Rahim
telah digunakan sejak zaman pemerintahan Mesir tetapi Alat Dalam Rahim yang moden hanya
berada di pasaran pada akhir tahun 1950an.
Modul Pengajar
PERSEMBAHAN SLAID
55
(40 minit)
SLAID 1 : PENGENALAN
SLAID 2 : Denisi Alat dalam Rahim
Sejenis alat kecil diperbuat dari bahan plastik yang mempunyai benang yang dimasukkan
ke dalam rahim melalui faraj
Alat Dalam Rahim (ADR) yang terkini mengandungi kuprum atau hormone (ADR- LNG)
Sila tunjukkan contoh ADR yang ada
SLAID 3 : Jenis-jenis ADR
ADR jenis lama

Diperkenalkan pada permulaan abad
Semenjak tahun 60 an, ADR didapati dalam bentuk dan saiz yang diperbuat daripada bahan
plastik seperti lippes loop
SLAID 4 : ADR Kuprum
ADR yang diperkenalkan selepas tahun 60an

Ia mempunyai kerangka plastik yang kenyal bersama lingkaran kuprum
Penambahan kuprum kepada ADR plastik menjadikan ia lebih berkesan dan selamat
Kebanyakan ADR kuprum berbentuk T
ADR kuprum yang paling popular adalah Multiload Cu 250
SLAID 5 : Contoh ADR Kuprum
56
Modul Pengajar
SLAID 6 : Mekanisma Tindakan ADR Kuprum

ADR dipercayai bertindak dengan berbagai cara:
1.
2.
3.
Menghalang pergerakan sperma.

Mengurangkan viability sperma dan ovum
Menyebabkan radang endometrium. Ini menghalang implantasi ovum yang telah
disenyawakan oleh sperma.
SLAID 7 : ADR LNG (Levenogestrel)
Ia juga dikenali sebagai ADR hormonal

ADR-LNG mengandungi hormone Levenogestrel yang akan dikeluarkan dalam jumlah
yang kecil setiap hari
Contoh ADR LNG ialah MIRENA
SLAID 8 : Mekanisma Tindakan ADR LNG.

Menghalang penebalan endometrium.
SLAID 9 : KEBERKESANAN
Salah satu kaedah kontraseptif yang berkesan dan boleh digunakan dalam jangkamasa
yang panjang
Kurang dari 1 kehamilan / 100 wanita pada tahun pertama mengamalkan kaedah ADR
Jangkamasa tindakan bergantung kepada kandungan kuprum.
Cth- Multiload Cu 250 3 tahun. Cu 375 5 tahun. Cu 380 10 tahun
Jangkamasa tindakan ADR LNG adalah 5 tahun
Modul Pengajar
SLAID 10 : KEBAIKAN
Sangat berkesan
Jimat kos
Tidak ada gangguan hubungan seks
Tidak perlu kerap ke klinik
Akan kembali subur apabila alat dikeluarkan
Boleh memberi perlindungan terhadap kanser endometrium
SLAID 11 : KEBURUKAN
Perdarahan yang banyak

Rengat
Jangkitan dalam rahim
Discaj yang banyak
Perlu dikendalikan oleh anggota terlatih
SLAID 12 : Kriteria Kelayakan Perubatan Penggunaan ADR

Kriteria perubatan penggunaan ADR menggunakan MEC
SLAID 13 :Kategori 4
Pueperal sepsis
Sejurus selepas keguguran septik
Perdarahan vagina tidak diketahui punca
Kanser serviks
Kanser endometrium
Fibroid tiada perubahan kaviti
PID semasa
Servisitis bernanah
57
58
Modul Pengajar
SLAID 14 : Kategori 3
Post partum melebihi 48 jam dan kurang dari empat minggu

Kehamilan molar benign
Kanser ovari memulakan kaedah
AIDS memulakan kaedah
Rawatan anti retroviral memulakan
SLAID 15 : Kategori 3 (ADR-LNG sahaja)
Post partum kurang dari 4 minggu

Pesakit DVT / PE semasa
Sejarah dan penyakit jantung iskaemia meneruskan kaedah
Migrain dengan aura
Sejarah kanser payudara dan tiada bukti penyakit dalam 5 tahun
Penyakit hati viral hepatitis aktif, cirrhosis teruk, adenoma atau hepatoma
SLAID 16 : Kategori 1 & 2

Sila rujuk Buku Panduan Kriteria Kelayakan Perubatan dan Soal Jawab Amalan Penggunaan
Kaedah Kontraseptif.
SLAID 17 dan 18 : Masa Yang Sesuai Untuk Pemasangan ADR

1.
Jika ada haid

bila-bila masa dalam tempoh 12 hari pertama selepas haid.
2.
Amenorrhea
bukan post partum bila-bila masa dengan syarat tidak hamil.
post partum menyusukan bayi atau tidak:
i.
Dalam masa 48 jam selepas bersalin.
ii. Dalam 4 minggu selepas bersalin masih amenorrhea dan tidak hamil.
iii. Lebih 4 minggu selepas bersalin dan haid kembali boleh dipasang seperti
jika ada haid.
3.
Selepas keguguran serta merta.
4.
Bertukar dari kaedah lain serta merta sekiranya klien tidak hamil.
Modul Pengajar
59
SLAID 19 : ADR Sebagai Kontraseptif Kecemasan

Boleh dipasang dalam tempoh 5 hari selepas hubungan seks tanpa perlindungan.
SLAID 20 hingga 24 : Prosedur Pemasangan ADR

Langkah 1 Pemeriksaan bimanual untuk mengetahui bentuk dan kedudukan uterus.
Langkah 2 Menggunakan spekulum untuk mendedahkan serviks.
Langkah 3 Swab serviks dengan kapas.
Langkah 4 Pemeriksaan menggunakan tanakulum.
Langkah 5 Ukur panjang kaviti rahim dengan uterine sound.
Langkah 6 Selaraskan stopper ADR mengikut panjang kaviti.
Pemasangan ADR.
Langkah 7 Memasukkan ADR sehingga stopper menyentuh serviks.
Langkah 8 Keluarkan inserter tube dengan perlahan.
Langkah 9 Gunting benang dengan meninggalkan 3 4 cm dari os servik. Pastikan tiada
pendarahan yang aktif. Keluarkan spekulum dan tenakulum.
Langkah 10 ADR telah dipasang sempurna. Selesakan klien.
SLAID 25 : Prosedur Mengeluarkan ADR
Masukkan speculum
Cuci serviks dan tarik dengan tenakulum
Kepit benang
Tarik benang keluar perlahan-lahan
60
Modul Pengajar
SLAID 26 : Pengendalian Masalah (ADR Kuprum dan LNG)

Spotting
Biasa dalam masa 3 6 bulan pertama. Guna NSAID jika perlu.

Jika berterusan pastikan tiada masalah sakit puan.
Menorrhagia Biasa dalam 3 6 bulan pertama.

Rawatan NSAID, Tranexamic Acid.
Beri tambahan zat besi untuk mengelakkan anaemia.
Jika berterusan, pastikan tiada masalah sakit puan.

Mengidap PID semasa penggunaan ADR. (Perkara ini jarang berlaku.)
Rawat dengan antibiotik

Tidak perlu dikeluarkan jika klien ingin meneruskan
Sekiranya PID tidak berubah, keluarkan ADR dan teruskan antibiotik
Kaunseling penggunaan kondom

Hamil semasa penggunaan ADR. (Anggaran 2 kehamilan / 100 wanita dalam masa 10 tahun
menggunakan ADR).
Pastikan tiada kandungan luar rahim

Terangkan risiko jika ADR tidak dikeluarkan
Keguguran terutama pada trimester pertama dan kedua
Keguguran sepsis
Kelahiran pra-matang
Risiko akan kurang jika ADR dikeluarkan. Walau bagaimanapun proses pengeluaran
ADR itu sendiri ada risiko
Modul Pengajar
61

Menangani kehamilan dengan ADR di dalam rahim
Jika benang ADR kelihatan,
Keluarkan ADR perlahan-lahan
Nasihat klien segera untuk mendapatkan rawatan jika pendarahan yang banyak, sakit
perut, discaj dari vagina dan demam
Jika ADR tidak dikeluarkan, klien perlu mendapat rawatan jika mengalami masalah di atas

Menangani kehamilan dengan ADR di dalam rahim:
Jika benang tidak kelihatan, lakukan ultrasound untuk tentukan lokasi ADR
Jika tidak kelihatan, kemungkinan ia sudah terkeluar
Jika tiada kemudahan ultrasound, teruskan pemeriksaan antenatal
Nasihat klien mendapatkan rawatan jika mengalami
1. Pendarahan yang banyak
2. Sakit perut
3. Discaj dari vagina
4. Demam
SLAID 31 : Pengendalian Masalah (ADR LNG sahaja)

Amenorrhea Keadaan biasa yang tidak perlu rawatan. Menangani kehamilan dengan ADR di
dalam rahim.
SLAID 32 : TERIMA KASIH
TOPIK VI: KAEDAH HORMONAL - PIL
TOPIK VI
KAEDAH HORMONAL PIL
1.
Objektif
Di akhir sesi ini, peserta akan dapat :
1.1 Mengetahui :
Jenis-jenis dan contoh kontraseptif pil
Mekanisma tindakan kaedah kontraseptif pil
Faedah / kebaikan penggunaan kontraseptif pil
Kelemahan
Kriteria kelayakan perubatan kaedah kontraseptif pil
Cara penggunaan kaedah pil
Kesan sampingan
Salah tanggapan mengenai kontraseptif pil
Pil kontraseptif kecemasan

1.2 Boleh memberi khidmat nasihat dan bimbingan dalam pemilihan kaedah kontraseptif pil yang
sesuai
1.3 Boleh mengendali masalah masalah berkaitan kontraseptif pil
2.
Susunatur Sesi
Peserta mendengar ceramah yang diberi oleh pengajar :
Kenalkan topik kontraseptif pil
90 minit
a.
b.
c.
5 minit
70 minit
15 minit
Kenalkan topik kontraseptif pil

Persembahan slaid kaedah pil
Perbincangan pengendalian kes
Modul Pengajar
KENALKAN TOPIK
65
(5 minit)

Di dalam sesi ini, anda akan diperkenalkan kepada jenis-jenis kaedah hormonal seperti pil,
suntikan, implan dan lain-lain. Topik ini akan memfokuskan mengenai kaedah hormonal jenis
pil. Anda akan dimaklumkan mengenai jenis-jenis pil kontraseptif yang ada serta mekanisma
tindakan, faedah / kebaikan, kriteria kelayakan perubatan penggunaan, cara penggunaan,
kesan sampingan dan salah tanggapan bagi setiap jenis pil tersebut.
PERSEMBAHAN SLAID
(75 minit)
SLAID 1: Jenis Kaedah Kontraseptif Hormonal
Pil
Suntikan
Implan (susuk)
Lain-lain ( LNG-ADR, patch & ring ( tampalan dan cincin vagina)
SLAID 2- 6 : Pengenalan Jenis-Jenis Pil

Pil Kombinasi (Combined Oestrogen Contraceptives)
Mengandungi estrogen dan progestin
Contoh pil kombinasi :

Dos rendah
: Marvelon, Nordette, Dianne, Microgynon,
Regulon, Yasmin dan Rigevidon
Dos rendah ultra
: Loette, Mercilon
Pil Progestin (Progestrogen Only Pil)
Mengandungi progestin sahaja dan tidak mengandungi oestrogen
Contoh Pil Progestrogen Noriday
Pilihan yang baik bagi ibu yang menyusukan bayi
66
Modul Pengajar
Slaid 7 : Mekanisme Tindakan Pil Kontraseptif.
Kesan Sentral
Kesan Periferal terhadap organ-organ:
Ovari
Endometrium
Serviks / Pangkal Rahim
Salur Falopian
SLAID 8 : Kitaran Haid Yang Normal

Kitaran haid yang nomal dibahagikan kepada dua fasa iaitu fasa folikular dan fasa luteal.
Fasa folikular
Semasa awal fasa folikular, paras hormon estrogen dan progestin adalah rendah dan
perdarahan haid akan berlaku. Selepas habis perdarahan, paras hormon estrogen akan
meningkat dan menyebabkan folikel di dalam ovari berkembang dan matang serta
endometrium akan mula menebal.
Pada pertengahan kitaran, hormon estrogen akan mula menurun menyebabkan LH surge
berlaku dan ovulasi terjadi. Folikel pula akan bertukar kepada corpus luteum dan fasa
folikular berakhir.
Fasa Luteal
Selepas ovulasi, hormon estrogen akan menurun dan hormon progestin meningkat. Ini
menyebabkan penebalan endometrium bagi persediaan implantasi. Corpus luteum akan
mengecut dan luput. Pada fasa ini juga, suhu badan akan meningkat sedikit berbanding
dengan fasa folikular sebanyak 0.2 0.4C selepas ovulasi berlaku. Jika tiada implantasi
berlaku, paras hormon estrogen dan progestin akan menurun dan kitaran berulang dan
perdarahan haid berlaku.
SLAID 9 : Kesan Mekanisma Kerja menghalang Ovulasi Kesan Sentral

Perbandingan normal menstrual cycle dengan cycle modied by COCs (gambarajah)
Semasa kitaran haid yang normal, kesan daripada perubahan hormon progestin dan estrogen,
folikel di dalam ovari dapat berkembang dengan baik dan LH surge pada pertengahan
kitaran menyebabkan ovulasi berlaku.
Pengambilan pil kontraseptif akan menyebabkan paras hormon progestin dan estrogen
yang sekata dalam darah sepanjang kitaran haid menyebabkan folikel di dalam ovari tidak
berkembang dan LH surge tidak berlaku. Dengan itu tiada ovulasi akan berlaku.
Modul Pengajar
67
SLAID 10 : Mekanisma Kerja Perubahan Mukus dan Endometrium Kesan Periferi.

Perbandingan normal menstrual cycle dengan cycle modied by COCs (gambarajah)
Semasa kitaran haid yang normal, kesan dari perubahan hormon progestin dan estrogen
akan menyebabkan :
Folikel di dalam ovari berkembang
Mukus serviks menjadi kurang likat dan memudahkan sperma bergerak ke dalam rahim
Endometrium akan menebal dan sesuai untuk implantasi berlaku
Silia di dalam salur falopian dapat membantu pergerakan ovum ke rahim

Pengambilan pil kontraseptif akan menyebabkan paras hormon progestin dan estrogen yang
sekata dalam darah sepanjang kitaran haid menyebabkan:
Folikel di dalam ovari tidak berkembang
Mukus serviks menjadi likat dan kental. Ini akan mengalang pergerakan sperma ke dalam
rahim
Endometrium tidak menebal dengan baik dan tidak sesuai untuk implantasi berlaku
Fungsi silia di dalam salur falopian kurang berkesan

** NOTA : Bagi pil kontraseptif kombinasi, mekanisma tindakan utama adalah kesan sentral
yang menghalang ovulasi berlaku. Sebaliknya bagi pil progestin mekanisma tindakan utama
adalah kesan terhadap penebalan mukus serviks yang menghalang pergerakan sperma ke
dalam rahim.
SLAID 11 : Faedah / Kebaikan Pil Kontraseptif.

Faedah / Kebaikan Kesihatan Kontraseptif:
Sangat berkesan : Pearls indeks 0.3% (jika guna secara betul dan konsisten) hingga 8.0%
Kesuburan pulih segera
Perlindungan terhadap penyakit jangkitan pelvik (PID)
Dalam kawalan pelanggan
Mudah diperolehi
SLAID 12 : Faedah / Kebaikan Pil Kontraseptif.

Faedah / Kebaikan Kesihatan bukan Kontraseptif:
Kitaran haid teratur (Pil Kombinasi)
Mengurangkan masalah senggugut
Pendarahan haid kurang dan elakkan masalah Anemia
Perlindungan dari Kanser Ovari dan Endometrium
Perlindungan dari Functional Ovarian Cyst
Mengurangkan masalah Kelenjar Sebaceous seperti jerawat
68
Modul Pengajar
SLAID 13 : Kelemahan Pil Kontraseptif.
Penggunaan yang salah kerap terjadi contohnya lupa makan, tidak mula makan pada
tarikh yang di tetapkan, dan makan pil hanya selepas persetubuhan
Memerlukan penggunaan harian
Kerap terjadi kesan sampingan
Tidak mempunyai perlindungan terhadap penyakit kelamin
Perlu bekalan semula
SLAID 14 : Kriteria Kelayakkan Perubatan Kaedah Pil Kontraseptif Kombinasi
Modul Pengajar
SLAID 15 hingga 20 : WHO MEC Category 1: Guna kaedah ini dalam apa jua keadaan
Menarki sehingga berumur 40 tahun

> 21 hari pospartum (ibu yang tidak menyusu)
Selepas keguguran
Sejarah kehamilan luar rahim
Sejarah pembedahan pelvis
Vena Verikos
Pembedahan minor (tanpa immobilisasi)
Masalah Neurologi :
Sakit kepala bukan migrain
Epilepsi
Masalah Kemurungan
Masalah dan Infeksi saluran reproduktif:
Pendarahan vagina sedikit dan tidak teratur
Pendarahan vagina teruk dan berpanjangan (teratur dan tidak teratur)
Penyakit Endometriosis
Tumor ovari- Benign (termasuk cyst)
Sengugut yang teruk
Kehamilan molar
Servikal ectropion
Penyakit payudara benign
Sejarah kanser payudara dalam keluarga
Kanser Endomertrium
Kanser Ovari
Fibroid uterus
Pelvis Inammatory Disease (PID)
Sexually Transmitted Infections (STI) termasuk HIV /AIDS
Lain-lain Infeksi:
Schistosomiasis
TIBI
Malaria
Masalah Endokrin:
Sejarah Diabetis semasa hamil
Penyakit Thyroid
Masalah Gastro Usus:
Pembawa Viral Hepatitis
Anaemia:
Talasaemia
Iron-Diciency Anaemia
Interaksi Ubatan:
Semua antibiotik tidak termasuk Rifampicin
69
70
Modul Pengajar
SLAID 21 hingga 24 : WHO MEC Category 2: Secara amnya boleh gunakan kaedah ini.
Bagi ibu yang menyusukan 6 bulan atau lebih postpartum

Bagi perokok umur < 35 tahun
Obesiti BMI > 30 kg/m 2
Sejarah hipertensi semasa hamil
Sejarah keluarga (waris terdekat) yang mengalami Deep Venous Thrombosis (DVT) /
Pulmonary Embolism(PE)
Pembedahan major :
dengan immobilisasi berpanjangan
tanpa immobilisasi berpanjangan
Supercial Thrombophlebitis
Penyakit injap jantung tanpa komplikasi
Masalah Neurologi:
Sakit kepala Non Migrain meneruskan (c)
Masalah dan infeksi saluran reproduktif
Pendarahan vagina yang tidak diketahui punca
Cervical Intraepithelial Neoplastia (CIN)
Kanser servik sebelum rawatan
Ketulan payudara yang belum di diagnosa
Masalah Endokrin:
Diabetis yang tiada komplikasi penyakit vaskular (samada non-insulin dependent
atau insulin dependent)
Masalah Gastro Usus:
Penyakit Pundi Hempedu
a) Dengan simptom :
Rawatan secara pembedahan Kolesistektomi
b) Tiada simptom
Sejarah Cholestasis semasa hamil
Sickle Cell Anaemia Disease
Interaksi Ubatan:
Anti-fungal Griseofulvin
Rawatan Antiretroviral
SLAID 25 : WHO MEC Category 3 : Tidak digalakkan guna pil kontraseptif kombinasi
kecuali tiada kaedah lain yang sesuai (COC)
Penyusuan ibu (>6 minggu hingga 6 bulan)

Post partum < 3 minggu (walaupun ibu tidak menyusukan bayi)
Berumur >35 tahun dan merokok <15 batang sehari
Penyakit Hipertensi tidak terkawal : Sistolik <160 dan / atau Diastolik <100
Sejarah Hipertensi masa mengandung
Interaksi ubat tertentu: Rifampicin, ubatan Antikonvulsi contoh: phenytoin, carmazepine,
epilim etc
Modul Pengajar
71
SLAID 26 : WHO MEC Category 4 : Tidak boleh di gunakan (COC)
Menyusukan bayi (< 6 minggu postpartum)

Merokok > 15 batang sehari dan berumur > 35 tahun
Berisiko tinggi mengidap penyakit kardiovaskular (ada Diabetes, Darah Tinggi dan
merokok)
Darah tinggi tidak terkawal: Sistolik >160mmHg dan / atau Diastolik >100mmHg
SLAID 27 : Pil Kombinasi Combine Oral Contraceptives

(COC) CARA PENGGUNAAN
SLAID 28 : Waktu memulakan Pengambilan Pil Kontrasepti

Pada bila-bila masa (perlu disahkan klien tidak mengandung)
Klien yang ada haid dalam masa 5 hari pertama kitaran haid
Klien amenorhoea Elakkan hubungan seks / guna kontraseptif tambahan untuk 7 hari
berikutnya
Keguguran
Tukar DARI kaedah hormon yang lain

Peringatan : Jika klien menyusukan bayi; mula selepas 6 bulan atau selepas penyusuan
dihentikan, mana yang lebih awal
SLAID 29 : Jadual Pengambilan Pil
Makan 1 pil setiap hari

Pek 21 hari: Rehat makan pil selama 7 hari
Pek 28 hari: Makan berterusan dan disambung dengan pek baru
72
Modul Pengajar
SLAID 30 : Bertukar dari kaedah Kontraseptif yang lain


Tukar DARI kaedah bukan hormon (selain ADR)
Dimulakan dalam masa 5 hari permulaan haid
Jika dimulakan selepas hari ke 5 haid, elakkan seks atau guna kontraseptif tambahan
untuk 7 hari berikutnya
SLAID 31 : Bertukar dari kaedah Kontraseptif yang lain

Tukar DARI kaedah ADR( termasuk ADR mengandungi levonorgestrel-releasing)
Dimulakan dalam masa 5 hari permulaan haid, ADR boleh dikeluarkan pada masa itu
Jika dimulakan selepas hari ke 5 haid:Aktif secara seksual keluarkan ADR pada haid akan datang
Jika tidak aktif secara seksual - boleh keluarkan ADR dan elakkan seks atau guna
kontraseptif tambahan untuk 7 hari berikutnya
SLAID 32 : Jadual Pengambilan Sekiranya Terlupa Makan Pil

Pil 30 35gm ethinylestradiol (Nordette, Rigevidon, Microgynon)
Lupa 1 atau 2 pil

Lewat mula pek baru
tidak lebih 2 hari
Makan pil sebaik sahaja teringat

Teruskan pengambilan pil berikutnya
seperti yang dijadualkan
Tidak memerlukan kaedah tambahan

Pil 30 35gm ethinylestradiol (Nordette, Rigevidon, Microgynon)
Lupa 3 atau lebih pil

Lewat mula pek baru
3 hari atau lebih

Perlu menggunakan kontraseptif tambahan
atau elakkan hubungan seks hingga klien
telah ambil 7 pil berterusan
Jika lupa ambil minggu ke 3, klien perlu
habiskan pek semasa dan mula pek baru
selepas itu (tidak perlu waktu rehat)
Modul Pengajar
73

Pil 20ug ethinylestradiol (Mercilon, Loette)
Lupa 1 pil
Lewat 1 hari mula
pek baru
Ambil 1 pil serta merta apabila teringat

Tiada kaedah kontraseptif halangan yang
diperlukan

Pil 20ug ethinylestradiol (Mercilon, Loette)
Lupa 2 pil
Lewat mula pek baru 2
hari atau lebih

Perlu menggunakan kontraseptif tambahan
atau elakkan hubungan seks hingga klien
telah ambil 7 pil berterusan
Jika lupa ambil pil minggu ke 3 klien perlu
habiskan pek semasa dan mula pek baru
selepas itu
Jika terlupa pada minggu pertama dan
melakukan
hubungan
seks
tanpa
perlindungan, klien mungkin perlu
mengambil kontraseptif kecemasan
SLAID 36 : Pil Progestin Progestogen only Pill (POP)
SLAID 37 : Pil Progestin
Sesuai bagi wanita yang menyusukan bayi

Tidak mengandungi estrogen
Kandungan progestin kurang berbanding pil kombinasi
28 pil setiap kemasan
Perlu dimakan setiap hari secara berterusan
74
Modul Pengajar
SLAID 38 : WHO MEC Category 3: Tidak Digalakkan Guna Pil

Kontraseptif Kombinasi Kecuali Tiada Kaedah Lain Yang Sesuai (POP)
Menyusu (< 6 minggu selepas bersalin)

Pesakit Deep vein thrombosis (DVT)
Meneruskan penggunaan kaedah bagi pesakit atau sejarah penyakit jantung iskemia
Sejarah kanser payudara
Penyakit kanser hati
Meneruskan penggunaan kaedah bagi pesakit yang ada sejarah strok
SLAID 39 : WHO MEC Category 4: Tidak Boleh Digunakan (POP)
Kanser payudara semasa (Sekiranya terjadi semasa penggunaan pil progestin)
SLAID 40: Waktu Memulakan Pengambilan Pil Kontraseptif POP

Klien yang ada haid dalam masa 5 hari pertama kitaran haid
Klien amenorhoea Elakkan hubungan seks / guna kontraseptif tambahan untuk 2 hari
berikutnya
Keguguran
Tukar dari kaedah hormon yang lain

Jika klien menyusukan bayi; mula antara 6 minggu ke 6 bulan.
SLAID 41 : Jadual pengambilan Pil Progestin
Makan 1 biji setiap hari

Gunakan pada masa yang sama setiap hari atau dalam tempoh 3 jam dari masa yang
dijadualkan
Pil digunakan secara berterusan
Modul Pengajar
75
SLAID 42 : Bertukar dari kaedah kontraseptif yang lain

Tidak perlu menunggu haid
Tidak perlu kaedah tambahan

Tukar DARI kaedah bukan hormon (selain ADR)
Dimulakan dalam masa 5 hari permulaan haid
Jika dimulakan selepas hari ke 5 haid, elakkan seks atau guna kontraseptif tambahan
untuk 2 hari berikutnya
SLAID 43 : Bertukar dari kaedah kontraseptif yang lain

Tukar DARI kaedah ADR (termasuk ADR mengandungi levonorgestrel-releasing)
dimulakan dalam masa 5 hari permulaan haid, ADR boleh dikeluarkan pada masa itu
Jika dimulakan selepas hari ke 5 haid:Aktif secara seksual keluarkan ADR pada haid akan datang
Jika tidak aktif secara seksual boleh keluarkan ADR dan elakkan seks atau guna
kontraseptif tambahan untuk 2 hari berikutnya
SLAID 44 : Jadual pengambilan jika terlupa makan Pil Progestin
Makan pil terakhir yang terlupa dimakan serta-merta

Elakkan aktiviti seksual atau gunakan kaedah tambahan untuk tempoh 48 jam
Makan pil seterusnya pada masa yang ditetapkan
76
Modul Pengajar

POP
Lupa 1
ATAU
lebih pil melebihi 3 jam

Elakkan seks atau guna kontraseptif
tambahan untuk 2 hari berikutnya
Jika BERLAKU hubungan seks dalam 2 hari
tersebut klien perlu mengambil pil
kontraseptif kecemasan
SLAID 46 : Memilih antara Pil Kombinasi atau Pil Progestin

Perlu mengambil kira kriteria kelayakan perubatan klien. Rujuk Buku Panduan Kriteria
Kelayakan Perubatan dan Soal jawab Amalan Penggunaan Kaedah Kontraseptif.
Modul Pengajar
SLAID 47 48 : Kesan sampingan pengambilan pil kontraseptif

Masalah
Tindakan / Pengendalian
Rungutan pelanggan
Berikan khidmat kaunseling
Pening, loya (Vertigo)
Tenangkan pelanggan, biasanya

akan hilang dalam tempoh waktu
tertentu
Jika kesan sampingan
berterusan dan tidak dapat
Makan pil bersama makanan atau diterima pelanggan; tukar
semasa hendak tidur
kaedah lain
Loya
Pertambahan berat badan
Maklumkan tentang pemakanan

sihat dan senaman
Pendarahan vagina yang

tidak diketahui penyebabnya
atau amnorrhoea yang
mencurigakan
Cari penyebabnya (mengandung

atau penyakit)
Rawatan berasaskan kepada

penyebab yang dikesan
Amenorrhoea
Tenangkan pelanggan, rawatan

tidak diperlukan
Jika kesan sampingan

berterusan dan tidak dapat
diterima pelanggan; tukar
kaedah lain
SLAID 49 : Apa yang perlu dilakukan
Sekiranya klien muntah dalam masa 2 jam selepas ambil pil ambil pil baru
Sekiranya muntah / cirit-birit melebihi 24 jam :
Teruskan ambil pil seperti biasa
Jika berterusan selama 2 hari / lebih, ikutilah langkah seperti terlupa atau lewat pil
77
78
Modul Pengajar
SLAID 50 : Kepercayaan yang salah
Menyebabkan kecacatan kepada bayi dalam kandungan

Menyebabkan kemandulan
Memerlukan waktu rehat setelah beberapa tahun menggunakan kaedah ini
Mengurangkan nafsu seks
Terkumpul dalam badan pelanggan
Limitasi penggunaan, seperti mengatakan tak boleh diberi pada wanita yang ada urat
kaki simpul atau vena varikos
SLAID 51 : Pil Kontraseptif Kecemasan (Emergency contraceptive / pil post coital)
SLAID 52 : Nota penting
Pil kontraseptif kecemasan bertindak sebagai kontraseptif sekiranya diambil sehingga

5 hari selepas hubungan seks tanpa perlindungan (Lebih awal ia diambil lebih berkesan
keberkesanan berkurang selepas 72jam)
Ia tidak akan memberi kesan sekiranya klien telah mengandung semasa pengambilan
Selamat untuk semua wanita
SLAID 53 : Waktu menggunakan ECP
Boleh digunakan:
Bila-bila masa semasa kitaran haid
Lebih dari satu kali semasa kitaran haid
Penggunaan kaedah ini berkali-kali tidak digalakkan
Modul Pengajar
79
SLAID 54 : Cara menggunakan ECP
Pil COC
Makan 4 biji pil berdos rendah yang mengandungi ethinyl estradiol dan
levonorgestrel dalam masa 72 jam selepas persetubuhan. Contoh : nordette,
microgynon 30, regividon ( Atau 5 biji pil berdos ultra rendah )
Ulang selepas 12 jam
Pil POP
Levonogestrel 1.5mg stat

ATAU
Levonogestrel 0.75mg stat diikuti dos yang sama 12 jam berikutnya
SLAID 55 : Pengendalian Kesan Sampingan Pil ECP
Tiada komplikasi serius

Loya dan muntah
Ulang pengambilan pemberian pil jika muntah dalam masa 2 jam
Beri ubat pencegah loya
Jika muntah berterusan boleh mengambil dos yang sama ke dalam vagina
Tidak mempunyai kesan terhadap janin
SLAID 56: Terima Kasih
TOPIK VII : KAEDAH HORMONAL SUNTIKAN
TOPIK VII
KAEDAH HORMONAL SUNTIKAN
1.
Objektif:
Di akhir sesi ini peserta akan dapat menyatakan:
Jenis-jenis kaedah suntikan yang ada

Mekanisma tindakan kaedah suntikan
Kriteria kelayakan perubatan bagi klien menggunakan kaedah suntikan
Faedah, kebaikan dan keburukan kaedah suntikan
Boleh mengendali dan memberi taklimat kaunseling kepada klien yang menerima kaedah
suntikan yang bermasalah
2.
Susun atur sesi:
(60 minit)
Kenalkan topik
Persembahan slaid
Soal jawab
- 5 minit
- 45 minit
- 10 minit
KENALKAN TOPIK
(5 minit)

Di dalam sesi ini, anda akan diperkenalkan kepada jenis-jenis kaedah suntikan yang ada. Selain
dari itu, anda akan dimaklumkan mengenai mekanisma tindakan, faedah, kesan sampingan,
indikasi dan kontraindikasi setiap jenis kaedah pil tersebut.
PERSEMBAHAN SLAID
(45 minit)
Modul Pengajar
83
Slaid 1 : Kaedah Suntikan Progestogen Only Injection (POI)
Suntikan adalah salah satu kaedah perancang keluarga yang berkesan dan selamat. Suntikan
di beri di bahagian otot gluteal secara intramuscular.
Slaid 3 : Jenis-jenis Suntikan
Norethisterone Enanthate (NET EN)

200 mg setiap 2 bulan secara intra-muskular (im)
Depot Medroxy Progesterone Acetate (DMPA)
150 mg secara IM setiap 3 bulan
Combine Injectable kontraseptif (CICs) cth. Ciclofem, Ciclofemine, Cyclo provera.
( setakat ini belum ada di Msia)
Slaid 4 : Mekanisme Tindakan
Menghalang ovulasi daripada berlaku

Kesan secara sentral
Menambahkan kelikatan cecair mukosa servik yang menyukarkan perjalanan dan
pergerakan sperma
Slaid 5 Perbezaan DMPA / NET-EN

DPMA
NET-EN
Keberkesanan
Tidak ada perbezaan ketara
Tidak ada perbezaan ketara
Pendarahan
Amenorrhea lebih kerap
Kerap dan tidak menentu
Jarum / Rasa sakit
Kecil / Kurang sakit
Besar / Lebih sakit
Jendela suntikan semula
+ 2 4 minggu
+ 1 2 minggu
Jangka masa
3 bulan
2 bulan
Kos
Murah
Lebih mahal
84
Modul Pengajar
Slaid 6 : Wanita yang sesuai menggunakan kaedah suntikan

1.
2.
3.
Sesuai untuk semua usia termasuk remaja dan wanita yang berumur > 40 tahun
Mahukan kaedah berkesan dan mudah diguna
Tidak sesuai dengan kaedah hormonal yang mengandungi Oestrogen
Slaid 7 : Kebaikan Kaedah Suntikan
Keberkesanan 99%
Selamat dan mudah
Mudah digunakan, tidak memerlukan pengambilan setiap hari
Tidak dipengaruhi oleh aktiviti seksual
Mempunyai faedah bukan kontraseptif
Jangkamasa tindakan panjang
Sesuai untuk klien yang menyusukan bayi
Amenorhoea (Majoriti wanita selesa dengan ketiadaan haid)
Slaid 8 : Faedah Bukan Kontraseptif
Memberi perlindungan
Terhadap gejala PID simptomatik
Kanser Endometrial
Fibroid uterus
Membantu mengurangkan anemia
Mengurangkan
Krisis sickle cell untuk sickle cell anemia
Simptom endometriosis
Menghalang pengeluaran haid untuk jangkamasa pendek (contoh
haji wanita)
kepada jemaah
Modul Pengajar
Slaid 9 : Kesan Sampingan
Kitaran haid tidak menentu :Amenorhoea

Menorhagia
Sakit kepala
Loya
Perubahan mood
Spotting
Anemia di sebabkan menorhagia
Slaid 10 : Kelemahan Kaedah Suntikan
Pendarahan yang tidak menentu

Pemulihan kesuburan sukar diramal (agak lambat)
Kaedah suntikan tidak memberi perlindungan klien daripada jangkitan HIV / STI
Perlindungan yang berganda (dual protection) dengan kondom diperlukan
Amenorhoea
Tidak boleh di keluarkan jika terjadi kesan sampingan (non-reversible)
Slaid 11 : Kriteria Kelayakan Perubatan WHO
Kategori
WHO
Dengan penilaian klinikal
Guna kaedah ini dalam apa jua

keadaan
Secara amnya boleh gunakan

kaedah ini
TIDAK digalakkan guna kaedah

ini kecuali tiada kaedah lain yang
sesuai
Kaedah ini TIDAK boleh digunakan
Dengan penilaian
klinikal terhad
YA. Guna kaedah ini
TIDAK. Jangan
gunakan kaedah ini
85
86
Modul Pengajar
Slaid 12 hingga 19 : Kriteria Kelayakan Perubatan WHO Kategori 1

Guna kaedah ini dalam apa jua keadaan
UMUR
Menarche hingga 45 tahun (18-45 tahun)
BILANGAN KEHAMILAN
Para / Nullipara
PENYUSUAN SUSU IBU

>6 Minggu
POSTPARTUM (Ibu yang tidak menyusu)

Boleh di mulakan pada bila-bila masa
SELEPAS KEGUGURAN
Boleh dimulakan pada bila-bila masa bagi kes-kes keguguran biasa atau septic
SEJARAH KEHAMILAN DI LUAR RAHIM (ECTOPIC)
SEJARAH PEMBEDAHAN PELVIC TERMASUK LSCS
MEROKOK PADA SEMUA PEROKOK
OBESITI : BMI > 30 kg/m2
SEJARAH HYPERTENSI SEMASA HAMIL
DEEP VEIN THROMBOSIS (DVT/PULMONARY EMBOLISM)

Sejarah keluarga (waris terdekat)
Pembedahan major tanpa immobilisasi berpanjangan
Pembedahan minor tanpa immobilisasi
THROMBOSIS VENA SUPERFISIAL

Varicose Vein
Supercial Thrombophlebitis
PENYAKIT INJAP JANTUNG (Dengan / tanpa komplikasi)
SAKIT KEPALA
Non-Migraine ( Sederhana / Teruk)
EPILEPSI
MASALAH KEMURUNGAN
ENDOMETRIOSIS
TUMOR OVARI (BENIGN TERMASUK CYST)
SENGGUGUT YANG TERUK
KEHAMILAN MOLAR / ANGGUR(BENIGN / MALIGNANT)
Modul Pengajar
87
CERVICAL ECTROPION
PENYAKIT PAYUDARA :Benign

Sejarah kanser dalam keluarga
KANSER ENDOMETRIUM
KANSER OVARI
FIBROID UTERUS (Samada ada / tiada perubahan kaviti)
PELVIC INFLAMMATORY DISEASE (PID)- semasa, pernah / tidak pernah hamil

selepasnya
SEXUALLY TRANSMITTED INFECTION (STIs)

Servicitis bernanah / infeksi Chlamydia / Gonorrheoa semasa
Lain-lain STIs tidak termasuk HIV dan Hepatitis
Vaginitis(Thrichomonas Vaginalis) dan Bacterial Vaginosis
Berisiko tinggi untuk STIs
HIV / AIDS
Berisiko tinggi untuk HIV
Pesakit HIV
AIDS
LAIN-LAIN INFEKSI
Schistomosomiasis Tiada komplikasi / Fibrosis hati
Tibi ( Bukan Pelvic/Pelvic)
Malaria
MASALAH ENDOKRIN
GDM (Sejarah diabetis semasa hamil)
Penyakit tiroid (goitre / hypo / hyperthyroid)
Sejarah cholestasis (semasa hamil)
Viral hepatitis (pembawa)
Anaemia - Thalasaemia
- Sickle Cell Disease
- Iron Deciency Anaemia
INTERAKSI UBATAN
Antibiotik (Kecuali Rifampicin)
88
Modul Pengajar

PENYAKIT KARDIOVASKULAR
Sejarah tekanan darah tinggi di mana bacaan tekanan darah tidak dapat di tentukan
termasuk darah tinggi semasa hamil (Pregnancy Induced Hypertension, PIH)
Tekanan darah tinggi bacaan sistolik 140159 mmHg dan / atau diastolik 90 99mmHg
DEEP VEIN THROMBOSIS (DVT) / PULMONARY EMBOLISM

Sejarah DVT / Pulmonary Embolism
Pembedahan Major
SEJARAH KECENDERUNGAN UNTUK PEMBEKUAN DARAH (Masalah dalam mekanisma

pembekuan darah. Contoh: Hemolia)
MASALAH HYPERLIPIDAEMIA
MASALAH NEUROLOGI
SAKIT KEPALA
Migraine tanpa aura dan aura (untuk memulakan)
MASALAH DAN INFEKSI SALURAN REPRODUKTIF
PERDARAHAN VAGINA
CERVICAL INTRAEPITHELIAL NEOPLASM (CIN)
KANSER SERVIK
PENYAKIT PAYUDARA
Ketulan yang belum dikenalpasti
MASALAH ENDOKRIN
DIABETES
Insulin / Non-Insulin Dependant
MASALAH GASTROUSUS
PENYAKIT PUNDI HEMPEDU

Dengan simptom rawatan secara pembedahaan kolesistektomi / ubat-ubatan /
tanpa rawatan
SEJARAH CHOLESTASIS
Berkaitan penggunaan COC masa lampau
CIRRHOSIS Ringan
Modul Pengajar
INTERAKSI UBATAN
UBATAN YANG MEMPENGARUHI ENZIM HATI

Rifampicin
Antikonvulsi contoh : barbiturates
RAWATAN ANTIRETROVIRAL
PENYUSUAN SUSU IBU

< 6 / 52 Postpartum
PENYAKIT KARDIOVASKULAR
Faktor risiko untuk penyakit saluran darah Arteri
PENYAKIT HIPERTENSI
Sistolik > 160 atau Diastolic > 100
PESAKIT DEEP VEIN THROMBOSIS (DVT) / PULMONARY EMBOLISM
SEJARAH DAN PENYAKIT JANTUNG ISKEMIA
SEJARAH STROK (ANGIN AHMAR)
MASALAH NEUROLOGI
Migraine dengan aura (tanpa mengira umur)
PERDARAHAN VAGINA TIDAK DIKETAHUI PUNCA
PENYAKIT PAYUDARA
Terdahulu dan tiada bukti penyakit dalam tempoh lima tahun terakhir
MASALAH ENDOKRIN
DIABETIS - Nefropati / Retinopati / Neuropati
Lain penyakit vaskular / diabetis melebihi 20 tahun
MASALAH GASTRO USUS
VIRAL HEPATITIS (aktif)
CIRRHOSIS (teruk)
TUMOR HATI (benign / malignant)
89
90
Modul Pengajar
Slaid 28 : Kriteria Kelayakan Perubatan WHO Kategori 4

PENYAKIT PAYUDARA Kanser Semasa
Slaid 29 : Waktu Yang Sesuai Untuk Memulakan Suntikan / Bertukar Kaedah

Sila gunakan Bahagian II buku panduan MOH / K / ASA / 42.06 (HB)
Mengikut Keadaan Klien:
Klien yang ada haid
POIs boleh dimulakan dalam masa 7 hari permulaan haid. Tidak perlu perlindungan
tambahan kontraseptif
Suntikan pertama boleh diberikan pada bila-bila masa dengan syarat beliau tidak
hamil jika lebih 7 hari hubungan seks perlu dielakkan / guna kontraseptif tambahan
contoh: kondom
Slaid 30 : Klien Amenorrhoea
Suntikan yang pertama boleh dimulakan pada bila-bila masa dengan syarat beliau
tidak hamil
Hubungan seks perlu dielakkan / guna kontraseptif
Slaid 31 : Klien pospartum yang menyusukan bayi
Pospartum 6 minggu dan 6 bulan jika masih amenorhoea beliau boleh menerima
suntikan pertama pada bila-bila masa. Bagi ibu yang menyusu secara eksklusif,
kontraseptif tambahan adalah tidak perlu
Pospartum melebihi 6 minggu dan telah ada haid, suntikan permulaan boleh di beri
seperti klien yang ada haid
Modul Pengajar
91
Slaid 32 : Klien Pospartum yang tidak menyusukan bayi
Suntikan permulaan boleh di beri pada bila-bila masa dengan syarat tidak hamil. Klien
tidak perlu menggunakan kontraseptif tambahan
Slaid 33 : Selepas keguguran
Suntikan permulaan boleh dimulakan dengan serta merta. Klien tidak perlu menggunakan
kontraseptif tambahan
Slaid 34 : Bertukar dari kaedah hormon yang lain
Suntikan permulaan boleh dimulakan dengan serta merta jika kaedah yang terdahulu di
amalkan secara konsisten dan betul dan tidak hamil tanpa menunggu haid yang berikutnya
Slaid 35 : Bertukar Dari Kaedah Tanpa Hormon Selain ADR

Suntikan permulaan boleh di mulakan dengan syarat beliau tidak hamil.
Sekiranya dalam tempoh tujuh (7) hari permulaan haid, perlindungan kontraseptif
tambahan tidak diperlukan
Sekiranya tempoh melebihi tujuh (7) hari beliau perlu mengelakkan hubungan seks dan
perlu menggunakan kaedah kontraseptif tambahan. contoh: kondom
Slaid 36 : Bertukar dari kaedah ADR
Suntikan permulaan boleh di mulakan tujuh (7) hari selepas permulaan haid dan tidak
kaedah kontraseptif tambahan. ADR boleh di keluarkan dengan serta merta
Sekiranya klien merupakan seorang yang aktif seksual ADR boleh dikeluarkan pada
kitaran haid yang seterusnya
* Nota Suntikan yang di beri dalam tempoh tujuh (7) kitaran haid mengurangkan risiko
ovulasi yang menyebabkan kehamilan.
92
Modul Pengajar
Slaid 37 : Kontraindikasi
Penukaran suntikan di antara DMPA dan NET-EN adalah tidak digalakkan
Slaid 38 hingga 40 : Pengendalian haid di luar kebiasaan

1.
AMENORHOEA
Tidak perlu rawatan
Kaunseling klien
Bantu klien memilih kaedah lain jika kaedah suntikan ingin diberhentikan
2.
SPOTTING
Keadaan yang biasa dalam tempoh 3 bulan pertama
Jika berterusan rujuk doktor untuk rawatan
Penggunaan kondom sebagai perlindungan bagi kes-kes yang mengidap STI / PID
Bantu klien dalam pemilihan kaedah lain jika keadaan spotting tidak diingini
3.
PERDARAHAN YANG BANYAK DAN BERPANJANGAN

(lebih daripada 8 hari / 2 kali ganda haid yang biasa dialami)
Keadaan ini biasa untuk tempoh 3 bulan pertama
Jika berterusan rujuk doktor untuk rawatan
Bantu klien memilih kaedah lain sekiranya keadaan ini memudaratkan klien
Beri tambahan zat besi untuk memperbaiki keadaan anemia
Slaid 41 : Salah Anggapan Kaedah Suntikan

Anggapan-anggapan berikut adalah tidak benar:
Menyebabkan hilang kesuburan
Merupakan satu kaedah penguguran
Darah berkumpul dalam badan sekiranya klien amenorhea
Menyebabkan kesakitan dan kemudaratan
Satu kaedah yang menyusahkan
TOPIK VIII: KAEDAH HORMONAL - IMPLAN
TOPIK VIII
KAEDAH HORMONAL IMPLAN
1.
Objektif :
Di akhir sesi ini peserta akan dapat :

1.1 Mengetahui :
Jenis-jenis kaedah implan
Mekanisma tindakan implan
Faedah kaedah implan
Kelemahan kaedah implan
Kriteria kelayakan penggunaan kaedah implan
Cara penggunaan kaedah implan
Cara pemasangan dan pengeluaran kaedah implan
Kesan sampingan kaedah implan

1.2 Boleh memberi kaunseling kepada klien untuk memilih kaedah kontraseptif yang sesuai
PERSEDIAAN : Pastikan slaid teratur mengikut susunan dan teliti kandungan yang disediakan
agar anda dapat member penerangan dengan lengkap.
2.
Susunatur sesi
75 minit
Peserta mendengar ceramah yang diberi oleh pengajar:

2.1
2.2
2.3
2.4
Kenalkan topik kaedah kontraseptif implan

Persembahan slaid
Soal jawab
Demonstrasi
KENALKAN TOPIK
5 minit
45 minit
10 minit
15 minit
(5 minit)
Di dalam sesi ini, anda akan diperkenalkan kepada jenis-jenis kaedah implan. Anda juga
akan dimaklumkan mengenai mekanisma tindakan, faedah, kelemahan, kriteria kelayakan
penggunaan, cara penggunaan, cara pemasangan dan pengeluaran dan kesan sampingan
kaedah implan.
Modul Pengajar
PERSEMBAHAN SLAID
95
(45 minit)
SLAID 1 : Implan
SLAID 2 : Isi kandungan ceramah
SLAID 3 : Pengenalan
Implan adalah sejenis rod plastik kecil sebesar batang mancis
Ia mengeluarkan hormon progestin secara perlahan-lahan

Contoh implan:
Implanon
Norplant
Jadelle
Sinoplant
Pada masa sekarang, hanya Implanon yang terdapat di pasaran di Malaysia
SLAID 4 : Implanon ciri-ciri
Implanon adalah sejenis rod, berbentuk seperti batang mancis yang mempunyai ukuran
panjang 40 mm (4sm) dan diameter berukuran 2 mm
Ia diperbuat dari plastik (ethylene vinylacetate copolymer) dan mengandungi 68mg
Etonogestrel yang dikeluarkan secara beransur-ansur
Ia dipasang di bawah kulit (subdermal) di bahagian pertengahan lengan
Ia mempunyai masa tindakan yang panjang iaitu 3 tahun
Terdiri daripada rod beserta alat untuk memasukkannya (inserter)
SLAID 5 : Rekabentuk rod Implanon

Gambarajah Implanon beri penerangan mengikut gambarajah.
96
Modul Pengajar
SLAID 6 : Mekanisma tindakan Implanon

Mengeluarkan 40 mcg etonogestrel / hari beransur-ansur menyebabkan:
Menghalang ovulasi (menghalang LH surge)
Menambah kelikatan cecair mukus serviks yang menyukarkan perjalanan dan pergerakan
sperma
Fungsi kontraseptif selama 3 tahun
SLAID 7 : Keberkesanan Implanon
Implanon adalah satu kaedah kontraseptif yang sangat berkesan

Ia mempunyai Pearl Index < 0.07 per 100 wanita setahun
Ini bermakna kurang dari satu kehamilan / 100 wanita yang menggunakan kaedah ini
dalam tahun pertama pengunaan
SLAID 8 : Kebaikan Implanon
Jangka masa panjang

Tidak mempengaruhi hubungan seksual
Kesuburan pulih serta - merta selepas dikeluarkan
Boleh digunakan oleh wanita yang tidak boleh mengambil oestrogen
SLAID 9 : Kelemahan Implanon

Gangguan kitaran haid terlalu kerap, perdarahan yang lama, amenorhoea dan haid yang tidak
teratur.
Sakit payudara
Retensi air
Gangguan mood
Perubahan kulit
5-10%
Modul Pengajar
SLAID 10 17 : Kriteria Perubatan penggunaan Implanon

Kategori 1 :
Tiada halangan umur
Lebih 6 minggu post partum (ibu menyusu)
Selepas kelahiran (tidak menyusu)
Selepas keguguran
Perokok
Obesiti
Hipertensi-kawalan tekanan darah baik
Sejarah hipertensi semasa hamil
Pembedahan major tanpa immobilisasi berpanjangan
Pembedahan minor
Thrombosis vena supersial
Penyakit injap jantung
Sakit kepala bukan migrain
Epilepsi
Masalah kemurungan
Endometriosis / kehamilan molar / kanser endometrium / broid
Penyakit payudara benigna / sejarah keluarga kanser payudara
Penyakit jangkitan pelvik (PID) / Jangkitan STI / HIV
TB
DM tanpa komplikasi vaskular
Penyakit tiroid
Sejarah hepatitis semasa hamil
Pembawa viral hepatitis
Anemia
Antibiotik kecuali Rifampicin
97
98
Modul Pengajar
Kategori 2 :
Sejarah tekanan darah tinggi di mana tekanan darah tidak dapat ditentukan
Tekanan darah tinggi tidak terkawal
Sejarah DVT / PE
Pembedahan major dengan immobilisasi berpanjangan
Sejarah kecenderungan untuk pembekuan darah
Sejarah dan penyakit jantung ischaemia (memulakan)
Sejarah strok (memulakan)
Masalah hiperipidaemia
Migrain tanpa aura
Migrain dengan aura (memulakan)
Perdarahan vagina
Cervical intraepithelial neoplasia (CIN)
Kanser serviks
Ketulan payudara yang belum di diagnosa
DM dengan komplikasi
Penyakit pundi hempedu semasa / sejarah cholestasis berkaitan penggunaan COC masa
lampau
Cirrhosis hati ringan
Pengambilan anti-fungal griseofulvin
Rawatan anti retroviral

Kategori 3 :
Ibu menyusu bayi kurang dari 6 minggu post partum
Pesakit yang sedang mengidap DVT / PE
Sejarah dan penyakit jantung iskaemia (meneruskan)
Sejarah angin ahmar (meneruskan)
Migrain dengan aura
Perdarahan vagina tidak diketahui punca
Sejarah kanser payudara
Penyakit hati
Ubat yang mempengaruhi fungsi hati (Rifampicin, anti konvulsi seperti phenytoin,
carbamazepine, epilim dsbnya)
Kategori 4 :
Kehamilan
Kanser payu dara semasa
Modul Pengajar
99
SLAID 18 - 21 : Cara penggunaan kaedah Implanon

Masa yang sesuai untuk memasukkan Implanon:
1.
2.
3.
4.
5.
Sekiranya tidak pernah menggunakan kontraseptif hormonal :
masukkan pada hari 1-5 kitaran haid biasa

Sekiranya bertukar dari COC :
masukkan selepas pil COC aktif yang terakhir

Sekiranya bertukar dari kaedah kontraseptif menggunakan hormon progesteron sahaja
(POP, suntikan):
POP dimasukkan pada mana-mana hari untuk bertukar ke pek yang baru
Suntikan dimasukkan pada hari suntikan yang akan datang

Selepas keguguran pada trimester pertama serta merta.
Selepas bersalin atau keguguran pada trimester kedua: pada hari ke 21 28 selepas
bersalin atau keguguran**
** Jika dimasukkan selepas hari ke 21-28, gunakan kaedah halangan dahulu untuk 7
hari yang pertama.
** Sekiranya telah berlaku hubungan seksual, lakukan ujian untuk mengesan kehamilan
terlebih dahulu.
100
Modul Pengajar
SLAID 22 - 27 : Cara pemasangan Implanon
Mengambil masa lebih kurang 1 minit

Diberi bius setempat
Selepas di pasang, lengan akan dibalut untuk mengelakkan lebam
Pastikan balutan bersih dan kering
Buka balutan selepas 24 jam
Bagaimana memasukkan Implanon:
Implanon dimasukkan disebelah dalam lengan (tangan yang tidak dominan);6-8 sm

diatas paras pelipat siku di dalam groove di antara biceps dan triceps (sulcus
bicipitalis medialis)
Tandakan tempat itu
Bersihkan dengan disinfektan
Beri bius setempat samada dengan anaestetic spray, atau suntik 2 ml lignocaine (1%)
di bawah kulit di sepanjang insertion canal
Regangkan kulit disekitar tempat insertion dengan menggunakan ibu jari dan jari telunjuk
(Rajah 1)
Turunkan aplikator hingga selari dengan kulit (Rajah 3)
Masukkan keseluruhan jarum perlahan-lahan sambil mengangkat kulit
Pastikan aplikator selari dengan kulit
Patahkan seal aplikator
Pusingkan obturator 90 darjah
Tetapkan obturator dengan satu tangan dan tangan yang sebelah lagi perlahan-lahan
keluarkan kanula
Pastikan tiada implan tertinggal pada canula
Pastikan kedudukan implan dengan tangan anda
Letakkan gauze steril dan pressure bandage untuk mengelakkan kesan lebam
SLAID 28 : Selepas kemasukan implanon
Kenalpasti lokasi Implanon dengan palpasi di tempat tersebut

Sekiranya tidak dapat merasa rod Implanon di bawah kulit, mungkin:
Rod dimasukkan terlalu dalam
Lakukan Ultrasound atau MRI untuk memastikan kedudukan
Gunakan kaedah kontraseptif yang lain sehingga kedudukan Implanon
dikenalpasti
(Implanon tidak boleh dikesan menggunakan x-ray atau CT scan)
Modul Pengajar
SLAID 29 : Bolehkah ia hilang di dalam badan?

Implanon tidak akan hilang di dalam badan kerana:
Selepas seketika, tisu terbentuk di sekitar Impanon
Ia akan mengekalkan Implanon di tempatnya
SLAID 30 : Bolehkah ia pecah?
Tidak pernah dilaporkan
SLAID 31 : Lawatan susulan
Bila-bila masa jika ada masalah

Setahun sekali untuk pemeriksaan saringan berkala
SLAID 32 : Cara mengeluarkan Implanon
Memerlukan masa 3 minit

Bius setempat (local anaestesia)
Sedikit incision
Luka di balut selepas pengeluaran
Mungkin ada parut
101
102
Modul Pengajar
SLAID 33 - 37 : Bagaimana mengeluarkan Implanon
Pastikan kedudukan Implanon

Kenalpasti hujungnya
Cuci kawasan tersebut dan sapukan bahan disinfektan
Beri ubat bius setempat di tempat yang akan dibuat incision. (dibawah hujung
implant)
Buat torehan sepanjang 2 mm di hujung implan. (Figure c)
Perlahan-lahan tolakkan hujung implan yang satu lagi kearah torehan (incision) sehingga
hujung implan. Keluarkan implan menggunakan forseps (mosquito forceps) dan
keluarkan implan. (Figure d)
Sekiranya implan itu disaluti encapsulated, buat incision di tisu dan keluarkan implan
seperti (Figures e and f)
Sekiranya hujung implan tidak kelihatan, perlahan-lahan masukkan forsep didalam insisi
dan pegang hujung implan. (Figures g and h)
Dengan menggunakan forsep kedua, dissect tisu di sekeliling implan. Kemudian
keluarkan implan. (Figure i)
SLAID 38 : Sekiranya ingin hamil
Keluarkan implanon
Ovulasi akan berlaku kembali seperti biasa
SLAID 39 40 : Pengendalian masalah / komplikasi
Amenorhoea tidak perlu rawatan

Spotting keadaan biasa dalam satu tahun pertama selepas implant.
Jika ada STI / PID rawat STI / PID dan gunakan kaedah halangan
Jika tiada STI / PID rawat dengan NSAIDs atau COCs
Perdarahan yang banyak & berpanjangan Rujuk doktor untuk mengesan masalah
sakit puan
Jika tiada masalah sakit puan rawat dengan NSAIDs atau COCs
SLAID 41 : Sekian. Terima kasih.
TOPIK IX: KAEDAH STERILISASI
TOPIK IX
KAEDAH STERILISASI
1.
Objektif:
Di akhir sesi ini peserta akan dapat menyatakan:
1.1 Menghuraikan kaedah sterilisasi :a) Jenis-jenis sterlisasi.
b) Mekanisma tindak kerja sterlisasi.
c) Kebaikan dan kelemahan sterlisasi.
d) Cara sterlisasi dijalankan.
e) Komplikasi sterlisasi.
f) Kepercayaan yang tidak benar terhadap sterlisasi.
1.2 Memberi khidmat nasihat mengenai sterilisasi.
1.3 Mengendalikan dan memberi kaunseling kepada kes-kes yang akan menjalani atau yang
telah menjalani sterlisasi.
2.
Susunatur sesi:
(60 minit)
2.1 Kenalkan topik

2.3 Soal jawab
- 5 minit
- 40 minit
- 15 minit
KENALKAN TOPIK
(5 minit)

Di dalam sesi ini, anda akan diperkenalkan kepada jenis-jenis kaedah sterlisasi yang ada.
Selain dari itu, anda akan dimaklumkan mengenai kebaikan, kelemahan, komplikasi, kesan
sampingan dan kepercayaan yang tidak benar mengenai sterlisasi.
Modul Pengajar
PERSEMBAHAN SLAID
105
(40 minit)
Slaid 1 : Tajuk Kaedah Sterlisasi
Kaedah kekal dan efektif untuk menghalang kehamilan

Melibatkan pembedahan
Tiada komplikasi jangka panjang
Slaid 3 : Jenis-jenis Sterilisasi
Wanita ligasi tiub

Lelaki vasektomi
Slaid 4 : Tajuk Ligasi tiub
Slaid 5 : Mekanisma tindakan
Sekatan tiub falopian menghalang sperma dari bertemu dengan telur
Slaid 6 : Keberkesanan
Sangat berkesan
Kurang dari 1 kehamilan / 100 wanita yang menggunakan kaedah ini dalam 1 tahun
selepas prosedur
Keberkesanan bergantung kepada jenis sekatan
106
Modul Pengajar
Slaid 7 : Maklumat penting
Kaedah kekal
Risiko kegagalan masih ada
Risiko untuk mendapat kehamilan ektopik
Kaedah tidak memberi perlindungan terhadap STI
Perhatian lebih perlu dalam situasi berikut :Wanita yang masih muda
Baru kematian anak
Tiada atau anak yang sedikit
Belum berkahwin
Menghadapi masalah perkahwinan
Pasangan tidak bersetuju dengan pemandulan
Selepas kelahiran atau keguguran
Kajian menunjukkan pelanggan yang mengamalkan kaedah pilihan mereka akan

meneruskan penggunaan berbanding dengan mereka yang tidak mengamal kaedah
pilihan sendiri
Slaid 8 : Kebaikan
Sangat efektif
Selamat dan berkesan
Mudah untuk pelanggan
Menghalang penyakit radang pelvik
Baik untuk kesihatan
Senang untuk pelanggan kerana tidak perlu pengambilan dan bekalan ubat
Slaid 9 : Keburukan
Keterbalikan kesuburan terhad tetapi pembedahan pemulihan adalah sukar, mahal dan
tidak mudah di dapati. Apabila dilakukan pembedahan kebarangkalian kehamilan
mungkin tidak akan berlaku
Kegagalan kaedah
Komplikasi pembedahan
Slaid 10 : Tajuk Kriteria perubatan
Modul Pengajar
107
Slaid 11 : Denasi ( wanita dan lelaki )
A (accept)
C (caution)
D (delay)
S (special)
tiada masalah perubatan

prosedur biasa tetapi lebih berhati-hati
prosedur ditangguhkan sehingga masalah perubatan stabil.
Kaedah alternatif diberi
prosedur dijalankan oleh pakar dan anggota yang berpengalaman
dan peralatan yang lengkap untuk bius keseluruhan. Kaedah
alternatif perlu diberi jika perlu rujukan lanjut
Slaid 12 : Katogeri A (accept) contoh
Nulliparous / parous
Postpartum < 7 hari atau > 42 hari
Pre eclampsia ringan
Selepas keguguran tanpa komplikasi
Merokok
Sejarah DVT
Masalah payudara benign
Slaid 13 : Katogeri C (caution)
Umur muda
Obesiti
Tekanan darah tinggi terkawal
CVA
Masalah injap jantung tanpa komplikasi
Epilepsi
Kemurungan
DM tanpa komplikasi vaskular
Hypothyroid
Tumor hati
108
Modul Pengajar
Slaid 14 : Katogeri D (delay)
Postpartum 7 42 hari
PE teruk
Selepas keguguran sepsis
DVT / PE semasa
IHD semasa
Kanser serviks, endometrium, ovari
PID semasa
Viral hepatitis aktif
Anemia teruk ( Hb < 7 gm% )
Slaid 15 : Katogeri S (special)
Faktor risiko berbilang untuk penyakit kardiovaskular

Tekanan darah tinggi tidak terkawal
Penyakit injap jantung dengan komplikasi
AIDS
Tuberkulosis pelvik
DM dengan komplikasi vaskular
Hyperthyroid
Cirrhosis hati teruk
Masalah pembekuan darah
Masalah paru-paru kronik
Modul Pengajar
109
Slaid 16 hingga 18 : Bilakah masa yang sesuai untuk menjalani prosedur?
Ada kitaran haid

Bila-bila dalam masa 7 hari kitaran haid. Jika lebih dari 7 hari, pastikan pelanggan tidak
hamil
Tiada kitaran haid

Bila-bila masa sekiranya pelanggan tidak hamil
Bertukar dari kaedah lain

Pil habiskan pek untuk mengekalkan kitaran haid
ADR bila-bila masa dan keluarkan ADR pada masa yang sama
Selepas kelahiran
Serta merta atau dalam masa 7 hari selepas kelahiran
6 minggu selepas kelahiran jika pasti tidak hamil
Selepas keguguran
Dalam masa 48 jam selepas keguguran tanpa komplikasi
Slaid 19 : Maklumat penting
Pilihan selepas penjelasan (informed choice)

Maklumat yang cukup mengenai kaedah kontraseptif yang tidak kekal.
Masa yang cukup untuk memilih kaedah lain
Keperluan individu
Berikan kaedah pilihan kepada pelanggan
Bincang mendalam mengenai sterilisasi
Jika merasa sangsi atau ragu-ragu mengenai sterilisasi, cadang penanguhan

pembedahan
Slaid 20 / KS : Persetujuan selepas penjelasan

Sebelum memberi persetujuan klien perlu memahami perkara berikut:
Kaedah-kaedah lain yang ada
Melibatkan pembedahan
Risiko dan kebaikan pembedahan
Kaedah kekal dan tidak boleh berbalik
110
Modul Pengajar
Slaid 21 : Maklumat Pembedahan
Sebelum pembedahan
Terangkan langkah-langkah pembedahan
Maklumkan perkara yang terjadi semasa dan selepas pembedahan
Selepas pembedahan
Terangkan bila pelanggan dapat menjalankan aktiviti harian
Perhatikan tanda kesan sampingan dan rujuk jika perlu
Slaid 22 : Kaedah pembedahan
Ligasi tiub dibuat melalui dinding abdomen.

Melalui serviks
Slaid 23 : Pembedahan melalui dinding abdomen
Mini laparotomi torehan kecil(5 sm)

Semasa pembedahan Caesarean
Laporoskopi torehan kecil (1 sm)
Slaid 24 : GAMBAR LIGASI TIUB
Slaid 25 : GAMBAR KAEDAH LAPAROSKOPI
Slaid 26 : GAMBAR JENIS SEKATAN
Modul Pengajar
111
Slaid 27 : KOMPLIKASI
Semasa Pembedahan
Kecederaan dan pendarahan pada organ-organ lain seperti usus, pundi
kencing, rahim
Kesan sampingan bius
Pendarahan yang berlebihan
Sebaik sahaja selepas pembedahan

Infeksi
Pendarahan
Jangka panjang
Adhesi
Kehamilan ektopik
Slaid 28 : KEPERCAYAAN YANG TIDAK BENAR

Berikut adalah kepercayaan-kepercayaan yang tidak benar mengenai ligasi tiub:
Hilang sifat kewanitaan atau nafsu seks
Telur berkumpul didalam badan
Menyebabkan penyakit jantung
Haid menandakan kesuburan
Tiub boleh disambung semula pada bila-bila masa
Slaid 29 : TAJUK VASEKTOMI
Slaid 30 : MEKANISMA TINDAKAN
Menghalang pengeluaran sperma dalam air mani
112
Modul Pengajar
Slaid 31 : KEBERKESANAN
Jika analisa air mani dijalankan selepas 3 bulan, kurang dari satu setiap 100 wanita hamil
dalam masa setahun selepas suami menjalani vasektomi
Jika air mani tidak dapat diperiksa selepas 3 bulan, antara 2-3 wanita hamil dalam masa
1 tahun selepas suami menjalani vasektomi
Slaid 32 : Kebaikan
Selamat, mudah dan kekal

Kesan sampingan kurang berbanding kaedah lain yang diamalkan oleh wanita
Tidak mempengaruhi hubungan seksual
Slaid 33 : Keburukan
Tidak boleh berbalik

Tiada perlindungan terhadap penyakit jangkitan kelamin
Slaid 34 : Tajuk Kriteria Perubatan
Slaid 35 : Kategori A (Accept)
Infeksi HIV
Berisiko mendapat HIV
Modul Pengajar
Slaid 36 : Kategori C (Caution)
Umur muda
Kemurungan
DM
Sejarah trauma pada buah zakar
Varicocele
Hydrocele
Cryptochidism
Slaid 37 : Kategori D (Delay)
Infeksi setempat
Infeksi sistemik
Filariasis
Bengkak buah zakar
Slaid 38 : Kategori S (Special)
AIDS
Masalah pembekuan darah
Hernia Inguinal
Slaid 39 : Cara Pembedahan
Kaedah konvensional
Kaedah tanpa scalpel
Slaid 40 : Gambar Anatomi alat pembiakan lelaki
Slaid 41 : Gambar Vasektomi dilakukan
113
114
Modul Pengajar
Slaid 42 : Jenis- jenis sekatan
Vas deferens dipotong

Segmen dibuang dan hujungnya ditutup dengan samada :
Ligasi diikat dengan benang
Eletro koagulasi atau klip ( jarang dilakukan )
Slaid 43 : Kesan Sampingan
Semasa pembedahan
Perdarahan
Sebaik selepas pembedahan

Haematoma
Infeksi
Jangka masa panjang

Granuloma sperma
Epididymitis
Sakit kronik pada buah zakar
Slaid 44 : Kepercayaan yang tidak benar

Berikut adalah kepercayaan-kepercayaan yang tidak benar mengenai vasektomi:
Vasektomi adalah kasi (castration)
Kehilangan nafsu seks
Memberi kesan kepada ejakulasi
Kehilangan sifat kelelakian dan kekuatan tenaga
Pengumpulan sperma
Pengecilan buah zakar
Kesan terhadap pembuangan air kecil
TOPIK X: MOTIVASI DAN KAUNSELING
TOPIK X
MOTIVASI DAN KAUNSELING
1.
Objektif:
1.1 Di akhir sesi ini, peserta akan dapat:
Menyatakan denisi motivasi dan kaunseling
Mengenalpasti faktor-faktor yang mempengaruhi kelakuan klien
Memberikan motivasi yang berkesan kepada klien
Melaksanakan sesi kaunseling dengan cara yang betul

PERSEDIAAN: Pastikan slaid teratur mengikut susunan dan teliti kandungan yang
disediakan agar anda dapat memberi penerangan dengan lengkap.
2.
Susunatur sesi:
(45 minit)
2.1 Kenalkan topik

2.3 Soal jawab
- 5 minit
- 30 minit
- 10 minit
KENALKAN TOPIK
(5 minit)
Dalam pemberian perkhidmatan perancang keluarga yang anda lalui, adakah mudah untuk
merekrut penerima baru? Bagaimana pula untuk mengekalkan penerima ulangan?
Tunggu respon dari peserta. Mungkin jawapannya senang ataupun susah
Jika jawapannya adalah susah, apakah tindakan atau kaedah yang terkini yang anda
gunakan untuk mendapatkan penerima baru atau mengekalkan penerima ulangan
berterusan menggunakan kaedah perancang keluarga?
Adakah anda berpendapat motivasi dan kaunseling yang berkesan dapat membantu anda
dalam mendapatkan klien perancang keluarga?
Dalam sesi ini anda diperkenalkan dengan tajuk motivasi dan kaunseling
Modul Pengajar
PERSEMBAHAN SLAID
117
(30 minit)
Berikut adalah penerangan untuk setiap slaid yang akan dibentangkan:
Slaid 1 : MOTIVASI & KAUNSELING
Slaid 2 : Motivasi
Denisi:
Satu proses untuk mempengaruhi / mendorong seseorang individu / kumpulan untuk
melakukan / membuat sesuatu
Merupakan elemen kritikal dalam pemberian perkhidmatan perancang keluarga
Merupakan komunikasi dua hala antara klien dan petugas kesihatan
Memberikan kepuasan kepada klien supaya mengamalkan kaedah perancang keluarga
yang berterusan
Slaid 3 : Faktor-faktor yang mempengaruhi kelakuan seseorang

1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Keadaan sekeliling
Kaum keluarga dan kawan rapat
Faktor agama /sosial / kebudayaan
Faktor emosi
Taraf pelajaran
Pengalaman
Keperibadian / personaliti
Slaid 4 : Peringkat seseorang mengalami proses menerima sesuatu pengalaman baru

1.
2.
3.
4.
5.
Kesedaran
Keinginan
Penilaian
Percubaan
Pengalaman diterima atau ditolak
Modul Pengajar
118
Slaid 5 & 6 : Gather Model

Gather Model boleh digunakan untuk memberikan perkhidmatan perancang keluarga kepada
klien.
G
A
T
H
E
R
Greet the clients

Ask the clients about themselves
Tell the clients about FP methods
Help the clients choose a method
Explain how to use the chosen method
Return for follow-up
(Sumber: WHO)
Menyambut klien
Bertanya tentang latar belakang klien
Memberi maklumat berkenaan keadah-keadah perancang keluarga
Membantu klien memilih keadah sesuai
Menerangkan cara penggunaan kaedah yang dipilih
Beri tarikh temu janji akan datang
Slaid 7 : Kaunseling
Apakah Kaunseling?
Ianya merupakan satu proses sistematik:
Yang berasaskan prinsip psikologi
Supaya menghasilkan perubahan, perkembangan dan penyesuaian klien yang baik dan
menyeluruh secara sukarela
Modul Pengajar
119
Slaid 8: Denisi Kaunseling Perancang Keluarga
Merupakan perhubungan dua hala antara petugas kesihatan dan pelanggan

Membantu pelanggan:
memahami isu / masalah yang dibincang
membuat pilihan (informed choices) dan keputusan
mengamalkan kaedah perancang keluarga yang sesuai dan efektif
Denisi kaunseling mengikut Majlis Kaunsel Kebangsaan:

Kaunseling ialah satu proses perhubungan menolong yang sistematik berasaskan prinsip
psikologi yang dilakukan oleh kaunselor professional bagi menghasilkan perubahan,
perkembangan dan penyesuaian klien, yang baik dan menyeluruh secara sukarela sepanjang
hayat berlandaskan etika kaunseling.
Slaid 9 : Tujuan Kaunseling
Membantu klien mengenai isu-isu yang berkaitan dengan perancang keluarga

Memperbaiki salah anggapan
Menjalin perhubungan yang berkesan helping and trusting relationship.
Meningkatkan compliance
Slaid 10 : Ciri-ciri Kaunselor

Kaunselor adalah seorang yang memberi bantuan kepada yang memerlukan bantuan untuk
sesuatu yang mungkin merunsingkan ataupun yang memerlukan pandangan yang luas
supaya si peminta bantuan tersebut dapat menghuraikannya sendiri
Seseorang kaunselor perlulah berpengetahuan, peramah, tidak judgemental dan memegang
teguh kepada kerahsiaan.
Slaid 11 : Siapa yang memerlukan kaunseling?

Semua klien yang mempunyai masalah dalam mengamalkan kaedah perancang keluarga.
Ini termasuklah wanita, pasangannya atau ahli keluarganya. Kaunseling mengenai kaedah
perancang keluarga juga boleh diberikan kepada remaja yang bermasalah sosial.
120
Modul Pengajar
Slaid 12 & 13 : Proses motivasi dalam kaunseling

1.
2.
3.
4.
5.
6.
Menerangkan kepentingan merancang keluarga dari segi:
Kesihatan ibu
Penyusuan ibu
Kesihatan bayi
Kesejahteraan keluarga
Memperkenalkan kaedah kontraseptif
Membantu ibu memilih kaedah kontraseptif yang sesuai
Menentukan keadaan ibu sesuai dengan kaedah yang dipilih
Memberi maklumat tentang klinik-klinik yang memberikan perkhidmatan yang
diperlukan
Jika perlu, rujuk kes ke klinik yang menawarkan perkhidmatan yang dipilih
Slaid 14 & 15 : Tip Untuk Kaunseling Yang Berjaya
Menghormati klien
Mendengar, menggalak dan memberi kesempatan untuk klien meluahkan perasaan
dengan menggunakan soalan terbuka (open-ended question)
Mengelakkan penggunaan istilah perubatan yang sukar difahami (medical jargon)
Memberi maklumat penting dan tepat berdasarkan kefahaman klien
Masa dan persekitaran yang kondusif
Menyemak kefahaman klien
Membenarkan klien datang semula pada bila-bila masa
Sentiasa sedar mengenai keperluan dan kepentingan penggunaan kondom dalam
perlindungan berganda (dual protection) bagi menghindari jangkitan STI / HIV

Programperancangkeluarga PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Programperancangkeluarga PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Modul Pengajar

Program Perancang Keluarga

Pengenalan Kepada Program Perancang Keluarga

Panduan Kriteria Kelayakan Perubatan dan Soal

Kaedah Alat Dalam Rahim (ADR)

Kaedah Hormonal PIL

Topik VII Kaedah Hormonal SUNTIKAN

Topik VIII Kaedah Hormonal IMPLAN

Motivasi dan Kaunseling

Dr. Zaleha bt Abd Hamid

Dr. Mohd Farouk Abdullah

Dr. Majdah bt Mohammad

Dr. A. Khalek Abd Rahman

Dr. Rosliza bt Abd Manaf

Dr. Aza Miranda Abd Rahman

Pn. Ramlah Sharif

Dr. Norraliza Md. Zain

Pn Goh Bee How

Dr. Zaiton bt Yahaya

Pn. Noor Aini Karimon

Dr. Azah bt Abd Samad

Pn. Zaiton Bee Hj. Anuar

Pn. Sarimah Ibrahim

Pn. Suzana Jaafar

Pn. Zainun bt Yahaya

Pn. Karmilawati Kamaruddin

Puan Siti Fatimah Shaee

Usaha ini amat dihargai dan saya ingin

DR. HAJAH SAFURAH JAAFAR

Untuk meningkatkan status kesihatan dan kebajikan keluarga secara amnya.

Untuk mewujudkan pasukan teras di setiap peringkat perkhidmatan bagi memperkukuhkan

Berkebolehan mengajar komponen perancang keluarga

Mengendalikan isu-isu berkaitan perancang keluarga

Memberi motivasi berkaitan perancang keluarga

Melaksanakan kaunseling perancang keluarga

Melaksanakan prosedur berkaitan penggunaan kaedah kontraseptif

Merealisasikan Pelan Tindakan Program Perancang Keluarga di setiap peringkat

1.2 Jumlah pelaksanaan dalam hari

1.3 Pembahagian masa bagi setiap sesi

1.4 Penggunaan kaedah pengajaran:

Kerja kumpulan untuk pengendalian kes / tugasan

Perbincangan / soal jawab

Jadual 1: Ringkasan Kandungan Kursus dan Sesi Latihan

III. Kaedah Semulajadi

IV. Kaedah Halangan

VI. Kaedah Hormonal - Pil

VII. Kaedah Hormonal - Suntikan

VIII. Kaedah Hormonal - Implan

IX. Kaedah Sterilisasi

Kaedah Motivasi & Kaunseling

Kepelbagaian Sesi Latihan

Syarahan dan demonstrasi

Setiap pengajar perlu:

Kriteria keahlian kumpulan:

Susunatur Sesi Latihan

Cara mengendalikan setiap sesi

Alat Bantuan Mengajar

Buku Rujukan Perancang Keluarga (MOH/K/ASA/13.98(BK))

Family Planning- A Global Handbook For Providers (WHO,2008)

Pengurusan Dan Motivasi Peserta

6.2 Memperkukuhkan Daya Usaha Peserta

Awasi mimik muka ketika berinteraksi dengan peserta.

Mencuba menjawab soalan.