MEZHEPLER HAKKINDA BLG :

1 SLAM DNNN MAHYET HAKKINDA KISA BLG : ?

Din, ister hakikatin dorudan yansmas veya alm olarak kabul edilsin ister insan yaratlnn bir gerei olarak
deerlendirilsin, sonuta insann znde, ftratnda yerleik bulunan ve oradan kaynaklanan "kutsala sayg, ona balanma
ve onunla btnleme" ihtiyacn karlar ve onu kinat iindeki yalnzlndan kurtaran bir can simidi grevini yerine
getirir.
Din, en yaln biimiyle Tanr'ya inanma ve ona ibadet etme olduuna gre, onun bir inan sistemini ve bir
ibadet sistemini iermesi zorunludur. Bu iki temel unsur yannda, dinin ahlk hkmleri de iermesi gerekir.
Dinin ikinci unsuru olan ibadetler (ritel), Tanr'ya itaatin biimsel gstergeleri saylr. Yaln ve teorik bir Tanr inanc
yeterli olmayp bu inancn pratik olarak eylemle gsterilmesi ve sergilenmesi gerekir. Tapma, tapnma eylemi olan ibadetin
z ve genel yap itibariyle kayna da vahiy olduu iin belirli ibadetler, Tanr'ya itaat erevesinde ve bir inan ve kanaat
gerei
olarak
yaplrlar.
Dinin nc unsuru "ahlk"tr. Dinin ilk iki unsuru olan inan ve ibadet, kiinin dorudan Tanr ile teorik ve pratik
balant ve iletiimini salamas ynyle insan-Tanr ilikisinin dikey-metafizik boyutuna ilikin iken ahlk, inan ve ibadet
yoluyla tesis edilmi bulunan insan-Tanr ilikisinin, dnyev planda her trl tutum ve davrana yansmas olarak
deerlendirilir. nsann bakalarna iyi davranmas, onlarla iyi geinmesi, ktlk etmemesi ahlk birer davran olmas
yannda, ayn zamanda biimsel ibadetler dnda Tanr'nn houna gidecek davranlardr. Ahlkn dier bir boyutu ise
Tanr'ya olan inancn ve ona yaplan ibadetin itenlik derecesine ilikindir ki bu husus slm terminolojide ihls ve ihsan
diye anlr.
2 TKAD FIRKALAR HAKKINDA KISA BLG : ?
slm din tevhid dinidir. Tevhid, Allah' ztnda, sfatlarnda, fiillerinde bir kabul etmek, onu yegne tapnlan
varlk, tek otorite tanmak demektir. Bu anlay btn mslmanlarn birlik ve beraberlik iinde, rk, dil, blge vb.
etkenlerle paralanmamalarn da gerektirmektedir. Bu sebeple, mslmanlarn birlik ve btnl bozan her trl sosyal
paralanmalar ve bu sonuca gtren fikir ayrlklar yasaklanmtr. u yetler bu hususu vurgulamaktadr: "Hepiniz
Allah'n
ipine
(dinine,
kitabna)
smsk
sarln,
paralanp
ayrlmayn"
(l-i
mrn
3/103),
Hz. Peygamber bir hadislerinde yahudilerin yetmi bir, hristiyanlarn yetmi iki frkaya ayrldn, kendi mmetinin
yetmi frkaya ayrlacan, bunlardan birinin kurtuluta, dierlerinin atete olacan belirtmi, kurtulua erenlerin
kimler olaca sorusuna "Benim ve ashabmn yolunu izleyenler" (Eb Dvd, "Snnet", 1; bn Mce, "Fiten", 17) cevabn
vermitir.
3 EHL- SNNET VE EHL- BDAT NE DEMEKTR. ?
Ehl-i snnet, Allah'n zt, sfatlar, lemin yaratl, kader, peygamberlik, mcize ve keramet, efaat, hair ve
hiret gibi slm akaidinin temel konularnda fikir birlii iinde olmakla beraber, bu konularn detaylarnda, izah ve
yorumlanmasnda farkl grlere de sahip olmu, bu sebeple kendi arasnda, Selefiyye, Mtrdiyye ve Eariyye olmak
zere e ayrlmtr. Selefiyye'ye "Ehl-i snnet-i hssa", Mtrdiyye ve Eariyye'ye "Ehl-i snnet-i mme" denildii de
olur. Ehl-i snnet'in mezhebi arasndaki gr ayrlklar Ehl-i snnet'in temel prensiplerini oluturan ereveyi ihll
etmeyen snrlar iinde kalmtr. Bugn dnya mslmanlarnn % 90'dan fazlas Ehl-i snnet anlayna baldr.
Ehl-i bidat kelimesi, szlkte "dinle ilgili yeni gr ve davranlar benimseyenler" anlamna gelirken din
literatrde, akaid sahasnda Hz. Peygamber'in ve ashabnn snnetini terkederek, onlarn izledikleri yoldan ayrlan, slm
mmetinin ounluunu yani ana gvdesini oluturan Ehl-i snnet'e muhalefet eden mezhep ve gruplar anlamnda
kullanlr. Buna gre ehl-i bidat terimi, Ehl-i snnet teriminin kartdr. Galiyye, Btniyye, Yezdiyye gibi ehl-i bidat
saylan mezheplerin bir ksm, grleri itibariyle slm ve iman erevesinin dnda kalrlar. Bir ksm da snnete aykr
davranm olurlar; fakat grleri kendilerini din dnda brakmaz. Bunlar ehl-i kbledirler ve slm mmetine
mensupturlar: Hriciye, Mutezile, a gibi.
Temel konularda dahi fikir birlii iinde olmayan, bazan birbirleriyle elien grler ileri sren bidat mezhepleri,
Mutezile, Hriciyye, a, Mrcie, Mebbihe ve Cebriyye olmak zere genelde alt gruba ayrmak mmkndr.
4- SELEFYYE HAKKINDA BLG : ? (Kuruluu , nemli mamlar, grleri, Youn olduu lkeler)
a) Selefiyye : ?
Szlkte selef "nceki nesil", selefiyye de "bu nesle mensup olanlar" anlam tar. slm literatrde Selef ilk
dnemlere mensup bilginler ve gemi slm bykleri anlamnda, Selefiyye terimi ise iman esaslaryla ilgili konularda ilk
dnem bilginlerini izleyerek yet ve hadislerdeki ifadelerin zhiri ile yetinip bunlar aynen kabul eden, tebih ve tecsme
dmeyen (Allah' yaratklara benzetmeye ve cisim gibi dnmeye yeltenmeyen), bunlar baka bir anlama ekme (te'vil)
yoluna gitmeyen Ehl-i snnet topluluunu belirtmek iin kullanlr. Allah'n zt, fiil ve haber sfatlarnn hepsini te'vilsiz,
naslsa yle kabul ettii iin Selefiyye'ye "Sftiyye" de denilmitir.
lk dnem (mtekaddimn) Selefiyye anlaynn en belirgin zellii akaid sahasnda akla rol vermemek, yet ve
hadisle yetinmek, mnas apak olmayan, bu sebeple de baka mnalara gelme ihtimali bulunan yet ve hadisleri
yorumlamadan, bunlar bilmeyi Allah'a havale etmektir.
Gnmzde dnya mslmanlarnn % 12'si Selef'dirler. En youn olduklar lkeler Suudi Arabistan, Kveyt ve Krfez
lkeleridir

5 EARYYE HAKKINDA BLG : ? (Kuruluu , nemli mamlar, grleri, Youn olduu lkeler )
b) Eariyye : ?
Akaid konusunda Eb'l-Hasan Ali b. smil el-Ear'nin grlerini benimseyen Ehl-i snnet mezhebine verilen
isimdir. Mezhebin kurucusu olan mam Ear, hicr 260 (873) ylnda Basra'da domu, krk yana kadar Mutezile
mezhebine bal kalm, sonra " karde meselesi" diye bilinen meselenin tartmasnda hocas Eb Ali el-Cbb'ye (.
303/916) stn gelmi, hocasnn grlerini doyurucu bulmad iin Mutezile'den ayrlm ve Earlii kurmutur. mam
Ear 324 (936) ylnda Badat'ta lmtr. mam Ear'nin fkhta fi mezhebine bal olmas ihtimali kuvvetlidir.
Earlik, daha ok Mutezile'ye bir kar tez olarak domutur. Bu sebeple Earlik, Selef inancna Mtrdlik'ten daha
uzak olarak gsterilebilir. Ear bilginler zamanla te'vile ok fazla yer vermilerdir. Zaman zaman da kelmda yenilikler ve
deiiklikler
yapmlar,
Snn mslmanlarn % 13'n oluturan Mlikler'in hemen hemen tamam ile % 33'n tekil eden filer'in drtte
, Hanefler'le Hanbeller'in ok az bir ksm inanta Eariyye mezhebini benimsemilerdir. Earlik daha ok Endls,
Hicaz, Kuzey Afrika, Msr, Irak, Suriye ve Endonezya'da yaylmtr.
6 MATUDRYYE HAKKINDA BLG : ? (Kuruluu, Bilginleri, Grleri, Yayld Yerler)
c) Mtrdiyye : ?
Akaid konusunda Eb Mansr Muhammed b. Muhammed b. Mahmd el-Mtrd'nin grlerini benimseyenlerin
oluturduu
Ehl-i
snnet
mezhebinin
addr.
mam Mtrd yaklak 238 (852) ylnda Trkistan'da Semerkant ehrinin bir ky olan Mtrd'de domutur. Trk
olmas kuvvetle muhtemeldir. Hayat hakknda fazla bilgi bulunmayan mam Mtrd'nin eserleri incelendiinde, onun
kelm, mezhepler tarihi, fkh usul ve tefsir alanlarnda otorite olduu grlr. Eserlerinde Ehl-i snnet'in temel
prensiplerini hem yet ve hadislerle hem de akl delillerle savunmu, zellikle Mutezile ve a'nn grlerini tenkit
etmitir. 333 (944) ylnda Semerkant'ta vefat etmitir.
Mtrdlik, akaid sahasnda yet ve hadisle birlikte, akl da dinin anlalmas iin gerekli bir temel kabul etmi, mam
Mtrd'den itibaren kelm metodunu gittike gelitirmitir. Mtrdiyye, baz konularda Selef'e Eariyye'den daha
yakndr. Baz konularda ise, daha aklc davrandndan Eariyye ile Mutezile arasnda yer almtr.
Mtrdiyye Ehl-i snnet'in temel prensiplerinde Earler ile ayn grte olmakla beraber, u grleriyle onlardan
ayrlrlar: 1. Din tebli olmasa da kii aklla Allah' bulabilir. 2. yi ve kt, gzel ve irkin aklla bilinebilir. Allah Tel bir
eyi gzel ve iyi olduu iin emretmi, kt ve irkin olduu iin yasaklamtr. 3. Kulda bal bana bir cz' irade vardr.
Kul iradesiyle seimini yapar, Allah da kulun seimine gre fiili yaratr. 4. Yce Allah'n dier sfatlar gibi tekvn sfat da
ezeldir. 5. Allah kulun gcnn yetmeyecei eyleri kula yklemez. 6. Allah'n fiillerinin muhakkak bir sebep ve hikmeti
vardr. Fakat kul her zaman bu sebep ve hikmetleri bilemeyebilir. 7. Peygamberlerde aranan niteliklerden biri de erkek
olmaktr. Bu sebeple kadn peygamber gnderilmemitir. 8. Allah'n nefs kelm iitilemez. itilen nefs kelmn varln
gsteren lafz kelm yani Kur'an'n harf ve sesleridir.
Bugn dnyadaki Snn mslmanlarn en azndan yarsn oluturan Hanefler'in byk bir ounluu inanta
Mtrd mezhebine baldrlar. Mtrdiyye, Trkiye, Balkanlar, Orta Asya, in, Hindistan, Pakistan ve Eritre'de yaylmtr.
Genellikle Trkler fkhta Hanef, inanta Mtrd'dirler.
7 MUTEZLE HAKKINDA BLG : ? (Kuruluu, Alimleri Grleri )

d) Mutezile : ?
Mutezile, kelime olarak "ayrlanlar, uzaklaanlar, bir tarafa ekilenler" anlamna gelir. Byk gnah ileyen
kimsenin iman ile kfr aras bir mertebede olduunu syleyerek Ehl-i snnet bilginlerinden Hasan- Basr'nin (.
110/728) dersini terkeden Vsl b. At (. 131/148) ile ona uyanlarn oluturduu mezhep bu isimle anlr. Mutezile ise
kendini "ehl'l-adl ve't-tevhd" diye adlandrr. Aklc bir mezhep olan Mutezile, mantk kurallaryla eliir grd yet ve
hadisleri Ehl-i snnet'ten farkl biimde yorumlam ve bu yorumlarnda akla ncelik vermitir. Ehl-i snnet tarafndan
kurulan kelm ilmi hicr IV. asrdan itibaren ortaya km olmakla birlikte, bu ilmi ortaya karan etkenler arasnda
Mutezile'nin ayr bir yeri vardr. Hatta kelm ilminin Mutezile'nin nclnde domu olduu sylenebilir. Bu mezhep,
ayn zamanda iyi bir edebiyat ve tefsirci olan Eb'l-Hzeyl el-Allf (. 235/850), Nazzm (. 231/845), Chiz (.
255/869), Bir b. Mutemir (. 210/825), Cbb (. 303/916), Kad Abdlcebbr (. 415/1025) ve Zemaher (.
538/1143) gibi byk kelmclar yetitirmitir. Abbsler dneminde en parlak gnlerini yaam olan Mutezile daha sonra
etkinliini hatta bir mezhep olma hviyetini yitirmitir. Gnmzde Mutezile bal bana bir mezhep olarak mevcut
olmamakla birlikte grleri a'nn Caferiyye ve Zeydiyye kollar ile Hricliin bzyye kolunda yaamaktadr.
Mutezile'nin grleri be prensip halinde sistemletirilmitir. Bunlar da; 1. Allah'n zt ve sfatlar ynyle bir kabul
edilmesi (tevhid), 2. Kullarn ihtiyar fiillerini hr iradeleriyle yapt ve kul iin en uygun olan yaratmann Allah'a gerekli
olduu (adl), 3. yilik yapann mkfat, ktlk yapann da ceza grmesinin zorunluluu (vaad ve vad), 4. Byk gnah
ileyenin iman ile kfr arasnda fsk mertebesinde olduu (el-menzile beyne'l-menzileteyn), 5. yilii yaptrmaya ve
ktl nlemeye almann btn mslmanlara farz olduu (emir bi'l-marf nehiy ani'l-mnker) prensipleridir.
8 CEBRYYE HAKKINDA BLG : ? (Grleri)

e) Cebriye : ?
rade hrriyeti konusunda Mutezile'ye taban tabana zt grlere sahip olan Cebriyye mezhebi, her eyin Allah'n
ilmi ve iradesi dahilinde cereyan ettiini, insann izilmi bir kaderinin bulunduunu bildiren yetlerden (el-Arf 7/178, etTevbe 9/51, er-Rad 13/8, ez-Zmer 39/62, el-Kamer 54/49, el-nsn 76/30) hareketle insann irade hrriyeti, seme
imkn ve fiil gc bulunmadn, insan fiillerinin gerek filinin Allah olduunu, kulun Allah tarafndan nceden takdir
edilmi bulunan ileri yapmaya mecbur olduunu savunur. Gnmzde irade, kaz-kader konusunu iyi anlamam birok
kimse de bilerek-bilmeyerek bu gre meyletmilerdir. Ancak bu grler, irade hrriyeti ve iledii fiillerden dolay
insann sorumlu tutulmas, sevap veya azab hak etmesi prensibiyle elitii iin Ehl-i snnet bilginlerince reddedilmitir
9 HARCLK HAKKINDA BLG : ? (Grleri, Yayld Yerler0)
f)Hriclik:?
Hriclik ekol (Havric), Hz. Ali ile Muviye arasnda geen Sffn Sava'ndan (h. 37/m. 657) sonra halife tayin ii
hakeme braklnca ortaya kmtr. Bu durumda bir grup Hz. Ali'ye isyan edip byk gnah ileyenlerin dinden kaca ve
gnah ileyen devlet bakanna itaat edilmeyecei iddiasyla onunla mcadeleye balam ve onu ehid etmilerdir.
Hricler'in ilk planda din hkmleri korumada titizlik eklinde alglanabilecek fakat sbjektif deerlendirmelere ak bu
grleri slm toplumunda anarinin de ilk tohumlarn oluturmutur. Hriclik balangta cahil halk tabakasnn ve
ehrin disiplinli hayatna uyum salayamam bedevlerin baland ve destekledii bir cereyan olarak ortaya km, her
dnemde az veya ok mntesibi bulunmu, bu mezhebin bzyye kolu gnmze kadar yaama imkn bulmutur.
Gnmzde bzler'e daha ok Kuzey Afrika, Madagaskar, Zengibar ve Uman sultanlnda rastlanr. Kur'an'n sadece
zhirine dayanmalar sebebiyle Ehl-i snnet'e gre baz farkl fkh grleri de vardr.
10 A HAKKINDA BLG : ?(Kurulu, Grleri, Kollar)
g) a : ?
a, Ehl-i snnet grubunun dnda yer alan, gnmze kadar varln koruyan ve hl-i hazr slm dnyasnda da
nemli sayda taraftar bulunan en nemli itikad, fkh ve siyas mezheptir. Szlkte "taraftar, yardmc" anlamna gelen
a, literatrde Hz. Peygamber'in vefatndan sonra Hz. Ali'yi halifelie en lyk kii olarak gren ve onu ilk mer halife
kabul eden, vefatndan sonra da hilfete Ali evldnn getirilmesi gerektiine inanan topluluklarn ortak ad olmutur. Hz.
Osman'n ehid edilmesini takip eden yllarda bu misyon ve iddia ile ortaya kanlarn oluturduu bir siyas gruplama
hareketi olarak domu, hicr II. yzyln ikinci yarsndan itibaren de eitli frkalara ayrlan itikad bir mezhep haline
gelmeye balamtr
a'nn gnmze ulaan byk frkas Zeydiyye, smiliyye ve mmiyye-snaeriyye'den ibarettir. Zeydiyye Hz.
Ali'nin torunu Zeyd b. Ali Zeynelbidn'e nisbet edildii iin bu ismi alr. Gnmzde Yemen blgesinde taraftarlar bulunan
Zeydiyye itikad konularda Mutezile mezhebine, fkh sahasnda ise Hanef mezhebine yakn grlere sahiptir. a iindeki
en mtedil frka olan Zeydler, hilfetin Hz. Ali'nin ve soyundan gelenlerin hakk olduuna inanmakla birlikte, Hz. Eb Bekir
ve Hz. mer'in hilfetini de mer grrler. Hilfetin Hseyinoullar'na ait olduu ve devlet bakannn msum olduu
fikrini
de
kabul
etmezler.
Hz. Ali dneminde balayan, Emev ve Abbs dnemlerinde de devam eden iktidar mcadeleleri, baarszlklar ve
maduriyetler sebebiyle iine kapanan ve mmet ounluundan kendini tecrit ederek gemite kalan siyas mcadeleler
ve immet fikri etrafnda kendine zg teoriler gelitiren ve bunlar itikad esaslar haline de getirerek ve kendi fkh
doktrinini de kendi iinde gelitirerek siyas, itikad ve fkh almlar bulunan bir mezhep haline getiren a, daha ok
mmet iinde yol at ihtilflar, izledii uzlamaz tutum ve sahip olduu itikad grler sebebiyle Ehl-i snnet
limlerince eletirilmitir. Fakat Allah'a, hirete, Hz. Muhammed'in peygamberliine iman, namaz, oru, zekt, hac, iki,
kumar, zina, hadler gibi slm ahkm konusunda mslmanlarn ounluu ile ittifak halinde bulunan mtedil a, hibir
zaman tekfir de edilmemitir. Gnmzde, mezhebin itikad ve fkh grleri gncelletirilerek ve gemite kalan
husumetler canl tutularak siyasal ve sosyal hatta ekonomik rgtlenmede, kimlik ve kltrel tavr belirlemede nemli bir
unsur olarak deerlendirilmektedir
11 MEZHEP NE DEMEKTR ? MEZHEPLER ORTAYA IKARAN TARH SRE NEDR : ?
Kelime olarak mezhep, takip edilen, gidilen yol demektir. Mecazen de ahs/ferd (kiisel) gr, inan ve doktrin
manalarnda kullanlmaktadr.
Din asndan ise mctehidin, dinin ayrntlarna ilikin, kendine mahsus kural ve yntemlerle oluturduu inan ve hukuk
sistemini ifade eder. Bir baka deyimle; mctehid sfatn kazanm bir slam aliminin, hkm bakmndan kapal veya
kesin olmayan (zann) ayet ve hadisleri slamn temel esaslarna aykr olmayacak ekide yorumlayarak getirdii zmler
topluluuna mezhep ad verilir. slm tarihinde mezhep kelimesi genel olarak itikad, fkh, siyas grlerin hemen hepsi
iin kullanlmtr.
Mezhepler tarihi ile megul olan alimler, slm mezheplerini Peygamberimizden (s.a.v.) rivayet olunan bir hadise gre
tasnif etmilerdir. Bu hadiste Yahudilerin yetmi bir, Hristiyanlarn yetmi iki frkaya ayrld, slm mmetinin ise yetmi
frkaya ayrlaca; cehennemden kurtulacak Mslmanlarn, Reslllah ve ashabnn yolunu takip eden frka baka bir
rivayette de, birlik ve beraberlikten ayrlmayan cemaat- olduu belirtilmektedir.(1)***
slam dnyasnda mezheplerin oluumunu, ortaya kmasn etkileyen pek ok sebep saymak mmkn. Ancak meseleyi
uzatmadan yle zetleyebiliriz:

Sevgili Peygamberimiz (s.a.v.) hayatta iken sahabiler arasnda herhangi bir ihtilaf sz konusu deildi. Dinden gerek inan,
gerek ibadet ve muamele ve gerekse dap ve ahlka dair anlayamadklar/anlaamadklar bir mesele karsa, Reslllaha
(s.a.v.) sorarlar, o da aklard. Rit halfeler dneminde de bu hususlarda herhangi bir sknt olmamt. Sahabe ve tbin
devirlerinde ise, akaid ve amele dair bir mesele ortaya karsa, hemen gvenilir alimlere mracaat edilir, cevab alnr,
karklk kmasna frsat verilmezdi. Ancak daha sonraki devirlerde, kendilerine gvenilir zatlarn yava yava azalmalar
sebebiyle, Mslman halkn skntlarn gren baz alim ve mctehidler, akaid ve fkh alanndaki grlerini aklayp
yaymaya baladlar. Nitekim hicr birinci asrn sonlarndan itibaren mezheplerin kurucular, gerek akaid ve gerekse fkh
shasndaki almalarn younlatrdlar. Onlarn bu grlerini dinleyen, okuyup yazan insanlar da, bunlara uyarlard.
Bylece bu zatlarn gr ve ictihatlar, halkn anlaynda bir mezhep olarak yerleti. Bununla birlikte hemen ifade
etmeliyiz ki, bu byk alim ve imamlardan hibirisi, 'Ben bir mezhep kuruyorum, bana uyunuz!' diye, halk kendi
grlerine tbi olmaya armamlardr. Devlet adamlarnn, makam-mevki ve nfuz sahibi kimselerin davet ya da
emirleriyle de bir mezhep kurmaya yeltenmemilerdir.
Bilindii zere insanlarn anlay-kavray ve idrak seviyeleri farkldr, istek ve ihtiyalar eitlilidir. Dolaysiyle dinin
esasna uygun olmak kayt ve artyla fkh ihtilaflarn/farkllklarn da caiz olmas bir kenara, mmet iin bir rahmettir,
kolaylktr. Onun iindir ki Peygamber Efendimiz, mctehid ictihadnda isabet ederse iki sevap, iyi niyetle Allah rzas iin
yapt bu ictihadnda hata ederse bir sevap alacan sylemitir.
12 - HANEF MEZHEB HAKKINDA BLG : ?
Hanefi mezhebi, slam dininin snni fkh mezheplerinden biri. Hanefilerin itikatta (inanta) mezhepleri ise maturidiyedir.
smini kurucusu Eb Hanife'den (Numan bin Sabit) (699-767) alr. Trkistan, Afganistan, Trkiye, Hindistan ve Pakistan'da
yaygndr. Hanefi mezhebi drt snni mezhebin nfus asndan en geniidir. Takipileri tm slam aleminin yaklak %45'ini
oluturmaktadr. Mezheb ismini kurucusunun knyesi olan Eb Hanife'den alr. Hanife szc hanif kknden gelir. Hanif
szc slam ncesinde Allah'n birliine inanan ve brahim'in dininden olanlar tanmlamakta kullanlrd.
Fakat Eb Hanife'nin bu knyeyi nasl ald konusunda eitli tartmalar mevcuttur. En ok kabul grm aklama, hanif
szcnn kullanmlarndan olan "slam'a kuvvetle bal olan kii" anlamnda, Ebu Hanife'nin slam'a fazlasyla bal
olduunu belirtmek iin verildii ynndedir. Kesin olan ey mezhebin ismini kurucusundan alddr. Ebu Hanife Ehl-i Beyt'den
olan Caferi'lerin 6.mam mam Cafer Sadk(a.s)'tan 2 yl ders almtr.. Ebu Hanife'nin asl ad Numandr.Babasnn ad
Sabittir.Hicrettin 30.ylnda domu,150.ylnda Badat'ta vefat etmitir.mam- Azamn talebeleri onun rivayet ettii grleri
toplayarak sistemlemilerdir. Onun grlerindan yeni yeni eserler telif etmilerdir. Bylece mam- Azamn grleri bir
mezhep halini ald.

Hanbel mezhebi bugn Suudi Arabistan'da resm mezhep konumundadr.

13 AF MEZHEB HAKKINDA BLG : ?

afii mezhebi afiilik, bir slam dini fkh (slam hukuku) mezhebi.
mam- afii'nin (Hicri 150 (MS.767), Gazze - Hicri 204 (MS.820), Kahire) kendi usulne gre er'i delillerden kard
hkmlere ve gsterdii yola afii Mezhebi denir. Ehl-i snnet itikadnda olan mslmanlardan, amellerini yani ibadet ve
ilerini, bu mezhebin hkmlerine uyarak yapanlara afii denir. afiilik olarak da anlr. afii mezhebi drt snni fkh
mezhebinden birisidir.
afii mezhebi Trkiye ve dier yakn lkelerde yaygndr ve Snni bir mezhepdir.afii mezhebinin kurucusu mam- afii,
Maliki ve Hanefi mezheplerinin usulleri yaylmaya balad ilk zamanlarda yetiti.Bu yzden mam- afii mezheplerin yollarn
izleme frsat buldu.Ve onlardan farkl bir usul takip etti.Fkhn usulleri ile ilgili ilk eser olan "ER-RSALE" isimli kitab
yazd.Zaman ierisinde fakihler onun etrafnda toplandlar ve onun gelitirdikleri usullere gre fetva verdiler. Bylece afii
mezhebi dodu. Hadis bilginlerinden mam- Nesai, kelam (akaid) bilginlerinden Ebul-Hasen-i Eari, mam- Maverdi, mam-
Nevevi, mam-l-Haremeyn Abdlmelik bin Abdullah, mam- Gazali, bni Hacer-i Mekki, Kaffal- Kebir, bni Subki, mam-
Suyuti v.b. mam- Nesai'nin "Snen"i mehurdur, mam- Eari, Ehl-i snnetin itikaddaki iki imamndan birisidir. Hocalarnn
zinciri mam- afii'ye ulamaktadr.
14 MALK MEZHEB HAKKINDA BLG : ?
Mlik mezhebi, fkh ekollerinin kronolojik sra itibariyle ikincisi olup, byk hadis ve fkh bilgini Mlik b. Enes'e nisbet
edildii iin bu isimle anlmtr. mam Mlik b. Enes, 93 (712) ylnda Medine'de dnyaya geldi. Orada yetiti. Medine o
dnemde, Peygamber'in hadisleri ve sahbe ve tbin fetvalar bakmndan bir merkez idi. Mlik b. Enes bylesine zengin
bir ilim atmosferinde eitim retim grd. bn Hrmz, bn mer'in zatls Nfi, bn ihb ez-Zhr, Yahy b. Sad gibi
tannm tbin bilginlerinden hadis ve fkh dersleri ald. Olgunluk ana gelince, Medine'de Mescid-i Nebev'de ders ve
fetva vermeye balad. Dneminde Medine fkhnn imam olarak tannd, etrafnda geni bir ilim halkas olutu, renciler
yetitirdi ve 179 (795) ylnda vefat etti.
Mlik mezhebi iki yolla yaylmtr. Bunlardan biri mam Mlik'in yazd eserler, ikincisi de onun talebelerinin tedvn
ve
eitim
faaliyetidir.
Mlik mezhebi, nce Hicaz blgesinde yaylm, sonra mam Mlik'in Esed b. Furt, Abdullah b. Vehb, Abdurrahman b.
Kasm gibi talebeleri vastasyla Msr, Kuzey Afrika ve Endls'e yaylmtr. Hatta, bu mezhep bir zamanlar spanya'da
Endls Emev Devleti'nin resm mezhebi olmutur. Gnmzde Msr'da, Kuzey Afrika'da (Tunus, Cezayir, Fas), Sudan'da
Mlik mezhebi ok yaygndr. Hicaz blgesinde ise, Mlikler'in says olduka azdr.
15 HANBEL MEZHEB : ?
Hanbel mezhebinin kurucusu saylan, Ahmed b. Hanbel hicr 164 ylnda Badat'ta dnyaya geldi. Gen yatan
itibaren Badat'ta hadis toplamaya balad. Hicr 186 ylna kadar hadis limlerinden dinledii btn hadisleri kaleme ald.
Hadis aratrma ve tesbiti amacyla slm lkelerini diyar diyar dolat. Ahmed b. Hanbel hadis ilminde rivayete nem
verdii kadar, naslardan hkm karmaya da itina gsterdi. O mam fi'nin fkhtaki bilgisine, hkm karma ve

istinbat usul ve metoduna hayrand. Ahmed b. Hanbel Mekke'de, Badat'ta mam fi'den bu metotlar rendi ve
benimsedi. Bylece hadisleri sadece rivayetle yetinmeyip, onlarn fkh mna ve maksatlarn da aratrd. Olgunluk yana
geldii zaman ders okutmaya ve fetva vermeye balad. Bu devirde fakihlerin almalar meyvelerini vermi, ok deerli
fkh eserleri birer birer ortaya km, ilk mezhebin birinci el kaynaklar tedvn edilmiti. mam Ahmed b. Hanbel
kendisini byle zengin bir fkh servetinin iinde buldu. Bunlardan en iyi bir ekilde istifade etmesini bildi.
Ahmed b. Hanbel ibadet ve mumelt konularnda iki ayr usul benimsedi. badet konularnda naslara ve Selef'in
eserlerine
smsk
sarld.
Delilsiz
hkm
vermekten
saknd.
Hanbel mezhebi gnmzde bata Hicaz blgesi olmak zere Irak, Suriye, Filistin ve Msr'da da bir hayli taraftar bulmu
durumdadr. Hanbel mezhebi bugn Suudi Arabistan'da resm mezhep konumundadr.
16 CAFERYYE ve ZEYDYYE HAKKINDA BLG : ?
Caferilik ad fkh iyi bilen altnc mam Cafer-i Sadk'n adndan alnm olmakla birlikte ne zaman kullanlmaya
balad belli deildir. 16. yzylda Safevi Hanedan'nn mamilik (Onikicilik) mezhebini devletin resm mezhebi olarak
setiinde
Caferilik
adn
kullanmtr.
a'nn dier kolu olan Zeydiyye, fkh grleri itibariyle Hanef mezhebine bir hayli yakndr. Mest zerine meshi, gayri
mslimin kestiini yemeyi ve Ehl-i kitap'tan bir kadnla evlenmeyi ciz grmezler. Esasen birer siyas-itikad frka hareketi
olan a'nn dier kollar veya Hriclik fkh alannda baz farkl grlere sahip ise de bu tr fkh farkllklar dier Snn
fkh mezhepleri iinde de mevcut olduundan fazla bir nem tamazlar.
17 TEK MEZHEBE BALANMA KONUSUNDA BLG : ?

"Telfik" konusu ile "tek mezhebe ballk" meselesi arasnda sk bir ba olduundan, nce bu mesele hakkndaki
grlere ksaca deinmek gerekir.
Bu mesele ele alnrken, mctehid olmayan bir mkellefin durumunun sz konusu olduuna ve byle bir kimsenin
er-amel konularda daima bir mezhebe gre davranmas gerekip gerekmedii sorusuna cevap arandna dikkat
edilmelidir. Gerek devlet gerekse fert plannda bir mezhebe balanma gereini ortaya karan tarih ve fikr temellere daha
nce temas edilmiti. te bu balanmann "taassup" derecesine ulamasn takip eden dnemlerde, bir mezhebe bal
davranmann ve hatta hep o mezhep zere kalmann vcip olduu (dahas mezhebinden ayrlana tazir cezas uygulanmas
gerekecei) ynnde fikirler ileri srlr olmutur. Buna karlk muhakkk limler, ictihad edemeyen bir mkellefin hep bir
mezhebe bal kalmasn gerektirecek er bir delil bulunmadn, byle bir kimse iin vcip olann, ehliyetine kani olduu
limlere sormak, renmek ve buna gre davranmaktan ibaret bulunduunu ispat etmeye almlardr.
18 TELFK (Deiik Mezheplerin Hkmlerinden Yararlanma) HAKKINDA BLG : ?
Telfik, szlkte, "kuman iki kenarn birletirip dikmek" anlamna gelir. Fkh ve usl-i fkhta da bu anlamdan
hareketle, farkl hkmlerin bir araya getirilmesini ifade etmek zere kullanlmtr. Ancak bu ortak noktann tesinde fkh
ve usl-i fkh eserlerinde telfik balca anlamda kullanlmtr:
a) Fkh eserlerinde telfik kelimesi bazan, ictihad ihtilftan kaynaklanmayan iki farkl hkm birletirerek uygulamak
anlamnda kullanlmtr. Mesel, "yemin kefretinde on fakirin bir ksmn yedirmek, dierlerini giydirmek eklinde telfik
yaplmas ciz deildir" denirken bu mna kastedilmitir.
b) Fkh usul eserlerinde telfik bazan, bir meselede nceki mctehidlerin sylemedii ve onlarn grlerinin ortak
noktasn ihll eden yeni bir gr ortaya atmak anlamnda kullanlmtr. Daha ok icm bahsinde incelenen bu meselenin
taklit deil ictihad ile ilgili olduu aktr. Buna "ictihadda telfik" denebilir.
c) Fkh ve fkh usul eserlerinde, telfik denince daha ok u anlam kastedilir: Belirli bir meselede birden fazla ictihad
gr bir arada (veya bir arada saylabilecek ekilde, yani birincisinin tesiri kalkmadan dieriyle) amel edip ortaya bu
mctehidlerden hibirinin kabul etmeyecei mrekkep bir durumun ortaya kmas. Telfikin dar anlam budur. Buna
"taklitte telfik" denir.

HAZIRLAYAN :

KAYNAK

Abdullah DNMEZ

(Konakl Kasabas Orta Camii mam- Hatibi)

Diyanet slam lmihali CLT : 1

ve wikipedia